Бетонскиот 

заштитен слој е растојанието од површината на 
најблиската арматура до најблиската бетонска површина
(вклучувајќи врски, узенгии и површинска арматура, ако 
постои). 
Номиналниот заштитен слој треба да се наведе во 
цртежите. Се дефинира како минимален заштитен слој, cmin 
(види 4.4.1.2), кој се зголемува за отстапувањето во изведба 
кое се зема предвид во пресметувањето, cdev :

cnom = cmin + cdev (4.1)

Трајност на бетонски конструкции 7
Номинален заштитен слој кој се користи при димензионирање:

cnom = cmin + cdev

Минималниот заштитен слој, cmin, треба да се обезбеди со цел да се
осигура:
1. безбеден пренос на силите на атхезија (врска)
2. заштитата на челикот од корозија (трајност),
3. соодветна отпорност на пожар (види EN 1992-1-2).

cmin = max {cmin,b; cmin,dur + ∆cdur, - ∆cdur,st - ∆cdur,add; 10 mm}

Трајност на бетонски конструкции 8
cmin = max {cmin,b; cmin,dur + ∆cdur, ‐ ∆cdur,st ‐ ∆cdur,add; 10 mm} 
каде:
cmin,b минимален заштитен слој како резултат на барањата 
за атхезија
cmin,dur минимален заштитен слој како резултат на условите 
на средината,
∆cdur, дополнителен елемент на сигурност
∆cdur,st намалување на минималниот заштитен слој за 
челик кој не кородира
∆cdur,add намалување на минималниот заштитен слој за случај 
кога се користи дополнителна заштита

Трајност на бетонски конструкции 9
 Номинален заштитен
слој cnom
Номинален заштитен слој cnom

Минимален заштитен слој cmin

cmin = max {cmin,b; cmin,dur;10 mm}

атхезија=ф трајност
Дозволено отстапување cdev

10mm препорачано
Cnom > min оскино растојание од
услов за пожар, ai-ф/2

Трајност на бетонски конструкции 1
0
 Примери за номинален заштитен слој cnom

cnom
cnom подолжна арматура
узенгија

Δc = 15 mm
cnom
cnom Δc = 10 mm cmin = 20 mm
cmin = 10 mm
a XC1 b XC3
( пр. внатрешен елемент) ( пр. надворешен елемент)

Трајност на бетонски конструкции 1
1
 Со цел да се обезбеди сигурен пренос на силите на 
прилепување (атхезија) и со цел да се обезбеди соодветно 
збивање на бетонот, минималниот заштитен слој не треба 
да биде помал од cmin,b , даден во Табела 4.2. 
Табела 4.2: Минимален заштитен слој на бетонот, cmin,b, 
критериуми за атхезија
Критериуми за атхезија
Распоред на прачки Минимален заштитен слој cmin,b*
Пооделни прачки  Дијаметар на прачка
Групирани прачки Еквивалентен дијаметар (n) (види
8.9.1)
* :Ако номиналната максимална големина на агрегатот е поголема од 32 
mm, cmin,b треба да се зголеми за 5 mm.

Трајност на бетонски конструкции 12
 Cmin,b минимален заштитен слој за атхезија

1. За арматурни прачки: Cmin,b =дијаметар на прачка
2. За каблите кои дополнително се затегнуваат :
‐кружни цевки: дијаметар на цевката
‐правоаголни цевки: поголемото од помалата димензија на 
цевката или половина од поголемата димензија
3. За кабли кои претходно се затегнуваат: 
‐1,5 x дијаметар на јажето или мазната жица 
‐2,5 x дијаметар на назабената жица.
 Вредностите за минималниот заштитен слој за арматура и за кабли за 
претходно напрегање во бетон со нормална тежина  во однос на класите 
на изложеност и конструктивните класи се дадени со cmin,dur.

