SU DUNG MO HINH KA ANH COA MAT PHANG Dé CHUNG MINH MOT SO BINH Lf HINH HOG 6 PHO THONG ThS. NGO SACH BANG" Abstract: The article presents affine projective plane model, quadrilateral theorem and researches im- portant features on connections between affine plane and tts projective model, which will be used to prove ‘some geometry theorems in school syllabus. Keywords: projective model, affine geometry, Euclidean geometry. afin va, hin hoe Euclid thi hinh hoc trong mat phdng xa anh t& m$t ngi dung kha mdi, co tinh trtu tuong tong cao d6i véi sinh vien. Bal vst nham gidp sinh vién r hon vé mat phing xa anh, thay duge kd nang tng dung higu qua cla né trong ai todn hinh hoe ¢ pho théng; ti d6, qua trinh ching minh céc dinh ti hinh hoc & phé théng eting tra nén an gidn va dé dang han. 1.6 hinh xa anh cia mat phéng afin va dinh fi vé tir giac toan phan 1.1. M6 hinh xa anh cia mét phéing afin M@ hin xq anh cla mat phang afin duge xay ‘dumg theo quan diém tga 46. Méi fén hé aida mat phang afin va mé hinh xa anh gém mét s6 tinh chat co ban sau: = Hinh hge xa énh i mét bé phan ca hinh hee afin, moi bat bign xq anh du a bat bién afin. Do dé, cd thé suy ra cdc két qua cia hinh hoc afin tu hinh hoc xa nh, n6i each khac, o6 thé ding m6 hinh xq anh cla mat phing 6 ching minh cdc bai toan afin. ~ Mat phiing afin duge tgo ra khibé di m6t duéng thing u trong mat phing xa anh P, dung thang 66 chita tal cd cdo ifm v6 tn cia mat phéng atin (A = P\ uy). = MBi dudng thang a di qua diém A cét u tal diém V6 tn a ola n6, dé la mét diém xa anh: a> ~Buting thing a,b song song véi hau Kh va ch ki trong m6 hinh xq anh cia mat phang, ching cét nnhau tai mét diém nam trén duéng thang v6 tan: a // beoasb.. 7's6 don cla ba diém thang hang trén mat phéng afin va ti 86 kép trén m8 hinh xq &nh eta né duge xdc inh nhd méilién hé: (A, B, C) = (A, B, C, a,); trong dé A,B, C acc dig nam tn ducng thing afin. ~ Ta ki iu duéng théng vé,tén cla mat phing 18 1, Khi d6, vige lya chon vi tri cla dung thang w phai ddya trén quan h@ song song 6 trén mat phang afin. N goai nhiing ndi dung quen thudc vé hinh hoc Chang han, hi dién t4 m@t sé khai nigm cia mat phang afin trén mé hinh: + Bogn thang (AB] = (Me a 1 (A, B, M, a,) <0}; tong 66, A,B nam trén dong thang a. M nm gida A, B kil va chi khi(A, B, M, a.) <0;M nam ngoal doan thang [AB] khi va chi khi (A,B, M,a,) > 0,M ld trung diém cla AB khiva chi khi(A, B, M, a.) = -1; + Duéng trung binh cla tam giéc ABC (voi canh day BC) li duéng thang d théa man: Wed, (WA, BC, ¢, u) = -1 (W [a diém v6 tan ca duéng thang BC); + Hinh thang ABCD gém bén canh AB, BC, CD, DA cé mgt diém chéo nam trén dung thang V6 tn; hinh binh hanh ABCD lé hinh bén canh AB, BC, CD, DA cé hai diém chéo ndm trén dudng thing v6 tan. 1.2, Binh Ii vé te giée todn phén 1.2.1. Binh It vé hinh bén canh toan phén Hinh 1 Trong méi hinh bén canh toan phan, hai dinh cing nam trén mét duéng chéo thi chia diéu hda céc giao iém cia dutmg chéo dé v6i hai dutng chéo cdn ki. Theo hinh 1, ta 06: (G, H, A, C) = 1. 