PROKLO - OSNOVE TEOLOGIJE (PREVOD)

Π Ρ Ο Κ Λ Ο Τ Δ ΙΑ Δ Ο Χ Ο Τ
Σ Τ Ο ΙΧ Ε ΙΩ Χ ΙΣ Θ Ε Ο Λ Ο Γ ΙΚ Η .

1 . ΙΙάν πλήθος μετέχει πη τον ένός.

εί γά ρ μηδαμή μετέχοι, ούτε το ολον έν εσται ονθ’ έκαστον των
πολλών έξ 2>ΐ' το πλήθος, ά λ λ ’ εσται και έκείνων 'έκαστον πλήθος,
και τούτο εις άπειρον, και τών άπειρων τούτων έκαστον έσται
πά λιν πλήθος άπειρον, μηδενός γάρ ενός μηδαμή μετέχον 5
μήτε καθ’ δλον έαυτό μήτε καθ' έκαστον τών εν αντίο, πάντη
άπειρον εσται και κατά παν. τών γάρ π ολλώ ν έκαστον, δπερ
αν λάβης, ήτοι εν εσται ή ονχ έν· και εί ούχ έν, ήτοι πολλά ή
ούδέν. ά λ λ ’ εΐ μεν έκαστον ούδέν, και το εκ τούτων ούδέν εί δε
πολλά, έξ άπεφάκις άπειρων έκαστον. ταΰτα δέ αδύνατα, ίο
ούτε γάρ ε£ άπειράκις άπειρων έστί τι τών δντων (τον γάρ
άπειρου πλέον ούκ εστι, το δέ έκ πάντων έκαστου πλέον) ούτε εκ
του μηδενός σνντίθεσθαί τι δυνατόν, παν άρα πλήθος μετέχει
πη τον ενός,
2 . Π α ν το μετέχον τον ένός και έν έστι και οΰχ έν. 15
εΐ γά ρ μή εστιν αύτοέν (μετέχει γάρ τον ένός ά λλο τι ον
παρά το εν), πέπονθε το εν κατά την μέθεξιν και νπέμεινεν εν
γενέσθαι. εΐ μεν ούν μηδέν έστι παρά το έν, μόνον εστιν έν'
καί ού μεθέ£ει τον ένός, ά λ λ αντοέν εσται. εί δ’ έστί τι παρ
έκεϊνο, ο μή εστιν έν, [το μετέχον τον ένός καί ονχ έν έστι καί 30
έν( ονχ δπερ εν ά λ λ ’ έν δν, ώς μετέχον του eVćs] τούτω άρα ούχ
έν έστιν, ούδ’ δπερ έ ν έν δέ δν άμα καί μετέχον τον ένός, καί διά
τούτο ονχ έν καθ’ αυτό νπάρχον, έν έστι καί ονχ έν, παρά το
ά λ λ ο τι δ ν ω μέν έπλεόνασεν, ούχ έ ν ω δέ πέπονθεν, έν.
πα ν άρα τό μετέχον τον ένός καί έν έστι καί ονχ έν. 25

TlTULUS. Πρόκλον διαδόχου πλατω ιηκον φιλοσόφου σ το ιχ είω σ ις 3(o\oyiKij

(<ττο ιχ ειώ σ εις B*o\oyiKai Μ1) κεφάλαια σια' ( κεφάλαια σ ' Β : om. D) (Ο
1 . 2 μ ε τ ε χ ε ι BCP (e\ μ ε τ ε χ ο ι ΚΡ) τ ό om. PQ 3 εκείνων BCDPQ
Geo : εκ τινω ν M\V έκασ τον del. M2 4 καί τώ ν . . · 5 άπειροv om. M1
4 εκάστω ν Geo 5 το πλήθος PQ yap non agno^ck Geo ενός om. PQ
7 τώ ν πολλώ ν non agnoscit Gco 8 λάβτ)ς Μ : λ ά β ois cett. καί ε ί ούχ εν
om. M1 10 et i i «£ άπειράκις άπειρων] infinite inhniium Geo 11 οΰτε
ya p . . . 14 ενός hic omissa in P post refutationem Nicolai ad hoc capul
appositam inveniuntur 11 τ ι om. PQ 13 σ υντίθετα ι τ ι PQ 14 πτ)
in rasura M2, om. Arg
2 . 15 τ ό PQ : om. BCDM 19 r<] τ ό P dett. 19-20 παρ ’ εκείνψ dett., edd.
20 5] $ Geo 20-24 l^cus nimis pU nus : quae uncinis inclusi e marginc illata
 Proklo Filozof
O snove teologije

I. Svako mnošrvo ima na neki način dijekt it jednome.

Ako, naime, mnoštvo ne bi ni na koji način imalo dijela u jed-
nome, ne bi ni cijelo bilo jedno niti bi jedno bio ikoji pojedini dio
nd mnogili dijelova od kojih se sastoji mnoštvo, nego bi i svaki
pojedini od njih bio mnoštvo; a to bi bilo tako do u beskonačnost
i svaki bi pojedini bio od tih beskonačno mnogih dijelova opet
bio beskonačno mnoštvo. Mnoštvo, naime, koje ni na koji način
ni'ina dijela ni u kojem jednome - niti samo u cijelosti ni u pogle-
<iii ikojega pojedinog dijela koji se u njemu nahodi - bit će
bcskonačno na svaki način i u svakom pogledu. Jer svaki pojedini
dio od mnogih dijelova - koji god uzmeŠ - bit će ili jedno ili nc-
jrdno. A ako bude ne-jedno, bit će ili innogo toga ili ništa. Ali,
■iko bi svaki pojedini bio bio ništa, i ono što bi se sastojalo od tih
di jelova bilo bi ništa. A ako bi bio mnogo toga, svaka bi se cjelina
Ivskonačno mnogo puta sastojala od beskonačno mnogo dijelova.
l o jc pak nemoguće. Niti se naime, s jedne strane, neko od bića
Ιη-skonačno mnogo puta sastoji od beskonačno mnogo dijelova
i n r nema ničega čega bi bilo više od onoga čega ima beskonačno
mnogo, a od svakoga pojedinog dijela bilo bi više onoga što se
astoji od svih dijelova), niti je, s druge strane, moguće da se
nršio sastoji ni iz čega. Svako, dakle, mnoštvo ima na neki način
dijda u jednome.
1. Sve što ima dijela u jednom e je i jedno i ne-jedno.
Ako, naime, nije samo jedno (jer dijela u jednome ima nešto
dmgo što opstoji mimo jedno), pretrpjelo je jedno po dioništvu i
pi>dnijelo je da postaje jednim. Ako, dakle, to nije ništa drugo
mimo jcdno, ono je puko jedno. I neće imati dijela u jednome,
nrgo ćc biti samo jedno. Ako je pak što mimo jedno, što nije jed-
m>, u lome je onda ne-jedno, a ne upravo ono što je jedno. Ono
I>.ik šlo u isto doba jest jedno i ima dijela u jednome, i zbog toga
H' iii po sebi kao ne-jedno, jedno je i ne-jedno, kad je već nešto
dmgo mimo jedno. U onome čega ima napretek je ne-jedno. U
1 'η<>nio pak štoje pretrpjelo je jedno. Sve dakle što ima dijcla u
hdnomc jo i jedno i ne-jedho.
i . .*■ suspicor 20-1 καϊ ^trrt καί ονχ «V PQArg 21 άλλ’ «V Ol) (tacite
••ni. <*r. ^ τ ο ιτ φ scripsi: ro vro C»)
 3 . Π ά ν τό γινόμενον εν μεθέξει τον ενός γίνεται εν.
αύτό μεν γάρ ούχ έν εστι, καθό 8ε πέπονθε την μετοχήν τον
ενός, εν εστιν. εί γα ρ γίνοιτο εν α μη εστιν εν καθ’ αυτά, σνν-
ιόντα 8ήπου και κοινωνονντα άλλήλοις γίνεται εν, και υπομένει
την τον ενός παρουσίαν ούκ όντα όπερ εν. μετέχει άρα τον ενός 5
ταύτη, ή π ά σχει τό εν γενέσθαι. εΐ μεν γα ρ ήδη εστιν εν, ού
γίνεται ε ν τό γα ρ όν ού γίνεται 8 ήδη εστιν. εΐ δε γίνεται εκ του
μή ενός πρότερον, ε£ει τό εν εγγενομενου τινός εν αύτοΐς ενός.
4. Π α ν τό ήνωμενον 'έτερόν εστι τον αύτοενός.
εΐ γ ά ρ εστιν ήνωμενον, μετέχοι αν πη τον ενός ταύττ), ή και ίο
ήνωμενον λέγεται- τό δε μετέχον τον ενός καί εν εστι καί ονχ
εν. τό δ’ αντοεν ούχί καί εν εστι καί ονχ εν. εΐ γάρ καί τούτο
εν τε καί ονχ εν, καί τό έν αύτω π ά λ ιν εν τό σνναμφότερον έ£ει,
καί τούτο εις άπειρον, μηδενός όντος αύτοενός εις ό στήναι
δυνατόν, ά λλα παντός ενός καί ούχ ενός όντος. εστιν άρα τι τό ij
ήνωμενον τού ενός 'έτερον. ταύτόν γάρ ον τω ήνωμένω, τό εν
πλήθος άπειρον εσται, καί έκαστον ωσαύτως εκείνων έ£ 2>ν
εστι τό ήνωμενον.
5. Π α ν πλήθος δεύτερόν εστι τού ενός.
εί γάρ εστι πλήθος προ τού ενός, τό μεν ev μεθέζει τού 2ο
πλήθους, τό δε πλήθος τό προ τού ενός ού μεθεξει τού ενός,
εΐπερ, πριν γενηται εν, εστιν εκείνο πλήθος■ τού γάρ μή όντος
ού μετέχει- καί διότι τό μετεχον τού ενός καί εν εστιν άμα καί
ούχ εν, ονπω δ’ ύπεστη εν, τον πρώτου πλήθους όντος. ά λ λ ’
αδύνατον εΐναί τι πλήθος μηδαμή ενός μετεχον. ούκ άρα προ 25
τού ενός τό πλήθος.
εί δε δη άμα τω ένί, καί σύστοιχα άλλήλοις τή φύσει
(χρόνω γάρ ούδεν κωλύει), ούτε τό εν καθ’ αύτό π ο λ λ ά εστιν
ούτε τό πλήθος εν, ώς άντιδιηρημένα άμα όντα τή φύσει ειπερ
μηδετερον θατέρου πρότερον ή ύστερον. τό ούν πλήθος καθ 3°
αυτό ούχ εν εσται, καί έκαστον των έν αύτω ούχ εν, καί τούτο
εις ά πειρον όπερ άδύνατον. μετεχει άρα τού ενός κατά την

3. 2 αύτ6 μ*ν yap ούχ 4στι BCD : καθ' avrb μ*ν κτΚ. Par. 2028 in
additamento saec. χν,Ο2 : oin. MPQ\YGco 3—4 καθ' αότά, συνιόντα δήπου
καί οπί. Geo 7 eTSet Geo 8 prius MPQ\VGeo, suprascr. (k
tr/s M345*8 (unde orta est Porti lectio) : «j/ elvai BCD 4~/“/ινομίνου PQ
αντψ BCP
4. ίο μ^τίχα CPQ 12 rb S' αύτοίν . . . 4στι κα\ ούχ «V om. C1
15 τι om. PQ 18 ad finem capiitis lacunam perperam statuerunt Port., Cr.1
5. 20 «ι yap . . . 6vos om. C1 20 rb μ\ν . . . 2 ι προ τού 4v0s om. PQ\\ Geo
22 4κ*ϊνο rb 7r\ηθο$ PQ : 4κϊ?ρο non agno>c. Geo 23 καί διάτι BCI) : διότι
cett. &μα oin. C* 24 άλλα καί Γ)1 28 πολλά 4στιν HCD[M] :
πολλά τϊναι M2PQWGeo 2ij οΰτ* τ ο πλήθος «V om. Geo 3° τδ yovv PQ
3. Sve što postaje jednini posiaje jednim po dioništvu it jednome.
Samo je naime ne-jedno, a jedno je po tome što je pretrpjelo
dioništvo u jednome. Ako bi, naime, stvari koje nisu po sebi jed-
no postajale jednim, jamačno bi postajale jednim na taj način što
bi se udruživale i imale zajednički dio jedne s drugima, te bi one
stvari koje nisu upravo ono što je jedno podnosile prisutnost dru-
goga. Imaju, dakle, dijela u jednome tako kako podnose da
postanu jednim. Jer, ako već jesu jedno, ne postaju jednim: ono,
naime, što jest ne postaje onim što već jest. Ako pak postaju iz
prijašnjega ne-jednoga, imat će jedno od nekoga jednoga što se
rodilo u njima.
4. Sve šro je sjedinjeno je dritgo od samoga jednoga.
Ako bi, naime, bilo ono što je sjedinjeno. imalo bi na neki
način dijela u jednome tako kako se i kazuje da je sjedinjeno. A
ono što ima dijela u jednome je i jedno i ne-jedno. Samo pak jed-
no nije i jedno i ne-jedno. Jer ako bi i to bilo i jedno i ne-jedno,
opet bi i jedno u njemu imalo oboje zajedno, i to bi bilo tako do u
beskonačnost jer ne bi bilo nijednoga samoga jednoga na kome bi
bilo moguće zaustaviti se, nego bi svako jedno bilo i ne-jedno.
Jest, dakle, ono što je sjedinjeno nešto drugo od jednoga. Kad bi,
naime, bilo isto s onim štoje sjedinjeno, jedno bi bilo beskonačno
mnoštvo, a isto bi tako to bio i svaki pojedini dio od onih dijelova
od kojih se sastoji ono što je sjedinjeno.
5. Svako mnoštvo je kasnije od jednoga.
Ako, naime, mnoštvo postoji prije jednoga, jedno će imati
dijela u mnoštvu, a mnoštvo prije jednoga neće imati dijela u jed-
nome, ako doista, prije nego što postane jedno, postoji ono
mnoštvo. Jer nema dijela u onome što ne postoji. I zato je ono što
ima dijela u jednome u isto doba i jedno i ne-jedno, a tu još nema
jednoga, ako je prvo mnoštvo. Ali nemoguće je da postoji neko
mnoštvo koje ni na koji način nema dijela u jednome. Mnoštvo,
dakle, nije prije jednoga.
Ako je pak zbilja u isto doba s jednim, i stoje u istom redu jed-
no s drugim po prirodi (jer po vremenu ih ništa ne priječi), ni jed-
no po sebi nije mnogo toga ni mnoštvo nije jedno, jer u isto doba
opstoje razlučeni po prirodi jedno nasuprot drugomu, ako doista
nijedno od dvoga nije ni prije ni kasnije od drugoga. Mnoštvo,
dakle, po sebi neće biti jedno, i svaki pojedini dio od dijelova koji
se u njemu nahode neće biti jedno, i to će biti tako do u
beskonačnost. A to je ipak nenioguće. Ima, dakle, dijela u jed-
nome po svojoj prirodi i neće se moći uzeti nijedan njegov dio
ίαντον φνσιν, καί ούδίν ίσται αύτον λ α β ή ν S μή ίστιν ί ν ’ μη
γαρ ον, ίή απείρων άπηρον ίσται, ώ? δίδηκται. πάντη άρα
μ ι τ ί γ ί ΐ τον ίνός.
ίί μ ίν ούν το ίν, το καθ’ αύτο ίν όν, μηδαμβ μ ί τ ί χ η πλίνθους,
ίσται το πλήθος πάντη τον ίνός ΰσΤορον, μ ίτ ίχ ο ν μ ίν τον ίνός, 5
ον μίΤίχόμίνον δί υπό τον ίνός.
( ΐ δί και το ίν μ ί τ ί χ η πλήθους, κατα μ ίν την νπαρζιν ώ?
ίν νφίστός, κατά δί την μ ίθ ίξ ιν ούχ ίν, π ιπ λη θ ν σ μίνον ίσται
το ίν, ώσπ(ρ το πλήθος ήνωμίνον διά το ίν. κίκοινώνηκίν
άρα τδ τ( ίν τω π λ ή θ η καί το πλήθος τώ 4νί· τά δί σννιόντα ιο
καί κοινωνονντά πη άλλήλοις ί ί μ ίν ύπ άλλον συνάγεται,
ίκίΐνο προ αύτών ίστιν, ίί δί αύτά σ ν ν ά γ η ίαντά, ούκ άντί-
Κΐΐται άλλήλοις· άντικίίμίνα γ άρ ον σ π ίύ δ η ίίς άλλη λα . ή ονν
το ίν καί το πλήθος άντιδιήρηται, καί το πλήθος ή πλήθος ούχ
ίν, καί το eν ή «ι/ ον πλήθος, ούδίτίρον ίν θατίρω γ(νόμ(νον, 13
ίν άμα καί δύο ίσται. αλλά μην ί ΐ ίσται τι προ αντων το σνν-
άγον, ή ίν ίστιν ή ούχ ίν. ά λ λ ’ ί ί ούχ ίν, ή πολλά ή ούδίν.
οντί δί π ο λ λ ά , ΐνα μη πλήθος η προ ίνός· ovre ο ν δ ίν πώς
γ ά ρ σννά£η το ονδίν ; ίν άρα μόνον· ον γάρ δή καί τούτο το
ίν πολλά, ινα μή ίίς άπαρον. ίστιν άρα το α ύτ ο ίν καί πα ν ίο
πλήθος άπο τον αύτοίνός.
β . ΊΊάν πλήθος ή ΐζ ήνωμίνων ίστιν ή ί£ ίνάδων.
ίκαστον γάρ των πολλών ότι μ ίν ονκ ίσται καί αύτο πλήθος
μόνον καί τούτον π ά λ ιν ίκαστον πλήθος, δήλον. (ΐ δί μή ίστι
πλήθος μόνον, ήτοι ήνωμίνον ίστίν ή ίνάς. καί η μ ίν μ ΐτ ίχ ο ν 25
τον ίνός, ήνωμίνον· d δί ίζ ών το πρώτως ήνωμίνον, ίνάς. ί ί
γάρ ίστι το αύτοίν, ίστι το πρώτως αύτον μ ίτ ίχ ο ν καί πρώτως
ήνωμίνον. τούτο δί ί£ ίνάδω ν (ί γάρ ί£ ήνωμίνων, π ά λ ιν τά
ήνωμίνα ίκ τινων, καί ίίς άπηρον. δ ή δή ύν α ι το πρώτως ήνα>-
μίνον ίζ ίνάδω ν καί ίΰρομίν το ί£ αρχής. 3°

5 . I ία υτο υ scripsi : αυτοί) 03 (ex corr. D2) 2 άτταρον 03 (om. Cr.) 4 τδ

i'v om. BCD1 μ€τ ί χ ο ι M, participabit W 7 τ ό ] αύτό D1
8 ύψ*σr6s Μ : νψ (στώ ς CCtt. 9 ωσπςρ . . . τδ ίν om. PQ 14 άντιδι^ρηνται
Q, άντιδιήρω νται P 15 ou5’ ίτ^ρον M 16 tu . . . δυο ίσ τ α ι om. Gco
18-19 irws 7 άρ σ ύνα ξα τδ ονδίν ; om. B (in mg, M1)
β et 7. In D deperdito folio cc. 6 et 7 suppl. manus recentior (saec. xvi)
Θ. Titulum r€pl ίνάδω ν praebent B C D : 7repl ίνάδος M : capitum titulos
omnei om. PQW 23 μ ίν oZv ονκ Μ καί om. PQ 24 τούτου]
τοοτο Μ 1 : τούτω ν Arg fort. recte 25 iv a s scripsi : craots CO 25 καϊ
(l . . . 26 ίνά ς om. C 1 26 evas scripsi : «uaSes 03 28 τοΰτο ex ίσ τ α ι δ ί (?)
factum P 29 δή scripsi: δ ί O) 30 *ϋρωμςν PQ lacunam post αρχής
perperam statuerunt edd.
 koji ne bi bio jedno. Ako naime ne bi bio jedno, bio bi
beskonačno koje bi bilo sastavljeno od beskonačno mnogo dijelo-
va, kao što je pokazano. Svakako dakle ima dijela u jednome.
Ako, dakle, jedno, ono koje je po sebi jedno, nikako nema di-
jela u mnoštvu, bit će mnoštvo svakako kasnije od jednoga, kad
već ima dijela u jednome, ajedno u njemu nema dijela.
Ako pak i jedno ima dijela u mnoštvu, budući tu po bitnosti
kao jedno, a po dioništvu kao ne-jedno, jedno će biti umnoženo.
upravo kao što je mnoštvo sjedinjeno zahvaljujući jednomu. Ima
dakle i jedno zajednički dio s mnoštvom i mnoštvo s jednim. A
ako one stvari koje se udi užuju i imaju na neki način zajednički
dio jedne s dmgima svodi drugo, ono je prije njih, a ako se same
svode, nisu supiotstavljene jedne dmgima. Suprotstavljene,
naime, stvari ne teže jedne k drugima. Ako su dakle jedno i
mnoštvo razlučeni jedno nasuprot drugomu, i mnoštvo utoliko
ukolikoje mnoštvo nijejedno, i jedno utoliko ukoliko je jedno
nije mnoštvo, kad već nijedno od dvoga nije postalo u drugome,
bit će u isto doba jedno i oboje. Ali doista, ako će biti što prije
njih što ih svodi, ili je jedno ili ne-jedno. No, akoje ne-jedno, ili
je mnogo toga ili ništa. S jedne pak strane, nije mnogo toga, da ne
bi bilo mnoštvo prije jednoga. S druge strane, nije ni ništa. Kako
će, naime, ništa svoditi? Jedino, dakle, preostaje da bude jedno.
Jer uistinu nije i to jedno mnogo toga, da se ne bi išlo do u
beskonačnost. Jest, dakle, samo jedno. I svako je mnoštvo od
samoga jednoga.
6. Svako je mnoštvo sastavljeno ili od sjedinjenih stvciri ili od
jedinica.
Jer očito je da neće svaki pojedini od mnogih dijelova i sam
biti puko mnoštvo i opet svaki pojedini njegov dio mnoštvo. Ako
pak nije puko mnoštvo, zacijelo je ili ono što je sjedinjeno ili je-
dinica. A ako je ono što ima dijela u jednome, tada je ono što je
sjedinjeno. Ako je pak ono od čega je sastavljeno ono što je naj-
prije sjedinjeno, tada je jedinica. Jer ako opstoji samo jedno, op-
stoji ono što ima najprije u njemu dijela i ono što je najprije sjedi-
njeno. A to je sastavljeno od jedinica. Jer kad bi bilo sastavljeno
od onih stvari koje su sjedinjene, opet bi one stvari koje su sjedi-
njene bile sastavljene od nekih takvih, i tako bi to bilo do u
beskonačnost. Zbilja treba da ono što je najprije sjedinjeno bude
sastavljeno od jedinica. I uvidjeli snio da jest tako kako smo rekli
na počelku.
 7. Π α ν τό παρακτικον άλλοι» κρόττον ίστι τής τον παραγο-
μΐνον φύσίως.
ήτοι γάρ κρόττον ίστιν ή χ ό ρ ο ν ή ϊσον.
(στα) πρότίρον ϊσον. το τοίννν άπό τούτον παραγόμίνον ή
δύναμιν ΐ χ ί ΐ και αντο παρακτικήν άλλον τίνος ή άγονον ύπαρχοι 5
παντίλως. ά λ λ ’ ό μ ϊν άγονον ό η , κατ' αυτό τούτο τον παρ­
άγοντος ήλάττωται, και ίστιν άνισον ίκίίνω, γονίμω δντι και
δνναμιν ϊχοντι τον ποιόν, άδρανϊς δν. ί ί δί και αντο παρακτι-
κόν ίστιν άλλων, ή και αντο ϊσον ΐαντω π α ρ ά γ α , και τούτο
ωσαύτως ίπ ί πάντων, και ϊσται τα δντα πάντα ϊσα άλλήλοις >ο
και ονδϊν άλλο άλλον κρόττον, ά ό τού παράγοντος ϊσον ΐαντω
το ίφίζής νφιστάντος· ή άνισον, και ονκίτ αν ϊσον ό η τω αντο
παράγοντι· δννάμιων γάρ ίσων ίστι το τα ισα πο ιό ν · τά δ’ ίκ
τούτων άνισα άλλήλοις, όιΤίρ το μ ϊν παράγον τω προ αντού
ϊσον, αντω δί το μ ίτ αντο άνισον. ονκ άρα ϊσον ίίναι δ ό τω »5
παράγοντι το παραγόμίνον.
ά λλ α μήν ονδ' ϊλαττον ϊσται ποτί το παράγον. ί ί γάρ
αντο την ουσίαν τω παραγομΐνω δίδωσιν, αντο και την δύναμιν
αντω χορηγό, κατά την ονσίαν. d δϊ αντο παρακτικον ίστι
τής δννάμίως τω μ ίτ ’ αντο πάσης, καν ΐαντό δύναιτο π ο ιό ν 2°
τοιούτον, οϊον ίκόνο. ό δί τούτο, καί ποιήσίΐίν αν ΐαντο
δννατώτίρον. οϋτί γάρ το μή δύνασθαι κωλύίΐ, παρούσης τής
ποιητικής δννάμίως· οντί το μή βούλίσθαι, πάντα γά ρ τον
άγαθοΰ όρΐγίται κατά φ ύ σ ιν ωστί ό άλλο δύναται τίλίΐότίρον
άπίργάσασβαι, καν ΐαντο προ τού μ ίτ αντο τ ίλ ίκ ο σ ίΐίν . 35
οντί ίσον άρα τω παράγοντι το παραγόμίνον ίστιν οντί
κρόττον. πάντη άρα το παράγον κρόττον τής τού ιταραγο-
μίνον φύσίως.
8. Πάντων των όπωσούν τού αγαθού μίτίχόντω ν ή γ ό τ α ι το
πρωτως άγαθον καί ο μηδίν ίστιν ά λλο ή άγαθόν. 3°
ίί γάρ πάντα τά δντα τού άγαθού ίφίίται, δήλον δτι το
πρωτως άγαθον ΐπ ΐκ ίΐν ά ίστι των δντων. ίϊ γάρ ταντόν τινι
των δντων, ή ταντόν ίστιν όν και τάγαθόν, καί τούτο το ον
ούκίτι άν ίφιίμίνον ίΐη τού άγαθού, αντο τάγαθόν ν π ά ρ χ ο ν τό

7. l i t . π(ρ\ παραγόντω ν καί παραγομΐνω ν liCDM 4 (<ττω πρότίρυν ίσου

MPQ\V : om. BCDđett. 6 (ϊη ex corr. M2, om. Arg 7 καί ante ίκ (ίνψ ađd. P
8 δΰναμιν (χ ο ν τ ι MPQ, potentiam habenti \V : ( χ ο ν τ ι δνναμιν HCD 9 άλλου
Arg, alterius \V 11 άλλου άλλο E dett. 12 αΰτοΰ primitus M : αύτψ
l’ 13 πα ρα γα γά ντι PQ rd om. PQ 14 (ίπ (ρ] ei’ tum lacunara 3 iere
litt. Ρ(^> παράγον PQArg : πα ραγαγόν BCDM τ£ ] τό HCD 15 αυτό
δ( τψ PQW 17 παράγον PQ : παραγαγόν liCDM 19 αυτό] eius \Υ
25 (αυτό scripsi : αυτό ι») : sibi W : αυτό (e αυτό ) coni. Cr. 26 τό παραγόμίνον
7. Sve što proizvodi drugo je jače od prirode onoga što je proiz-
vođeno.
Ili je, naime, jače ili slabije ili jednako.
Pretpostavimo najprije da je jednako. Ono, dakle, što je od
toga proizvođeno ili i sarno ima moć da proizvodi nešto drugo ili
je posve neplodno. No, ako bi bilo neplodno, zbog toga bi samo-
ga bilo slabije od onoga što proizvodi, i bilo bi mu nejednako, jer
je ono plodno i ima moć da tvori, a ovo je slabo. Ako je pak ono
što je proizvođeno i samo ono što proizvodi druge stvari, ili i
samo proizvodi sebi jednako, i to je isto tako uopće, i sva će bića
biti jednaka jedna drugima i nijedno drugo neće biti jače od dru-
goga, kad već uvijek ono koje proizvodi uzastopce pripušta sebi
jednako. Ili bi proizvodilo nejednako, i to ne bi bilo više jednako
onomu što ga proizvodi. Svojstvo je, naime, jednakih moći da
tvore jednake stvari. A od ovih bi dolazile nejednake jedne drugi-
ma, ako bi doista ono što proizvodi bilo jednako onomu prije nje-
ga, a njemu bi ono poslije njega bilo nejednako. Nije dakle
moguće da ono što je proizvođeno bude jednako onomu što
proizvodi.
Ali doista ono što proizvodi nikada neće biti ni slabije. Ako,
naime, ono daje bivstvo onomu što je proizvođeno, ono ga
opskrbljuje i moću za bivstvovanje. Ako bi pak ono što proizvodi
proizvodilo svu moć onomu poslije njega, pače bi i sebe moglo
tvoriti toliko koliko ono. A ako je tomu tako, tvorilo bi valjda
sebe i moćnijim. Ne sprečava ga, naime, ni to da ne može, kad je
već prisutna tvorna moć. Ne sprečava ga ni to da ne želi, kad već
zbilja sva bića po prirodi teže za dobrom. Stoga, ako bi drugo
moglo učiniti savršenijim, pače bi i sebe usavršilo prije onoga
poslije sebe.
Nije dakle ni jednako onomu što proizvodi ono što je proiz-
vođeno niti je jače. Svakako je dakle ono što proizvodi jače od
prirode onoga što je proizvođeno.
8. Svi/na je stvarima koje kako god imaju dijela u dobru
nadređeno prvo dobro, a ono nije ništa drugo nego dobro.
Ako, naime, sva bića smjeraju prema dobru, očito je da se pr-
votno dobro nalazi s onu stranu bića. Jer, ako bi bilo istovetno s
kojim od bića, ili bi bili istovetni biće i dobro, i to biće ne bi više
smjeralo prema dobru, kad bi već samo bilo dobro. Ono, naime.
τ ψ trapayovTi dett., Cr. ( τ φ rb wap<(yoyTi 'Kapa.y6p tv o v exhibet Port.) 27 τά ν ττ)
MPQW : -καν BCD, sed cf. p. 14, 1. 17
8. Tit. Tffpl τ ο υ τρ ω τό ν ά γα θον, 5 καί r a y a 9by K aA ftrat BCDM 30 prins
a y a θ6ν om. C1 alt. ayaB 6y PQ (cf. p. IO, 11. 9 et 28) : τ a y a $ 6y BCM,
ayaB 0v D 33 τ ό om. PQ 34 αύτοατγαθόν PQ
γά ρ όρΐγόμα'όν του ΐνδίΐς ΐστιν ον ό ρ ΐγ ίτ α ι, και τον όρίκτοϋ
[ΐτΐρον καί] ά π(ζ(νω μίνον ή τό μ ΐν άλλο, το δΐ άλλο· και το
μ ΐν μ ε θ ΐζ α , το ον, το δΐ ΐσται μΐτεχόμ^νον ΐν τοντω, το αγαθόν,
τι άρα αγαθόν ΐστιν, ΐν τινι των μετΐχόντων ον, και ον τό
μ€τασχόν ΐφίΐται μόνον, ά λ λ ’ οΰ τό απλώς αγαθόν καί ον -πάντα ς
τίϊ όντα ΐφίΐται. τοντο μ ΐν γάρ κοινόν πάντων ΐστι των όνταν
ΐ φ ( τ ό ν τό δΐ ΐν τινι γενρμίνον ΐκίίνον μόνον ΐστί του μ(τα-
σγόντος.
τό άρα πρώτως αγαθόν ονδΐν ά λλο ΐστιν ή αγαθόν, άν γάρ
τι ά λλο προσθής, ήλάττωσας rjj προσθΐσ(ΐ τό αγαθόν, τι ίο
αγαθόν ποιήσας αντί τον αγαθόν τον άπλώς· τό γάρ προστίθΐν,
ονκ ον τό αγαθόν ά λ λ ’ ΐλαττον ή ΐκεΐνο, τ-ήάΐαντον συνουσία τό
αγαθόν ήλάττωσ(ν.
9. Π ά ν τό αΰταρκίς ή κατ’ ουσίαν ή κατ’ ΐνΐργ^ιαν κρΰττόν
ίστι τον μη αύτάρκους ά λ λ ’ (ίς ά λλη ν ουσίαν άνηρτημόνον την ·5
τής τιλειότητος αιτίαν.
( ί γάρ άπαντα τά όντα τον αγαθόν κατά φνσιν ό ρΐγίται, και
τό μ ΐν ΐαντω παρίκτικόν ΐστι τον tv, τό δΐ ΐπιδίΐς άλλον, και
τό μ ΐν παρούσαν ΐ χ ί ΐ την τον αγαθόν αιτίαν, τό δΐ χωρίς
ονσαν, οσω δη οΰν ΐγ γ ν τ ίρ ω τοντο τής τό όρίκτόν χορηγονσης, 2ο
τοσοντω κρίΐττον άν (ίη τον τής Κίχωρισμΐνης αιτίας ΐνδίονς
οντος και ά λλ α χ όθ ίν νποδίχομΐνου τήν τ ίλΐιότητα τής νπάρξεως
ή τής ΐνίρ γίίας. ΐ π ΐ ί ονν [ότι και ομοιον και ήλαττωμΐνον] και
όμοιότίρόν ΐστιν αντώ τώ άγαθω τό ανταρκίς και ήλαττωμΐνον
τω μ ί τ ΐ χ α ν τον αγαθόν και μή αυτό ιίναι τό αγαθόν πρώτως, 25
σ ν γ γ ί ν ΐ ς πώς ΐστιν ΐκίίνω, καθόσον παρ’ ΐαντον δνναται τό
αγαθόν ΐ χ α ν ’ τό δΐ μ ιτ ΐχ ο ν και δ ί άλλου μ ίτ ΐχ ο ν μαζόνως
ά φΐστη κΐ τον πρώτως άγαθοΰ και ο μηδίν ΐστιν ά λλο ή αγαθόν.
10 . Π α ν τό ανταρκΐς τον απλώς άγαθοΰ καταδίΐστίρόν
ΐστι. 3°
τ ί γάρ ΐστιν ά λλο τό ανταρκίς ή τό παρ’ ΐαυτοΰ και ΐν
ΐαντω τό αγαθόν κικτημΐνον ; τοντο δΐ ήδη πλήρίς ΐστι τον
άγαθοΰ καί μ ίτ ΐχ ο ν , ά λ λ ’ ονχι αυτό τό απλώς άγαθόν. ΐκΰνο

