(a) Rozdzia 1 (b) Cechy NetWare 5 Co nowego w NetWare 5?

Rzut oka na NetWare Rozszerzalno Nowy rdze - wieloprocesorowe jdro Usugi katalogowe Novella podstaw sieci korporacyjnej Pojemno Zarzdzanie pamici Waciwoci zwizane z odpornoci na bdy Usugi zarzdzania pamici masow Ulepszenia wprowadzone do systemu plikw Architektura urzdze peryferyjnych NetWare Bezpieczestwo Zmiany w protokole Wsparcie dla jzyka Java Usugi internetowe Uproszczone zarzdzanie licencjami Wsparcie dla systemu operacyjnego dotyczce klienta systemu NetWare Rozproszone usugi drukowania w systemie Novella ZENWorks Dokumentacja w postaci elektronicznej Nowe i ulepszone programy uytkowe Projekt: Odkrycie NDS Co nowego w NetWare?

Ukazao si ju wicej ni sze generacji oprogramowania NetWare. Obecnie Novell dostarcza NetWare 5, ktry czy w sobie dojrzao i pewno tradycyjnej sieci NetWare z wprowadzeniem i otwarciem si na standardy internetowe. NetWare 5 pozwala na stworzenie sieci opartej na protokoach internetowych, wczajc w to wikszo dotychczasowych inwestycji sieciowych. Dla tych spord czytelnikw, ktrzy s troch zainteresowani histori systemw NetWare, ktre powstay, zanim ukazao si NetWare 5, informujemy, e ukazay si nastpujce generacje produktw NetWare: oryginalny system operacyjny, oferujcy udostpnianie dyskw, NetWare 68 (dla komputerw wyposaonych w procesor Motorola 68000), NetWare 4.6x, Advanced NetWare 1.x, Advanced NetWare 2.x, NetWare 386 (NetWare 3.x), oraz NetWare 4.x. Czytelnicy, ktrzy s zaznajomieni z poprzednimi wersjami NetWare, mog pozna w skrcie niektre z nowych cech, ktre charakteryzuj NetWare 5: Niezaleno protokou rdzenia - NetWare 5 obsuguje sieci oparte wycznie na protokole IP, zachowujc zgodno z protokoem IPX. Wcza implementacj TCP/IP, standardowego protokou Internetu w istniejc infrastruktur sieciow bez dodatkowego przeciania routingu i bez wystawiania na niebezpieczestwo sterowania systemem, bezpieczestwa lub wydajnoci. Program obsugi trybu zgodnoci - waciwo trybu zgodnoci (ang. compatibility mode feature) pozwala na kontynuowanie uycia aplikacji zalenych od IPX tak dugo, jak to bdzie potrzebne, o ile nie zdecydujemy si na przejcie na sie opart wycznie na IP. W system operacyjny NetWare wczone s take dwa produkty firmy Netscape, znane jako standardy przemysu oprogramowania, a mianowicie przegldarka sieci oraz serwer usug www Netscape FastTrack dla NetWare, ktre mog by uyte, aby uruchomi serwis www w Internecie lub intranecie oparty na usugach katalogowych Novella. NDS (Enhanced Novell Directory Services - Rozszerzone usugi katalogowe Novella) - w system operacyjny NetWare 5 wczona jest rozszerzona wersja NDS, majca takie cechy jak zarzdzanie oparte na funkcjach (takich jak zarzdzanie hasami) i serwis LDAP (Lightweight Directory Access Protocoll - Prosty protok dostpu do katalogw) w wersji 3.

Zintegrowane usugi internetowe - NetWare 5 integruje system nazw domen DNS i DHCP (angielska nazwa - Protok dynamicznej konfiguracji wzw) z systemem NDS tak, aby uatwi administratorowi scentralizowane zarzdzanie adresami IP. Obsuga dla jzyka Java - Novell zaimplementowa JRE (Sun Microsystems Java Runtime Environment - rodowisko uruchomieniowe dla jzyka Java firmy Sun Microsystems przez zestaw NLM (NetWare Loadable Modules - adowalnych moduw NetWare), tote w chwili obecnej mona uruchamia aplikacje jzyka Java na serwerze NetWare. Rozszerzone wsparcie dla wieloprocesorowoci - rozszerzone jdro w NetWare 5 ma obecnie moliwo pracy w rodowisku wieloprocesorowym. Oznacza to, e przetwarzanie zada w systemie NetWare moe odbywa si szybciej, gdy zainstalowanych jest wicej procesorw na serwerze.

Pami wirtualna - obecnie mona uruchamia aplikacje zgaszajce due zapotrzebowanie na pami operacyjn oraz zmniejszy prawdopodobiestwo, e eksploatacja systemu w warunkach niewielkich zasobw pamici bdzie skutkowa niewaciwym zakoczeniem zadania (ABEND). Naley zwrci uwag na fakt, e system zarzdzania pamici wirtualn pozwala na to, aby RAM by uywany w sposb bardziej efektywny. Ulepszona ochrona pamici - przestrze adresowa jest obecnie podzielona na przestrze systemu operacyjnego (piercie 0) i przestrze pamici chronionej (piercie 3). Mona zaadowa modu NLM do obydwu przestrzeni pamici (o ile jest to wspierane przez dany modu NLM). Nowy system plikw - NetWare 5 zawiera take NSS (Novell Storage Services - Usugi pamici masowej Novella), now 64-bitow, indeksow usug zarzdzania pamici masow, ktra pozwala zarzdza miliardami plikw o wielkoci do 8 terabajtw (TB) i instalowa i deinstalowa wolumeny w cigu kilku sekund. Rozszerzone usugi drukowania - do odziedziczonego w spadku po poprzednich wersjach NetWare systemu drukowania, opartego na kolejkowaniu, dodano NDPS (Novell Distributed Print Services - Rozproszone usugi drukowania Novella), ktre zwikszaj wydajno i pewno eksploatacji drukarek sieciowych. Ulepszone wsparcie dla systemu operacyjnego dotyczce klienta systemu NetWare i zarzdzania klientami systemu NetWare - ZENWorks (Zero Effort Networks - Sieci przy zerowym wysiku) pozwala na centraln, przez NDS, dystrybucj aplikacji na platform Windows 95 i stacji roboczych NT, a take zarzdzanie profilami pulpitu oraz polisami dla tych stacji roboczych. Nowe wasnoci dotyczce bezpieczestwa - wczono do systemu NetWare 5 infrastruktur klucza publicznego, kryptografi (128-bitow dla Ameryki Pnocnej i 64bitow dla reszty wiata) i SAS (Secure Authentification Services - Usugi bezpiecznej identyfikacji). Te nowe cechy, wszystkie zintegrowane z NDS, upraszczaj administracj i oferuj nowy poziom kontroli dostpu. Gotw na nadejcie nastpnego wieku - NetWare jest gotowe na nadejcie roku 2000.

Co wicej, do kadej kopii systemu NetWare wczony jest wolny od dodatkowych opat system Oracle 8 dla NetWare w wersji dla 5 uytkownikw oraz serwer www FastTrack firmy Netscape. Oznacza to, e mona przeksztaci serwer NetWare 5 w mocny serwer baz danych lub serwer www, bez kupowania dodatkowego oprogramowania. Jeli czytelnik jest nowicjuszem, jeeli chodzi o zagadnienia NetWare, lub chciaby si dowiedzie wicej na temat NetWare, w pozostaej czci rozdziau opisano cechy charakterystyczne NetWare 5, wczajc w to cele zwizane z projektem systemu, ogln architektur i aspekty zachowania si systemu. Chocia w tyn rozdziale nie dyskutuje si specyficznych cech NetWare dogbnie (co mona znale w innych rozdziaach ksiki), dostarcza si natomiast wanych informacji dotyczcych koncepcji, ktre mog pomc czytelnikowi zainstalowa, administrowa i rozszerzy swoj instalacj NetWare. Rozdzia

ten take dostarcza utrzymanego na wysokim poziomie przegldu nowych usug wczonych do NetWare 5. (c) Rzut oka na NetWare Korzenie systemu NetWare s odmienne ni wikszoci popularnych systemw systemw operacyjnych, takich jak UNIX, OS/2, Windows NT itd. NetWare rozpocz swoje istnienie jako system udostpniajcy dyski i szybko zosta rozszerzony, aby dostarcza penego zestawu usug zwizanych z udostpnianiem plikw przez sie. NetWare jest jedynym oferowanym w tej chwili na rynku systemem operacyjnym, ktrego historia rozpocza si dokadnie od strony serwerowej (back-end) i typowo sieciowej. To skupienie si na zagadnieniach zwizanych z sieci oraz ze stron serwerow jest motywacj NetWare, aby dostarcza maksimum przepustowoci i pewnoci usug, co wyjania unikatow charakterystyk i rnice w porwnaniu z innymi sieciowymi systemami operacyjnymi. Take ze wzgldu na to, e system Novell by pocztkowo tak zaprojektowany, aby udostpnia pliki, jest on niezawodnym systemem speniajcym t rol. (d) System sterowany zdarzeniami Ze wzgldu na to, e rol NetWare jest dostarcza usugi serwerowe przez sie, system jest oparty na zdarzeniach. Gdy stacja sieciowa (front-end) zada na przykad odczytu pliku rezydujcego na serwerze, przesya pakiet z daniem do serwera. Pakiet z daniem wyzwala nastpujc aktywno serwera NetWare: serwer sprawdza konflikty dotyczce wspbienoci i ewentualne naruszenie bezpieczestwa, czyta dane z pliku i przesya z powrotem dane do stacji przez sie. Caa ta aktywno serwera jest sterowana przez zdarzenie: odbir pakietu dania ze stacji roboczej. Oznacza to, e moliwo wykonywania zada przez NetWare jest podyktowana zdolnoci systemu do odbierania i przetwarzania pakietw, ktre nadchodz przez sie. Dlatego NetWare projektowano tak, aby zdolne byo przetwarza tysice przerwa sprztowych i setki pakietw z daniami na sekund. Taki projekt, zakadajcy wysok wydajno, wymaga efektywnej architektury systemu i pewnego interfejsu do programw obsugi urzdze. (d) Tradycyjne skadniki projektu Niektre tradycyjne skadniki projektu systemu operacyjnego, takie jak: pami wirtualna, ochrona pamici oraz wielozadaniowo z wywaszczaniem, wywouj zaskakujce problemy zwizane z wydajnoci programw obsugi urzdze. W systemie NetWare wykorzystuj one w intensywny sposb pami dzielon oraz bezporedni dostp do pamici (DMA). Wszystkie te tradycyjne skadniki systemu operacyjnego maj ujemny wpyw na zdolno programw obsugi urzdze do uycia pamici dzielonej i DMA. Z tego powodu pierwsi projektanci zdecydowali si oby w tym przypadku bez pamici wirtualnej, ochrony pamici i wielozadaniowoci z wywaszczaniem. Nie byo to przeoczenie lub bd, ale decyzja zgodna z tym, e NetWare skupia si na dostarczaniu usug serwerowych przez sie. Jednake dziki nowej architekturze procesorw i wysokim prdkociom oferowanym obecnie, NetWare 5 obecnie oferuje pami wirtualn, ochron pamici i wielozadaniowo z wywaszczaniem.

Wielozadaniowo z wywaszczaniem, pami wirtualna i ochrona pamici cznie skadaj si na moliwo systemu operacyjnego do uruchamiania wielu interakcyjnych aplikacji pierwszoplanowych (front-end) jednoczenie. Te cechy projektu byy specjalnie wprowadzone do systemw operacyjnych oglnego przeznaczenia, aby umoliwi uytkownikom pracujcym na terminalach uruchamianie aplikacji pierwszoplanowych. Specjalizacj NetWare w usugach strony serwera (back-end), ktre tradycyjne systemy operacyjne realizoway tak czy inaczej na poziomie jdra (bez zapewniania ochrony pamici), naleao pogodzi z negatywnymi konsekwencjami stosowania pamici wirtualnej i wywaszczania. NetWare wykorzystuje fakt, e dostp do danych z pamici RAM jest zdecydowanie szybszy - okoo 100 razy - ni dostp do danych z dysku twardego; w zwizku z tym usiuje przechowa tak duo informacji w pamici RAM, jak to jest moliwe. Wszystkie skadniki systemu plikw, takie jak: tablice alokacji plikw (FAT), ostatnio uywane tablice pozycji katalogw (DET) i pliki, do ktrych ostatnio odbywa si dostp, s przechowywane w pamici RAM w celu szybszego do nich dostpu. NetWare uzyskuje doskona wydajno na sprzcie PC z powodw, o ktrych wspomniano poprzednio. W celu wykorzystania pocztkowych koncepcji NetWare powinno si instalowa i konfigurowa NetWare w sposb zgodny z jego charakterystyk projektow. Jednym z najbardziej zalecanych sposobw na polepszenie wydajnoci jest dodanie wikszej iloci pamici RAM do serwera, a nie dodawanie wikszej iloci procesorw lub rozbudowa o szybszy procesor (d) Bogate rodowisko usug Projekt systemu sterowanego zdarzeniami i wynikajce z tego wymagania dotyczce wysokiej przepustowoci poskutkoway minimalistyczn filozofi dla czci projektantw systemu. Kady skadnik NetWare jest zaprojektowany zgodnie z t filozofi. Jdro NetWare jest nadzwyczaj proste i eleganckie. NetWare, pomimo swej prostoty, przedstawia bogate rodowisko dla programistw i projektantw systemw. Jest to moliwe dziki szczliwej regule, e zoone systemy mog by budowane przez integrowanie prostych komponentw w sposb modularny. Kady skadnik NetWare jest czytelnie kodowany i prosty w projekcie; jednake z powodu modularnej integracji wielu podstawowych komponentw NetWare, rodowisko NetWare jest bogate i zoone. Przedstawia to programistom kompletn platform usug strony serwera, majcych podstaw w serwerze przy staym utrzymaniu wysokiej przepustowoci systemu. NetWare moe obsugiwa sieciowe pakiety z daniami bardzo szybko, gdy jest systemem paskim (ma kilka warstw zgodnych z modelem OSI (Open Systems Interconnect - Poczenia systemw otwartych; zob. rozdzia 4, "Przepyw danych w sieci"). Okrelenie paski oznacza w tym kontekcie, e jest zwizany tylko z najniszymi warstwami modelu OSI: fizyczn, cza danych, sieciow i transportow. Nastpnym powodem, dla ktrych NetWare moe obsugiwa pakiety z daniami tak szybko, jest jego modularny projekt wykorzystujcy podstawowe jdro w sposb potencjalnie maksymalny. Przykady usug oferowanych i wspieranych przez NetWare 5 s nastpujce:

Szeregowanie na poziomie jdra i zarzdzanie pamici Komunikacja midzy procesami Komunikacja z wykorzystaniem sieci LAN Wsparcie dla programw obsugi urzdze (wcznie z inteligentnymi adapterami I/O, I2O) System plikw Usugi drukowania Przesyanie komunikatw i poczta elektroniczna Routing midzysieciowy Programowalne interfejsy i rodowisko rozwijania oprogramowania Zarzdzanie sieciami Wbudowane wsparcie dla wieloprotokoowych operacji Wsparcie dla formatw wieloplikowych Wsparcie dla systemw zarzdzania bazami danych

(d) Platforma dla aplikacji opartych na serwerze Rezultatem projektu i charakterystyki NetWare 5 jest idealna platforma dla aplikacji strony serwera. (Aplikacje strony serwera dostarczaj "serwerowych" skadnikw przetwarzania klient/serwer). Aplikacje strony serwera uruchomione na NetWare mog uzyskiwa zwikszon wydajno w porwnaniu z tymi samymi aplikacjami uruchamianymi na innych platformach, ze wzgldu na wysok przepustowo NetWare oraz projekt zgodny z koncepcj sterowania zdarzeniami. W szczeglnoci, korzystanie z aplikacji opartych na serwerze uruchomionych na NetWare automatycznie daje nastpujce korzyci: Wielowtkowe (lub wieloprocesorowe) wykonywanie zada Peny 32-bitowy tryb ochrony Paski model pamici z przestrzeni adresowalnej pamici do 4 GB Peen dostp do usug systemu operacyjnego NetWare