Забелешка:  Класификација на конструкциите и вредностите за 
cmin,dur за определена земја може да се најдат во Националниот 
Анекс. Препорачаната Класа на конструкцијата (проектиран работен 
век од 50 години) е S4 за индикативни јакости на бетонот дадени во 
Анекс Е; препорачаните модификации на Класата на конструкција се 
дадени во Табела 4.3N. Препорачаната минимална Класа на 
конструкцијата е S1.

Препорачаните вредности за cmin,dur се дадени во Табела 4.4N 
(арматура) и Табела 4.5N (челик за преднапрегање).

Трајност на бетонски конструкции 14
 Табела 2.1 – Очекуван проектиран животен век на            
конструкцијата според ЕN1990
Проектирана категорија  Очекуван проектиран  Примери
на животен век   животен век (години)
1 10 Привремени конструкции (1)
Делови од конструкцијата кои се заменуваат, на 
пример греди од конструкција за поставување 
2 10 до 25
на сигнализација кај железничките пруги, 
лежишта.
3 15 до 30 Објекти за земјоделство и слични на нив  
Објекти во високоградбата и други вообичаени 
4 50
конструкции во високоградбата                                  
Монументални објекти од високоградбата, 
5 100
мостови и други градежни конструкции 
(1) Конструкциите или деловите на конструкциите кои може да се демонтираат и повторно да се 
монтираат, не треба да се категоризираат како привремени конструкции.

Трајност на бетонски конструкции 15
Класа на конструкција
Критериум Класа на изложеност според Табела 4.1
X0 XC1 XC2 / XC3 XC4 XD1 XD2 / XS1 XD3 / XS2 / 
XS3
Проектиран  зголеми  зголеми  зголеми  зголеми  зголеми  зголеми  зголеми класа 
експлоатацио класа за 2 класа за 2 класа за 2 класа за 2 класа за 2 класа за 2 за 2
нен век од
100 години
Класа на   C30/37  C30/37  C35/45  C40/50  C40/50  C40/50  C45/55
јакост 1) 2) намали  намали  намали  намали  намали  намали  намали класа 
класа за 1 класа за 1 класа за 1 класа за 1 класа за 1 класа за 1 за 1
Елемент со  намали  намали  намали  намали  намали  намали  намали класа 
плочеста  класа за 1 класа за 1 класа за 1 класа за 1 класа за 1 класа за 1 за 1
геометрија
Обезбедена  намали  намали  намали  намали  намали  намали  намали класа 
посебна   класа за 1 класа за 1 класа за 1 класа за 1 класа за 1 класа за 1 за 1
контрола на 
квалитетот на 
производство 
на бетонот

Трајност на бетонски конструкции 16
Барање за cmin,dur (mm) во зависност од средината
Класа на Класа на изложеност според Табела 4.1
конструкцијата X0 XC1 XC2 / XC3 XC4 XD1 / XS1 XD2 / XS2 XD3 / XS3
S1 10 10 10 15 20 25 30
S2 10 10 15 20 25 30 35
S3 10 10 20 25 30 35 40
S4 10 15 25 30 35 40 45
S5 15 20 30 35 40 45 50
S6 20 25 35 40 45 50 55

Трајност на бетонски конструкции 17
Барање за cmin,dur (mm) во зависност од средината
Класа на Класа на изложеност според Табела 4.1
конструкцијата X0 XC1 XC2 / XC3 XC4 XD1 / XS1 XD2 / XS2 XD3 / XS3
S1 10 15 20 25 30 35 40
S2 10 15 25 30 35 40 45
S3 10 20 30 35 40 45 50
S4 10 25 35 40 45 50 55
S5 15 30 40 45 50 55 60
S6 20 35 45 50 55 60 65

Трајност на бетонски конструкции 18
Ознака на класа на  Минимални заштитни слоеви од услов за трајност cmin,dur за класа на конструкцијаS4
изложеност
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55

X0

XC1 50 год.

XC2 100 год.