8 . 2 ίίτςρον καί ιμόνον BCD Par. 2028 : καί άπΐξενωμίνον om. MPQW
(απ(ξ(νωμίνον in mg. Μ3) : «τβροκ καί omissa voluit Port. 4 Ϊστιν άρα τ)
αγαθόν PQ 6 κοινόν 4στι πάντων dett., Cr. 7 μόνου BCD 12 αοτοΰ
BCD (αυτρ primitus D?) συνουσία MPQ, coexistencia \V : ουσία BCDM3
9. Tit. irepl αυτάρκου$ BCDM 15 ουσίαν scripsi: αιτίου Ml utviđetur:
αιτίαν cett. άνηρτημόνου M1 ut videtur, PQ : ήρτημόνου BCM2, ηρτυμόνην D
16 αιτίαν BCDPQ, M2 in rasura : αίτιον (sic) Arg: ουσίαν Lugd. Voss. 14 etc.
18 καί PQ : om. cett. 20 ovv om. M (add. M3) 23 oOv[M], quidem W :
ότι cett. καί όμοιον καί ήλαττωμΐνον om. BCD 'ότι καϊ 8μ. κ. ηλ. ex
mar^ine illata 23 alt. καί . . . 24 ήλαττωμΐνον om. Μ1 24 καί οιη.
što teži ima potrebu za onim za čime teži i otuđeno je od toga za
čime teži. Ili bi bilo jedno ovo, a drugo ono. I ako bi jedno od
dvoga imalo dijela, bilo bi biće, a drugo bi, ako bi ono u tome bilo
ono u čem se ima dijela, bilo dobro. Bilo bi, dakle, to neko
donekle dobro, ako bi se nahodilo u kojem od onih bića koja ima-
ju dijela i prema kojemu tek smjera ono biće koje je steklo dio, ali
ne bi bilo dobro naprosto i ono prema kojemu smjeraju sva bića.
To je naime, ono opće dobro prema kojemu smjeraju sva bića. A
ono koje bi postalo u kojem biću pripadalo bi samo onomu koje je
steklo dijela.
Prvotno, dakle, dobro nije ništa drugo nego dobro. Ako,
naime, dodaš što drugo, dodavanjem si oslabio dobro jer si stvo-
rio neko donekle dobro umjesto dobra naprosto. Jer ono što je do-
dano, kad već nije dobro, nego slabije nego ono, svojim je
subivstvovanjem oslabilo dobro.
9. Sve što je samodostatno bilo po bivstvu bilo po djelovanju je
jače od onoga Sto nije saniodostatno, nego je ovisno o drugom
bivstvu koje je uzrokom njegove potpunosti.
Ako, naime, svakolika bića po prirodi teže za dobrom, i ako bi
jedno biće samo sebi proizvodilo dobrobit, a drugomu bi bilo
potrebno drugo, i ako bi jedno imalo prisutnim uzrok dobra, a
drugo bi ga imalo odijeljeno od sebe, koliko bi dakle već ono bilo
bliže uzroku koji ga opskrbljuje onime za čim teži, toliko bi bilo
jače od bića kojemu je potreban odijeljen uzrok i koje od druguda
prima potpunost bitnosti ili djelovanja. Budući dakle da je i
sličnije samomu dobru ono što je samodostatno i slabije od njega
zato što ima dijela u dobru, a nije samo prvotno dobro, srodno je
na neki način s njirne utoliko, ukoliko samo po sebi može imati
dobro. Ono pak što ima dijela i ima dijela posredstvom drugoga
više je udaljeno od prvotnog dobra i onoga koje nije ništa drugo
nego dobro.
10. Sve što je samodostatno oskudnije je od dobra naprosto.
Sto je, nairne, drugo samodostatno osim onoga što je samo po
sebi i u sebi steklo dobro? To je, dakle, već napunjeno dobrom i
ima u njermi dijela, ali nije samo dobro naprosto. Ono je, naime,
jače i od dioništva i od ispunjenosti, kao što je pokazano. Ako bi,
dakle, ono što je samodostatno ispunilo sebe dobrom, ono za-
hvaljujući čemu je sebe ispunilo bi bilo jače od onoga što je *10
dett.f edii. : autem W 24 τ\\α ττω μίνον μ ϊν . . . -6 σ Uaur. 71· .12
25 τδ μ ρ τ ίχ ( ΐν dett., edcl. 26 παρ’ αντοϋ 26—7 ΐ χ ι ι μ rh α-γαθίρ
27 μ * τ (bis) edd.
cc. 10 init.-12 1. iq κα κύνου hodie in M requirnntur
10. 2y τ ti om. IICDO 31 alt. τ 6 om. PQ 32 fVn om. đett., edd.
γά ρ καί τον μετεχειν και τον πλήρες είναι κρεΐττόν, ώς δεδει-
κται. εI ονν το αυτάρκες πεπλήρωκεν εαυτό τον άγαθον, το άφ'
ον πεπλήρωκεν εαυτό κρεΐττόν άν εϊη τον αύτάρκονς και ΰπερ
αντάρκειαν. και οντε ένδεες τίνος το απλώς αγαθόν, ον γαρ
εφίεται άλλον [είη γά ρ άν ελλιπες άγαθον κατά την εφεσιν)· 5
οντε αυτάρκες· εϊη γάρ άν πλήρες άγαθον, και ον, τάγαθόν
πρώτως.
11. Π ά ντα τά οντα πρόεισιν άπό μιας αίτιας, τής πρώτης,
ή γάρ ούδενός εστιν αιτία των οντων, ή κύκλω τά αίτια
πεπερασμένων των πάντων, ή επ’ άπειρον ή άνοδος και ά λλ ο ιο
άλλοι; αίτιον και ονδαμον στήσεται ή τής αιτίας προνπόστασις.
ά λ λ ’ εΐ μεν μηδενός είη των οντων αιτία, ούτε τάξις εσται
δεύτερων και πρώτων, τελειούντων και τελειουμένων, κοσμούν·
των και κοσμούμενων, γεννώντων καί γεννωμενων, ποιούντων
καί π α σ χ όντω ν οντε επιστήμη των οντων ούδενός. ή γάρ των ij
αιτίων γνώσις επιστήμης εστιν εργον, καί τότε λεγομεν επίστα-
σθαι όταν τά αίτια γνωρίσωμεν των οντων.
εΐ δε κύκλω περίεισι τά αίτια, τά αυτά πρότερα εσται καί
ύστερα, δννατώτερά τε καί άσθενεστερα■ πάν γά ρ το παράγον
κρεΐττόν εστι τής τον παραγομενου φύσεως. διαφέρει δε ούδεν ίο
το διά πλειόνων ή δι ελαττόνων μέσων σννάπτειν τω αίτιατώ
το αίτιον καί ποιεΐν ά π’ εκείνον καί γάρ των μεταξύ πάντων
εσται κρεΐττόν δ>ν εστιν αίτιον, καί δσω άν πλείω τά μέσα,
τοσούτω μειζόνως αίτιον.
εΐ δ επ’ άπειρον ή των αιτίων πρ&σθεσις, καί ά λλο προ 35
άλλον άεί, π ά λ ιν ούδενός επιστήμη εσται. των γά ρ απείρων
ούδενός εστι γνώσις· τών δε αιτίων άγνοονμενών ούδε των εξής
επιστήμη εσται.
εΐ ονν καί αιτίαν είναι δεΐ τών οντων, καί διώρισται τά αίτια
τών αίτιατών, καί ονκ εις άπειρον ή άνοδος, εστιν αιτία πρώτη $ο
τών οντων άφ’ ής οίον εκ ρίζης πρόεισιν εκαστα, τά μεν εγγύς
οντα εκείνης, τά δε πορρώτερον δτι γ ά ρ μίαν είναι δεΐ την
άρχήν, δεδεικται, διότι πά ν πλήθος δεύτερον νφεστηκε τον
ενός.
10 . I o»s θ!Τ5. PQ 2 yovv D PQ 2 του ayaffou . . . 3 ίαντό om. PQO*
5 «λλ«ιιrcs edd.
11 . T it. irfpl α ίτιο υ P C D O ίο ν*π*μα<τμ*να Y Q IO -II ά λ λ ο υ ά λ λ ο edd.
11 ούδαμώς P αιτία?] ουσίας O 12 αιτία HDE : αίτιον CPQOArg, sed
cf. 11. 9 et 29 13-14 κοσμούντων και κοσμούμενων om. PQ 21 μίσων
<μέσον Η) σύναπταν HCD dett. W : transp. 1*Q (μίσον P) 23 τά πλτίω τά Ο
pmnitr.s 25 πρόσθίσιί 1>C20, nppositio W : πρόθ(σις C'DEArg : πρόοδος
ΡΟ 25~6 πρός άλλον Q, ab alio \V 26 τών yap . . . 28 ίσται om. Ο
30 πρώτη] πρυτύρα PQ 3 * *καστον PQ 32 5«? μίαν tJvai PQ
samodostatno i bilo bi iznad samodostatnosti. A dobro naprosto, s
jedne strane, ni u čemu ne oskudijeva. Ne smjera, naime, prema
drugomu (bilo bi, naime, manjkavo u dobru poradi smjeranja). A
nije, s druge strane, ono što je samodostatno. Bilo bi, naime, is-
punjeno dobrom, a ne bi bilo prvotno dobro.

11. Sva bića proizlaze iz jednog uzroka - iz prvoga.

Ili, naime, ne postoji uzrok ni za jedno od bića, ili se uzroci
svega zazbiljnoga nalaze u krugu, ili će se uzlaziti do u
beskonačnost i jedno će biti uzrokom drugoga, a drugo drugoga, i
nigdje se neće utemeljiti prapodloga uzroka. '
Ali, ako ne bi postojali uzroci ni zajedno od bića, ne bi bilo ni
reda drugih i prvih, onih bića koja usavršavaju i onih koja su usa-
vršavana, onih koja uređuju i onih koja su uređivana, onih koja
rađaju i onih koja su rađana, onih koja djeluju i onih koja trpe. A
ne bi bilo ni znanosti ni o jednome od bića. Spoznaja, naime.
uzroka posao je znanosti, a tada kazujemo da znamo kada spoz-
namo uzroke onoga što jest.
Ako se pak uzroci kreću naokolo u krugu, iste će stvari biti u
isto doba prije i poslije, moćnije i slabije. Sve, naime, ono što
proizvodi jače je od prirode onoga što je proizvođeno. Ništa se
pak ne razlikuje ako povezujemo uzrok s posljedicom posred-
stvom većega ili manjeg broja posrednika i ako tvorimo polazeći
od njega. Jer i od svih posrednika što se među njima nahode bit će
jače ono što je njihov uzrok, a koliko više ima posrednika, toliko
će biti veća tvomost uzroka.
Ako se pak dodavanje uzroka proteže do u beskonačnost, i ako
će vazda biti jedno prije jednoga, a drugo prije drugoga, opet neće
biti znanosti ni o čemu. Nema, naime, spoznaje ni o jednoj od
beskonačnih stvari. Ako se pak ne znaju uzroci, neće biti znanosti
ni o posljedicama.
Ako je, dakle, s jedne strane, nužno da postoji uzrok bića, i
ako su, s druge strane, razlučeni uzroci od posljedica, i ako nema
uzlaza do u beskonačnost, postoji prvi uzrok bića iz kojega kao iz
korijena proizlazi svako pojedino od njih, jedno nahodeći se blizu
njega, a drugo dalje od njega. Jer, da je nužno da postoji jedno
počelo, to je pokazano, stoga što se svako mnoštvo nahodi tu dru-
go odjednoga.
 12. · Πάντων των δντων άρχή καί αιτία πρώτιστη το αγαθόν
έστιν.
(ί γάρ από μιάς αιτίας πάντα προεισιν, εκείνην την αιτίαν
η τάγαθόν χρή Χέγειν η τάγαθον κρεΐττον. ά λ λ ’ εί μεν κρείτ-
των εκείνη τον άγαθοΰ, πότερον ήκει τι και απ' εκείνης εις τα s
δντα και την φύσιν των δντων, η ονδέν; και εί μεν μηδέν,
ατοπον ον γάρ άν ετι φνλάττοιμεν αυτήν εν αιτίας τάζει, δέον
πανταχοΰ παρείναί τι τοΐς αίτιατοΐς εκ της αιτίας, και διαφερόν-
τως εκ της πρώτιστης, ης πάντα έζήρτηται και δ ί ήν εστιν
εκαστα των δντων. εϊ δε έστι μετονσία κάκείνης τοΐς ονσιν, ίο
ώσπερ και τάγαθον, έ’ σται τι της αγαθότητας κρεΐττον εν τοΐς
ονσιν, εφήκον από της πρώτιστης αιτίας· ον γάρ πον, κρείττων
οΰσα και υπέρ τάγαθόν, καταδεέστερόν τι δίδωσι τοΐς δεντεροις
ών τό μετ’ αντην δίδωσι. καί τ ί άν γενοιτο τής άγαθότητος
κρεΐττον ; έπεί καί αντό τό κρεΐττον τό μειζόνως άγαθοΰ μετ- ι$
ειληφός είναι Xεγομεν. εϊ ονν ούδ'ε κρεΐττον άν Χέγοιτο τό μή
άγαθόν τον άγαθοΰ πάντως δεύτερον.
εί δε καί τα δντα πάντα τον άγαθοΰ έφίεται, πως ετι προ
τής αιτίας ταντης είναι τι δννατόν ; είτε γά ρ έφιεται κάκείνον,
πώς τοΰ άγαθοΰ μάΧιστα ; είτε μή εφίεται, πώς τής πάντων ίο
αιτίας ούκ εφίεται, προεΧθόντα άπ' αυτής ;
εί δε τάγαθόν εστιν άφ' ον πάντα εζήρτηται τα δντα, άρχή
καί αιτία πρώτιστη τών πάντων έστι τάγαθόν.
13. Π α ν άγαθόν ενωτικόν έστι τών μετεχόντων αυτοΰ, καί
πάσα ενωσις άγαθόν, καί τάγαθόν τω ένί ταντόν. 25
ει γά ρ τό άγαθόν έστι σωστικόν τών δντων απάντων {διό
καί έφετόν υπάρχει πάσί), τό δε σωστικόν καί συνεκτικόν
τής έκάστων ουσίας έστι τό εν (τω γάρ ένί σώζεται πάντα,
καί ό σκεδασμός έκαστον έζίστησι τής ουσίας), τό άγαθόν,
οΐς άν παρή, ταΰτα εν άπεργάζεται καί συνέχει κατά την 3°
ενωσιν.
καί εί τό «Εί/ συναγωγόν έστι καί συνεκτικόν τών δντων,
έκαστον τεΧειοΐ κατά την έαντοΰ παρουσίαν. καί άγαθόν αρα
ταύτη έστι τό ήνώσθαι πάσιν.
12. 3 π ά ντα οηι. Ι\> _ς-6 τά ΰντα καί fort. secludenda 6 τη ν ερύσιν]
τα φύσει Q μ εν καί Ο 8 α ίr ι,ετοις HCI Η'O (coni. Τ. Taylov) : αίτιοι ι
Arg Ο1 9 5* ω ή ι edd.) ίο κάκείνης BC2DO : καί εκείνης PQ : κάκείνοις
C 'A rg ι ι τ ι om. PQ 12 άερήκυν DE, deveniens \V, sed cf. c. 136,
1. 29 τ ο ν PQ, utique W : πω cett. κρεΐσσον O priinilus 13 ά·γαβόν
PQ 15 μείζονος P>CD 16 ovv om. D : yo v v PQ &v (1) (om. edd.)
18 πω ς . . . 19 εφιεται om. PQ 22 τάγαθόν CO ( άγαθόν dett., edd.)
13 . 26 σω στικόν έσ τι PQ 28 έκαστου PQ τ ά π ά ντα BCD 32 κα!
συνεκτικόν om. Μ* 3 .’ παρουσίαν ex Ενέργειαν factum Ρ
12. Počelo i najprvi uzrok svi/i bića je dobro.
Ako, naime, sve proishodi iz jednog uzroka, za taj uzrok valja
reći da je ili dobro ili jače od dobra. Ali, ako je on jači od dobra,
je li što od njega došlo u bića i u prirodu bića, ili ništa nije došlo?
Pa ako ne bi ništa došlo, bilo bi čudnovato. Ne bisrno ga, naime,
više opažali u redu uzroka ako je potrebno da posvuda u
posljedicama bude prisutno nešto iz uzroka, a osobito iz najprvo-
ga o kome ovisi sve što jest i zahvaljujući kojemu opstoji svako
pojedino od bića. Ako pak bića posjeduju dioništvo i u njemu, up-
ravo kao i u dobru, bit će u bićima nešto jače od dobrote što je
nadošlo iz najprvog uzroka. Nikako, naime, ako je jači i ako je iz-
nad dobra, ne daje drugotnim bićima nešto oskudnije od onoga
što daje dobro koje za njime zaostaje. A što bi postalo jačim od
dobrote? jer i za samu riječ ja če kazujemo da znači ono što je u
većoj mjeri steklo dijela u dobru. Ako se dakle za ne-dobro ne bi
govorilo ni jače, svakako bi bilo drugo od dobra.
Ako pak i sva bića smjeraju prema dobru, kako je još moguće
da postoji nešto prije tog uzroka? Ako, naime, smjeraju i prema
tomu drugomu, kako to da smjeraju najviše prema dobru? lli, ako
ne smjeraju prema tomu drugomu, kako to da ne smjeraju prerna
uzroku svih stvari. prenida su iz njega proizašle?
Ako je pak dobro ono o čemu ovise sva bića, počelo i najprvi
uzrok svih njih je dobro.

13. Svako dobro sjedinjuje one stvari koje imaju u njeinu dijela, a
svuko je sjedinjavanje dobro, / dobro je istovetno s jednim.
Ako, naime, dobro uzdržava svakolika bića (stoga je ono i ono
prema čemu sva smjeraju), a ono što uzdržava i skupa drži bivst-
vo svakoga pojedinoga od njih je jedno (jedno, naime, uzdržava
sva bića u bivstvovanju, a raspršavanje uklanja svako pojedino iz
bivstvovanja), dobro, u kojima je god bićima prisutno, čini ih jed-
nim i zajedno ih drži zahvaljujući sjedinjavanju.
A ako je jedno ono što svodi i skupa drži bića, ono svojom
prisutnošću upotpunjuje svako pojedino od njih. I dobro je, dakle,
11a taj način za sva bića stanje sjedinjavanja.
Ako je pak i sjedinjavanje dobro po sebi, a dobro jednotvorno,
dobro naprosto i jedno naprosto su isto, ono što u isto doba uje-
dinjuje biće i čini ih dobrima. Zbog toga se zaista i ona bića koja
su na neki način otpala od dobra u isto doba lišavaju i dioništava
 ή δ'( καί η (νωσις αγαθοί' καθ’ αυτό καί το αγαθόν ίνοποιόν,
το απλώς αγαθόν καί το απλώς 6ΐ> ταΰτόν, ίνίζον τ( άμα καί
άγαθΰνον τα οντα. οθΐν δη καί τα τον αγαθόν τρόπον τινά
άποπίσόντα καί της τον ίνός αμα στίρ(ται μ(θί£(ως* καί τα
τον ίνός άμοιρα γ(νόμ(να, διαστάσίως άνα πιμπ λάμίνα , καί τον 5
αγαθόν στίρ ίται κατά τον αντον τρόπον.
(στιν άρα καί ή άγαθότης ί'νωσις, καί η (νωσις άγαθότης,
καί το αγαθόν (ν, καί το cν πρώτως αγαθόν.
14. Π α ν τό όν ή ακίνητόν ΐστιν ή κινούμ(νον■ καί (ί κινού-
μ(νον, η νφ ίαντοΰ η ν π ά λ λ ο ν καί (ΐ μ ίν νφ ’ (αντον, αντο- ιο
κινητόν ( σ τ ι ν ( ΐ δι νπ άλλον, ίτ(ροκίνητον. πα ν άρα η
ακίνητόν (στιν ή αντοκίνητον η έτίροκίνητον.
άνάγκη γά ρ των (Τ(ροκινήτων δντων (ίναι καί τό ακίνητον,
καί μ(ταξν τούτων τό αντοκίνητον.
(ί γάρ πα ν τό ίτ(ροκίνητον νπ’ άλλον κινονμίνον κινήται, ή
κύκλω αί κίνησης η ί π ’ ά π α ρ ο ν ά λ λ ’ οντ( κύκλω οντ( ί π ’
άπηρον, (ϊπ(ρ ώρισται τη άργτ) τά όντα πάντα καί τό κινούν
τον κινονμίνον κρήττον. ίσται τι άρα ακίνητον πρώτον
κινούν.
ά λ λ ’ (ΐ ταύτα, άνάγκη καί τό αντοκίνητον ιΐναι. (ΐ γάρ ζο
σταίη τά πάντα, τ ί ποτ( (σται τό πρώτως κ ινούμ ίνον; οντ(
γάρ τό άκίνητον (ον γά ρ πίφνκ(ν) οντ( τό ίτ(ροκίνητον (νπ’
άλλον γάρ κινήται)· λ (ίπ (τ α ι άρα τό αντοκίνητον d v a i τό
πρώτως κινούμίνον' ί π ή καί τούτο ίστι τό τω άκινήτω τά erepo-
κίνητα σννάπτον, μίσον πως όν, κινούν τ( άμα καί κινούμονον· 25
ίκήνων γάρ τό μ ίν κιν(ΐ μόνον, τό δ( κινήται μόνον.
πα ν άρα τό όν ή άκίνητον (στιν ή αντοκίνητον η (Τίροκίνητον.
ίκ δη τούτων κάκίΐνο φανίρόν, ότι τών μ ίν κινονμίνων το
αντοκίνητον πρώτον, τών δί κινούντων τό άκίνητον.
15. Π α ν τό προς (αυτό ίπιστροπτικόν άσώματόν (στιν. 3°
ονδ(ν γάρ τών σωμάτων προς (αντό π(φνκ (ν (πιστρ(φ(ΐν.
ή γάρ τό ίπιστρίφον πρός τι σννάπτ(ται ίκ(ίνω προς ο ί π ι -
σ τ ρ ίφ η , δηλον δη ότι καί τά μίρη τον σώματος πάντα πρός
πάντα σ ν ν ά ψ α τού πρός ίαντό ίπιστραφίντος· τούτο γάρ ήν τό
πρός έαντό ίπ ισ τ ρ ίψ α ι, όταν ίν γίνηται άμφω, τό τ( ίπιστρ α φ ίν y?5143

13. 1 a y a θόν, καί καθ’ αυτό đctt., Cr. 2 re Ο) (om. eđd.; 3 τά γ αθον HCD
5 yiyv6piva. Μ 5-6 ro.ya.Qov Μ
14 . T it. wtpl ακινήτου καί D' αυτοκινήτου α,ρχήί ή aiTias (αίτιου Π, οί/ (.)
BCDM 9 motum aut immobile est W 14 καί τ μεταξύ Ρ(,)
35 κινούμενου BCEQ\V : κ ινονμίνον DMP 16 άλλ’ . . . τίΐρον οπι. D
2 1 ίσ τ ι PQ 25 μ ίσ ο ν ο δ ν ; [M ]PQ 28 μ 4ν om. Μ1
15. Tit. ττίρ) άσωμάτου ούσίαΐ, κα\ τ ί ίδιον αυτί;? BCDM 33 ΟΙΤ)· Μ1
ujednome;a ona koja su postala izdijeljena iz jednoga - pre-
trpjevši rastavljanje - na isti se način lišavaju i dobra.
Jest, dakle, i dobrota sjedinjavanje i sjedinjavanje dobrota, i
dobro jest jedno i jedno jest prvotno dobro.
14. Svako je biće ili nepokretno ilije pokretano; a a k o je pokre-
Tano, ili je pokretano sarno od sebe, ili je pokrerano od drugog
bića; a a k o je pokretano samo od sebe, samopokretno je; ako
je pak pokretano od dritgog bića, inopokretno je. Svako je
dakle biće ili nepokretno ili samopokretno ili inopokretno.
Ako, naime, postoje inopokretna bića, nužno je da opstoji i
nepokretno, a između njih samopokretno.
Jer ako je sve inopokretno pokretano od drugoga pokretanog
bića, ili će se kretanja odvijati u krugii ili do li beskonačnost; ali
neće se odvijati ni u krugu ni do u beskonačnost, ako su doista
sva bića omeđena prapočelom i ako je ono što pokreće jače od
onoga što je pokretano. Postojat će, dakle, nešto nepokretno što
prvo pokreće.
Ali, ako je tomu tako, nužno je da postoji samopokretno. Ako
bi, naime, sve stalo, što bi doista bilo najprije pokretano? Ne bi
to, naime, bilo ne nepokretno (jer to ni je u njegovoj naravi) ni
inopokretno (jer je pokretano od drugog bića); ostaje dakle da je
ono što je najprije pokretano samopokretno - jer samopokretno je
i to što inopokretna bića spaja s nepokretnim, budući na neki
način posrednikom, kad je već u isto doba i ono što pokreće i ono
što je pokretano - od onih, naime, jedno samo pokreće, a drugoje
samo pokretano.
Svako je, dakle, biće ili nepokretno ili samopokretno ili ino-
pokretno.
A odatle je doista jasno i to da je od pokretanih bića prvo
samopokretno, a od onih koja pokreću nepokretno.
15. Sve šro je sposobno da se vrati n sebeje netjelesno.
Nijednomu, naime, od tijela nije u naravi da se vraća u sebe.
Jer, ako se ono što se vraća u što spaja s onime u što sc vraća.
očito je zaista da će se i svi dijelovi tijela onoga što se u sebe
vratilo sjediniti sa svim di jelovima; to je, naime, slučaj povratka u
sebe kada oboje postanu jedno, i ono što se vratilo i ono u što se
vratilo. To je pak nemoguće u slučaju tijela. i uopće u slučaju svih
djeljivih bića; ne spaja se naime cijelo djeljivo biće sa soboin
ci jelim zbog rastavljanja dijelova. jer jedni se dijelovi u prostoru
καί προς ο ΐπεστράφη. αδύνατον δε επί σώματος τούτο, και
δλως των μεριστών πάντων· ού γάρ δλον ολω συνάπτεται
εαυτώ το μεριστόν διά τον των μερών χωρισμόν, άλλων α λλα χού
καμίνων. ούδεν άρα σώμα προς εαυτό πίφυκεν ΐπιστρεφειν,
ώ? όλον επεστράφθαι προς ολον. εί τι άρα προς εαυτό είτι- 5
στρεπτικόν ΐστιν, άσώματόν ΐστι κα'ι άμερίς.
16. Π α ν το προς εαυτό επιστρεπτικόν χωριστήν ουσίαν εχει
παντός σώματος.
εί γάρ αχώριστου εΐη σώματος οντινοσονν, οΰχ ΐ'£ει τινά
ΐν ίρ γεια ν σώματος χωριστήν. αδύνατον γάρ, αχώριστου τής >ο
ουσίας σωμάτων ούσης, την άιτο τής ουσίας ενέργειαν είναι χω­
ρ ισ τ ή ν εσται γ ά ρ ούτως ή ενέργεια τής ουσίας κρείττων, εΐπερ
ή μεν ΐπιδεής ΐστι σωμάτων, ή δε αυτάρκης, εαυτής ονσα και
ού σωμάτων. εί ονν τι κατ ουσίαν ΐστι ν αχώριστου, και κατ
ΐ ν ί ρ γ α α ν ομοίως ή και ετι μά λλον αχώριστου, εί δε τούτο, ούκ '5
ΐπ ισ τ ρ ίφ α προς (αυτό, το γάρ προς ίαυτο ΐπιστρίφον, άλλο ον
σώματος, ΐ ν ί ρ γ α α ν ί’ χ ε ι χωριζομενην σώματος καί ού διά
σώματος ούδΐ μετά σώματος, εϊπερ ή τε ενεργεια καί το προς ο
ή ενεργεια ούδεν δείται του σώματος, χωριστόν άρα πάντη
σωμάτων ΐστί το προς εαυτό ΐπιστρίφον.
17. Π ά ν το εαυτό κινούν πρώτωςπρός εαυτόεστιν ΐπιστρεπτικόν.
εί γάρ κινεί εαυτό, καί ή κινητική ενεργεια αυτού προς
εαυτό ΐστι, καί ev άμα τό κινούν καί τό κινούμενου, ή γ ά ρ
μίρει μεν κινεί, μίρει δε κινείται, ή ολον κινεί καί κινείται, ή
όλον μεν κινεί, μίρει δε κινείται, ή εμπαλιν. ά λ λ ’ εί μέρος 25
μεν άλλο ΐσ τ ί τό κινούν, μέρος δε ά λλ ο τό κινούμενου, ούκ
εσται καθ’ εαυτό αυτοκίνητου, ΐκ μή αυτοκινήτων ύφεστός,
α λλά δοκούν μεν αυτοκίνητου, ούκ όν δε κατ’ ούσίαν τοιοΰτον.
εί δε ολον κινεί, μέρος δε κινείται, ή εμπαλιν, εσται τι μέρος εν
άμφοτεροις καθ’ εν άμα κινούν καί κινούμενου, καί τούτο ΐστι 3°
τό πρώτως αυτοκίνητου, εί δε εν και ταντόν κινεί και κινείται,
την τον κινεΐν ενέργειαν προς εαυτό έ'ξει, κινητικόν εαυτού ον.615

15. ι rb irpbs oQfort. recte (cf. 1. 18) (π(στράφη Οι) (όπιστράφη Cr. errore
preli) 3 (αυτφ BCPQ, sibi W : βαυτό D : αύτψ Μ άλλοι/ P, άλλ* vel
άλλ’ M1, om. Arg
16. 9 τινοσουν PQ, qui ante hoc verbum scholion textui inserunt rb τινοσουν
προσόθηκ* τψ άχωριστψ (sic)' rb (Χτ( συνθότον όστίν αχώριστοι (Χτ€ απλοί»
όοτριωδοΟί f) του αί0€ρα»δουϊ* τοσαυτα yap τα φυσικά. Ιο χωριστόν preli errorc
Cr. 15 ^ om. PQ 16 rb yb.pirpbs (αυτό CO(om. dett., edđ.)
17· 23 fj] €t M 24-5 8\ov K iv d καί tc tv d ra t om. PCDiVi1 : f) 8λον μ\ν κινα,
μόρα 5« K iv d ra i om. M1 : mtei»nim tcxtum tradimt PQM2W (fere similia coni.
T. Taylor) 27 ύφςστό* Μ : νφεστώ* cett. 30 fort. τοΰτο ίσται
31 ταύτόν BCD (tv καταντάν D1) : rb αυτό PQ : αυτά M : pcr se VV (cod. Ball.
‘ idem ’) 32 «αυτά] αυτά PQ
nalaze na jednome, a drugi na drugom mjestu. Nijednomu, dakle,
tijelu nije u naravi da se vraća u sebe tako da se cijelo vrati u cije-
lo. Ako, dakle, postoji što, što je sposobno da se vraća n sebe, to
je netjelesno i nedjeljivo.
16. Sve sto je sposobno da se vrati u sebe ima bivstvo odijeljeno
od tijela.
Ako bi, naime, bilo neodijeljeno od kojega mu drago tijela, ne
bi imalo nikakvo djelovanje odijeljeno od tijela. Jer nemoguće je,
ako je bivstvo neodijeljeno od tijela, da djclovanje što proizlazi
od bivstva bude odijeljeno; na taj bi, naime, način djelovanje bilo
jače od bivstva, ako bi doista ovomu bilo potrebno ti jelo, a ono
bilo samodostatno, kad bi već ovisilo samo o sebi, a ne o tijelima.
Ako je, dakle, što neodijeljeno po bivstvu, i po djelovanju je jed-
nako tako ili čak još više neodijeljeno. Ako je pak tomu tako. nc
vraća se u sebe. Ono, naime, što se vraća u sebc, jer je drugo od
tijela, ima djelovanje odvojeno od tijela, a ne ono koje bi se
sprovodilo s pomoću tijela ili u suradnji s tijelom, ako doista ni
samo djelovanje ni ono prema čemu je djelovanje usmjereno
uopće ne trebaju tijelo. Na svaki je, dakle, način ono što se vraća
u sebe odijeljeno od tijela.
17. Sve što je prvotno samopokrećuće je sposobno da sc vrati u
sebe.
Ako, naime, samo sebe pokreće, njegovo je pokretačko djelo-
vanje, s jedne strane, usmjereno prema njemu samome, a s druge
je strane jedno u isto doba i ono što pokreće i ono što je pokre-
tano. lli, naime, jednim dijelom pokreće, a u drugom je dijelu
pokretano, ili cijelo pokreće i cijelo je pokretano, ili cijelo
pokreće, a u dijelu biva pokretano, ili obrnuto. Ali ako bi jedan
dio bio ono što pokreće, a drugi ono što je pokrctano, ne bi bilo
po sebi samopokretno kad bi se već sastojalo od dijelova koji ne
bi bili samopokretni. nego bi bilo prividno samopokretno, a po
bivstvu ne bi bilo takvo. Ako bi pak cijelo pokretalo, a dio bi bio
pokretan, ili obrnuto, bio bi u oboma neki dio koji bi u isto doba
bio na isti način ono što pokreće i ono što je pokretano, a to bi
bilo ono prvotno samopokretno. A ako jedno te isto pokreće i biva
pokrctano, imat će djclovanje kretanja usmjereno prema sebi
samome, kad je već sposobno da samo sebe pokreće. Prema čenui
προς δ δέ ένεργεΐ, προς τοντο έπέστραπται. πα ν αρα το έαντό
κινονν πρώτως προς έαυτό ίστιν έπιστρεπτικόν.
18. Π α ν το τω είναι χορηγούν άλλοις αυτό πρώτως έστι
τοντο, ον μεταδίδωσι τοΐς χορηγουμένοις.
εΐ γάρ αντω τω είναι δίδωσι καί άπδ τής εαυτόν ουσίας -,
ποιείται την μετάδοσιν, δ μεν δίδωσιν νφειμένον έστι τής
ίαυτον ουσίας, ο δε έστι, μειζόνως έστι και τελειότερου, ε'ίπερ
παν το υποστατικόν τίνος κρείττόν έστι τής του υφιστάμενον
φνσεως. τον δοθέντος αρα το εν αντω τω δεδωκότι προ-
νπάρχον κρειττόνως έστι· και οπερ έκεΐνο μεν ίστιν, ά λ λ ’ ού >°
τ αυτόν ίκείνω- πρώτως γά ρ έστι, τό δε δεντέρως. ανάγκη γάρ
ή τό αυτό είναι εκάτερον καί ενα λόγον άμφοτέρων, ή μηδέν
(ϊναι κοινόν μηδέ ταντόν εν άμφοΐν, ή τό μεν πρώτως είναι, τό
δέ δεντέρως. ά λ λ ’ εί μεν ό αυτός λόγος, ούκ άν έτι τό μέν
αίτιον ε’ίη, τό δέ αποτέλεσμα· οΰδ’ άν τό μέν καθ’ αυτό, τό δ’ >5
έν τω μετασχόντι· ουδέ τό μέν ποιούν, τό δέ γινόμενον, εΐ δε
μηδέν εχοι ταΰτόν, ούκ άν τω είναι θάτερον ύφίστατο τό λοιπόν,
μηδέν προς τό είναι τό έκείνου κοινωνοΰν. λείπεται αρα τό μέν
είναι πρώτως δ δίδωσι, τό δέ δευτέρως ο τό διδόν ίστιν, έν οϊς
αντω τω είναι θάτερον έκ θατέρου χορηγείται. 20
19. Π α ν τό πρώτως έννπάρχον τινί φύσει των οντων πάσι
πάρεστι τοΐς κατ’ έκείνην την φύσιν τεταγμένοις καθ' ενα
λόγον καί ωσαύτως.
εΐ γάρ μη πασιν ωσαύτως, ά λλα το ΐς μέν, τοΐς δ’ οΰ, δήλον ώς
ούκ ήν έν έκείνη τή φύσει πρώτως, ά λ λ ’ εν άλλοίς μέν πρώτως, 2;
εν άλλοις δέ δεντέρως, τοΐς ποτέ μετέχουσι. τό γάρ ποτέ μέν
ύπαρχον, ποτέ δέ μή, ον πρώτως ουδέ καθ’ αυτό ύπάρχει, ά λ λ ’
έπεισοδιώδές έστι καί ά λλα χόθεν εφήκον, οίς άν όντως νπάρχη.
17. 1-2 Εαυτού κινούν Μ, αυτδ κινούν PQ
18 . Tit. Trtpl ovros BD 3 τδ τψ «IVai scripsi : τδ τδ *Ίναι M : τδ tlvai cett.
(ex corr. D ) 5 αύτψ τψ (ϊναι [M ] : αυτδ τ b d v a i cett. (το om. P ) : ipsi
dat esse W 6 μ^τάθ^σιν PQ 7 Λυτού dett., Cr. δ 4σ τ ιν αυτό,
’Α νάπτ. 34· 24 T€\€i 0rtpov Μ ,τ€λ*ώτ epov BCD : τ^Κίίοτέρως PQ 9 τ<>
om. C 1 : τψ dett.,Port. C r.1 9~ 10 προυπάρχον 03 (om. dett., edd.) 14 δ«υ-
τ ćpos (sic) D, €pov P 15 03 (αδ dett., Cr.) τψ δό M 16 iv τψ
BCDM : ίν τ ιν ί PQ , in alicjuo \\ π ά σ χ ο ν τι BCD 17 *χ ο ι BDEP
(ex «x«i)Q : CM ύφ ίσταΐτο B, ύφίστατο (ut videtur'j C, statuit \V :
ύφ ίστα ιτο DEM : ύφ ίσταται PQ post λοιπόν usque ad finem capitis deficit C
18 πρύς τψ «Γναι edd. 19 alt. # om. PQ τδ διδΛυ (δίδο»' Μ) 4σ Ttv 03 :
τδ διδόμ*νόν *σ τ ιν Par. 2028, Ar^ ex ci. (in mg. e?x« τδ διδόν), quod datum est
\V ; sed cf. 11. 10—11 sttpr. 20 αύτψ τψ Μ : αυτδ τ ό BPQ, ipsum esse \V :
b b
αύτψ τψ D, αυτδ τψ Ε θάτερον 0 >(θα τίρψ Port. C r.', om, Cr.2)
28 ύφηκον Q ύπ ά ρ χ α BC dctt.
usmjereno djeluje, prema tome se okrenulo. Sve, dakle, što je pr-
votno samopokiećuće je sposobno da se vrati u sebe.