W momencie pisania ksiki, Novell rozwija 64-bitowy system operacyjny, o nazwie kodowej Modesto, zaprojektowany do uruchomienia na przyszej rodzinie procesorw IA-64, ktrej pierwszym przedstawicielem ma by procesor Merced Dostawcy systemw baz danych, tacy jak Oracle, Sybase oraz Informix, ktrzy opracowali swoje wieloplatformowe systemy zarzdzania bazami danych tak, aby mogy by one uruchomione jako aplikacje systemu NetWare, wyrazili zdanie, e NetWare dostarcza najwysz moliw do osignicia wydajno, przy sprzcie danym do dyspozycji. Oznacza to, e serwer NetWare moe uruchamia takie aplikacje w sposb jednakowo szybki lub szybszy ni na platformach, ktre kosztuj duo wicej ni system NetWare. Przykadem tego moe by piciouytkownikowa wersja Oracle 8 dla NetWare doczana do systemu. (d) Funkcje Sieciowego Systemu Operacyjnego Historia sieciowych systemw operacyjnych wskazuje, e ich funkcje rozszerzaj si w miar upywu czasu. NetWare ewoluowa z systemu udostpniajcego dyski do udostpniajcego pliki, midzysieciowego i wieloprotokoowego systemu plikw. W chwili obecnej od sieciowych systemw operacyjnych oczekuje si, aby speniay wszystkie te oraz inne jeszcze funkcje. NetWare 3 i NetWare 4 udowodniy uyteczno sieciowego systemu operacyjnego, ktry wspiera wiele sieciowych protokow i klientw systemw plikw. Dodatkowo, poprzednie wersje NetWare potwierdziy efektywno NetWare jako platformy dla aplikacji korzystajcych z serwera, bazujc na doskonaej wydajnoci i pewnoci aplikacji opartych na NLM, takich jak: Oracle, Informix, Sybase i Gupta. NetWare 5 jest tak zaprojektowany, aby rozszerzy rol sieci nawet w przyszoci, do punktu, w ktrym NetWare stanie si podstaw sieci korporacyjnej. (c) Rozszerzalno Wielu programistw systemowych wierzy, e rol komputerowego systemu operacyjnego jest dostarczanie interfejsu dla oprogramowania, u ktrego podstaw ley sprzt komputerowy, oraz udostpnianie w systematyczny sposb zasobw sprztowych. Z takiego punktu widzenia, rozszerzalno NetWare staje si w szczeglnie wana. NetWare pozwala uytkownikowi dodawa zasoby sprztowe do serwera bez potrzeby rekonfiguracji systemu operacyjnego lub nawet bez potrzeby restartu serwera, tak aby zmiany odniosy skutek. (d) Dynamiczne rozpoznawanie zasobw NetWare dostarcza rozszerzalnoci poprzez swe automatyczne rozpoznawanie lecego w niszej warstwie sprztu zainstalowanego na serwerze. Ze wzgldu na to, e rozpoznaje on ca pami serwera w trakcie startu procedur rozruchowych, mona udostpni do uytkowania dodatkow pami automatycznie. W zalenoci od sprztu komputerowego, jakim si dysponuje, moe by konieczne, aby uruchomi program uytkowy konfigurujcy sprzt po tym, jak dodano wicej RAM, aby zarejestrowa dodatkow pami. W przeciwnym

przypadku NetWare nie zobaczy dodanej pamici RAM. Jest to typowy problem z systemami bazujcymi na magistrali EISA, co powoduje, e NetWare nie wykrywa nowo dodanej pamici, dopki program konfigurujcy kart EISA nie zostanie uruchomiony. To samo mona powiedzie o liczbie wolumenw skonfigurowanych na serwerze. Nie trzeba informowa systemu operacyjnego, jak wiele jest w dyspozycji wolumenw, bowiem prosta komenda MOUNT ALL pozwala, aby wszystkie wolumeny byy dostpne w systemie operacyjnym. Mona selektywnie instalowa (ang. mount) i deinstalowa wolumeny w czasie rzeczywistym bez potrzeby restartu serwera, tak aby zmiany odniosy efekt. (d) adowalny Interfejs Programw Obsugi Urzdze adowalny interfejs programw obsugi urzdze (generalnie znany jako NLM (NetWare Loadbale Modules - adowalne moduy NetWare)) oznacza, e mona doda urzdzenia pamici masowej, karty sieciowe i inne urzdzenia do serwera bez rekonfiguracji systemu operacyjnego NetWare. Aby aktywowa takie urzdzenia, naley tylko zaadowa program obsugi urzdzenia z serwera NetWare, wydajc odpowiednie polecenie w trybie znaku zgoszenia. Analogicznie mona uwaa system operacyjny NetWare za podobny do zestawu klockw Lego - mona doda i usun pewne jego fragmenty, tak aby pasoway do siebie. Rysunek 1.1. Programy obsugi urzdze mog atwo dopasowa si do systemu operacyjnego adowalny interfejs programw obsugi urzdze jest wyjtkowo atrakcyjny, gdy rozway si, e UNIX (i inne podobne systemy operacyjne) wymagaj ponownej konsolidacji jdra caego systemu operacyjnego, aby doda program obsugi. Windows NT wymaga cakowitego restartu, tak aby doda lub usun program obsugi sprztu. Za pomoc NetWare mona atwo zmienia pewne zasoby serwera, takie jak: bufory odbiorcze sieci LAN, bufory katalogw i inne, przez wydawanie polece w trybie znaku zgoszenia na konsoli, w trakcie pracy serwera. (d) Dynamiczne zwikszanie rozmiaru wolumenw Najbardziej spektakularnym aspektem rozszerzalnoci jest zdolno do zwikszania rozmiaru wolumenu w trakcie pracy serwera. Aby tego dokona, po prostu naley doda przygotowan partycj (np. na dysku - przyp. tum.) do wolumenu: NetWare zwikszy rozmiar partycji dynamicznie. (W celu uzyskania wikszej iloci informacji, zob. rozdzia 8, Instalowanie NetWare 5 na nowych serwerach) (c) Nowy silnik - wieloprocesorowe jdro System operacyjny NetWare 5 zawiera MPK (Multiprocessor Kernel - Wieloprocesorowe jdro), ktre w peni wspiera sprzt pracujcy z wykorzystaniem SMP (Symmetrical Multiprocessing - Symetrycznej wieloprocesorowoci). Z tego powodu NetWare 5 nie ma

potrzeby adowania dodatkowego programu obsugi wspierajcego SMP, tak jak byo to konieczne w przypadku NetWare 4.11. Jdro MPK NetWare jest w peni wielowtkowe, co pozwala wykonywa przerwania sterujce szeregowaniem wtkw, obsug wyjtkw, synchronizacj wieloprocesorow. Jdro MPK take wspiera wywaszczanie. Ze wzgldu na to, e MPK byo napisane dla specyfikacji kontrolera 82489DX firmy Intel, moe wspiera do 32 procesorw; liczba ta moe wzrosn w przyszych wydaniach, o ile odmienne specyfikacje kontrolerw zostan zaimplementowane. Moduy NLM bdce skadnikiem serwera, ktre byy poprzednio dostarczane dla NetWare 4.11 w wersji SMP, take pracuj z MPK NetWare 5 bez modyfikacji. Programici NetWare 5, rozwijajcy biblioteki jzyka C, mog uywa API (Application Programming Interface Wielowtkowego interfejsu programistycznego aplikacji) i przez to implementowa wsparcie dla MPK w swoich moduach NLM. Test szybkoci przy uyciu Oracle 8 wykaza wzrost wydajnoci o 98% po dodaniu drugiego procesora. Zaobserwowano wzrost o 95% po dodaniu trzeciego procesora i nastpne 89% po dodaniu czwartego procesora. Wiele usug bliskich jdra NetWare jest wielowtkowych i bd dlatego korzysta z systemw wieloprocesorowych. Na przykad w jzyku Java mona wykorzysta przewag serwerw z MPK, pozwalajc aplikacjom okreli, ktry procesor powinien zosta do niej przypisany. System pamici operacyjnej NetWare 5 i podsystem dyskowy s w wikszoci wielowtkowe i mog odnie korzyci, stosujc systemy MPK. Wielowtkowo wspieraj take NetWare debugger, program Media Manager, pami wirtualna i procedury powrotu do stanu normalnego. W tym czasie, kiedy pisano t ksik, podsystemy sieci lokalnej i podsystemy plikw tylko w czci wykorzystyway przewag, jak daj moliwoci jdra wielowtkowego MPK. Jednak wczy w to naley wane elementy - takie jak alokacja pamici, DFS (Direct File System - Bezporedni system plikw), cieki odczytu i zapisu oraz dane zapisywane przez bufory danych do buforw podrcznych - mog one by umieszczone na innych procesorach. Take operacja zapisywania z buforw odbiorczych do buforw podrcznych moe by take wielowtkowa. Wiele aplikacji wykorzystujcych NLM, takich jak GroupWise i Oracle, jest instalowanych z parametrami konfiguaracyjnymi dajcymi wsparcie dla SMP. Oracle dysponuje ustawieniem w bazie danych, ktra pozwala na operacje rwnolege. Jeli dostawca oprogramowania nie jest w stanie powiedzie, czy produkt wykorzystuje cech MPK, mona okreli to w nastpujcy sposb. Naley wyda komend z konsoli SET DEVELOPER OPTION=ON i gdy jest adowany modu NLM, ktry nie korzysta z moliwoci wielowtkowych MPK, wywietlana jest nastpujca informacja w kolorze zielonym: <Nazwa moduu> does not have any XDC data. Prosz nie zapomnie, aby wyczy pniej opcj developer, gdy skoczy si testowanie.

(c) Usugi katalogowe Novella - podstaw sieci korporacyjnej Usugi katalogowe Novella s tak zaprojektowane, aby dostarcza podstaw dla sieci korporacyjnej. Sieci korporacyjne cz rne zasoby komputerowe organizacji, pozwalajc niepodobnym do siebie systemom dziaa wsplnie jako spjna cao. NetWare czy zasoby obliczeniowe organizacji na dwa sposoby. Po pierwsze, uniwersalny protok i usugi plikowe NetWare umoliwiaj komunikacj midzy rnymi systemami komputerowymi. Po drugie usugi katalogowe NetWare dostarczaj systematyczn i intuicyjn metod zarzdzania, administrowania i uycia wszystkich zasobw organizacji (duych i maych). Usugi Katalogowe Novell organizuj zasoby sieciowe - takie jak: uytkownicy, grupy, drukarki i wolumeny - w hierarchiczn struktur podobn do drzewa. Struktur t generalnie okrela si mianem drzewa NDS lub po prostu Katalogiem. W ksice tej okrelenie Katalog, przez due K, jest uywane w odniesieniu do struktury NDS. Jest interesujce, e odwoania NDS wykorzystuj wszystkie niskopoziomowe usugi dostarczane przez NetWare. Protokoy komunikacyjne s niezbdne, aby wyda zapytanie i odpowiada na zapytania z innych systemw pooonych w intersieci. Usugi plikowe s niezbdne, aby przechowa DIB (Directory Information Base - Baz danych katalogowych). Rozproszone usugi zwizane z bezpieczestwem s konieczne dla zapewnienia, aby w rozproszonem systemie NDS tylko autoryzowana informacja bya uzyskiwana przez sie. Sterowanie transakcjami i wspbienoci jest niezbdne, aby uatwi operacje na rozproszonym drzewie DIB NDS, na przykad ledzenie aktualizacji plikw na zdalnych serwerach. NetWare 5 spenia rol kleju, ktry spaja korporacj cznie. Najambitniejszym celem do uzyskania, ktry wywodzi si z dziedzictwa przeszoci NetWare, jest, aby wszystkie niskopoziomowe usugi, ktre ewoluoway przez lata , pracoway poprawnie i pewnie. NDS uksztatowao przyszo uywania sieci. Wbudowane usugi, dostarczane razem z NDS, poczone z programowanym interfejsem NDS, tworz potencja dla nowych generacji rozproszonego kleju aplikacyjnego - wykorzystujc moduy, ktre cz rne typy komputerw, przekraczajc granice geograficzne i organizacyjne. Tene "klej" aplikacyjny stwarza logiczne ramy, ktre znosz wszystkie granice i czyni zasoby dostpne w spsosb uniwersalny. Chocia NDS jest sama przez si tak aplikacj, ktra spaja rne systemy, stwarza jednak moliwo uycia dowolnej liczby wysokopoziomowych moduw, ktre wczaj w to dodatkowe cechy, nie przewidziane przez autorw NDS.

(d) Moliwoci zwizane z pojedynczym logowaniem W rodowisku NetWare 5 uytkownik loguje si do sieci, uywajc jednej nazwy uytkownika oraz hasa, co pozwala na dostp do zasobw sieci dla wymagajcych autoryzacji zasobw sieciowych. Oznacza to, e gdy uytkownik zaloguje si do sieci, NDS zarzdza poczeniami do serwerw NetWare umieszczonych w tym samym drzewie Katalogu, a take bierze pod uwag poczenia do serwerw NetWare 3, o ile nazwa uytkownika i haso s takie same. Inaczej jest to rozwizane w NetWare 3, gdzie trzeba zalogowa si na kady z serwerw, indywidualnie podajc swoj nazw i haso ze wzgldu na to, e natura bazy bindery przechowywanej na serwerach NetWare 3 jest cile z nimi powizana. W niektrych przypadkach moe to oznacza rn nazw uytkownika i haso dla kadego spord dodatkowych pocze z poszczeglnym serwerem. Przy uyciu NDS tworzy si tylko jedno konto w drzewie katalogw dla wszystkich uytkownikw serwerw NetWare 5 - wiele identyfikatorw uytkownika na wielu serwerach w tym momencie nie jest potrzebna. Ta cecha, zwizana z pojedynczym logowaniem, moe zaoszczdzi wiele godzin procy w zarzdzaniu hasami uytkownika. (d) atwa administracja Wikszo funkcji administracyjnych zwizanych z NDS jest powizana w jednym, atwym w uyciu, graficznym programie uytkowym, ktry w duym stopniu redukuje czas spdzony na administracji sieci. Program ten, zwany Administratorem NetWare, jest aplikacj opart na rodowisku Windows i pozwala na dokonywanie zmian w drzewie katalogu przy uyciu klikni mysz i atwych czynnoci typu wska-i-kliknij oraz przecignij-i-upu. Kady obiekt w drzewie jest reprezentowany przez ikon. Przez kliknicie ikony obiektu mona odzyska informacj o danym obiekcie. Rysunek 1.2. Czsto okrela si program uytkowy NetWare Administrator jako NWAdmin. Nazw programu NetWare Administrator czsto przytacza si w jednej z jej krtszych postaci. Czciej uywana jest nazwa NWAdmin, ktra zostaa zaczerpnita z nazwy pliku wykonawczego (NWADMIN.EXE) pocztkowej wersji tego programu. W systemie NetWare 5 plik wykonawczy jest nazywany NWADMN32.EXE (wersja 32-bitowa), tote czsto uywana jest nazwa NWAdmin32. W tej ksice nazwy te uywane s zamiennie. Taki zorientowany obiektowo sposb patrzenia na Katalog pozwala na atwe wykonywanie funkcji zarzdzajcych: obiekty NDS, pliki, katalogi plikw i funkcje serwera mog by sterowane NWAdmin. (d) Nieograniczona skalowalno Zarwno NetWare 5, jak i NDS s zaprojektowane tak, aby by skalowalnymi od poziomu pojedynczej grupy roboczej w taki sam sposb ze wzgldu na to, e koncepcja sieci jest logiczna raczej ni fizyczna. W krtkiej chwili mona doda do instalacji NetWare serwer i nawet pojedynczego uytkownika. Ta skalowalno jest uzyskiwana dziki rozproszonej architekturze NDS. NDS pozwala na stworzenie wielopoziomowego globalnego drzewa

katalogu, bez ogranicze zwizanych z synchronizacj i liczb serwerw dodawanych do drzewa. NDS zostao zaprojektowane tak, aby mogo mie nielimitowan wielko, co mona okreli jako nieograniczon liczb poziomw. Architektura ta pozwala, aby pojedyncza baza NDS nie tylko zawieraa informacje o bardzo duych organizacjach, ale take umoliwiaa czenie wielu organizacji przez czenie drzew. Algorytm wbudowany w NDS, sucy do replikacji bazy danych i sprawdzania rozproszonych czy w drzewie, jest wysoce skalowalny zachowuje si bardzo wydajnie, gdy baza danych staje si bardzo dua. W 1997 r. Novell stworzy pojedyncze drzewo NDS zawierajce dwa miliony uytkownikw, tak aby pokaza, w jak niewiarygodnym stopniu usugi katalogowe Novella s skalowalne. Motywacja zbudowania takiego duego drzewa NDS pochodzi od duego klienta firmy Novell, ktry chcia wiedzie, czy NDS bdzie skalowalny w potencjalnym przypadku zaoenia 300,000 kont uytkownikw w jednym drzewie katalogowym. Inynierowie firmy Novell postanowili wybiec naprzd i zbudowa w peni funkcjonalny katalog zawierajcy milion uytkownikw, ktry pniej uleg ewolucji i sta si drzewem uytkownikw zawierajcym dwa miliony wpisw. I chocia rzadko, o ile w ogle, korporacje bd potrzeboway drzewa katalogowego o tej wielkoci, inynierowie firmy Novell poczuli, e jest wane, aby poinformowa obecnych i potencjalnych uytkownikw, e nie jest istotne, jak duy moe by ich Katalog, poniewa NDS potrafi obsuy go z atwoci. Z wprowadzeniem NDS 8 (nastpnej generacji usug katalogowych Novella) w pocztkach roku 1999 inynierowie firmy Novell stworzyli pojedyncze drzewo NDS zawierajce jeden miliard uytkownikw, tak aby zademonstrowa, e obecna technologia usug katalogowych Novella jest gotowa do obsugi przedsibiorstw dowolnego rozmiaru, wczajc w to spoeczno Internetu. Wersja NDS dostarczana z NetWare 5 jest okrelana jako NDS 7, poniewa numer wersji moduu DS jest rwny 7.x. Mona przeczyta wicej o NDS 8 w rozdziale Projekt: Odkryj NDS 8 na kocu tego rozdziau. (d) Rozszerzenia NDS w NetWare 5 cznie z innymi ekscytujcymi wasnociami NetWare 5 wzrasta funkcjonalno dla usug katalogowych Novella. Do NDS wczono kilka rozszerze, tak aby uczyni je bardziej efektywnymi i skalowalnymi, a take aby zredukowa ruch w sieci w infrastrukturze WAN i pozwoli na atwiejsze zarzdzanie zarwno zawartoci drzewa NDS, jak i caoci sieci. Te rozszerzenia NDS zorganizowane s w piciu gwnych obszarach, a mianowicie takich jak:

Ulepszenie synchronizacji synchronizacji.

replikacji

NDS

przez

wprowadzenie

przechodniej

Rozszerzenie majce na celu zredukowanie ruchu przez sie WAN dziki uyciu Programu Zarzdzajcego Ruchem WAN

Nowe cechy majce na celu atwiejszy dostp do informacji przechowywanej w drzewie NDS za pomoc usug katalogowych i przy uyciu LDAP.

