Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Fernando de Rojas - Celestyna

    Uploaded by

    the house of devil
    17 views107 pages

    Original Title

    Fernando De Rojas - Celestyna

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    17 views107 pages

    Fernando de Rojas - Celestyna

    Uploaded by

    the house of devil

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 107
    Tytetsayansta uA CELES| ‘De CALISTO ¥ Oviatt, eb Danuta STaSzaaxa ” (A, TRAGICOMEDIA, PRZEDMOWA * + i raed pojawieniem sig Don Kickote taglié dzicto literackic na _ilaapanis nie iesaylo sig take wrélka popularnotela, jak msowy «dramat” —racec} novela dislogowana, skladajaca sig 2 21 aktbw, nna potrzeby teatru, tee fila recytacji — znany of imienia gtownc} bohaterki pod tyta- tein Celestynas Utwbr tea doczekal sig pochwaly samego Cer vantesa, Ktéry widalal_ w sigge, books, jedyna. choé Mrojng.w ludekie szathi” (Don Kichot, PTW 1955, t. I» 21). “Tak wysoka ocena wystawiona Celestynie pract w' zaika bisepaiskiega malatla chetnych kontynuator powoly wal 4 prece dlugie wieks i Kiroé, komentajae i podneszae, niezwyK wywarlo na daieje i losy 2 postal w XX wicku auiorytetem wybit- Jogo, Hitemaurice-Kelly, ktdry podkresla- jae rilety utworu dal wyraz przckouani, 2c Celestyna zajmo- Wilaly pierwsee miejece wirbd najwybitniejseych diel, jakle Siworast geniusz hisepatski, glyby nic Don Kichot Jednoceesnie jednak podejmowano roby bardzie| Krytycacgo Spoittenia, usijae wyjasnié wiele tajemntc ewiszanych = po- iwataniem tego wyjatkowego mtworn. Yarbwa0 pockyaly | apologie, jak niemniej Ticzne ghosy prze- Ghne dlosyly wg na obfita Hteraturg krytyczna, ktdre} bog two tywaltzaje 2 mnogoscia wydad teksta Celestyny (ber mal Slo edyeji na Péluyspie, a Kilkadzesiat pora Pélwyspen)- ‘Tragihomedia Kuliksta i Mel relay tytal dele ma 2a temat hislorig wielkie} miloici dwojga odda- fiyeh sobie romantycanych kockankéw, kiérym w nawiazanity Pajomoie 1 spelnieniy pragnied pomage rajfurka Gelestyna Wea re alugaini Kaliksta, skaptowanymi dla jej celéw wido- kami sowitego zarobk nego filologe angi chiciwoici 1 obludy, szukajgey navel niegedsiwych sposobiw. 84 to jedock Sviaty nie wykluczajace sie waajemnic, ale po je, awigatne wapélng sprawa mimo odmiennoéel interes, oba jednako preegrywajace. Pesymizm leiy’ v arodsin Celestyny i do. pexyismu prowald je} roewigaanie, Swiat jest terenem amagai. Ktorych owoce maj 100 wwazelkie wy cenego praypadkéu, pajbardiie} w katastrofy. 0, i moe zabijac ty Nie wierzylem, ie Sj fe serca ranise dela- zostawiajac odzied nie tknicta, Kazesz kkochaé breydotg pee Daa akt XXD). Zaskakujaca jest ta posepna atmosfer ‘w okresie narodzin Renesansi, ktdry gl airmacjg 2yci Gadrie mlodosé t loicia ani bogactwo, ani (roska rodzicéw aie potrafla uchzonié od niszcrace} sily rosa, htérego zapray ju rajfurka Celesty’ zresata istnienie inne} poza zmyslowa, MiloSé — powiada — to skryty plo kosena bole, sinakowity jad, slodka gorycs, radosne clerpienic, kd}, rand okrutna i mila zararem, upragniona, josgea ukojenie.” (Akt X). Postaé Celestyny jest uosobieniem skrajnego realizmu — a by powiedsied: prozy éycia — jodnego 2 gléwny Interatury na Pélwyspie, opisujace} losy i obycza) sajfurek, Indacanie dicta powstatego optymiam i radoeng, yee. Typ stare} intrygantki, 4yjace} 2 poirednictwa ‘a ukrywajqce] pod plaszceykiem obludy | paboanosci podstep. nie byt obey literaturze XV wick (wystar~ fcé rajfurkg Dong Urraca z Libro de buen Amory popricdniezke Celesiyny, albo &wietosaky-streerycielke 2 Cor bacho Alforsa Martincza de Toledo), ale tak wyraziscie i pla- saz pierwszy, Celeatyna jest jakby go miejsca | kez~ rystycanyehpostaci w awst pewnego rox Jeans, do dail popularna j dywa w kalturze hisepafsk x szckspitowski Uutajone sprgiyny, © 2 wiz, co amiera, Nie mu ravi Kis) b rorpali, ‘cheiwotei, Rtire} by nie adolala ro Mistej by aie by wwystgpk, ktdrego by aie Iyla sdoina poruszyé, ani alos. Hire} by aie bylaw stanie roaniccié, Wezystho, co drieje sig w sztuce od! momentu spotha- Jej wystepki 2yja d ig} i ich je) elgiy nad wy darsen 4% po esiainie stronice ksiazk. Celestyna aie jest zreseta edocobniona w swe) r fantki Sviata wystepku { podlosci. Stoi za nig. Barwa cowany Svatek ssumowin spoteeanych: je} wychowan nicy i Mlienci — 6 wyradnie zarysowanych cechach indywiduale nych — wirdd Ktdryea nie abraklo slug Kaliksta: Sempronia j Parmena. Pormeno nie jest Konwenejonalaym typem ‘wi iredniowiecanemu, Posiada las owole Walesy w Fa go pried nicbeapicczcistve Ale on nie data oprzeé sig niewolacema kusr ta sapewn imu udzlal w xarobke i opedzenie nocy 2 Woweras juz nie zawaha sig pracjté na jej strong, a potnie) cofnie sig pracd eabsjstwein w imig eéwnego podzialu na~ ‘anym teatro jonny spelniaé wszystkie kapry~ ty swego pana w na¢ go. tysku, reprezentuje prakty= cyzm ayciowy gran Zgol type komediawym nie odzmacza sig odwaga: w_niepewne) syluacji bierze nogi za pas, by ratowaé wlasna sk6rg, Tal amas uae nuoesetae, reprezentowany przez Kaliksta i Melibee, pocbtoni Uucauciem, & praee (0 tak 2 Werony. Pasja miosna, sie tradycje powiesci rycerskich, reprezentowany. ie praez Garcel de Amor Diega de San Pedro, ioyway i marzyciclsh, sklGcony 2 rzcczywistosig, Sci i fesknota 2a ukocha- lamat sie 2 zakletego Kreg ucmucia. Zyje w jakieis sferze wwlasnych urojed i warusseh, © kidrych nie adola. go. wyrwal hawet smieré obu zaufanych sluiacyeh, Bezpamigtne zaprieda- nie sig ueauciu zmusea go do stukania pomocy w rajfurki, kaie otaczae ja szacunkiem i zabiegaé o je} werledy. W je] roku spocayajg losy tnajomolei z Melibes, a wige ccalenie, Wobec takle) dyspozyejipsychiczne} wszystko nabiera subiektywnyeh wartofei, Krol ja} tylko do wznania sacnoich Celestyny 4 Jed Kompaoionéw. Stosunck Kallista do Swiata i ludal bedle Ksziattowany ich stosunkiem do. jexo veaucia. Zaufari shnday stu sig na zmiang to przyjacidln, gly Deda dopomagat spra~ wie, to wrogami, gdy odwaia sig osirzec pana preed jatryga Podobaic traktaje milosé Melibea, mimo poczatkowo okazywa- rej Kochankowi wagardy. W walce miedty honorem a awycigha milosé, W_gwaltowaych realeejach rilode} heroiny, ww dlugich, lirycanych, pelnych melancholii monclogach, przy- bierajgcych nickiedy ton najwyioze} egzaltacii, wyraia. swe namigine i thliwe uczacia, rozerki, niepokoje i obawy, zabar- @ weale wyradng nua zardrate P noey jsva, go zatrzymala?” in emocjonalnego wre wazelka warlose, sta- kochanym, 4 wszyscy ie postacie dingo rosgrywa sig intsyga milosna, poswol aiishiego 1 kofica XV wa, szkbw grasujacych nocq po Celvstyny wystapil najdobitnie} w prébie dokonania praekrojut jowym okresie budowy jednolitego paa- ‘ultury narodowel Tediwie delikatng aluzja i Parmena. jowanie autora skupia sig aa ‘ch uceué, doznath 1 namigtno' prosty, moina by powiediel yceny, ktdiego rozwiqanie