IMO Teknik Dergi, 2002 2555-2572, Yaz 172 Diistik Plastisiteli Bir Kilde On Konsolidasyon Basmanm. Belirlenmesinde Yeni Bir Yéntem Aykut SENOL * Ahmet SAGLAMER * OZ Zemin mthendisliginde On konsolidasyon basmct, kohezyoniu (killi) zeminlerin gerilme tarihgesi ve zeminin davrangin etkileyen énemli bic parametredir. On konsolidasyon basinc: genelde grafik yontemlerle belirlenmektedir, Bu arastirmada Teboratuvarda Kontrollu sarilarda gamur konsolidometre aletinde, Rowe hiicresinde ve yoBsularak numunefer bazulanmishr, Aytica bu numunelerin bir kismma ug cksenli basing hiicresinde izotropik ve anizotropik geritme kogullart uygulanarak, ttm numuneler tizerinde ddometre deneyleri yapiimstr. Elde edilen deney verileri, geoteknik titeratirundeki mevcut 6n konsolidasyon basinem: belirleme ydntemlerine (Casagrande, Schmertmann, Janbu, Butterfield, Tavenas, Burmister, Eski ve Van Zelst ySntemleri) uyarlaamys ve bulunan on konsolidasyon basinct degerleri, yOntemleri karjilagtimak amact ile regresyon analizine tabi turulmugtur. Sonug otarak, bu degerlendirmelerin igiginda daha hassas bir Gn konsolidasyon basinci degerini verebilecek “Yeni” bir ySntem, Tavenas yonterninden yota giktlarak orerilmistir, ABSTRACT A New Preconsolidation Determination Method in Clay Preconsolidation pressure is a very important parameter which affects the stress history and the behaviour of the cohesive soils in geotechnical engineering. The preconsolidation pressure is usuelly determined using the graphical methods. In this research, the clay samples were preloaded in slurry consolidcemeter and Rowe cell and some sampies were prepared as remoulded ones in Jaboratory conditions. Some samples taken from the Rowe cell and remoulded samples were prepared. under various isotropic and anisotropic stress conditions in triaxial test cell. After preparation of samples, oedometer (esis were conducted on all samples, The preconsolidation pressure values determined by implementing various methods given in geotechnical iiterature, i.e. Casagrande, Schmertmann, Janbu, Butterfield, Tavenas, Burmister, Old and Wan Zelst methods were examined in terms of regression analyses, Finally a new preconsolidation determination method hased on generally Tavenas method has been suggested. Not: Bu vars = Yayin Kutula'na 14.10.1999 gana vlagmister 3] Mayis 2002 gtindire kadar tartismaya agtktr, # istanbul Teknik Universitesi, ingaat Fakiltesi, Maslak-fstanbulDitgitk Plastisiteli Bir Kilde On Konsolidasyon Basinciun Belirlenmesinde Yeni... LGiris Anizotrop, heierojen ve te fazh ortama sahip olan zemin, diger mallhendistik malzemelerinden farkh bir yap: Szelligi gistermektedir. Uzerine bir yak uyguiandiginda clastik, plastik, Kompresif veya bunlarm karigsrmmdan olugan deformasyonlar meydana gelmektedir. Zemin biyle bir dzellige sahip oldugu igin, her cins zeminde farkl: davrams ozelliklerine rastlanmaktadir, Cst yap1 igin boyok bir Gnem teskil eden oturma miktary ve ofurma zamant, konsolidasyon olayindan elde edilen veriler ile belirlenohilmektedir. Zemin davranignmun Semi bir bolimind olusturan “Konsolidasyon” olay: ie ilgili olarak biryok bilim: adam uzun yular soren galigmalart, arastirmalan ve gdzlemleri. sonunda cesitli yaklagim yintemleri gelistirmiglerdir. Bu calismalar, zeminin konsolidasyonu hakkinda birgok bilinmeyeni geoteknik mihendislerinin hizmetine sunmustur (1). Bu galiymada, zeminin 6n konsolidasyon basinct degerinin dnemi, belirleme yontemlcri ve bu yéntemierden elde edifen sonuglarin kargilagtirilmas? yapilmighir. Bu deBerlendirmeler isin zemin dzellikleri belirlenen krzs! renkli bir kil numunesi, laboratuvar sartlarinda, belieli dn konsolidasyon basinc: degerlerinde, camnur konsolidometre, Rowe hiteresi ve Ug eksenli basing hicresi kullanilarak hazirtanmasiir, Deney verileri meveut ydintemlere gure birer birer. degerlendirilip, sonuglar Karplagarimygnr. On kengolidasyon basineinm belirlenmesince, y6ntemlerin verdigi sonuglarm hassasiyeti igin regresyon analizieri yapilmis ve muhtemel bir yeni yontem fzerinde galismaiar yapimstar [1] 2. ON KONSOLIDASYON