 Nowe waciwoci majce na celu atwiejsze zarzdzanie obiektami wewntrz drzewa NDS, zwizane z wprowadzeniem ACL (Inheritable Access Control List - Dziedziczonych list kontroli dostpu). Nowe cechy oprogramowania pozwalajce na atwiejsze zarzdzanie systemem NDS przy uyciu zarzdcy schematu i programu uytkowego DSDIAG (DS Diagnostic) Czytelnik odnajdzie dokadn dyskusj o NDS w czci II "Usugi katalogowe Novella". (c) Pojemno Cech NetWare 5 jest ogromna wprost pojemno, zarwno jeli chodzi o wielko pamici RAM, jak moe adresowa serwer, oraz ilo danych, jak moe przechowywa i uywa serwer w swoich systemach plikw. (d) Pojemno pamici NetWare jest w stanie adresowa ca dostpn fizyczn pami RAM, jaka jest dostpna na serwerze, a do 4GB. Obecnie nawet serwery zaawierajce do 512 MB pamici nie s rzadkoci wobec staego spadku cen sprztu i opragramowania. Dlaczego potrzebna jest a tak dua pami operacyjna na serwerze? Serwery z wielogigabajtowymi pamiciami masowymi wymagaj wikszych iloci pamici RAM, ni mona si tego spodziewa. NetWare potrzebuje dodatkowej iloci pamici, aby mc przechowa w pamici podrcznej wane struktury wolumenowe (takie jak tablice alokacji i tablice pozycji katalogw). Im wikszy jest rozmiar i liczba wolumenw na serwerze, tym wicej pamici RAM jest wymagane, aby przechowa w pamici podrcznej struktury danych o wolumenach. Ponadto, NetWare wykorzystuje ca swoj woln pami RAM w celu obsuenia pamici podrcznej dysku. Pami podrczna dysku powiksza wydajno serwera dziki temu, e przechowuje aktywne pliki danych w szybkiej pamici RAM. Redukuje to potrzeb NetWare, aby odczytywa dane z urzdze fizycznych, co powiksza wydajno. Im wiksza wielko pamici podrcznej dysku, tym wikszy wzrost wydajnoci. Oto dlaczego administratorzy instaluj 128 MB pamici lub wicej na swoich serwerach NetWare. NetWare 5 byo tak zaprojektowane, aby dobrze pracowa z du wielkoci pamici zainstalowanych na maszynie serwera. Jego algorytmy wewntrznego zarzdzania pamici nie spowalniaj i nie staj si zbyt skomplikowane, gdy trzeba poradzi sobie z du iloci pamici. Dodanie pamici RAM do serwera NetWare 5 jest jednym z atwiejszych i bardziej efektywnych pod wzgldem kosztw przedsiwzi, jakie mona wykona, aby zwikszy wydajno serwera. (d) Pojemno systemu plikw W porwnaniu z NetWare 4, pojemno systemu plikw NetWare 5 zostaa wydatnie rozszerzona. Pokazane to zostao w tablicy 1.1 w postaci porwnania moliwoci obu systemw plikw. Parametr zwizany z moliwociamisytemu NetWare 5 NetWare 4

Liczba jednoczenie otwartych plikw Liczba pozycji katalogw Liczba wolumenw przypadajcych na serwer Liczba segmentw przypadajcych na wolumen Maksymalna pojemno dysku Maksymalna wielko pliku

264 (lub 1019) 264 (lub 1019) Bez ogranicze Bez ogranicze 8 TB 8 TB

100,000 16 milionw 64 8 4 TB 4 GB

1 terabajt (TB) to 1.024 gigabajtw (GB) Nieograniczona liczba wolumenw dla serwera NetWare 5 jest moliwa tylko wtedy, kiedy w uyciu s nowe wolumeny sformatowane z zastosowaniem NSS (Novell Storage Services -Usug Zarzdzania Pamici Masow). Jeli uywa si wolumenw z poprzednich wersji, jest si ograniczonym do 255 wolumenw. Pocztkowo implementacja NSS bya taka, e pozwalaa na dostp z uyciem moduu agenta Symantec dla NetWare - NetWare Symantec Agent, ktry zawiera w sobie ograniczenie do 255 moduw. Dlatego, dopki agent ten nie zostanie zaktualizowany lub NetWare nie bdzie uywa innej metody dostpu do NSS, liczba wolumenw w serwerze NetWare bdzie wynosia 255. Jako cechy dodatkowe NetWare ma take inne moliwoci zarzdzania pamici dyskow, takie jak migracja danych oraz subalokacja; cechy te s dyskutowane w rozdziale 10, "Zarzdzanie pamici dyskow". (c) Zarzdzanie pamici Przez wiele lat branowi analitycy oraz dziennikarze krytykowali NetWare za jego sab ochron pamici. Ochrona pamici czy si ze zdolnoci systemu operacyjnego do ochrony przed nielegalnymi odwoaniami do pamici wykonywanymi przez aplikacje. Jak zwrcono na to uwag wczeniej, projektanci NetWare nie wczyli ochrony pamici do wczeniejszych wersji NetWare z powodw zwizanych z wydajnoci. (d) Lepsze czyszczenie pamici W NetWare 3.x pami, ktra bya zwalniana, gdy usuwano NLM, niekoniecznie w caoci bya zwracana do obszaru bufora plikowej pamici podrcznej; niektre jej czci mogy by umieszczane w obszarze alokacji w celu ich uycia przez inne NLM. Oznaczao to, e mona byo wyczerpa wielko pamici uywan przez pami podrczn przez wczytywanie i zwalnianie NLM. W NetWare 5 (jak i w NetWare 4), jednake, ulepszone procesury czyszczenia pamici zapewniaj, e zwalniane moduy NLM zwracaj ca uywan przez siebie pami do obszaru podrcznej pamici dyskowej. Pozwala to systemowi operacyjnemu dedykowa w kadej chwili tak duo pamici z przeznaczeniem na podrczny bufor dyskowy, jak to byo moliwe. A zatem im wicej jest pamici operacyjnej dedykowanej jako obszar podrcznej pamici plikw, tym lepsza jest wydajno systemu operacyjnego. W chwili obecnej wydajno procedur alokacji pamici zostaa rozszerzona. To rozszerzenie znajduje si w krgu zainteresowa programistw. W pewnych warunkach, takich, w ktrych serwer NetWare jest uruchomiony bez przerwy przez kilka miesicy, uytkownicy NetWare 3

zauwaali spowolnienie w alokowaniu pamici. Powody tego zwolnienia w NetWare 3 byy nietypowe i niejasne (zwizane byy z fragmentacj zwalnianej pamici w systemie operacyjnym). Fragmentacja pamici wirtualnej zostaa wirtualnie wyeliminowana przez wprowadzenie nowego programu alokacji pamici i procedur czyszczenia pamici. (d) Ochrona pamici Cech NetWare 5 jest opcjonalna ochrona pamici. Gdy zaktywuje si ochron pamici, mona zaadowa aplikacje NLM do pamici chronionej (czsto okrelanej jako przestrze chronionej pamici), obszaru pamici, z ktrym serwer komunikuje si za pomoc ostronie sterowanych sposbw komunikacji. System operacyjny tworzy rozgraniczenie wok obszaru pamici chronionej. Jeli NLM bdzie usiowa uzyska dostp do pamici w sposb nielegalny (odnoszc si do pamici spoza wyznaczonego obszaru), system operacyjny nie zezwoli na dostp do pamici i zwolni winny modu NLM. Bez ochrony pamici takie nielegalne prby dostpu do pamici przejd niezauwaone i mog sta si potencjan przyczyn zaamania si serwera NetWare. Sam system operacyjny NetWare nie moe zosta uruchomiony w chronionej przestrzeni pamici operacyjnej. Jego przestrze pamici operacyjnej nazywa si przestrzeni systemu operacyjnego lub przestrzeni jdra systemu operacyjnego System ochrony pamici na NetWare 5 zmniejsza wydajno NLM od 3% do 10%, w zalenoci od tego, jak zaprojektowany jest NLM. (Nie rni si to zdecydowanie od kosztw utraty wydajnoci, jakie paci si w innych systemach operacyjnych z ochron pamici.) Novell zaleca, by wszyscy programici NLM uywali ochrony pamici, aby atwiej mona byo wykrywa bdy popenione w trakcie programowania. Novell sugeruje, aby administratorzy serwerw uruchamiali moduy NLM pochodzce od firm trzecich w obszarze pamici chronionej na okres okoo miesica. Jeli podczas tego czasu NLM nie wykona adnego nielegalnego odwoania do pamici, administrator moe przenie ten modu NLM do niechronionej pamici w celu uzyskania pewnej zwyki wydajnoci. Administrator moe te chcie pozostawi NLM zaadowane w pamici chronionej. Opcjonalna ochrona pamici pozwala osobom zainteresowanym ochron przed nielegalnym dostpem do pamici zabezpieczy swj system operacyjny. Jednoczenie mona uruchomi aplikacje, do ktrych ma si zaufanie w niechronionym obszarze pamici, bez ponoszenia dodatkowych kosztw zwizanych z nieznaczn obnik wydajnoci spowodowan ochron pamici. We wczeniejszych wersjach NetWare, jeli miao si serwer z 64 MB pamici RAM, bya to caa pami, ktrej mg uywa serwer do zaadowania aplikacji i NLM, a take mg j wykorzysta do celw drukowania, tworzenia i manipulacji danymi uytkownika i dostpu do aplikacji. NetWare 5 dostarcza systemu pamici wirtualnej - virtual memory (VM), ktry umoliwia przesunicie danych poza pami operacyjn i umieszczenie ich na dysku, jeli dane nie s uywane czsto. Oznacza to, e mona uruchomi wicej aplikacji na serwerze, ni pozwala na to wielko fizycznej pamici RAM. System pamici wirtualnej zapewnia, e RAM bdzie uywany bardziej efektywnie.

Moduy, ktre s zaadowane do chronionych obszarw adresowych, uywaj pamici wirtualnej. Zarwno moduy, jak i dane, do ktrych te moduy sigaj, mog by przemieszczone na dysk. Moduy, ktre nie s zaadowane do chronionego obszaru adresowego, mog w dalszym cigu uywa pamici wirtualnej. Jednake moduy te nie mog by przemieszczone na dysk. Ponadto, przemieszczenie nieuywanego kodu i danych poza pami zmniejsza prawdopodobiestwo tego, e system ulegnie zaamaniu w warunkach pracy z niewielkimi zasobami pamici operacyjnej. (c) Waciwoci zwizane z odpornoci na bdy Odporno na bdy jest filozofi zwizan z architektur systemu i jest czci NetWare od jego pocztku. Odporno na bdy oznacza, e sytem bdzie kontynuowa dziaanie w przypadku wystpienia bdw sprztowych. NetWare zawiera rne poziomy sytemowej odpornoci na bdy. Potrzeba uczynienia systemu odpornym na bdy staa si ewidentna na wczesnym etapie rozwoju systemu NetWare, ze wzgldu na to, e NetWare, jako system operacyjny, udostpnia zasoby dla wielu stacji roboczych. Na og odnosio si to do jednego miejsca awarii - maszyny, na ktrej by uruchomiony serwer NetWare. Stwarzao to niebezpieczestwo unieruchomiena pozostaych maszyn - stacji roboczych dajcych usug od NetWare. (d) Poziom I Odpornoci Systemu na Bdy - System Fault Tolerance Level I (SFT I) Poziom I tolerancji na bdy jest wbudowany w procedury jdra wszystkich wersji sytemu plikw NetWare. Dostarcza automatycznego, dziaajcego w trakcie pracy systemu remapowania zych sektorw na twardym dysku. Novell nazywa t cech Naprawianiem na Gorco - Hot Fix, okrelajc tym mianem automatyczne i przezroczyste remapowanie zych sektorw na dysku. Jeli na dysku zostanie wykryty bd w sektorze, NetWAre automatycznie przyporzdkuje ten sektor dobremu sektorowi z obszaru zarezerwowawnych sektorw. Rysunek 1.3 Dynamiczne przyporzdkowywanie zych blokw (Hot Fix) Aby wykry ze sektory na noniku, NetWare uywa weryfikacji typu: odczytaj po zapisaniu. Weryfikacja ta zwizana jest z przeczytaniem danych do specjanego bufora po tym, jak NetWare zapisze te same dane na dysk. NetWare porwnuje dopiero co przeczytane dane z danymi, ktre zostay wczeniej zapisane i, jeli nie s takie same, wyciga wniosek, e nonik ucierpia na skutek bdu. Wyzwala to akcj typu Hot Fix. Rysunek 1.4 Proces weryfikacji typu: odczyt po zapisie

Jeli podsystem dyskowy, ktre jest uywany, wspiera dziaanie typu Hot Fix na poziomie sprztowym, mona wyczy t opcj w oprogramowaniu i tym samym zyska na wydajnoci. Innym aspektem SFT I s wolumeny z nadmiarowymi strukturami danych. Struktury danych na wolumenach zawieraj istotne informacje zwizane z systemem plikw NetWare, plikami, kartotekami i woln przestrzeni na dysku. Bez tych struktur danych system plikw nie moe funkcjonowa. NetWare utrzymuje nadmiarow kopi wolumenowych struktur danych i wykonuje rutynowe porwnania struktur danych: podstawowej i nadmiarowej. W sytuacji, w ktrej bd nadmiarowa bd podstawowa struktura danych ulegnie uszkodzeniu, NetWare automatycznie to naprawia, uywajc drugiej kopii jako odnonika. W kadym momencie, gdy osadzony zostanie wolumen, NetWare sprawdza zestaw tablic katalogw oraz tablice alokacji plikw w celu sprawdzenia wewntrznej spjnoci, a nastpnie porwnuje te tablice z ich drug kopi, tak aby obydwie kopie byy wane. Jeli trafi si rozbienoci,zostanie wywietlony komunikat ostrzegawczy na konsoli serwera. Jeli jakichkolwiek moduw nie uda si osadzi, naley uy VREPAIR, aby poprawi niekonsekwencje przed prb osadzenia ich ponownie.Prosz porwna rozdzia 27, Radzenie sobie z typowymi problemami w celu uzyskania wikszej liczby szczegw na temat VREPAIR. (d) Poziom II Odpornoci Systemu na Bdy (SFT II) Poziom drugi tolerancji na bdy skada si ze wszystkich cech zwizanych z poziomem SFT I oraz mirroringiem (dyski lustrzane) i dublowaniem dyskw. Zarwno mirroring, jak i dublowanie dyskw pozwalaj na skonfigurowanie nadmiarowych urzdze pamici masowej, tak aby byy uywane w NetWare. Napd lustrzany skada si z dwu fizycznych napdw, podczonych do tego samego kontrolera twardego dysku (zob. rysunek 1.5). NetWare powtarza wszystkie operacje zapisu na obu napdach zestawu lustrzanego. Rysunek 1.5 Mirroring uywa dwu lub wicej napdw dyskw doczonych do tego samego kontrolera. Jeli jeden z napdw ulegnie uszkodzeniu, NetWare bdzie kontynuowa prac wykorzystujc pozostay napd dla wszystkich operacji zapisu i odczytu. Wszystkie dane na pracujcym dysku s aktualne, co oznacza, e nie nastpuje adna utrata danych, gdy uszkodzony dysk zostanie odczony. Gdy wymieni si uszkodzony dysk, NetWare automatycznie odzyska zapis lustrzany uywajc specjalnego procesu w tle, ktry pozwala serwerowi pracowa dalej w trakcie dziaania tego procesu. W zalenoci od wielkoci przestrzeni na dysku, ktra potrzebna jest do tego, aby przywrci mirroring, proces ten moe trwa do kilku godzin Rnice pomidzy mirroringiem oraz dublowaniem dyskw s proste. Mirroring oznacza, e dwa lub wicej napdw (zestaww napdw) s doczone do tego samego kontrolera dysku. Dublowanie napdu oznacza, e kady napd w zestawie jest doczony do innego kontrolera sprztowego (zobacz rys. 1.6)