posiada swoista wy~ lozoliczna, postuiyl pisarzowi do preeprowadz! rego i konsekventnego studium charakterdw, traktowany rablonowo, wbrew odowigzaqce) konwencji i schematom. Z bezprzyktadag, jak na owe czasy, rnajomoicia psy’ be hiej tworzy wyraziste, zindywidualizowane post 4p prayniest niespodziewane, & jak niektOrzy bacacze twierdza, agola.rewolucync _wyniki. Odejteie od ustalonege, umow- nego typ bohaterdw i wprowadzenie zindywidualizowanych portac, reagujazych vaietypowo", byla zjawiskiem bea prece- densu.'T tak, dla praykladu, pracésiawiciel stanu rycerskiege, pochtoniety swym veuciem, ckeaje sg KiGrego.zachowanie dalek jackie) postawy dannegn hid ucieka sig do la penad honor. a © powiny a sluiqea; m0 nie ma w sobie nic 2 pysznego kastylskiexo wielmot. Sklonedt pisarza do taktowania waryathich postact jednaky dnakowy eciwvsta~ nizseych, nie zawsze : achty, pray czym czyny, Kktbre w preyjete] kon lem rycerza, praypadaly ° Jego pacholkom, a cechy stepne kurtyzanom, wy rzypisywane damie stawaly sig do- em renesansowego rentow charakterystyez- aych dla éwezesne} Duch epoki wystapil w az nazbyt czgstych popisach erudyeji inej elokwencji, w kt6rej rywalizaja przedstawicicle 2a- jak § nitsrych warstwr spolecnych. Powoly- 1a pisarzy antycenych, raz nasilajace sig, raz slabnace 7 antyku, licene senteneje rozrzucone na kartach ksiqbhi, eytaty i uwagi zaczerpnigte 2 dziel filozofow i iytnych — nie 64 ng retoryka, osha “akcentbw satyrycenyeh, skierowanyeh gw ‘vezwagledna krytyka. stosunk6w wos, ulalanie sig nad Tosem pokrzywdzonych biedakiw, okrutnie wyzyskiwanych przez motayeh — so temat zreszta snany Msepadsli iowiewns, W Celedynie ‘wiona jest row nie. przeciw kero spolecanych, wy sluiae Gustom epoki wypada te: niewatplivie przypisaé worowadze~ ie rozwigalych scen i drastycznego slownictwa — przywi na pamige Rabelaisowski humor — wskulek czego Celestyna Jednakde nalety podkreslié. te .pi- tylko do zabawienia czytel- ‘wyjaskrawie- emu rdwnied jezyk mocao exbinicowany: setuceny, pelen ‘any | patesu jgeyk warstwy selacheckie} i gzyk Ludi niskic- slanu, barwny. jedray, dosadny, rubaszny, jurny. ni kretnoseia, pelen zwroidw przyslowiowych, —poreekadel i preypowielci, w ktbrych zawarte 63 odwieezne peawdy madro- ci ludowe), Kto mig] byé twérea tego wyjatkowego i nieprzeciginego dicta? Problem autorstwa Celestyny pozostaje dotych atszygaigty. Utraymaje sig opinia, #e tworea tego niedram: 10 rego «dramana” — tak jak widnieje na karcie tytulowe} obec nego ‘prasklada — jest Fernando de Rojas, salamanteryk, Wwychowanek tamtejszego universytetu, pbinic} corregidor w Talavera de In Reina, gdzie podobno zakofcay} iycie, Gala trudnosé w ra wyplywa z fakin Ze ajsiarsty tachowany egremplarz. Celestyny, najprawdopodod- cj z roku I strony). co nie powala na ‘czas wymmieniony, czy ycje Komedii o Kalikicie i Metibei (toledsiska sewilska 2 1501 1.) ktézych tekst — podobnie jak pastepne 21500 fy dodane na kofcu ksiaihi sko autora ukryte jest w umieszczonym) na pierwszych st akrostycha oraz W ". W ligsie tym pisarz ‘wyanaje, #e odnalaal w Salamance anonimowy utwor — 1 akt Gelestyny — i ie rekopis ten sklonil go do 15 akiéwv podczas dwutygodniowych wakac) auje sig nowa wersja ped 2mienianym tytilem ‘Tragikomedia Kaliksta 1 Metibei, do kt6rej autor — reekomo na probs cry. telnikéw — wprowadzil wiele popravek. opisal nowe 5 aktéw. Ulegt ed "-w kiérym jako przypuszezalni autorzy 1 aktu jeni 1q Juan de Mena albe Rodrigo de Cota, 2, #e autor, jako student prawa, ‘dale svego cingu Grlestyny, a 18 aktow dodanych do zaalezionego rzckomo rekopisa (I aktu) nepigal w ciggu 15 dai (albo nie- swielu wigcei), natomiast 2 zawarte] w tekécie wamianki © zdo- yciu Granady wyaika, Ze komedia nie mogla powsiaé przed bei, @ urodzil_ sig Wepélercany ma Monuel y Sauz Trybunalu Inkwizyeyjnego w To- informacjg z 1525 1. 0 rozprawie wytoceone} przesiw nie- jakiemn Alvarovi de Montalban, ktéry zeznal pod przys'¢aa, de ma cérkg Eleonore Alvares, famging 2a bakalarzem Roja- sem, miesskasicem Talavery, kléry ,.napisal Melibee’ u W opareiu 0 tego typu materialy érédtowe i analizg tekotu Flologowie hiszpafiey. Menendezem y Pelayo ie sprawa aulorsiwa Celestyny jest defini ie wyjaéniona, Poparta ich w tym prackonaniu nowa gene- racja filologéw, a wiréd nich znany profesor Ramon Menendez Pica. Jednakée pracciv’ tej opinii wysunigte powaine watpliwosei Zakwestionowano przede wszystkim prawdziwosé danych za- ; Rojaia. Nieprawdopodobaa wy- dala si¢ motliwosé napisania 15 aktéw w ciggu tak kro czas, Watpliwoici badzit réwnied mlodzieiezy wiek bylo uwierzyé, by adept glaboky madroié iyciowa, tak wri sprav, tajaikow ludakiego serca, érddel wystgpkuy wiladelwych przedstawicielom réinego wieku, plci i stant. Celestyna méwila, 2 doswiadczenie jest udaiatem starych. autora Listu upatrywano réwnied w tier ie odnalazt on w Salamance, wiréd starych papiersw, rekopis, ktdrego twérca mial byé Juan de Mena albo Rodrigo de Cota, skoro — jak zgodnic stwierdsila wigktzose cechy ich pistrstwa sq réane od stylu Celesiyny, natomiast nie ma widoeznych réinic formalaych ani treiciowyeh micdzy: aktem pierwszym a pozcs co Swialezy 0 tym, te caly tekst jest dziclem jedne} re) ‘Takiego pogladu nie podzi Kray réwaie! na podstawi sig zasadniczych rézni inastepaymi, Wobee tego sprawa autorstwa ral pozostata nic wy jasnion Preediniotem exczegdinega rainteresowania stato sig rownicé ‘aktéw, Mimo. povainyeh zastrzedeh troskliwego wydawcy i komentatora, Foulché Delbose, pracwa- ler y Pelayo, fe zardwno tekst ich & aktéw, jak | mnie) czy wigce} fortunne wstawki ialy wyjié spod tego samego pidra, co pierwsre 16 aktdw. sie wigkszoSé Korentatoréw, od Jose M. fa i Lemeche, prayznajae autorstwo catego tekst Gelestyay Fernandowi de Rojas, Niemniej nadal niepokoi i intryauje py! tukry! swe imig? Dlaczego podal je w zakamuflowai dtychu? Jak mégl poprzestaé na jednorazowym wysitku twor- caym, bedae autorem tak niczwykiego diicla, i przejié do histo- jelnak inna. grupa filologdw, staranne} analizy tekst dopa- stylowych migdzy aktem picrw- Celestyny. ii jako auctor unius libri? Ceytby gentuss twbrezy wyezerpal fig w latach uniwersyteckich? Gdzie saukat prayczya tc} iele zastizeZei budzi prawdoméwnost autora Listy do przyjacicla", a 10 podwaia rownier wartoté samego akro- stychu W roku 1925 Fernando del Valli Lersundi opublikewat doka- menty, 2 Kiorych wynikalo, 2 Fernando de Rojas byt selach nicsekal w miastecaka Puebla de Montalvan, skad prze- Ww kwvietniy 151 cw doko- owanego majatku figurowala jpadpisujae eporzadzony wwagi 0 zmarlym, 2¢ ..jak powiadaja, Rojas oknzal sig wige racze} ksigga~ m. inwentars, nie pomin: to on napisal Gelestyny Pojawiaja sig nawet glosy, te byl po prostu oszustem, pod- seywajacym sig pod cdze daieto, Rekopis — moze daiele ja Kiegob estojnika koscielnego, jake