Η μελέτη της επιρροής της δυτικής τεχνολογίας στα πρώιμα στάδια της σοβιετικής

οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί ανεξερεύνητο πεδίο και είναι δυνατόν να αλλάξει την
άποψή μας σχετικά με τις δυνάμεις οι οποίες θεωρητικά «απελευθερώθηκαν» μέσω του
σοσιαλισμού και ήταν παραδοσιακά υπεύθυνες για τη σοβιετική οικονομική ανάπτυξη.
Μέχρι στιγμής δεν έχει πραγματοποιηθεί εκτεταμένη ανάλυση αυτής τες τεχνολογικής
μεταφοράς, αν και η παρουσία της έχει σημειωθεί στη δυτική βιβλιογραφία.

Οι μηχανισμοί αυτής της μεταφοράς ήταν αρκετοί και ποικίλοι και κάποιοι δεν
ανευρίσκονται πουθενά αλλού στην παγκόσμια οικονομική ιστορία. Πρώτον, υπήρξε
συνέχεια της εσωτερικής κεφαλαιακής επένδυσης από την προεπαναστατική βιομηχανική
Ρωσία 4. Αυτή η βιομηχαική δομή επηρεάστηκε ελάχιστα από την επανάσταση και τον
επακόλουθο εμφύλιο πόλεμο. Θα αποδειχθεί ότι η δημοφιλής ιστορία της σημαντικής
φυσικής καταστροφής είναι ένας μύθος, εκτός από την περίπτωση του Don Basin. Πολλά
από τα μεγαλύτερα εργοστάσια λειτουργούσαν στο μέγιστο κατά τη διάρκεια της
επανάστασης και του εμφυλίου πολέμου υπό τη διεύθυνση των «καπιταλιστών»
διευθυντών τους. Άλλα, με άθικτα μηχανήματα, τοποθετήθηκαν σε κατάσταση ¨τεχνικής
συντήρησης» μέχρι την ανεύρεση ικανών διευθυντών.

Δεύτερον, η Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ) απεθνικοποίησε συγκεκριμένες οικονομικές

δραστηριότητες και απεκατέστησε κάποιο βαθμό ελεύθερου εμπορίου σε ξένους και
εγχώριους καπιταλιστές. Εσωτερικά, η χαλάρωση των ελέγχων επηρέασε τις λιανικές
πωλήσεις, το χονδρεμπόριο και μικρές βιομηχανίες μέχρι 20 εργαζόμενους. Όμως, η βαριά
βιομηχανία(σίδηρος, ατσάλι, ηλεκτρικά μηχανήματα, μεταφορές και εξωτερικό εμπόριο)
διατηρήθηκαν και παραδώθηκαν σε κομμουνιστικό έλεγχο με τη δημιουργία τραστ και
συνδικάτων. Στη συνέχεια, προσκλήθηκαν ξένο κεφάλαιο και τεχνολογία στις μονάδες
αυτές με τη μορφή ιδιωτικών συμφωνιών και εταιρειών με μικτές μετοχές, με την παρουσία
ή μη εγχώριου κεφαλαίου και κρατικής συμμετοχής. Η ιδιωτική συμφωνία(concession) στις
διάφορες μορδφές της, ήταν το σημαντικότερο όχημα για τη μεταφορά δυτικής
τεχνολογίας.

Στην έναρξη της ΝΕΠ, έμφαση δόθηκε στις συμφωνίες με δυτικούς επιχειρηματίες. Στα
μέσα και τέλη της δεκαετίας οι συμφωνίες αντικαταστάθηκαν με συμβόλαια τεχνικής
βοήθειας και την εισαγωγή ολόκληρων εργοστασίων και εξοπλισμού. Μετά την απόκτηση
μιας συγκεκριμένης τεχνολογίας, διαμέσου ιδιωτικών συμφωνιών, αγοράς ή κατάσχεσης,
ακολουθούσε η αντιγραφή στα σοβιετικά εργοστάσια.

Ένα τρίτο εργαλείο μεταφοράς ήταν η πρόσληψη δυτικών μηχανικών με ιδιωτικά

συμβόλαια και ειδικών και η επακόλουθη μεταφορά σοβιετικών μηχανικών και εργατών για
εκπαίδευση. Όταν απαιτούνταν η ξένη βοήθεια σε σημαντική και συνεχή κλίμακα,
χρησιμοποιούνταν συμβόλαια τεχνικής βοήθειας. Τα εκπαιρευτικά ταξίδια σοβιετικών
μηχανικών στο εξωτερικό αποτελούσαν ταυτόχρονα ρπελούδιο της επερχόμενης
συμφωνίας τεχνικής βοήθειας ή όταν απαιτούντανεκπαίρευση ή τεχνική βοήθεια στο
εξωτερικό. 6