Rysunek 1.6 W dublowaniu napdw uywa si wielu sprztowych sterownikw dyskw Dublowanie jest bardziej pewn technik ni mirroring ze wzgldu na to, e zabezpiecza zarwno przed awari napdu, jak i sterownika, podczas gdy mirroring zabezpiecza tylko przed awari napdu. Wikszo osb nie zdaje sobie sprawy z tego, e mona stosowa dyski lustrzane lub dyski zdublowane w liczbie wikszej ni dwa - mona skonstruowa zestaw z wielu dyskw. Nie jest to zawsze praktyczne ze wzgldu na koszt twardych dyskw. Mona jednake stworzy zestaw skadajcy si z wielu dyskw, o ile ma si takie yczenie. Dla duych serwerw, krytycznych ze wzgldu na stawiane przed nimi zadania (ang. mission critical), czsto uywana jest technologia RAID (Redundant Array of Inexpensive Drives - Nadmiarowej macierzy niedrogich dyskw). Zob. rozdzia 10 w celu uzyskania wikszej iloci informacji. Mirroring i dublowanie dyskw zostay wbudowane w system operacyjny NetWare w chwili, gdy uszkodzenia dyskw zdarzay si czciej ni w chwili obecnej (w poowie lat 80). Pomimo postpu w zakresie niezawodnoci nonikw magnetycznych, ktry nastpi w ostatnich latach, napdy dyskowe s cigle jednym z najmniej pewnych skadnikw systemw komputerowych. Dlatego mirroring i dublowanie dyskw s niezwykle wanymi cechami systemu odpornoci na bdy w NetWare. Ponadto, SFT II zawiera take kontrol transakcji lub, tak jak to okrela Novell, TTS (Transaction Tracking System - System ledzenia transakcji). TTS pozwala oprogramowaniu powiza grup operacji zapisu w jedn logiczn transakcj. Kada transakcja jest gwarantowana, e skoczy si sukcesem (co oznacza, e kada operacja zapisu skoczy si sukcesem) lub, o ile nie skoczy si powodzeniem, NetWare przywraca wszystkie zwizane z tym pliki do stanu sprzed zapisu, co oznacza wycofanie transakcji (ang. roll-back). Nastpnie NetWare moe powtrzy transakcj, wiedzc, e rozpoczyna si od tego samego punktu. TTS wykorzystuj przede wszystkim programy do zarzdzania bazami danych, ktre czsto wykonuj grupy aktualizacji plikw baz danych. Jeli jedna z aktualizacji w grupie plikw nie uda si, baza danych stanie si niespjna. NetWare uywa TTS, aby zapwni spjno baz danych NDS. TTS jest w peni zintegrowany z systemem plikw NetWare. Wikszo systemw zarzdzania bazami danych, ktre powstay w wersji dla systemu NetWare, uywaj TTS. TTS jest wbudowany we wszystkie obecne wersje NetWare, z wersj NetWare 5 wcznie. (d) Poziom III Odpornoci Systemu na Bdy (SFT III) Poziom III odpornoci na bdy skada si z SFT II oraz techniki lustrzanych serwerw, nazywanych inaczej serwerami nadmiarowymi. Poziom III odpornoci na bdy jest dostarczany z wczeniejszymi wersjami systemu operacyjnego NetWare jako oddzielny produkt, taki jak NetWare 4.11 SFT III.

SFT III umoliwia wykonywanie nieprzerwanych operacji z wykorzystaniem w peni nadmiarowych serwerw, wczajc w to procesor, zasilanie, napdy dyskw, karty sieciowe i wszystko inne. Dysponuje si wtedy dwiema kompletnie oddzielnymi maszynami. Rysunek 1.7 SFT III jest dublowaniem sprztu serwera plikw Dwie maszyny poczone s pracujcym na duej szybkoci MSL (Mirrored Server Link Poczeniem lustrzanego serwera). Zadaniem MSL jest utrzymywanie synchronizacji midzy dwiema maszynami. Cay obraz pamici serwera NetWare jest zapisywany na obie maszyny. Jesli jedna z maszyn przestanie funkcjonowa, druga maszyna bdzie kontynuowaa dziaanie. Klienci serwera NetWare nie odczuj przez to utraty stanu lub zaprzestania funkcjonowania usug. Aplikacje oparte na serwerze, takie jak Oracle, uruchamiane s w trybie lustrzanym automatycznie. Wersja SFT III NetWare (dostpna od momentu wprowadzenia NetWare 3.11) bya pierwszym i przez dugi czas jedynym rozwizaniem programowym dostarczajcym moliwo nieprzerwanej pracy systemu przetwarzania danych. Inni dostawcy, tacy jak Tandem i Stratus, dostarczaj moliwoci pracy non-stop przy uyciu specjalnie skonstruowanych maszyn nadmiarowych, ktre .kosztuj setki tysicy dolarw. SFT III uywa opantentowanej przez Novell architektury. Intencj firmy Novell byo zaprojektowanie SFT III w ten sposb, aby system mg dostarcza usug wysokiej jakoci z wykorzystaniem sprztu PC. W momencie rozpoczcia sprzeday NetWare 5 technologia SFT III byo dostpna jako nowa linia produktw. Firma Novell obecnie dostarcza serii produktw bazujcych na SFT III, znanych jako Novell High Availability Server - Wyskodostpny serwer Novella, Novell StandbyServer - Rezerwowy serwer Novella oraz Novell SnapShotServer - Migawkowy serwer Novella (zob. rozdzia 10 w celu uzyskania wikszej iloci informacji). W tym samym czasie Novell rozwija Novell Cluster Services - Technologi serwerw klastrowanych, o nazwie kodowej Orion. Usugi serwerw klastrowanych Novella s systemem serwerw klastrowanych, ktre zapewniaj wysok dostpno i atwo zarzdzania krytycznymi zasobami sieci, wczajc w to dane (wolumeny), aplikacje, licencje na serwery i usugi. Jest to klastrowany produkt wielowzowy, z wczonymi usugami NDS, ktry wspiera zapobieganie awariom oraz migracj indywidualnie zarzdzanych zasobw klastra, co wie si z wyrwnaniem obcienia poszczeglnych elementw klastrowanej struktury. Mona znale wicej informacji na temat usug klastrowych Novella na stronie internetowej pod adresem
http://www.novell.com/products/clusters/ncs.htm

(c) Usugi zarzdzania pamici masow SMS (Storage Management Services - Usugi zarzdzania pamici masow) s technologi archiwizowania danych firmy Novell. SMS pozwala na archiwizowanie rozproszonych w sieci danych, wczajc w to stacje robocze, bez zwracania uwagi na format skadowanych bd odzyskiwanych danych. SMS dostarcza take modularnego, wieloplatformowego

interfejsu programistycznego, pozwalajcego programistom tworzy oprogramowanie do archiwizowania oraz sterowniki urzdze archiwizujcych. (d) Czym jest SMS? Architektura SMS jest oparta na SME (Storage Management Engine - Mechanizmie zarzdzania skadowaniem), ktry archiwizuje dane niezalenie od platformy i nonika w formacie SMS. Dane przesyane s z zastosowaniem SMDR (Storage Management Data Requester - dania danych w zarzdzaniu pamici masow) do mechanizmu skadowania przez TSA (Target Service Agent - Agenta usug docelowych SMS), pracujcego na zdalnych maszynach. Mechanizm skadowania i TSA komunikuj si przez wysokopoziomowy protok SMS, przy wykorzystaniu ktrego wykonywane s operacje skadowania i odzyskiwania danych. Mechanizm skadowania SMS komunikuje si ze sprztem przy uyciu interfejsu programowego SMS, znanego jako SDI (Storage Device Interface - Interfejs urzdzenia pamiciowego), ktry z kolei wsppracuje z NetWare 5 Media Manager (niskopoziomowym interfejsem programowym). Podstawowa architektura SMS jest objaniona na rysunku 1.8. Rysunek 1.8 Architektura SMS. SMS pozwala mechanizmowi archiwizacji uruchomi skadowanie dowolnej maszyny w sieci. Nie jest istotne, czy archiwizator pracuje na serwerze czy na stacji roboczej. Na przykad do systemu NetWare 5 doczany jest zgodny z SMS serwer archiwizacji, SBCON, ktry jest uruchomiony na NetWare jako NLM. Jednoczenie Novell wczy NWBACK32, 32-bitow aplikacj bazujc na GUI, pracujc na stacjach roboczych, stanowicych odpowiednik SBCON. Format, jakiego uywa SMS dla zachowywania danych, jest zaprojektowany tak, aby by zupenie niezaleny od nonika i urzdzenia. Oznacza to, zgodnie z teori, moliwo archiwizacji danych przy wykorzystaniu oprogramowania zgodnego z SMS na tam 8 mm zamontowan w napdzie pochodzcym od dostawcy A i odczytanie danych na napdzie pochodzcym od dostawcy B. Jednake wikszo dostawcw nie implementuje zgodnoci z SMS na poziomie zapisu, co nie pozwala zachowa zgodnoci z SMS. Rysunek 1.8 pokazuje dziaanie TSA uruchomionych na zdalnych maszynach. Maszyny te mog by serwerami NetWare lub jakimikolwiek innymi maszynami w sieci, wczajc w to stacje robocze pracujce pod kontrol innego systemu operacyjnego. SMS pozwala take uruchomi TSA na tej samej maszynie, co oznacza, e moe on by uyty, aby zarchiwizowa lokalne dane. (d) Agenci Usug Docelowych NetWare 5 - NetWare 5 Target Service Agents Ze wzgldu na rozszerzenia poczynione w systemie NetWare 5, agenci TSA SMS dla systemu plikw oraz NDS zostay zaktualizowane. Ponadto, zaktualizowano TSA dla stacji roboczych (takich jak Windows 9x oraz OS/2). Dodano nowe TSA dla stacji roboczych

Windows NT. Poniej przedstawiono nowe cechy TSA, zwizane z rozszerzeniami, o ktrych bya mowa:

TSA dla partycji DOS - przy uyciu tego TSA mona skadowa i odzyskiwa partycj DOS-a na serwerze NetWare. Nazwa moduu jest TSADOSP.NLM. Naley zaadowa to TSA na kadym z serwerw NetWare za kadym razem, kiedy potrzebne jest skadowanie lub odzyskanie partycji DOS TSA partycji DOS pozwala na uycie API partycji DOS dla NetWare w celu wykonaniu odwoa DOS. Odwoania DOS s zaimplementowane jako odwoania trybu rzeczywistego. W efekcie, gdy odwoania DOS s wykonywane, system operacyjny tymczasowo na krtk chwil zostaje zawieszony, aby obsuy te wywoania. Std, gdy wykonywanych jest wiele jednoczesnych pocze w celu dostpu do partycji DOS, wydajno serwera NetWare moe ulec zmniejszeniu. Jeli liczba pocze nie bdzie dua, strata na wydajnoci nie bdzie w istotny sposb odczuwalna i mog one by bezpiecznie uywane. W oglnoci, nie ma potrzeby uzyskiwania dostpu do partycji DOS na serwerze, jeli wykonano aktualizacj plikw startowych. Std, bezpieczne jest uywanie TSADOSP, aby wyskadowa partycj DOS na serwerze. TSA dla Windows NT - gwnym zadaniem WinNT TSA jest wykonanie skadowania i odzyskiwania przez odczyt i zapis danych na system plikw NTFS oraz do systemu plikw FAT, w co naley wczy skadowanie i odzyskiwanie normalnych i rozszerzonych atrybutw pliku. TSA dla Windows NT wspiera protokoy TCP/IP oraz SPX/IPX.

Uaktualniony TSA dla Windows 9x - uaktualniony Win9x TSA pozwala obecnie skadowa docelowe dane przez IP, w odrnieniu od wczeniejszego scenariusza, ktry pozwala tylko maszynom z zainstalowanym protokoem IPX na skadowanie i odzyskiwanie danych. Rozszerzony TSA dla systemu plikw NetWare (TSA500) wspiera obecnie pliki do wielkoci do 8GB. Dodatkowo, TSA dostarcza nowego zasobu nazywanego SSI (Server Specific Info - Informacj zalen od serwera), ktra pojawia si na licie zasobw wywietlanych przez programy tworzenia kopii, oparte na SMS, cznie z wolumenem SYS i innymi wolumenami. Dane SSI s istotne przy odtwarzaniu serwera NetWare. W rodowisku sieciowym, najbardziej prawdopodobnym scenariuszem zaamania systemu jest upadek pojedynczego serwera lub jego wolumenu SYS. Poniewa w przeszoci procedura naprawcza bya do skomplikowana, dodanie zasobu SSI do TSA odpowiedzialnego za system plikw upraszcza procedur odzyskiwania serwera w tym scenariuszu. Uprawnienia dotyczce penomocnictw, informacje o wacicielach i inne atrybuty NetWare s chronione podczas przywracania sprawnoci serwerowi lub odzyskiwania wolumenu SYS. Dokadniejsze informacje na temat procedur odzyskiwania mona znale w artykule "Skadowanie i odzyskiwanie Usug Katalogowych Novell w NetWare 4.11" w padziernikowym wydaniu Novell Application Notes z roku 1996

(http://developer.novell.com/research/appnotes.h). Chocia artyku napisano, majc na uwadze NetWare 4.11, t sam technik mona zastosowa do NetWare 5. Rozszerzone TSA dla NDS - pozwala na skadowanie i odzyskiwanie wszystkich rozszerze schematu NDS. TSANDS przesya kady obiekt - zarwno ten zdefiniowany wedug wasnych, jak i rozszerzonych schematw NDS - do programu skadowania. Poprzednie wersje TSANDS nie przesyay definicji typw obiektw, ktre zostay dodane do bazy danych NDS. W rezultacie kopia NDS zawieraa informacj o obiektach zdefiniowanych za pomoc rozszerzonych schematw, ale nie same schematy, ktre definioway te obiekty. W rezultacie przed odzyskaniem obiektw NDS naleao najpierw ponownie rozszerzy schemat, tak aby definicje rozszerzonych obiektw funkcjonoway w drzewie NDS. W przeciwnym przypadku, NDS zawieraby odzyskane obiekty, ktrych nie wiadomo byoby jak uywa i byyby wywietlane jako obiekty nieznane. Rozszerzone TSANDS skaduje rozszerzenie schematu NDS i odzyskuje te rozszerzenia w sposb domylny, tote nie ma potrzeby ponownie rozszerza bazy danych NDS tak, aby NDS mg rozpozna odzyskane obiekty zdefiniowane w rozszerzonym schemacie. (d) Wsparcie dla produktw od firm trzecich Projekt NDS pozwala po czci firmom trzecim, ktre zajmuj si wytwarzaniem oprogramowania do archiwizacji, wspiera system NetWare w atwiejszy sposb. Novell zachca tych producentw, aby dostarczali w peni funkcjonalne opragramowanie, ktre jest bardziej kompletne ni SBCON. Wikszo duych orodkw uytkujcych NetWare decyduje si na kupno bardziej kompletnego oprogramowania archiwizujcego ni na uywanie SBCON lub NWBACK32. (SBCOB lub NWBACK32 s odpowiednie dla mniejszych organizacji lub w rodowisku testowym.) Podstawow regu, ktrej powinno si przestrzega, gdy kupuje si od firmy trzeciej system archiwizujcy dla NetWare 5, jest zgodno tego pakietu z SMS. Zgodno z SMS jest jedynym sposobem na to, e oprogramowanie to bdzie w stanie archiwizowa i odzyskiwa zarwno rozproszone i replikowane informacje o bazie NDS, jak i penomocnictwa dla systemu plikw. Oto kilka najbardziej popularnych systemw archiwizacji NetWare 5: ARCserve (autorstwa Cheynne/Computer Associates), NetWorker dla NetWare (autorstwa Legato Systems) oraz Backup Exec (autorstwa Seagate). Aby uzyska zaktualizowan list certyfikowanych rozwiza dla NetWare 5, naley zajrze na stron http://developer.novell.com/npp (c) Ulepszenia wprowadzone do systemu plikw W porwnaniu z systemem NetWare 4, w ktrym wprowadzono nastpujce waciwoci zarzdzania powierzchni dyskowej w systemie plikw, takie jak: subalokacja dysku, kompresja danych oraz migracja danych, system NetWare 5 zawiera nowy system plikw, nazywany NSS (Novell Storage Services - Usugami pamici masowej Novella). Mona przeczyta wicej na temat subalokacji dysku, kompresji oraz migracji danych dla systemu NetWare w rozdziale 10