praypuszczal Tieknor — rac wierajgey pelny tekst Gelestyny, mbgl wpast praypadkiem iW 1ece hsiggarza i wydawey, kidry rdecydowal sig. oglosi€ berimiennie jego fragment (0 aktéw), Po sukce opisal akroatych, ktéry nie wylatniajae miezeg ‘zamiesiania i oddal sprawg w rece imu trud wykrycia antorstwa. W oglosit cale 21 aktow pod jem. Tlipoteza ta nie wyilaje sig jednak przekonywajaca, Tradno aresaia rgodzi€ % tak kraticon) kien, poslgniac 4 thwilo ra wysoka wed na plyngce stathiy piedynym miejscem Korony Kastylski Foxkosrowaé sig widokiem wielkiej deglowne) r2eki ¢ profesora stale sig a akeji Gelestyny w See Pleberia. Rtdry IF roxpacza: Dla kogo budowa ki?” (Akt XXI), Lece poza tymi dose watlymi aw Celestynia tednyeh trop, ktdve by prowadeily do i, dadnych danych topograficaayen. kiére by mogly swiad- cezyé na jej korayEE. Wymienione w tekieie parafie San Miguel i Santa Magdalena isinialy réwaiea wy Salamance | Toledo Niejaka pomocs w roswisaa jest tradyeja stn, Jadra: wigie Celesiyne 2 Salamanka. Miasto polozone w gig Palwyspus, aa Wy suck Tories, iglo wprawdzie dawa€ pieknyeh wi nna plynace statki. lec nad zhaczem opada jacym je skala, kt5rq od nicparmighnych caaséw zw si Istnieja te2 obie wspomniane parafie, do ktérych haterowie dramatu szukaé pociechy lub zaroblu, Gdyby ocalala napoleosi lalnosci Celestyny, Rodriguez de Castello Blanco, koticzacy w 1529 r, studia uni- wersyteckie w Salamance. w swym Kementarsw do Dioskory- rozwalone} cisco de Lieado stwier= ii, 2€ sowa (Celestyna) Gelestyny; wresscie dea w dedykaeji do. Bujney Anda miestkalh recerywitee w Salamane ‘Warysthie te glosy. pracowicie zebrane prace Menendeza y Pe- ayo w jego Studiae O uniwersytecie, tory w 2 piemala cole. Wprawdzie Bay jal proccied odgrywad iSwi do Kaliksts, ze Cele= ul cjatu, sprzedajac (Akt 1), ale préano szukaé w ti Ktora by losdw statkach, Cuyiby odgrywata tu jakas role chee zachowanis. incognito prez pisatza, Ky nie tylko. pragnal ulrye sve nazwisko. tle nie chelal ajawnit aawet micjsca akcji? Mogloby to wska- zywaé, te posuetegélne wydarzenia, rozgrywajace sig na kar- zostaly aaczerpnicte 2 dycia i oparte na jakiché ystkim faktach (np. praypadkowa smieré Kaliksta i atracenie jego slug, samobSjstwo Melibei, zhrodnicze posred- nictwo kuplerti), ale preepuszcaonych przes filtr ‘opracowanin, Moina by réwnie? praypustezaé, te sig uniknaé zdemaskowania, majac jak porostaé w ulsyciu # naynaiejszq nawet aluzia nie wz woilejrzetl. Moze dlatego wysicsegal sig wamianck 0 uniwersy- ¢ (Eduardo Julia Martinez). ae Ikelejno # kaddego 2 nich, w w jakieS nowe, na poly fantastycene, w ktérym m/ odnalegé echn weryatkich trzech. I stad trudnolé w rozszyfro- ‘waniu rzecaywistexo miejsca akcji Sprawa literackich érédet Celestyny wymaga Arystoteles, Terencjusz, Wergiliuse) | renesansove] (Boccaccio, Petrarka). nie pomijajac Sredaiowiecene} — przec= tail dlugg liste deiel, 2 ktérych skwaplivie ezerpal autor Galo zasilajace Celewyng tewile w dydaktycano- iteratury XIV wieku, wystepujace) przcciw aiesdrowym stosankom apolecenym, a reprezentowa~ ym awlaszcza_preez tworezosé Juana Ruiza, Pero Lopeza de Ayala i Alfonsa Martineza de Toledo, aie parajacych sic 6 jednak plodzeniom uudaych traktatiw moralnych, lees praw- dziwych malarzy Konkretne} rzeczywistosel spole nie braklo bogate} geleri przedstawicielt niakiego siany, Sama na wskro$. realisiycana postaé Celestyny wyprowadaa sw6] Awighotkinsirgerycielkt obiegajace] klasto ay (Trolaconventes) « £ teresom calkiem ziemskie} milote, po sysy salycycane, jakich nie sexy Martinera de cy w kraywym nwvierciadle zepsuci, xwielokrotniona o cziela pisarzy antyk i re nesansy, zeapolona 2 cierpkim bee watpienia doswiadezeniem, 2 moze i goryeaa praciladowancgo przee | jienawistny ‘Naharro, Miranda, yeh dam, krobigeych pas choé pod zmicaionymi iio Kaliksta, Sempronia, Parmena i Centuriona, wresacie jezpadskim: 1» Lope w Wedice Feniksuny, Rajfurse Gustrucho, Rycerzw 2 Olmeda i w niesceniczne} Dorotei, w Nozwej Gelestynie Vera po Don Juana Tenorio Kpiarza z Sevilli Tirso de i Celestyne Calderona. Zdarzalo sig, ie pray- obie cale fragmenty Celestyny. ‘Tak na preyklad Pedro ‘Manuel de Urrea wtopit w swa ekloge spory fragment I aki a Juan de Sedeno awessyfikowal calq trogikomedig, cayniae 16 ikostrawng, opowielé, Sladami aulora Celestyay po- iano de Silva, zatwardzialy zwolenaik oliiesconych rate Cervantera romansiw rycerskich, wydajge Drag kome- dig 0 Celestynie, a po aim wielu innych, maic} lub wigte) wie nie kopiajacych lub ablidajacych sig do pierwowzoru Rojasa, W Kilka lat pédnie) Treecia komedia o Melibei wysctn spod piéra Gaspar Gomer de Toleda, W XVII wieku pojawi led Helene, cérka Gelesiyny, napisana przez Salasa Darbatillo, Najsilnicjsze zainterssowanie Celestyng przypadlo niewatplivic na wick XVI, ale i w XVII isindtn majdowata waaigemnych io posa- Wiek XVII [alone Caan Zane 0 w dobie romantyzmu. Lees romantycy debrali je} wlasciwe oblicze, podobnie jak oct Doa Juana: groina erarownicy przeksstalsili w_piekn driewezyng, Ktéra w Komedi magicnc] (Procky matki Cete~ styny — ragiady, Dotad ziesita Gelestyna nie stracita kor a imig je} slalo sic iywym do stepn« Sukess wydawnicay Gelestymy byt ogcomny, jetli sie zwazy, de w Gagu jednego tylko stulecia doceckala sig wighszej iloéci wytlah niz Don Kichot w takim samym okresie, W XYI w. wydano ja az 6L razy. Najstarssy anaay nam, zdekompleto- wany egzemplars — wspomniany. jue poprzednio — pochodzi z roku 1190 (Burges) i stanowi angiclskiego, Alfreda W, Pollonda. W 1400 1, jak podaje Menendez, Gelesiyra miala ukazaé sig w Salamance, drukowana uu Marcina Polaka (Martino Polon), stynnego z wysokie) sztukt drukarskie). Brak jednak © tym wyd inaych sxcregilow 1W tyme samyay tok pojavie si fae vydinis, w Tol, 502 roku znane sa trey nym tytulem, rmiast rywaliznjacych ze soba akcja Celestyny, nie W caps 7 vices onal tuje 10 wydaa, Salamanka — 8, a To- ne miasta nie chea porostawac w tyle ik synoninnem Roblely WY Ww i Alcala de Henares (oba po 5 wydas). sig take Barcelo ‘Walenoja i Saragossa (po 4 wydania), Burgos (2 wydania) Medina del Campo (2). Nawet w niewielkich miasteerkach, jak Cuenca t Tarrarona, pajawity sig jednorazowe edyeje, Poza Trajem ukazata sig Crlestyna w Weneoji cztero- i w Antwerp trzykroinie, Po tak niebywalym suleesie wydawniceym, w nastepnym suleciu dostreegamy widocane zmniejszenie sig nakladév. Zoamy dzié tylko 7 wydai ‘ekstu 7 XVI w. Przodowate syowceas stolica kraju, Madryt, re swymi 9 wydaniam (1601, 1519, 1633), Pamplona i Saragossa (po jednym). Natomiast 3 edycje zagranicene praypadaja ma Mediolan, Antwerpie 5 Rouen. W wieku XVIII nic wydawano Gelestyny i dopiero w okresie romantyam (1822 1) Ukazato sig nowe wydanie w Madrycie. Odtad co pewien czas pojawiaja sig nowe wydania, of kiytycanie, 2 ktérych najcickawsze sai 2 1846 w Autoréw Hiszpatsich, + 1888 w Bibliotece Klasykéw Hiszpai- Skich. 