BASINC! VE BU BASINCI BELIRLEME YONTEMLERI Zemin mekaniginde dnemli bir parametre olarak nitelendirilen 6n konsolidasyon basmer {a'g), bir zemin tabakasmnm glintimiize kadar olan siire igerisinde etkisinde kaldig en biiyik gerilme olarak tanmmlanmaktadw. Zeminin simdiki gerihme miktart, tagidigy maksimuan gerilme ise bu tir zeminier “Normal Konsolide Zeminler’ dir Simdiki zemin gerilmesini ifade eden (o',) jeolojik gerilme miktar normal konsolide zeminlerde, ayn: zamanda (o') 6n konsotidasyon basincum ifade etmektedit. Ancak, zemin maksimum gerilme alunda gegmigte kalmg ise ve zamanla efozyon, heyelan, buzul erimesi...v.b, doga olaylan sonrasinda bu gerilme miktarmda bir azalma meydana gelmig ise bu tir zeminlere de "Ayir1 Konsolide Zeminier" denir. Bu gibi zeminlerde, on konsolidasyon basincann degeri, zemine uyguianan gince! diisey gerilmeden daha bOytiktir. Zeminin, normal konsolide veya agin konsolide olduguan belirlemek igin On konsolidasyon basinct (o',) dexerini belirlemek gerekmektedir. Gzellikle oturma hesaptarinda énemii olan Gn konsolidasyon basincint belirlemek igin gesitli bilim adamlan farlch yonternler getistirmislerdir. Geotcknik mihendisligi literattivindeki mevcut dn konsclidasyon basmemt belirleme yOntemieri agagada siralanmegtir i) Casagrande yintemi, i) Schmertmann yénteri, iit) Janbu yontem, iy) ‘Tavenas yéntemi, v) __ Bullerfield yontemi, vi) Burmister yéntemi, 2556Aykut SENOL, Ahmet SAGLAMER vil) Eski Yéntem, vii) Van Zeist yontemi 8 bitim adami tarafindan gelistirilmiy meveut 9 adet 6n konsolidasyon basmet ybatemi Sekil 2.1'de ve Sekil 2.2°de gosterilmektediz, Bu yéntemler, 8m konsolidasyon baswncin: belirleme sekline gre iki ana grupta toplayabiliriz [2] i) Grafik yansemler, deney verileri bu yOntemlere gére kendi eksen talamlarma oyarlanip, ‘gizildikten sonra egrilerin bir seri isleme tabi tutulmasindan sonra on Konsofidasyon basinemm bulundaga metodiardir, Buna émek olarak, Casagrande, Schmertmann, Butterfield, Burmister, Van Zeist yOntemleri ve Eski yantem verilebilir (B456,7,8,9). i) Okwna yointemteri; bu yOntemler grafik tzerindeki efrinin seklinden dogrudan dn konsotidasyon basincinn okundugu yontemlerdir. Dolaytsiyia bu sistemde herhangi bir analitik hesap, tatonman veya eri dazchmesi yoktur. Dogrudan grafik zerinden dn konsofidasyon basinct deger! anlagiabilmektedir. Buna dmek olarak Janbu ve Tavenas yiimtemleri veritebilir [10,1 1.12,13,14,15}. ‘Casagrande Methodu ane Butterfield Methodu an Burmister Method Olt Method Van Zelst Methodu Sekil 2.1. On Kansotidasyon Basinesns Belirleme Yantemleri (Grafik yéntemler), [1,2]. 2557Dusuk Plastisiteli Bir Kilde On Konsolidasyon Basmcumn Belirlenmesinde Yeni... wees Janbu Methodu Tavenas Methodu Sekit 2.2, On Konsolidasyon Basincm: Belirleme Yortemleri (Okuma yontemleri), [2.2]. 3. DENEYSEL CALISMA Deneyterde numune olarak, GAP Projesi dahilinde Haran Ovastindan getirilen kizil renkli kil kullaniemstr. ideal zemini olusturmak amaciyla zemin, 40 no'lu clekten clenerek biiyiik danelerden arndinimy ve mimkin oldugunca homojen bir zemin elde edilmeye aligiimistr, Bu numunenin geoteknik mibendisligi agusindan syniims betirlemek amaciyla kivam limitleri, hidrometre ve ayrica piknometre deneyieri yapilmigt. Zeminin indeks ozellikleri Birlestirilmig Zemin Simiflandumas: sistemine gore yapimnstr. Butun deneylerde kullanian malzemenin cinsi CL (Dilgdk plastisiteli kil) olarak belirlenmistir [1] Her seri deney iki asamadan olugmustur. Birinci asama; bilinen dn konsolidasyon basinct degerinde faboratuvar ortaminda numune hazirlanmast, ikinei agama ise; hazsrlanmts buyok numuneden konsolidasyon numuneieri almarak, ddometre deneylerinin yapilmast ve verilerin hesaplanmasidir. Birinci seri deneyde mumune hazirlamak igin gamut konsolidometre, diger seri deneylerde de Rowe hicresi kullantimstir. Usiincti_ bir hazarlama gekli olarak da yogralmus numune kallamdmsur, Ayrica izotopik sumunelerin soz konusu oldugu seri deneylerde ise, tig eksenli basing hicresi tercih edilmistir. Bu deney aleti sadece numune hazarlamak igin kullamimgtir. 