W przeszoci niektrym klientom przeszkadzay pewne ograniczenia w architekturze i implementacji systemu plikw, odziedziczone w spadku po poprzednich wersjach NetWare. W szczeglnoci, dotknici zostali problemami zwizanymi z rozmiarami instalacji, ktre z kolei wpyny na dostpno tych wikszych instalacji. Uycie interfejsu 32-bitowego ogranicza uytkownikw do plikw nie wikszych ni 2 gigabajty. Uycie systemu plikw FAT wymagao pamici o rozmiarach w przyblieniu wzrastajcej liniowo z liczb bd wielkoci plikw. Czas potrzebny na zmontowanie wolumenu z poprzednich wersji systemu wzrasta dokadnie liniowo ze wzrostem rozmiarw wolumenu po wykonaniu poprawnego odmontowania. Po upadku serwera systemowi NetWare moe zaj bardzo wiele czasu, aby wolumeny z poprzednich wersji systemu zostay przeskanowane i naprawione przy uyciu VREPAIR.W tym czasie s one niedostpne dla uytkownikw. Nie jest rzadkoci, e zmontowanie i odmontowanie 100 GB wolumenw z poprzednich wersji systemu zajmuje okoo 30 minut. Wewntrzne i zewntrzne interfejsy maj rozmiar 64-bitowy, pozwalajc nie tylko na due wielkoci wpisw, ale take na wpisy, ktre same s due. Szeroki interfejs nie jest jednake spraw wystarczajc. Organizacja bazujca na FAT zostaa wyeliminowana i zastpiona przez wysokowydajn, zwart i efektywn pod wzgldem wykorzystania pamici struktur i algorytmy. NSS traktuje oddzielnie wielko potrzebnej pamici niezbdnej w serwerze oraz wielko uytego dysku. Mona zmontowa wolumeny NSS o rozmiarach terabajtw, uywajc pamici RAM o wielkoci 32 MB. Wielko czasu potrzebnego, aby zmontowa wolumen pod NSS, take nie jest powizana z czasem jego montowania. Po poprawnym zamkniciu systemu wolumen mona zmontowa w cigu czci sekundy niezalenie od rozmiaru wolumenu i od tego, czy zawiera 100 MB czy 100 TB danych. Aby zademonstrowa si NSS, podczas targw Comdex 97, wolumen NSS o rozmiarze 1TB zawierajcy miliard plikw zosta rozmylnie uszkodzony i naprawiony w cigu 10 sekund. Na serwerach NetWare 5 dostp do wolumenw CD-ROM uzyskuje si przez NSS. Mona take zmontowa partycj DOS na serwerze NetWare 5 jako wolumen NSS i uzyska do niego dostp przy uyciu standardowych programw uytkowych i komend do manipulacji plikami. (c) Architektura Urzdze Peryferyjnych NetWare Pomimo e NWPA (NetWare Peripheral Architecture - Architektura urzdze peryferyjnych NetWare) zostaa zaimplementowana we wczeniejszych wersjach NetWare, w obecnej wersji zostaa napisana tak, aby dostarcza szerszego i bardziej pewnego wsparcia dla pochodzcych od firm trzecich sterownikw gwnych adapterw i urzdze pamici masowej. Architektura NWPA jest dostarczana cznie z konfiguracj pamici masowej w NetWare 5 i zastpuje istniejc specyfikacj DDFS uywan przez programistw. NWPA wyrnia si modularnym podejciem do wsparcia sterownikw, dzielc je na dwa typy, zalene od typu komponentu: HAM (Host Adapter Module - Modu adaptera gwnego) oraz CDM (Custom Device Module - Modu urzdzenia pamiciowego). HAM dopasowane

s do urzdzenia pamiciowego, podczas gdy CDM zwizane s z urzdzeniami pamiciowymi i automatycznymi zmieniaczami, doczonymi do magistrali adaptera gwnego. NWPA dla NetWare 5 wspiera take napdy dyskw wymieniane na gorco (oraz wymieniane na gorco adaptery PCI). Wasno ta pozwala uytkownikom dynamicznie wymienia napdy twardych dyskw lub karty sieciowe bez zatrzymywania pracy serwera. Wasno ta pozwala zaoszczdzi administratorom wiele czasu podczas aktualizacji sprztu. System wymiany na gorco w NetWare 5 - NetWare 5s Hot Plugging wymaga zaadowania moduw monitora wymiany na gorco - Hot Plug Monitor oraz kontrolera wymiany na gorco - Hot Plug Controller. NLM zwizane z monitorem wymiany na gorco nadzoruje status adaptera, ktry jest wymieniany, podaje komend suc do odczenia wsparcia dla tego adaptera i wycza z zasilania ten adapter. Kontroler wymiany na gorco wycza zasilanie dla wskazanych zcz i steruje lampkami wskanikowymi. Program obsugi sterownika jest specyficzny dla dostawcy sprztu, dla ktrego mona dokonywa wymiany na gorco. Obecnie istnieje wsparcie dla dwu nastpujcych platform: Compaq Proliant 6500 i 7000 IBM Netfinity 5500 oraz 7000 M10 NetWare take wspiera I2O (Intelligent I/O Architecture Specification - Specyfikacj inteligentnej architektury I/O), ktra jest otwart architektur rozwijania programw obsugi urzdze i moe by uywana niezalenie od systemu operacyjnego, platformy procesora i systemowej magistrali wejcia-wyjcia. Pozwala to dostawcom sprztu opracowywa oprogramowanie sterownikw wejcia-wyjcia niezalene od komputera gospodarza oraz systemu operacyjnego, ktre pozwalaj odciy gwny procesor od wikszoci przetwarzania zwizanego z podsystemem wejcia-wyjcia. Takie implementacje obejmuj sterowniki RAID dla sieciowych urzdze skadowania i odzyskiwania danych, sterowniki ATM oraz karty sieciowe. Z tego wzgldu przez eksport wywoa przerwa do innego urzdzenia, procesor serwera moe wykorzysta swj czas, wykonujc inne funkcje i usugi, ktre nie s zwizane z przetwarzaniem przerwa, zwikszajc skalowalno operacji wejcia-wyjcia serwera. NetWare 5 automatycznie wykrywa obecno sprztu, takiego jak: pyty gwne, zgodne z I2O, oraz dodatkowe karty sieciowe. Korzystajc z tego, serwery NetWare powinny by w stanie uzyska wiksz przepustowo zarwno dla kanaw I/O, jak i dla usug NetWare. Dziki podzieleniu obcienia na procesory i sterowniki I/O, zapisy i odczyty danych, dane zarwno przez serwer jak i przez uytkownika, mona dramatycznie polepszy wydajno w przypadku duego obcienia. (c) Bezpieczestwo Wykorzystujc waciwoci dotyczce bezpieczestwa w NetWare 4, NetWare 5 oferuje bogatsze usugi bezpieczestwa, ktre zawieraj nastpujce cechy: PKIS (Public Key Infrastructure Services - Usugi infrastruktury klucza publicznego)

NICI (Novell International Cryptographic Infrastructure - Midzynarodowa infrastruktura kryptograficzna Novella)

SAS (Secure Authentification Services - Usugi bezpiecznej identyfikacji) System auditw Te nowe cechy, zwizane z bezpieczestwem, s zintegrowane NDS i upraszczaj administracj, oferujc moliwo administracji z jednego miejsca z uyciem kontroli dostpu na poziomie NDS. Zapewniaj take bezpieczestwo dla ulepszonej integralnoci danych internetowych oraz prywatnoci w sieciach publicznych. (d) Usugi Infrastruktury Klucza Publicznego Usugi Infrastruktury Klucza Publicznego firmy Novell wczaj kryptografi klucza publicznego oraz certyfikaty cyfrowe do rodowiska NetWare. PKIS pozwala ktremukolwiek z delegowanych administratorw NetWare ustali domen zarzdzania CA (Certificate Authority - Wadzami certyfikacyjnymi) wewntrz NDS. PKIS pozwala administratorom zarzdza certyfikatami i kluczami dla SSL (Secure Sockets Layer Protokou warstwy gniazda zabezpieczonego), sucymi serwerom LDAP. Zarzdzanie certyfikatami wcza usugi, takie jak: ustalenie domeny CA lokalnie dla konkretnej organizacji, odnawianie certyfikatw, uproszczone uniewanianie certyfikatw wcznie z zawieszeniem wanoci certyfikatu (bez zoonych list odwoa certyfikatw), stworzenie da podpisu certyfikatu (w celu uycia w zewntrznych CA), nieograniczone rodowisko wydawania certyfikatw dla aplikacji, oraz przy uyciu SSL w rodowisku Novell (takie jak usugi LDAP dla NDS) Uycie certyfikatw stao si bardziej popularne oraz oczekiwane przez uytkownikw z chwil wprowadzenia handlu elektronicznego poprzez Internet. (d) Midzynarodowa Infrastruktura Kryptograficzna Novella - Novell International Cryptographic Infrastructure (NICI) Midzynarodowa Infrastruktura Kryptograficzna Novella jest infrastruktur sieciowych usug kryptograficznych, zwizanych z oglnowiatow konsumpcj. Wspiera mocn kryptografi i rnorodne technologie kryptograficzne w odpowiedzi na potrzeby klientw firmy Novell i wewntrzne potrzeby firmy Novell, tak aby pozosta w zgodzie z wymaganiami stawianymi w rnych krajach (w szczeglnoci w USA - przyp. tum.), dotyczcymi polityki transferu technik kryptograficznych za granic i ich stosowania. Usugi kryptograficzne na platformie NetWare cechuje poufno, integralno i identyfikacja. Serwer jest modularny z natury, co pozwala atwo dodawa nowe mechanizmy kryptograficzne, biblioteki i zarzdcw polis. Infrastruktura jest take cile kontrolowana, wymuszona przez integralny program adujcy system operacyjny, ktry weryfikuje moduy przed ich wczytaniem oraz steruje dostpem do moduw tylko przez standardowe interfejsy. Dostpne usugi kryptograficzne s dostarczane w NDK (Novell Developer Kit - Zestawie programisty Novella).

W przeszoci zdarzay si przypadki, e programici musieli implementowa na wasn rk waciwoci kryptograficzne, jeli chcieli wczy je do swoich aplikacji. Ze wzgldu na to, e usugi kryptograficzne Novell udostpniane s w postaci standardowego zestawu API, dostawcy aplikacji mog w peni wykorzysta przewag standardowych usug kryptograficznych bez potrzeby wczania kryptografii do swoich aplikacji. Ponadto mog dostarcza jedn wersj swojego produktu na caym wiecie, zamiast dostarcza wielu wersji ze wzgldu na polityk transferu technik kryptograficznych za granic. Novell zapewnia zgodno z prawem midzynarodowym i wymaganiami eksportowymi, uwalniajc programistw od potrzeby zajmowania si tym problemem. (d) Usugi Bezpiecznej Identyfikacji - Secure Authentification Services (SAS) Identyfikacja jest fundamentalnym skadnikiem jakiegokolwiek bezpieczestwa - jest sposobem na potwierdzenie swojej tosamoci. Sie bez identyfikacji nie moe by bezpieczna. Usugi Bezpiecznej Identyfikacji dostarczaj identyfikacji nastpnej generacji, zgodnie z tym jak ewoluowa przemysowy mechanizm indentyfikacji. SAS jest zbudowany w caoci na NICI. Oznacza to nastpujce konsekwencje: Sama usuga bazuje na pojedynczym pliku wykonawczym, Ze wzgldu na to, e krytptografia nie jest wczona do moduu SAS, mona dostarcza pojedynczy NLM na cay wiat. Daje to moliwo atwego zarzdzania i ledzenia. Take jakakolwiek aplikacja napisana dla SAS API moe by take oparta na pojedynczym pliku wykonawczym. Aplikacje napisane dla aplikacji SAS mog przej jednokrotny i zwykle przyspieszony proces akceptacji eksportowej. Novell uzyska ju zgod na eksport SAS i NICI. Oznacza to, e programici aplikacji korzystaj z przyspieszonej procedury eksportowej. PKIS dostarcza metod zarzdzania kluczami dla usug SSL. W NetWare 5, SAS dostarcza opartej na serwerze aplikacji, ktra uywa zestawu SAS API, aby ustanowi kodowane poczenie SSL. Oznacza to, e jakakolwiek aplikacja napisana dla interfejsu SAS dziedziczy zdolno PKIS do zarzdzania certyfikatami. Lista Kontroli Dostpu - Acess Control List (ACL) dla NDS zarzdza dostpem do prywatnych kluczy i pozwala na uywanie SSL. Ze wzgldu na to, e SAS jest usug sieciow, ma swoj sieciow tosamo. Listy Kontroli Dostpu w taki sposb korzystaj z obiektw powizanych z kluczmi SSL, e tylko identyfikator SAS jest w stanie przeczyta klucz prywatny. Gwarantuje to, e nieautoryzowane identyfikatory, takie jak: uytkownicy, inne aplikacje serwera i nawet aplikacje zbudowane ponad SAS nie mog uzyska dostpu lub udostpnia wzgldnie odwraca klucza prywatnego. (d) Kontrolowanie w NetWare Kontrolowanie jest dostpne od wczesnej ery NetWare 4, system nadzoru pomaga uytkownikom dokadnie kontrolowa i rejestrowa dostp do zasobw sieciowych przez uytkownikw. System nadzoru obecnie daje moliwo wykorzystania NDS w nastpujcy sposb:

 Pliki z dziennikami z nadzoru s reprezentowane i zarzdzane przez obiekty NDS. Oznacza to, e informacja z nadzoru i konfiguracji jest sterowana przez standardowe prawa NDS. Kontrolowanie jest skonfigurowane na poziomie kontenera i poziomie wolumenu. Polisa kontrolna dla kontenera i wolumenu okrela, co jest kontrolowane wewntrz wolumenu lub kontenera i ktrzy uytkownicy s nadzorowani. Niektre istotne cechy, ktre s dostpne w systemie nadzoru w NetWare, maj nastepujce waciwoci: Zdolno przypisania administratorw. niezalenych audytorw, ktrzy s wydzieleni z grupy

Rozproszona i zreplikowana informacja z kontroli jest przechowywana w NDS.

System nadzoru pozwala na istnienie wielu audytorw

Ma du szczegowo kontrolowanych zdarze, a do poziomu uytkownika. W NetWare 5 zostay dodane nowe typy zdarze (na przykad poczenia SSL) Ma moliwo eksportu danych z kontroli, ktrych mona uywa w programach raportujcych. W rozdziale 19 mona przeczyta wicej o konfiguracji i o uyciu kontroli w NetWare. (c) Zmiany w protokole Tradycyjnie, klienci NetWare i systemy operacyjne przesyaj dania i otrzymuj odpowiedzi od usug z wykorzystaniem Protokou Rdzenia NetWare - NetWare Core Protocol (NCP), zawartego w protokole IPX. NCP jest cile zwizany z protokoem transportowym IPX. Nie jest to prawda w przypadku systemu operacyjnego NetWare 5 - jest on systemem niezalenym od protokou NCP. Oznacza to, e wewntrznie w sieci NetWare, NSP moe przesya i otrzymywa zapytania przez IP, IPX lub przy uyciu kombinacji tych protokow. NetWare 5 pozwala na uruchomienie caej sieci cakowicie przy uyciu czystego rodowiska IP - czystego w tym sensie, e nie utrzymuje adnego kapsuowania opartego na IPX. Nie pozostawia to adnego innego ruchu w sieci, jak tylko czysty IP, co redukuje koszty sprztu sucego do routingu i wymaga zwizanych z oprogramowaniem (ze wzgldu na to, e funkcjonuje tylko jeden protok, z ktrym naley mie do czynienia), a take uwalnia niedostatek pasma w sieci, eliminuje potrzeb wspierania innych protokow klienta i tworzy znakomit okazj na poczenia zdalne. Chocia NetWare 5 moe pracowa w czystym trybie IP, dostarcza bezporedniej zgodnoci z technologi opart na IPX. Oznacza to, e mona przej na eksploatacj sieci wycznie wykorzystujcej protok IP bez potrzeby wymiany wartociowych aplikacji bazujcych na protokole IPX i bez potrzeby nie przerywa dziaalnoci przedsibiorstwa - mona rozpocz wykorzystywanie globalnie opartych wycznie na IP sieci LAN, WAN oraz sieci Internet/intranet w tej samej lokalizacji.