1 1900 wydanie Foulché-Delbosc, x 1907 w Bibliotece Klasyeane}, wedlug wydania 2 1514 +. 2 zestawieniem teksto wezeiniejszych wydan, burgoskiego (1499) go (1501), oraz 2 1000 x. facsimile [ wydania, praygotowane pract The Hispanic Society” w Nowym Jorku. Wrstce po ukazaniu si¢ Gelesiyny w Hiszpanii, dokonano pierwscegd przcklada ma jgzyk wloski (1506), dright inieja- fywie i pracy krewnego papieia Juliusza Tl, Hiszpana Alonso Grdonez. W 1520 1. wloska wersje Celestyny pracloiyl na jezyk iemiecki Maxim Wirsung. Potem posypaly. sig juz. pracklady Tacing (1524), na joayk francuski (1527), holenderski (1374) angielski (1631). Jeszoze w XVI wicku (183 Wokladna wierszowana adapiacja, piéra Johna Rast W 1914 1. pojawila sie wersja katalobska. Z odatnich ceasby aastugaje na uwage a francuski, dokonany praez Germond de Lavigne, ezlonka Ale icepaiskie), a wydany slaraniem bibliofilby francaskich vyiu (1949-60), # Kolosowyini autolitografiami Maurice IXiX 18 ‘Treaski, Everta, Michslekiego), 9 w 1047 +. na scenie Teatr Nowego w Eodzi wystawiono jej francuska praerébk¢ Marcela Achard, w Uumaczeniu J. W. Comulickiego. lad jest pierwsea. proba przyswojema hiszpaf- Jo jak najbardzie} wierme — respektujqce na- inal — oddanie tekstu, w granicach jakie zakresla jezyk polski, tak od kalnie i sklidniowo, w tradyeji obyerajowe) 1 charakieryst ete seeeeid ign een ain ecsyel tec widrzeniami, mnogoscia epitetéw, bogactwem metafor, pray- Sate eid aeaneye Dia zachowania specyficene} atmosfery driela naledalo znaledé edo 'w jexyku polakim, Eidie oddawalyby wiernie 2a- rowno wialeiyoiclstylu Gelestyny, jak i wiclomacay cagito fens ponseaegélnyeh albw, Acskolwiek plgtnaitowiecnsy test it modu by vf jaking stopaiy pocoway wae 2 polska w przckladsic nie wydawalo sig slusz wigc jeaykiem drisiejszym, 2 wprowade kc, din podvedenia Hinata dziela thoracepo prie- Sy dye Rowenta Gindate) oye ota oy priesadag archtzacja aie praesonila dzsejsema caytelniiowt tereyicenese uroka Coledyny. Kazimiorz Zawanowshi ‘OR DO SWEGO PRZY]JACIELA shed wyjechal, Uwe rayimurza mic prawy ob Save) nieograniczone} wspanialomyitaoses 1ym_pokoji, wsparty na refehjom, ale} 120039 Wale pzede wteytbim tobe - doié widsialem udreczong od miloici i okrabnie pracs nig do- ezona, gays posbawiona bya bront dla agaszenia seych ite odkrslem na tych kartach, io wy talom owe pisonia tay alle ecery rosy, & tem, tym cate rll do aleg,powracelj cores hardsiej odobulo, i coras nowe odnajdowatem w nim myili. Do~ Srzeglom rbwniez, te bslo ono ponetne ri lecz + pred 0, 40 ono pisaai ym, swedle jedeych, mial byt Juan de Me "Rodrigo Cota, Ktokokwiek wseakie by nim byl godsien jest trwaloj amigci dla swe} sglebokich a wn PROLOG tmoina by race, 4¢ jest at dby pekngé chciala, wrpu- iwnych metévs, kidray dla deskonalotei swego godni sa, by ich slawid, wysiarczy choéby seczypta tego, co od nich ayikalem, by zaspokoié was w tyin ki Zaprawde aderzaja sic m upalem; zima okrutnym chlode 5 waryatko, 00 tylko zacenie. wynos aA jak wielka wskazuja ma to s10, wwies 2 preeplywu chmur prébowana odgadnaé t eckedzenia, Tecz i ten temat rozbieznosci twinbd lonoféve nid 16 ean. A iw dwiecie wierzat fade nie uchowa sig bez walk i bestic, ai plaki, ni gady: jedne napadaja na drugie. Lew na Wilk na koze pico na zajqea. A alos, awiersg tak silne 1 ucieka na widok liche) mysay i nawet in go Ickiem. Wirdd gadéw 20% bexyliseck obda- atira tak jadoveta i mapasthina, 2e samym swy) sykiem budd pizcragenie i zmusia do ucicezki, a yzrokiem 2a- bija, Samica imi albo weea, roznamietniona w okresie poczy- ania, chyryta awa patzery leb samea i péty keka go w szale rorkoszy, pOk) go nie uimierci. Gdy jue ma poceat, picrwssy plbd rozsywa je] boki, by wydostaé signa dint, 2 ta sama droga wrdostaja sig nastep prawie umierea mathe, sajae sig mS ays istnieje srozsza ragka. poceynaaia wwe wlasnyim onie sue zapewne praceiwichstwa zachodaa wirdd yb; jest rzcsz wiadoma, # morze posiada taka roumaitos form rybich, jaka wystepaje na zicmi wieéd zwiereat czy w powietrza wiréd pta- kéw, a nawet ust i Arystoteles cuda prawia Jak praystosowang jest do. 14% sucreg6ina zlolnose: zbli- ralrzymuje go, nie pozwalajae iajge sig do statku albo karal imi sig rustyé, choéby byl unoszony silng fala; wspomina 0 tym Lucan, gily powiada: Nan puepim retinens, Euro tendonte rudentes, Tn mediis echeneis aquis. wai braknie tam ryby 2wanej echencis, ktora zatrzymuje wy. posrodku ©, walko preyrodzona, podziwu gona: wigee] moie ma 2 wielhisialek, mimo wiatiow, co dma w Zagle x sy potnierd fe 1, jak orly i sepy; nawet pospolite kanie niszcag w nierych domostwach kaceagla, wyrimajae as Lowy pod siezyllamy matske O pewnym plaku avanym Rok. KUry ode og om Morau indyjeira, powindaja, $2 jest iesyehanes i potrafi x8 pod obiokt nie tylko ezlowicks albo i m i ratogn; niesrezed w powielrau w czasic lotu spadaja, doswiadczajqc okrut- sj mire. A c6t po idriach, klérym nie jest obce ic # tego, 0 czym byla mowa? Ktbi nienawisci, wainie i swary: tea chee mie reyé i na nowo postavi€ budowle, inni potadaja weine nowych wraieh i odmian; a wszystko to jest was calowicka. A #e walka jest stara, take stara jak Swial, nie, Ze i to dzieto stato sig przycayna klétni i sporow wirsd caytelnikéw, gly kaddy ocenil je podlug awego guati JJedsi powiadali, 2e nadto rozvtek! 5, 4e prayjemne. oi, Ze nudnes dostosow: ‘wymogéw jeno Bég bylby w mocy. z natura wssystkiego, co na ty oniosle} senteacji: cale aycic ludzkie, jell! dabrze se prey jrzeé ‘od najwezesniejszych lat, az poki whos nie bieleje, jest jeno uslaiviezna walk, Dzieci. pray zabawie, jehey podezas nauki, mezowie wérdd rozkoszy, starey w czasie charoby sta- czajy\ wieceng walke, i tak przte waeystkic ckresy 27a Pierwszy okres wykresla nas i niweczy; drugi nie potrafi nas trzeci, ezas mlodofst radome) § dojreatossi, preyn to daicio ogryzaja jen ko ber tnaczenia | nic niewarle, co jest 2 sm powstechnym, nie nwracajae uwagi na to, 60 najwaaniejsre. [nn wydziobuja darty § Facecje i chwala je 2 pelnym ws ‘wazysiko, co waitosclowe i poistecane, Al sprawia prawdaiwa rozk i i zamiaréw. Skoro zatem driesig® o16b sig zbierze, by i, w kiGrej tak rozmaite zuchocza sytuacje, jak to Kid2 zapraecay, by mogli nic apicrné sig 0 10, co tak réznie moze byé rorumiane; nawet drukarze dada swe punktury, umieszezajae streszczenia na poceatku. katilego aktu opowiadajace pokrétce, co akt wv sobie zawiera: rzecz ci Jece winne nosié miano tragedil, Pierwsay 2 a nazwaé je komedia ze wagledu na ptzyjemny nastré} pacratko- wwyeh seen; ja, desirzegejac brak sgody migdzy poceatkowy 2 mea. serge mm, Fu exons paythla aby dluiej trwala miloié kochankéw, Imolestowae, Disego tet ggotaitem Uusye pidra po aaa wiry do inks sin secon, ene hue long myn a ace puting