18. Sve što bitkom opskrbljuje druge je scnno prvotno to što dijeli
opskrbljivanima.
Ako, naime, daruje samim bitkom i od vlastitoga bivstva gradi
prinos, ono što daruje zaostaje za vlastitim bivstvom, a ono što
ono jest je veće i savršenije, ako je doista sve ono što je sposobno
da podlaže jače od prirode podlaganoga. Od darovanoga dakle
jače opstoji ono što se otprije nahodi u samome onome što je
darovalo; a ono što daruje je doduše upravo ono što je darovano,
ali nije istovetno s njime; prvotno naime opstoji, a ovo drugotno.
Nužno je naime da su ili jedno i drugo isto i da oboje imaju jed-
nako pojmovno određenje, ili da ne postoji ništa zajedničko ni is-
lovetno u oboma, ili da jedno prvotno opstoji, a drugo drugotno.
Ali, ako bi im pojmovno određenje bilo isto. ne bi više jedno bilo
uzrok, a drugo posljedica; niti bi jedno bilo po sebi, a drugo u
onome što je uzelo dijela; niti bi jedno moglo biti ono što tvori, a
drugo ono što postaje. Kada pak ne bi imali ništa istovetno, jedno
ne bi bitkom podlagalo drugo, kad već ne bi imalo ništa zajed-
ničko s njegovim bitkom. Preostaje dakle da je bitak prvotno ono
što daruje, a drugotno da je ono što je ono što daruje, pri čemu
samim bitkom jedno opskrbljuje drugo.

19. Sve što se prvotno bitno nahodi u nekoj prirodi bića prisutno
je it svim bićiina svrstanim a u tu prirodit po jednakom e poj-
movnont određenjii i na isri način.
Ako, naime, nije prisutno u svima na isti način, nego u jedni-
ma da, a u drugima ne, očito je da se nije prvotno nalazilo u toj
prirodi, nego da se nalazilo u jednima prvotno, a u drugima dru-
golno, onima koja nekada imaju dijela. Jer ono što se nekada u
ιΛ-ιηιι nahodi, a nekada nc. ne nahodi se u tome prvotno niti se po
scbi nahodi u onim bićima u kojima se tako naliodi, nego je iz-
\ ;ma umcliuito i pridošlo od drugdje.
 20. Πάντων σωμάτων ίπέκεινά έστιν ή ψ οχ η ς ούσία, καί
πασών ψυχών επέκεινα ή νοερά φνσις, και πασών των νοερών
υποστάσεων έπέκεινα το εν.
πα ν γάρ σώμα κινητόν εστιν ύφ’ έτερον, κινεΐν δέ εαυτό ού
πέφνκεν, ά λ λ α ψ υ χ ή ς μετουσία κινείται έξ εαυτόν, και ζή διά s
ψ υ χ ή ν και παρούσης μεν ψ υ χ ή ς αυτοκίνητου πώς έστιν,
άπούσης δε ετεροκίνητοι’, ώς ταυτην έ'χον καθ' αύτδτήν φύσιν,
και ώ ί ψ υχή ς την αυτοκίνητου ουσίαν λαχούσης. ώ γά ρ αν
παραγενηται, τούτω μεταδίδωσιν αΰτοκινησίας· ου δε μετα-
δίδωσιν αύτώ τώ είναι, τούτο πολλώ πρότερον αυτή εστιν. έπ- ίο
εκείνα άρα σωμάτων έστίν, ώ? αυτοκίνητος κατ ουσίαν, τών
κατά μέθεξιν αυτοκινήτων γινομένων.
π ά λ ιν δέ ή ψ υ χ ή κινούμενη ΰφ’ έαυτής δευτεραν εχει τάζιν
τής ακινήτου φύσεως και κατ’ ενέργειαν ακινήτου ύφεστώσης·
διότι πάντων μεν τών κινουμένων ηγείται το αύτοκίνητον, πάν- ΐ5
των δέ τών κινούντων το ακίνητον. εί συν ή ψ υ χ ή κινουμένη
ΰφ' έαυτής τα ά λ λ α κινεΐ, δει προ αυτής είναι το άκινήτως
κινούν, νους δέ κινεί ακίνητος ών και άει κατά τα αυτά ενεργών,
και γάρ ή ψ υ χ ή διά νουν μετέχει τοϋ άεϊ νοεϊν, ώσπερ σώμα
διά ψ υ χ ή ν τοΰ έαυτδ κινεΐν. εί γάρ ήν εν ψ υ χ ή το άει νοεϊν ίο
πρώτως, πάσαις αν υπήρχε ψ νχαΐς, ώσπερ και το έαντήν κινεΐν.
οϋκ άρα ψ ν χ ή τούτο υπάρχει πρώτως· δει άρα &ρδ αυτής είναι
το πρώτως νοητικόν προ τών ψ υχώ ν άρα ό νους.
ά λ λ α μην και προ τοΰ νοΰ το εν. νους γά ρ εί καί ακίνητος,
ά λ λ ’ ούχ ε ν ν ο ε ΐγ ά ρ έαυτδ ν καί ενεργεί περί έαντόν. καί τοΰ 2 =,
μέν ένδς πάντα μετέχει τά όπωσοΰν όντα, νοΰ δέ ού πάντα· οΐς
γά ρ αν παρή νοΰ μετουσία, ταΰτα γνώσεως ανάγκη μετέχειν,
διότι ή νοερά γνώσίς έστιν άρχή καί αιτία πρώτη τοΰ γινώσκειν.
επέκεινα άρα τδ εν τοΰ νοΰ.
καί οΰκέτι τοΰ ένδς ά λ λ ο επέκεινα, ταύτδν γά ρ έν καί 3°
τ ά γ α θ ό ν αρχή άρα πάντων, ώς δέδεικται.

2 0 . a 1. ι επέκεινα usque ad cap. 21, 1. 27 ουσία deficit Μ ut nunc est

I ψ ν χ η s BCIX) \V : ψ υχή ί Λ ι ; an ψ υχ ικ ή ■ 2 τω ν ante ψ υχώ ν add. PQ
3 έπέκεινα rb f v j επέκεινα A νους" καί -κάντων τώ ν υντων επέκεινα έ σ τ ϊτ ΰ εν PQ
5 «αυτοΰ BDE : αΰτοΰ CPQ dett. 6 καί π α ρούσ ης} ή πα ρουσ ίασ ές 7 κα^’
αυτήν dett. 8 τ ή ν om. 1JCD dett. 10 αυτή Q, ipsa \V : αυτή cett.
II σωμάτως. αυτή ε σ τ ιν Λ ι ΐ 2 ·γενομενων Ο 13 άφ* έαυτής dett.
15 διά Arg 17 αφ' έαυτής Ο ακίνητον Arg 18 τά om. DJPQ
19 διά νοΰ PQ τδ σώμα Ο 2ο τοΰ] τά dett. 21 post πρώτως ins.
ήτοι καί τα?ί (το?ϊ Ρ) a \ 0yo is PQ 22 ψ υχή QArg. 26 νυν δε ου πά ντα
om. dett. (του δ< νυν οΰ π ά ντα Cr.2 sine libris) 27 &ν Ricc. 7° Amb. 38 :
om. G> νους μετουσ ία edd. 29 του νοΰ τδ εν PQ 3 1 αρχή άρα
ΡΜ, principium ergo \\α β ·γ : τ ajatvlv δε αρ χή 1Η Ι > dclt. (et sio \V secunđum
codd. Poit. liall.)
20. S omt stramt svih tijela je bivstvo duše. a s oim strami svih
dnša je umna prirocki, a s onu stranu svih iinmih opstojnosti je
jedno.
Svako je. nairne, tijelo pokretano od drugoga, a samopokreta-
njc mu nije u naravi, nego se samo od sebe kreće u zajednici s
dušom, i živi zahvaljujući duši; i ako je duša prisutna. sarno-
pokretno je tijelo na neki način, a ako je odsutna, inopokrelno je,
- jer tijelo po sebi ima takvu prirodu, i jer je duši palo u dio
samopokretno bivstvo. U čemu se, naime, nađe, tomu podaruje
samopokretanje; a ono što podaruje samim bitkom, to je sama
mnogo prije. Duša je dakle s onu stranu tijela, jer je samopokret-
na po bivstvu, dok tijela postaju samopokretnima po dioništvu.
Nego duša opet, kad je već pokretana od same sebe, irna niži
položaj u odnosu prema nepokretnoj priiodi i onoj koja je po
djelovanju nepokretna; zato svima pokretanim bićima upravlja
samopokretno, a svima pokretačima nepokretno. Ako dakle duša,
- kad je već pokretana od sebe same - pokreće ostalo, treba da
prije nje opstoji nepokretan pokretač. Um pak pokreće budući
nepokretan i vazda na isti način djelujući. I doista duša zahvalju-
jući imui ima dijela u vječnom umovanju upravo kao što tijelo za-
livaljujući duši ima dijela u samopokretanju. Kad bi se, naime, u
duši vječno umovanje nahodilo prvotno, ono bi padalo u dio svim
dušama upravo kao i samopokretanje. To dakle duši ne pada u dio
prvotno. Treba dakle da prije nje postoji ono što je prvotno umno;
prije duša dakle opstoji um.
Ali ipak i prije uma opstoji jedno. Jer um, unatoč tomu što je
ncpokretan, ipak nije jedno; umuje naime o sebi i djeluje u odno-
su na sebe. U jednome osim toga imaju dijela sva bića, ma koja
ona bila, a u umu nemaju sva dijela; koja naime bića imaju
dioništvo u umu, nužno je da ta imaju dijela u spoznaji, stoga što
je umna spoznaja izvor i prvi uzrok spoznavanja. Jedno je dakle s
onu stranu uma.
A ništa se drugo ne nalazi s onu stranu jednoga. Istovetno jc
naime jedno i dobro; počelo je dakle svih stvari, kao šlo je
pokazano.
 21. Π ά σα τάξις άπό μονάδος άρχομίνη πρόίΐσιν (ίς πλήθος
τή μονάδι σύστοιχον, και πάσης τά£(ως το πλήθος (ίς μίαν
ά νάγ(ται μονάδα.
ή μ ίν γάρ μονάς, αρχής ί’χουσα λόγον, άπογίννα το οίκ(ΐον
ίαυτή πλήθος· διό και μία σ(ΐρά και μία τά£ις, ή όλη παρά s
τής μονάδας ί χ ι ι τήν ( ίς το πλήθος ύ π ό β α σ ιν ού γά ρ (τι τάξις
ούδί σαρά, τής μονάδος άγονου μίνούσης καθ' αυτήν.
το δί πλήθος ά νά γιται π ά λ ιν (ίς μίαν τήν κοινήν των όμο-
ταγών πάντων αιτίαν. το γά ρ ίν παντι τω π λ ή θ α ταύτόν ούκ
άφ ίνός των (ν τω π λ ή θ ίΐ τήν πρόοδον ίσ χ ( · το γάρ άφ’ ίνός ΙΟ
μόνου των πολλών ού κοινόν πάντων, ά λ λ α τής ίκίίνου μόνης
ιδιότητας (£αίρ(τον. ίπ ( ί ούν καθ’ (κάστην τάξιν ί σ τ ί τις και
κοινωνία και σ υ ν ίχ ιια και ταυτότης, δύ ήν και τάδ( μ ίν όμοταγή
λ ίγ ί τ α ι , τάδ( δί ίτίροταγή, δήλον ώ ί από μιας αρχής ήκ(ΐ
7τάση τή τάζΐΐ τό ταύτόν. ίστιν άρα μονάς μία προ τού ι?
πλήθους καθ’ ίκάστην τά£ιν και (ίρμόν τον (να λόγον τοϊς ίν
αυτή Τΐταγμίνοις παρ^χομίνη πρός τ( ά λλ η λ α κα'ι προς τό
ολον. άλλο μ ίν γάρ άλλου αίτιον ίστω των ΰπό τήν αυτήν
σ α ρ ά ν τό δί ώ ί μιας τής σαράς αίτιον άνάγκη προ των
πάντων ιίναι, και ά π’ αΰτοΰ πάντα ώ ί όμοταγή γίννά σ θ α ι, μη 2ο
ως τόδ( τι (καστον ά λ λ ’ ώ ί τήσδ( τής τά£(ως ύπάρχον.
ίκ δή τούτων φανερόν ότι καί τή φ ύ σ α τού σώματος ύ π ά ρ χ α
τό τ( ίν και τό πλήθος, καί ή τ( μία φνσις τάς πολλά ς ί χ α
συνηρτημίνας και αΐ πολλαί φύσίΐς ίκ μιας ( ίσ( τής του όλου
φνσίως, καί τή τ ά ξ α των ψ υχώ ν πάρβστιν ίκ μιας τ( άρχίσθαι 25
ψ υχή ς τής πρώτης καί (ίς πλήθος ψ υχώ ν ύποβαίν(ΐν καί τό
πλήθος (ίς τήν μίαν ά ν ά γ α ν , καί τή νοίρα ούσία μονάδα τ(
(ίναι νοίράν καί νόων πλήθος ί£ όνος νοΰ προίλθόν καί (ίς
ίκίίνην ίπιστρίφον, καί τω ίνί τω προ των πάντων τό πλήθος
των ίνάδων καί ταΐς ίνάσι τήν (ίς τό 'ίν άνάτασιν. μ(τά τό ίν
άρα τό πρώτον ίνάδίς, καί μ(τά νουν τον πρώτον νό(ς, καί μ(τά
τήν ψ υ χ ή ν τήν πρώτην ψυχαί,' καί μ(τά τήν όλην φύσιν αί
πολλαί φυσάς.
2 1. 1 it. 7τ*ρ] του ^oni. UCI) τον οιπ. () >υτι ον πρώτον α ϊτώ ν ο νους BCOAr^O
tum * vt ( v0cv άρχ^ται τ η ν π*ρϊ τώ ν Ιδίω ν δόξαν τω ν πλα τω νικώ ν σ υνισ τιιν ( <τυ<τταν C)
BCD 4 Η·*ν om. Ο 5 a^r V ^ Γίί» fo.vrrjs P lJ2 alt. μία οηι. Ο
τ$ scripsi : η Ο) 9 αιτίω ν Α τg τψ om. Ο 14 &ρχη$ om. Ο
ί}κ«< om. deit, 16 καί ίίρμυν τό ν ίενα λόγον l ’Q : τδν e. λύy . κ · (ίρμόν BCD
dett. \\ (τον β. Koy. oin. C 1') 17 αντφ Ο παρ^χομόνη τ ίτα γ μ ό ν ο ις PQArg
18 άλλο . . . άλλον BCI >Arg\Y : άλλον . . . άλλου ; άλλο . . . άλλψ Ο τώ ν ]
τό Ar^ 19 τ η ς μ ι as eclci. 20 πά ντω ν ' πρα γμάτω ν Ο πάντα~] πάντως PQ :
πάντω ν Arjj 7 ivftrdat FQ 24 *ίσι om. BC I) dett. 27 post ούσία
ndd. ovv O 30 η . . . άνάτασις O1 vel Ο3 32 primum τ η ν om. BCDO
32-3 αί om. PQ : ai πολλαί om. O
21. Svaki red počinje od jedinice i proizlazi u ninoštvo koje odgo-
varci jed in ici, a nmoštvo se svakoga reda svodi natrag na je-
dinicit.
Jedinica, naime, jer ima vrijednost počela, rađa sebi pripadno
mnoštvo. Zato je i niz jedan i red jedan, red koji se čitav od je-
dinice spušta u mnoštvo; nema, naime, više ni reda ni niza ako je-
dinica po sebi ostaje neplodnom.
Mnoštvo se pak opet svodi natrag na jedan zajednički uzrok
svih u redu na jednak način poredanih članova. Ono, naime, što je
u svakome mnoštvu istovetno nijc proizašlo od jednoga od člano-
va tog mnoštva; jer ono što proizlazi od pukoga jednoga od
mnogih nije zajedničko svima, nego isključivć pripada pukoj nje-
govoj osobini. Budući dakle da u svakom redu postoji neki temelj
zajedništva, postojanost i istovetnost, na temelju koje se kazuje da
su jedne stvari u redu na jednak način poredane, a druge da su
poredane na drugačiji način, očigledno je da ono istovetno u
svakome redu potječe od jednog počela. Postoji dakle jedinica,
jedna prije mnoštva u svakome pojedinom redu i nizanju, koja
uzrokuje jednak odnos u njemu poredanih članova i jednih prema
drugima i prema cjelini. Neka, naime, jedan član od onih što su
nanizani u istome nizu bude uzrokom drugoga člana; no nužno je
da ono što se nahodi kao uzrok jednoga niza bude prije svih
članova toga niza te da se svi članovi, kao oni koji su u redu na
jednak način poredani, od njega rađaju, ne kao neko to tu zasebno
pojedinačno, nego kao ono što pripada tomu redu.
Odatle je zaista jasno da također prirodi tijela pripada i jedno i
mnoštvo, a da jedna priroda, s jedne strane, ima mnoge prirode
što su s njome svezane, dok, s druge strane, te mnoge prirode pot-
ječu od jedne koja obilježuje cjelinu, te da je redu duša moguće
da, s jedne strane, započinje od jedne duše, prve, i da se spušta u
mnoštvo duša, a da se, s druge strane, mnoštvo duša svodi natrag
na jednu, te da je umnom bivstvu moguće da, s jedne strane, bude
umna jedinica, a da, s druge strane, bude mnoštvo umova što je
proizašlo od jednog uma i koje se vraća u onu umnu jedinicu, te
da je jednomu - koje opstoji prije svih stvari - moguće, s jedne
strane, da bude mnoštvo jedinica, a jedinicama da je, s druge
strane, omogućen uspon do jednoga. Poslije jednoga su dakle
prvo jedinice, poslije uma su prvo urnovi, poslije prve duše su
duše. a poslije cijele prirode su mnoge prirode.
 22. Π ά ν τό πρώτων και αρχικών ον καθ’ έκάστην τάξιν ΐν
ΐστι, κ'αϊ οντ( δυο οντΐ πλΐίω δυΐΐν, άλλα. μονογ ΐν ΐν παν.
ΐστω γάρ, d δυνατόν, δύο· τό γά ρ αυτό αδύνατον και π λΐΐό-
νων όντων. ή ούν ΐκάτΐρον τούτων ΐστιν δ λ ί γ ΐ τ α ι πρώτων η
το ΐζ άμφοΐν. ά λ λ ’ ΐΐ μ ΐν το ΐξ άμφοΐν, ΐν άν ΐϊη π ά λ ιν και 5
ού δύο τα πρώτα. ei’ δΐ ΐκάτΐρον, ή ΐκ θατΐρον θάτΐρον, και
ον πρώτον ΐκάτΐρον- ή ΐπίσην αμφω. ά λ λ ’ ί ΐ h τίσην, ούδΐτΐρον
ίτι ΐσται πρώτων. ΐ ϊ γάρ το ΐτΐρον πρώτων, τούτο δΐ ού
ταύτον τώ ΐτίρω, τ ί ΐσται την τά£ΐων ΐκΐίνην ; δ γάρ μηδέν
άλλο ΐστιν ή ο λ ί γ ΐ τ α ι , τούτο ΐστι πρώτων τούτων δΐ ΐκάτΐρον >°
ΐτΐρον ον ΐσ τ ί τ ΐ άμα και ούκ ΐστιν ο λ ίγ ΐ τ α ι . ΐ ϊ ούν ταΰτα
διαφίρΐΐ μ ΐν άλλήλων, ού καθόσον δΐ ΐστιν ο λ ί γ ΐ τ α ι πρώτων
διαφίρΐΐ (τούτο γάρ πρώτων ταύτον πίπονθιν), ούκ αμφω ΐσται
πρώτων, ά λ λ ’ ΐκΐϊνο, ον αμφω μ ΐτα σχόντα πρώτων ΐίναι Xeye-
ται.
ΐκ δη τούτων φανΐρόν ότι και το πρώτων όν ΐν ΐστι μόνον,
ά λ λ ’ ού δύο τά πρώτων όντα ή πλΐίω- και ό πρώτιστον νούν ΐΐν
μονον, ά λ λ ού δύο οί πρώτοι νόον και ή πρώτιστη φ υ χ η μία·
και ΐ φ ’ έκαστου των ΐ ι’δών, οΐον τό πρώτων καλόν, τό πρώτων
ίσον, και ίπ ι πάντων όμοιων οντω δΐ καί το τού ζώου ίΐδον ΐν ίο
τό πρώτον, και τό τού άνθρώπον· ή γάρ αύτη άπόδαξιν.
23. Π α ν τό άμίθΐκτον νφίστησιν άφ’ ΐαντοΰ τά μ ΐτ ΐχ ό μ ΐν α ,
και πάσαι αί μ ίτ ΐχ ό μ ΐν α ι νποστάσΐΐν ΐίν άμιθΐκτονν νπάρ£ΐΐν
άνατΐίνονται.
τό μ ΐν γάρ άμίθΐκτον, μονάδον ΐχον λόγον ών ΐαντοΰ ον και 2.S
ούκ άλλου και ώ ί ΐξηρημίνον τών μΐΤΐχόντων, άπογΐννα τά
μ ΐτ ίχ ΐσ θ α ι δυνάμωνα. η γάρ άγονον ΐστή ξΐτα ι καθ’ αυτό, και
ούδΐν άν ΐχοι τ ίμ ιο ν ή δώσΐΐ τι άφ’ ΐαντοΰ, και τό μ ΐν λαβόν
μ ΐ τ ί σ χ ΐ , τό δΐ δοθΐν ύπέστη μΐΤΐχομΐνων.
τό δΐ μΐτΐχόμονον παν, τινόν γΐνόμονον ύφ’ ον μ ΐτ ίχ ο τ α ι, 30
δΐύτΐρόν ΐστι τού πάσιν όμοιων παρόντον και πάντα άφ’ ΐαντοΰ
πληρώσαντον. τό μ ΐν γάρ ΐν ΐνι ον ΐν τοϊν άλλοιν ούκ ΐστιν·
τό δΐ πάσιν ώσαύτων παρόν, ινα πάσιν ΐλλ ά μ π η , ούκ ΐν ΐν ί
ΐστιν, α λ λ ά προ τών πάντων. ή γάρ ΐν πάσίν ΐστιν ή ΐν ΐνι 32

2 2 . 2 δ υα ν BMPQ : CI) 4 prius $7] dett. eV antc ΐκ ά τΐρ ο ν add.

CDE ΐσ τ ιν Om. đeit. 6 in θατΐρυυ (jO\V (ίκατέρου (lett., edd.) 7 (K ai e po v
6 v ’ fj M2 8 τούτα» M 1 3 και ούκ &μφω PQ 1 3 —1 4 $<τται -πρώτα B l J O
ΐ6 καί 00 (οίη. ed<l.) τύ -πρώτον ύν ΡΟ aο cVi -πάσιν PQ
23. 1 it π fpl τού ά μ ίθ ΐκ τ ο ν BCDM 23 ά μ ΐθ ΐκ το ν Ρ () 2ί \o yo v ( χον
ΡΠ *(> u»s α> (οιη. cdd.) ςζηρμ ίνον Μ2 27 BC1)\Y (coni. Τ. Taylor) :
t i Μ (in rasura) ΡΟ 30 j>os>t μ * τ ίχ * τ α ι rep. *γ*νόμ*νον C.i’. sine lil»ris
33 'iv απασιν ΡΟ καί υνκ PQ
22. 5 ve šfo prvotno i izvorno opstoji it svakom nizn je jedno, te
nije ni clvoje ni više od dvoga, uego je sve jedino.
Neka, naime, bude, ako je moguće, dvoje; na isti je, naime,
način nemoguće i ako ih je više od dvoga. Ili je dakle svako od
toga dvoga napose ono za što se kazuje da je prvotno ili je to ono
što se sastoji od obojega. Ali, ako bi to bilo ono što se sasloji od
obojega, opet bi prvo bilo jedno, a ne dva. Ako bi pak to bilo ono
što se sastoji od obojega, opet bi prvo bilo jedno, a ne dva. Ako bi
pak to bilo svako od dvoga napose, bilo bi ili jedno proizašlo od
drugoga, te ne bi svako od dvoga napose bilo prvo; ili bi oboje
bilo u jednakoj mjcri prvo. Ali, ako bi obojc bilo u jednakoj mjcri
prvo. nijedno od dvoga ne bi više bilo prvotno. Ako bi, naime,
jedno od dvoga opstojalo prvotno, a to ne bi bilo istovetno s
drugime od dvoga, zašto bi pripadalo onomu redu u kome se na-
hodi drugo? Ono, naime, što nije ništa drugo nego ono za što se
kazuje da je prvotno, to postoji prvotno; budući pak da je svako
od toga dvoga napose drugo, i jest u isto doba i nije ono za što se
kazuje da je prvotno. Ako se, dakle, to dvoje razlikuje doduše jed-
no od drugoga, ali se ne razlikuje s obzirom na ono za što se
kazuje da je prvotno (to ih je, naime, prvotno postojeće jedno te
jedno snašlo), nijedno od dvoga neće opstojati prvotno, nego se
za ono u čemu je oboje steklo dijela kazuje da opstoji prvotno.
Odatle je zaista jasno da je i ono prvotno biće samo jedno, a da
nema dva ili više prvotnih bića; i da je najprvi um samo jedan, a
da nema dva prva uma; i da je prva duša jedna; i da je tako sa
svakim pojedinim od oblika, kao na primjer prvotno lijepo, prvot-
no ravno, i da je jednako tako sa svima ostalima; a da je tako i
prvi oblik životinje jedan, i onaj čovjekov da je jedan; dokazuje
se, naime, na isti način za sve.
23. .S'v’c' II čemu se nerna dijela proizvodi iz sebe ono u čentn se
iina dijela, a sve opstojnosti u kojima se ima dijela uspinjii se
preina bitnostima u kojima se neina dijela.
Ono, nairne, u čemu se nema dijela - jer ima vrijednost mo-
nade kao vlastito biće, a ne drugoga, i kao izuzeto od bića koja
imajii u čeniu dijela - rađa od sebe bića što su sposobna da se u
njima ima dijela. Ili će, naime, to ostati neplodno, samo za sebe -
a u tom slučaju ne bi imalo nikakve časti - ili će dati nešto od
sebe, i primalac je postao dionikom, a ono što je dato se našlo tu
na taj način da se u tome ima dijela.
Sve pak ono o čemu se ima dijela, jer je palo u dio onomu što
u njemu ima dijela, je drugo od onoga što je prisutno jcdnako u
svim bićima i što je sva bića ispunilo svojim vlastilim bićem.
τω ν π ά ν τ ω ν ή π ρ ο των π άντω ν. ά λ λ ά το μ ί ν ί ν π ά σ ι ν 6 ν,
μ ΐ ρ ι σ θ ί ν ΐί ς π ά ν τ α , π ά λ ι ν ά λ λ ο ν ά ν δ ίο ιτο τ ο ν το μ ΐ ρ ι σ θ ΐ ν
ίνίζοντος· κ αι ο ν κ ίτ ά ν τον α ντοΰ μ ΐ τ ί χ ο ι π ά ν τ α , ά λ λ α τ ο μ\ν
άλλον, το δ ΐ ά λ λ ο ν , τον ίν δ ς μ ΐρ ισ θ ίν τ ο ς . ΐ ί δ ί ί ν ΐ ν ϊ των
π ά ν τω ν , ο ν κ ίτ ι τω ν π ά ν τω ν ίσ τ α ι, ά λ λ ’ ΐνός. ΐ ί ούν κ α ι κοινδν 5
των μ ΐ τ ί χ α ν δ ν ν α μ ίν ω ν κ α ι το α ντ ο πά ν τω ν , π ρ ο των π ά ν τω ν
ίσ τ α ι· τούτο δ ί ά μ ίθ ΐκ τ ο ν .
24. Π α ν το μ ΐ τ ί χ ο ν τον μ ΐ τ ΐ χ ο μ ίν ο ν κ α τ α δ ιίσ τ ΐρ ο ν , κ α ι το
μ ΐΤ ΐχ ό μ ΐν ο ν τον ά μ ΐθ ίκ τ ο ν .
το μ ί ν γ ά ρ μ ΐ τ ί χ ο ν , π ρ ο τ ή ς μ ΐ θ ί ζ ΐ ω ς ά τ ΐ λ ί ς ον, τ ί λ α ο ν δ ί ίο
τή μ (θ (£ α γ ινό μ εν ο ν, δ ΐν τ ΐρ δ ν ί σ τ ι π ά ν τω ς τον μ ΐ τ ΐ χ ο μ ίν ο ν ,
κάβο τ ί λ ι ώ ν ί σ τ ι μ ΐτ α σ χ ό ν . ή γ ά ρ ά τ ΐ λ ί ς ή ν , τ α ν τ ρ τον
μ ΐ τ α σ χ ΐ θ ί ν τ ο ς , ο π ο ι α τ ί λ ΐ ΐ ο ν αντό, κ α τ α δ ΐίσ τ ΐρ ο ν .
το δ ί μ ΐΤ ΐχ ό μ ΐν ο ν , τίνος δν κα'ι ον πά ν τω ν , τον π ά ν τ ω ν οντος
κ α ι ον τίνος π ά λ ι ν ν φ α μ ί ν η ν ί λ α χ ΐ ν νπ α ρζιν· το μ ί ν γ ά ρ τω is
π ά ν τω ν α ΐτίω σ ν γ γ ΐ ν ί σ τ ΐ ρ ο ν , το δ ί ή τ τ ο ν σ υ γ γ ΐν ίς .
ή γ ά τ α ι ά ρ α το μ ί ν ά μ ίθ ΐκ τ ο ν των μ ΐΤ ΐχ ο μ ίν ω ν , τ α ν τ α δ ΐ
των μ ΐτ ΐχ ό ν τ ω ν . ώς γ ά ρ σ ν ν ΐλ ό ν τ ι φ ά ν α ι, το μ ί ν ί σ τ ι ν 'ίν
προ των π ο λ λ ώ ν το δ ΐ μ ΐΤ ΐχ ό μ ΐν ο ν ΐ ν τοίς π ο λ λοΐς, ΐ ν ά μ α κ αι
ονχ ΐ ν το δ ΐ μ ΐ τ ί χ ο ν π α ν ο νχ ΐ ν ά μ α και ΐν. jo
25. Π α ν το τ ί λ ΐ ΐ ο ν ΐίς ά π ο γ ΐ ν ν ή σ ΐ ΐ ς π ρ ό α σ ι ν S>v δ ν ν α τα ι
π α ρ ά γ ΐΐν , α ντο μ ιμ ο ν μ ΐν ο ν τ η ν μ ία ν των ολωΐ' α ρ χ ή ν.
α>Γ γ ά ρ ί κ ΐ ί ν η διά τ ή ν α γ α θ ό τ η τ α τη ν ία ν τ ή ς π ά ν τω ν ί σ τ ιν
ΐνια ίω ς ν π ο σ τ α τ ικ ή των δντων (ταύτόν γ ά ρ τ ά γ α θ ο ν κ αι το ΐν ,
ω σ τ ΐ και το ά γα θ ο α δ ω ς τω ΐνια ίω ς ταύτόν), οντω κα'ι τ ά μ ΐ τ
ί κ ΐίν η ν διά τ ή ν τ ΐ λ α ό τ η τ α τή ν ία ν τ ώ ν ά λ λ α γ ενν ά ν ί π ΐ ί γ ΐ τ α ι
κ α τ α δ ΐ ί σ τ ΐ ρ α τ ή ς ία ν τω ν ούσίας. ή τ ΐ γ ά ρ τ ΐ λ ΐ ώ τ η ς τ ά γ α θ ο ν
μ οΐρά τίς ί σ τ ι κ αί το τ ί λ α ο ν , ρ τ ί λ α ο ν , μ ι μ ά τ α ι τ ά γ α θ ο ν .
ίκ ά ν ο δ ΐ π ά ντω ν ή ν ν π ο σ τ α τ ικ ό ν ω σ τ ΐ κ αί το τ ί λ α ο ν 3>ν
δ ν ν α τα ι π α ρ α κ τ ικ ό ν ί σ τ ι κ α τά φ νσ ιν. καί το μ ί ν τ ΐ λ α ό τ ΐ ρ ο ν , 30
δσω 7τΐρ ά ν ρ τ ΐ λ α ό τ ΐ ρ ο ν , τοσοντω π λ α ό ν ω ν α ίτιον. το γ ά ρ
τ ΐ λ ΐ ώ τ ΐ ρ ο ν μ ά λ λ ο ν τ ά γ α θ ο ν μ ΐ τ ί χ α · τούτο δ ί, ίγ γ ν τ ίρ ω τ ά γ α -
θοΰ’ τούτο δί, σ ν γ γ ΐ ν ί σ τ ΐ ρ ο ν τω π ά ν τω ν αΐτίω· τούτο δ ί,
π λ α ό ν ω ν αίτιον, το δ ΐ ά τ ΐ λ ίσ τ ΐ ρ ο ν , οσω π ΐ ρ ά ν ά τ ΐ λ ί σ τ ΐ ρ ο ν ρ,
τ ο σ ω δ ΐ μ ά λ λ ο ν ίλ α τ τ ό ν ω ν αίτιον. π ο ρρώ τΐρον γ ά ρ δν τού 352345
23. 2 το ν το CM2 : τοντο BDM1 : om. Ρ(<)
2 4 . 10 μ ίν om. Ο, neque agnosc. \V 11 "γινόμενον D, *γΐνόμ*νον ex ytvo-
μ*νυν Ρ 12 καθ' 5 13D post ya p ins. &ν PQ ταύτρ to, hac \V :
suprascr. κατά τούτο M, unde κατά τοΟτο ταυτρ Ο1, καί τοντο edd. 14 prius
•κάντων] πάντ ω ί Μ 1
25. Tit. irepl τ«λείου BCDM 25 τί> aya$oftS 4s PQ τ<ρ] τό BPQ
32-3 τ aya$ov MQ : τον a ya θον BCDP
Ono, naime, što se nahodi u jednom biću, toga nema u drugima;
ono pak što jc prisutno u svima na isti način, da sja iz svih bića,
ne nahodi se u jednom biću, nego jest prije svih bića. Ili je,
naime, to u svima ili u jednome od svih, ili je prije svih. Ali ono
što bi bilo u svima, jer bi bilo podijeljeno na sva bića, samo bi
opet trebalo drugo biće koje bi ujedinjavalo podijeljeno; osim
toga, ne bi više u njemu imala dijela sva bića, nego bi jedno imalo
dijela u jednome, a drugo u drugome, kad je već jedno podije-
Ijeno. Ako bi pak to bilo u jednome od svih bića, ne bi više pri-
padalo svim bićima, nego jednomu. Ako je dakle, s jedne strane,
zajedničko onim bićima koja mogu imati dijela, a, s druge strane,
isto za sva bića, opstojat će prije svih bića; to je pak ono u černu
se nema dijela.
24. Sve ono što imci dijela je slabije od onoga u čemu se ima di-
jela. a ono 11 čeinu se ima dijela je slabije od onoga u čemu se
nenia dijela.
Ono, naime, što ima dijela - jer je prije dioništva nepotpuno, a
potpunim je postalo zahvaljujući dioništvu - na svaki je način
drugo od onoga u čemu se ima dijela, ukoliko je potpuno zato što
je steklo dijela. Kako je, naime, bilo nepotpuno, tako je od onoga
u čemu je steklo dijela, što ga čini potpunim, slabije.
Onomu je pak u čemu se ima dijela, kad već pripada gdje ko-
jemu biću, a ne svima, pala opet u dio niža bitnost u odnosu pre-
ma onome što pripada svim bićima, a ne samo gdje kojemu; ovo
je, naime, srodnije uzroku svih stvari, a ono je manje srodno.
Prethodi dakle ono u čemu se nema dijela onim bićima u koji-
ma se ima dijela, a ta prethode onima koja imaju dijela. Jer
ukratko govoreći, to je jedno prije mnogih bića; ono pak u čemu
se ima dijela je u mnogima, u isto doba jedno i ne-jedno; a sve
ono što ima dijela je u isto doba ne-jedno i jedno.
25. Sve što je potpuno napreduje u rađanju oidh stvari koje moze
proizvoditi, pri čeniu sdmo oponaša jedno počelo svemira.
Kako je, naime, to počelo zbog svoje vlastite dobrote ono što
jedinstveno uspostavlja sva bića (istovetno je, naime, dobro i jed-
no, tako da je i djelovanje koje ima oblik dobra istovetno s onime
koje ide za jedinstvom), tako i ona bića što opstoje poslije njega
bivaju zbog svoje vlastite potpunosti nagonjena da rađaju bića što
su slabija od njihovoga vlastitog bivstva. Jer i potpunost je neki
dio dobra i potpuno, ukoliko je potpuno, oponaša dobro. Ono je
pak uspostavilo sve stvari; tako da je i potpuno po prirodi sposob-
no da proizvodi ono što može. A ono što je potpunije, baš onoliko
πάντα παράγοντος, όλαττόνων εστ'ιν υποστατικόν. τω γά ρ
πάντα νφιστάνειν η κοσμεΐν ή τελειούν ή σννόχειν ή ζωοποιεΐν
ή δημιονργειν το μεν ίπ'ι πλειόνων εκαστα τούτων δράν σ υ γ ­
γενές, το δε επι όλαττόνων άλλοτριώτερον.
εκ δη τούτων φανερδν δτι το πορρώτατον τής άρχής των ;
πάντων άγονόν εστι και ούδενδς αίτιον εί γάρ τι γέννα και εχει
τι μεθ’ εαυτό, δήλον ώς ούκετ άν είη πορρώτατον, ά λ λ ’ δ παρ-
ή γ α γ ε πορρωτερω εκείνης, αυτό δε εγγύτερον τω πα ράγειν και
δτι άλλο, μιμούμενον την πάντων παρακτικήν των δντων αιτίαν.
26. Π α ν το παρακτικδν αίτιον άλλων μόνον αυτό όφ’ εαυτού ίο
παράγει τα μ(τ' αύτδ και τα εφεξής.
εί γά ρ μιμείται το εν, εκείνο δε άκινήτως νφίστησι τα μετ’
αύτο, και π α ν το παράγον ωσαύτως εχει την τον παράγειν
αιτίαν. ά λ λ α μην και το εν άκινήτως ύφίστησιν. εί γάρ διά
κινήσεως, ή εν αντω ή κίνησις, και κινούμίνον ούδε εν ετιεσται, ί?
μεταβ άλλον όκ τοΰ ί ν ή εΐ μετ’ αύτο ή κίνησις, και αύτή όκ
τον όνος εσται, και ή επ’ άπειρον, ή άκινήτως πα ρ άτα τδ ίν.
και π α ν το παράγον μιμήσεται το ίν και την παρακτικήν των
όλων αιτίαν. ίκ γά ρ τον πρώτως πανταχού το μή πρωτως·
ώστε και εκ τον πάντων παρακτικον το τινων παρακτικον. και 2ο
άπαν άρα το παράγον μόνον ίφ' εαυτού παράγει τά εφεξής.
ανελαττώτων άρα των παραγόντων μενόντων, τά δεύτερα
7ταράγεται ύπ’ αύτώ ν τδ γάρ όπωσοΰν ελαττονμενον μενειν
άδύνατον οΐόν όστιν.
27. Π α ν το παράγον διά τελειότητα και δννάμεως περιουσίαν 25
παρακτικον εστι των δεύτερων.
εί γά ρ μή διά τδ τελειον, ά λ λ ’ όλλεΐπον κατά τήν δύναμιν
πα ρήγα γεν, ού<5’ αν τήν εαυτού τάξιν άκίνητον ήδύνατο
φυλάττειν. τδ γάρ δ ί ελλειήτιν και άσθενειαν άλλω τδ είναι
παρεχόμενον ττ} εαυτού τροπή και άλλοιώσει τήν νπόστασιν jo
εκείνω παρέχεται, μενει δε οίόν εστι πά ν τδ π α ρ ά γ ο ν και
μενοντος, τδ μετ' αύτδ πρόεισι. πλήρες άρα και τελειον