3.4, Kallanilan Deney Aletleri Caligmanm, laboratuvar agamasinda mumune hazirlamak iin ik olarak gamur konsolidometre, daha sonraki deneylerde Rowe hitcresi kullamthmstir. Bir kisim numuoeler yogrulmus numune olarak hazirlantns, izotropik sartlann saglanmast istenen numuneler ise dig eksenli basing hieresinde hazarianmsur. Konsolidasyon deneylerinde ise gaptari 35-50- 60-75-1}2 mm olan kademeli yiklemeli standart ddometre aletieri ve 254mm gaph Rowe hiicresi kullanulnngter. Kallanilan camur konsolidometre 12 em gapinda, yaklagik 80-100 cm boyunca pimapen bir ort ile yakleme baslindan olugan bir deney aletidir. Yikleme kollarma asilan yikler, fist bashik aracalygt ile pistona iletiimektedir. Yokleme agmlsklarmen arttirimast ile piston agagi dogrultuda harcket edeceinden zeminin konsolidasyonu saglarmty olmaktadhr. Numanedeki drenaj ise, biri tabanda, diBeri dstte piston baghfinda olmak tizere iki yerden saglammaktadhr (Sekil 3.4). 2558Aykut SENOL, Ahmet SAGLAMER Sekil 3.3. izotropit. Numune Hacirlama Deneyinde Kullanslan Us Eksenli Basie Hicresi {1} ik alts seri deneyde, zemin 6zellikleri bilinen numone, farkk gerilme deBerlerinde Konsolidometrede (Sekil 3.1) ve Rowe hitcresinde (Sekil 3.2) anizotropik sartlarda hazirlanmistix. Yedinci ve dokuzuncu seri deney numuneleri Rowe hiicresinde, sekizinci seri deney numuneleri yogralmus halde hazirlanip, Og eksenli basing hiicresinde izotropik basinca tabi tutularak hazrlanmigr. Onuncu seri deneyde ise yoRculmug numunenin azerine Og eksenli basing hicresinde anizotrapik gerilme uygulanmstir, On seri deney pumunelerini bu sekilde bazulandictan sonra, standart Sdometre deneyleri_ yapilmeytir. Farkh numune gaplan (35-50-60-75 ve 112mm) kullanilarak elde edilen 6n konsolidasyon basinc: degerleri kargilastinlip, ring gapmin Sn Konsotidasyon basiner fizerindeki etkisi incelenmigtir. Onbirinci seti deneyde ise numune Rowe hiicresinde bazarlanmyy ve Konsolidasyon deneyi dogrudan Rowe hiicresinde (254mm) yapitnustir (Tablo 3.1), [1]. 3.3.Deney Sonuslarmn Degerlendirilmesi Gamur konsolidometre, Rowe hilcresi ve dg cksenli basing hiicresinde kontrollu gartlarda hazerlanan numunelerden, Sdometre numuneleri alinarak muhtelif sayilarda 10 seri deney ve | adet Szel Rowe hileresi Konsolidasyon deneyi yapiimustir, Butin seri konsolidasyon deneyleri, bu galismada incelenen 9 on konsolidasyon basinct belirleme yéntemine uyarlanmaya cahsimgsur. Daha sonra kontrolili gartlarda hazirlanm ve bilinen on Konsolidasyon basic: degeri, bu yontemler ile elde edilmeye caligilmstr. Deney yerilerinden saptanan sonuglar, fark durumlar giz Oniinde bulundurularak, gegitli regresyon analizierine (abi tutulsnugtur. 2561Diistik Plastisiteli Bir Kilde On Konsolidasyon Basmcmun Belirlenmesinde Yeni... Tablo 3.1. Biitiin Seri Deneylerin, Deney Sistemleri, [1]. ‘Namume hazirlama sekli Konsolidasyon nunwnesi caps Gam), wr Konsolidometrede hazarlandt Numune Rowe hecresinde hazirland: 50 ve 75 Numune Rowe hitcresinde hazirlandi 50 ve 75 ‘Numune Rowe hijcresinde hazirland: 50 ve 75, Numune Rowe hijoresinde hazirlandi 50 ve 75, Numune Rowe hicresinde haziclandy 35, 50,75 ve 112 ‘Numune once Rowe hiteresinde hazarlands, 35 ve 50 daha sonra ig cksenli basing hicresinde 35 ve 50 hazirlands, daha sonra Og eksenti basing ieresinde izotropik basing attuncia ddometre deneyine haz hale getirildi ‘Numune Gnce Rowe hitcresinde haziriandt, daha sonra dig eksenli basing hticresinde izotropik basing altinda idometre deneyine azar hale getirildi, ‘Numune Snee yourulmus numune olarak hazsriands, daha sonra tig eksenli basing hicresinde anizotropik basing aitinda Sdometre deneyine hazr hale getirildi, Rowe hiicresi Rowe hitcresi, 254 Bu calymada elde edilen deney verileri, biltfin én konsolidasyon basmcm belirleme yémtemlerine aygulanmanms, somuglara gore yontemler—bbirbirleriarasmda karsriagtimustir, Eide edilen sonuglarin hessasiyetlerine gore metodiar agagida kisaca Szetlenmistir. . Yontemlerin kargilaghirmasi, galigmada tizlikle ele almdktan sonra muhtemel yeni bir yintem izerinde arashrmalar yapilmigtr. 