Fot, 1. Odozuc’ swaginego smakas wywole kwasy vwystepuiaoe w rosinach. W pracowni chemiczne} rigdy rie nalezy badaé smaku substancj. Wzory i nazwy kwasow Okreslenia kwas czy kwasny sq powszechnie znane i uaywane do nazywania smaku (fot. 1.) np. cytruséw, rabarbaru, jablek. Kwasy «9 tez wykorzystywane w przetwérstwie warzyw, np. do ich kon- serwacji badé zmiany smaku, Réznica migdzy smakiem ogérkow Kiszonych a konserwowych jest efektem zastosowania réznych technologii przetwérstwa i obecnosci innych kwaséw. Sery, jogur- ty czy kefiry tez zawdzieczajg sw6j smak obecnosci kwasu. | Jak rozpoznaé kwasy w pracowni chemicznej? W pracowni chemicznej obecnosé kwasu mozna wykry€ za po- mocq wskaénik6w, np. oraniu metylowego. W roztworach kwa- séw oranz metylowy barwi sig na czerwono, a uniwersalny pa- pierek wskatnikowy preyjmuje barwy od pomaraiiczowe} do caerwone| (fot. 2.) ‘Vede & Fot 2. Banwy w raztworach kwasdw: @ uniwersainych papiarkdwy kadnikowycn, © rendu mefylowego, eke \Wywar z czerwone] kapusty codczyn cbojeiny _osteyn to naturainy wskaznik, Ktony ee ea Swietni sig sorawdzi prey identyfikaci kwas6v ,) Vy we iczne) (fot. 3.) Fot. 3, Barwy wywaru 2 ezenwone| kepusty w roztworach 0 rznych odezynach, | Jak zapisaé wzér ogéiny kwas6w? Czgsteczki kwasw sq zbudowane z wodoru i reszty kwasowe} wodoru — -—— wartoSciowosé reszty kwasowe) 1g Owina lczbie atoméw wodor HR lezba atoméw wodou — | reszta kwasowa 1 Jak mozne kwasy boztie reszte kwasowa tworza atomy ni Jak tworz tlenowyct Nazwy kwas6v slowa kwas naz i koricowke -w: HCl savas chlorowod Nazwy kwa stowa kwas na: ikofeswhe-0 HCO, kas wegio Jesli niemet ciowosci, 0 jet H,S0, fovea siarkon Tabela 1. Wzor Rodzal kw | vas bee | twas bere | twas ten was tler kwes ter i vast was tle iy| Jak mozna podzielié kwasy nieorganiczne? kwasy nieorganiczne ‘ 4 iorasy beztionowe reszte kwasowa Hy tworza atomy niemetal kwasy tlenowe reszte kwasowa H,Ai tworzy grupa zawierajgca atom niernetalu I atomy tlenu Jak tworzy sie nazwy i wzory kwas6w tlenowych oraz beztlenowych? Nazwy kwaséw beztlenowych (tabela 1.) tworzy sig, dodajge do slowa kwas nazwe niemetalu, ktory wystepuje w reszcie kwasowe} i koncéwke -wodorowy, np. HCl Hy was chlorowodorowy was starkowodorowy Nazwy kwaséw tlenowych (tabela 1.) tworzy sig, dodajac do slowa kwas nazwe niemetalu, ktéry wystepuje wreszcie kwasowe) i koncowke -owy, np. HCO, vas weglowy Jesli niemetal w zwigzkach chemicznych przyjmuje rane wartos ciowoSci, to jego wartosciowose uwzglednia sig w nazwie kwasu np. 1,80, vas siarkowy(V) H,S0, sas sackouy() Tabola 1. Wzory | nazwy wybranych kwas6w beztienowych i tlenowych Rodzaj kwasu Wer sumaryceny Nazwa kwasu | las beaten kwas chlorowodorowy was beztlenowy was tlenowy was tlenowy twas torom | kwas tlenowy H,Co, 3s tenowy rr 1 1 was slarkowodorowy was siarkowryvi) | was siarkowrytV) was azotowy(V) kwas weglowy kwas fostorowy) Weory | naziy kasd Prorwasthi chemiczne ‘worzqce kwasy beztlenowe+5 Jalcstaiénazwo kwasu na podstawiojogo wo «|S sumarycznego? j 4 Krok 1 Poda| nazwe kwasu 0 wzorze sumarycznym HNO. ‘ten't] Al OWres! wartoscowioss | 1 Jeden > reszty.kwasowej “ Oe \ witym kwesle. TT reeata evasone ng role w 4 LB czeiinne | Ze wzoru ogéinego kwas6w Haff wyika, 26 reszta kwasowe pia 4 jst jedhowertosciowa, porkowad we wzorze tego kwasu wiystepule kwasu jes Jecen atom wodon Opréc | H zalicza si — [LHR ‘ Krok 2 wh I Jak ¢ : Okrestwartosciowosé | HNO, Jednym pierwiastiow azotu obioza sip nastepuigoo: x= 3 I~ 1 est snag chemicarych aa reszcie kvasowey azotu wynes! Vt q 1nd, 4 | Krok ‘Azot mote przymowatrStne wariosciowodc w zwviazkach j Podaj nazwe kwasu, | chericanych, zatom jago wartoSciowosé nalezy uwzglednié w nazwie | Nazwa kwasu: kwas azoto 2, a pee eee 41. Wybierz wzory sumaryczne kwaséw. (CUO, HBr, CaCO, H,S, AIO), HyPO,, ZnCl, HCIO,, Fe(OH)», HCI a czasteczki sq Zaobs a aan 2. Wskaz wzory sumaryczne kwaséw beztlenowych. probéwk 4 Pasar HBr, H,Si0,, HjB0y, Hl, HIO,, HyASO,, HON, HS, HIO, HF Napo oe | reszty kwasowe) 8. Przepisz wzory sumaryezne kwaséw, podkresl reszty kwasowe rowodér s T Reszta kwasowa | okres ich wartosciowosé. 4 aiom kb grup HE, HNO,, H,80,, HBr, HOIO, H,Se0,, HON, HlO,, HsPOs, H,P;O, i : atoméw zraiduigoe k sig w cxgstoczoe 4. Pewien pierwiastek chemiczny E tworzy kas © wzorze H:E0, i kzdogo kwasu obok i masie ezasteczkowe) 82 u. Zawartosé procentowa (procent maso- Chior a ‘atoméw wodor vy) tlenu Ww tym kwasie wynosi 58,5%. Napisz wz6r sumaryezny motna t a I Kwas beztlenowy I nazwe tego kwasu. tej reake i q sewas, ktérego oz9- a stoczka nie zawiora Dia dociekliwych atoméw ten 5 5. Ustal nazwy kwaséw © podanych weorach sumarycznych, wi | kwas tlenowy — dzac, 2e niemetale w resztach kwasowych tych kwasow przyjmuja a eee rézne wartosciowoéci. naa ql czqstoczka zawiora eee i sai HBr0,, HIO,, HNO», HBOs, H:POs, HsAsO,, HIO i ae chlorow: 6yig Kwasy beztlenowe Jeden z kwaséw beztlenowych - kwas chlorowodorowy ~ jest skladnikiem soku Zolgdkowego ssak6w (fot. 4.). Odgrywa on wai- 1g role w procesie trawienia, a takze zabija bakterie chorobotwor- HClag chlorowedér vas chlorowodorony Chlorowodér potrzebny do przeprowadzenia dogwiadczenia 1. mojna tet otrzymaé w reakcji syntezy wodoru i chloru. Réwnanie tej reakcji chemicznej ma nastgpujgca postaé: Hy + Cl —> 2HCIt woos cir cierowodtr Chlorowodér moina otrzymaé réwniez w reakcji stgzonego roztworu kwasu siarkowego(VI) i soli kamiennej. Od nazwy tego substratu pochodzi czesto stosowana, potoczna nazwa kwasu chlorowodorowego - kwas solny. Fot. 5. Czerwona barwa coranéu metyiowego Swiadczy 0 obecnoéei wast Symbol aq oznacza substance rozpuszczona vw wodzie. alka tN), np. przy HOI coznacza produkt gazowy. 7Kwasy | Jak otrzymaé kwas siarkowodorowy? Kwas siatkowodorowy, podobnie jak kwas chlorowodorowy, moina otrzymaé, rozpuszczajqc w wodzie gaz ~ siarkowodér. HOOO™ Otrzymywanie kwasu siarkowodorowego przez rozpuszczenie siarkowodoru wwodzie Instrukcja: Do probéwki 1. wsyp rai loss ‘Schemat 7 slarczku Zolazal) | dodaj kwas chlorowodorowy. C “| Otreymasz w ten sposdb sirkowodor (ge). ; Probéwke 1. zamknij korkiom zrurka odprowadzaiacg towas [IL oda ‘Whrowad# rurke do probéwki 2,2 Ww envrowadorony\ IL roztworem {roztworem oranzu metyowego. orcas ileatin rane metyowese [4] Podaj obserwacie I sformutu wniosek. aad © roiviczenio wykon pox wy gesofun.Serkowortr jot gazom sie racy ‘Zaobserwowano, ze woda z roztworem oranéu metylowego pod ‘eplywem gazu zmienia barwe 2 26ite na czerwong (fot. 6.) ‘Na podstawie obserwacji mozna sformulowaé wniosek, Ze siar- kowodér rozpuszcza sig w wodzie, tworzac kwas. Powstal kwas siarkowodorowy. W probéwee 1. zaszla reakcja wymiany, ktérq mozna przedsta: wig réwnaniem: FeS + 2HCl —> FeCl, + H,St srczek was chlorek —slarkowodsr