XC3
Тип на  Плочи, ѕидови
елемент Столбови, греди
XC4

XD1

XD2

XD3

XS1

XS2

XS3

Трајност на бетонски конструкции 19
 Објекти  Објекти покрај 
на копно море

Шематски приказ на класите на изложеност
Ознака на  Опис на надворешната средина Информативни примери каде класата на 
класата изложеност може да се примени
1.Не постои ризик од агресија или корозија
X0 За бетон без арматура  или челичен  За бетон внатре во зградите со многу ниска 
профил: за сите видови на изложеност  влажност на воздухот.
освен за отпорност на мраз, абразија 
или хемиска агресија и за армиран 
бетон во многу сува средина
2.Корозија предизвикана од карбонизација
XC1 Суво или перманентно влажно За бетон внатре во зградите со многу ниска 
влажност на воздухот.
Бетон постојано потопен во вода.
XC2 Влажно, ретко суво Површини на бетонот изложени на долготраен 
контакт со вода. Темели.
XC3 Средна влажност За бетон внатре во зградите со средна или висока 
влажност на воздухот.
Надворешен бетон заштитен од дожд.
XC4 Циклично влажно или суво Површини на бетон во контакт со вода, но не спаѓа 
во класа XC2

Трајност на бетонски конструкции 21
Ознака на  Опис на надворешната средина Информативни примери каде класата на 
класата изложеност може да се примени
3.Корозија од хлориди, кои не потекнуваат од морска вода
XD1 Средна влажност Површини на бетон изложени на хлориди носени од 
воздухот.
XD2 Влажно, ретко суво Базени. Бетон изложен на индустриска вода која 
содржи хлориди.
XD3 Циклично влажно и суво Делови од мостови изложени на прскање со 
хлориди. Тротоари. Коловози. Коловозни плочи на 
паркиралишта.
4.Корозија од хлориди од морска вода
XS1 Изложени на соли носени од  Конструкции во близина на брегот.
воздухот, но не во директен контакт 
со морска вода.
XS2 Перманентно потопени Делови од пристаништа

XS3 Зони на плима, заплиснување од  Делови од пристаништа

бранови или прскање

Трајност на бетонски конструкции 25
Ознака на  Опис на надворешната средина Информативни примери каде класата на 
класата изложеност може да се примени
5.Агресија од замрзнување/одмрзнување со или без соли за одмрзнување
XF1 Средна заситеност со вода, без соли  Вертикални бетонски површини изложени на дожд 
за одмрзнување и смрзнување.
XF2 Средна заситеност со вода, со соли  Вертикални бетонски површини на патишта 
за одмрзнување изложени на смрзнување и соли за одмрзнување 
носени од воздухот.
XF3 Висока заситеност со вода, без соли  Вертикални бетонски површини изложени на дожд 
за одмрзнување и смрзнување.
XF4 Висока заситеност со вода, со соли  Патишта и коловозни плочи на мостови изложени 
за одмрзнување или морска вода на соли за одмрзнување. Површини на бетон 
директно изложени на прскање со соли за 
одмрзнување или замрзнување

Трајност на бетонски конструкции 27
Ознака  Опис на надворешната средина Информативни примери каде класата на 
на  изложеност може да се примени
класата
6.Хемиска агресија
XА1 Слабо агресивна хемиска надворешна  Природни почви и подземни води
средина, според Табела 2
XА2 Средно агресивна хемиска  Природни почви и подземни води
надворешна средина, според Табела 2
XА3 Високо агресивна хемиска надворешна  Природни почви и подземни води
средина, според Табела 2

Трајност на бетонски конструкции 30
 Класа на изложеност
Услови за квалитет Без ризик од корозија  Корозија предизвикана од карбонизација
или агресија
XO XC1 XC2 XC3 XC4
Максимален  W/C / 0.65 0.6 0.55 0.50
Минимална класа на  C12/15 C20/25 C25/30 C30/37 C30/37
јакост
Минимална количина  / 260 280 280 300
на цемент [kg/m3]
Минимална количина  / / / / /
на пори [%]
Други барања / / / / /