3.3.1.Casagrande Yéntemi Gontmitzde en ok kullanttan dn Konsofidasyon basincine belirieme ydntomdir, Gerck cksen takuminin - (¢, Jogo’) - geklinde olmass, gerekse yOntemin uygulanmasi kolay olduga icin kabul giirmitgtitr (Seki 2.2), [3]. Yaptlan tim deneylerin Casagrande yéntemine gore verdigi sonuglann regresyon analizinde, korelasyon kalsayist %(77-82) gikmigttr. {deat boyutlandmma olarak ifade edilen D/H (gap/boy) orant 2.5 ofan (D=SOmm) olan ttm mumunelerde bu deger (87-92) 2362Aykut SENOL, Ahmet SAGLAMER olarak hesaplanmizir. Korelasyon kaisayismin %80 gibi bir degerin dzerine gikmast yéntemin guvenilitligini ve sonuglardaki hata paymin kabul editebilir simirlarda oldugunu gstermistir, [1]. 3.3.2.Schmertmann Y uteni Meveut yontemler iginde, en karmagik olanidir, Casagrande yonteminin daha detayh bir +tira gibi dustnalebilir -(e, log o'}, Yontemin eygulamginm karmagik ve deneme-yanilma yonremine bagh olmasi, On konsolidssyon basmcinin belirlenmesini gitclestirmektedir. Yontemde tek géziim yetersiz, kalmaktadsr, Bunun yanisira yontemi uygulayabilmek igin zemin numunesinin gergck jeotojik gerilme degeri degerinin bilinmesi gerekmektedir {Sckil2.2). Genellikle deney numunelerinde hazrlama esnasinda jeolojik gerime sgamas: 482 Gnline alinmadigy igin bu yOntem facta degerlendiemeye abnmamistir. Dolayistyla kullanim zorlugu agisindan pratikte yaygin olan bir yontem degildir [1,4]. 3.3.3. Janbu Yoatemi Bu yOntem iki gekilde ele almmaktadir. Bunlar, modal-gerilme (Me, o') ve deformasyon- gerilme (AH/H, 0’) eksen talamlarnda olustumnlan grafiklerdir. YOntem stirekli yitkiemeli adometre deney aletinden elde edilen verileri degerlendirmek tizere gelistiribnis bir metodtur. Cizilen her iki grafikdeki efrinin kerklik noktalar, herhangibir islem getektirmeksizin dofiradan dn konsolidasyon basinc: degeri olarak okunabilir (Sekil 2.1). Ancak bu egrinin hassas bir sekilde elde edilebilmesi igin, stirekli degertere ihtiyay vardir. Bu nedenke kademeli yoklemeli ddomette deneylerinde, deerlerin stirekli yerine, strali olmast 6m konsolidasyon basinct degerinin yerinin hassas olarak saptanamamasina neden olmaktadi, Kademeli yiklemeti deneyferden bu yéntem ile sonug elde edilmesi sadece bir tesadafdr, Sonug olarak Janbu yOnteminin, yaygin olarak kullantlan kadernoli Sdomette deney'erine uyarianmas; s6z konusu degildir. Bu sebeple bu caligmada, genel olarak sadece karakteristik genel gidigi uygun olan egiler deferlendinmeye alummistir (1.10,11,12]. 3.3.4.Butterfield Yéntemi Yantem zemin mekanigindeki Kritik Durum Teorisi’ ne dayanmaktadir. (In +2), log P’) eksen takemunda teskil edifen grafikten, on konsolidasyon basine, egrinin kurikhik gosterdigi yer olarak belirleamektedir (Seki) 2.2). Gerilme ekseni, esas asal geriime olarak ifade edildigi igin, K, deBeri yaklasik 0.50 olarak segilmistir. Geriime ekseni deBerleri bu gekilde degerlendirilmistir. Bu sebeple konsofidasyon deneyindeki tek eksenli yakleme degerleri 2/3 oranmnda daha az degerlere kars1 gelmigtir. Standart yikiemeli Sdometre deneyinin tek eksenli yOkiemeyi ifade ederken, Butterfield yéntemi kritik durum ditghncesine Gre dfisey ve yatay gerilmelere bagh olan bir gerilmeyi ifade ettigi igin deney verileri yOnteme tam uyarlanamamigtr. Dolayrstyla yapilan tim seri deneyler tamami ile bu yOnteme uygulanmasma kargin, sonuglar istenilen ve bekleniten deerlerin altinda olmustur. Tim deneyler ‘gin yapilan regresyon analizinde korelasyon katsayist (54-60) gkmigtt, Bu, Casagrande yomtemine gore oldukea diigtk bir degerdir. Sonug olarak Klasik zemin mekanigi digtincesine uygun bir yintem degildir [16,7] 2563Dusiik Plastisiteli Bir Kilde On Konsotidasyon Basincunn Belirlenmesinde Yeni... 3.3.5, Tavenas Yéntewi Bilinen ve kullanilan dn konsolidasyon basincir belitleme yéntemleri iginde en hassas sonuglar: veren, en kolay ve en pratik yontem olarak nitelendirilebilir. Deformasyon i iziten grafik dzerinden dogrudan 8n Konsolidasyon basinci degeri elde edilir (Seki! 2.1). Deformasyon enerjisi kavrams, artan gerilmeler balinde zeminin deformasyon davramgim cok net ifade eimektedir. Degerler Ktimiitatif olarak kullanalmakadir (13, 14,15}. ‘Tam deney sonugiart dzerinde vaptlon regresyon analizinde korelasyon katsayts: %(84-90) gibi oldukea iyi bir deger olarak hesaplanmmgtir. Diger tim yOntemiere aranla en uygen ve hassas sonuglar, bu yéntem sayesinde elde edilmistir. Capt 50mm olan édometre numunelerinde bu katsay: %(91-94) mertebesine ulagmigtrr. Sonug olarak yOntemin bu avantajlannin yaninda, diger belirleme yOntemelerine oranla daha kolay ve pratik olmasi nedeni ile de tercih edilebilir [1]. 