12.2. Binh Wi v6 hinh bdn dinh ton phin (d61 ‘ngdu oda dinh f vé hinh bon canh toan phén) Trong mét hinh bén dinh toan phan, hai canh cing di qua m@t diém chéo chia digu hoa hai duéng thang néi diém chéo dé véi hai diém chéo cén lal. = Phong Dao tao, Trvtng Cao ding Su pham Bac inh (Thang 11/2015) p chi Giao dye Sé DAC BIRT |67Hinh 2 Trén hinh 2, ta 06: (GE, GF, AC, BD) = -1. Hinh bén dinh toan phén vahinh bén canh toan phan duge 90i chung la tr gide ton phan. Trong chuong trinh Hinh hoe cao cép chi 08 cap téi m6 hinh xa énh cla mat phang afin nén céc bal todn so cp duge dé cap trong tai iu déu xét trén mat phang afin ma ta goi chung IA mat phang. 2. Ap dung chting minh cdc dinh Ii hinh hoc trong mén Todn 6 trung hoc co so Binh ii 1: Buéng trung binh cia mot tam gide thi song song véi canh déi dign cia né. Ching minh: Hinh 3 V6i gia thiét ca dinh Ii, trong mé hinh xa anh cla mat phng, dugg thing v6 tn wkhéng di qua dinh ido cia tam gid ABC. D8 chung minh MN//BC trong mat phéng, ta chi ra céc duéng thang MN, BC, u d6ng quy. Trén mé hinh, gol V va W giao diém cla AB va AC véi u, Khidé cdc trung diém M,N cla AB, BC théa man: (A, B, M, V) = (A, C, N, W) = +1 (viV, W lcd iém v6 tén ola AB, AC) (hinh 3. Gid st BC cat utal O, theo méi lén h@ gida ti sé kép cia chim duéng thing va hang diém, suy ra: (OA, 0B, OM, OV) = (0A,0C, ON, OW) =-1. Do 46, OM tring vét ON, hay BC, MN, udéng quy tai O. Vay, trong mat phang afin ta c6: MN/BC. Binh i. 2:Ba duéng trung tuyén cia mét tam gide <6ng quy tal mét ciém. Ching minh Xéttam gidc ABC, val céc trung diém D, E ola cdc canh AB, AC (hinh 4), Gid si’BE giao voi CD taiG, AG giao BC tai F. Ta ching minh F li tung giém cia BC. ‘That vay, DE // BC nén trong mé hinh xa anh cia mat phang, DE giao BC tal trén u va ukhéng di qua dinh néo cia tam gido. Ta cén chi ra (B, C, F, 0) = - Cho hinh bén canh: AD, DG, GE, EA, ta 05: (B,C, F, 0)=-1. Vay, trong mat phing at 4 suy fa F lé rung diém cia BC. Binh fi 3: Budng ‘rung binh oda hinh thang thi song song véi déy. ‘Ching minh Hinh § Trong mé hinh xq énh cia mat phing, hinh thang ABCD duge biéu dién bdi ti gic toan 6 cdc canh AB va CD cat nhau tal diém F ni during thang vd tan u (hinh 5). 88 ching minh Fl // DC, ta chi ra cde dung thang Fl, DC, u déng quy trong mé hinh, Goiv, W li cdc diém v6 tén clia cdc during thing ‘AD va BC. ViH, G la trung diém cia AD, BC trong mat phang afin nén trén mé hinh xg nh ta 6: (A, D, H,J)= (B,C, G,K) =-1. Matkhée, theo én he gida ti 86 kép cla chim ang thang va hing diém, suy ra: (FA, FD, FH, o) = (FD, FA, FG, Vay, FH ting vél FG, nghia 1 ‘e, CD, HG déng quy tai diém F thuge u. Do 46, ta 06 digu phai chimg minh, Dinh If 4: Trong mét hinh thang, trung diém cia hai éay thang hang v6i giao diém cde duéng chéo va giao diém cia hal canh bén. 68| Tap chi Giao duc SO DAC (Thang 11/2015)Chung minh Xéthinh thang ABCD trong mé hinh xa anh duge biéu dién bai ti gléc toan phén ABCD; trong 46, AB ct CD tel O nm trén dudng thang u (hinh 6). Gid sit AC ct BD DF; ‘AB c&tDDC tal E; dudng thang EF cat AD, BC lén Wot tal G va H. Ta ching minh G, H i trung diém cia AD, BC; hay trong mé hinh xa anh, cn chia (A, D;G, O) = (B, C, H, 0) That vay, trong tit gide toan 1 phan AEDF, ta06:(A, rién trong mat phang (A, , G) = (B, C, H) = -1 (vi O 1a diém v6 tan cla AD va BC). Suy ra H, 1 trung diém cla AD, BC. Binh & 5: Trong mét hinh binh hanh, hal duéng chéo c&t nhau tal trung diém ca méi duéng. Ching minh Trong mé hinh xq anh ca mat phéng, hinh binh, hanh ABCD duge biéu dién béttirgiéc todn phén ABCD Hinh 7 6 cae diém chéo U, V nam trén tren ing Beg yb vo t8n u (hinh 7). Ta sé ching minh giao di AC, BD ld trung diém cia méi doan, nghia la trong mé hinh xq énh cén chia (A, C, G, T) = (8, 0,G, W) = -1 (T,W la cdc diém v6 tan cla AC va BD). That vay, trong tur gidc toan phan ABCD, ta c6:(A, C,G, E) = (B, D, G, F) = -1. Suy ra trong mat phang afin: (A, C, G) = (B,D, G) = -1, hay G la trung diém cia AC, BD. ‘Tailign tham khdo 1, Van Nhu Cuong - Hong Trong Thai. Hinh hoc eao edip. NXB Dai hoc Sue pham, H. 2004. 2. Vain Nhu Cuong - Hong Trong Thai. Hinh hoe gia tich. NXB Dai hoc Su pham, H. 2004. Thiét Ké hoat déng trai nghiém... (Tip theo rang 2) - Cach 1: Mbigia dinh tréng mét vai loal cay (cay rau, hoa) cho HS quan sét. Phy huynh nén ding vén con em minh tham gia vao qua trinh tréng va ‘cham séc cay. Sau 46, phy huynh huéng dan céc ‘em quan sét va dién vao phiéu hee tép theo mau GV ‘ung cdp. + Céch 2:Phy huynh ty dura con em ditham quan 4a ngoai 6 céo vudn rau, vutn hoa hay cng vién ‘nhing ngay cui tudn. Do 46, phy huynh ¢é thé Iya ‘chon phiéu téng hop vé cdc loal cay dé huéng din HS quan sat, + Céch 3: Phy huynh dua HS él chg mua rau va hoa, sau dé huéng dan céc em phan biét céc loal rau, loal hoa; chi ra cdc b6 phan cia cay rau, cay hoa... HS quan sét céc loai cy réi dién vao phiéu hoc tap. C6 nhiéu cach d8 ting cudng hoat déng trai righiém sang tgo cho HS. Ty theo ndi dung hoc 8p, diéu kign cu thé ¢ cdc trugng, gia dinh HS ma méi trudng s6 66 cach thttc tién hanh hoat dong khdc nhau. Dé thiét ké mot hoat dong tral nghigm séng ‘go, GV cdn xéc dinh mye tiéu, d6i tugng cla hoat dong trai Iighigm sng tgo tnudc kh chuén bj nhding «iu kign cn tit va céch thie tién hanh hoat dng ny. Bc bit, hoat dng tinghigm sang tao nha trudng can phéi hgp chat ché vdi gia dinh hoi. Sau qué trinh trdi nghigm séng tao, GV cn rit kinh nghigm vé vigc xd¢ dinh myc ti8u va qua trinh 18 chic hoat dng dé t6 chtfe hoat dng trai nghigm sang tgo ln sau duge tét hon, C1 Tailigutham khio 1. BO GD-DT. Dy thao Chuong trinh gido duc pho thong tng thé. HX NOi, 2015. 2. Bai Phuong Nga (chi bién). Ty mhién va X4 hoi 1. NXB Gido duc Vi¢t Nam, H. 2015. (Thang 11/2016) Tap chi Gido duc 86 DAC BIRT