przcracone na wrpoceysck, by te Bey cece cece nee, idl OSOBY ‘un eee NELIBEA — cba Pea PLEBERIO — ee Malbe USA abe CELESTINA PARMENO sentekono aerstas sosIa TERRIA ~via Musa ic) BUCY aay cenrond je sludey Katiksta KRYTO tyay, Robiety niegodziwe i szczwa- iudrych Gclestyna preyneta zeroble la zjedaaé i uczyni¢ miewiernmt swen T Rochenkbw, co ich wspomagali, cxcka gorshi i trae sicony hone. Xo pocsat te) niescezesliwy praypadek aprowadza Kaliksia na Melibea. AKT I KALIKSE: A w tym, MELIREA: W czym KALIKST. Ze sorlaral natarze, by obdacayla was tak niearbw- tana phn, a mnie uzyil fake, tm mt way zany in micjscu + wyjawig ma skryta boleké. Dobro- ‘pewnoscig po wielekroé pracrasa sstanaie zsnoszone do Boga o taka dy zaikniccie, pani. x tak cenn? Za tak coans, ze gdyby Bog ofiarowal mi micjece wird Givigtych, nie szacowalbym tego jako rbwnie go secacScia. MELIBFA; Zachowuje dla was nagrode bardzie| odpowiednia, [jill tak obstajecie, 31 KALIXST: Btogostawione niech bed me siy, nicgodne stuchat sléw tak rozkosenych. MBLIBEA: Racte) przeklete za to, co ustysrq jeszctes wasaa ugioda réwna bedaie stalone} ruchwatosci i, tamierzeniort “ikeytym w waszyeh stowaeh, Jak mOgt nacodsié sig w umyéle Iciego meda, jak wy, zamiay pohaabienia takiej, jak ja, nic iasty? Odejdd, odejdé stad, nikezemniku, cierpliwoté moja iniczdolaa iclerpieé zamystow, jakie potrafig rrodzié sig w sereu ela, Ktéry swe pragnienic, 2 aieprave} milofci poczgle, ¥ roz- Ikose wszeteczna ze mna chee dzielié KALIKST: Odchodzs, pani, jako ten, przeciw ktdcenma Tos nie- przyjamny wystepuje 2 okrutng nienawisciqu. Sempr pronio, gdzic ten hultaj? SEMPRONTO: Tu jestem, pantie, ezysucee Konia KALIKST: Dlaczegot wyszed! 2 dorm? SEMPRONIO: Wase sokél wyrwat achwytag KALIKST: Niech cig diabli porwa, éeby$ zgingl w mecearniach, deby udzgka cig zarla rhwna moje), od ktore), jak sig spodz ‘am, dopiero. fmieré mnie wyzwoli. Dalejée, prackleinik, olwéra drawi do alkowy i zasciel Ioie. SEMPRONID: Zaraz bedric gotowe, panic, KALIKST: Zambnij okno, adrcczonego pozosiaw w_clemno- ‘Selach, a nieszcassliwego w samotnoici, Me smutne mys i godne dwintla, Witaj, émierci upragniona, co przychodsise na fedzaé 2gacbionych! Cdybyécie pojawili sig teraz, Hippokra- tesie i Galenie, preestavni lekarze, cty odkrylibyScie praycayay nego cierpieaia? O, litosci nicbieska, natchaij serce cérki Ple- ‘Veria, by bez nadziet acalenia nic porcucita slamanego na ‘chu, gotujae mu los niezzsaqinego Pyrama i réwnie nieszcag- snej Tyzae, SEMPRONIO: Co to znaczy? KALIKSI: Wynod sig, ani slowa, bo me rere praypravwi 0 imieré gwattowng i przed crasem przyspiesza tw6} Koniec. SENPRONIO: Wychodze, jedeli cheecie cierpieé sam KALIKST, Ruszaj, diabli z tobal SEMPRONTO: Nic sadzc, by cheeli i#€ ze mnq, skoro zostana pray was, panie, Biedny, jakiej2 udreki doswiadcza, Nicscere- Aiwy praypadek eniscczyl nagle radoié tego meia, a co gorsza. porbawil go nawet rozumu. Zostawie go samego cay zostaé pray mm? Jeali go opuszcze) za ie; jelli porostang, mnie zata- ‘A nlechaj sam zostante, co mi tam, ostatceznie; jesli dycie cig 2 mu cigéy, lepiej niech on umrie mnie tycie mile, Na~ ‘wel gdybym nie mial zgola innego powodu do radowania si yciem, sama moznos ogladania moje) Blieji winna wystar- cayé, bym sig atrzegl nicheapiccechstw. Ale jak sig zabije bet swindkbw, przymusza, bym dat 2 tego sprawe, Péjde do niego; ale po co, i tak aie pragnie pocechy ni rady. To sly anak, ie nie chee sig lecayé, Zreszia zostawie. x0, niech si¢ uspokoi, uci szy. Pono niebezpiecmie dotykaé jatrzace} sig. ra wie jeszez sereu, Zres slafice mocr Teniw ie ujeay preed. sob | dogreewa fam, gdrie od gy nie anpotyka na nic, a odzyskuje ko. Dlatego zaczekam troche, a jezeli w tym czasie by se mbt ies unis Kio vis neko yma ao aoe a if smutna dole, Jednakie aa, 28 adm | ane di do ads dg sony, ciate Toriropnych, wilkie) ugh doonaja cierpiacy, Hedy mo 8 reuse ea ese ceo aan ed ee tajona najwiece}prayno sekody. Wige po ej welde &lerple jegn tly humor i paciesre go, bo chof mo? iS iueeet be alter Hoe 7 pomoca sitaki i staraf, KALIKST: Sep SEMPRONIO: Ji ALIKST: Ped} IMPRONIO; Oto ona KALIKST; Jaks bil Meinw mote rhway byl? SEMPRONIO. Ltnia ct nest KALIKSt: ake mote stoi, eA ja rors 7 tgodiie, Kio jk jaw ty dy wots jul ales rank, be: Gay mote bye iezgodrie jest x samym Zagraj 3 zaipiewa} najrzewnicjsea piess, jaky mas. SEMPRONIO: — Patrzy Neron 2 Tarp Jak Reym trawi potoga, Nic warusey go place dai Starcbw jek, matek trwoga.. 38 KALIKST: Mais wicksiy ogich pofera, ae seren tej, com! debraia spok5j, jeszcze mnie) lito SENPRONIO, (Chyba sig nie myle, m6j pan oszalat:) KALIKST: Co tan mruczyse, Semproaiv? SEMPRONIO: Nic nie mbwig KALIKST: Powers, cof SENERONIO, Pytam sam sithie, w jaki spos6b ogied, Ktory jednego cdlowicka, inoie byé srofsry od plomienia, Ktbry spall cate miasto i takie mnéstwo ludzi? KALIKST: W jaki sposdb? Zavaz ci to wyloig; plomied palacy emdsiesiag lat jest dokucaliwsty od tego, co. mija jednego dais; tx, co spala duszg, gorglxy ed tego, co 0 tysiecy cial, Roinica migdzy ogniem, 0 ktStym ty wvisn, a tym, od kidrogo ja plong, jest taka, jaka daleli 2ja~ Wwisko ad byta, setake od natury, przedmiot od cena prsceci raicancgo. Zoprowde, jell ts plomied ina dasza przebywala wirbd daikich zwieraqt, nifhy is chovale ze Swvietymi. SEMPRONIO: (Ho, ho, szczecze méwiae, poszlitmy duo dale}. On nie tylko oblakany, ale prawéziwy. heretyk) KALIKSI; Cay? ile kazalem ci gloinie} méwi? Co powiadass? SEMPRONIO, Rrettem, Ze Bog nigdy nie zechce wystuchaé wa suych slow, pani, to jakas herer KALIKST:' Dlaczego? SEMPRONIO: Bo to, co mbvwici, priechwne jest relighi chrze~ feijabski}. KALIKST: Cp mi tam, SEMPRONIO. Cayé nie jestefcie, pante, chractc KALIKSE. Ja? Jestem melibejerykiem, wel wwierze w Melibee, kocham Melibes. SEMPRONIO. Moiesis sobie gadaé Melibea jest tak wiclka, fe nie miesci sig w sereu mego pana, prace wsla mu wlataje. Nie trecha mi wigee), wiem, na ktdrq,noge chromacie; ale wy- leczg was, panie KALIKST: Obiecujess mi rzecr nie do wiary. SEMPRONIO: I bez iradu; pozna preyeeyng choroby to po- caatek kurseji. KALIKST: Jakat dayienna rada moze dopombe tems, w kt- rym brake fad i rozernania? SEMPRONIO: (Cha, cha, chal To taki plomied spa “Takiet to jego uiepokoje? Jak gdyby wbrew niema rowala swe strzaly. Bote wezechmocay, jak nieprzen Kaliksta? los hie 34 twa tajemnica, Crean preckletistwo éiga kochankéw? Cx wargucites mioéci niepok6| i udreke? Nie zakresliles granic, Zakochanym sig wydaje, Ze pozostaja w tyle; a o swarystkich mijaja, toruja sobie droge jak mlode buhaje, ktére olec pobudza i rani, skacea przez bariery bez weilzicla. Ka- rales mezcryénie porzucié dla niewiasty ojce i matkg; on po- szedl dalej, bo | ciebie sig zapail, i odvzeka sig twego prava, jak to uceynit Kalikst przed_chy ‘daiwi mnie to jednak, la