3.3.6. Burmister Yintemi Geoteknik fiteratiirtindeki en eski 5n konsolidasyon basincint belirleme yéntemlerinden: biridir. Bksen takimi Casagrande yOatemindeki gibidir. Yontem geregi konsolidasyon deneyi, en az iki yiikleme ve iki bogaltma olacak sekilde yapilmak zorundadir, Yontemin bayle bir dezavantaji olmasinn yansira, ayrica én konsolidasyon basmicint belirleme bigiminin arbk gegertiligini yitirmis olmasi, yoaternin tercih edilmemesine ve tamamiyle kullaniimamasina sebep olmaktadi. Her deneyin bu ydntemin istedigi grafigi vermemesi, yOntem icin diger bir olumsuz noktadir. Sonug olarak, deneyin sadece belli simrlar iginde kalmasi, bu yOntemin her zaman ve her sartta tercih edilmedigini gostermektedir [1,3]. 3.3.7. Van Zelst Yontemi Casagrande yinterninden tretiimis bir diger yOntemdis. Casagrande yOntemine oranla oldukca basit bir sekilde n konsolidasyon basic: belirlenebilmektedir. Sonugiarm hassasiyeti ise Casagrande yontemi ile yaklagik ayn mertebededir. Caligmadaki tim deneyler bu yéntem igin de regresyon analizine tabi tutulmustur. Bulunan korelasyon kacsayist %(70-78) araligindadir. Y@ntemin hassasiyetinin grafikteki bosaltma egrisine bagh olmas, bu youtemin cok zayif bir nokiasm gostermektedir. Grafikteki bosaltma edrisinin eZimi, yontem geregi én konsolidasyon basincins dogyudan eikilemektedir. Bu ylzden deney hassasiyeti bu nedenlere baglt olarak etkilenebilmekte ve sonuglar gergek degerden sapmaktadrriar [1,9]. 3.3.8. Eski Yéntem Bu yontem de aym Van Zelst yontemi gibi Casagrande yonteminden yola gikilarak meydana getirilmis diger bir yontemdic. Adindan da anlasildi®: gibi geoteknik tarihine kanigmiy bir metodtur. On konsolidasyon basincmnt belitlemek igin grafikteki efrinin diizenlenmesi, dogrudan yorumlayan kisinin bakig agtst ve tecrithesi baglidir. Bu distince her youtem i¢in gesertidir diyebitiriz ancak burada, bu daba da bir 6n plana cikmaktadw. Calismadaki butin 2564Avkut SENOL, Altmet SAGLAMER deney somngtart bu yénteme uygulanp regresyon analizi yapildiginda, korelasyon katsaysst % (70-76) otarak hesaplanmistir. Van Zelst yOtemi ite yaklasik aymi sonucu vermistir. Diger yOntemlere oranla basit bir yaklasim ile Gn kensolidasyon beste: degerinin elde edilmesi, yOntemin ark giniimazde kullansharaasun nedenlerinden biridir [1,9]. Somug olarak; en hassas On konsolidasyon hastne: degerleri bu dokuz gesit ySntem icinde ‘Tavenas ynteminden elde edilmistit, Yéntemin hasses sonug vermesinin yanisira Kolay olmasi diger bir avantajidtr. Yontemlerin hassasiyetini incelemek igin, 11 seri deneyin On Konsolidasyon basmct sonuglarinim regresyon analizleri yapilmuste.. © Yapulan regresyon analizleri; tineer regresyon, cksponansiye! regresyon, I. derece regresyon, logaritmik regresyon ve tistel regresyondur. Tam deneyler herhangi bir ayirm gzetiimeksizin regresyon analizine tabi tutuldugunda en iyi sonucu %(84-90) korelasyon katsayrsi ile Tavenas yontemi vermistir. Ginumbzde gek yaygin olarak kullamlan Casagrande yomtemin de bu deger (77-82) mertebesinde bir sonug vermigtir ve bu sonuy kabul edilebilir suurlar igindedir (Tablo 3.2). Diger yontemler bu degerin altmda kaldigi icin, Tavenas ydnteminin uygunlugu burada kanlanmstie. Bunun yanssira regresyon analizleri, ayrica fark varyasyonlar iginde yapilmistir. Anizotropik ve izotropik gartlarda hazirlanmes numuneler igin, 35-50 ile 75mm gapit numuneler igin ayn: aye regresyon analizleri yapilmigtir, Ancak her kategoridekt numure sayrsi farkdi oldugu igin kendé aralarnda mukayese yaptlamayacadh gercesi mutlaka g6z Sniine almmabdir. Minimum sayt kriter alimarak mukayese yapilmasi da sz konusu degildir