25. ι παντός Μ 3 τούτο Μ dpav BCD 8 4κ(ίνου BCD τφ

παράγαν PQArg et fort. M1, eo quod pioducat \V: τφ πα ραγαγ(?ν BCDM2
9 ότι BCM, quodcumque W : 6 «τι DE, h «τι Laur. 9. 12 : τι Mon. 547 : om.
PQ πά ντω ν om. PQ τ ή ν post παρακτικήν ins. M1 sup. lin. υντω ν]
πάντω ν PQ
2 6 . 15 ή & αυτφ BCDM : rj «V (αυτώ I*Q η κίνη σ ις M 16 τον
«V MPQ, ex eo quod unum \V : του iv6s BCl) ή « ί μ ε τ ' αυτό [M ] PQ\V : d ή
μ * τ ’ αυτό Μ2 : ή ούκ 4ν αυτφ BCD ή κ ίνησ ις BCDPQ : γ κίνησ ις Μ : sit motus \V
αυτή PQ : om. BCDMW 21 rb παράγον μ ίνο ν 1>CD: τί> παραγόμενον
MPQ\V ύφ' (αυτόν PQ, a seipso \V
27. 25 τ€λ€ΐδττ/τα BCDOW : τ«λ«ιδττ;το5· MPQ 29 & λλα[Μ ] 31 πάν
om. PQ 32 μ(τ* αύτου Μ
koliko je potpunije, toliko je uzrokom većega broja stvari. Ono,
naime, što je potpunije ima više dijela u dobru; to pak znači: bliže
je dobru; to pak znači: srodnije je s uzrokom svih stvari; to pak
znači: uzrokom je većega broja stvari. Ono pak što je nepotpuni-
je, upravo onoliko koliko je nepotpunije, toliko jc više uzrokom
manjega broja stvari. Budući, naime, da je više udaljeno od onoga
što proizvodi sve stvari, uspostavlja manje stvari. S uspostavlja-
njem je, naime, ili upravljanjem ili upotpunjavanjem ili uzdrža-
vanjem ili stvaranjem svih stvari srodno opširnije obavljanje
svake pojedine od tih djelatnosti, a neznatnije mu je obavljanje
ovih djelatnosti u većoj mjeri strano.
Odatle je zaista jasno da je ono što je najudaljenije od počela
svih stvari neplodno i da nije uzrokom ničega. Ako bi, naime, ovo
što rodilo i imalo što poslije sebe, očito je da ne bi više bilo naj-
udaljenije, nego da bi njegov proizvod bio udaljeniji od onog
počela, a ono bi samo bilo bliže zahvaljujući tomu što proizvodi i
nešto - što god mu drago - drugo, oponašajući time proizvodni
uzrok svih bića.
26. Svaki proizvodni uzrok drugih bića sam ostajući n svojoj
vlasti proizvodi ona bića poslije sebe i tako redom.
Ako, naime, oponaša jedno, a ono bez pokretanja dovodi u op-
stojnost bića poslije sebe, onda i sve što proizvodi ima isto tako
uzrok proizvođenja. Ipak i jedno bez pokretanja dovodi u opstoj-
nost. Ako, naime, dovodi u opstojnost s pomoću kretanja, ili je
kretanje u njemu, te, kad je već pokretano, neće više biti jedno,
jer se odmeće od jednoga, ili, ako ga je kretanje nakon njega, i
samo će biti proizašlo iz jednoga, i, ili ćemo ići do u besko-
načnost, ili će jedno proizvoditi bez kretanja. A sve ono što
proizvodi oponašat će jedno i proizvodni uzrok svekolikih stvari.
Iz prvotnoga, naime, svugdje proishodi ne-prvotno; tako da i iz
proizvodnog uzroka svih stvai'i proishodi proizvodni uzrok samo
nekih stvari. A svekoliko doista ono što proizvodi ostajući u svo-
joj vlasti proizvodi naredna bića.
Dok dakle bića koja proizvode ostaju neoslabljenima,
proizvode druga bića: ne može, naime, ono što je ma kako
oslabljeno ostati onakvim kakvo jest.
27. Sve ono što proizvodi je proizvodni uzrok drugih bića poradi
potpimusti i obilja moći.
Ako, naime, ne bi proizvelo poradi toga što je potpuno. nego
zbog toga što je po moći nedostatno, ono ne bi moglo nepokretno
čuvati svoj vlastiti položaj. Jer ono, što s pomoću nedostatnosti i
ύπαρχον, τα δεύτερα ΰφίστησιν άκινήτως και άνελαττώτως, αύτό
ον όπερ εστι και ούτε μεταβ άλλον εις εκείνα ούτε ελαττούμενον.
ού γ ά ρ άπομερισμός ίστι τον παράγοντος το πα ρ αγομενον
ούδε γά ρ γει’εσει τούτο προσήκεν, ούδε τοΐς γεννητικοΐς αίτίοις.
ούδε μετάβασις· ού γ ά ρ ύλη γίνεται τον προϊόντος· μενει γά ρ $
οίόν ϊστι, και το παραγομενον ά λ λ ο παρ' αύτό εστιν. άναλ-
λοίωτον άρα το γεννών ϊδρνται και άνελάττωτον, διά γόνιμον
δύναμιν εαυτό πολλαπλασιάζον καί άφ εαυτού δεντερας ύπο-
στάσεις παρεχόμενου.
28. Π ά ν το παράγον τά όμοια προς εαντο προ των άνομυίων ίο
ΰφίστησιν.
επε'ι γά ρ κρεΐττον έ£ ανάγκης εστι τον παραγομενον το
παράγον, τά αύτά μεν ά π λώ ς και ίσα κατά δύναμιν ονκ αν
ποτέ εϊη άλλήλοις. εί δε μη εστι ταΰτά και ίσα, ά λλ' ετερά τε
και άνισα, η πάντη διακεκριται άλλήλων ή και ηνωται και 'ί
διακεκριται.
ά λ λ ’ εί μεν 7τάντρ διακεκριται, ασύμβατα εσται, και ούδαμή
τά5 αίτίω το απ' αύτοΰ σνμπαθες. ούδε μεθεξει τοίννν θατερου
θάτερον, πάντη ετερα όντα· το γ ά ρ μετεχόμενον κοινωνίαν
δίδωσι τω μετασχόντι προς το ον μετεσχεν. ά λ λ α μην ανάγκη 2ο
τό αίτιατον τον αίτιον μετεχειν, ώς εκεϊθεν εχον την ούσίαν.
εΐ δε πή μεν διακεκριται, πή δε ηνωται τω παράγοντι το
παραγομενον, εί μεν επίσης εκάτερον πεπονθεν, επίσης άν
αντον μετεχοι τε και ού μετεχοι· ώστε καί εχοι άν την ούσίαν
π α ρ ’ αύτού καί ούκ εχοι τον αυτόν τρόπον, εΐ δε μ ά λ λο ν εϊη 25
διακεκριμένου, άλλότριον άν εϊη τον γεννήσαντος μά λλον ή
ο ι’κεϊον τό γεννηθεν, καί άνάρμοστον προς αύτό μά λλον ήπερ
ήρμοσμενον, καί ασυμπαθές μά λλον η σνμπαθες. εί ούν καί
συγγενή τοΐς αίτίοις κατ’ αύτό τό είναι καί συμπαθή τά ά π ’
αύτών, καί ίζήρτηται αύτών κατά φύσιν, καί ορέγεται τής προς $ο
αύτά συναφής, όρεγόμενα τον αγαθού καί τν γ χά ν ο ν τ α διά τής
αιτίας τού όρεκτοΰ, δήλον δη ότι μάλλον ηνωται τοΐς παράγονσι
τά παραγόμενα ή διακεκριται ά π αύτών. τά δε μάλλον ηνωμένα
όμοιά εστι μάλλον ή ανόμοια τούτοις οις μάλιστα ηνωται. τά 827

27. 7 δ«χ PQW : και διά Β(„1)Μ Ν ιτολνιτλασίά^όν MPQ

2 8 . 12 «στϊν a va yκη$ PQ 13 καί ίσ α απλώ ς καί ίσα Μ 14 ταΰτα
Μ 17 πάντ>} U) {-πάντα Ο1 edd.) α σ ύμ β α τον Ρ >8 ούδό] ού BCH
θατάρου Ού (om. edd.) 20 μ ^ τύ χ ο ντι PQ 23 4κάτ«ρα PQ 26 μάλλον
post 7 (νντισαντο$ legunt PQ et (ni fallor) \V : post ά λλ ότριον M li : post &v UCD
27 αύτό B C l) : «αντό MPQ\V μάλλον post άνάρμοστον legunt O cdd. 28-9 d
ovv a v y y tv ij rots Btiots PQ 29-30 άπ* αύτών CO (άφ' αύτών Cr ) 34 μ ά λ ισ τα
1>CI)P : μάλλον M Q : om. \V
slabosti pruža drugomii bitak, pmža mu opslojnost svojom
vlastitom mijenom i promjenom. Sve pak ono što proizvodi ostaje
onakvim kakvo jest; i dok ostaje takvim. proizlazi ono poslije nje-
ga. Ako je, dakle. puno i potpuno, dovodi bez kretanja i slabljenja
u opstojnost druga bića, samo budući upravo ono š(o jest, i, s
jedne strane, ne odmećući se k njima, i, s druge strane, nc slabcći.
Proizvođeno, naime, nije uzimanje dijela od onoga što proizvodi:
jer to ne pripada ni rađanju ni rodilačkim uzrocima. A nije ni pre-
obrazba: ono što proizvodi ne postaje tvarju onoga što iz njega
proizlazi; ono, naime, što proizvodi ostaje onakvim kakvo jest, a
ono što je proizvođeno je drugo mimo ono. Nepromijenjeno je
dakle utemeljeno ono što rađa i neoslabljeno, poradi rodne moći
samo sebe umnogostmčiijući i pružajući od sebc druge opstojno-
sti.
28. Sve ono što proizvodi dovodi n opsiojnost scbi slične stvari
prije neslični/i.
Budući da je zbilja ono što proizvodi nužno jačc od
proizvođenoga, ne mogu nikada biti među sobom istovetni
naprosto i jednaki po snazi. Ako pak nisu istovetni i jednaki, ncgo
različni i nejednaki, ili su na svaki način rastavljeni jedno od dru-
goga ili su u istodoba i sjedinjeni i rastavljeni.
Ali, ako bi bili na svaki način rastavljeni, bili bi nezdruživi i ni
na koji način ne bi bilo sućuti između uzroka i onoga što je od
njega proizašlo. A ne bi niti jedno u drugome imali dijela ako bi
na svaki način bili različni: ono, naime, u čemu se ima dijela po-
daruje onomu što je steklo dijela dioništvo u onome u čemu je
steklo dijela. Ipak je nužno da ono što je uzrokovano ima dijcla u
uzroku ako odatle ima bivstvo.
Ako bi pak bilo ono što je proizvođeno od onoga što proizvodi
na jedan način rastavljeno, a na drugi s njime sjedinjeno, ukoliko
bi jednako bilo pretrpjelo i jedno i drugo. jednako bi u njeniu
imalo dijela i ne bi imalo dijela; tako da bi i imalo od njega bivst-
vo i na isti način ne bi imalo. Ako bi pak bilo više rastavljeno,
mđeno bi više bilo tuđe onomu što je rodilo nego vlastito, i više
bi njemu bilo nesukladno nego s njinie ti skladu. i više bi bilo bez
sućuti s njime nego što bi imalo sućut. Ako su, dakle, i srodna
uziOcima po samom bitku ona bića koja su od njih proizašla i ako
iinaju sućut. i ako su zavisna o njiina po prirodi, i ako teže za
sjcdinjcnjem s njima - jer teže za dobrom i zadobivaju ono za
čime leže posredslvom uzroka - doisia je jasno da su proizvođena
bića višc sjedinjena s onima koja proizvode nego što su od njih
rasiavljona. Ona pak bića koja su u većoj mjeri sjedinjena više su
όμοια άρα προ των άνομο ίων ύφίστησι πα ν το παρακτικόν
αίτιον.
29. Π ά σ α πρόοδοί δ ί όμοιότητος άποτελεΐται των δεύτερων
πρός τά πρώτα.
εί γάρ το παράγον τά όμοια προ των άνομοίων ύφίστησιν, 5
ή όμοιότης από των παραγόντων ύφίστησι τά παραγόμενα·
τά γά ρ όμοια δ ί όμοιότητος όμοια άποτελεΐται, ά λ λ ’ ον δι
άνομοιότητος. εί ονν ή πρόοδοί εν τή ύφεσει σώζει τό ταύτόν
τον γεννηθεντος πρός τό γέννησαν, και οίον εκείνο πρώτως,
τοιοΰτον εκφαίνει τό μετ’ αύτό δευτερως, 6t όμοιότητος εχει την ίο
νπόστασιν.
3 0 . Π α ν τό από τίνος παραγόμενον αμέσως μενει τε εν τω
παράγοντι και πρόεισιν απ' αυτόν.
εί γάρ πάσα πρόοδος μενόντων τε γίνεται των πρώτων και
δ ί όμοιότητος άποτελεΐται, των όμοιων προ των άνομοίων ι$
υφιστάμενων, μενει πη κα'ι τό παραγόμενον εν τω παράγοντι.
τό γάρ πάντη προϊόν ούδεν άν εχοι ταύτόν προς τό μενον, ά λ λ ’
εστι πάντη διακεκριμενον εί δε εξει τι κοινόν και ήνωμενον
προς αυτό, μενοι αν και αυτό εν εκείνω, ώσπερ κάκεΐνο εφ’
εαυτού μενον ήν. εί δε μενοι μόνον μη προϊόν, ούδεν διοίσει ao
της αιτίας ούδε εσται μενούσης εκείνης ά λλο γεγονός· εί γάρ
άλλο, διακεκριται και εστι χωρίς· εί δε χωρίς, μενει δε εκείνη,
προήλθε τούτο απ' αύτής ϊνα διακριθή μενούσης. ή μεν άρα
ταύτόν τι προς τό παράγον εχει, τό παραγόμενον μενει εν αύτω·
27 δε ετερον, πρόεισιν απ' αύτού. ομοιον δε όν, ταύτόν πη άμα 35
καί ετερόν εστι■ μενει άρα καί πρόεισιν άμα, καί ούδετερον
θατερου χωρίς.
31. Π ά ν τό προϊόν από τίνος κατ' ούσίαν έπιστρεφεται προς
εκείνο άφ’ ον πρόεισιν.
εί γάρ προερχοιτο μεν, μη επιστρεφοι δε προς τό αίτιον τής 3°
προόδου ταύτης, ούκ άν όρεγοιτο τής αιτίας· πάν γά ρ τό
όρεγόμενον επεστραπται πρός τό όρεκτόν. α λλ ά μην πάν τού
αγαθού έφίεται, καί ή εκείνου τενξις διά τής προσεχούς αιτίας
εκάστοις· όρεγεται άρα καί τής εαυτών αιτίας εκαστα. δί ου
γά ρ τό είναι εκάστεο, διά τούτου καί τό εύ· δι οΰ δε τό εν, πρός 35

2 9 . "J—S διά ανυμοιότητος eclH. S ι ι η o lv (oinisso *t) πρόοδος. . . ό χ ο ν τ η ν

νπ όσ τασ ιν PQ
3 0 . 12 άττό τίνο ς MPQ : υπό τίνο ς BCD 15 άποτ<λ«Γταί MPQ : τ«λ«Γται
BCDO ι6 καί ηοη a^nosc. \V 19 20 ύψ* όαυτον μόν€ΐ (oinisso τ)»'. Ρ(,), in
seipso manet W 20 μόνοι Μ2 : μόνα P>CDPO\V : μόνον Arg 22 ίσ τ at Ρ
31 . 28 ουσίαν cx ουσίας Μ 3 ° όπιστρόψ€ΐ Μ ί όπιστρόφοιτο Α γ«*(_γ.)
33 τίδξι? BCDM : τάξις PQ\V 35 δί καί D
slična nego neslična onima s kojima su najvećima sjedinjena.
Svaki dakle proizvodni uzrok dovodi sličnc stvari u opstojnost
prije nesličnih.
29. Svako se proishođenje ispunjava zahvaljujitći sličnosti drn-
gotnih st\>ari prvotnima.
Ako, naime, ono što proizvodi dovodi u opstojnost slične
stvari prije nesličnih, sličnost dovodi u opstojnost one stvari koje
su rađane od onoga što rađa: jer slične se stvari ispunjavaju za-
hvaljujući sličnosti, a ne zahvaljujući nesličnosti. Ako dakle
proishođenje u sniženju čuva istovetnost onoga što se rodilo u
odnosu prema onome što je rodilo, i ako se, kakvo je ono prvotno,
takvim pokazuje ono poslije njega drugotno, ono ima opstojnost
zahvaljujući sličnosti.
30. Sve što je od čega neposredno proizvođeno i ostaje u onome
što proizvodi i proizJazi od njega.
Ako se, naime, svako proishođenje zbiva, s jedne strane, uz
ostajanje prvotnih bića, a ispunjuje se, s druge strane, zahvalju-
jući sličnosti - a slične se stvari tu nahode prije nesličnih - ostaje
na neki način i ono što je proizvođeno u onomc što proizvodi. Jer
ono što bi na svaki način proizlazilo ne bi imalo nikakve istovet-
nosti u odnosu prema onome što ostaje, nego bi bilo na svaki
način rastavljeno; ako bi pak imalo što zajedničko i sjedinjeno s
njime, ostajalo bi i samo u njemu, upravo kao što smo vidjeli da i
ono ostaje u svojoj vlasti. A ako bi samo ostajalo ne proizlazeći,
nipošto se ne bi razlikovalo od uzroka i ne bi, kad bi on već osta-
jao, bilo drugo nastalo; ako je, naime, drugo nastalo, rastavljeno
je i postoji napose; ako pak postoji napose, a onaj uzrok ostaje, to
je proizašlo od njega da bi se rastavilo od njega koji ostaje.
Ukoliko dakle ima što istovetno u odnosu na ono što proizvodi,
utoliko proizvođeno ostaje u njemii; ukoliko pak ima što različito,
utoliko proizlazi od njega: ostaje dakle u isto doba i proizlazi, te
nijedno od dvoga nije mimo drugo.
31. Sve ono sto od čega proizlcizi po bivstvu se vraća k ononui od
čega proizlazi.
Ako bi, naime, proizlazilo, a ne bi se vraćalo k uzroku toga
proishođenja, ne bi težilo za uzrokom; jer sve ono što teži okrenu-
lo jc picma predmetu svoje tcžnje. Ipak sve smjera prema dobru,
a njega svako pojedino biće postiže posredstvom svojega
ncposrednog uzroka: svako dakle pojedino biće teži i za vlastitim
li/rokom. Jer, posredstvom čcga svako pojedino biće posjeduje
 Σ τυ ιχ Ε ίη χ η : θ ε ο λ ο γ ικ η .

τούτο ή ορεζις π ρ ώ τ ο ν προς δ δε π ρώ τον ή ορε£ις, π ρ ο ς τούτο

ή Ε πιστροφή.
3 2 . Π ά σα έπιστροφή δι όμοιότητος άποτεΧεΐται τών έπι-
στρεφομένων προς δ έπιστρέφεται.
το γά ρ έπιστρεφόμενον παν προς παν συνάπτεσθαι σπεχ')δει 5
καί ορέγεται τής προς αυτό κοινωνίας και συνδέσεως. συνδεϊ
δέ πάντα ή όμοιδτης, ώσπερ διακρίνει ή άνομοιότης και διίστησιν.
εί ονν ή επιστροφή κοινωνία τίς έστι και συναφή, πάσα δε
κοινωνία και συναφή πάσα δι όμοιότητος, πάσα άρα επιστροφή
δι όμοιότητος άποτεΧοΐτο αν. :ο
33. Π ά ν το προϊόν από τίνος και έπιστρέφον κυκΧικήν εχει
τήν ενέργειαν.
εί γάρ, άφ' ου πρόεισιν, εις τούτο επιστρέφει, συνάπτει τη
αρχή το τέΧος, κα'ι εστι μία και συνεχής ή κίνησις, τής μεν
από τοΰ μένοντος, τής δε προς το μεϊναν γινομένης· δθεν δή ·5
πάντα κύκΧω πρόεισιν από τών αιτίων «ττι τά αίτια, μείζονς δέ
κύκΧοι και έΧάττονς, τών μεν επιστροφών προς τά ύπερκείμενα
προσεχώς γινομένων, τών δέ προς τά ανωτέρω και μέχρι τής
πάντων αρχής· από γά ρ εκείνης πάντα και προς εκείνην.
34. Π ά ν τό κατά φύσιν έπιστρεφόμενον προς έκεΐνο ποιείται ίο
τήν επιστροφήν, άφ οΰ και τήν πρόοδον έσχε τής οικείας
ύποστάσεως.
εΐ γά ρ κατά φύσιν έπιστρέφεται, τήν κατ’ ουσίαν ορεξιν προς
εκείνο κέκτηται, προς ο επιστρέφεται. εί δέ τούτο, καί τό
είναι αυτού πάν εις έκεΐνο άνήρτηται, προς ο τήν ούσιώδη 25
ποιείται επιστροφήν, καί ομοιόν έστιν έκείνω κατ ουσίαν· διό
καί συμπαθές έκείνω κατά φύσιν, ώ? τή ουσία συγγενές, εί δέ
τούτο, ή ταΰτόν έστι τό είναι άμφοτέρων ή έκ θατέρου θάτερον
ή αμφω έ£ ενοί άΧΧου τό όμοιον έΧαχεν. ά λ λ ’ εί μέν ταΰτόν
τό είναι άμφοτέρων, πώς κατά φύσιν θάτερον προς θάτερον 3°
έπέστραπται ; εί δέ ε£ ενός άμφω, προς έκεΐνο άν εΐη τό κατά
φύσιν επιστρέφειν άμφοτέροις. Χείπεται άρα έκ θατέρου θάτερον

3 2 . S €*| η Μ η ante (νιστροφ η om. C P y prius πάσα ηοη ajjnosc. \Υ

ίο οιτοτ^λοίτο &ν Μ, άποτίλοίτ’ &ν B C l) : airoTfAe?rat άν 1*0 : efhcitur \V*y, οιη.
α!/3, efheietur α2
3 3 . 14 κίνη σα sup. lin. Μ ι*; -γινόμενης HC et suprascr. ηι. ι 1) : ·γα/ομίνη?
1 )\1I’Q [6 atrb ·γάρτώ ν Μ €7τί τά αίτιατά καί ά π ΐ τούτω ν eVt τά αίτια
()2 in m^. 17 ('κιστροφών τών μ*ν videlur voluisse C^>2 jS προσ*χώ\ <»>,
proxime W cdđ.
34. 2-, δ καί τ η ν Μ -’6 €Κ(ΐνο suprn^cr. PCJ 2 7 <κ( 7νο PQ 2S τιί
HCI >: τψ ΜΙ’Ο (ex corr. Q) 29 άλλοι» οο : cx alicjuo alt<?m \Y
(ξ (vus τον άλλοι» delt. : (ξ tvos του άλλοι» C’r., fort. rectc* 32 ά μ ψ οτιρ ms
aniboUis \V (αμψ ότ€pov dctt., c<UI.)
bitak, posredstvom toga posjeduje i blagostanje; a posredstvom
čega posjeduje blagostanje, prema torne je prije svega usmjerena
njegova težnja; a prema čemu je prije svega usmjerena njegova
težnja, k tomu se vraća.
32. Svako se vraćanje ispitnjuje zabvaljiijnći sličnosti onih bića
koja se vrcićciju u odnosu prema ononie k čeinit se vraćaju.
Ono, naime, što se vraća nastoji da u svakome svom dijelu
bude spojeno sa svakim dijelom svoga uzroka i teži za
dioništvom u njemu i za svezom s njime. Sve pak stvari veže za-
jedno sličnost, upravo kao što ih rastavlja i razdvaja nesličnost.
Ako je, dakle, vraćanje neko dioništvo i spajanje - a svako se
dioništvo i svako spajanje ozbiljuje zahvaljujući sličnosti - onda
je nužno da se svako vraćanje ispunjuje zahvaljujući sličnosti.
33. Sve ono što proizlazi od čega i k toinit se vraća ima kritžno
djelovanje.
Ako se, naime, vraća u to od čega proizlazi, spaja ono konac s
početkom, a jest jedno i neprestano kretanje - jer jedno kretanje
biva od onoga što ostaje, a drugo k onomu što je ostalo; stoga za-
ista sve stvari proizlaze u krugu, od uzroka k uzrocima. Krugovi
su pak veći i manji, jer jedna vraćanja bivaju k neposredno
nadležnim uzrocima, a druga k višima i sve do počela svih stvai i;
od njega naime potječu sve stvari i k njenni se vraćaju.
34. Sve što se po prirodi vraća ostvarnje sebi vraćanje k onomu
od čegaje zctdobilo proishođenje svoje vlastite opstojnosti.
Ako se, naime, po prirodi vraća, po bivstvu je steklo težnju
prema onome k čemu se vraća. Ako je pak tomu tako, sav je nje-
gov bitak, s jedne strane, ovisan o onome k čemu bivstveno sebi
ostvaruje vraćanje, a, s druge strane, slično mu je po bivstvu; zato
po prirodi ima s njime sućut, jer mu je po bivstvu srodno. Ako je
pak tomu tako, ili je bitak jednoga i drugoga istovetan, ili je jedno
ono slično primiio od drugoga, ili je oboje primilo ono slično od
jednoga drugoga. Ali, ako jc bitak jednoga i drugoga istovetan,
kako se po prirodi jedno od dvoga vratilo k drugomu? Ako bi pak
oboje primilo ono slično od jednoga, k njemu bi se po prirodi
oboje moralo vraćati. Preostaje dakle da jedno od dvoga ima bitak
od dmgoga. Ako je pak tomu tako, proishođenje je njegovo
lakođer od onoga ka čemu se po prirodi vraća.
Odatle je zaistaočito da je i predmet težnje svim stvarima um,
k· da svc stvari proizlaze od unia, a da sav svjetski poredak, bez
ob/.ira na to što je vječan, ima bivstvo od uma. I nije to razlogom
το uvai ί χ α ν . « δί τοντο, καί ή πρόοδος απ’ όκάνου, προς 6 ή
κατά φύσιν Επιστροφή.
όκ δη τούτων φανερόν δτι και όρΐκτον πάσι νους, και πρόασι
πάντα άπο νοΰ, κα'ι πας ό κόσμος άπο νοΰ την ουσίαν ί χ α , κάν
άΐδιος η. και ον διά τοντο ονχί πρόασιν άπο νοΰ, διότι άΐδιος· ή
οΰδί γάρ διά τοντο ούκ όπόστραπται, διότι ά(ί τίτακται- ά λ λ α
και πρόασιν ά α κα'ι άΐδιος κατ’ ουσίαν, κα'ι όπίστραπται άα
και άλυτος κατά την τάζιν.
35. Π α ν το αίτιατόν και μ ίν α όν τη αύτον αίτια καί
πρόασιν απ’ αυτής καί ίπ ισ τ ρ ίφ α προς αυτήν. ίο
€ί γάρ μίνοι μόνον, ουδίν διοίσα τής αιτίας, άδιάκριτον ο ν
άμα γά ρ διακρίσα πρόοδος, ( ί δί προΐοι μόνον, άσύναπτον
ίσται προς αυτήν καί άσυμπαθίς, μηδαμή τή αιτία κοινωνοΰν.
(ί δί όπιστρίφοιτο μόνον, πώς το μη την ουσίαν απ' αυτής ίχον
κατ’ ουσίαν ποιά ται τήν προς το άλλότριον ίπιστροφήν ; d δί ι ;
μόνοι μ ίν καί προΐοι, μή όπιστρίφοιτο δό, πώς ή κατά φύσιν
ορΐζις όκάστω προς το (ΰ καί το αγαθόν καί ή ίπ ί το γίν ν ή σ α ν
άνάτασις ; ei δί προΐοι μ ίν καί ίπιστρόφοιτο, μή μόνοι δό, πώς
άποστάν μ ίν τής αιτίας σννάπτΐσθαι σπ(ύδα προς αυτήν,
άσύναπτον δί ήν προ τής άποστάσίως ; et γάρ σννήπτο, κατ
όκανο πάντως epevev. d δί μόνοι καί όπιστρίφοιτο, μή
προόρχοιτο δό, πώς τ'ο μή διακριθίν όπιστρίφαν δυνατόν ; το
γάρ όπιστρόφον πάν άναλύοντι ί’οικίν ( ι’ς όκανο, άφ’ ου διήρηται
κατ’ ουσίαν.
ανάγκη δί ή μ ίν α ν μόνον ή όπιστρίφαν μόνον ή προϊίναι 25
μόνον ή συνδάν τά άκρα μ (τ ’ άλλήλων ή το μίταξύ μίθ’
ίκατίρου τών άκρων ή τά σύμπαντα. λ ά π ΐτ α ι άρα καί μ ίν α ν
πάν όν τώ αίτίω καί προϊίναι άπ' αΰτοΰ καί όπιστρόφαν προς
αυτό.
3 β . Πάντων τών κατά πρόοδον πληθιινομίνων τά πρώτα 30
τ(λαότ(ρ α τών δ(υτίρων ίστί, καί τά δ(ύτ(ρα τών μ (τ αυτά,
καί όφ(ξής ωσαύτως.
α γά ρ αί πρόοδοι διακρίνουσιν άπο τών αιτίων τά παρ-