kobiety howiem zapominali o Tobie i medrey, i swicci. i prorocy.) KALIKST: Sempronio SEMPRONIO: Slucham, pane. KALIKST; Nie opuszezaj mnie. SEMPRONIO; To jut spiewka na inng nute! KALIKST; Co myflise.o meim cierpieniu? SEMPRONIQ: Kechacie Mclibes KALIKST: I nie wigcei? cay, by aadaé gwalt sce) wll KALIKST: Z pewnoscia niewiele 0 tym wise SEMPRON(O: Trwanie w niemecy nie nazywa sig wytrwalo- cia, u nas 2wa to zatwardzlatogcia albo uporem, Niechaj Ku- pidynows filozofowie nazywaja to, jak ches, KALIKST: Kiamstwo herbi usta iego, kiéry chee innych pe- uucaal, Chelpisz sig praecie swa prayjaciétka Blioja SEMPRONIO: Czylicie dobree, jako wam zalecam, a nie fle, jako ja caynie KALIKST: Go masz mi do zarzucenie? SEMPRONIO; Porldaliicie wasta meska, gocnos ulommosciom slabe} Kobiel KALIKST: Kobiely? O, ghurze! To béstwo, béstwo. SENFRONIO: Wierzyeie w to, panie, cay natraqiacie mie? KALIKST; Natrzqsam sig 2 cicbie? Pracbig, wierze w to, wy- ziaje to i nie salze, by w niebie by! inay wladea niz ten, co esaka wérdd nas. SEMPRONIO: Cha, cha, chat (Posluchajcte, co za blufnierstwat Popateacie, co 2a dlepota!) KALIKSt: Z crego sig smlcjesa? SEMPRONIO: Smiejg sig, bom nie sadzit, te da sig odnaleté sgrzech haniebniejsry od sodomskiexo. KALIKST: Jakie to? SEMPRONIO: Mieszksiicy Sodomy popeln hanicbay cayn. ” 35 2 nieznanymi an macie 22. boga. KALIKST; Bad prackl Ww tym roky nie zamyélalem oz SEMPRONIO: Chceci KALIKST, Tak. a do Smiechu pobudzil, ezego towad cate 2ycie? SEMPRONIO: Cremui to? KALIKST; Bo \ig dame, ktérej sig cauje nitgodny, i nie Nemrod, 6% Aleksan- ig za godnych ceosarsiwa KALIKST: Nie pojelem dobrae tego, cob rzekl. Powtére, ale nie Spieszac sie. SEMPRONIO, Daiwuje sig, panie, ae wy, e9 macie wigze) serea i od Nemroda, i od Aleksandra, zwatpiliscie w zdobyd wie, co 2 psem? KALIKST; Nie wierze, to baj stabe] ‘wysokiego stanu, ule- nawet podly SEMPRONIO: A to, co powiadano o wasce} babee, Ze z malpa, cay to tee bajka? KALIKST: Precklely sto SEMPRONIO: Cryibym was rezgniewal? Czytajcie historykbw, stadinjcie filozofiw, miejcie na Swiadkiem nb2 waszego dziadka. Dedzie ten glupiec za swe zuchwal- radze poetbws ich dziela pel rne ay podlych i hanicbaych praykladéw upadku tych, ktérzy, tak jako wy, mieli zbytni respekt dla kobiet. Zajrayjcie do kksiag Salomona, kt5ry powiad cgym zapizaticiw, Zaczerpnijcie rady u Set sig, aa co je uwaia, Posluchajeie Arysiotelesa, intrygi, micstatece 10s? Weaystko, co tylko 2am) ich gadulstwo, wis, a niewdziecan 38 ie kobiety i wino caynia » mei i a po dyild, chrzetijanie 1 Mauro\ ck nie umniejsra yt ich klamstiva, tz by wy bezwstyd, udane Ixy, falsz i zuchwa- ia, spelniaig bez wahania, A to ‘ obloda, a szelmostwa, a niewicrnosé, a niena- a mlestaloié, a przewrotnosé a nie~ ee | isos, a Klamliwo6t, 2 aiescceerott, a préinolé, a zarozu: loi, a pycha, a wrgarda, 2 lekcewadenie, a dokueeliwoss, Kontsivo, a lubicinod, a aiechlujstwo, a wyuedanic, a fal: feywa skromnnéé, a bevereinos, a szyderstwa, 2 szalesstva, 2 osausiwa, # cxaty, a tajemniczose, Spéjracie tylko, jaki rosa tek keyje sie pod wysokim a sutym ezepeem, jekie mysli kicbia slg pod wykrochmalona kryaa, praepysmym strojem, sxeroky, 2 obfita suknia’ He niedoskonatosel, ile bruda w tych malo- anych fityniach! Bo jak po ddomena wystepku, zagtada. 1a) uroeaystole fwievego Jana: ,Oto Kobi Adama wygnala # raju, a toda Hielny. To. ja praekla} provok Eiast”? KALIKST: Powiede mi wigc, ezemu Adem, Salomon, Dawid; Anyototeles, Wergiliusy, « ktérych prawisz, ulegali kobiecie? Gaye, ja jestem ponad nich? SEMPRONIO: Cheiejcie tych nadladowaé, panic, ktbrzy je po- |, ane tych, ktdrych one pokonsly. Strzedete sig ich chy- bo, wiedscie o tym, adolne sa robié raecay trudne do fozumicnia: nie anajq ani miary, ani rozsqdku, ani w hawel tego, co crea ofiarowaé, odmiwia, wpraédy ze srogo- Geigy gd léyé a vliey tych, Ktbrych potem xwabiq. w swe sidla: aapraszaja 4 wyrzucaja, waywaja | edpychajay prawia miloie! 1 lubuja nenawidé, uybachaja nagle i uspokajaia Sig w jedae} chwili, chea, by 2gadywat kazde ich iyczenic, 0) cbt 2a aiesceetcie, co za sromota, co 2a obrrydliwo%€ zada- wad sie z nimi dlvée} ni pizez krétki moment, kiedy nadajq tig do rozkoszy. Sluchaj, Sempron) ce} o tym movies i wie- ch preywar. tym wiece) ja kochium. Nie poj~ mujg, co to jest? SEMPRONIO: Jak widaé, te awagi nie nadaja sig dla pacholat, idolnych jesteze pokicrowaé soba. To niedorzecane wwaiaé sic 2a mistiza, gdy sig nigdy nie bylo ueaniem. KALIKST: Skad ty wiesz to wszystko, kto cie tego nauczyl? SEMPRONIO; Kto? One; skoro sig raz odsfonily, zatracily cata watydliwoié, one wobec meicryzn tego wszysthiego i wieltL innych rzecty weale nie skrywaja. Strzcici bee nich swego honor, poranac, #e jesteicie czymé wigee} nit to, 7a co sig uwadacie, Niechybnle mnie} przystoi mgzowi spadaé ¢ po- zyeji, joka aajmaje, aifli wspinaé sig ponad tq, jaka mu sie naledy. 37 KALIKST: Kimie wige ja jestem? SEMPRONTO. Kim? Nade wszystko jestescie mezem z otiyarta, glowa, @ nadto naliwra wyporazyla was hojnie w powaby, jakie tylko posiada; wypada je maé: uroda, wdrigk, selachetny warost, sila i ergcanosé, a préct tego Fortuna udzie swoich skarhéw w takiej obfitosel, Ze wasze mi © Tepsze z wasza pravo de ber Kuorymi. rzqdai Fortuna, iycluy aco wigee), wazysey was miluja KALIKST: Waryscy proce Melibeis to ona jasnicje t tami, ra kibre mi npronio, Zwar na je) sala- bystry doscigniong picknoSé, 0 ktSre} poswél mi jeszsze cod nieces po- tredSie by abi) take dornalpoctesty, Ja cl tylko opie co dostepne dia oka, gdybym mégl méwie 0 tym, co ukryte przed misym wzrokiem, nie trzcba by rozwodtié sig 0 tych sprawach w spos6b tak éalosny. ‘SEMPRONIO: (Co za androay pk KALIKST, Co mévwisz? SEMPRONIO: MOwie, te to wielka dla maie rozkose ‘as, panie, (Niech cig tak Bég wspiera, jak to dla mnie rozkos) KALIKST: Co, powiadas:? SEMPRONIO: Big mi swiadkiem, jakie} don KALIKST: By ci sprawie pray} essai cau SEMPRONIO. (Dobrae mi tak; wsaystko rym checiom na peze kt; dlugo potrwa ta paistczyena.) KALIKST: Zaceynam od wlosbw: widsiates te alote kosy, del kkatne, jakby je pleciono w Arabii? A sq pigniejsze i nic i je do pigt; Kiedy je sozpul wath. yunte na glow nie tea wie, by Ide zumtenie SEMPRONIO: (Chyba w osty) KALIKST; Co andwisz? 