ciinkii buradaki minimum deney sayisi regresyon analizi igin kabul edtien deBerlerden oldukca ditsaktar. Sonug olarak bu degeriendirme dabilinde tim numuneler ve fark! gaptaki qumuneler igin yapilan regresyon anatizlerinden elde edilen korelasyon katsayllart Tablo 3.2'de gdsterilmistir. Tablo 3.2. Regresyon Analisinden Blde Edilen Korelasyon Katsaydart {1}. Casagrande Butterfield a 3 [a0 | 0-60 | 10-76] [Yenzin ers 8) D/H (gap/yokseklik) oram 2.5 ofan 20 numuneden elde edilen korelasyon katsayilart oldukga ytiksektir. Ornegin Tavenas yOnteminde bu deger %94, Casagrande yonteminde ise %92dir. D/H’ nin daha biiydk ve daha kitglk olduga durumiarda numune sayist daha az oldugu igin kargilastima yapiimamistir, Ancak burada yapilan regresyon analizleri sonuglan oldukga dagilk degerler vermistir. izotropik ve anizotropik sarttarda hazirlanmg numuneter, esit say:da olmadigt igin karsHiagzrmanin uygun olmadygi sOylenebilir faket numune sayllars aym olmamasina kargin aralarmdaki fark oldukca digik mertebededir, Dotayisiyla aralarinda karstlaghrma 2565Diigiik Plastisiteli Bir Kilde On Kensolidasyon Bastnciun Belirlenmesinde Yeni... yaprimisttr, (Og eksenli basing hderesinde izotropik ve anizotropik sartlarda hazrtanan numupelerde ayrt ayri ele almarak, regresyon analizieri yapimistir. Anizotropik sartlar arazi sardarmi, izotropik gartlara orania daha iyi ifade etiginden, burada koretasyon katsaytlarimn daia iyi giktis gbzlenmistir. Bu deger Tavenas yonteminde izotropik sartlar igin %(86-91), Casagrandc yénterninde (75-78) iken, anizotropik sartlar igin Tavenas yiinteminde %(35-37}, Casagrande yiinteminde ise %(36-42) mertebesinde hesaplanmghr. 4. “VENI” BIR ON KONSOLIDASYON BASINCINI BELIRLEME YONTEMi Bu gahsmada, botdn dn konsolidasyon basineint belirleme yontemleri detayh bir sekilde ele ahnmis, Karstlaghrmalars yaptimgtr. Yapilan II seri deneye ait tlm deney verileri, geotcknik literatiiriinde mevcut dn konsotidasyon basincim belitleme yéutemletine gore degerlendirilmigtic. Mevcut n konsolidasyon basincm belirleme yOntemlerinden elde edilen sonuglarm, regresyon analizi yap ve besaplanan Korelasyon katsayllart, _yontemlerin ‘kargilaguinimas: igin kullanthnusur. Giiniimazde, Casagrande yéntemi en gok tercih edilen, Sn konsolidasyon basineme belirleme yéntensi olmasmna karsin, bu yéntemden daha hassas sonug veren veya verebilecck baska yOntemicrin de oldugu ortaya gikmstr. Gzellikle bu galigma sonuglanna gire ‘Tavenas yénteminin en uygun sonuglan veren metod oldugu saptanmistit. Tavenas youtemi, Casagrande yontemine gore daha hassas ve gerceie daha yakn on konsolidasyon basine! degerleri vermigtir. ‘Tim yGntemlerde dogal olarak yatay eksen, dilsey gorilmeyi gistermekte, digey eksen ise gesitli konsolidasyon parametrelerinden olusmaktadir. Gzeilikie yéntemler, bir bitin olarak ele alindigindan, gerilme ekseninin dofrusal veya logaritmik sekilde segiimesi, iki farkh goriisti gOstermistir. Casagrande, Schmertmann, Butterfield, Burmister, Eski Yéntem ve ‘Van Zelst yontemleri logaritmik dilsey gerilme cksenini tercih ederken, Janbu ve Tavenas yonternleri digey gerilmenin dogrusal eksen takimnda arazi sartlarim daha iyi gosterdigini ileti strmiislerdir. Gozard: edilemeyen bu detay, grafiklerin yorunlanmasinda ¢gok dnemli bir giffe dzelligini tapmaktadir, Calismanin son agamasinda, Tavenas yénteminin en iyi sonuglar vermesi nedeni ile, Tavenas yénteminin bir versiyonu olan yeni bir yontemin milmktn olup olamayacagt aragtirimistir, Deneylerde kullanilan kil igin, yaklagrk olarak ttim hesaplarda miikermmet sonug veren Tavenas ytinteminden yola grkilarak, bu yOntemin bir varyasyonu olan yeni bir melog fizetinde calismalar yapimistir, Sonug olarak (6.AE/H , logo) eksen taammnda ifade edilen konsolidasyon eBrisinden yararlanarak “Yeni” bir yntem geligtirilmigtir. Yeni yamteme gdre Sn konsolidasyon basincim belitlenmesi agaBida agiklandsgi sekilde olmaktadw (Sekil 4.1),[1] i) Grafik, Tavenas yontemine benzer sekilde iki furkh egimdedir. Ancak bu iki eft bir noktada kesismek yerine bir bakam effisi ile birlesmislerdir. On konsolidasyon basmcr deerine yaklasana kadar eri dojirusal bir sekilde elde edilmekte, tahmini On konsolidasyon baswict bélgesinde bu kism: dogrusalligint kaybetnektedir. Ayn: Casagrande yonteminde oldugu yitkleme kademelerinde bakir sikigma efrisi gibi dogrusal bir yekilde gidisine devam etmektedir. 