Oczywicie, mona trzyma si IPX w przypadku NetWare 5, jeli chce si, unikajc migracji do IP. Uytkownicy mog wykorzysta w peni inwestycje przedsibiorstwa IPX i wykorzystywa rodowisko plug-and-play, do ktrego s przyzwyczajeni, majc w dalszym ciagu moliwo migracji do IP. Ze wzgldu na to, e NetWare 5 moe uywa zarwno IPX jak i IP, mona wybra sie dziaajc wyacznie z zastosowaniem IP, wycznie z wykorzystaniem IPX lub czegokolwiek poredniego. (d) Tryb zgodnoci z IPX W czystym rodowisku IP w przypadku systemu NetWare 5 mona w dlaszym cigu kontynuowa uycie aplikacji opartych na IPX, zasobw i usug z pomoc Trybu Zgodnoci NetWare 5. Jesli przedsibiorstwo uywa wycznie aplikacji wykorzystujcych IP, nie ma potrzeby stosowania trybu zgodnoci. Jednake jeli uywa si mieszaniny starych i nowych aplikacji sieciowych, tryb zgodnoci wcza aplikacje zalene od IPX, aby mogy by uruchomione w rodowisku IP W trakcie pracy w trybie zgodnoci, NetWare 5 uywa Protokou Lokalizacji Usug - Service Location Protocol (SLP), opracowanego przez Internet Engineering Task Force (IETF), aby udostpni funkcje rozpoznajce usugi dla aplikacji opartych na IPX, ktre ich potrzebuj. Dodatkowo, Agent Migracji (omawiany dalej w tym rozdzale) dokonuje translacji midzy IP oraz IPX, udostpniajc poczenie midzy tymi dwoma protokoami podczas migracji. Technologie te pozwalaj przej na protok IP bez ograniczania szerokoci pasma, co jest zwizane z IPX, lub bez potrzeby aktualizacji aplikacji lub usug w sposb natychmiastowy. Mona stopniowo usuwa z systemu aplikacje bazujce na IPX oraz zamienia lub przepisywa na niezalene od protokou transportowego. Powinno zwrci si uwag na rnic midzy aplikacj opart na IPX oraz aplikacj wykorzystujc NetWare, ktra uywa wywoa NCP. Aplikacje oparte na IPX s programami, ktre w specyficzny sposb wymagaj obecnoci protokou IPX, aby funkcjonowa; aplikacje oparte na NetWare s programami, ktre uywaj wywoa funkcji zwizanych z NCP, ale nie jest dla nich istotne, jaki jest protok warstwy transportowej, lecy u podstaw wywoa tej funkcji. Ponad 90% aplikacji NetWare (wczajc w to aplikacje firm trzecich) nie zaley od IPX. Tryb zgodnoci pozwala take na wsteczn zgodno z baz bindery NetWare 3. Usuga ta jest niezbdna tylko dla rodowiska IP, w ktrym nadal w uyciu s aplikacje oparte na protokole IPX oraz usugi uruchomione na serwerze NetWare 3. W Trybie Zgodnoci modu NLM bazy bindery, powizane z serwerem obiekty dynamiczne s przeksztacone w statyczne obiekty umieszczone w bazie NDS. Dlatago, odziedziczone po wczeniejszych wersjach systemu aplikacje oparte na IPX, ktre zale od bazy bindery, w dalszym cigu mog uywa informacji obiektowych (pochodzcych z NDS), ktre s niezbdne dla poprawnego funkcjonowania aplikacji. W ten sposb NetWare 5 minimalizuje ruch w sieci, a ponadto w dalszym cigu dostarcza penej funkcjonalnoci IPX. (d) Agent Migracji - pomost midzy dwoma wiatami

Agent Migracji w NetWare 5 jednoczenie dostarcza dwu rodzajw translacji, jedn midzy IPX oraz IP i jedn midzy rnymi sposobami nazewnictwa i usugami rozpoznawania (SLP i SAP) w sieciach heterogenicznych. Agent Migracji jest potrzebny tylko wwczas, gdy chce si poczy dwa logiczne wiaty IP i IPX. Dostarczana jest emulacja, ktra zapobiega rozprzestrzenianiu si protokou IPX w wiecie IP oraz pozwala na zamian Protokou Reklamowania Usug - Service Advertising Protocol (SAP) i Protokou Informacyjnego Trasowania - Routing Informatio Protocol (RIP) w imieniu klientw IPX. Agent Migracji uywa take adresw IP oraz IPX i informacji trasujcej zawartej w pakietach IPX, tak aby zostay one przesane w odpowiednim trybie. NetWare 5 dostarcza absolutnej kontroli zarwno nad stopniem migracji od IP do IPX, jak i szybkoci tych zmian. Mona zainstalowa pojedynczy serwer NetWare 5 wraz z Trybem Zgodoci zaadowanym na serwer w istniejcej sieci IPX. Mona zbudowa segment IP (i w szczeglnoci, sie IP) zgodnie z wasnym harmonogramem. NetWare 5 zapewnia proces cigoci i minimalne ryzyko zwizane z tym procesem. (d) Zastpowanie SAP przez SLP Jako cz inicjatywy wsparcia dla czystego IP, Novell zaadaptowa Protok Lokalizacji Usug opracowany przez IETF (RFC 2165), tak aby moliwe byo dostarczanie usug nazewnictwa i lokalizacji w rodowisku TCP-IP. SLP zastpuje funkcj wyszukiwania usug w SAP, eliminujc charakterystyczny dla SAP ruch rozgoszeniowy w sieci (ktry pojawia si raz na 60 sekund). SLP funkcjonuje dziki odpytywaniu sieci i uzyskiwaniu szybkiej listy dostpnych usug. Usugi SLP nie s wymagane w rodowisku wycznie IP. S one wymagane w celu zachowania wstecznej zgodnoci z aplikacjami i usugami, ktre wykorzystuj wyszukiwanie oparte na protokole SAP. SLP moe by wykorzystywane przez klienta IPX w celu okrelenia adresu IP serwera. Protok ten jest jedn z kilku opcji (SLP, DHCP, DNS i lokalne pliki wzw) dostpnych klientom w celu okrelenia adresu IP serwera NDS. SLP rejestruje informacje w bazie danych i udostpnia klientom t baz, co pozwala im na uzyskanie informacji o usugach. Jest niezwykle efektywnym protokoem, gdy utrzymuje baz danych usug i operuje wycznie na poziomie lokalnym. (c) Wsparcie dla jzyka Java Jzyk Java, pochodzcy od firmy Sun Microsystems, wprowadzi nowy sposb budowy aplikacji i rozpraszania logiki aplikacji w sposb wieloplatformowy i niezaleny od procesora. Aplikacje rezyduj wycznie na centralnym serwerze. W momencie gdy sieci LAN zastay zapenione klientami o szybkich procesorach, wiele aplikacji przeniesionych zostao na stron klienta. Java dostarcza sposobu na wykorzystanie siy tkwicej w rozproszonych aplikacjach, pozwalajcej na zastosowanie logiki i dzielenia si informacjami przez sie. Internet oraz zagniedone urzdzenia systemowe day asumpt dla akceptacji jzyka Java jako mocnego, zorientowanego obiektowo jzyka. Oryginalnie zaprojektowany jako platforma rozwoju oprogramowania dla urzdze elektroniki powszechnego uytku, Java ma takie atrybuty, jak: mae rozmiary, szybko, efektywno i przenono. Atrybuty te czyni z

jzyka Java idealny rodek dla programw o rozproszonej architekturze (logice), dziaajcych w sieci. Novell uczestniczy w rozwoju wielu API pozwalajcych na stworzenie caego rodowiska dla rozproszonych aplikacji jzyka Java. Zaliczy do nich naley: Interfejs Nazewnictwa i Katalogw dla jzyka Java - Java Naming and Directory Interface. Przy wspudziale firm Sun, Netscape, IBM, HP i innych, Novell wykorzysta swoje dowiadczenie jako eksperta w tworzeniu usug katalogowych i zastosowa je do budowy interfejsu dla jzyka Java. Pozwala on aplikacjom napisanym dla jzyka Java wykorzystywa nazewnictwo i usugi katalogowe wszystkich typw, z NDS, DNS i LDAP wcznie. W zwizku z tym usugi katalogowe mog by dostpne na platformach Unixa firm SCO, HP, Sun i IBM, a take na Windows NT oraz na komputerach typu S/390, co stawia JNDI w dobrej pozycji, pozwalajcej wykorzysta akceptacj dla NDS. JNDI jest obecnie czci zestawu Korporacyjnego API. Interfejs usug sieciowych dla jzyka Java - Java Network Services Interface (JNSI) dostarcza klas jzyka Java pozwalajcych uzyska bezporedni dostp do zaawansowanych usug Novell, takich jak: zarzdzanie poczeniem, identyfikacja, pliki, NCP, zarzdzanie kolejkami wydruku itd. API Zarzdzania jzyka Java - Java Management API - jest rezultatem poczonych dziaa firm Novell, Sun, Computer Associates, Tivoli Systems, 3Com, Bay Networks i innych, dostarczajcych zestawu rozszerzonych obiektw jzyka Java i metod do budowania apletw, za pomoc ktrych mona zarzdza sieci korporacyjn przez Internet. API Telefoniczne jzyka Java - Java Telephony API - wsppraca firm Novell, Intel, Lucent i Sun zaowocowaa powstaniem tego API dla aplikacji opartych na Java i wykorzystujcych telefoni komputerow, pozwalajc na prac z rnymi systemami telefonicznymi. Jest zaprojektowana tak, aby zintegrowa dobrze znany wynalazek, jakim jest telefon do intranetu i Internetu, tak aby sieci komputerowe stay si bardziej przyjazne uytkownikowi. Usugi o midzynarodowym zasigu jzyka Java - Java Internationalization Services. Razem z firm Taligent Novell dostarczy wsparcia i technologii dla majcych due zapotrzebowanie usug o midzynarodowym zasigu jzyka Java. W szczeglnoci Novell dostarczy technologii dotyczcej konwersji Unikodu do Strony Kodowej. Usugi rozpoznawania i syntezy mowy - Novell i Sun wsppracuj w zakresie stworzenia technologii rozpoznawania mowy i syntezy mowy (zamiana tekstu na mow), napisanej i dostpnej z jzyka Java. Rozproszone Usugi Drukowania jzyka Java - Novell, Sun, HP, Xerox i inne wsppracuj w ramach nowej inicjatywy majcej na celu rozszerzenie prostych usug drukowania dostpnych w jzyku Java. Interfejs ten udostpnia bogatsz funkcjonalno dla drukowania powizanego z uytkownikiem kocowym, takimi jak uruchamianie i zatrzymywanie wydruku oraz sprawdzanie jego statusu. Dostarcza take interfejsu administracyjnego, aby mona byo zarzdza kolejkami wydrukw, drukarkami i kontrol dostpu.

Komponenty JavaBeans - cznie z rozwijaniem Bibliotek Klas Jzyka Java - Java Class Libraries dajcych dostp do usug sieciowych, Novell okreli JavaBeans, ktre dostarczaj wysokopoziomowej abstrakcji usug sieciowych. Pozwala to programistom na atwiejsze zbudowanie aplikacji, ktre maj dostp do usug sieciowych.

Novell rozszerza swe obecne produkty i usugi, aby wykorzysta przewag, jak daje jzyk Java. Obecnie Java uywana jest w czterech nastpujcych liniach produktw firmy Novell: NetWare 5 - Novell wczy Maszyn Wirtualn Java do systemu operacyjnego NetWare 5, wykorzystujc zestaw moduw NLM. Wysokowydajne usugi sieciowe s wspaniaym uzupenieniem dla zarzdzania pamici i bezpieczestwem. Nowe biblioteki klas jzyka Java, ktre udostpniaj usugi sieciowe Novell, czyni z NetWare 5 bardziej efektywn platform dla budowania i wykonywania rozproszonych aplikacji w intranetach bussinessowych. Usugi Katalogowe Novell - dziki zintegrowaniu NDS z jzykiem Java, przez JNDI, Novell da moliwo zbudowania rozwiza, ktre bd atwiejsze w zarzdzaniu, dystrybucji, zapewnianiu bezpieczestwa rozpowszechnianiem przez intranety i Internet. GroupWise - Novell pracuje nad opartym na jzyku Java klientem GroupWise. Program GroupWise bdzie dostarcza w peni funkcjonalnego dostpu do GroupWise przez Internet, przy uyciu jakiejkolwiek przegldarki www wspierajcej jzyk Java, wczajc w to intuicyjny interfejs wirtualnie identyczny z tym, ktry oferowany jest w zwykej wersji oprogramowania. ManageWise - nastpna generacja ManageWise (o nazwie kodowej K2) bdzie wspiera www. Jest tak zaprojektowana, aby dostarcza administratorom szybki i atwy sposb dostpu do informacji przy wykorzystaniu standardowych przegldarek sieciowych. Aplety jzyka Java dedykowane ManageWise zwikszaj elastyczno administracji i redukuj cakowity koszt posiadania. (c) Usugi internetowe Do NetWare wczonych jest kilka usug powizanych z Internetem, ktre pozwalaj wykorzystywa serwer NetWare 5 w intranecie lub jako serwer internetowy. (d) Usugi DNS i DHCP Jedn z trudnoci w utrzymaniu sieci TCP/IP jest zarzdzanie tak sieci. Ze wzgldu na to, e coraz wicej przedsibiorstw wybiera protok TCP/IP do swej sieci, administratorzy systemw i personel odpowiedzialny za informatyk poszukuj rozwiza, ktre uprociyby zarzdzanie sieciami TCP/IP. Wielu z nich jest zaznajomionych z wymagajcym relatywnie mao wysiku schematem nazewnictwa i adresowania w rodowisku IPX. Zostali oni zaalarmowani informacjami o tym, e TCP/IP nie dostarcza adnego sposobu na automatyczne konfigurowanie adresu IP i innych informacji niezbdnych do tego, aby urzdzenia sieciowe komunikoway si midzy sob. Nawet w takich miejscach, ktre miay dostp do Internetu od lat, pojawi si problem niedostatku dostpnych adresw IP.