10: Ze takie sploty nie nadawalyby sig na bj biedny pan?) zkoszy. mio, odmaluje ci to w szcze KALIKST: Popatracie, co 1a igpe bydlg, eb za porbw SEMPRONIO. (A ty ingdrzec?) KALIRST: Octy sielone, ogvomne, ragsy dlugie, bow F wydluione, usia male, nos prosty, reby drobne i bial caetwoue i pele, (wars racze) owalna nizeli obragle, 38 en I dana, kragla i kiztaltna; kisi py co wszystko rdolal opisal? Slodka niemoc ogarnia celowieka, gdy na nig spojery! A cera iladke | Haigca, bialoié skbry preyémiewa biel Sniegu, kolor nicewykly, jakby przez nig sama wysaakany. SEMPRONIO, (Nie ustgpuje 2 swego, ten glupicc.) KAIKST; Jej raczki w aniarg male, slodkic 3 migkhi mule, paznokeie wydl palce fone i pomalowane, podobuc do rubis row okolonych perlami. I ta postaé, kiérej nie walno mi ogla- dag, na oko mniemam, Ksttaliniejsza od tej, tira Parys wy: bral sposréd tezech bogtf. SEMPRONIO: Jui skofczyliscte, panic? tak Irétko, jak to tylko movlive. deicio me KALIKST: Nic SEMPRONIO: A ehioéby to 1 prawda byla, pomaij iele mie€ wigee) godnoic KALIKST: Jake to? i SENPRONTO: Ano jest niedoskonala i wskutck te} unie 1 potada was, a take | innych, maie} godnyeh ie ceytalifeie filozofa, kidry prawil: Jak materia polada esata, tak Kobiela pragnic meéeayany” / ALIKST: Na Boga, Kiedy tak sig stanie migday mma i Me- sdybybce tak jam TOs ja sajecte, moglibyiee ja zdobyé | wtedy Da ‘de iaymi cexyma, wolayial ol omamienia, w jekie wwprawita was jo} rods. KALIKST: Jaki oezymna? SEMPRONIO, Widenejml jasn0 RATIRST. A teraz jakimi wis? CaO NTO. Wanae ovey wezystko wyelbrymiaia, a prt to SER mne zea wyeaja sg wom wielkinl. Byice ni Foz- Ye dheg-waseym,pragnieniom worynié zadoke PaSTESK, Nice of Bog raptacl aa to wedle otojego feria! EAU jestem shuchajte cigs eboe nie wii a sig, bys zeola tego dokona Na pewno da mi sig Bee tg racey wystachad, Oddaje oi kaftan wy, Hiny wezora} miaiem na s0bie. sere eiOs Nicch was Bog sponds, panic. ra t0 1 20 rayatko, co mi jeszcze zeetece dae, (Na krotock wey Se atcces joa dele] bgézie mnie podecal takim 2yélem, przywiodg mu ja do toza, Dobrze i zie! Za to, co dostatem, BAM ansowanyy ber nageody aie ma podwody.) 39 —_—_ KALIKST: ‘Iytko nie zanie SEMPRONIO. To Wy, Ps Sig Ten, sluga sie nie odmient LIKST, W jaki sp096b myilise (ego dokonat? MPRONIO; Zaraz wan to poyiem. Od davien dawns 2 che, ktdra miesaka na komea miasta, Zorg do kazde} nleprawosei, uchodri 24 cza pod je opieka ju w nasiym mieicié. J finda. 1: Cay mégibym 2 nig poméwie? SEMPRONIO: Przyvindg iq war. Pra Indisie dla niej taskawi, a przede wszys suuikeé, pomyéleie, jak is wT: Na 0 zatem ezchasi? SEMPRONIO: Jub dg BBg = wan raj niczego. ie badécie i bo gdy pan tujcle sig do tego: aojni. Ide je} po- schybaie wskate aude, by do do ojezyr= fraiial Siete uesiae KRYTO: Dobrze, dobrze, nie bi SEMPRONIO: Matko, jakie cl Bogu, ie mnie tu przywiddl! CELESTYNA: Synecaka mily, krélewiceu, przeraZasz mnie, nie led slowa, P6jdé 1 usciinij mnie, Jak mogles preez lezy dni nie pokazywaé sig? Elicjo, Eliejo, masz go nateszci. ELIG)A: Kogo, matko? CELESTYNA, Sempi ELIGJA: Bole! Serce Giziet on? CELESTYNA: Zobaes go, zobacz, [ui uiciskatam go b ELIGJA:0, pracklety zdrajco. Oby cig febra powalila, obys agingl 2 r@ki wroga, oby cig dosiggla dios sprawiedlivofel za we zbrodnie godne’ kata, Qc! SEMPRONIO, i? w tobie poklada calq n SEMPRONIO: Miled. ps prsytlamié gwaltovwa, scrcu? Gdziekolwiek Jestem, ty drgezyé! Tm preysparza} piatem, ale powieds no, cxyje to krol ELIGJA: Cayje? Jednego » SEMPRONIO, Tak myilatei ICJA: Doprawdy? To 4 ‘Tal. j poleeil powien braciszek. GHLESTINAY Ht aie dia ie SENDRONIO: Na me syle mao, jal raclcek? ruby epat ve wae} okie joke dear bay spade a ldamy’ ad, Malo wide ole yn a, SENPRONIO: Odletyn to nie, ale sitedw co niemiara SENPRONIO. Slucha}, matko, lary, to pokaicie mi FLIGIAs A, mosei przeklel bys ja zobaczyé? Oby eh fe wystarcaa ck jedna. 1d, zobaca ia i WY~ oS sie na rawsze. lez, dla Boga; gntewasz sig? Nie chee ogladaé ne} kebiely, Cheg gadaé 2 matka, badd niogodny, i brace nasepne tery lata nj mi sig na ocry : SO hROND: Matke, aula) mi, ba? pewna, #e nie drvig 2 cicbie. Wed plsace i chodan ries sig cxegoss sisiya di tego nie powiedsial, as lepowelo: Sang stats, CERRINA, Chodiny wige, zstné 2 Bogiem, lijo, zamknij Gtavi degnaicie, any mego domu : SEAIEROMIO. Zostaw, nat, wsrytkic speaey._wstuchal zroiay, co oP sorprasta wyeh ty, bo ko Jorma tony ave ne ads He Sap I he *aypukem pavattpojat co malty. Chea, byé sig dowiedzala Ea nie exegoe 0 cay jescreslyc€ ne moglay odkad 2a- fate tobie' algdy bardzte) aid del ate pragnatem cic v tym powiadomi BOPESTYNA: Nicch BSg daray cig vnzystkim, co dobre, m6j Shave bo mase hte nad beng sar greesnien. Ale gedaj itajner proyiadh, jaka voll sig migdy nami, ole pole: ie ah wate saad debra wie Nata sg w slowaeh i praystqny 0 r2eczy bo po ct Ma bdino aiywad ich tak wile, skoro miokoa tect. polnd Dkk SENPRONTO: Sora wie méwist, Kalikst plonic miloéei do Melibel; potrzebuje ciebie i mnie, A ie jestes my to razem. Bo wykorzys raasligeaa okazjg, (0 ie prawine, jester gotowa} wystareca mi angnienie oka. Wielce raduje sie ta i wina, jak Tekara, gdy mu po.urbowanych aioas, Jak oni rezdrapujg rany, by drote) sprze- daé nadzicje uadrowienia, tak ja myde postapié z Kalikstem. Porbawig go wszelkie} sadzici vatunku, bo, jak powiadaja, diu- fie czchanie zadrecra serce, a im wigce] je) wtracl, tym zywsea sprawig imu radoét, gy ja praywréce, Pojmujess to dol SEMPRONIO. Miley ju, bo oto wrote jego domu, a jak po- wiadaja, Sciany maja uszy, CELESTYNA: Zapukaj, SEMPRONIO: Pit, foul, put KALIKST: Parmeno. PARMENO: Shuchan, panic. KALIKST: Nie slyszysz, ogluchtes? PARMENO; Co, panic? KALIKST: Biegnij, stukaja do drzwi. PARMENO: Kto tam? SEMPRONIO: Wpusé mnie i tg zieng dame. PARMENO; To Sempronio, panie, wraz nim jakag stara urwa, calkiem zalani, tluka kijami ve wrota. KALIXST: Miles, miles, niegadziwy, to moja ciotka, biegr otwieraj. Stara to prawda, 2e calowiek, cicac ujst praed nicbez- pieczetstwem, benie w coraz gorsze. Tak i teraz, Pragnge zataié fen czyn pried Pay Abrem i strach naloiyly wedzial Gelestynie; a w el rekach wladza nad tyciem réwna boskic}. 5 PARMENO: Caym si¢ drecaycie. panic? Czemu narzekacie? Sar , te to rani joj uszy, co na nia powiedsiatem? Nic ‘emu; ona tym si¢ tak samo chlubi jak wy, Kiedy méwig to prawy rycers.” Weaysey tak ja 2g i anaja, ‘pod tym imieniem. Gdyby scla wsréd sta niewiast, a bto$ rzck!