2566,Aykut SENOL, Ahmei SAGLAMER ii) Bu iki dogrusal kasmm uzantifariam kesins noktasmmn yatay eksendeki izdiistimil, dojrudan on konsolidasyon basincs degeri olarak belirienebilir. ‘Tavenas yonteminde bu kinklik noktasi her zaman net bir sekilde olde edilememektedir. Ancak, diigey gerilme ekseni logaritmik sistemde ifade edildiginde On konsolidasyon basinct boigesi her zaman ve her kosulda daha belirgin hate gelmektedir. Sckil 4.1’ de gosterildigi gibi on konsolidasyon basic: bélgesinde grafik dogrusallygim kaybelmektedir. Biittin deney verilerinde bu eBri elde edilmistir. Omek olarak 9.2 no’lu (Tablo 4.1) deneyin verileri ele alindiginda, Tavenas yénteraine pore Sekil 4.2°de, Yeni yonteme gire Sekil 4.3°teki grafikler gizilebilir. Yukanda da bahsediten ayrint: bu grafiklerde ¢ok iyi gdzlenebilmektedir. ‘Tavenas ydntemine gére elde edilmesi gerekea egrinin kirna noktast belirgin deBildir. Dolaysstyla 6n konsotidasyon basmncinin belirlenmesi bir miktar zorlagmaktadir. Ancak aym doney vorileri Veni yonteme gore degerlendirildiginde, boyte bir tereddit ortadan kalkmakta ve Sekil 4.1"deki benzer sekitde ifade edildigi gibi, yontem geregi on konsolidasyon basinci dejeri Tavenas yonteminden daha kolay ve daha protik bir sekilde belirleamistir. Bu husus birgok deneyde ortaya cikirushir, Yukarida verilen Omek sadece bir tanesidir ve yOntemin hassasiyeti agisimdan bu betirgin fark: cok iyi ifade etmektedir. o AH fH ore Se fog > Sekii 4.4. Yoni Yéntome Gére On Konsofidasyon Basincuun Belirlenmesi {1}. 2867Diistik Plastisiteli Bir Kilde On Konsolidasyon Basincinin Belirlenmesinde Yent... ie rete riclarpocrssiacuseseetaeotelesasigael cat 0 100 200 300 40 50 60 700 80 900 (kPa) Sekil 4.2. (c.AH/H ,cx} Fkson Takrmma Gore Deney 9.2 [1]. 9 a en FI | | Log o (KPa) Sekil 4.3. (AHH , log oj Eksen Takuma Gore Deney 2.2 {1). 2568Aykut SENOL, Ahmet SAGLAMER Sekil 4.1° de gosterildigi gibi on konsolidasyon basinc: bdlgesinde, grafigtin eBrisi dogrusalligim kaybetmektedir. Batin deney verilerinde, bu eri elde edilmistir, Batim deney verileri, bu yeni cksen takimmda gizilip, bu gorige gore On konsolidasyon basimer degerleri belirlendikten sonra somuclar regresyon analizine tabi tutulmustur. Tablo 4.1°de deney verilerinin Tavenas youtemi ve “Yeni Yontem"e gtre belirlenmig sonuglart veritmistir. Korelasyon katsayisi %(90-92) mertebesinde bulunmustur. Seki] 4.4” te Tavenas ve Yeni yéntemin regresyon analizi sonuglarinin degerlendirmeteri gbsterilmigtir. Yatay eksen, gergek dn konsolidasyon basic, disey eksen ise belirlenmig dn konsolidasyon basmcmt ffede etmektedir. {deal durum ifade eden korelasyon katsaytst 4100" dor. Bu duruma en yakin degeri %{90-92) korelasyon ketsayist ile “Yeni Yeniem” vermigtir. Mevcut yontemier iginde, Tavenas yénterni de %(84-90) mertebesinde, oldukga iyi bir degere sahiptit. Sonug olarak, bu galigmada (o.AH/H , log 0) eksen takaminda ifade edilen “Veni Yontem™ georeknik titeratardme dokuzuncu on konsolidasyon basine: yantemi olarak sunulmugtur [1]. S.SONUCLAR Bu catismada meveut 8 bifims adamina ait 9 adet on konsolidasyon basmeim belirleme yOniemi detayh bir sekilde cle alumupi incelenmis, laborainvar ortammda hazarlanmig ve mukayese amact ile tek tip aumune fizerinde 1] seri ceney yaptimistir. Her seri deney digerierinden farkh sattlarda hazrlanmiy ve konsolidasyon deneylerine tabi tatulmustur. Bide edilen deney verileri degeriendirildikten sonra, regresyon analizi sonuglarmin ssigmda, mevcut 6n konsolidasyon basincmi belirleme yOntemierinden daha hassas sonug verebilecek yeni bit yontemin mamkin olup olamayacagt aragtunimigtir. Yaklasik olarak tim hesaplarda mOkemmel sonug veren Tavenss yOnteminden yola gikatarak, bu yOntemin, bir varyasyonu olan yeni bir metod tizevinde caligmalar yaptimustir. Sonug olarak (c.AH/H . logo) eksen takimmda ifade edilen konsolidasyon efrisinden yararlanarak “Yeni” bir yontem gelistirilmis ve geoteknik muihendislerinin hizmetine bo gahigma ile sunutmustur. 