Dostpne s technologie, ktre pozwalaj zagodzi niektre trudnoci zwizane nieodcznie z utrzymaniem sieci TCP/IP. Jednym z nich jest DNS - rozproszona baza danych czca w sobie nazwy i adresy uywana przy translacji midzy numerycznymi adresami IP a alfanumerycznymi nazwami urzdze. Innym jest Protok Dynamicznej Konfiguracji Wzw (DHCP), protok typu klient/serwer pozwalajcy na przypisywanie statycznych i tymczasowych adresw IP. Serwer DHCP moe przypisa adresy do urzdze z puli dostpnych adresw. Chocia wiele produktw typu DNS i DHCP jest dostpna w ofercie firm trzecich, wikszo tradycyjnych rozwiza cigle wymaga znaczcego wysiku od administratorw sieci, tak aby utrzymywa aktualn informacj o konfiguracji TCP/IP, unika konfliktw adresw i radzi sobie z bdami konfiguracyjnymi. Aby uproci konfiguracj i zarzdzanie usugami DNS i DHCP, Novell rozwin nowy produkt nazywany usug DNS/DHCP. Przez rozszerzenie schematu NDS, NetWare 5 wcza nowe obiekty, ktre reprezentuj dane DNS i DHCP wewntrz NDS. Ze wzgldu na to, e baza NDS jest replikowana i rozproszona, dane DNS i DHCP s dostpne w wielu lokalizacjach w sieci, co pozwala na stworzenie wirtualnych serwerw DNS i DHCP. Oznacza to mniejszy ruch w sieci, wiksz odporno na bdy oraz wiksze bezpieczestwo. Rwnie przez eliminacj potrzeby zarzdzania i synchronizacji oddzielnymi serwerami DNS i DHCP, uycie NetWare 5 moe w znaczcy sposb zredukowa wymagania czasowe i koszt administrowania adresami IP i uniknicia bdu, ktry kryje si w innym spsobie przydziau i ledzenia adresw IP. NetWare wspiera take Dynamiczny DNS (DDNS), ktry pozwala na to, aby serwery DNS zostay natychmiast zaktualizowane w momencie, kiedy DHCP przydzieli nowe adresy. Usugi DHCP w NetWare 5 take dostarcza informacji konfiguracyjnej NDS, dostpnej dla klientw, takich jak: pocztkowy kontekst, nazwa serwera NDS i nazwa drzewa. (d) Prosty Protok Dostpu do Katalogw - Lightweight Directory Access Protocol Prosty protok dostpu do katalogw - znany czciej jako LDAP, jest standardowym protokoem, ktry pozwala na atwy dostp do katalogw X.500, ktre stanowiy model dla NDS. Aby uatwi dostp do informacji zawartych w NDS przez intranet lub Internet, NetWare 5 zawiera usugi LDAP dla NDS, ktry jest interfejsem opartym na serwerze pidzy NDS i aplikacjami, ktre s zgodne z LDAP v.3. (d) Serwer www. Mona przeksztaci serwer NetWare 5 w wysokowydajny serwer www, uywajc oprogramowania Netscape FastTrack Server dla NetWare, ktre jest doczone jako bezpatne do kadej kopii serwera NetWare 5. FastTrack Server oparty jest na otwartych standardach internetowych i zawiera oprogramowanie klienta Netscape Communicator, ktre umoliwia stworzenie atrakcyjnych i dynamicznych stron HTML, pozwalajcych na publikacj w intrasieci i w Internecie. Mona tworzy czniki, dodawa grafik i formatowa tekst za pomoc prostych opearcji wska-i-kliknij. Serwer FastTrack ma bogate, wieloplatformowe rodowisko, ktre wspiera rozwijanie dopasowywanych do potrzeb, opartych na rodowisku www aplikacji. FastTrack serwer dostarcza jzyka JavaScript strony serwera, jzyka Perl 5 oraz jzyka NetBasic, pozwalajcych na budowanie aplikacji www.

Serwer FastTrack dostarcza wysokiej wydajnoci i pewnoci przez optymalizacj pamici podrcznej oraz zaawansowane uycie wtkw jdra, wsparcie dla HTTP 1.1 oraz wyszukane zarzdzanie pamici. Serwer FastTrack wspiera LDAP i jest zintegrowany z NDS, co pozwala na to, by informacje o uytkownikach i ich grupach byy zapisane w scentralizowanej kartotece - pozwala to zredukowa koszty i zoono zarzdzaniem serwera www przedsibiorstwa. W celu zapewnienia lepszego bezpieczestwa, FastTrack Server dla NetWare wykorzystuje zalety, jakie ma identyfikacja przez NDS i SSL 3.0, uznany powszechnie standard, ktry pozwala na szyfrowanie informacji midzy serwerem a klientem. FastTrack Server pozwala take na wykorzystanie ACL, co umoliwia okrelenie, kto ma prawo dostpu do okrelonych dokumentw i kartotek..Korzystajc z ACL, mona udziela dostpu do dokumentw przez intranet lub Internet, pozwalajc, aby mogy pozosta bezpieczne. (d) Serwer FTP i usugi drukowania w UNIX Czy potrzebujecie Pastwo szybkiego, wysoko wydajnego serwera FTP, aby ulepszy Pastwa uslugi internetowe? Lub potrzebujecie Pastwo przesya wydruki midzy serwerem NetWare i innym opartym na TCP/IP komputerem, wykorzystujc protok LPD/LPR? Do systemu NetWare 5 wczono wolne od dodatkowych opat Usugi Drukowania NetWare dla Unix. Zawieraj one nastpujce usugi: Usugi FTP - pozwalaj dowolnemu klientowi FTP odczytywa i zapisywa pliki serwera NetWare zarwno zapisane w obszarze DOS, jak i NFS. Ponadto pozwala klientowi FTP odczytywa i zapisywa pliki w obszarze DOS ze zdalnych serwerw NetWare przez ustanowienie poczenia z baz bindery.

Drukowanie z Unixa do NetWare - pozwala jakiemukolwiek klientowi LPR wspierajcemu protok Usug Drukarki Wierszowej (RFC 1179) drukowa na serwerach NetWare. Drukowanie z NetWare do Unixa - usuga ta pozwala jakiemukolwiek klientowi NetWare wyda polecenie drukowania na serwerze wspierajcym protok Usug Drukarki Wierszowej (RFC 1179). Usugi NIS - usuga ta pozwala serwerowi NetWare funkcjonowa jako gwny serwer NIS lub jako klient NIS. Usugi telnet i konsoli X - pozwalaj zdalnemu klientowi Telnetu lub serwerowi X zalogowa si na zdaln konsol serwera NetWare i uruchomi dowoln komend serwera.

(c) Uproszczone zarzdzanie licencjami W NetWare 5, informacja o licencjach jest przechowywana w NDS. Oznacza to, e mona zarzdza dowolnymi licencjami, nie dbajc o to, na jakim serwerze s one umieszczone, z centralnego miejsca przy wykorzystaniu programu Administatora NetWare. W dodatku, NetWare 5 wczy Usugi Licencjonowania Novell - Novell Licensing Services (NLS), rozproszone, dziaajce na poziomie przedsibiorstwa usugi sieciowe, ktre pozwalaj sterowa i monitorowa uycie licencjonowanych aplikacji w sieci. NLS zawiera narzdzie

do zliczania liczby licencji i jest cile zintegrowany z NDS. Nawet aplikacje pochodzce od firm trzecich mog by monitorowane przy uyciu NLS. NLS ma rwnie moliwo ledzenia wykorzystania pakietw, co pozwala w atwy sposb stworzy raporty z uycia aplikacji. Mona uywa ZENWorks w poczeniu z NLS, aby weryfikowa uycie aplikacji, o ile aplikacje uruchamiane s przez program firmy Novell uruchamiajcy aplikacje - Novell Application Launcher Podobnie jak w poprzednich wersjach NetWare, NetWare 5 jest w dalszym cigu licnecjonowany, liczc w liczbie pocze przypadajcych na serwer. Oznacza to, e dla kadego serwera NetWare 5 w sieci, potrzebna jest licencja na ten serwer. Dodatkowo, naley zainstalowa licencje na poczenie do kadego serwera odpowiednio do liczby uytkownikw, ktrzy uzyskaj dostp do zasobw serwera. Na przykad, jeli sie skada si z trzech serwerw NetWare 5 i w dowolnym czasie 50 uytkownikw uzyskuje dostp do zasobw kadego z serwerw, potrzeba trzech licencji na serwer oraz 50 licencji na uytkownikw. Licencje NetWare 5 s rozpowszechniane w porcjach na 5, 10, 25, 50, 100, 250 i 500 uytkownikw. Novell oferuje specjalne udogodnienia dla lokalizacji o duych liczbach uytkownikw, aby je uzyska, trzeba wykaza si liczb uytkownikw w liczbie okoo 1000. Wiksz ilo informacji na temat rnych moliwoci licencjonowania mona uzyska na stronie http://www.novell.com/programs/ncc/ . Mona zainstalowa wiele licencji w rnych porcjach na tym samym serwerze. Na przykad mona zainstalowa licencje w porcjach na 5, 10 i 50 uytkownikw na tym samym serwerze tak, aby uzyska cakowit liczb 65 pocze uytkownikw (c) Wsparcie dla klienta systemu operacyjnego Od wczesnych lat istnienia NetWare dostarcza wsparcia dla rozmaitych systemw operacyjnych klienta. NetWare zapewnia atw integracj z platformami Windows NT, Windows 95, Windows 3.x, UNIX-em, OS/2, Mac OS i DOS i bdzie wspiera inne popularne systemy operacyjne, o ile stan si dostpne. Niezalenie od typu stacji roboczej, jak wybior uytkownicy, bd mieli jednakowy dostp do tych samych danych i zasobw sieciowych. Przez wybr stacji roboczych i systemw operacyjnych klienta, ktre preferuj uytkownicy, mona utrzyma komfort pracy uytkownikw i wykorzysta w peni swoje inwestycje w sprzt i oprogramowanie. Jeli dysponuje si stacjami Linuxa, mona zamieni je w klientw NetWare, instalujc produkt Caldera NetWare dla Linuxa, ktry rozwinito, uywajc standardowego jdra 2.0 zaktualizowanego o at IPX i at dla protokou Streams. Moe on by na zgodnej wersji Linuxa z dodanymi, wymienionymi wczeniej atami. Caldera dostarcza te rdowe aty i podstawowe instrukcje, pozwalajce na zainstalowanie i uruchomienie serwera na dowolnej platformie Linuxa. Aby uzyska wicej informacji, naley odnie si do strony:
http://www.calderasystems.com/products/netware/index.html

Naley zwrci uwag, e klient NetWare dla OS/2 i wszystkie progamy uytkowe dedykowane NetWare w OS/2 zostay usunite z NetWare 5. Oznacza to, e gdy zainstalowany zostanie NetWare 5, nie zostan zainstalowane adne pliki zwizane z klientem OS/2 ani programy uytkowe. Podczas aktualizacji NetWare 5, istniejce pliki OS/2 i programy uytkowe zostan zachowane; nie zostan usunite z serwera. Klient NetWare dla OS/2 w wersji 2.12 bdzie funkcjonowa w rodowisku NetWare 5, przy czym wspiera bdzie tylko poczenia za pomoc protokou IPX. W chwili, kiedy pisana bya ta ksika, Novell oferwa ograniczone wsparcie techniczne dla odbiorcw, ktrzy uywaj klienta NetWare dla OS/2 w rodowisku 5 (oznacza to, e nie bdzie oferowa wsparcia technicznego majcego na celu eliminacj bdw). Klient OS/2 nie dostarcza wsparcia dla poczenia przez IP do serwerw NetWare 5. Klient NetWare dla OS/2 jest dostarczany z NetWare 4.11 i intraNetWare. W zwizku z tym, jeli ma si dostp do tych wersji, bdzie miao si dostp do plikw klienta. W innym przypadku, mona skopiowa plik CLOS2D1.EXE z obszaru File Finder na serwerze http://support.novell.com, stanowicy wersj instalacyjn, w nastpujcych wersjach jzykowych: angielskiej, niemieckiej, hiszpaskiej, francuskiej, woskiej i portugalskiej. Naley odnie si do strony http://support.novell.com/cgi-bin/search/tidfinder.cgi?298544 w celu uzyskania wikszej iloci informacji. Podobnie jest w przypadku wsparcia Novell dla klientw Macintosha, jako e firma Prosoft Engineering przeja rozwijanie oprogramowania klienta NetWare dla komputerw Macintosh od firmy Novell. Jakiekolwiek poczenie z komputerem Macintosh w przyszoci bdzie wymagao dodatkowego kupna klienta dla komputera Macintosh lub moduu NLM AppleShare (NetWare dla komputerw Macintosh). Oferty NetWare bd dostpne przez istniejcy kana sprzeday Novell, inne tradycyjne kanay dystrybucyjne Macintosh i bezporednio od firmy Prosoft Engineering. Prosoft Engineering przej rozwj rozwiza dotyczcych poczenia midzy NetWare i komputerami Macintosh od firmy Novell pod koniec 1998 r. Konsekwentnie, klient Macintosha nie jest wczony do NetWare 5, jednake mona otrzyma ostatniego klienta Macintosha z Prosoft Engineering (http://www.prosofteng.com/netware.htm). Wersja klienta Macintosha dla czystego IP jest obecnie w przygotowaniu. Gdy zainstalowany zostanie NetWare 5, adne pliki powizane z Macintoshem nie zostan zainstalowane, oprcz pliku obszaru nazw Macintosha (MAC.NAM) oraz APPLETLK.NLM. Klient Macintosha w wersji 5.11 (wczany do NetWare 4.11 oraz intraNetWare) funkcjonuje w rodowisku IPX NetWare 5. (c) Rozproszone usugi drukowania w systemie Novell W momencie, kiedy aplikacje staj si atwiejsze w uytkowaniu, potrzeby uytkownikw zwizane z drukowaniem staj si coraz bardziej wyszukane. Od duszego czasu, uytkownicy przesyaj zadania drukowania do sieciowych kolejek wydruku, ktrych przetwarzaniem zajmuje si serwer wydruku i ktry kieruje wydruki do drukarki. Ze wzgldu na to, e serwer wydruku jest urzdzeniem poredniczcym, czasami trudno jest okreli

problemy zwizane z drukowaniem. Wicej informacji zwrotnych jest niezbdnych w celu zapewnienia odpowiedniej funkcjonalnoci i zarzdzania. Aby sprosta tym wymaganiom, Novell poczy wysiki z firm Hewlett-Packard, liderem w zakresie biurowego sprztu drukujcego, oraz firm Xerox, liderem w brany systemw drukowania dla korporacji, aby stworzy Rozproszone Usugi Drukowania Novell - Novell Distributed Print Services (NDPS). Inni dostawcy sprztu drukujcego powinni wesprze t architektur drukowania nastpnej generacji. NDPS jest pierwsz w peni rozproszon usug drukowania w sieciach. S one usug drukowania typu klient-serwer pracujc w warstwie aplikacji w rodowisku NetWare. NDPS upraszcza administracj drukowaniem w sieci przez czenie kolejek drukowania, obiektw drukowania, obiektw drukarki i serwerw wydruku w jeden zarzdzany przez NDS obiekt, ktry komunikuje si z Agentem Wydruku, znajdujcym si na serwerze NetWare lub na samym urzdzeniu drukujcym. Wykorzystujc Agentw Wydruku, NDPS pozwala na dwukierunkow komunikacj podczas drukowania w sieci, podajc uytkownikom niezwocznie informacj zwrotn, tak jak typ papieru w kadej z tac, lub informacj o liczbie zada wydruku oczekujcych w kolejce do danej drukarki. Co wicej, administratorzy i pomoc techniczna mog uzyska informacj o statusie drukarki, takim jak due zuycie tonera lub brak papieru i zaradzi tym problemom, zanim zostan o nich poinformowani uytkownicy. Dokadniejsze informacje zawarte s w rozdziale 21 "Drukowanie w sieci" (c) ZENWorks ZENWorks firmy Novell jest usug powizan z Katalogiem sucym do zarzdzania stacjami roboczymi, ktry w znaczcym stopniu redukuje koszty zwizane z zarzdzaniem sieciowymi komputerami PC. Nazwa ZENWorks jest skrtem dla Zero Effort Networks (Sieci przy zerowym wysiku). Nazwa nie ma celu wskazania, e Novell jest w stanie wyeliminowa prac i wysiki zwizane z zastosowaniem i utrzymaniem sieci po stronie administracyjnej (chocia ZENWorks w znaczcy sposb redukuje koszty i zoono utrzymania sieciowych PC). Nazwa nie wskazuje, aby intencj firmy Novell byo wyeliminowanie pracy i wysiku zwizanego z rozwijaniem i utrzymaniem administracyjnym sieci. Nazwa ZENWorks raczej zostaa wybrana, aby zasugerowa, e administratorzy sieci mog usun wtpliwoci i frustracje, tak aby uchroni uytkownikw przed bezowocnym wysikiem przy uzyskiwaniu dostpu do zasobw w sieci. Std od uytkownikw jest wymagany zerowy wysiek. ZENWorks jest kombinacj Programu Uruchamiajcego Aplikacje Novell - Novell Application Launcher (NAL) i zdalnie sterowanego produktu. Jedn z wielu funkcji NAL jest to, e aplikacje uruchamiane przy zastosowaniu NAL mog by odmierzane przy uyciu Usug Licencjonowania Novell. Uywajc tej cechy systemu operacyjnego, mona okreli, jak wiele kopii danej aplikacji moe by uywane jednoczenie, tak aby uczyni zado warunkom licencji. Pakiet CD z NetWare 5 zawiera ZENWorks starter pack. Jest on umieszczony na pycie z oprogramowaniem klienta. Jest to uproszczona wersja, ktra nie wspiera

waciwoci takich jak zdalne sterowanie. Pena wersja moe by zakupiona oddzielnie. Wicej informacji na temat ZENWorks znale mona w rozdziale 24 ZENWorks. (c) Dokumentacja w postaci elektronicznej Poprzednie wersje NetWare wymagay instalacji plikw z dokumentacj i przegldarki DynxText, zanim mona byo uzyska dostp do danych. W przypadku dokumentacji elektronicznej dla systemu NetWare 5, po prostu umieszcza si pyt CD z dokumentacj w napdzie CD-ROM stacji roboczej z systemem Windows 9x i Windows NT i uzyskuje si dostp bezporednio, bez potrzeby instalacji jakichkolwiek innych skadnikw. Caa dokumentacja NetWare 5 jest zapisana w formacie HTML, tote mona uzyska do niej dostp, stosujc przegldark www (zob. rys. 1.9). Kopia przegldarki Netscape Communicator 4 jest zawarta na CD i jest automatycznie uruchamiana, jeli wybierze si ogldanie dokumentacji z pyty CD. Nie ma potrzeby instalowania na stacji roboczej przegldarki Netscape, aby uzyska dostp do dokumentacji. Rysunek 1.9 Dokumentacja w postaci elektronicznej do NetWare 5 jest dostpna w formacie HTML. Czci mechanizmu dokumentacji w postaci elektronicznej w NetWare 5 jest potny aplet przeszukujcy, napisany w jzyku Java (zob. rozdzia 1.10). Std, aby uczyni bardziej efektywne uycie dokumentacji, trzeba dysponowa przegldark z maszyn wirtualn jzyka Java, tak jak Netscape Navigator. Rysunek 1.10 Dokumentacja w postaci elektronicznej moe by atwo przeszukiwana przy wykorzystaniu mechanizmu wyszukiwania opartego na jzyku Java. (c) Nowe i rozszerzone programy uytkowe Aby odzwierciedli rozszerzenia poczynione w NetWare 5, cz istniejcych programw uytkowych, takich jak NetWare Administrator i NDS Manager, zostaa zaktualizowana i wprowadzona pewna liczba nowych narzdzi. (d) 32-bitowy Administrator NetWare Istnieje kilka rnych wersji programw uytkowych NetWare Administrator w NetWare 4: NWADMIN (16-bitowy, dla Windows 3.x) NWADMN3X (16-bitowy, dla Windows 3.x) NWADMN95 (32-bitowy, dla Windows 9x) NWADMNT (32-bitowy, dla Windows NT)