Άλλος τρόπος μεταφοράς ήταν η δραματική αύξηση των συνδρομών της σοβιετικής
κυβέρνησης σε αμερικάνικα τεχνικά και επιστημονικά περιοδικά 7
Η διεύσδυση της πρώιμης σοβιετικής βιομηχανίας από δυτικές εταιρείες και ιδιώτες είναι
εντυπωσιακή. Ήταν πολύ συχνή η παρουσία δυτικών τεχνικών διευθυντών, συμβούλων
μηχανικλών και ιδιωτών στη σοβιετική ένωση. Ίσως το πιο εντυποωσιακό παράδειγμα που
προκαλεί έκπληξη είναι η κατοχή διευθυντικών θέσεων στα διοικητικά συμβούλια των
σοβιετικών ηλεκτρικών τραστ από συνεργάτες της General Electric. 8

Μετά το 1930 άρχισε να φθίνει η σημασία των ιδιωτικών συμφωνιών καθώς

χρησιμοποιήθηκαν άλλες μέθοδοι τεχνολογικής μεταφοράς, αλλά μεταξύ 1917-1930 οι
ιδιωτικές συμφωνίες ή ΣΔΙΤ διαδραμάτιζαν κεντρικό ρόλο.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ

Η χρήση των ιδιωτικών συμφωνιών προτάθηκε το Δεκέμβριο του 1917 στην πρώτη
Πανρωσική συγκέντρωση συμβουλίων για την Εθνική Οικονομία. Μετά από εκτεταμένη
συζήτηση συμφωνήθηκε ότι οι ΣΔΙΤ είναι επιθυμητές για την επανόρθωση της ρωσικής
οικονομίας. Όμως, οι επακόλουθες συζητήσεις με αμερικάνους, γερμανούς, γάλλους και
βρεττανούς κεφαλαιούχους σταμάτησαν προσωρινά λόγω της παρέμβασης των συμμμάχων
και του εμφυλίου πολέμου.

Το 1920, όταν οι πολιτικές συνθήκες ήταν πιο σταθερές, ο Λένιν εξέδωσε ένα διάταγμα
επιτρέποντας οι συμφωνίες (concessions) να παρέχονται με μια απλή άδεια του κάθε
οικονομικού παραρτήματος. Όμως, οι διαπραγματεύσεις με τον Urquhardt, Βρεττανός
χρηματοδότης και γνωστός καπιταλιστής στην προπολεμική ρωσσία κατέληξαν σε
αποτυχία, τερματίζοντας και τη δεύτερη απόπειρα για την εγκατάσταση οικονομικών
συμφωνιών. Ο Urquhardt προέβλεψε την πιθανότητα κατάσχεσης και δεν μπορούσε να
προχωρήσει χωρίς στέρεες διαβεβαιώσεις. Μία συμφωνία μεταξύ του Krassin και του
Urquhardt απορρίφθηκε από τον Λένιν, ο οποίος αντιμετώπιζε προβλήματα από τα
περισσότερο μη ρεαλιστικά μέλη του κόμματος, τα οποία και δεν αποδέχονταν την
επιστροφή του ξένου κεφαλαίου υπό οποιαδήποτε κάλυψη.

Η Τρίτη και επιτυχημένη απόπειρα οδήγησε στο διάταγμα της 8 ης Μαρτίου 1923, το οποίο
αντικαταστάθηκε από το νόμο της 21ης Αυγούστου 1923, ο οποίος ενισχύθηκε στις 14
Δεκεμβρίου 1927 και συμπληρώθηκε με ειδικές διατάξεις στις 23 Μαιου 1926 και 17
Απριλίου 1928. Ο νόμος του Αυγούστου του 1923 καθιέρωσε μίε κεντρική επιτροπή
ιδιωτικών συμφωνιών (Glavkontsesskom)και τη νομική δομή για τη διεξαγωγή των
διαπραγματεύσεων και τη μεταφορά ρωσικής περιουσίας σε ξένες επιχειρήσεις.9

Η τυπική ιδιωτική συμφωνία (concession) είναι μια οικονομική δραστηριότητα στην οποία
μία ξένη εταιρεία πραγματοποιεί ιδιωτικό συμβόλαιο με μια χώρα για την οργάνωση,
εξοπλισμό και εκμετάλλευση μιας οικονομικής δραστηριότητας, υπό το νομικό πλαίσιο της
ΕΠΙΚΑΡΠΙΑΣ. Σε αντάλλαγμα στις δαπάνες ανάπτυξης, εκμετάλλευσης και παραγωγής η
ξένη εταιρεία λαμβάνει ένα πλεόνασμα ή κέρδος εκτός συμβολαίου, το οποίο συνήθως
φορολογείται από τη χώρα με την οποία συνεργάζεται. Μία παραλλαγή των συμφωνιών
είναι η πίστωση ή συμφωνία μέσω συμβολαίου. Εδώ η ξένη εταιρεία έχει τον έλεγχο της
οργάνωσης και οικονομικών αλλά λειτουργεί με σοβιετικό προσωπικό. Οι μεικτές εταιρείες
έχουν αυτήν τη μορφή και χρησιμοποιούνται ακόμη στις σοβιετικές οικοπνομικές σχέσεις
με άλλες χώρες.