2569Diigiik Plasiisiteli Bir Kilde On Konsolidasyon Basincinin Belirlenmesinde Yeni... 2870 Tabla 4.1. Tavengs ve Yeni Yonteme Gere Deney Sonuglari [1]. [meni eer jet jr Sop pee es po PS ee ore en 20 poe EE poy eg ps eee a ad 200. fis) Ps 09 sie pe Pee ee 330 [ [en ref er el 5 320 a pee eo EE a nt ps 300, A TC a oo a a Se SN a 090 na [a 509 0 on Tot : 10.2) 13.3Ayhut SENOL, Ahinet SAGLAMER 0 50 160 160 200 280-00 880400 aso oe 880 ‘Gergek én konsotidasyon basin! (KPa) Seki 44. Yeni Yéntem ile Tavenas Yonteminin Korvlasyon Katsaydarmin Karsiastirmast Grafigi (1). SEMBOLLER cL: DUsitk plastisiteli kil D: Namune gapt & Bosluk oran) H ‘Nurnunenin ilk yokéekligi K,; Sdkunetteki toprak basinot ketsayrst M: M Py R Vv. Gerilme-defornasyon orant Sikrima modal Esas efcktif gerilme Korelasyon katsayist Ozgal hacim Kongolidasyon orurmasi Birim eksenel deformasyon Efektif geriime artumt Eksene} deformasyon Efektif geriime On konsotidasyon basine1 Jeolojik gerilme 2571Diigitk Plastisiteli Bir Kilde On Konsolidasyan Basincunin Belirlenmesinde Yeni tt (2) 13} 4] 15] (4 (8) 19] [10} ay 112) £137 {14] (1st [18] 7] (18) 9) 2572 Kaynaklar SENOL,A.,"Zeminlerde On Konsolidasyon Basincmm Belirteomesi", 17.0. Fen Bilimleri Enstitisit, Doktora Tezi, 1997 SENOL,A.,"Determination of Pre-consolidation Pressure”, The British Geotechnical Society's Young Geotechnical Engineers' Symposium, Oxford University, (1996) CASAGRANDE, A.FARUM.RE., “Application of Soil Mechanics in Designing Building Foundation" Transaction ASCE, Vol. 109, (1944), SCHMERTMANN,JH,,"Undisturbed Consolidation Behaviour of Clay’, ‘Transaction, ASCE, Vol.120, 1201, (1955). ONALP ..Insaat Mahendislerine Geoteknik Bilgisi, K:T.U., Trabzon, (1982). BUTTERFIELD, R,, "A Natural Compression Law for Soils (An Advance on e-log P'y, Technical Note, Geotechnique, Vol. 24, No 4, sf. 469-480, (1979). SRIDHARAN,A..ABRAHAM,B.M.JOSE,B.T,,"Improved Technique far Estimation of Preconsolidation Pressure” Geotechnique 41,No.2, sf.263-268, (1991) LEONARDS,G.A.. Foundation Engineering, Me Graw-Hill Book Company, (1962). ULKERR.,"Dber die Ermittlang der Vorbelastung des sandigen Berliner Geschiebemergels” Mitielungen der Deutschen Forschungsgesellschat fiir Bodenmechanik (Degebo) an der Technischen Universtat, Heft 32, Berlin, (1976), JANBUWN.. “The Resistance Concept Applied to Deformations of Soils (With Discussions)” Meddelelse 3 Bulletin, Geotechnical Division The Norwegian Institute cof Technology, Trondheim (1976), sf 191-195, (1982) JANBU.N., TOKHEIM.O.,SENNESET.K.."Consolidation Tests with Continuous Loading"; 10th ICSMFE, Vol.t, pp.645-654, Stockholm, (1981), LASSON.R..SALLFORS,G.,"Auiomatic Continuous Consolidation Testing in Sweden”, Consolidation of Soils: Testing and Evauation, ASTM STP 892, R.N-Yong and F.C. Townsend, Eds. American Society for Testing and Materials, Philadelphia, sf. 299-328, (1986). GERMAINE,|-T.,"Laboratory Measurements of Clay Behaviour" Lecture 4, M.LT., Cambridge, Massachusettes, August 5-9, (1985). TAVENAS F. DES ROSIERS,J.P..LEROUEULS..LA ROCHELLE,?., ROY,M."The Use of Strain Bnergy As a Yield and Creep Criterion for Lightly Overconsolidated Clays", Geotechnique 29, No 3, ef. 285-303, (1979). TAVENAS F, LEROUBIL,S,.LA ROCHELLE,P..ROY, M.,"Cresp Behaviour of an Undisturbed Lightly Overconsolidated Clay", Canadian Geotechnical Journal, Vol.15, No 3, August, (1978). SHEERAN,D.E..KRIZEK.R.J.,"Preparation of Homogeneous Soil samples by Slurry Consolidation", Journal of Materials, IMLSA, Vol.G, No 2, sf, 356-373, (1971), SAGLAMER,A.SENOL,A.CAVUSOGLU,E,"On Kensolidasyon Basincinin Laboratuvar Deneyleri fle Belirlenmesi", Altincr Ulusat Kil Sempozyumu, Bogazi¢i Universitesi, 8-11 Byliif, (1993). ROWE,P.W..BARDEN.L.."A New Consofidation Cell", Geotechnique, Vol.16, No 2, (1966). LEE,LK., WHITE,W.INGLES,O.G. Geotechnical Engineering, University of New Sout Wales, Australia, Pitman Books Limited, London.(1983).