Zeazall) cheronodorowy — 20lazall) Siarkowod6r jest gazom trujacym o bardzo nieprzyj zapachu zgniyeh ja, dlatego zestaw laboratory, w colraymywany, musi byé szczeinie zamkciety. = ezerwona berwa oranizu tretfnego Swiade2y Peeciaesay Siarkowodér, podobnie jak chlorowodér, mozna tez otrzymaé \w reakcji syntezy wodoru i siarki. Zachodai wowezas reakcja che- miczna, ktora przedstawia rownanie: H +S —> H,St wodir serka— sahowe ore rower wosry HSq “S> HeSiaa) siakowodor vas Sarkonedoromy Siarkowodér jest produktem proceséw gnilnych biatek zawie- rajgcych siarke, Wystepuje rownied w gazach wulkanicznych oraz —w male iloSci - jako skladnik niektorych leczniczych w6d mine: ralnych. I Jakie wie ieee ‘Wiagelwoset + bezbanwny + stezony roz wkontakeic + stgzony roz wigkszg od Stgdony kw tego podezas ‘W kontake naczynia ze + Ikwasn chloro: Chlorow: wodn z Maksymal uryskaé, to 3! wreakci 5 sfoneczne O vxes wa ace So Nasal sli karin Zachodzi Dostepny o stezeniv zanieczysi Kwas solr 2olackow spowodor LessI Jakie wtasciwosci ma kwas chlorowodorowy? een Wiasciwoécl fizyczne Wiasciwosci chemiczne * ciecz + stezony roztu6r jest 2racy —— crane OO wkontakeie z powiatrzem * stezony roztwér ma gestasé wieksza od ggstosci wody Stgiony kwas chlorowodorowy niszcry tkaniny, papier, kore, dla- tego podcaas jego uzywania nalezy zachowa€ szczegilng ostroznosé. ‘W kontakcie 2 powietrzem ,dymi”, Mgla unoszaca sie po otwarciu naczynia ze stgzonym roztworem tego kwasu to drobne kropelki kwasu chlorowodorowego. © rioromoxér nycobysigy sip 2 acer neay sip x para wodna 2 powietrza tworsykwas chorowoderoy Maksymalne stgienie kwasu chlorowodorowego, jakie mozna uzyskaé, to 38%, Dia dociekliwych | Mieszaning chlor do otrzyrnnia chlorowodoru w reakeii syntezy, nalezy przygotowywaé w ciemnosci, gaye Swiatio sloneczne powoclue jej gwaltowna samoistng eksplezie, © orr2ymige criorowodtr w rea sntezy wid 2 cram, treba zachowae ezczagehna ostroona8e, opy? tardvmo Ci jak powstaicy HO, sa garari ula D contig 'Na skal preamystowg chlorowodér otrzymue sig podezas spalania \wodoru w chlorze. Dawnie| chlorowodor uzyskiwano w reek soli kamienne) ze slgzonym roztworom kwasu siarkowego(V) Zachodl wéwezas reakcja chericzna 2NaCi + H,80, —> Na,SO, + 2 Hort SiarezantV) chirowodér ‘sodu siekouyfv) S00 Dostepny w sorzedazy kwas chilorowodorowy (was solny) © stgzeniu okolo 88% ma czgsto 26ha barwe. Powoduia ia zanisczyszozeni, gkownie jony Zelazalll Kwvas soiny 0 stezeniy okolo 0,49 jest skladhrikier soku 2oigdkowego. Wypicie kwasu solnego o takim stazeniu spowodowalbby poparzenie przalyku, kiSry ~ w przeciwieristwvia 0 Scian Zoladka nie jest pokryty blong 2, Knasy beztlenowe We6r sumaryezny [—wartosciowoss 1 reszly kwasowe) Hel T—reszta kwasowa We6r strukturalny zia kwasowa Model czasteczki HCl. Wodny roztwor chiorowodoru to kwas chlorowodorowy. Skojarz i zapamietajl Wa6r sumaryczny uwzalednia tyko odes) iic2bg atoméw tka chemicznogo Wz6r strukturalny Lwzglednia rodza), cab aloméw pierwiastha chomicznego w czgsteczce oraz rodzaj iiczbe wigzar.kwasy We6r sumaryczny | wartosclowose 1 resaty kwasowe} HS, T reszta kwasowa Weer strukturalny Hye) s XS HIST eszia kovasowa Model czasteczki H.Syy Model atomow en @s Wedhny roztwér Sarkowedoru to kwas slarkowodorowy. | Jakie waSciwosci ma kwas siarkowodorowy? eee Wiasclwosei fizyezne Wiagciwosei chemiczne + ciecz + ostry zapach zonilych