Трајност на бетонски конструкции 32
 Класа на изложеност
Услови за квалитет Корозија од хлориди
Од морска вода Останати хлориди кои не 
потекнуваат од морска вода
XS1 XS2 XS3 XD1 XD2 XD3
Максимален  W/C 0.50 0.45 0.45 0.55 0.55 0.45
Минимална класа на  C30/37 C35/45 C35/45 C30/37 C30/37 C35/45
јакост
Минимална количина  300 320 340 300 300 320
на цемент [kg/m3]
Минимална количина  / / / / / /
на пори [%]
Други барања / / / / / /

Трајност на бетонски конструкции 33
 Класа на изложеност
Услови за квалитет Агресија од смрзнување и одмрзнување
XF1 XF2 XF3 XF4
Максимален  W/C 0.55 0.55 0.50 0.45
Минимална класа на  C30/37 C25/30 C30/37 C30/37
јакост
Минимална количина  300 300 320 340
на цемент [kg/m3]
Минимална количина  / 4 4 4
на пори [%]
Други барања Агрегатот да е во сообразност со EN‐12620 со висока отпорност на 
циклусите на смрзнување/одмрзнување

Трајност на бетонски конструкции 34
 Класа на изложеност
Услови за квалитет Агресивна хемиска надворешна средина
XA1 XA2 XA3
Максимален  W/C 0.55 0.50 0.45
Минимална класа на  C30/37 C30/37 C35/45
јакост
Минимална количина  300 320 360
на цемент [kg/m3]
Минимална количина  / / /
на пори [%]
Други барања Да се користи сулфатно‐отпорен цемент

Трајност на бетонски конструкции 35
 Степен  на агресивност на надворешната средина
Услови за квалитет Не е  Слабо Средно Силно
агресивна 
Максимален  W/C / 0.55 0.50
Минимална класа на  Марка на  Марка на  Марка на  Марка на 
јакост бетон бетон бетон бетон
Минимална количина  / 300 350 380
на цемент [kg/m3]
Водотпорност В‐n / ≤5cm ≤3cm ≤3cm
Продор на вода [cm]
Отпорност на мраз М‐n / M‐100 M‐150 M‐200
Заштитен слој до  / / 4 4.5
арматурата [cm]
Собирање [‰] / / / 0.35
Други барања / / Заштита со водонепропусни 
премази

Трајност на бетонски конструкции 36
 Пресметковни критериуми за отстапувања 

Кога се пресметува номиналниот заштитен слој, cnom, 
за да се земат предвид отстапувањата при 
изведувањето, треба да се предвиди зголемување на 
минималниот заштитен слој (cdev). Потребниот 
минимален заштитен слој треба да се зголеми со 
апсолутна вредност на негативното отстапување. 

Забелешка: Вредноста за cdev за Земјата може да се 
најде во Националниот Анекс. Препорачаната вредност е
10 mm.

Трајност на бетонски конструкции 37
 Во одредени случаи дозволеното одстапување, cdev,  може 
да се редуцира.
Забелешка: Редукцијата на cdev при соодветни услови за 
Земјата може да се најдат во Националниот Анекс. 
Препорачаните вредности се:
‐ кога производството е подложено на систем со кој се 
обезбедува квалитет и во кој контролата  вклучува и 
мерење на бетонскиот заштитен слој, пресметковното 
зголемување на заштитниот слој поради отстапување во 
текот на изведбата  cdev може да се редуцира:
10 mm  cdev  5 mm (4.3N)

Трајност на бетонски конструкции 38
 Во одредени случаи дозволеното одстапување, cdev,  може 
да се редуцира.
Забелешка: Редукцијата на cdev при соодветни услови за 
Земјата може да се најдат во Националниот Анекс. 
Препорачаните вредности се:

‐ кога при контролата може да се гарантира употреба на 
многу прецизен уред за мерење и кога елементите кои не 
ги задоволуваат пропишаните услови се исфрлаат (на пр. 
монтажни елементи), пресметковното зголемување на 
заштитниот слој поради отстапувањата во текот на 
изведбата cdev може да се редуцираат:
10 mm  cdev  0 mm (4.4N)