NWADMN32 (32-bitowy, dla Windows 9x i Windows NT)

Rezultatem takiej rnorodnoci w produktach jest uycie rnych bbliotek DLL typu snap-in dla kadej z powyszych wersji NWAdmin; niektre produkty uywaj takich bibliotek dla NWADMN95, ale nie dla NWADMNT, podczas gdy niektre uywaj takich bibliotek tylko w poczeniu z NWADMN32. Aby zaradzi temu chaosowi w bibliotekach, pojedyncza wersja NetWare Administratora, NWADMN32 jest dostarczana z NetWare 5. Ta wersja NWAdmin wspiera wiele drzew NDS, ktre wystpuj zarwno w NetWare 4.1x, jak i NetWare 5. Jeli potrzeba, mona rwnie uywa nowego 32-bitowego programu NWAdmin, aby zarzdza czystym drzewem NetWare 4. Jednake niektre opcje, takie jak dziedziczone ACL, nie bd funkcjonowa. (d) NDS Manager Program NDS Manager, wprowadzony po raz pierwszy w NetWare 4.11, jest programem uytkowym, ktry pozwala na zarzdzanie partycjonowaniem i replikacj NDS przz uyciu graficznego interfejsu uytkownika (zob. rysunek 1.11). Podobnie do sytuacji z NWAdmin, istnieje wiele wersji programu NDS Manager. Z NetWare 5 dostarczana jest pojedyncza, 32bitowa wersja NDS managera. Zostaa zaktualizowana tak, aby uwzgldni nowe kody bdw, ktre mona znale w NetWare 5. Rysunek 1.11 Program zarzdzajcy NDS wywietla strategi partycjonowania i umieszczenie replikacji w sposb graficzny. (d) Program zarzdzajcy schematami Program zarzdzajcy schematami pozwala na sprawdzenie i manipulacj definicjami schematw. Zosta uaktualniony, aby wspiera zarwno NetWare 4 jak i NetWAre 5. Nowe funkcje zostay dodane do wersji dostarczanej z NetWare 5. Na przykad mona uywa programu zarzdzajcego schematami, aby wywietli wycznie rozszerzenia schematw, tak e mona okreli, jak zmieni si podstawowy schemat. Rysunek 1.12 NDS Manager jest dostpny przez obiektowe menu typu pull-down w programie NDS manager. (d) SBCON i NWBACK32 Poprzednie wersje NetWare zawieray modu NLM SBACKUP (Server Backup), ktrego niektre przedsibiorstwa uyway do sporzdzania kopii zapasowych ich serwerw. Jednake, ze wzgldu na to, e by on zaprojektowany gwnie jako ilustracja technologii SMS, nie jest on w peni funkcjonalny, tak jak mona byoby to oczekiwa od rzeczywistych aplikacji do sporzdzania kopii. Jednake w NetWare 5, SBACKUP zosta rozszerzony, aby wczy takie waciwoci jak szeregowanie, co uczynio z niego sensown aplikacj dla

maych sieci. SBACKUP obecnie okrelany jest mianem SBCON (Konsola Zarzdzania Kopiami Zapasowymi NetWare - NetWare Storage Management Console) Poza programem SBCON, NetWare 5 rwnie zawiera now 32-bitow aplikacj bazujc na stacjach roboczych, nazwan NWBACK32. Zawiera ona te same funkcje co SBCON, ale ma przewag nad SBCON, majc atwy w uyciu graficzny interfejs uytkownika. Rysunek 1.13 Mona uatwi sobie wykonywanie kopii zapasowych, uywajc NWBACK32 na stacji roboczej. Wicej informacji o SBCON i NWBACK32 mona znale w rozdziale 25, Wykonywanie archiwizowania danych i kopii zapasowych (d) NLS Manager Nowoci w NetWare 5 jest program zarzdzajcy Usugami Licencjonowania Novell - NLS Manager. Jest to program uytkowy pracujcy w trybie graficznym dla stacji roboczych Windows 9x i Windows NT, ktre pozwalaj na instalowanie i stworzenie certyfikatw licencji i monitorowanie uycia licencji, tak aby uytkownicy w sieci stosowali si do wymaga licencjonowania. Mona take sprawdza i zarzdza alokacj licencji (zob. rysunek 1.14). Rysunek 1.14 Stosujc menu Actions, mona stworzy i zainstalowa certyfikaty licencji z programem NLS Manager. Uywajc QuickView (ktry jest domylnym widokiem programu NLS Manager), mona szybko uzyskiwa informacj o produktach i ich uyciu oraz tworzy raporty pozwalajce zestawia informacj. Rysunek 1.15. Quick View alfabetycznie zestawia kontenery z licencjami produktw zainstalowanymi w sieci. (d) ConsoleOne ConsoleOne - program o nazwie kodowej Houston, nadanej tak podczas tworzenia produktu, jest opartym w 100% na jzyku Java narzdziem do zarzdzania konsol serwera. Wykorzystujc NDS, ConsoleOne dostarcza administratorom elastycznych narzdzi do zarzdzania, opartych na funkcjach penionych na przykad przez administratorow. Struktura ta czy w sobie rnorodne standardy Internetowe (Java, IP, LDAP, SSL) i integruje aplety i biblioteki typu snap-in, pozwalajc programistom budowa rozwizania zarzdzania sieci i wykorzysta przy tym wsplne podejcie i zrozumienie. Wspiera ona cechy takie, jak: uruchamianie apletw, przegldanie lokalnych wolumenw i kopiowanie plikw, graficzne monitorowanie serwera, i inne narzdzia suce zarzdzaniu, wykorzystujce interfejs graficzny, jak rwnie oparte na serwerze fukcje zdalnej konsoli.

Ze wzgldu na to, e ConsoleOne jest napisana w jzyku Java, moe by uruchomiona zarwno na serwerze NetWare 5, jak i na jakichkolwiek stacjach roboczych Windows, ktre maj JRE oraz zainstalowanego klienta Novell - co w istotny sposb ilustruje koncepcj zapisz raz, uruchom gdziekolwiek, ktra jest celem technologii Java. ConsoleOne pozwala na wykonywanie pewnych podstawowych czynnoci, zwizanych z zarzdzaniem obiektami NDS i funkcjami systemu plikw z serwera (zob. rysunek 1.16), czego wczeniej nie mona byo zrobi. Na przykad ConsoleOne umoliwia przegldanie drzewa NDS oraz tworzenie i modyfikacj czterech typw obiektw NDS: Uzytkownika, Grup, Organizacji i Jednostki Organizacyjnej. ConsoleOne dostarcza take penych uprawnie zwizanych z administrowaniem wewntrz struktury kartoteki. Niektre z funkcji zwizane z systemem plikw zawieraj tworzenie, usuwanie, zmian nazwy, kopiowanie plikw i przegldanie wolumenw DOS. Rysunek 1.16 ConsoleOne jest opartym na jzyku Java graficznym narzdziem zarzdzajcym, ktre mona uruchomi na serwerze NetWare 5. Pomimo e w literaturze reklamowej mona znale informacj, e wersja ConsoleOne, ktra jest wczona do NetWare 5, jest tylko przykadem zastosowania pewnej koncepcji, jednak program ten nie ma wszystkich cech, ktre mona znale w programie NetWare Administrator. Obecnie w programie ConsoleOne nie ma take wsparcia dla wprowadzania azjatyckich znakw. (c) Ulepszone narzdzia programistyczne NetWare NetWare 5 dostarczany jest programistom sieciowym razem z jedn z najszybszych maszyn wirtualnych jzyka Java, suc opartym na serwerze aplikacjom i usugom jzyka Java. Aby wspiera wiksz ilo aplikacji dla programistw dla platformy NetWare, dodano pewn liczb nowych narzdzi programistycznych. Poniej przedstawiono kilka rozszerze rodowiska programistycznego i ulepsze, ktre interesuj programistw. (d) Wsparcie dla jzyka Java Dziki implementacji JRE od firmy Sun Microsystems na serwerach NetWare przez zestaw NLM, NetWare 5 wspiera aplikacje serwerowe jzyka Java. Pozwala to rnorodnym aplikacjom rozwijanym w jzyku Java dostarcza usug uytkownikom w sieci. Wsparcie NetWare 5 pozwala na to, aby uruchamia aplety jzyka Java na konsoli serwera, wywietla apliakcj Java w systemie X Window, z penym wsparciem dla myszy i grafiki (por. wczeniejsz dyskusj o ConsoleOne) i uruchamia wiele aplikacji Java na serwerze, podczas gdy serwer wykonuje inne zadania. Aby wczy wsparcie dla serwera NetWare 5, naley uruchomi JAVA.NLM, wpisujc t komend po znaku gotowoci na konsoli. Nastpnie, mona uruchomi aplikacje jzyka Java, korzystajc z komendy APPLET.

(d) Implementacja WinSock 2 Jest to duym plusem dla programistw, gdy NetWare 5 w peni wspiera interfejs WinSock 2 jako standard branowy. WinSock 2 jest zaadaptowany ze specyfikacji WinSock 1.1 pochodzcej z Microsoft Windows i uywa gniazd jako rodka do transportu danych. NetWare 5 wspiera WinSock 2 na serwerze przez umoliwianie wszystkich trybw, ktre stosuj si do systemu operacyjnego NetWare. Zawiera tradycyjne tryby blokujce i nieblokujce, jak i nowy tryb asynchroniczny (NetWare 5 nie wspiera specyficznego dla Winndows trybu asynchronicznego Windows). Implementacja firmy Novell pozwala na wsteczn zgodno z WinSock 1.1 na poziomie kodu rdowego. Zgodno na poziomie kodu rdowego oznacza, e zachowane s API WinSock 1.1, pozwalajc kodowi rdowemu aplikacji WinSock 1.1 by uruchomionym na systemie WinSock 2 przez wczenie plikw nagwkowych WS2NLM.H i podczeniu bibliotek WinSock 2. Architektura WinSock 2 pozwala take na jednoczesny dostp do protokow transportowych, ktre w peni wspiera firma Novell. Podczas gdy WinSock 1.1 by zaimplementowany tak, aby wycznie uywa TCP/IP, WinSock 2 zawiera architektur zgodn z Architektur Otwartych Systemw Windows - Windows Open Systems Architecture (WOSA), ktra pozwala aplikacjom na dostp do protokow innych ni TCP/IP. Winsock 2 take dostarcza mechanizmu rozpoznawania nazw, gdy wicej ni jeden protok transportowy jest w uyciu. (d) rodowisko programistyczne W przeszoci aplikacje suce rozwojowi oprogramowania byy ograniczone do uycia interfejsw programistycznych asemblera i jzyka C. Aby pomc programistom szybko pisa aplikacje dla NDS i NetWare bez potrzeby penego zrozumienia lecej u podstaw programowania zoonoci, Wsparcie dla Programistw Novell - Novell Developer Support zawiera obecnie kilka nowych narzdzi. Na przykad mona budowa aplikacje sieciowe przy uyciu ulubionych narzdzi typu RAD - Rapid Application Development dla Windows (takich jak Visual Basic). Biblioteki Novell dla Visual Basic daj programistom peen dostp do wszystkich niskopoziomowych bibliotek NetWare, ktre byy tradycyjnie dostepne tylko dla programistw C. Biblioteki Visual Basic s zestawem plikw tekstowych, zawierajcych definicje API NetWare, ktre mog by skopiowane do projektu Visual Basic przy uyciu dodatku przegldarki API Visual Basic. Alternatywnie mona uywa kontrolek Novell dla ActiveX, ktre zarwno wspieraj peen dostp do NDS, jak i administracj serwerami NetWare, kolejkami wydruku i wolumenami. Caa ta funkcjonalno jest spakowana i moe by uywana szybko i atwo w innych narzdziach rozwijania oprogramowania, takich jak: Visual Basic, Delphi, PowerBuilder, Active Server Pages (ASP) dla Internet Information Server, Windows Scripting Host i Internet Explorer. Jeli jest si fanem jzyka Java, mona uywa komponentw JavaBeans. Aplikacje jzyka Java mog take uzyskiwa dostp do NDS przez API JNDI. Jeli bardziej odpowiadaj nam jzyki skryptowe, takie jak Visual Basic Script (lub VBScript), Novell daje rwnie dla nich wsparcie. Na przykad przy uyciu jzyka Novell Script dla NetWare, ktry jest jzykiem zgodnym z VBScript, sucym automatyzacji i rozwijaniu aplikacji www na serwerze

Netscape FastTrack, pracujcym na platformie NetWare, mona uywa wstpnie zbudowanych komponentw jzyka Novell Script, aby uzyska dostp do NetWare, zintegrowa bazy danych NDS, Oracle i Btrive w aplikacj www. Skrypty Novell mog szybko i atwo wykonywa komponenty Bean i regularne klasy jzyka Java. Jeli jest si bardziej tradycyjnym projektantem stron www, Perl 5 dla NetWare jest efektywnym jzykiem programowania www, odpowiednim do wykorzystania z serwerem Netscape FastTrack dla NetWare. Wsparcie dla Perl 5 pozwala na rozszerzenie i kontynuowanie inwestycji poczynionych w skrypty Perl i aplikacje Perl. (c) Projekt: Odkryj NDS 8 Sze miesicy po rozpoczciu sprzeday NetWare 5, Novell wprowadzi na pocztku 1999 roku NDS 8, nastepn generacj Novell Directory Services. NDS 8 rozszerza zakres Katalogu na Internet i oferuje nowy standard, sucy zwikszeniu skalowalnoci, wydajnoci, pewnoci i bezpieczestwa i eliminuje potrzeb stworzenia katalogw specjalnie w celach Internetowych. NDS 8 ma moliwo zapamitywania i zarzdzania przynajmniej miliardem obiektw, takich jak: uytkownicy, aplikacje, urzdzenia sieciowe i dane - milion razy wicej ni we wczeniejszej wersji NDS. NDS 8 moe wykona zapytanie przeszukiwawcze LDAP z odpowiadajc mu szybkoci, nawet jeli dziesitki milionw obiektw dodane s do Katalogu. Wiele innych katalogw traci w znaczcy sposb na szybkoci zapyta LDAP w prostej proporcji do liczby uytkownikw w ich kartotekach. Dziki skalowalnoci NDS 8, mona mie zaufanie do infrastruktury, ktra wspiera masywny wzrost. W chwili pisania ksiki, NDS 8 jest dostpny za darmo dla sieci NetWare 5. Wicej informacji mona znale pod adresem http://www.novell.com/products/nds/