3 4 . 3 δή CO (δ* C r.) prius καί om. PQ, neque agnosc. \\ π α σϊ] παί p g
3—4 ^potiotv άπδ νον π ά ντα ecld. 3 διά τοντο BCD\\ ού om. Μ, post
ούχ ί ins. PQ 6 ούδ« y άρ CD\1\V (οχ ον y άρ Μ) : ου y άρ Β : υύδ« PQ
3 5 . 9 ° ά τ ον BCDM (cf. ρ. 104, 1. ι , e tc .) : αντ-η Q : α ν τ η s Ρ j i μ ίν ο ι
PQ : μ ί ν α BCDMW 13 μηδαμτ} MPQ, nullatenus W : καί μ η δ α μ γ BCD
14 (τ τισ τρ ίφ ο ν τι [Μ ], convertitur \V 15 το οιη. ΡΟ ι ; ίκ ά σ τ υ υ PQ\V
18 άνά<ττασι$ Μ (τ η σ τ ρ ίφ ο ι PQ μ 4 ν α BCD 20 σ ν ν η π το οο
( σ υ νη π το ν e d d .) 22 μή om . Μ, η ο η agnosc. \V 2G <rw5uv BCDM2 :
συνδυο [M]PQ\V r a s &Kpas PQ 27 * κα τ(ρ ο ν (Ο {ίκ α τίρ ω ν e d d .)
3 6 . 30 t &v deletum D 31 tia lv C 33 **] Μ καί διακρίνυνοΊν PCJ
da zbog toga ne proizlazi od uma jer je vječan; niti se naime zbog
toga nije vratio jer je zavazda uređen; nego i vazda proizlazi i
vječan je po bivstvu, i zavazda se vratio i stalan je po uređenju.
35. Sve ono što je itzrokovano i ostaje u svom uzroku i proizlazi
od njega i vraća se k njemii.
Ako bi, naime, samo ostajalo, nikako se ne bi razlikovalo od
uzroka jer bi bilo od njega nerastavljivo; proishođenje se, naime,
ozbiljuje zajedno s rastavljanjem. Ako bi pak samo proizlazilo,
bilo bi s njime ncspojivo i ne bi s njime imalo sućuti jer ni na koji
način ne bi imalo dioništva s uzrokom. A ako bi se samo vraćalo.
kako bi moglo ono što od njega nema bivstvo sebi po bivstvu
ostvarivati vraćanje k tuđem uzroku? Ako bi pak ostajalo i pro-
izlazilo, a ne bi se vraćalo, kako bi svaka pojedina stvar mogla po
prirodi težiti prema blagostanju i dobru i uspinjati se prema
onome što ju je rodilo? A ako bi proizlazilo i vraćalo se, a ne bi
ostajalo, kako bi se moglo, kad se već odmetnulo od uzroka, tru-
diti da se s njime spaja unatoč tomu što bi prije odmetnuća bilo
nespojivo? Ako je, naime, bilo spojeno s uzrokom, u njemu je
svakako ostajalo. Ako bi pak ostajalo i vraćalo se, a ne bi pro-
izlazilo, kako bi bilo moguće da se vraća ono što nije rastavljeno?
Sve ono, naime, što se vraća čini se da se vraća u ono od čega je
rastavljeno.
Nužno je pak ili da samo ostaje ili da se samo vraća ili da
samo proizlazi ili da vezuje zajedno jedan s drugim krajnje
članove ili srednji član s jednim od krajnjih ili sve članove.
Preostaje, dakle, da sve i ostaje u uzroku i proizlazi od njega i
vraća se k njemu.
36. M eđu sviina onim bićiina šlo se mnoze zahvaljujući
proishođenjn prva su potpim ija od drugih. a druga od onih
poslije njih, i tako redoni.
Ako, naime, proishođenja rastavljaju proizvođena bića od
uzroka i ako postoje sniženja drugotnih bića u odnosu prema pr-
votnima, ona bića koja su prva proizašla su u većoj rnjeri spojena
s uzrocima, - kad već niču neposredno od njih samih - a ona koja
su druga proizašla su udaljenija od uzroka, i jednako tako redom.
Ona pak bića koja se nahode bliže uzrocima i koja su s njima
siodni ja su potpunija (i uzroci su, naime, potpuniji od uzroko-
vanili bića); a ona što se nahode dalje su nepotpunija, jer su nes-
lična ii/.rocima.
αγόμενα, καί υφέσεις είσί προς τα πρώτα των δευτέρων, τα μέν
πρώτα προεΧθόντα συνήπται μάΧΧον τοϊς αίτίοις, απ' αυτών
εκείνων εκβΧαστάνοντα, τα δε δεύτερα πορρωτέρω τών αίτιων
έστί, και εξής ομοίως. τα δε έγγυτέρω και τα συγγενέστερα
τοϊς αίτίοις τεΧειότερα (και γάρ τα αίτια τών αίτιατών)· τα δε 5
πορρώτερον άτεΧέστερα, άνομοιούμενα τοΐς αίτίοις.
37. Πάντων τών κατ' επιστροφήν ύφισταμίνων τά πρώτα
άτεΧέστερα τών δεύτερων, και τά δεύτερα τών έζής· τά δε
έσχατα τεΧεώτατα.
εί γά ρ αΐ έπιστροφαί γίνονται κατά κύκΧον, και άφ’ ου ή ίο
πρόοδος, εις τοΰτο ή επιστροφή, άπό δε τοΰ τεΧειοτάτου
ή πρόοδος, ή επιστροφή &ρα εις το τεΧειότατον. και εί, εφ' ο ή
πρόοδος έσχατον, άπο τούτου πρώτου ή επιστροφή, ή δε πρόοδος
εις έσχατον το άτεΧέστατον, καί ή επιστροφή άπο τοΰ ατελέ­
στατου. πρώτα μεν άρα εν τοϊς κ α τ επιστροφήν τά ατελέστατα, 15
έσχατα δε τά τεΧεώτατα.
38. Π α ν το προϊόν από τινων πΧειόνων αιτίων, δι’ όσων
πρόεισι, διά τοσούτων καί ίπιστρέφεται· καί πάσα επιστροφή
διά τών αυτών, δι ών καί ή πρόοδος.
έπεί γάρ δι όμοιότητος έκατέρα γίνεται, τό μεν άμέσως από ίο
τίνος προεΧθόν καί έπέστραπται άμέσως προς αυτό (ή γάρ
όμοιότης άμεσος ήν)· το δέ μεσότητος έν τώ προϊέναι δεόμενον
μεσότητος δεΐται καί κατά τήν επιστροφήν (δεΐ γ ά ρ προς το
αύτό εκατέραν γίνεσθαϊ), ώστε προς τό μέσον επιστραφήσεται
πρώτον, έπειτα προς τό τοΰ μέσου κρεϊττον. δι όσων άρα τό 25
είναι, διά τοσούτων καί τό ευ είναι εκάστοις· καί έ’ μπαΧιν.
39. Π α ν τό ον ή ούσιωδώς επιστρέφει μόνον, ή ζωτεκώς,
ή καί γνωστικώς.
ή γάρ τό είναι μόνον άπο τής αίτιας κέκτηται, ή τό ζην μετά
τοΰ είναι, ή καί γνωστικήν έκεϊθεν ΰπεδέζατο δύναμιν. ή μεν 3°
ούν εστι μόνον, ουσιώδη ποιείται τήν επιστροφήν ή δέ καί ζή,

36. I κ α \ αί υ φ έ σ ε ι ς Ρ 2 π α ρ ε λ θ ό ν τ α 1JQ 3 τά 5« . . . 4 ό μ ο ί ω ς om. Ρ <2

4 ε σ τ ί Ρ(_ΠΜ { ε ί σ ί (lett., edđ.') ε ,γ Λ/ υ τ ε ρ ω Τ€ κ α ι PCI) alt. τά om. C1
6 πυρρώτερα Q ct ηοη similia causis \V
37. 9 τεΧ εώ τα τα MPQ (sed vitle nc bic ct 1. 16 scribendum sit τελ ειό τα τα ,
quam scripturam feie ul>ique huius opusculi praebent libri'i : τελ εώ τερ α 1»CI>
10 at O) (om. dett., edd.) ον] ου καί I) ] l τη ς τελ ειό τα το ς PQ
12 τ η ν τ ελ ειό τη τα PQ εί] η Μ Ιβ πρώτου 13CDM 2\V : πρώτη [Μ] : Οΐι».
Ρ<)
38. ΐρ καί Ογπ. I) 20 εκατ^ρα PCM : εκάτερα I)PQ dett. 21
suprascr. Μ2 23 τ ό οιη. I>CD 24 εκατεραν HCI)M. utra.mque \ \ y :
εκάτερα P : utruimjue \Y/3 : Q et \\’a mccrta ώ στε καϊ προς Ρ 26 alt.
είναι οιη. P(J
3 0 . 27 pnus η οιη. Ρ(Λ
), ηοη agnosc. \\ J) κα'ι ζω τικ ώ ς Arj^ (uc>c»o an
37. Od svih onih bića koja se tn naliode pri vraćanju prva sn
nepotpunija od drugili. a drngci od ostolih redom; pos/jednja
su puk bića najnepotpunija.
Ako se, naime, vraćanja zbivaju u krugu, a od čega biva
proishođenje, u to biva vraćanje - proishođenje pak biva od naj-
potpunijeg bića - vraćanje doista biva u najpotpunije biće. 1 ako,
do kojega posljednjeg bića biva proishođenje, od toga prvoga
biva vraćanje - a proishođenje biva u posljednje najnepotpunije
biće - onda i vraćanje biva od najnepotpunijeg bića. Prva su dakle
bića među onima što su tu pri vraćanju najnepotpunije, a posljed-
nja su najpotpunija.

38. 5've ono što proizlozi od više nekakvih uzroka, posredstvom

koliko članova proizlazi. posredstvom toliko ih se također
vraća; a svako vraćanje biva posredstvoni istili onih članova
posredstvom kojih i pm ishođenje.
Budući da zbilja i jedno i drugo nastaje zahvaljujući sličnosti,
ono što je od čega neposredno proizašlo, k tornu se također
neposredno vraća (sličnost jc, naime, bila neposredna); ono pak
što traži posredništvo u proizlaženju traži posredništvo i pri
vraćanju (treba, naime, da i jedno i drugo nastaje u odnosu prema
istome članu), tako da se najpi ije vraća k posrednomu članu, a za-
tim k jačemu od posrednoga. Dakle: posredstvom koliko uzroka
je svakomu pojedinom biću pao u dio bitak, posredstvom toliko
uzroka mu je pala u dio i dobrobit; i obmuto.

39. Svako se biće vraća ili saino bivstveno, ili životno, ili i spoz-
najno.
Ili, naime, ima od uzroka samo bitak, ili zajedno s bitkom ži-
vot, ili je primilo odanle i spoznajnu moć. Ukoliko dakle samo
opstoji, ostvaruje sebi bivstveno vraćanje; ukoliko pak i živi, ost-
varuje sebi također životno vraćanje; a ukoliko i spoznaje, ost-
varuje sebi također spoznajno vraćanje. Kako je, naime,
proizašlo, tako se vraća, a mjere su vraćanja određene mjerama
koje se tiču proishođenja. I težnju, dakle, jedna bića imaju samo s
obzirom na sam bitak, jer je ona kod njih prikladnost za uzimanje
dijcla u ir/roeima: dmga pak bića posjeduju ležnju s obzirom na
recte) 28 καί om. [M] 29 atVfas] ουσίας [M] 29-30 μ ε τ ά το υ
είναι PQArg\V : μ ε τ ' αύτου το ύ είναι BCDM 3° ^nte "γνω στικήν rasuram
Μ κα θυπεδεξατο Μ 3°» 3 1 J?] 3 1 ούσιω δώ ί PQ κα ί
om. PQ
καί ζωτικήν § δέ και γινώσκει, και γνωστικήν. ώς γάρ
προήλθεν, ούτως έπέστραπται, και τα μίτρα τής ίπιστροφής
ώρισται τοΐς κατά την πρόοδον μίτροις. και ή δρεξις ονν τοις
μ ίν ίστι κατ' αυτό το d vai μόνον, έπιτηδειότης ούσα προς την
μίθεζιν των αιτίω ν τοΐς δέ κατά την ζωήν, κίνησις ούσα προς ί
τά κρείττονα· τοΐς δέ κατά την γνώσιν, σνναίσθησις ούσα τής
των αιτίων άγαθότητος.·
4 0 . Πάντων των άφ’ ίτίρας αιτίας προϊόντων ηγείται τά παρ
ίαυτών υφιστάμενα και την ουσίαν αυθυπόστατον κεκτημενα.
εί γάρ παν τό αυτάρκες ή κατ’ ουσίαν ή κατ ίνεργειαν ιο
κρειττον τού εις ά λλ η ν αιτίαν άνηρτημένου· το δε εαυτό
παράγον, έαυτώ τοΰ είναι παρεκτικόν ΰπάρχον, αυτάρκες προς
ουσίαν, τό δε άπ’ άλλου μόνον παραγόμενον ούκ αυτάρκες· τω
δε άγαθώ συγγενέστερου τό αυτάρκες· τά δε συγγενέστερα καί
ομοιότερα ταΐς αίτίαις προ των άνομοίων ύφέστηκεν εκ τής ι$
αιτίας· τά άρα παρ’ εαυτών παραγόμενα καί αυθυπόστατα
πρεσβύτερά εστι των άφ’ ετέρου μόνον εις τό είναι προελθόντων.
ή γά ρ ούδ'εν εσται αυθυπόστατον, ή τό αγαθόν τοιοΰτον, ή
τά πρώτα έκ τάγαθοΰ ύποστάντα. ά λ λ εί μεν μηδέν αυθυπό­
στατον, εν ούδενί τό αυτάρκες εσται κατ’ αλήθειαν, ούτε γ ά ρ ίο
εν τάγαθω (κρειττον γάρ αύταρκείας έν όν εκείνο καί αύτο-
αγαθόν, ά λ λ ’ οΰχί εχον τάγαθόν)· ούτε έν τοΐς μετά τάγαθόν
(πάν γά ρ ενδεές άλλου εσται, τοΰ προ αύτοΰ μόνον {ον)), εί δέ
τάγαθόν αυθυπόστατον, αύτό εαυτό παράγον ούχ εν εσται· τό
γάρ άπό τοΰ ενός προϊόν ούχ έ’ν. άφ’ έαυτοΰ γά ρ πρόεισιν,
εΐπερ αυθυπόστατον ώστε εν άμα καί ούχ εν τό εν. άνάγκη
άρα τό αυθυπόστατον είναι μετά τό πρώτον καί δήλον ώς προ
τών άφ’ έτίρας αιτίας μόνον προελθόντων κυριώτερον γάρ
εκείνων καί τάγαθω συγγενέστερου, ώς δέδεικται.
41. Π ά ν μέν τό έν άλλω όν άπ’ άλλου μόνον παράγεται· 3ο
πάν δέ τό εν έαυτώ όν αυθυπόστατόν έστι.
τό μέν γάρ έν ά λ λ ω όν καί υποκειμένου δεόμενον έαυτοΰ

39. ι fi ] εί Ρθ 3 1"hv om· BCD 5 των αιτ (sic) Ρ, της αιτίας Q

6 κρείττω C
40. 11 τοΰ] της PQ άνηρτημένου MQ : άνηρτημενης Ρ : ηρτημενου
BCD : cf. ρ. ίο, 1. 15 12 *αντ<£] ί'αντο Μ 13 ΰπ άλλοι» PQ 15 ταΐς
αίτίαις] substantiis (= οΰσίαις?) W 17 εις τό είναι ηοη agnosc. W παρελ­
θόντων P(c) dett. 19 μίν om. BCD 20 εσται om. PQ 21 γάρ U),
enim W (om. edd.) 21-2 αντοαγαθόν BCDM : αυτό αγαθόν PQ 22 εχον
αγαθόν Cr.* 23 παν BCDPO ; πάντα M (omnia . . . indigentia W)
εστat άλλον CPQ μόνου Arg όν inserui: cf. p. 46, 1. 6 24-5 τδ
γάρ . . . 20 τό εν om. W 25 άφ' έαυτοΰ <0 (eavrov edd.) 28 ante
κυριώτερυν parvam rasuram M
41. 30 ΰπ' άλλον edd. 31 εαυτψ ΙΚ'Γ): εν αΰτψ ΜΡ<^)
život, jer je ona kod njih kretanje premajačemu, a treća bića ima-
ju težnju s obzirom na spoznaju, jer je ona kod njih svijest o do-
broti uzroka.
40. Sviin bićinia koja proizlaze od drugog uzroka su nadređena
bićo koja sn tu sama po sebi i koja imaju samouspostavno
bivstvo.
Ako je, naime, sve samodostatno ili po bivstvu ili po djelova-
nju jače od onoga što ovisi o drugom uzroku; i ako je ono što
samo sebe proizvodi - jer ima sposobnost da proizvodi sebi bitak
- samodostatno u odnosu na bivstvo, a ono. što je samo proiz-
vođeno od drugoga nije samodostatno; i ako je samodostatno
srodnije dobm; i ako su bića koja su srodnija i sličnija uzrocima
tu proizašla iz uzroka prije nesličnih; bića, dakle, koja sama sebe
proizvode i koja su samouspostavna su starija od onih koja su
samo od drugoga proizašla u bitak.
Ili, naime, ništa neće biti samouspostavno, ili je takvo dobro,
ili su takva prva bića koja se tu nahode proizašla iz dobra. Ali,
ako ne bi bilo ničega samouspostavnoga, ni u čeniu po istini ne bi
bilo samodostatnoga. Ne bi ga bilo ni u dobru (jače je, naime, od
samodostatnosti jer je ono jedno i samo dobro, a ne tek ono što
ima dobro); a ne bi samodostatnoga bilo ni u onim bićima koja
opstoje poslije dobra (svako bi, naime, biće trpjelo oskudicu dru-
goga, jer bi pripadalo samo onomu prije sebe). Ako bi pak dobro
bilo samouspostavno, čim bi samo sebe proizvodilo, ne bi bilo
jedno: ono, naime, što proizlazi od jednoga nije jedno. Proizlazi,
naime, od sebe samoga, ako je baš samouspostavno; tako da bi
jedno bilo u isto doba jedno i ne-jedno. Nužno je dakle da sa-
mouspostavno biće opstoji poslije prvoga; a očito je da opstoji
prije onih bića koja proizlaze samo od drugog uzroka: vlasnije je
naime od njih i srodnije dobru, kao što je pokazano.

41. Sve što opstoji u drugome proizvodi se samo od drugoga; sve

pak što opstoji u sebi samome je samoiispostavno.
Ono, naime, što opstoji u drugome i što treba podložak nikada
ne može biti samoiodnim; jer ono što je od prirode sposobno da
samo sebe rađa ne treba drugoga sjedišta, kad je već bez podloška
sadržano od sebe samoga i čuvano u sebi samorne. Ono pak što
može ostajati u sebi samome i temeljiti se na sebi je samo-
γεννητικόν ούκ άν ποτέ είη· τό γάρ γεννάν ίαυτό πεφνκός
έδρας ά λλη ς ον δεΐται, συνεχόμενον ν φ ’ ίαυτόν και σωζόμενον
ev ίαυτω τον υποκείμενου χωρίς, το δε ίν ίαυτω μ ίν α ν και
ίδρΰσθαι δυνάμενον εαυτού παρακτικόν ίστιν, αύτό εις ίαντδ
προϊόν, και ίαντον συνεκτικόν ύπαρχον, καί όντως ίν ίαυτω ον, s
ως ίν αίτίω το αίτιατόν. ού γάρ ώς ίν τόπω, ούδε ώς ίν
νποκειμίνω· καί γάρ ό τόπος τον ίν τό πω ετερος, καί του
νποκαμίνου τό ίν νποκαμίνω ο ν τούτο δε ίαυτω ταύτόν.
αΰθνποστάτως άρα καί ώς ίν αιτία, τό απ' αιτίας, όντως ίν
ίαντώ ίστιν. ίο
42. Π α ν τό αυθυπόστατον προς ίαυτό ίστιν ίπιστραπτικόν,
εί γ ά ρ άφ' ίαντον πρόασι, καί την επιστροφήν ποιήσεται
προς ίαυτό· άφ’ ου γάρ ή πρόοδος ίκάστοις, εις τούτο καί ή τη
προόδω σύστοιχος ίπιστροφή. ( ί γάρ πρόασιν άφ’ ίαντού
μόνον, μη ίπιστρίφοιτο δε προϊόν ά ς ίαυτό, ούκ άν ποτέ τού ij
οικείου αγαθού όρίγοιτο καί ο δύναται ίαυτω π α ρ ίχ α ν . δύναται
δε παν τό αίτιον τω ά π ’ αυτού διδόναι μετά τής ουσίας, ής
δίδωσι, καί τό εύ τής ουσίας, ής δίδωσι, συζυγίς· ώστε καί αυτό
ίαυτω. τούτο άρα τό οίκεΐον τω αΰθυποστάτω άγαθόν. τούτον
δε ούκ ορίζεται τό άνεπίστροφον προς ίαυτό· μή δρεγόμενον δί, ao
ούδ’ άν τύχοι, καί μή τυγχάνον, άτελες άν εϊη καί ούκ αυτάρκες,
ά λ λ ’ ε’ίπερ τω άλλω, προσήκει καί τω αΰθυποστάτω αύτάρκει
καί τελείω είναι, καί τεύζεται άρα τού οικείου καί ορίζεται
καί προς εαυτό στραφήσεται.
43. Π α ν τό προς ίαυτό ίπιστρεπτικόν αυθυπόστατόν ίστιν. a?
εί γάρ επεστραπται προς ίαυτό κατά φύσιν καί εστι τίλειον
ίν τή προς ίαυτό επιστροφή, καί την ουσίαν άν παρ’ εαυτού
εχοι· προς δ γάρ ή κατά φύσιν επιστροφή, άπό τούτον καί ή
πρόοδος ή κατ’ ούσίαν ίκάστοις. εί ούν ίαυτω τό εν είναι
π α ρ ίχει, καί τό είναι δήπου ίαυτω παρίζει, καί εσται τής 30
εαυτού κύριον ύποστάσεως. αύθυπόστατον άρα ίστί τό προς
ίαυτό δννάμενον επιστρεφειν.

41. 3 «*lt. 4ν 4αντψ BCD : «Vαντφ Μ: υπ*ρ 4αυτον (αυτόν Q) PQ 4 PQ

S 4αυτφ\ 4ν αντφ Μ* 9 αυθυπόστατον 1[Μ], antipostato . . . idem \V άρα]
ydp Μ* 4ν αίτίφ Μ (fort. tx corr.) τό ύπ' αιτία? PQ
42. 15 tls αυτό MQ 17 τφ άιτ’ αυτόν (Ο {τό άπ αυτόν đett., Port. Cr.1')
ήϊ M*PQ : BCDM2 iS—19 αυτό αύτφ MPt) 19 τούτο om. Απ' (Μ1
incert.) ayαθφ An* (Cr.) 20 ορ4ξ(ται co, appetet ay : op4ytTai O2, appetit β
τό άν(πίστροφον ΒΟΙ) : τδ 4πιστρ4φον ΜΡ(), conversum \\ 2 1 οι»δ’] ονκ PCJ
τύχτ) ΒΌ(,) 22 αύτάρκ€ΐα dctt.. cđd. 24 στραφ·ησ*ται BCT)M : 4πιστρα-
φήσίται PQ, convertetur W
43. 27 όπκττροφτ) BCDPQ, convcrsione \V : στροφή Μ (λ) om. dctt.,
Port. Cr.1) 29 τό fv ϊχ*ιν PO 30 παρόχοι C dett. τό όήπου cha1 M
καί *στat κα) τήτ Pl^
proizvodno, jer proizlazi samo u sebe samo, i jer je sposobno da
sarno scbe sadrži, i jer tako opstoji u sebi samome, kako opstoji
uzrokovano u uzroku. Ne opstoji, naime, onako kao ono što op-
stoji na mjestii. niti onako kao ono što opstoji u podlošku: i
mjesto je. naime, nešto drugo od onoga što se nalazi na mjestu, i
od podloška je nešto drugo ono što se nalazi u podlošku; a to je
istovetno samo sa sobom. Samouspostavno, dakle, opstoji i, kako
u uzroku jest ono što je proizašlo od uzroka, takoj jest ono u sebi
samome.

42. 5 ir što je somouspostavno je sposobno da se vraća k sebi su

inoimi.
Ako, naime, proizlazi od sebe samoga, također ostvaruje sebi
vraćanje k sebi samomu; jer, od čega svakomu pojedinom biću
pada u dio proishođenje, u to mu pada u dio i proishođenju odgo-
varajuće vraćanje. Ako bi. naime, proizlazilo samo od sebe samo-
ga, a ne bi se proizlazcći vraćalo u sebe samo, nikada ne bi težilo
za vlastitim dobrom i za onim koje može pružati sebi samomu.
Može pak svaki uzrok onomu što od njega proishodi zajedno s
bivstvom što ga daje davati i blagostanje što je spareno s
bivstvom što ga daje; tako da to može i ono sebi samomu. To je
dakle samouspostavnom biću vlastito dobro. Za time pak neće
težiti ono što je nesposobno da se vraća k sebi samomu; a ako ne
bi za njime težilo, ne bi ga ni postiglo, a ako ga ne bi postizalo,
bilo bi nepotpuno i ne bi bilo samodostatno. Ali, ako dolikuje iko-
jemu drugomu, dolikuje i samouspostavnom biću da bude samo-
dostatno i potpuno. Samouspostavno će dakle biće ne samo posti-
zati vlastito dobro, nego će i težiti prema njemu i k njemu će se
vratiti.

43. Sve što je sposobno da se vraća s sebi samonm je scunous-

postavtio.
Ako bi, naime, po prirodi bilo vraćeno k sebi samoirm i pri-
likom vraćanja k sebi samomu bilo potpuno, i bivstvo bi imalo od
sebe samoga: k čemu je, naime, po prirodi usmjereno vraćanje, od
toga i proishodi po bivstvu svako pojedino biće. Ako. naime,
samo sebi pruža dobrobit, jamačno će samo sebi pružati i bitak, te
će imati u viasti vlastitu opstojnost. Ono dakle što se može vraćati
k sebi samonui je samouspostavno.
 4 4 . Π άν τδ κ α τ’ ίν ε ρ γ ε ια ν π ρ ο ς εα υτδ ίπ ισ τ ρ α π τ ικ ό ν κ α ι
κα τ' ο υ σ ία ν ε π ε σ τ ρ α π τ α ι προς εαυτό.
εί γ ά ρ τή μεν ίνεργεία δύναται ίπιστρεφεσθαι προς εαυτό, τή
δε ουσία άνεπίστροφον ύπαρχοι, κρεΐττον αν είη κατά την
ίνεργείαν μάλλον ή κατά την ουσίαν, τής μεν επιστρεπτικής s
οΰσης, τής δε άνεπιστρόφου■ τδ γάρ ίαυτοΰ δν κρεΐττον ή τδ
άλλου μόνον, καί τδ ίαυτοΰ σωστικόν τελειότερου ή τδ ΰπ
άλλον μόνον σωζόμενον. εί άρα τι κατ’ ίνεργειαν ίστι την άπδ
τής ουσίας προς ίαυτό ίπιστρεπτικόν, και την ουσίαν επιστρε-
πτικήν ελαχεν, ώς μή ενεργεΐν πρδς ίαυτό μόνον, α λλά και ίο
€αυτόν (Ίναι και νφ’ ίαυτόν συνεχεσθαι και τελειοΰσθαι.
45. Π α ν τδ αυθυπόστατον άγίνητόν ίστιν.
εί γάρ γενητόν, διότι μεν γενητόν, <z7 €Xey εσται καθ’ ίαυτό
καί τής απ' άλλου τελειώσειος ενδεες· διότι δε αυτό ίαυτό
παράγει, τελειον καί αΰταρκες. πα ν γά ρ γενητόν ύ π ’ άλλον ι?
τελειοΰται τοϋ παρεχοντος αύτω γενεσιν ούκ οντι· καί γά ρ ή
γενεσις οδός ίστιν ίκ του ατελούς εις τδ ίναντίον τελειον. εί δ’
ίαυτό τι παράγει, τελειον αεί ίστιν, άεί τή ίαυτοΰ αιτία σννόν,
μάλλον δε ίνυπάρχον, προς το τής ουσίας τελειωτικόν.
4 6 . Π ά ν τό αυθυπόστατον άφθαρτόν ίστιν. -·ο
ei γάρ φθαρήσεται, άπολείψει ίαυτό καί εσται ίαυτοΰ χωρίς.
ά λ λ α τοΰτο αδύνατον, εν γάρ δν, άμα καί αίτιόν ίστι καί
αίτιατόν. πά ν δί τό φθειρόμενου άποστάν τής ίαυτοΰ αιτίας
φθείρεται· ίν δσω γ ά ρ άν ίξ ίχ η τ α ι τοΰ συνίχοντος αυτό και
σώζοντος, έκαστον συνέχεται καί σώζεται. ούδεποτε δί άπο- 25
λ c£7τει την αιτίαν τό αυθυπόστατον, άτε ίαυτό ούκ άπολεΐπον
αίτιον γάρ αυτό ίαυτω ίστιν. άφθαρτόν άρα ίστι τδ αυθυπό­
στατον πάν.
47. Π ά ν τό αυθυπόστατον άμερες ίστι καί άπλοΰν.
εί γά ρ μεριστόν, αυθυπόστατον δν, ύποστήσει μεριστόν ίαυτό, 3°
καί δλον αυτό στραφήσεται προς ίαυτό καί πάν ίν παντί ίαυτω
εσται. τοΰτο δί αδύνατον. άμερες άρα τό αυθυπόστατον.
α λλά μην καί άπλοΰν. εί γάρ σύνθετον, τό μ ίν χείρον εσται
ίν αύτω, τό δί βίλ τ ιον , καί τό τε β ίλ τ ιο ν ίκ τοΰ χείρονος εσται

4 4 . 3 Svvara ι BC : δύυαιτο DMPCJ, posset \V 4 υττάρχ«! Μ et ? C

7 σω ματικόν C et ? [Μ ] II prius καί] PQ : ηοη agnosc. \V
4 5 . 13 «στι PQ 14 απ’ άλλου (ο ( U7T* άλλου eđd.) 1 7 - 1 8 δ’ «αυτό τι
HD : δβ αυτά τ ι CMPQ 18 αίτια] ουσία [Μ ]
4 6 . 24 ya p ηοη agnosc. \V «ξ«χ«ται Ο (edd.) 26 άτ* «αυτά P»CD :
άτ« αυτά PQ : ατ« «αυτου Μ 27 αυτά <αυτφ PCI)MW : αυτά ία ν τώ ν Q, αύτδ
«αυτάν Ρ
4 7 · 31 ®^τά οιη. PQ στραψήσ«ται PCDM, vertetur \V : «πιστραφήσίται PQ
34 τ« om. P(^)
44. Sve što je po djelovanju sposobno da se vraća k sebi samonm
takođerje po bivsfvn vraćeno k sebi sumomu.
Ako bi se, naime, djelovanjem moglo vraćati k sebi samomu, a
bivstvom bilo nesposobno da se vraća, bilo bi mnogo jače po
djelovanju nego po bivstvu, kad bi već prvo bilo sposobno da se
vraća, a drugo nesposobno da se vraća: ono, naime, što pripada
sebi samomu je jače od onoga što pripada samo drugomu, a ono
što je sposobno da čuva sebe samo je potpunije od onoga što je
čuvano samo od diugoga. Ako je, dakle, što po djelovanju koje
proishodi iz bivstva sposobno da se vraća k sebi samomu, postalo
je također dionikom bivstva koje je sposobno da se vraća, tako da
nema samo djelovanje usmjereno prema sebi samome, nego i pri-
pada sebi samomu i od sebe samoga je sadržano i upotpunjavano.
45. Sve što je samouspostavno je nepostalo.
Ako je, naime, postalo, zato što je postalo, bit će po sebi
samome nepotpuno i od drugoga će trebati upotpunjavanje; a zato
što sarno proizvodi sebe samo, bit će potpuno i samodostatno.
Sve, naime, što je postalo biva upotpunjavano od drugoga što mu
pruža postanak kada ga nema; i doista je postanak put iz nepot-
punoga u suprotno potpuno. Ako pak što proizvodi samo sebe,
uvijek je potpuno, jer je uvijek zajedno sa svojim vlastitim
uzrokom - radije pak: jer se u njemu bitno nahodi - uz ono što je
sposobno da upotpunjuje bivstvo.
46. Sve šTo je samouspostavno je nepropadljivo.
Ako, naime, propadne, ostavit će samo sebe i nalazit će se iz-
van sebe samoga. No to je nemoguće. Budući da je zbilja jedno, u
isto je doba i uzrok i ono štoje uzrokovano. Sve pak što propada
zato propada što se odmetnulo od svojega vlastitog uzroka: jer
sve dotle, dok se drži onoga što ga sadrži i čuva, svako je pojedi-
no biće sadržano i čuvano. Nikada pak ono što je samouspostavno
ne ostavlja uzrok, jer - ne ostavlja samo sebe: sanio je. naime,
uzrok sebi samomu. Nepropadljivo je, dakle, sve što je samous-
postavno.
47. Sve što je samouspostavno je nedjeljivo i jednostavno.
Ako je, naime, djeljivo, budući samouspostavno, dovodit će
samo sebe u opstojnost kao djeljivo, te će ono s jedne strane cije-
lo biti vraćeno k sebi samomu, a s druge će se strane svaki dio
nalaziti u svakome dijelu kao u sebi samome. To je pak nemo-
guće. Nedjcljivo je, dakle, ono što je samouspostavno.
καί τό χ ΰ ρ ο ν ΐκ τον βίλτΐονος, (ϊπ(ρ δλον άφ’ δλον (αυτόν
π ρ ό ίΐσ ιν t τι δ( ονκ ανταρκα, προσδ(ΐς δν των ΐαυτον στοι-
χ(ίων, ΐ£ ών νφέστηκιν. άπλονν άρα ΐσ τ ι παν δπ(ρ άν
αυθυπόστατον τ).
4 8 . Π α ν το μη άΐδιον η σύνθίτόν ΐστιν, ή ΐν άλλω ΰφΐστη- 5
K(V.
ή γά ρ διαλυτόν (στιν (ίς ταΰτα (£ ών ΐστι, και πάντως
σύγκαται (£ ΐκίΐνων (ίς ά διαλύ(ται· η ύποκίΐμΐνου δ(όμ(νον,
κα'ι άπολ(ΐπ ον το ύποκ(ίμ(νον ο'ΐχίται (ίς το μη δν. (ΐ δ(
άπλονν (ΐη και ΐν ΐαντω, άδιάλντον (σται και άσκΐδαστον. ι°
4 9 . Π α ν το αυθυπόστατον άίδιόν (στι.
δύο γάρ (ίσι τρόποι, καθ ούς ανάγκη τ ι μη άΐδιον (ίναι, δ Τ (
άπο τής συνθΐσίως και ό άπό των (ν άλλω οντων. το δ( αυθ­
υπόστατον οντ( σννθίτόν (στιν, ά λ λ ’ ά π λ ο ν ν ούτ( (ν άλλω, ά λ λ ’
ΐν ΐαυτω. άΐδιον άρα (στίν. 15
5 0 . Π ά ν τό χρόνω μ(τρούμ(νον ή κατά την ουσίαν ή κατά
τήν ΐν ΐρ γ α α ν γ ΐν ίσ ίς ΐστι ταύτη, ή μίτρίϊται κατά χρόνον.
(ί γάρ υπό χρόνον μ(τρ(ΐται, προσήκοι άν αύτω το κατά
χρόνον (ίναι ή ΐν (ρ γ(ΐν , καί τό ήν και τό (σται διαφΐροντα
ά λ λ ή λ ω ν (ΐ γάρ ταύτόν κατά αριθμόν τό ήν καί τό (σται, 20
ούδίν υπό χρόνου π ΐπ ο νθ ί πορ(νομΐνον καί ά(ί ά λλο τό πρότ(ρον
(χοντος καί τό ΰστίρον. (ί ονν άλλο τό ήν καί άλλο τό ΐστ^ι,
γινόμίνον άρα ΐστι καί οΰδΐποτί δν, α λλά τω χρόνω συμπορ(ύ(-
ται, ύφ’ ού μ(τρ(ΐται, ΐν τω γίνίσθαι όν καί ούχ ίστάμίνον ΐν
τω αύτω (ίναι, άλλ' ά(ί δ(χόμ(νον τό (ίναι άλλο καί άλλο, ώς 25
τό νυν κατά τον χρόνον άλλο ά(ί καί άλλο διά τήν τον χρόνον
πορίΐαν. ούχ άμα άρα δλον ΐστίν, ΐν τω σκιδναμΐνω τής
χρονικής παρατάσίως δν, καί σνν(κτ(ΐνόμ(νον· τούτο δΐ ΐστιν
ΐν τω μή (ίναι τό (ίναι ( χ α ν τό γάρ γινόμ(νον ο γ ΐνίτα ι ονκ
ΐστι. γ ΐν ίσ ις άρα ΐστι τό όντως δν. 3°
4 7 . 2 ετ ι οΰκ ex corr. Μ2, ετ ι δε ij Arg 3 εσ τα ι M άν P(v) : om. 13CDM
4 8 . I it. tttp\ αϊδίου, irp'us το δειζαι, 'ότι άιδιος 6 κόσμος DM 3 τάν τό μ'η
αιδιον om. U (ηονιιιη caput ηοη indicat β ) : spatjum rel. α, quod itn expleverunt,
videlicet e coniectura, #7 :—Omne antipostaton (Λχ? authupostaton) inđissolubile
(solubile est 7) ct indispergibile. Si enim dissolubile vel dispergibili: est [erit anti-
postaton—vel sic : omne antipostaton in se ipso indissolubile ct indispergibile
est —1 (micis quadratis inclusa »m. 7) : apographa recentiora alia alitei 10 έν
αντω liCD άδιάλυτόν T f εσται Μ
48. 12 τι] τίι ΡΟ 13 και ό άπό BCD, et qui at> \Υ : καί ατό MPQ
άλλψ] άλλων ?[MJ
5 0 . l'it. 7εερϊ χρόνον και τω ν κατά χρόνον Μ ι6 τό ] τω j'Μ ] lS ΰτυ
τυΰ χρόνου Ρ τροσ-ηκει , Μ | τιί om. Μ 22 το ύστερον ΡΟ, (]iiod
po'.tfrius \ \ : ύστερον BC.OM 23 άλλο καί] άλλοτε ΡΟ 27 ονκ άρα
άμα ΡΟ 2S παραστάσεως .Υ 2 ΐ ) εν τψ μρ είναι om. P.CT) ίίΐ quando
α ιτ suprasci. β : ihti. y 2ρ-;ο ονκ εσ τ ι t.\ cuir, Μ1 u i Μ2
 Ali doista je i jednostavno. Ako je, naime, složeno, u njemu će
biti jedan dio gori, a drugi bolji, pa će i bolji dio proishoditi iz
gorega i gori iz boljega, ako baš cijelo proizlazi od cijeloga sebe
samoga; a, k toinu, neće biti samodostatno ako su mu potrebni
vlastiti elementi iz kojih je sastavljeno. Jednostavno je, dakle, sve
što god je samouspostavno.
48. Sve što nije vječno ili je složeno i/i opstoji u clritgome.
Ili je, naime, rastavljivo na one dijelove iz kojih se sastoji i
svakako je sastavljeno od tih dijelova na koje se rastavlja, ili mu
je potreban podložak, pa, kada ostavlja podložak, odlazi u nebiće.
Ako bi pak bilo jednostavno i opstojalo u sebi samome, bilo bi
nerastavljivo i neraspršivo.
49. Sve Sto je samouspostavno je vječno.
Postoje, naime, dva načina na koje je nužno da nešto ne bude
vječno - onaj koji se pokazuje kod složenosti i onaj koji dolazi do
riječi kod onih bića koja opstoje u drugome. Ono pak što je samo-
uspostavno nije ni složeno - nego je jednostavno - niti opstoji u
drugome - nego opstoji u sebi samome. Vječno je, dakle.
50. Sve što se mjeri vremenom -b ilo po bivstvn bilo po djelova-
nju - postanak je utoliko ukoliko se mjeri s obzirom na vrije-
me.
Ako bi se, naime, mjerilo vremenom, dolikovali bi mu bitak i
djelovanje s obzirom na vrijeme, te bitak u prošlosti i bitak u
budućnosti koji se međusobno razlikuju. Ako bi mu, naime, bili
istovetni po broju bitak u prošlosti i bitak u budućnosti, ništa ne
bi pretrpjelo od vremena koje prolazi i koje uvijek ima različito
ono prije i ono poslije. Ako je, dakle, jedno njegov bitak u
prošlosti, a drugo njegov bitak u budućnosti, ono je doista nešto
što postaje, a nikada nije ono što jest, nego prolazi zajedno s vre-
menom kojim se mjeri, jer se nahodi u postajanju i ne stoji čvrsto
u samome svom bitku, nego uvijek prima drugačiji i drugačiji
bitak. kao što je sadašnjost po vremenu poradi prolaženja vreme-
na uvijek drugačija i drugačija. Nije dakle u isto doba cijelo, kad
sc već nahodi u raspršanju vremenskog protezanja i protežc za-
jedno s vremenom; to pak znači imati bitak u nebitku; ono,
naime. što postaje nije ono što postaje. Postanak je, dakle, ono što
jest na taj način.
 51. Π ά ν τό αυθυπόστατον ίξήρηται των ύπο χρόνου μιτρου-
μίνων κατά την ούσίαν.
(ί γάρ άγίνητόν ίστι το αυθυπόστατον, ούκ άν ύπο χρόνου
κατα το (Ιναι μ(τροΐτο· γ ίν ίσ ις γαρ π(ρι την ύπο χρόνου
μ(τρουμίνην φύσιν ίστιν. ούδίν άρα των αυθυποστάτων ίν s
χρόνω ύφίστηκίν.
52. Π α ν το αιώνων δλον άμα ί σ τ ι ν (ίτ( την ούσίαν ί χ ( ΐ
μόνον αιώνιον, δλην άμα παρούσαν αύτήν ίχον, και ού τό μ ίν
αυτής ύποστάν ήδη, τό δί eΐσαύθις ύποστησόμ^νον, 8 μήπω
ίστιν, ά λ λ ’ όπόσον ύν α ι δύναται, τοσοντον όλον ήδη κ(κτημίνον ίο
άι'(λαττώτως και άν(πιτάτως· (ϊτ( την ίν ίρ γ α α ν προς τή
ουσία, και ταύτην άθρόαν ίχον και ίν τω αύτω μίτρω τής
Τ(λ(ΐότητος ίστηκυϊαν και οΐον π α γ ΰ σ α ν καθ’ ίνα και τον αύτόν
ορον άκινήτως και άμΐταβάτως.
(ί γαρ αιώνιόν ίστιν (<&y και τοϋνομα ίμ φ α ίν α ) το ά(1 δν, τό ij
δί ποτό ΐϊναι και τό γίνΐσθαι ίτίρον τού ά(1 δντος, ού δ(ΐ τό
μ ίν πρότ(ρον (Ίναι, τό δί ΰ σ τ ΐρ ο ν γίνζσις γάρ ίσται, και ούκ
δν. δπου δί μήτ( τό πρότΐρον και ΰστΐρον μ ή τΐ τό ήν και τό
ίσται, α λλά τό eΐναι μόνον δ ίστιν, δλον άμα ίστιν ίκαστον ο
ίστι. τό δί αύτό και ίπ ι τον ίν(ρ γ(ΐν . 20
ίκ δή τούτου φανερόν δτι τού δλοις (ΐναι ό αιών αίτιος, (ΐπ(ρ
πά ν τό αιώνιον ή κατ’ ούσίαν ή κατ’ ίν ίρ γ α α ν δλην άμα την
ούσίαν ή τήν ίν ίρ γ ίΐα ν ί χ ( ΐ παρούσαν αύτω.
53. Πάντων των αιωνίων προϋπάρχ(ΐ δ αιών, και πάντων
των κατά χρόνον δ χρόνος προύφίστηκ(ν. 25
( ί γά ρ 7τανταχοΰ προ των μ(Τ(χόντων ίστι τά μ(Τ(χόμ(να
καί προ των μ(Τ(χομίνων τά άμίθίκτα, δήλον ότι ά λλο μ ίν τό
αιώνιον, ά λ λο δί δ ίν τω αΐωνίω αιών, ά λλο δί δ καθ αύτόν
αιών, τό μ ίν ώ ί μ ίτ ίχ ο ν , τό δί ώς μ(Τ(χόμ(νον, δ δί ώς άμίθ-
(κτος· και το ίγχρονον ά λλο (μ ί τ ί χ ο ν γάρ), και δ ίν τούτω jo
χρόνος άλλος (μ(τ(χόμ(νος γάρ), και δ προ τούτου χρόνος,