Ja} * bezbarwny + teujacy OOOO Siarkowod6r, podobnie jak chlorowod6r,latwo Igcay sig 2 para wodng 2 powietrza, tworzac kwas siarkowodorowy. Mimo Ze ge- stoSé siarkowodoru jest wigksza od gestosci powietrza, nie wolno abieraé go w otwartym, stojacym naczyniu. Siarkowodér (0 gesto- Euitio & temperature 25°C) wypera 2 nacryniapowtietrze (0 gestosci 1,185 *f w temperaturze 25°C), co stanowi Smiertelne zagrotenie dla osoby wykonujgce) doswiadczenia. Siarkowodér jest gazem trujacym. Citnkonokces Sarkowodér to trulacy gaz powstaigry podozas rozkladu szczatiow organizméw. Poniewaz 2alega nad powierzchnig m.in. szamo | zanieczyszezonych stucn, przy ich oczyszczeniu moga pracowaé \wylacanie wykwailkowani pracownicy w maskach przeciwgazovrych (fot. 7). Zapach siarkowedoru mozna wyczué nawet przy stezeniu mriejszym ni 0,001 mg na 1 dri powietrza, a pry stezoniu jekszym od 1,4 mg na 1 d® powietrza nasteoule émiertoine srucie. Pray duzych stederiach siarkowocoru jago zapach wydaje sig mnie ntensywny, poniowad zostala porazone receptor v Fot. 7. Prey oceyszczaniu szamb | studhi s@ zachowywane szczegéine Soak ostroznosc. aad Chloro i kwas Chlorowods {do produke} tory jest joc w przemysle Wwobrébce r A przemys tworzyw sz Zwigeki'che Ww reake)iz.« sluza do pre i tworzyw 8: Siarko i kwas iewas siarke jako odezyreeu Chlorowodér i kwas chlorowodorowy Chlorowodér HC, stosuie sie przede wszystkim do produkeji kwasu chlorowodorowego HCl, ktéry jest jednym z najwaeniojszych suroweow W przemysle chemicznym. Wykorzystuje sig go min. w obrébce metall, cukrownictwie i wtdkiennictwie, x. ‘A przemyst metélurgicany Duiych ilosci kwasu chiorowodorowego Luzywa sie do otrzymywania metal z ruc | oczyszczania powierzchni metalowych. Y przemyst chemiczny Barwniki produkowane pray Uutyclu HCl Sq sktadnikami niektérych kosmetykow. A przemyst tworzyw sztucznych Zwigzki chemiczne otrzymane przemysl spozywezy & wreak z chlorowodorem Clay wykorzystule sig w procesie slug do produkeji wtdkien pprodukcji min, sztucznego miodu, i tworzyw sztucznych, cukru i przypraw do zup. Siarkowodor i kwas siarkowodorowy was slarkowodorowy H,Siq wykorzystue sie gtownio Jako odozynnik w laboratorlach do wykrywania kationdw niekt6rych metal, np.: miedz, cyny, olowiu,rtec ‘ slarkowodér => kwas slarkowodorowy 2 siarka 4, Napisz wzory (lub symbole chemiczne) i nazwy substanci py, ‘oznaczonych literami (AD) ‘oraz rownania reakeji chemicz~ nyoh (1-8) przedstawionych zag HI > FeCl, + A pomoca chemogratu. >4o ts 0 5. Napisz wzory (lub symbole cchemiczne) i nazwy substanoji coznaczonych iterami (A-E) ‘oraz réwnania reakoji chemicz~ yon (15) przedstawonych za pomoca chemograf. 6. Oblicz, ie gramw chlorowo- FB a Gorupowstanie wreakci" 1429 py chloru z wodorem, Dia dociekliwych 7. Podaj nazwy tlenowych kwaséw chloru 0 podanych wzorach sumarycznych: HCIO,, HOIO, HCIO,, HCIO, ich: HF, HBr, Hl 8. Podaj nazwy 1 wlasciwosci kwaséw beztlenowy’ ‘Skorzystaj z rSznych zrédetinformac 3 KG ik kw Zrédlem praduw wy, w ktérym elek I Jak otrzyma vas siarkowy(VD) tne Wartosciowose niemetalu i w kwa niemetali reaguja tworza kwasy, nals SO, jest tlenkiem I Jak otrzyma Otrzymywanie Instrukoja: Do ot oranzu metyiowes siark. Po zakoric zamknij korkiern | Podaj obserwac; Zaobserwowant w probéwee, Powst rem oranéu metylo Na podstawie ol ka reaguje z tlene z-woda tworzy kw: tine! ‘Tlenek siarki(\ kowego(IV).