- dy: yStara kurwa", wnet avrdel glows, niezmieszana, | pokaie jase oblicze, Na’ wsrystkich zabawach, festynach, wesela bbicsiadach, pogrzsbach, wszzdzie tam, gdrie rhierajq sig | mnajdziecie ja. Gdy praechodzi obok psa, on wysiczekuje je} imig, gy ptaki eg w poblita, tylko o niej Spiewaja; skoro z0rza, ja owe, przyzywaja bekiem, a bydlo na jej widok rycay 8 2 ukontentowania: .Stara kurws.” Nawet Zaby w bagnie aie awykly inacie} je} mazywaé; gy mija kuoig, to samo wys kuja mloty; cieile & pusckarze, Koilarze i tkacze, slowem, ci rodzaj rzemicflnicey wykreykuje je} stolarze piew: © nie}, fayzjerzy ja ezesza, waczywniey, winiarze, kosiarze ale ogi, obejée sig bez nie} pray codsienne} swe} pracy, gracze po Kaze} wygrane} glosea jej chwate; wstystko, co wydaje los, weizgdaie, gdaie tylko jg ujrsy, slavi je) imig. 0, jakim ozeraczem pieczonych jajec byl je} mat! Ho, ho! Czegb2 chee- tie swigce)? Nawet kamieb, stukajac 0 kamies, razgrayta ber fara kura. wieve to wszystko, skad ja znasz? PARMENO: Zaraz wam wywiodg, panic, Dawno, dawno ‘emu aja matka, biedna kobiecina, mieszkato z nia w sasiedztwie ina je} proshe oddala mnic na stutbg do nie. Niedlugo to tewalo, gelym doszedt do lat, amienilem miejsce. KALIKST: Gof robit na slutbie? PARMENO: Chodritem na targ po zapasy dla nie szylem, gdy wychodzita x domu, Zlecata ‘wiatki, jakim mogty podolaé moje niewi fen krGthi czas shusby dobrae wrylo mil sig w mk cazego stare} nie udaio si¢ ukryé, Ma ta racna dama pod sia- stem, na braegu recki, domek samotny na pél zapadly, lata jak ‘urzadzony i licho zaopatrzony. Rbinych prébowala zawo- dw: te, pasty, wazelkie do Tic hiclila, potrafila pray daiewictwo, byla steqerysielka i po tracka czaro awd byl praykaywka dla innych, sehodaily sig driewki do jel domu, niby to praniem sie zajmowat, a w tzsczy same}, by izad piny nie} upzawiaé, Praly kosrule, kryzy i inne samaty. iedacse, e daca nie praychodzila bez zapasow. mall, zbota, dabanka z winem albo janego jadla, kre kradly swym riom, skrywano nie] co cenniejsce. przedmioty. swyshowankami nowiejat xawierzyly, ufae w jettote praywracania.diewiclwa, 9 czym je chel pewniala, Nic zaniedbywala tee rorkrzewiad swego rzcmiosla; 2 pomocg wychowanck zwabiala daiewki najbardzie} strretone, i udawalo je} sie. W godzinach, kiedy olprawiano nabutetatwa, cay to rbiadcowe, ey procesje noche, pasterki czy prymacie biegly do nie} siczelnie ost to wideialem. Po nich dopiero metezyéni, boso, petni skrachy, owinigei w plaszeze, towarzy- wypada je anaé: byta praczks, prayreadzata wody pachna- ci€ utracone vt pod plaszcaami ron sgrzechy. Pomyilcie kuuks deiec, chodaila po domach do prada, cicala mi wate wstep wolny. Materka yy mateseke 1 10 tyl aaj¢t nie opuicite. Zadaej.imszy-ani omingla klasetoru mnichbw ni_moiszek; tam Dae ety eka lees da ahem arbecr aya, piamo, pudry, ekitiakty rozane, W izbie pelno hylo alembikiw, paceyé gliniaayes, saklanych, miedeianych i eynowyeh, w ty- sige, odmian; prayrzadzala sub atoceki, smarowidla, barwiczke, biel s2m sania ovarzy i ré2e plyay do obmywania Aroédéach, na winaym occie, na korze miechunku, sotoglo na 2éld, wetowntku, moszczu, Cedzila je i zaprawiale syropes i skbrze sokiem 2 cytzyay, sapikiem sar~ ‘zap sym specyfikami, Wody pachaace pezyrza- drala 2 rédy, pomarahezy, koniczyay, jasminu, wiciokrzevi ich goddzikbw, roztartych na proszek i zmicezanych 2 wi yny do rozjasniania wlosow sporzadzala x winoros saletry, alunu i wszelakich sdibym walle! vagsike ‘aa winnyeh jacyeh pod ‘stayk, bez, gorczyca, lawenda, Kewawnik ‘tysiae a cytryny, a a atyralou, ax reepienia ci aehanusaek balsamu do ws. Uszkodzone Jayvalkw pecherza, sace malowane| Turdzo misternyeh, ii wo praywracala jednym 2a pomo sta cnotg W male) jedwabne nawoskowane. T'ym caynila . Ambasador francuski kupowat od nie} tray razy te sama fiewke, 2a kaidlym razem jako dziewice KALIKST: Moglaby tak i sto sazy. 45 PARMENO: Ech! Bote wszechmocny! Powodjge-sig-milosicr= {iiein, pomagala sieroiom i sblakanym, skoro sig do nic} zgla- saaly, W izdedce bocan la Teli na niesaceeiiwa miloié i lubeay inn joj sosbudzenie. Byly tar skraw sera jelenis y 1zbki przepi6rek, mbzei ast6w, tajno kobekie, wy mowlat, bob mauretadsti, szaury wisiceOw, iat biuszem, kolce jeta, lapy borsuka, nasiona paproci, kemief 4 onlego.ghiazda i tysigce innych rzecay, Meiowie i niewiasty prayehndall, by je) sig radsié, Od jednych aqdala nadgryzione} oom ehlebs, of innych skraivka odzienia albo Kosmyka wlo~ séw. Jednym inalowala srafranem znaki na dloni, drugim w7~ pisywala eynobrem aygzaki, jeszcze innym dawala serca wo- skowe, pelne polamanych Tepione 1 gliny olowin. Szkaradne na oko. Rysowala na sicmi jakieb postnciey inantotala cos do sicbic...Kibt by poteafil wam to cpowie~ daieé, co wyrabiata ta stara ezarownica? A wszystko to byko oxnastwem i dewing, idobrze, Parmeno; wrdcimy jevecae do tego sig of ciebie dowiedziatem i jestem wd vémy juz censu, bo sprawa wymaga poipieshu, starucha praychodzi na ma prodbe; czelsa Glue}, nié powinna; chodémy jul, bo gotowa sig rozzlobeié .pokéj, @ to niewoll pamigé i zmusza do ostroz~ Hoacemy, Ale zalelipam cig, Parmeno, by ‘migdzy toba a Semproniem, kiGry sai shay ‘aie stawiala preeizkody mej kuracji. Jesli dla niego znalaziem Kaftan, dla ciebie nie zbraknic opoiicey. Nic ze mnie] cenie twe rady i preestrogi nit jego zabiegt | fax tyeq, wier, Ze sprawy ducha sq watnicjsze od spraw ciala Jrteracta. wigce} od Indai tradza sie ciclesnie i za to naledy f opieka i troska, ale nie przyjzé, Taka bydzie rbinica feday Semproniem a toba, w odniesieniu do mnie; ty Dedziese przyjacielem, on do poslug jeno. Méwig ci o tym pod sekretem: Preca moje jasniepaistwo. Za przyjaciela cig m PARMENO; Boll mnie to, panic, awa 5 waseyeh prayrzecreh i obicinic, w moja gorliwoit i wiernosé, Cayiele dostrzegli u aie kiedy zawiié albo niedbatoté w wa- sayeh opeawach, dla jakiej$ prywaty? fe dasaj sic no mnig; 20 wesysthich stug (y6 prred "w mmoich eczach, 1 obycrajem, i zachowaniem. Ale w tej tak doniusle} chili, gdy waiy sig moja dola i moje fycie, na- ledy daialaé 2 rorwaga i pracwidywa€ skuthi. Ja je jad prae- 4B cyidujg, Wiem, 3¢ twoje praywixzanie, wigce} warte od débr Yoczemych, bo x tych pocnyna sig cheiwodé. Ale dofé 0 tym, ‘Wo nas schodzi, udaj, Sempro~ radasr, Daj mi gadat o tym, oo leéy w ma > cays trudnoici { nie naprzykrzaj sig! Ziv iezesliwego to jakboy zaklut umgczone nwwaé Frastinek swego pana, by sig wy Gawalo, de ty 1 on to jedno i zc jednako cierpicie, Na pevino nie prayselam tw, by: sprawg roxpoczaé i nie zakoiczyé Albo Kalikst osiggnie sw6j cel, albo ja zgine KALIKST: St6j, Patmeno, sluchaj, oni rozmawiaja, zobaczmyy jrezym raeca, 0, wspaniala niewiasto; dobra tego swiata nie> igodne tak selachetnego sercal i oddany Sempronio! Widzisz, drogi Parmeno? Styszysa? falem racji? Co po- niess teraz, skarbnico moich sekretdw, moja rado i duszo moja? PARMENO: Moja nicwinnofé nie godzi sig na waste podejrz=- hia, nie zawiodg wiernoéi do ostatka, Poniewa pozwal: ala, bale gadat, Baczeie, pane, byéeie mimo myck przesr bg ere pozostali gluchym, a naizieja szcxgfcia, na jakie exckacie iy vas nie oflepila. Zachowajcie spok6), nie goraczkujcle swiela mez6w usilnie pnie sig do celu, a pater al, Jestem onlody, “dostreegam wicle, Wiem, 2e rozsade sicia t@ podwalina doswindezenia. Slyizqe wasze Kroki ma iclodach, # zormyslem powiedzicli to, co miato dotrecé do wa- goyeh usza, 4 wy na tym opieracie swa nadricjg, SEMPRONIO: Matko Gelestyno, to, co guda Parmeno, to Klesk CELESTYNA: Milee, na ma patronke, gdzic jest osiol, tam Shnjdrie sig i terlica, Zostaw mi Parmena, juk ja go skaptaje ‘fla nas; # tego, €0 zarobimy, cof amu fam damys wszysey 2aco- Bimy, werysey sie podzielimy, wszyscy viyjemy. Praywiode

    You might also like