51. 4 ir«p/BCDM : παρά PQ

52. Tit. τ ι ta rtv αιώνιον ; Μ 7 *Χ0ί *Χον S μόνον MQW :
μόνην BCDP (ante «χ*ι legit C) ΙΟ κ ΐκρα τη μ ό ν ο ν BCD I I α ν * π ιτά ττω ς
PQMl , sine ordine \Υ ttre καί BCD i i - i a irpbj τ η ν ουσίαν CMa 12 alt.
καί CO (om. O edd.) 13 τ€λ€ΐο'τητοί] η λ ικ ία ς PQ alt. καί om. MPQ
14 άκινήτω ς] ά μ ^ τα κ ινή τω ς PQ 16 π ο τό BCD : om. ΜΡ(^λ\ prius το
om. PQ του ά«1 6v t o s €t όρου PQ 18 tert. το om. PQ 21 to C] to 7s [M ]
22 τό om. PQ 23 όν όαυτψ PQ
53. Tit. irepl αίώνος καί τω ν αιωνίων Μ 28 prius ό om. P, post αιωνίφ iransp. Q
καθ’ αύτό M*PQ 29 μ^τασχόν PQ 29-30 tž> 5« ώς άμόθ*κτον PQ, hoc
autem ut imparticipabile W 30 τύ Žyxpovov BCD2 : τό όν χρόνψ MPQ et
fort. D1, quod in tempore W όν τού τ φ ] tovtou PQ 3 1 ί λλο' μ *τ€ χό -
μ^νον [Μ ]Ρ
51. Sve što je samouspostavno je izuz.eto od stvari koje se s
obzirom na bivstvo mjere vremenom.
Ako je. naime, nepostalo to što je samouspostavno. ne može se
o obzirom na bitak mjeriti vremenom; jer postanak se tiče vre-
menom mjerene prirode. Nijedno, dakle, od samouspostavnih
bića nema svoju opstojnost u vremenu.

52. St'ć’ što je vječno je u isto doba cijelo; b ’d o da ίιικι vječnim

samo bivstvo - jer ga ’unu n isto doba cijelo prisutniin, a ne
jedan njegov dio takvim da se tu već nahodi, a drugi. kojega
još uema. takvim da će se tn kasnije nahoditi, nego koliko toga
može opstojati, toliko toga već inm neoslobljeno i bcz pro-
tezanja n cijelosti stećeidm; - bilo da nz bivstvo imu vječnim
djelovanje. —je r i to inia iiknpniin i takvim da je tu u istoj
mjeri potpunosti i da je nepokretno i neprelazno učvršćeno u
jednoj te istoj granici.
Ako je, naime, vječno (kao što pokazuje i sama riječ) ono što
uvijek jest, a privremeni bitak i postojanje su različni od onoga
što uvijek jest, ne treba da jedan njegov dio jest prije, a drugi
poslije; bit će, naime, postanak, a ne ono što jest. Budući pak da
bitak nije ni ono prije ni poslije ni bitak u prošlosti ni bitak u
budućnosti, nego sarno ono što jest, cijelo je u isto doba svako po-
jedino ono što jest. A isto je tako i kod djelovanja.
Odatle je zaista očito da je cijelim bićima vječnost
uzročnikom bitka, ako baš sve ono što je ili po bivstvu ili po
djelovanju vječno ima u isto doba u sebi prisutnim cijelo bivstvo
ili djelovanje.

53. Prije svih vječnih bića opstoji vječnost. a prije svih bića u
vremenu se nahodi vrijeme.
Ako, naime, svagdje ona bića u kojima se ima dijela postoje
prije onih koja imaju dijela i ako ona u kojima se nema dijela po-
stoje prije onih u kojima se ima dijela, jasno je da je jedno ono što
je vječno, a drugo ono što je u onome što je vječnome vječnost, a
treće vječnost po sebi, jer prvo je ono što ima dijela, drugo ono u
čemu se ima dijela, a treće ono u čemu se nema di jela; lakođer jc
jedno ono što je u vremenu (ima naime dijela). dmgo je pak vrije-
me u njcmu (u vremenu se, naime, ima dijela), a prije toga vreme-
άμεθεκτος ών. και τούτων μ ίν ίκάτερος των άμεθίκτων παντα-
χοΰ και (ν πάσιν ό αυτός· ό δί μετεχόμενος ίν ίκείνοις μόνον,
ύφ ών μετίχεται. π ο λλά γάρ και τα αιώνια και τα ί’γχρονα,
εν οις πάσιν αιών ίστι κατά μεθεξιν και χρόνος διηρημίνος·
ό δε αδιαίρετος αιών και ό εις χρόνοι προ τούτων, και ό μεν =,
αιών αιώνων, ό δε χρόνων χρόνος, των μετεχομενων οντες
ύποστάται.
54. Π α ς αιών μετρον ίστι των αιωνίων, και πας χρόνος των
εν χρόνω· και 8ύο ταντα μίτρα μόνα ίστ'ιν ίν τοΐς ουσι τής
ζωής καί τής κινήσεως. ίο
πα ν γάρ τό μετρούν ή κατα μίρος μετρεΐ ή όλον άμα έφαρμο-
σθίν τω μετρουμίνω. τό μ ίν ούν καθ’ όλον μετρούν αιών ίστι,
τό δε κατα μέρη χρόνος· 8ύο άρα μόνα τα μίτρα, τό μ ίν των
αιωνίων, τό δί των ίν χρόνω οντων.
55. Π α ν τό κατα χρόνον υφεστός ή τον αεί χρόνον ίστιν ή ΐ5
ποτί εν μερει χρόνου την ύπόστασιν κεκτημενον.
εί γαρ αί πρόοδοι πάσαι δι’ ομοιότητάς είσι, και προ των
πάντη άνομοίων συνεχή τοΐς πρώτοις ύφίσταται τά όμοια προς
αυτά μάλλον όντα ή ανόμοια, τοΐς δί αίωνίοις συνάπτειν τά ίν
μόρα χρόνου γινόμενα αδύνατον (και γάρ ώς γινόμενα εκείνων 30
οντων και ώ ί ποτί των αεί υφεστηκότων διεστηκε), μίσα δί
τούτων τε και εκείνων ίστι τά πή μ ίν όμοια ίκείνοις, πή 8ί
ανόμοια, ούκουν των ποτί γινομίνων και των άεί οντων μίσον ή
τό άεί γινόμενον ή τό ποτί ον— τούτο δί ίστιν ή τό ποτί ούκ
όντως όν ή τό ποτί όντως ον. α λ λ ά το ποτί όντως ον αδύνατον ?5
είναι, τό δί ποτί ούκ όντως όν τω γινομενω ταύτόν ούκ άρα
μίσον τό ποτί όν. λείπεται άρα το άεί γινόμενον είναι τό
μίσον άμφοΐν, τω μ ίν γίνεσθαι συναπτόν τοΐς χείροσι, τω δί
άεί μιμούμενου την αιώνιον φνσιν.
ίκ δη τούτων φανερόν ότι διττή ήν ή αΐδιότης, αιώνιος μεν 30
ά λλη , κατά χρόνον δε ά λλη · ή μεν εστώσα αΐδιότης, ή δί
γινόμενη· και ή μεν ήθροισμενον εχουσα τό είναι και όμού παν,

5 3 . I ίκάτ^ρος ίκ τω ν Μ 3 τά ά χ ρ ο ν α BCDM, temporalia W : τά ί ν χρόνψ

PQ 4 MPQ\\ : ττασι καί BCI) διηρημίνω ς Μ 5 βίώΐ'] (ίν Μ2
6 χρόνοs χρόνω ν PQArg, tempus . . . temporum \V
5 4 . 8-9 τω ν ίν χρόνψ ] temporalium W 9 μόνα BCI) : μόνον MPQ,
solum \V τή ς om. BCD l 2 καθό\ου M 13 κατά μίρος Ρ(,) μόνον
PQ
55 .* 15 0 <p€<rτός Μ : ύψ€(ττώς cett. 22 T6 om. BCD 24 ττοτέ bv
τούτο δ ί ίσ τ ιν ή τό BCI) : om. PQ : τούτο 8« ίσ τ ιν om. MW alt. 7rore PQ :
om. BCDMW 25 primum υν om. M', non agnosc. W 27 post ποτό
ins. ούκ όντως PQ 28 alt. τ$] τό M 29 αιωνίαν PQ. eternorum W 30 ήν
om. PQ, non agnosc. \V αιώνια PQ 31 ή αΐδιότης Μ
na je vrijeme, jer se u njemu nema dijela. A svaki je od tih člano-
va u kojima se nema dijela svagdje i u svini članovima istovetan;
ono pak u čemu se ima dijela postoji samo u onim članovima što
u njemu imaju dijela. Ima, naime, mnogo i vječnih stvari i onih u
vremenu, u kojima se svima vječnost nalazi po dioništvu i među
koje je razdijeijeno vrijeme; nerazdjelji va pak vječnost i jedno
vrijeme jesu prije tih stvari, pa je jedno vječnost vječnosti, a dru-
go je vrijeme vremena, jer oni dovode u opstojnost one članove u
kojima se ima dijela.

54. Svaka je vječnost injera vječnih bića, a svakoje vrijeme mjera

bića n vreiiieiiu; i te sit dvije jedine mjere života i kretanja u
bićima.
Svako, naime, mjerenje ili mjeri dio po dio ili se u isto doba
cijelo primjenjuje na mjerenu stvar. Ono što mjeri u cijelosti je
vječnost, a ono što mjeri u dijelovima je vrijeme: postoje dakle
samo dvije mjere - jedna za vječne stvari, a druga za one koje
jesu u vremenu.

55. Sve sto se naliodi u vreinenu ili jest tu trajući vječno vrijeme
ili je negda steklo opstojnost u dijclu vreinena.
Ako sva proishođenja bivaju zahvaljujući sličnosti, i ako se
svagdje prije nesličnih članova neposredno poslije prvih u nizu
nahode oni članovi koji su njima više slični nego neslični, pa ako
je nemoguće da se s vječnim stvarima spajaju one koje postaju u
dijelu vremena (jer su one, s jedne strane, doista stvari koje posta-
ju, a, s druge strane, jer su se negda razdvojile od onih koje
vječno opstoje), te ako su posredni članovi između tih i onih one
stvari koje su na jedan način slične onima, a na drugi neslične,
tada je dakle posredni član između onih stvari koje negda postaju
i onih koje vječno jesu ili ono što vječno postaje ili ono što negda
jest - a to znači: ili ono što negda nije zbiljski biće ili ono što je
negda zbiljski biće. No nemoguće je da to bude ono što je negda
zbiljski biće, a ono što negda nije zbiljski biće je istovetno s onim
što postaje: nije, dakle, posredni član ono što negda jest. Pre-
ostaje, dakle, da je ono što uvijek postaje posredni član između
jednoga i drugoga, jer se postajanjem spaja s nižim bićima, s
vječnošću oponaša vječnu prirodu.
Odatle je već očito da je bila riječ o dvojakoj vječnosti - jed-
noj vječnoj, a drugoj u vremenu: jedna je vječnost postojana, a
druga ona koja postaje; i jedna je ona koja ima bitak sabran i sav
ή δ( ίκ χ υ θ ΰ σ α καί ίξαπΧωθ(ίσα κατά την χρονικήν παράτασιν
και ή μ \ν δλη καθ’ αυτήν, ή Se ίκ μ(ρών, ών ίκαστον χωρίς
ίστι κατα το πρότίρον και ύστερον.
5β. Π α ν το ύπδ των δίυτίρων παραγόμ^νον και απδ των
προτίρων και αϊτιωτίρων πα ράγίτα ι μίΐζόνως, άφ' ων και τα $
S tvrtpa παρήγιτο.
(ί γ ά ρ το SevTtpov δλην ί χ ΐ ΐ την ουσίαν άπδ του προ αύτοΰ,
και ή δύναμις αύτω τοΰ παράγ(ΐν ίκ ΰ θ (ν · καί γα ρ αί δυνάμεις
αι παρακτικαί κατ ουσίαν (ϊσιν ίν τοίς παράγονσι, καί συμπΧη-
ροΰσιν αύτω ν την ουσίαν, eί δί την τοΰ π α ρ ά γ α ν δύναμιν άπο τής ίο
ύπίρκΐΐμίνης αιτίας ίΧαχ(, παρ’ ίκίίνης ( \ f i το tivai αίτιον ων
ίστιν αίτιον, μ ίτρηθίν ίκίΐθ ιν κατά την υποστατικήν δύναμιν. (ί
δΐ τούτο, και τα α π’ αύτοΰ προϊόντα αίτιατά ίστι διά το προ αύτοΰ'
τδ γάρ θάτΐρον άποτΐΧίσαν αίτιον καί θάτ(ρον αίτιατον άπο-
TiXeT. ΰ δ( τούτο, καί τδ αίτιατδν ίκ ΰ θ ΐν άποτΐΧΰται τοιουτον. 15
ά λ λ α μην οτι καί μαζόνως ίκ ΰ θίν, δήΧον. ΐί γάρ την
αιτίαν τω δίυτίρω τοΰ παράγ^ιν αύτδ δίδωKev, d \ f v αρα
πρώτως ταύτην την αιτίαν, καί διά τοΰτο καί τδ δΐύτΐρον γ^ννα,
την τοΰ δ(υτίρως γ(ννά ν δύναμιν ίκΰθςν Χαβόν. d δί τδ μ ίν
κατά μίθΐ£ιν ίγίν(Τ0 παρακτικόν, τδ δί κατά μζτάδοσιν καί ίο
πρώτως, μαζόνως αίτιον ίκίΐνο τδ καί άΧΧω τής γΐννητικής των
ϊφ ΐζής δυνάμζως μ(ταδ(δωκός.
57. Π α ν αίτιον καί πρδ τοΰ αίτιατοΰ ί ν ( ρ γ ( ϊ καί μ(τ αύτδ
πΧαόνων ίστίν υποστατικόν.
d γά ρ ίστιν αίτιον, τ(Χ(ΐότ(ρόν ίστι καί δυνατώτ(ρον τοΰ 35
μ(Τ αυτό, καί (ί τοΰτο, πΧαόνων α ίτιον δυνάμίως γά ρ μΐίζονος
τδ πΧίίω πα ρ άγα ν, ίσης δί τά ίσα, καί τής ίΧάττονος ίΧάττω·
καί ή μ ίν τά μΐίζονα ίν τοίς όμοίοις δνναμίνη δύναμις καί τά
ίΧάττονα δύναται, ή δί τά ίΧάττονα δυναμίνη οΰκ ί£ ανάγκης
τά μπζω δυνήσΐται. eί οΰν δυνατώτΐρον τδ αίτιον, πΧαόνων 3ο
ίστι παρακτικόν.
ά λ λ ά μην καί όσα δύναται τδ αίτιατον, μ(ΐζόνως ίκίΐνο

55. 3 om· Μ'

5β. 9 om· Μ ΙΟ *αυτώνΒ€ 0 alt. τη ν om. Μ1 13 καί
ante τοΰτο ins. Μ 14 άιτοτ€λ«σαν α) (ανοτ€\(<ται edd.) 1η τψ δ«ι/τ 4ρψ
post αύτό transp. Arg αυτό BDE ct ? [Μ ], ipsum \V : αΰτω CPQM2
18 τα ύτη ν BCDM : αυτήν PQ,ipsam \V <’γ€ννα M*W 19 δίυτ ipws 1)E :
ZtvTtpov MW : δίυτίρου BCPQ 2 1 & \\φ CDEM : άλλο 15 : to7s &K\ot$ Q,
aliis \V : τή ϊ άλληϊ P τω ν PO · τψ BCDM\\
57· 23 post 4v€pyti fort. inserendum κα< συν αύτψ μ^τ' αύτοΰ PQ
25 « ’ BCD : 1? MPQW 26 W] «is Μ primitus 27 τ b πλίίω PQ ; τΓλ«ί«
BCDM (sed cf. c. 7, 1. 13) καί TC* BCD 30 καί τά μ^ίζω PQ 32 καί co
(om. edd.)
zajedno, a druga je rasuta i raširena u vremenskom protezanju; i
jedna je cijela u sebi, a druga se sastoji od dijelova od kojih svaki
pojedini postoji odijeljeno u onome prije i kasnije.

56. Sve što je proizvođeno oci drugotnih bića je u većoj mjeri

proizvođeno i od prvotnih i po uzroku nadređenih bića od ko-
jili su i drngotna bila proizvođena.
Ako, naime, ono drugotno ima cijelo bivstvo od onoga prije
njega, i moć mu je proizvođenja došla odanle; i zaista se
proizvodne moći po bivstvn nahode u onim bićima koja
proizvode i ispunjavaju njihovo bivstvo. Ako je pak moć proiz-
vođenja primilo od nadležnog uzroka, od njega ima bitak kao
uzrok onih stvari kojih je uzrokom, jer je odanle odmjeren po us-
postavnoj moći. A ako je tomu tako, i one su stvari što od njega
proizlaze uzrokovane zalivaljujući onomu prije njega; ono,
naime, što je jedno učinilo uzrokom čini i drugo uzrokovanim.
Ako je pak tomu tako, i uzrokovano je odanle činjeno takvim.
Ali doista je jasno da je i u većoj mjeri odanle. Ako je, naime,
samo dalo drugotnomu uzrok proizvođenja, imalo je naravno pr-
votno taj uzrok, pa zahvaljujući tomu i ono drugotno rađa, jer je
odanle uzelo moć drugotnog rađanja. Ako je pak jedno po
dioništvu postalo proizvodnim, a drugo po davanju dijela i prvot-
no, u većoj je mjeri uzrokom ono što jc i drugomu dalo dio u
moći rađanja narednih bića.

57. Svaki uzrok i djelitje prije uzrokovanoga i poslije njega dovo-

di ii opstojnost veći broj stvari.
Ako je, naime, uzrok, potpuniji je i moćniji od onoga poslije
njega. A ako je tomu tako, uzrokom je većega broja stvari: svoj-
stvo je, naime, veće moće da proizvodi više toga, a jednake moći
da proizvodi jednake stvari, te manje moći da proizvodi manje; a
moć koja može proizvoditi veće stvari kod sličnih bića može
proizvoditi i manje stvari, a ona koja može proizvoditi manje
stvari neće nužno moći proizvoditi veće stvari. Ako je, dakle,
uzrok moćniji, sposoban je da proizvodi već broj stvari.
Ali doista i sve ono što može uzrokovano, to on inože u većoj
mjeri. Sve, naime, ono što je proizvođeno od drugotnih bića
proizvodi se u većoj mjeri od prvotnili i po uzroku nadređenih
bića. Dovodi, dakle, zajedno s njime u opstojnost sve što je ono
sposobno proizvoditi.
δύναται. πάν γά ρ τό ύπο τών δευτέρων παραγόμενον ύπο των
προτέρων καί αίτιωτέρων παράγεται μειζύνως. σννυφίστησιν
άρα αντω πάντα όσα πέφυκε παράγειν.
εΐ δέ και αυτό πρότερον παράγει, δήλον δήπουθεν ότι προ
αντον ενεργεί κατά την παρακτικήν αυτού ενέργειαν. άπαν I
άρα αίτιον καί προ τον αίτιατοΰ ενεργεί καί συν αύτώ καί μετ'
αντο ά λλα ύφίστησιν.
έκ δη τούτων φανερόν δτι όσων μεν αίτια ψ υχή , καί νους
αίτιος, ονχ όσων δε νους, καί ψ υ χ ή αίτια· ά λ λ α καί προ ψ υχ ή ς
ενεργεί, καί ά δίδωσι ψ υ χ ή τοίς δευτέροις, δίδωσι καί νους μει- ιο
ζόνως, καί μηκετι ψ υ χ ή ς ένεργούσης νους έλλάμπει τάς έαυτοΰ
δόσεις, οίς μη δεδωκε ψ υ χ ή έαυτήν καί γά ρ τό άψυχον, καθόσον
είδους μετέσχε, νον μετέχει και τής τοΰ νοΰ ποιήσεως.
καί δή καί όσων νους αίτιος, καί τό αγαθόν αίτιον ούκ
εμπαλιν δε. καί γά ρ αί στερήσεις των ειδών έκείθεν (πάντα γάρ ι$
έκείθεν)· νους δε στερήσεως υποστάτης ούκ εστιν, είδος ών.
68. Π α ν τό ύπο πλειόνων αίτιων παραγόμενον συνθετώτερόν
έστι τον υπό έλαττόνων παραγομένου.
εί γάρ πάν αίτιον δίδωσι τι τω απ' αΰτοΰ προϊόντι, τά μεν
πλείονα αίτια πλείονας ποιήσεται τάς δόσεις, τά δε ίλάττονα ao
έλάττους. ώστε καί των μετασχόντων τά μεν έκ πλειόνων
εσται, τά δε εξ ελαττόνων, ών εκάτερα μετεσχε, τά μεν διά την
εκ πλειόνων αιτίων πρόοδον, τά δε διά την έκ των ελαττόνων.
τά δέ έκ πλειόνων συνθετώτερα, τά δε έξ έλαττόνων των αυτών
άπλούστερα. πάν άρα τό ύπο πλειόνων αίτιων παραγόμενον ?5
συνθετώτερόν, τό δε ύπο έλαττόνων άπλούστερον ών γάρ θάτερον
μετέχει, καί θάτερον ά λ λ ’ ούκ εμπαλιν.
59. Π ά ν τό άπλοΰν κατ’ ουσίαν ή κρεΐττόν έστι τών συν­
θέτων ή χείρον.
εί γά ρ τά άκρα τών οντων ύπο ελαττόνων καί άπλουστέρων 3°
παράγεται, τά δε μέσα ύπο πλειόνων, ταΰτα μεν εσται σύνθετα,
τά δε άκρα τά μεν κατά τό κρεΐττόν άπλούστερα, τά δέ κατά
τό χείρον. ά λ λ α μην ότι τά άκρα ύπο έλαττόνων παράγεται,
δήλον διότι τά ανωτέρω καί άρχεται προ τών καταδεεστέρων
καί ύπερεκτείνεται αυτών έφ' ά μη πρόεισιν εκείνα δ ί νφεσιν 35
δυνάμεως. διά γάρ τούτο καί τό έσχατον τών όντων άπλούστα-
τον, ώσπερ τό πρώτον, οτι άπό μόνον πρόεισι τοΰ πρώτου· ά λ λ ’

57. 7 τά ίλ λ ο Μ primitus ? 14 «αί nnte 'όσων om. PQ 16 στ^ρήσ^ων PQ

58. 19 τ ι om. MW (exeeptis apogr. recc. W) 23 alt. e« om. BM
5Θ. 28 τώ ν CO i'om. Cr.) 34 Β η \υ ? PQ τά ανώ τερα PQ 36 τώ ν
υντω ν τ υ έ σ χ α το ν C τ ό ex corr. Μ
 Ako pak i samo prije proizvođi, jasno je bez sumnje da prije
potonjega djeluje u djelovanju što ga proizvodi. Svaki, dakle,
uzrok i djeluje prije uzrokovanoga i s njime i poslije njega dovodi
u opstojnost druge stvari.
Odatle je već očito da sve one stvari koje uzrokuje dnša
uzrokuje i um, ali da sve one koje uzrokuje um ne uzrokuje i
duša; nego i djeluje prije duše, a one stvari koje duša daje drugo-
tnim bićima daje i um u većoj mjeri, pa kada duša više ne djeluje,
um obasjava svojima vlastitim davanjima stvari kojima duša nije
sebe dala; jer i neživo, ukoliko je dobilo dijela u obliku, ima di-
jela u umu i u njegovu tvorenju.
I tako još sve stvari koje uzrokuje um uzrokuje i dobro; ali nije
obrnuto. Jer i oduzimanja oblika dolaze odanle (sve, naime,
dolazi odanle); um pak ne uspostavlja oduzimanje oblika, jer je -
oblik.

58. Sve što je proizvođeno od većega broja uzrokaje složenije od

onoga što je proizvođeno od manjeg broja itzroka.
Ako, naime, svaki uzrok daje što onomu što od njega pro-
izlazi, veći će broj uzroka tvoriti veći broj davanja, a manji broj
uzroka manji broj davanja. Tako da će se i od onih stvari koje su
dobile dijela jedne sastojati iz većega broja sastavnih dijelova, a
druge iz manjega broja sastavnih dijelova - u kojima su i jedne i
druge dobile dijela - prve zahvaljujući proishođenju iz većega
broja uzroka, a druge zahvaljujući proishođenju iz manjega broja
uzroka. One pak stvari koje se sastoje iz većega broja sastavnih
dijelova su složenije, a one koje se sastoje iz manjega broja istih
su jednostavnije. Sve dakle što je proizvođeno od većeg broja
uzroka je složenije, a ono što je proizvođeno od manjega broja
uzroka je jednostavnije; u čemu, naime, drugo od dvoga ima di-
jela, u tome ima dijela i prvo; ali nije obrnuto.

59. Sve što je po bivstvit jednostavno je ili jače od s h ie n ih stvari

ili slabije.
Ako su, naime, od bića ona krajnja proizvođena od manjeg
broja uzroka i onih jednostavnijih, a ona srednja od većega broja,
ova potonja će biti složena, a od krajnjih će bića jedna biti na jači
način jednostavnija, a druga na slabiji način. Ali doista, da su
kra jnja bića proizvođena od manjega broja uzroka, to je jasno;
/.ato viša bića i prednjače pred lošijim bićima i istežu se preko
njih do onili stvari do kojih ova ne dospijevaju zbog sniženja
η άπλότης ή μ ίν κατά τό κράττόν ίστι πάσης συνθίσίως, ή δί
κατά, το χάρον. και ίπ ι πάντων ό αυτός ίστι λόγος.
6 0 . Π α ν τό πλαόνων αίτιον κράττόν ίστι τον προς ίλάττονα
την δύναμιν λαχόντος και μίρη παράγοντος ών θάτΐρον όλων
υποστατικόν ίστιν. 5
ά γάρ το μ ίν ίλαττόνων, το δί πλαόνων αίτιον, μίρη δί τά
ί Ttpa των ίτίρων, ά μ ίν π ο ι ά θάτίρον, και το λοιπόν ποίησα,
τό των πλαόνων υποστατικόν ά δί τούτο π α ρ ά γ α , τούτων ον
πάντων ίστίν ίκάνο παρακτικόν. δυνατώτίρον άρα και πΐρι-
ληπτικώτΐρον ώς γάρ τό προίλθόν προς τό προιλθόν, οντω τό ίο
πα ρ αγα γόν προς τό παραγαγόν, κατ' ά λλη λα ληφθίντα, τό δί
πλΐίω δυνάμίνον μάζονα δνναμιν ί χ α και όλικωτίραν τούτο δί,
ίγ γ ν τ ίρ ω τής πάντων αιτίας· τό δί ίγ γ ν τ ίρ ω ταύτης μαζόνως
ίστίν αγαθόν, ά π (ρ αντη τό αγαθόν, τό άρα πλαόνων αίτιον
κατ ουσίαν κράττον ύπ ά ρ χα του ΐλάττονα παράγοντος. 15
61. Π ά σ α δύναμις άμίριστος μ ίν οΰσα μάζων ίστί, μζριζο-
μίνη δί ίλάττων.
€£ γάρ μερίζεται, πρόασιν ά ς πλήθος■ ά δί τούτο, πορρωτίρω
γίνεται τον ίνός· ά δί τοντο, ίλάττω δυνήσίται, τοΰ ίνός καί
τον συνίχοντος αυτήν άφισταμίνη· καί άτίλής, ίίιrep τό 2ο
ίκάστου αγαθόν ύ π ά ρ χ α κατά την ίνωσιν.
62. Π α ν πλήθος ίγ γ υ τ ίρ ω τοΰ ίνός όν ποσω μ ίν ίστι των
πορρωτίρω ίλαττον, τή δυνάμα δί μάζον.
δμοιον γάρ τω ίν ί μάλλον τό ίγγύτ(ρον· τό δί ΐν πάντων ήν
υποστατικόν άπληθύντως. τό άρα όμοιότίρον αΰτω, πλαόνων 35
αίτιον ύπάρχον, ά π tp ίκάνο πάντων, ίνοαδίστ(ρον ίσται καί
άμ(ριστότ(ρον, ά π ( ρ ίκάνο ίν. ώς μ ίν οΰν ίνί τό ήττον πζπλη-
θυσμίνον μάλλον σ υ γ γ (ν ίς , ώς δί πάντων αίτίω τό πλαόνων
παρακτικόν— τοντο δί, δννατώτίρον.
ίκ δη τούτων φανερόν ότι πλΐίονς μ ίν αί σωματικαί φύσας 30
των ψυχών, πλΐίους δί ανται των νόων, οί δί νό(ς πλίιους των
θάων ίνάδων καί ίπ ι πάντων ό αυτός λόγος.
5Θ. 2 6 αυτό* * σ τι \6 y o s B C l), est eadem ratio β (cf. ΛΛ P h y s . 44· *3) · avrb*
ίσ τ ω λ. M1PQ, eadem fit ( y p . sit ?) ratio a y : 0 airrbs ίσ τ α ι λ. M2 in P hoc
caput inde a 1. 1 ά π λ ό τη ς et init. sequentis usque ad 1. io a tincis mutilata
6 0 . 4 όλων CDM : δλομ BPVV (suprascr. IV) : «Γλοι/ Q 6 τά om. Arg
i) άρα] άμα Arg : M1 incert. 10 primum το 00 (om. Cr.2) ο'ύτω και τό PQ dett.
11 π apayov bis PQ (irapayuv priore loco D) post alt. Trapayov pergunt PQ
bciKvvvi καί 6 σ τοιχειω τύς (sio) «ύκλίίδηί υτι τά μ ίρ η tois ωσαύτως πολλαπλάσιοι*
τύν αύτύν λο'γον, quođ manifestum scholiuin t‘$t λ η φ θ ίντα κα τ’ άλληλα PQ
13 τα ύ τ η ς ] αυτής Ρ(^, ipsi λΥ 14 αύτή PQ 15 τοο τά ίλάσ σ υνα PQM*
6 1 . 16 μηνούσ α] ούσα Ρ : manens ( = μίνουσα ) l8 prius et] qua ( —77) \ \
2 0 - ι τδ ίκ άσ του (λ) (ίκ ά σ του Port., ίκ άσ του rt>Cr.)
62. 23 πορρωτίρων Ρ 26 €Ϊπ€ρ ίκΰνο πάντων οπι. PQ 32 ίνάδων
om. PQ λό y o s QJ (λαγοί 4σ τΙ edd.)
moći. Zbog toga je, naime, i ono najkrajnje od bića najjednos-
tavnije - kao prvo - jer proishodi jedino od prvoga; ali jedna jed-
nostavnost jest opstojna najači način od svake složenosti, a druga
na slabiji način. A kod svih članova vrijedi isti zaključak.