Трајност на бетонски конструкции 39
 За бетон кој се вградува врз нерамни површини, 
номиналниот заштитен слој треба, во општ случај, да се 
зголеми со претпоставување на поголеми девијации при 
пресметувањето. Зголемувањето треба да биде во согласност 
со разликата предизвикана од нерамноста, но минималниот 
заштитен слој треба да биде најмалку k1 за бетон кој се 
вградува  врз подготвено тло и k2 за бетон лиен директно на 
почва. Заштитниот слој на бетонот до арматурата за било 
каква површинска обработка на бетонот или бетон со 
видлива структура на агрегатот, исто така треба да се зголеми 
за да се земе предвид нерамноста на површината (види
4.4.1.2 (11)).

Трајност на бетонски конструкции 40
 Забелешка: Соодветните вредности за Земјата за k1 и 
k2 може да се најдат во Нациналниот Анекс. 
Препорачани вредности се 40 mm и 75 mm.

Трајност на бетонски конструкции 41
 Strength classes for concrete Analytical relation
/ Explanation

fck (MPa) 12 16 20 25 30 35 40 45 50 55 60 70 80 90

Table 3.1 Strength and deformation characteristics for concrete

fck,cube 15 20 25 30 37 45 50 55 60 67 75 85 95 105
(MPa)
fcm 20 24 28 33 38 43 48 53 58 63 68 78 88 98 fcm = fck+8(MPa)
(MPa)
(2/3)
fctm 1,6 1,9 2,2 2,6 2,9 3,2 3,5 3,8 4,1 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0 fctm=0,30×fck ≤C50/60
(MPa) fctm=2,12·In(1+(fcm/10))
> C50/60

fctk, 0,05 1,1 1,3 1,5 1,8 2,0 2,2 2,5 2,7 2,9 3,0 3,1 3,2 3,4 3,5 fctk;0,05 = 0,7×fctm
(MPa) 5% fractile

fctk,0,95 2,0 2,5 2,9 3,3 3,8 4,2 4,6 4,9 5,3 5,5 5,7 6,0 6,3 6,6 fctk;0,95 = 1,3×fctm
(MPa) 95% fractile

0,3
Ecm 27 29 30 31 33 34 35 36 37 38 39 41 42 44 Ecm = 22[(fcm)/10]
(fcm in MPa)
(GPa )

εc1 (‰) 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2 2,25 2,3 2,4 2,45 2,5 2,6 2,7 2,8 2,8 see Figure 3.2
εc1 (0/00) = 0,7 fcm0,31 < 2.8

εcu1 (‰) 3,5 3,2 3,0 2,8 2,8 2,8 see Figure 3.2
for fck ≥ 50 Mpa
εcu1(0/00)=2,8+27[(98-fcm)/100]4

εc2 (‰) 2,0 2,2 2,3 2,4 2, 5 2,6 see Figure 3.3
for fck ≥ 50 Mpa
εc2(0/00)=2,0+0,085(fck-50)0,53

εcu2 (‰) 3,5 3,1 2,9 2,7 2,6 2,6 see Figure 3.3
for fck ≥ 50 Mpa
εcu2(0/00)=2,6+35[(90-fck)/100]4

EN 1992-1-1:2004 (E)
n 2,0 1,75 1,6 1,45 1,4 1,4 for fck≥ 50 Mpa
4
n=1,4+23,4[(90- fck)/100]

εc3 (‰) 1,75 1,8 1,9 2,0 2,2 2,3 see Figure 3.4
for fck≥ 50 Mpa
εc3(0/00)=1,75+0,55[(fck-50)/40]

εcu3 (‰) 3,5 3,1 2,9 2,7 2,6 2,6 see Figure 3.4
for fck ≥ 50 Mpa
εcu3(0/00)=2,6+35[(90-fck)/100]4
29