60. Svaki je itzrok većega broja slvari ja či ocl onoga koji je dobio
moć za inanji broj stvari i koji proizvodi dijelovc onib bića z.o
koja je onaj prvi cijela uspostavan.
Ako je, naime, jedan uzrok uzrokom manjega broja stvari, a
drugi većega - a one prve stvari predstavljaju dijelove drugih -
onda će one stvari koje tvori prvi tvoriti također ovaj drugi koji je
uspostavan za veći broj stvari; no za stvari koje taj proizvodi, za
sve te nije onaj sposoban da ih proizvodi. Moćniji je, dakle, i
obuhvatniji. Kako se, naime, odnosi proizašla stvar prema
proizašloj stvari, tako se odnosi ono što je proizvelo prema
onome što je proizvelo - ako se uzmu jedno prema drugome - a
ono što može tvoriti veći broj stvari ima veću i sveobuhvatniju
moć; a to znači: nalazi se bliže uzroku svih stvari; a ono što je
tomu bliže je u većoj mjeri dobro, ako je upravo taj dobro. Onaj.
dakle, uzrok koji je uzrokom većega broja slvari je po bivstvu jači
od onoga koji proizvodi manji broj stvari.

61. Svaka je moć, ako je nepodijeljena, veća, a ako je podijeljena,

manja.
Ako se, naime, dijeli, proizlazi u mnoštvo; ako je pak tomu
tako, postaje više udaljenom od jednoga; a ako je tomu tako,
manje će moći kad se već udaljuje od jednoga i onoga što je
sadrži; i bit će nepotpunom, ako se baš dobro svake pojedine
stvari nahodi u ujedinjavanju.

62. Koliko je svako mnoštvo koje je bliže jednom u od onib koja su

dalje inonje, po nioći je ipak veće.
Slično je, naime, jednomu u većoj mjeri ono bliže; a pokazalo
se da je jedno uspostavno za sve stvari, a da se pri tome samo ne
umnaža. Ono, dakle, što mu je sličnije - kad je već uzrokom
većeg broja stvari, ako je jedno doista uzrokom svih stvari - bit
će jedinstvenije i manje podijeljeno. ako je doista ono jedno.
Kako je. dakle, jednomu ono manje umnoženo više srodno, i kako
jc uzroku svih stvari više srodno ono što proizvodi veći broj stvari
- a to na taj način jesl - moćnije je.
 63. Π α ν το άμέθεκτον διττάς ύφίστησι την μετεχομένων τάς
τάξεις, την μεν έν τοΐς ποτέ μετέχουσι, την δε έν τοΐς αεί καί
συμφυώς μετέχουσι.
τω γ ά ρ άμεθέκτω το ae< μετεχόμενον όμοιότερον ή το ποτέ,
πριν άρα ΰποστή το ποτέ μεθεκτόν, το άΐ'ι μεθεκτόν ΰποστή- 5
σεται, τω μεν μετέχεσθαι του μετ αυτό μη διενεγκόν, τω δε άει
σι’γγενέστερον ον τω άμεθέκτω και όμοιότερον. και ούτε μόνα
έστι τα ποτέ μετεχόμενα (προ γάρ τούτων τά άεί μετεχόμενα,
δ ί &ν και ταΰτα συνδεΐται κατά τινα πρόοδον εύτακτον τοΐς
άμεθέκτοις)· ούτε μόνα τά άει μετεχόμενα (και γά ρ ταΰτα, ίο
δύναμιν εχοντα άσβεστον, εϊπερ άει εστιν, άλλων έστίν οίστικά
των ποτέ μετεχομένων και μέχρι τούτων ή ΰφεσις).
εκ δη τούτων φανερόν ότι και αί άπό τοΰ ενός ενώσεις έλλαμπό-
μεναι τοΐς ούσιν αί μεν άει μετέχονται, αί δε ποτέ, καί αί νοεραί
μεθέξεις διττά! ωσαύτως, και αί των ψυχώ ν ψυχώσεις, καί αί ·5
των άλλων ειδών ομοίως· καί γ ά ρ τό κάλλος καί ή όμοιότης καί
ή στάσις καί ή ταυτότης, άμέθεκτα όντα, υπό τε τών άει μετ-
εχόντων μετέχεται καί ΰπό τών ποτέ δευτέρως κατά την αυτήν
τάξιν.
64. Π άσα άρχική μονάς διττόν ύφίστησιν άριθμόν, τον μεν 2°
αυτοτελών υποστάσεων, τον δε έλλάμψεων εν έτέροις την
ΰπόστασιν κεκτημένων.
εΐ γάρ καθ' ΰφεσιν ή πρόοδος διά τών οικείων τοΐς ΰποστα-
τικοΐς αίτίοις, καί άπό τών παντελείων τά τέλεια καί διά τούτων
μέσων τά άτελή πρόεισιν εντάκτως· ώστε αί μεν εσονται αύτο-
τελείς υποστάσεις, αί δε άτελεΐς. καί αύται μεν γίνονται ήδη
τών μετεχόντων (άτελεΐς γάρ οΰσαι δέονται τών υποκειμένων εις
την εαυτών ϋπαρξιν)· αί δε εαυτών ποιοΰσι τά μετέχοντα
(τέλειαι γ ά ρ οΰσαι πληροΰσι μεν εαυτών εκείνα καί έδράζουσιν
εν έαυταΐς, δέονται δε οΰδεν τών καταδεεστέρων εις την ΰπό- 3°
στάσιν την εαυτών), αί μεν οΰν αυτοτελείς υποστάσεις, διά την
εις πλήθος διάκρισιν ήλαττωμίναι τής άρχικής αυτών μονάδος,
διά την αυτοτελή ϋπαρξιν όμοιουνταί πη προς εκείνην αί δε

6 3 . 4 ομυιυτ*μον~\ υμοιυν ίσ τ ιν 5 μίθ^ κτον ΟΙΠ. Ι)*Μ

6 μη del. Μ2, οηι. edđ. 7 ομυιυτίρψ Μ (ex corr. ?) PC^) 13 δή <·> (δ<
Cr.l α/ om. V<>
6 4 . 24 αιτίω ν C1!) ιταντ6\ών Bi. I) 25 orn. PO, fort. J'cctc*
(sed a^noscii \\ ) 26 ηδη HArg : «ίδη DKMIH^NV : in C prima syllaba casu
oMUterata 30 tV €at/ra<y scripsi ,ct m Α\·Ί/ιρ. I. 17Š. 21, II. 205. 15, :
tai/ταίϊ HCDM, seipsis W : iv αύταΓί PQ υυδίνύς V\ ut vulctur 31 5ia
μ*ι> την P<J 32 μυναμχικ?)ς I’Q μυί'αδυ? αυτών Μ primitus 33 δ*α
την BC1-): διά δ'ί τ η ν Μ1’()\Υ, cjuo reccpio sc;r. 1. 3^ ηλ,άττωνται (sunt inino·
ratt* \\ )
 Odatle je zaista očito da ima više tjelesnih priroda od duša, a
da tih ima više od umova, a da umova ima više od božanskih je-
dinica.

63. Sve ono ti čcmu se neina dijela dovodi n opstojnost dva reda
članova u kojinia se ima dijela, jedan u bićima koja negda
iinaju dijela, a drngi u bićima koja iinajii dijela tivijek i na
prirodan način.
Onomu je, naime, o čenui se nema dijela ono u čemu se uvijek
ima dijela sličnije nego ono u čemu se negda ima dijela. Prije
dakle nego što se uspostavi ono u čemu se negda stekne dijela bit
će uspostavljeno ono u čemu se uvijek ima dijela, koje se po tome
što se u njemu ima dijela ne razlikuje od onoga poslije sebe, a po
tome što se u njemu uvijek ima dijela je srodnije i sličnije onomu
u čemu se nema dijela. A nisu usamljena ni ona bića u kojima se
negda ima dijela (prije njih naime opstoje ona bića u kojima se
uvijek ima dijela preko kojih su i ta svezana u urednome nekom
proishođenju s onim bićima u kojima se nema dijela); niti su usa-
mljena ona bića u kojima se uvijek ima dijela (jer ako baš ta - kad
već imaju neugasivu moć - uvijek jesu, proizvođači su onih
drugih bića u kojima se negda ima dijela; a sve do tih se proteže
sniženje).
Odatle je zaista očito da se i u ujedinjavanjima, kojima jedno
obasjava bića, u jednima uvijek ima dijela, a u drugima negda, i
da su umna dioništva isto tako dvostruka, i udahnuća duša što
proizlaze od duša, i da su na sličan način dvostruka dioništva
drugih oblika: i doista, bez obzira na to što se ljepota i sličnost i
stajanje i istovetnost ono u čemu se nema dijela, u njima, s jedne
strane, imaju dijela ona bića koja uvijek imaju dijela, a, s druge
strane, u njima imaju dijela ona bića koja negda imaju dijela u is-
tom redu.

64. Svaka izvorna jedinica dovodi u opstojnost dva reda, jedan u

sebi potpunih opstojnosti, a drugi obasjavanja što su stekla
opstojnost ii drugiin bićima.
Ako se, naime, u sniženju zbiva proishođenje preko bića što su
srodna uspostavnim uzrocima, onda i od posve potpunih bića
proishode potpuna a posredstvom tih uredno proishode nepot-
puna; tako da će jedne opstojnosti biti u sebi potpune, a druge
nepotpune. A te opstojnosti pripadaju već onim bićima koja u nji-
ma imaju dijela (jer su nepotpune, potrebni su im podlošci za
vlastitu bitnost); one pak opstojnosti bića koja u njima imaju di-
άτ(Χ(ΐς καί τω ίν άΧΧοις fivai τής καθ’ αυτήν νφεστώσης και
τω ά τ ( λ ( ΐ τής -πάντα τ(Χαούσης άφίστήκασιν. αί δί πρόοδοι
διά των όμοιων άχρι των πάντμ άνομοίων, διττόν αρα ΰφίστη-
σΐν αριθμόν ίκάστη των αρχικών μονάδων.
ίκ δή τούτων φανερόν ότι και ίνάδίς αί μ ίν αύτοτίΧΰς από 5
τον ίνός προήλθον, αί δί ίΧΧάμψας ίνώσ(ων· καί νό(ς οι μ ίν
οΰσίαι αύτοτίΧίϊς, οί δί νοΐραί τινίς Τ(Χ*ιότητ(ς· καί ψ ν χ α ί αί
μ ίν ίαυτών ονσαι, αί δί των ψυχουμίνων, ώς ινδάλματα μόνον
ονσαι ψυχών. καί όντως ούτε πάσα ίνωσις θεός, άΧΧ ή
αυτοτελής ίνάς, ούτε πάσα νοερά ίδιότης νους, άΧΧ’ ή ούσιάιδης ίο
μόνον, ούτε πάσα ψ υχή ς ελλαμψ ις ψ ν χ ή , άΧΧ' ί’στι καί τα
εϊδωΧα των ψυχών.
65. Π ά ν το όπωσοΰν νφεστός ή κατ’ αιτίαν εστιν άρχοειδώς
ή καθ’ ύπαρξιν ή κατά μεθεξιν είκονικως.
ή γάρ εν τω παράγοντι το παραγόμενον όράται, ώς εν αιτία '5
προνπάρχον, διότι πάν τό αίτιον έν ίαντω το αίτιατόν προ-
είληφε, πρωτως όν όπερ εκείνο δεντερως· ή εν τω παραγομενω
το παράγον (καί γάρ τούτο, μετεχον τον παράγοντος, ίν ίαντω
δείκνυσι δεντερως δ τδ παράγον υπάρχει πρωτως)· ή κατά την
εαυτού τάζιν έκαστον θεωρείται, καί ούτε εν τω αίτίω ούτε εν
τω άποτελεσματι· τό μ ίν γά ρ εστι κρειττόνως ή εστι, τό δε
χειρόνως ή εστι, δεΐ δί που είναι καί ό ε σ τ ιν εστι δε καθ’
νπαρξιν εν τή ίαντοϋ τάζει έκαστον.
66. Π άντα τά όντα προς άΧΧηΧα ή όΧα εστιν ή μέρη ή
ταΰτά ή ετέρα. 25
ή γάρ περιεχει θάτερα, περιεχεται δί τά Χοιπά· ή ούτε
περιεχει ούτε περιεχεται, καί ή ταντόν τι πεπονθεν, ως ενός
μετεχοντα, ή διακεκριται άΧΧήΧων. άΧΧ’ εί μ ίν ιτεριεχει, όΧα
άν εΐη· εί δί περιεχοιτο, μέρη· ( ί δ’ ίνός τά ποΧΧά μετεχοι,
ταΰτά ίστι κατά τό ε ν εΐ δί πλείω μόνον ειη, ετερα άΧΧήΧων 30
ταντη, καθό ποΧΧά ίστιν.

6 4 . ι prius κ α ί ηοη a&nosc. W τψ BCQ : τω ν DP : το Μ 2 πάντω ν Μ3

5 τούτου W ut viđetur κ αί om. C κα\ αί 4νάδ*ς αί ΜΡ(> 6 4νώσ*ως
[Μ ] vofs HCI) : voos’ MW : νόων PQ 6—7 Μ**' · · · «u δί M (ex corr. ?) \V
7 1'ocpai . . . 8 αί δί om. M\V 8 f<f> 4αυτών PO o>s Ινδάλματα Q : ίνδ. και
HCD : ινδάλματα M\V (P inccrt. propter foedam tinearum lacerationem) 9 πάσα
tva mtij MQ (P incert.) : πάσα tvas BCD, omnis unilas W 10-11 η ουσιώδης
μόνον B C I): ούσ. μόνος M*Q fP incert.) : 6 ούσ. μόνος M2W
65 . 13 ύφ*στός Μ : νφ *στώ ς cett. 14 h κατα μ ίθ^ ξιν om. C*, ίη mg. Μ1
15 alt. iV jifi'ai [Μ ] α ιτία Οι) (α ιτίψ edd.) 18 τδ παρα·γαγόν BCD
19 προϋπάρχει Q et ? Ρ 20 αυτόν PQ 21 ct 22 f) bis BCDArgW : ^
MPQ 2 2 δήπου Arg (Cr.) 23 r jj om. Μ1 αυτοΰ Ml PQ
6 6 . 26 -γάρ om. Ml 27 καί non agnosc. W τα υ τό τη τι ,η ex o)
περιπεπονθεν M 28 διακεκρινται HCD 29 μ ε τ ε χ ε ι C 30 ταυτα BT) dett.
jcla čine svojima (jer su potpune, ispiinjavaju ih samima soborn i
ustanovljuju ih u sebi samima, a nijc im potrebno nijedno od
slabijih bića za vlastitu opstojnost). Opstojnosti dakle koje su pot-
pune u sebi sainima, jer su zbog diobe u mnoštvo zaostale za svo-
jom izvornom jedinicom, zbog u sebi potpune bitnosti
izjednačuju se na neki način s njome. Nepotpune su pak opstoj-
nosti ne sarno zato što opstoje u drugome otpale od jedinice koja
opstoji u sebi, nego su i poradi toga što su nepotpune otpale i od
.sveiipotpimjiijuće jedinice. A napredovanja se zbivaju preko jed-
nakih opstojnosti do posve nejednakih. Svaka dakle od izvornih
jedinica dovodi u opstojnost dvostruk broj.
Odatle je zaisla jasno da su od jedinica jedne proizašle iz
jednoga, dok su druge obasjavanja ujedinjavanja. A od umova su
jedni u sebi potpune opstojnosti, dok su drugi umna savršenstva. I
od duša jedne pripadaju sebi samima, dok druge pripadaju
oduševljenim bi vstvima, jer su tek puke utvare duša. I tako nije
svako ujedinjavanje bog, nego samo u sebi potpuna jedinica, niti
je svako umno svojstvo um, nego samo bivstveno, niti je svako
obasjavanje duše duša, nego postoje također i odsjaji duša.
65. Sve što opstoji na bilo koji iiačin ima svojit opstojnost ili u
svome iiz.roku kao prvobitnoj mogućnosti, ili kao bitnosti. ili u
posjedovanju dijela na način slike.
Ili se, naime, proizvod vidi kao nešto što prethodno postoji u
proizvođaču koji je njegov uzrok - jer svaki uzrok u sebi obu-
hvaća svoj učinak prije njegove pojave, posjedujući prvotno ono
svojstvo koje onaj posjeduje drugotno - ili se proizvođač vidi u
proizvodu - jer ovaj drugi uzima dijela u svom proizvođaču i
otkriva u sebi samome na drugotan način ono što proizvođač jest
prvotno - ili se svako pojedino vidi na svome određenom mjestu,
ni u svome uzroku, ni u svome učinku, jer vlastiti uzrok posjeduje
viši, a vlastiti proizvod niži način opstojnosti od sebe samoga, a
nužno je da postoji neko bivstvo koje je svoje vlastito; a ovi su
kao bitnosti svaki za sebe na svome određenom mjestu.
66. Sva su bića jedna u odnosit na druga ili cijela ili dijelovi ili is-
tovetna i/i različita.
Ili, naime, jedna obuhvaćaju, a ostala bivaju obuhvaćana, ili ni
jedna ni druga ne obuhvaćaju niti bivaju obuhvaćana. Zatim, ili
sli što istovetno pretrpjela, kao bića koja imaju dijela u jednome,
ili su između sebe različita. Nego, ako obuhvaćaju, onda moraju
biti cijela; ako pak bivaju obuhvaćana, moraju biti dijelovi. Ako
pak više n jih ima dijela u jednome, ona su istovetna u pogledu
 07. Π ά σ α όλότης η προ τών μερών έστιν ή έκ των μερών
ή kv τω μέρει.
ή γά ρ έν τρ αιτία το έκαστου θεωροΰμεν είδος, και δλον
έκεΐνο προ των μερών λέγομεν το έν τω αίτίω προϋποστάν ή
έν τοΐς μετέχονσιν αυτής μέρεσι. και τοΰτο δίχως· ή γά ρ έν 5
άπασιν όμοΰ τοΐς μέρεσι, και εστι τοΰτο έκ των μερών δλον, ου
καί ότιοΰν μέρος άπον έλαττοΐ το ο λ ο ν ή έν έκάστω των μερών,
ώς και τοΰ μέρους κατά μεθεξιν του δλον (όλου) γεγονότος, δ και
ποιεΐ το μέρος ύν α ι δλον μερικώς. καθ’ ΰπαρ£ιν μέν ούν δλον
το έκ των μ ίμ ω ν κατ αιτίαν δέ το προ των μερών κατά ίο
μέθεζιν δέ το έν τω μέρα, και γά ρ τοΰτο κατ' έσχατη ν νφεσιν
δλον, ή μιμείται το έκ των μερών δλον, δταν μη τδ τυχόν ή
μέρος, ά λ λ α τω ολω δυνάμενον άφομοιοΰσθαι ου και τά μέρη
δλα έστίν.
08. Π α ν τό έν τω μέρει δλον μέρος έστι τοΰ έκ των μερών δλου. 15
εί γά ρ μέρος έστίν, δλον τίνος έστι μέρος· και ήτοι τοΰ έν
αντίο δλον, καθ’ § λέγετα ι έν τω μέρει δλον (ά λλ’ όντως αυτό
έαυτοΰ μέρος, και ίσον τω δλω τό μέρος εσται, και ταύτόν έκά-
τερον)· ή άλλου τίνος δλον. και εί άλλου, ή μόνον έστίν έκείνου
μέρος, καί όντως ούδέν αν π ά λ ιν τοΰ δλου διαφέροι, ένός δντος έν ίο
ον μέρος· ή μεθ έτέρου (παντός γά ρ δλον τά μέρη πλείω ένός),
κάκεϊνο εσται, έκ πλειόνων δν, δλον έκ των μερών έ£ ων έστι·
καί οντω τό εν τω μερει δλον τοΰ έκ των μερών έστι μέρος.
00. Π α ν τό έκ των μερών δλον μετέχει τής προ των μερών
όλότητος.
εί γάρ έκ μερών έστι, πεπονθός έστι τό δλον (τά γάρ μέρη εν
γενόμενα τό δλον διά την ένωσιν πέπονθε), καί εστιν δλον έν
μή δλοις τοΐς μέρεσι. παντός δέ τοΰ μετεχομένου προνφέστηκε
τό άμέθεκτον. ή άρα άμέθεκτος όλότης προϋπάρχει τής μετ-
εχομένης. εστιν άρα τι είδος όλότητος προ τοΰ έκ τών μερών 3°
δλον, δ οΰ πεπονθός έστι τό δλον, ά λ λ ’ αύτοολότης, άφ’ ής ή έκ
τών μερών όλότης.
έπεί καί τό μεν έκ τών μερών δλον πολλα χοΰ καί έν πολλοΐς

07. 3 θεωροΰμενον [ Μ ]W q τί> . . . ττρονττοίτταν (νττυιττάν (‘(lcl.) fort.

secludenda 5 auTijs B D E : άί/τοΐι C : αυτοί» MPQ yap om. B C D
6 -7 quo et quecunque pars est minor quam totum W εΚασσον fort. M 1) 8 τοΰ
8λου(ΰλοι») scripsi: τοΰ 8λου PQM2 : ολου B C D : τb ολου Μ1, totum W 9 μερο$
o\ov είναι PQ 11 κατ’ ίσχάτην 00 («ατά την 4σχ. edd.)
68. 15 τώο] τοΰ Μ 17 αυτά om. Μ1 19 alt. άλλου] άλλο Μ2 20 τοΰ
<Ιλου πάλι« PQ 2 1 - 2 totius cuius . . . secundum illud ( = ολου ου . . . κατ'
Εκείνο) W 22 ον [Μ ] \V : om. cett.
βθ. 20 εί yap «α! εκ Ρ 27 yiy<ipiva Ρ (ν\ εν D : εκ Μ 29 ή
άρα] fi "ότι [Μ ] « 3° τι] το' Μ1 33 ρεν ora. Π, non agnosc. \V
toga jednoga; ako pak, s druge strane, predstavljaju puko
mnoštvo, u tom pogledu u kojem ih je više, ona se razlikuju jedan
od drugih.
67. Svaka je cijelost ili prije dijelova ili iz dijelova ili it dijeht.
Ili, naime, promatramo lik svake pojedine stvari u njezinu
uzroku i tomu liku koji prethodno postoji u uzroku dajemo ime
cijelost prije dijelova, ili je promatramo u dijelovima koji imaju
dijela u uzroku, i to na jedan od dva načina: ili je vidimo u svima
zajedno uzetim dijelovima, a to je onda cijelost koja se sastoji iz
dijelova, kojoj bi odsustvo bilo kojega dijela umanjilo cijelost, ili
je vidimo u svakome pojedinom dijelu zasebno, u tom smislu da
je svaki dio dobio cijelost na temeiju uzimanja dijela u cijelosti.
što i biva razlogom da dio cjelovito opstoji na način koji je svoj-
stven dijelu. Po bitnosti je dakle cjelina ono što se sastoji od di-
jelova. Po uzroku je pak ono što je prije dijelova. A po dioništvu
je cjelina ono što se nahodi u dijelu. Jer to je cjelina po krajnjem
sniženju, utoliko ukoliko oponaša cjelinu koja se sastoji iz dijelo-
va, što nije slučaj s bilo kojim i svakim dijelom, nego samo s
onim koji se može izjednačiti s cjelinom koje su i dijelovi cjeline.
68. Svaka cjelina u dijelitje dio cjeline koja se sastoji od dijelnva.
Ako je, naime, dio, dio jc neke cjeline. A to mora biti ili cjeli-
na koju sama obuhvaća, zahvaljujući kojoj se i naziva cjelina u
dijelu (ali tako će biti sama svoj vlastiti dio, a dio će biti jednak s
cjelinom i oboje istovetni), ili neka druga cjelina. Pa ako je ona
dio neke druge cjeline, ili je jedini njezin dio, a na taj se način ne
bi ništa od nje razlikovala, jer bi bila jedan dio jednoga čistog
jedinstva, ili će biti dio s drugim (svaka, naime, cjelina obuhvaća
više od jednoga dijela), pa će ta cjelina biti, jer se sastoji od više
dijelova, cjelina koja se sastoji od dijelova od kojih se sastoji. U
skladu s time cjelina u dijelu je dio cjeline koja se sastoji od di-
jelova.
69. Svaka cjelina kojo se sastoji od dijelova ima dijela u cijcdosti
koja opstoji prije dijelova.
Ako je, naime, sastavljena od dijelova, pretrpjela je cjelinii
(dijelovi su, naime, jer su postali jedno, poradi ujedinjavanja
pretrpjeli cjelinu), a jest cjelina opstojna u ukupnosti dijelova koji
nisu cjeline. Ali svakoj stvari u kojoj se ima dijela je prethodna
ona u kojoj se nema dijela. Prema tome cijelost u kojoj se ncma
di jela po opstojnosti prethodi onoj u kojoj se ima dijela. Opstoji
daklc neki lik cijelosti prije cjeline koja se sastoji od dijelova,
«στιν, εν άλλοις καί εν άλλοις εκ μερων οΰσι, τοΐς μεν άλλων,
τοΐς δε ά λ λ ω ν δει δε είναι τήν μονάδα πασών των ολοτήτων
καθ' αυτήν. ούτε γάρ «ίλικριν'ες έκαστον των όλων τούτων,
ΐπιδεες ον των μερών ΐξ ων ΐστιν ούχ δλων δντων ούτε εν τινί
γεγονός τοΐς αλλοις άπασιν αίτιον είναι δύναται τον «ίναι δλοις. ?
το άρα του δλοις «Ϊναι τοΐς ολοις άπασιν αίτιον προ των μερών
ΐστιν. εί γάρ και τούτο εκ των μερών, τι ολον εσται και ονχ
απλώς ολον, και π ά λ ιν τούτο ΐζ άλλου, και ή εις άπειρον ή
εσται το πρώτως ολον, ούκ εκ μερών ολον, ά λ λ ’ ο ΐστιν όλότης
Sv. ίο
70. Π ά ν το όλικώτ(ρον ΐν τοΐς άρχηγικοΐς και προ των μερι­
κών εις τά μετεχοντα ΐλ λ ά μ π ει και δεύτερον εκείνων άπολείπει
το μετασχόν.
κα'ι γάρ άρχεται προ τον μετ’ αυτό τής ενεργείας τής εις τά
δεύτερα, και συν τή εκείνου παρουσία πάρεστι, και εκείνου ι ?
μηκίτι ίνεργοΰντος ετι πάρεστι και ενεργεί το αΐτιώτερον και
ούκ ΐν διαφόροις μόνον ΰποκειμενοις, α λλά και ΐν ΐκάστω των
ποτέ μετεχόντων. δεΐ γά ρ (εΐ τύχοι) γενεσθαι πρώτον ον, «ΐτα
ζωον, εΐτα άνθρωπον, και άνθρωπος οΰκετι ίστιν άπολιπούσης
τής λογικής δυνάμεως, ζωον δε ΐ‘στιν ΐμπνΐον και αίσθανόμενον- ao
και τον ζήν π ά λιν άπολιπόντος μενει τό δν ( και γ ά ρ δταν μή
ζή το εΐναι πάρεστι). καί ΐπ ϊ πάντων ωσαύτως. αίτιον δΐ,
δτι δραστικώτερον ύπάρχον το αΐτιώτερον πρότερον εις το
μετεχον ενεργεί (το γάρ αύτο υπό τον δννατωτίρου π ά σ χ α
προτΐρον)· και τον δευτέρου πά λιν ΐνΐργοΰντος κάκεΐνο συνεργεί, 25
διότι πάν, δπερ άν ποιή το δεύτερον, σνναπογιννα τοντω και το
αΐτιώτερον■ καί άπολιπόντος εκείνου τούτο ΐτι πάρΐστιν {ή γάρ
τοΰ δυνατωτΐρον μετάδοσις, δρώσα μαζόνοος, ύστερα το μετά-
σχόν απολείπει· καί γάρ διά τής τον δευτέρου μεταδόσεως την
έαντής ελλαμήην εδυνάμωσεν). 3°
71. Π ά ντα τά εν τοΐς άρχηγικοΐς αίτίοις όλικωτεραν καί
ύπερτεραν τά£ιν εχοντα ΐν τοΐς άποτελεσμασι κατά τάς άπ'
69. ι alt. 4ν ora, MJPQ 2 tlvai MW : καί ςϊναι PQ : tlStvαι BCD 3 καί
καθ' αυτήν BCD 5 τοΰ είναι 8λσυ ora. BCDM2 6 τί> άρα του] τουτου [Μ]
rois Ολου] τots άλλου ΡΕ 7 εσται] ιστί PQ 8 τοντο ττάλιυ Μ prius
ή om. PQM2 9 %σται] διά MW
70. 1 1 άρχηγικοΐς BQMa: αρχικούς C (corr. eadcm m.) DP: M1 incert.
12 δεύτερον Ού (δεύτεροι edd.) 13 τίί] τι Μ\Υ 17 μάνον Οί (μ6νου
edd.) 18 ει τύχη PQ 19 ούκετι BCD[M]W : ούκ PQM2 άττοΧπτούσης
Arg : άττοΧειπούσης Oi 21 άνοΧείττοντος PQ καί γάρ] «/γάρ ΜW
22 καί] καί γάρ MW 24—5 προτερον πάσχει MPQ, prius patitur W 25 σνν-
ενεργεΐ Β 26 τούτφ scripsi, et sic fort. leg. W (huic γ. hoc αβ) : τούτο Ο)
27 άχολητάκτοι Μ1 : άττολοίττουτοϊ cetl. 28 δράσασα PQM2 29 τοΰ om.
BCD
koji nije pretrpio ejelinu, nego je sama cijelost iz koje izvire ci-
jelost koja se sastoji od dijclova.
Jer i cjelina koja se sastoji od dijelova opstoji na mnogo rnjes-
ta i u mnogo različitih cjelina sastavljenih od različilih dijelova. A
nužno je da jedinica svih eijelosti opstoji sama po sebi. Nijedna,
naime, od spomenutih cjelina nije čista, jer one potrebuju dijelove
od kojih su sastavljt'ne. a ovi posljednji nisti cjeline. I budući da
svaka počiva na posebnoj skupini dijelova, ona ne može biti
uzrokom cijelosti svih drugih cjelina. U skladu s timc ono što
čini sve cjeline da budu cjeline prethodi đijelovima. Ako bi se,
nainie. i to sastojalo od dijelova, to bi bilo djelomična cjelina. a
ne cjelina kao takva. I opet bi ona proizlazila iz druge i to bi ili
išlo u beskonačno ili bi postojala prvotna cjclina. nc cjelina koja
sc sastoji od dijelova, nego ono što je cijelost u svojoj biti.

70. Svako sveobuhvatnije svojstvo što bitno opstoji u iz.vornim

počelima i prije djelondcmh svojstuva zrači u bića koja iniaju
dijela i poslije njih iiapu.šta biće kojeje uzelo dijeUt.
Viši, naime, uzrok i započinje svoje djelovanje na drugotna
bića prije svog učinka, i prisutno je zajedno s njegovom prisut-
nošću, i još uvijek je prisutno i djelatno kad je drugotno prestalo
djclovati. A to se zbiva ne samo u onim bićima koja su pretrpjela
razliku, nego i u svakome pojedinome od onih koja su jednom
imala dijela. Treba, naime, na primjer, da prvo postane biće. za-
tim živo biće, zatim čovjek. A nije više po srijedi čovjek. ako sc
odmetnula razumska duša, ali je još uvijek živo biće. jcr diše i
osjeća. I opet, ako se odmetnulo življenje, ostaje biće (jerdoista,
ćak i kada prestaje živjeti, još uvijek je prisutan bitak). I tako je to
ii svim slučajevima. Razlog je viši uzrok. jerje djelatniji, djeluje
prvotnije na biće koje ima dijela (jer tamo gdje neko biće trpi dva
uzroka, prvotnije trpi moćniji); a u djelatnosti drugotnoga viši je
sudjelatan, jer su svi učinci drugoinoga rođeni u suradnji s višim
iizrokom. A ako se onaj dmgotni odmetnuo, ovaj je prvotni još
uvijek prisutan (davanje. naime, dijela moćnijeg uzroka, jer je u
\cćoj mjeri djelatan, kasnije napušta bićc koje je uzelo dijela, a
poradi davanja dijela dnigotnog uzroka osnažio je svoje obasja-
\anje).
71. Sva svojstva koja n izvornim iiz.rocima iniaju sveobuhvatniji i
viši položaj postaju n dovršenim djelinui, poradi obasjavanja
koja iz njib proizlaze. neka \ rsla podložaku za daranja dijela
dji’lomičnijih počida; i obasjavanja viši/i počtda ovima sluzi
kuo lanelj, a ihi njeiiin sn utemeljena svojstva koja proiz.Iaze iz
αυτών ίΧΧάμψΐΐς νποκιίμΐνά πως γίν ΐτ α ι ταΐς των μΐρικωτίρων
μΐταδόσΐσι· και αί μ ίν από των άνωτίρων ίΧΧάμψΐΐς νπο-
δίχονται τάς ίκ των διντίρων προόδους, ίκΐϊναι δΐ ί π ί τούτων
( δράζονται· και οντω προηγούνται μ ΐθ ίζ ίΐς άΧΧαι άΧΧων, και
ίμφά σΐΐς άΧΧαι ίπ ’ άΧΧαις άνωθίν (ίς τό αυτό φοιτώσιν ύπο~
κΐίμΐνον, των όΧικωτίρων προΐνΐργονντων, των δΐ μΐρικωτίρων
ίπ ϊ ταΐς ίκΐίνων ίν ΐρ γ ΐία ις τάς ίαυτών μΐταδόσΐΐς χορηγονντων
τοίς μΐτίχουσιν.
ΐ ί γά ρ τα αίτιώτΐρα προ των δΐντίρων ΐν ΐρ γ ΐΐ, διά πΐριον-
σίαν δυνάμΐως και τοΐς άτΐΧΐστίραν ίχ ονσ ι την ίπιτηδΐΐότητα ίο
παρόντα και ίΧΧάμποντα κάκΐίνοις, τα δΐ ν φ ΐιμ ίν α κατά την
τά£ιν δίύτΐρα χ ο ρ η γ ΐΐ τά απ' αυτών, δήΧον ά>ς αί των νπΐρ-
τίρων ίΧΧάμψας, προκαταΧαμβάνονσαι τό μ ΐτ ίχ ο ν άμφοτίρων,
ίπΐρΐίδουσι τας των ύφΐΐμίνων μΐταδόσας· αί δΐ ταΐς απ’
ίκΐίνων ίμ φ ά σ ΐσ ιν νποβάθραις χρώνται, καί δρώσιν ΐίς τό >5
μ ΐτ ίχ ο ν , προΐΐργασμίνον υπ ίκΐίνων.
72. Πάντα τά ΐν τοΐς μΐτίχουσιν ύποκαμίνων ίχοντα Χόγον
ίκ τΐΧΐίοτίρων πρόΐΐσι καί όΧικωτίρων αιτίων.
τά γά ρ πλΐΐόνων αίτια δννατώτΐρά ίσ τ ι καί όΧικώτΐρα καί
ίγ γ υ τ ίρ ω του ίνός η τά των ίΧαττόνων. τά δΐ των προϋπο- ?ο
κΐΐμίνων άΧΧοις υποστατικά πΧΐΐόνων αίτιά ίστιν, νφιστάντα
καί τάς ίπιτηδΐιότητας προ τής τών ΐίδών παρουσίας. 6Χικά>τΐρα
αρα ταντα καί τ ΐλ α ό τ ΐρ ά ίστιν ίν τοΐς αΐτίοις.
ίκ δη τούτων φανΐρόν διότι ή μ ίν ΰΧη, ίκ τον ίνός ύποστάσα,
καθ’ αυτήν ΐϊδους ίστιν άμοιρος· τό δΐ σώμα καθ’ αυτό, ΐί καί 3?
τοϋ οντος μ ΐ τ ί σ χ ΐ , ψ υχ ή ς άμίτοχόν ίστιν. ή μ ίν γάρ νΧη,
νποκΐίμΐνον ουσα πάντων, ίκ τοΰ πάντων αιτίου προήΧθΐ· τό δΐ
σώμα, νποκΐίμΐνον δν τής ψνχώσΐως, ίκ τον όλικωτίρον τής
ψ υχ ή ς νφίστη κΐ, τον οντος όπωσονν μΐτασχόν.
73. Π α ν μ ίν όλον άμα δν τ ί ίσ τ ι, καί μ ΐτ ί χ α τον οντος· ού 30
π α ν δΐ δν δΧον τ ν γ χ ά ν α ον.
ή γ ά ρ ταντόν ίσ τ ιν δν καί δΧον, ή τό μ ίν πρότΐρον, τό δΐ
νστΐρον. άΧΧ’ ΐί καί τό μίρος, η μίμος, δν μ ίν ίστιν {ίκ γά ρ
μΐρών δντων ίστι τό δΧον), ον μίντοι καί δλον καθ' αύτό, ονκ
71. I μερικώ ν PQ 2 ανω τίρω PQ 10 ατ*λ.*στ{ρω$ PQ
1 2 xo p 7jye? τα Ρ : χο ρ η y (ir a t Q : χορ·ηγ€Ϊται cett. \V l 3 ‘προκαταΧ αμβάνουσαι
. . . 1 5 χρώνταί] προκαταΚ αμβάνουσι αίϊ βάθραις χ ρ ώ ν τα ι τ α &(ύτ*ρα. PQ 16 προ-
( ^ α σ μ ί ν ω ν C dett. inr* to om. cdđ.)
72. 17 νποκ*ίμ*να Ρ, νποκ€ΐμ*νον M2 19 π \ tio v a KCD 20 post $4 ins.
τα HD 20—1 π ρ ο κ α μ ίν ω ν M pnmitus 2I υ π ο τα κ τικ ά M 22 4πιτ·η 1>*ιό·
Tijras to (ιδιότητα* edd.) 24 διατί [M] 28 6v o m . M
73 . 31 r v y x a v u o\o'> PQ, omisso alt. ov 33 άλλ’ om. [M]\Y $ μίρος
μ ίν , ίσ τ ιν 6v PQ
 drugotnih počela; i na taj način uziinaiija dijela prethode jed-
11a driigima. a zrake jedne zci drugima dolaze odozgo u isti
podlozak, pri čenui sveobuhvatniji uzroci djelujit na njega
prvi. pa ili poslije njihovih djelovanja nadopunjuju
djidomičniji uzroci koji bićima koja iizimajii dijela poklanjaju
svoja vlastita davanja dijela.
Ako, naime, viši uzroci djeluju prije drugotnih, jer su zbog
preobilja moći prisutni i u bićima koja imaju nepotpuniju sposob-
nost primanja i jer i njih obasjavaju, dok uzroci podređeni po
položaju daruju poslije ovih svoje darove, jasno je da obasjavanja
viših uzroka, jer prva obuhvaćaju biće koje i u jednima i u drugi-
ma služi kao uporište za davanja dijela svojih podređenih; ova se
pak služe njihovim zrakama kao podlogama i djeluju na ono što
uzima dijela, pošto ga je za njih već pripremilo djelovanje
sveobuhvatnijih uzroka.
72 . Sva svojstva koja u bićima koja imaju dijela iinajii relativan
položaj podloioka proizlaze od potpnnijih i sveobuhvatnijih
uzroka.
Uzroci, naime, brojnijih učinaka moćniji su i sveobuhvatniji, i
bliže su jednomu nego uzroci manjeg broja učinaka. A počela
koja dovode u opstojnost podloške drugim bićima su uzroci većeg
broja učinaka, jer ona rađaju i sposobnost prihvaćanja koja je
uvjet prisutnosti posebnih oblika. Ta su dakle svojstva sveobu-
hvatnija i potpunija u uzrocima.
Iz toga, dakle, što je rečeno je očito zašto tvar, unatoč tomu što
vuče podrijetlo od jednoga, sama po sebi nerna dijela u obliku; i
zašto tijelo samo po sebi, iako je steklo dijela u biću, nema dijela
u duši. Tvar, naime, jer je podložak svih stvari, proizašla je iz
uzroka svih stvari; tijelo je pak, jer je podložak duševnosti,
proizašlo iz sveobuhvatnijeg počela od duše, kad je već na neki
način steklo dijela u biću.
73. Svaka je cjelina u isto doba stanovita postojeća stvar i iina di-
jela u biću; ali nije svako postojeće cjeUna.
Ili su, naime, postojeće i cjelina isto, ili je jedno od njih prije,
a drugo kasnije. Ali, čak ako je i dio kao dio stanovito postojeće
(cjdina, naime, mora biti sastavljena od postojećih dijelova), ipak
on sam po sebi nije cjelina. jer postojeće i cjelina ne mogu biti
isio. Bio bi, naime, dio nepostojeće; ako bi pak dio bio neposto-
|ivc, nc bi postojala ni cjelina. Svaka, naime, cjelina je cjelina di-
H'lova, hilo kao nešto što je prije njih, bilo kao nešto što je u nji-
άρα ταύτόν έστιν δν και δλον. (ϊη γάρ άν το μέρος ούκ ον
d δ'( το μέρος ούκ ον, ούδέ το ολον έστι. πάν γάρ δλον μ(ρών
έστιν δλον, ή ώς προ αυτών ον ή ώς έν αύτοϊς· μη δντος ούν
τοΰ μέρους, ούδέ το δλον (Ίναι δυνατόν.
(ΐ δ( τδ δλον προ τοΰ δντος, έσται παν δν δλον (ύθύς· ούκ ;
άρα έσται πάλιν τδ μέρος μέρος, άλλα αδύνατον (ί γάρ τδ
δλον έστιν δλον, μέρους δν δλον, και τδ μέρος ϊσται μέρος, δλου
μέρος ον. λΐίπίται άρα παν μέν (Ίναι τδ δλον δν, ον παν δέ τδ
δν δλον.
έκ δη τούτων φαν(ρδν δτι τδ πρώτως δν έπέκίΐνα τής όλο- ίο
τητός έστιν, (ϊπ(ρ τδ μέν πλΐίοσι πάρίστι, τδ δν (και γάρ το'ις
μέρίσιν, ή μέρη, τδ (Ίναι ύπάρχ(ΐ), τδ δέ έλάττοσι. τδ γάρ
πλαόνων αίτιον κρΰττον, τδ δέ έλαττόνων καταδ(έστ(ρον, ώϊ
δέδακται.
74 . Πάν μέν (Ίδος δλον τί έστιν (έκ γάρ πλαόνων ύφέστηκίν, ι$
&ν έκαστον συμπληροϊ τδ (ίδος)· ον πάν δέ δλον (ίδος.
κα'ι γάρ τδ τι καί άτομον δλον μέν έστιν, |? άτομον, (Ίδος δέ
ούκ (στι. πάν γάρ δλον έστι τδ έκ μ(ρών ύφίστός, (ίδος δέ
τδ (ίς πλ(ίω τά καθέκαστα ήδη τ(μνόμ(νον. άλλο άρα τδ δλον
και άλλο τδ (Ίδος· κα'ι τδ μέν ύπάρχα πλ(ίοσι, τδ δέ έλάττοσιν. ζο
ύπέρ τά (ϊδη άρα των δντων έστι τδ δλον.
έκ δή τούτων φανίρδν δτι τδ δλον μέσην έχα τά£ιν τον τ(
δντος κα'ι των (Ιδων. ώ έπ(ται τδ και πρδ των (ίδων ύφίστάναι
τδ ον, και τά (ϊδη δντα (ίναι, μή μέντοι πάν δν (Ίδος. δθ(ν και
έν τοϊς άποτίλέσμασιν αι στ(ρήσ(ΐς δντα μέν πώς ( ι’ σιν, (ϊδη δέ %$
ούκ (ΐσι, διά την ένιαίαν τοΰ δντος δύναμιν κα'ι αύται τοΰ (Ίναι
καταδ(£άμ(ναί τινα άμνδράν ϊμφασιν.
75 . Πάν τδ κνρίως αίτιον λ(γόμ(νον έζήρηται τον άποτιλέσ-
ματος.
έν αύτω γάρ δν, ή συμπληρωτικδν αύτοΰ ύπαρχον ή δ(όμ(νόν 30
πως αύτοΰ πρδς τδ (Ίναι, άτ(λέστ(ρον άν (ϊη ταύτη τοΰ αΐτιατοΰ.
τδ δέέν τω άποτίλέσματι δν σνναίτιόν έστι μάλλον ή αίτιον, ή
μέρος δν τοΰ γινομένον ή δργανον τοΰ ποιοΰντος- τό Τ ( γάρ
μέρος έν τω γινομένω έστιν, άτ(λέστ(ρον ύπαρχον τοΰ δλον, και
τδ δργανον τω ποιοΰντι πρδς την γένίσιν δουλίύα, τά μέτρα 35

73. ι post ούκ ον ins. *1 μόνον τδ <ίλον έσ τ ιν ον PQ 6 a)t. μ*ρο$ om.

Γ)1 dett. ι ι rb ον fort. seeludendum
74. 17 τοντί καί τδ άτομον PQ ύ φ ΐσ τ6s Μ : νφ*σ tws cett. 19
BDE : ίϊδη CMP(.J\V 20 post τδ μ έ ν ins. τ b 'ό\ον PQ 22 έκ . . . δΑυρ
inepte repetunt edd. 23 alt. καί om. PQ, non agoosc. \V 26 ούκ co
(ούκέτι edd.) αύταί scripsi : αυται u> τον clvai 00 (om. edd.)
7 5 . 35 τφ π οιο νντι ] rb ττοιονν τ ι Arg (Cr.2) bov\ti>ei PQ : um. cett. \V
ma. Ako, dakle, dijelovi ne postoje, nije moguće ni to da postoji
cjelina.
Ako bi pak cjelina bila prethodna biću, sve bi ono što postoji
odmah bilo cjelina; opet, dakle. dio ne bi postojao kao dio. No to
je nemoguće: ako je, naime, cjelina zato cjelina što uključuje dio,
i dio će biti dio zato što postoji kao dio cjeline. Preostaje dakle da
će svaka cjelina biti postojeće, ali nećc svako postojeće biti cjeli-
na.
Iz rečcnogaje zaista očito da je prvotno postojeće s onu stranu
cijelosti, ako je baš jedno prisutno u većem broju bića koja imaju
dijela (jer doista i dijelovima kao dijelovima pripada bitak), a dru-
go u manjem broju. Uzrok je, naime. većeg broja učinaka viši, a
manjeg broja niži, onako kako smo pokazali.
74. Svaki je poseban oblik sianovita cjelina (sastavljen je. naime,
od većeg broja svojstavci. od kojib svaki pojedini iipotpimjiije
oblik). ali nije svaka cjelina poseban oblik.
Jer čak je i stanovita nedjeljiva opstojnosl cjelina kao nešto što
je nedjeljivo, ali to nije oblik. Svaka je, naime, cjelina nešto što se
sastoji od dijelova, a oblik je ono što se vcć dijeli na više pojedi-
načnih posebnosti. Jedno je, dakle, cjelina, a drugo oblik. Prvo
pripada većem broju bića, a drugo manjemu. Cjelina se, dakle,
nalazi iznad oblika bića.
Odatle je zaista očito da cjelina zauzima srednji položaj
između bića i oblika. Tomu slijedi i to da biće opstoji prije oblika,
i da su oblici postojeće stvari, a da ipak nije svako postojeće ob-
1ik. Odatle su i u dovršivanjima lišavanja na neki način postojeća,
ali nisu oblici, a zbog ujedinjujuće su moći bića i sama primila
neku slabu zraku bitka.
75. Svaki uzrok koji se s pravom tako zove nadilazi svojit
posljedicti.
Ako bi, naime, uzrok postojao u svome učinku, ili ako bi bio
dio koji ga upotpunjuje, ili ako bi ga na neki način trebao za svoj
bitak, bio bi u tom pogledu nepotpuniji od uzrokovanoga. To pak
sto postoji u posljedici više je suuzrok nego uzrok. jer je ili dio
proizvcdcne stvari, ili oruđe onoga što je tvori. I pojedini, naime,
dio se nalazi u proizvedenoj stvari, ali je nepotpuniji od cjeline, i
iimdc služi tvorcu za postupak proizvodnje, ali je nesposobno da
sanio scbi odrodi granice tvorenja. U skladu s lime svaki uzrok
kojj sc s pravom tako zove. ako je ne samo potpuniji od onoga što
iz njcga proizlazi. nego i sam daje mjeru svoje proizvodnje, nadi-
la/.i omđa. clcmente i uopće sve ono što se naziva suuzrocima.
 τής ποιήσεως άφορίζειν έαυτω μή δυνάμενον. άπαν άρα το
κυρίως αίτιον, ε ί γε και τελειότερόν εστι τον α π’ αύτοΰ και το
μίτραν αυτό τή γενίσει παρέχεται, και των οργάνων ίξηρηται και
των στοιχείων και πάντων άπλως των καλούμενων συναιτίων.
70. Π α ν μεν το άπό ακινήτου γινόμενον αιτίας αμετάβλητον 5
εχει την ΰ π α ρ ζ ιν π α ν δε το από κινούμενης, μεταβλητήν.
εί γά ρ ακίνητόν εστι πάντη το ποιούν, ού διά κινήσεως, ά λ λ ’
αύτω τω είναι παράγει το δεύτερον άφ' εαυτόν■ εί δε τούτο,
σύνδρομον εχει τω εαυτόν είναι το α π’ αύτοΰ· εί δε τοΰτο, εως αν
rj, παράγει, αεί δε ε σ τ ιν άε'ι άρα νφίστησι το μετ’ αυτό· ώστε ίο
και τοΰτο άεί γίνεται εκείθεν καί άε'ι εστι, τω εκείνον αεί κατά
την ενεργειαν συνάψαν το εαυτοΰ κατά την πρόοδον αεί.
εί δε δη κινείται το αίτιον, καί τό απ’ αύτοΰ γινόμενον εσται
μεταβλητόν κατ' ουσίαν ο> γά ρ τό είναι διά κινήσεως, τοΰτο τοΰ
κινούμενου μεταβάλλοντος μεταβάλλει τό είναι, εί γά ρ εκ ιό
κινήσεως παραγόμενον αμετάβλητον αυτό μενοι, κρεΐττον εσται
τής νποστησάσης αιτίας, ά λ λ ’ άδύνατον. ούκ άρα άμετάβλη-
τον εσται. μ ετ α β α λ εΐ άρα καί κινήσεται κατ’ ούσίαν, την
νποστήσασαν αυτό κίνησιν μιμούμενου.
77. Π ά ν τό δυνάμει 0ν εκ τοΰ κατ’ ενεργειαν όντος δ τοΰτο ao
δυνάμει εστιν εις τό ίνεργεία πρόεισι■ τό μεν πη δυνάμει ίκ
τοΰ πη κατ’ ενεργειαν, ή αυτό δυνάμει· τό δε πάντη δυνάμει δν
ίκ τοΰ πάντη κατ’ ενεργειαν όντος.
αυτό μεν γάρ εαυτό τό δυνάμει προάγειν εις ενεργειαν ού
πεφυκεν, ά τ ίλ ίί όν· εί γάρ άτελες ον αίτιον εαυτω γίνοιτο τοΰ a.s
τελείου καί κατ ενεργειαν, τό αίτιον εσται τοΰ άπ αύτοΰ
γεγονότος άτελεστερον. ούκ άρα τό δυνάμει, η δυνάμει, εαυτω
τοΰ κατ’ ενεργειαν αίτιον εσται γάρ, ή ά τ ί λ 6$·, τοΰ τελείου
αίτιον, είπερ τό δυνάμει πάν, ή δυνάμει, άτίλ«?, τό δ> ίνεργεία
πάν, ή ίνεργεία, τελειον. 3°
εί άρα εσται τό δυνάμει κατ’ ενεργειαν, ά π’ άλλου τίνος ε£ει
τό τελειον καί ήτοι καί αυτό δυνάμει (ά λλ’ εσται ουτω πά λιν
75. ι αψορίζαι. (omissa virgula ante τά, ρ. ^o, 1. 35) BCD Ά ν ά π τ . mensuras
factionis <j cum virtute determinat seipso non potcns VV 2 tl 7«] ααί PQ
3 αυτό B C D M 2 : αυτψ [M 1PQW
7 β· 6 άπδ της κινούμενης B C l) 8 τψ~\ τό Μ1 II —ϊ 2 (K tlV OV . . . Τ ψ
(αυτοΐι PQ 13 om. PQ t ηοη agnosc. \V I5 κινούμενου MPQ\V :
kivovvtos B (ex corr. ?) C D 16 αυτψ M 1 ut vid. μ 4ν*ι Μ 1 !^,) ΐ8^«τα-
βα\ ( 7 BCD/ 3-y : μ(ταβά\\€ΐ M PQa
7 7 . 22 et 23 -πάντα (bis) M\V 24 ίαντιί] αυτό Μ 1 τό oo (om. O* edd.j
25 alt. ov 00 (om. edd.) 25-6 του rcAc/ots om. Μ 1 (τον tcAovs edd. '? 26 ct 28
ίσ τ α ι] &pa (bis) [M ] 28 τον TfAfiov CO (τον TfAovs edd.) 30 πάν, t? «vrp·
7 0 a, 00 (om. edd.) 32 τ t \ a o v 03 (t fAos O Port. Cr.*j (σ τα ι και υυτω
A rg (C r.) π ά \ιν ουτω B C D
76. S ve ono što proishodi od nepokretnog ttzroka ima nepromje-
njivn bitnost; sve pak ono što proishodi od pokremitog nzroka
ima promjenjivu bitnost.
Ako je, naime, ono što tvori posve nepokretno, ono ne
proizvodi iz sebe drugotno s pomoću kretanja, nego samim svo-
jim bitkom. Ako je pak tako, istodobno sa svojim vlastitim
bitkom ono sadrži biće koje iz njega proizlazi. Ako je pak tako,
dokle god opstoji, ono proizvodi. Ali ono vječno opstoji: prema
tome vječno dovodi u opstojnost svoju posljedicu, tako da i ona
vječno proizlazi odatle i vječno opstoji, pridružujući svoje vlasti-
to napredovanje neprestanu djelovanju svoga.uzroka.
Ako je pak uzrok doista pokretan, i ono što iz njega proishodi
bit će u svome bivstvu promjenjivo. To, naime, što dobiva svoj
bitak posredstvom kretanja mijenja bitak zajedno s mijenjanjem
pokretanog uzroka. Ako bi biće proizvedeno od kretanja samo os-
tajalo nepromjenjivo, bilo bi jače od svojega izvornog uzroka, a
to je nemoguće. Ono prema tome nije nepromjenjivo. Ono će,
dakle, biti promjenjivo i pokretljivo u svome bivstvu, jer će
oponašati kretanje onoga što ga je dovelo u opstojnost.

77. Sve što opstoji po mogućnosti proizlazi n zbiljnost iz djelova-

nja onoga što je po djelovanju ono što je ovo po nmgućnosti.
Ono sto je djelomično po mogućnosti proizlaz.i iz onoga što je
djelomično po djelovanju što je ono po inogućnosti; uno pak
š to je posve po mogućnosti proizlazi iz. onoga što je posve po
djelovanju.
Nije to, naime, u prirodi onoga što je po mogućnosti da samo
sebe dovodi u opstojnost, jer je nesavršeno. Ako bi, naime, unatoč
tomu što je nesavršeno postajalo uzrokom svoga vlastitog
usavršavanja i ozbiljenja, uzrok bi bio nesavršeniji od svog
učinka. Nije prema tome ono što je po mogućnosti kao ono što je
po mogućnosti uzrok svoga vlastitog ozbiljenja. Bilo bi, naime,
utoliko ukoliko je nesavršeno uzrok usavršavanja, ako je baš sve
ono što je po mogućnosti kao ono što je po mogućnosti
nesavršeno, a sve ono što je po djelovanju kao ono što je po djelo-
vanju savršeno.
Ako, dakle, ono što je po mogućnosti treba da postane u
zbiljnosti, ono mora to savršenstvo dobiti od nečega drugoga. 1
/.aista će to drugo biti ili i samo po mogućnosti (ali tako će pono-
vo biti nesavršeno roditeljem savršenoga) ili po djelovanju, i iii će
τό άτελές τον τελείου γεννι]τικόν) η ένεργεία, καί ήτοι άλλο τι
ή τοΰτο 8 δυνάμει το κατ’ ενέργειαν γινόμενον ήν. ά λ λ ’ εί
μέν ά λλο τι ένεργεία δν ποιεί, κατά την έαντοΰ ιδιότητα ποιούν
ον τδ δυνάμει το έν βατέρω ποιήσει ένεργεία· ουδέ τοΰτο τοίννν
εσται κατ’ ένέργειαν, εΐπερ μη, ή δννάμει εστι, ταύττ) γίνοιτο. 5
λείπεται άρα έκ τοΰ κατ ενεργειαν οντος ο δννάμει τ ί έστιν ε κ
το ένεργεία μεταβάλλειν.
78. Π ά σα δύναμις ή τελεία εστιν ή ατελής.
ή μεν γάρ τής ένεργείας οίστική τελεία δύναμις· και γάρ
ά λλ α ποιεί τελεία διά των έαυτής ενεργειών, το δε τελειωτικόν ίο
άλλων μειζόνως αύτό τελειότερον. ή δε άλλον τον δεόμενη τον
κατ’ ενεργειαν προϋπάρχοντος, καθ ήν δννάμει τι εστιν, ατελής·
δεΐται γ ά ρ τον τελείου έν άλλω οντος, ίνα μετασχοΰσα εκείνον
τελεία γένηται· καθ’ αυτήν άρα ατελής εστιν ή τοιαύτη δύναμις.
ώστε τελεία μεν ή τοΰ κατ’ ενεργειαν δύναμις, ενεργείας ούσα 15
γόνιμος· ατελής δε ή τοΰ δυνάμει, παρ’ εκείνου κτωμενη τό
τέλειον.
70. Π α ν τό γινόμενον εκ τής διττής γίνεται δυνάμεως.
καί γάρ αύτό δεΐ επιτήδειον είναι καί δύναμιν ατελή έχειν,
καί τό ποιοΰν, κατ’ ενεργειαν ο τοΰτο δυνάμει εστιν νπάρχον, ίο
δύναμιν προειληφεναι τελείαν. πάσα γά ρ ένεργεία έκ δυνά­
μεως τής ένούσης πρ όεισιν είτε γά ρ τδ ποιοΰν μή έχοι δύναμιν,
πως ένεργήσει καί ποιήσει εις ά λ λ ο ; εϊτε τό γινόμενον μή έχοι
τήν κατ’ έπιτηδειότητα δύναμιν, πως άν γενοιτο · τό γάρ ποιοΰν
εις τό παθείν δυνάμειΌν ποιεί πάν, άλλ! ονκ εις τό τυχόν καί 8 25
μή πέφνκεν ν π αύτοΰ πάσχειν.
80. Π ά ν σώμα π ά σ χ ειν καθ’ αύτό πέφυκε, πά ν δέ άσώματον
ποιείν, τό μέν αδρανές όν καθ’ αυτό, τό δέ απαθές· π ά σ χ ει δέ
καί τό άσώματον διά τήν προς τό σώμα κοινωνίαν, ως δύναται
ποιείν καί τά σώματα διά τήν των άσωμάτων μετουσίαν. 3°
τδ μέν γ ά ρ σώμα, ή σώμα, διαιρετόν έστι μόνον, καί ταύτη
παθητόν, πάνττ) όν μεριστόν, καί πάντη εις άπειρον, τό δέ
άσώματον, άπλοΰν όν, άπαθές έ σ τ ιν ούτε γά ρ διαιρείσθαι

7 7 . I τ ό om. ΜΙ* 4 τοι-ησ^κν Μ 6 3] ij PQ

7 8 . I I μ ίΐζό νω ν ώ* [M j\V, μ*ιζυνω ς ώ$ Μ 2 του ηοη agnosc. \V
1 3 5fTr<u ω ( 5«Γ Ο edd.) post ydp deficit P (in fine paginae) τ*λ«ίου
00 (rt\o v s edd.) 14 άτ«λήί CO (άτ*λ«ϊ Cr.*) 15 & σ τt . . . δύναμις om.
MW 15“ l6 ούσα ΰύναμις "γόνιμος [Μ]λ\
7 9 . 20 δ τούτο BDEM : δ τοΰ C, ’ό του Arg et ? \V, δ τό Q 23 ιτώί ydp BC
iv *p y 4\vri κ. ποιήστ) edd. contra libros 24 τ ή ν om. BCD
8 0 . 28 ίνδραν** . . . έ μ χ ades [M]W 29 alt. τό om. M 3° iron? M
31 fj σώμα om. M1 33 απλοΰν ov om. Q : απλούς 'άθ^ν καί D 3 λ” Ρ·
1. I δύναται δια φ ίϊσ θα ι BCD
po zbiljnosti biti nešto drugo ili će još uvijek u zbiljnosti biti ono
što je bilo po mogućnosti. Ali ako bi to u zbil jnosti bila neka dru-
ga stvar, neće tvorac tvoreći po svojoj vlastitoj osobnosti učiniti
zbiljskim ono što je po mogućnosti u drugome. Niti će to zaista
biti u zbiljnosti, ako ne bi bilo ozbiljeno na onaj način na koji je
već po mogućnosti. Preostaje, dakle, da svaka djelomična stvar
prelazi u zbiljnost posredstvom djelovanja onoga u čemu je nje-
gova mogućnost već zbiljnost.

78. Svaka je mognvnost ili savršena ili nesavršena.

Mogućnost. naimc, koja dovodi u zbiljnost je savršena, jer s
pomoću svojih vlastitih djelovanja čini druga bića savršenima, a
ono što može usavršavati druga bića je samo još savršenije. Ali
ona mogućnost koja treba neku drugu prethodno postojeću
zbiljnost, mogućnost po kojoj stvar postoji po mogućnosti, ta je
mogućnost nesavršena. Ona, naime, treba savršenost koja je
utemeljena u drugome, kako bi, uzevši u njemu dijela, mogla po-
stati savršenom. Po sebi je dakle takva mogućnost nesavršena.
Zato je savršena mogućnost ona koja se temelji na zbiljnosti i
rađa novu zbiljnost. Nesavršena je pak ona koja počiva na
mogućnosti i svoju potpunost stječe od zbiljskoga.

79. Svc ono što postaje postaje iz dvojake mogućnosti.

Predmet, naime, postupka mora i sam biti prikladan i posje-
dovati stanovitu nesavršenu mogućnost; a tvorac, jer je već u
zbiljnosti ono što je predmet po mogućnosti, već unaprijed mora
posjedovati savršenu mogućnost. Svaka, naime, zbiljnost proi-
zlazi iz unutarnje mogućnosti. Ako, naime, ono što tvori ne bi
posjedovalo mogućnost, kako bi moglo biti djelatno i djelovati na
drugo? A ako predmet postupka ne bi imao prikladnu mogućnost,
kako bi inogao proizaći? Ono. naime, što tvori uvijek djeluje na
nešto što je sposobno da trpi djelovanje, a ne na bilo koji slučajni
predmet i onaj kojemu nije u prirodi da trpi njegovo djelovanje.

80. Svakomu jc tijeln sainomii po sebi u prirodi da trpi. a svako-

i i i i i netjelesnonm da tvori, je r je prvo po sebi nedjelatno. a

drngo netrpno; no trpi i neljelesno zbog udruživanja s tijclom,

kao što i lijela iiiog/ι tvoriti poradi zajedid.štva s netjclesnima.
Tijelo, naimc. kao tijelo je samo djeljivo, i zato jc sposobno da
se na nj djeluje, jer je υ svakom dijehi podložno di jel jenju, i to u
δύναται τό άμερίς οντ( άλλοιοΰσθαι τό μη σννθίτον. η ουν ούδίν
ίσται ποιητικόν η το άσώματον, ίϊπ ίρ το σώμα, καθδ σώμα,
ον ποκ ΐ, προς το διαιρΰσθαι μόνον και π ά σ χ ίΐν ίκκ(ίμ(νον.
ί π ( ΐ και πα ν τό ποιούν δνναμιν ί χ α π οιη τική ν αποιον δ( s
και αδύναμον τό σώμα καθ’ αυτό· ώστί ού καθό σώμα ποιήσίΐ.
ά λλα κατα την τού π ο κ ΐν ίν αύτω δ ν ν α μ ιν μ ίθ ί ζ α đpa
δννάμίως π οκ ΐ, όταν ποιή. και μην και τά άσώματα παθών
μ ί τ ί χ ί ΐ ίν σώματι γινόμενα, συνδιαιρονμίνα σώμασι και άπο-
λανοντα τής μίριστής ίκίίνων φνσζως, άμίρή όντα κατά την ίο
€αυτών ουσίαν.
81. Π ά ν τό χωριστώς μίτίχ όμ ΐνον διά τίνος αχώριστου
δννάμίως, ήν ίνδίδωσι, τω μ ίτ ίχ ον τι πάρίστιν.
ίΐ γάρ [καί] αυτό χωριστόν ν π ά ρ χ ιι του μίτίχοντος και ούκ
ίστιν ίν ίκίίνω, ώς την νπόστασιν ίν ίαντω κίκτημίνον, δ (ΐ δή ι?
τίνος αύτοΐς μίσότητος συνίχονσης θάτίρον προς θάτίρον, όμοιο-
τίρας τω μίΤίχομίνω καίτοι ίν αύτω τω μ ίτ ίχ ο ν τ ι οΰσης. (ι γάρ
ίκΰνο χωριστόν ίστι, πώς τούτο μ ί τ ί χ ί ΐ , μήτί αυτό ίκεΐνο ίχον
μήτ( άλλο α π’ αύτοΰ ; δύναμις αρα απ’ ίκίίνου καί ίλ λ α μ ψ ις
ιίς τό μ ΐτ ίχ ο ν προΐλθοΰσα σ ν ν ά ψ ίΐ άμφω· καί τό μ ί ν ίσται δι 2ο
οδ ή μίθ(£ις, τό δί μίΤίχόμίνον, τό δί μ ίτίχον.
82. Π ά ν άσώματον, προς ίαντό ίπιστρίπτικόν ον, ύπ άλλων
μίΤίχόμίνον χωριστώς μ ίτ ίχ ίτ α ι.
( ί γάρ άχωρίστως, ή ίν ίρ γ ίΐα αύτοΰ ούκ ίσται χωριστή τοΰ
μίτίχοντος, ωσπίρ ούδί ή ουσία, ί ΐ δί τούτο, ούκ ί π ι σ τ ρ ί ψ α 25
προς ίαντό· ίπ ισ τ ρ ίψ α ν γά ρ ίσται τοΰ μίτίχοντος χωρίς,
άλλον οντος αύτό ά λλ ο ον. ί ΐ άρα δνναται προς ίαντό ίπι-
στρίφΐΐν, χωριστώς μ ίτ ίχ ίτ α ι, όταν μ ίτ ίχ η τ α ι ύ π ’ άλλων.
83. Π ά ν τό ίαντοΰ γνωστικόν προς ίαντό πάντη ίπιστρί-
πτικόν ίστιν. 3°
ότι μ ί ν γά ρ τή ίν ίρ γ ίία προς ίαντό ίπ ισ τ ρ ίφ ίΐ, γινώσκον
ίαντό, δή λ ο ν ίν γάρ ίστι τό γινώσκον καί γινωσκόμΐνον, καί
ή γνώσις αύτοΰ προς ίαντό ώ ί γ ν ω σ τ ό ν ώς μ ίν γινώσκοντος,

8 0 . 5-7 · · · δνναμιν et άιτοιον . . . καθ' αύτό transposui 6 αδύνατον Μ

7 το ν om. B C D δ alt. κ α ί om. Β y σ ά α α τ t ] σώ μασι Μ γινό μ ενα
Μ primitus σ ώ μασι ] σ ώ ματι D E
81 . 14 prius καί om. < j : seclusi alt. καί om. Q 15 ίαοτω ] αύτψ Μlj
16 σννεχούσητ] ενούσ-ηε QM3 17 καίτοι scripsi : καί ττ'ιε (λ) ι 8 μετεχοι
Μ 19 καί εΚΚαμψιε απ' εκείνου BCD (Ο edd.) 20 ante αμψω ins. καί
BCD
82 . 2 2 &ν om. M\V, ante επ ισ τ ρ εν τ ικ ό ν Q 27 αυτό BCD\Y : αύτό. αύτό Μ:
αυτού αύτό Q (τύ αύτό edd.) 28 μ ε τ ε 'χ η τ α ι] μ ε τ ε χ ε τ α ι Μ
8 3 . 29 εαυτό ] εαυτού Μ 3 -ί καί τύ γινωσκόμενον Arg ;Cr.) 33 αύτου
εαυτού Q (Ο edd.)
svakom dijelu do u beskonačnost. Netjelesno pak, jer je jedno-
stavno, je netrpno. Niti se, naime, ono što je bez dijelova može
dijeliti, niti se ono što nije složeno može mijenjati. Ili, dakle, ne
postoji djeiatno počelo ili je to netjelesno, ako doista tijelo, po
tome što je tijelo, ne tvori, nego mu je u naravi samo to da bude
dijeljeno i da se na njega djeluje.
Jer i sve ono što djeluje ima djelatnu moć; tijelo je pak po sebi
bez djelovanja i bez moći: zato ono po tome što je tijelo neće
djelovati, nego samo zahvaljujući mogućnosti djelovanja koja se
u njemu nalazi. Zahvaljujući, dakle, dioništvu u mogućnosti ono
djcluje kada djeluje. I doista i bestjelesne opstojnosti imaju dijela
u trpljenjima kad su počele opstojati u tijelu, jer se tada dijele za-
jedno sa svojim tijelima i uživaju učinke njihove djeljive prirode,
unatoč tomu što su po svome vlastitom bivstvu nedjeljive.
81. Sve u čenut se razdruživo ima dijela zbog stanovite neraz-
družive mogućnosti koju ιηιι usađuje postoji u onoine što nzi-
ma dijela.
Jer ako je to samo razdruženo od onoga što uzima dijela i nije
u njemu sadržano, kao nešto što je u njemu steklo opstojanje,
onda oni trebaju neki posrednički član da ih jedno s drugim
povezuje, a koji bi bio sličniji počelu u kome se ima dijela iako bi
se nalazio u samome onome što ima dijela. Ako je, naime, ono
odvojeno, kako ovo može imati dijela, ako nema ni samo ono niti
drugo od njega? Mogućnost, dakle, koja proishodi od onoga i
obasjavanje onoga što ima dijela povezuje oboje. I tako će jedno
biti posredni član zahvaljujući kojemu dolazi do uzimanja dijela,
drugo će biti ono o čemu se ima dijela, a treće ono što ima dijela.
82. Sve netjelesno, ako je sposobno vraćati se sebi samomu, kad u
njemu imaju dijela druge sh’ari, čuva svoju razdruiivost.
Ako bi se, naime, u njemu nerazdruživo uzimalo dijela, njego-
va djelatnost ne bi više bila razdruživa od onoga što ima dijela,
baš kao ni bivstvo. A ako je tomu tako, ne bi se vraćalo sebi
samomu. Ako bi se, naime, vraćalo, bilo bi odvojeno od onoga što
ima dijela, koje bi bilo druga stvar kad je već samo drugo. Ako je,
dakle, sposobno vraćati se sebi samomu, razdruživo se u njemu
ima dijela kada u njemu imaju dijela druge stvari.
83. Sve š to je sposobno zct samospoznaju sposobno je za svakn
vrstu vraćanja sebi sainoimi.
Da se, naime, u svome djelovanju vraća sebi samomu, jer upo-
znajc sebe samo, to je jasno. Jedno je, naime, ono što spoznaje i
ένέργειά τις ουσα· αι'/τον δε προς εαυτό, διότι έαυτοΰ γνωστικόν
έστιν. ά λλα μην οτι και τη ουσία, εί τη ένεργεία, δέδεικται·
παν γάρ το τω ένεργεΐν προς εαυτό επιστρεπτικόν και ουσίαν
εχει προς έαντήν συννεύουσαν και έν έαυτή ουσαν.
84. Π α ν το άεί όν άπειροδύναμόν εστιν. 5
(ί γάρ άνεκλειπτός έστιν αύτοΰ ή νπόστασις, καί η δύναμις,
καθ' ήν έστιν δ έστι και είναι δύναται, άπειρός έστι. πεπε­
ρασμένη γάρ ουσα ή κατά το είναι δύναμις άπολίποι αν ποτέ·
άπολιποΰσα δε, και το είναι του έχοντος αυτήν άπολίποι καί
ούκέτ άν άεί όν ύπαρχοι. δει άρα την τοΰ άεί όντος δύναμιν, ιο
την συνέχονταν αυτό κατά την ουσίαν, άπειρον είναι.
85. Π α ν τό άεί γινόμενον άπειρον τοΰ γίνεσθαι δύναμιν έχει,
εί γάρ άεί γίνεται, άνέκλειπτός έστιν η της γενέσεως εν
αΰτω δύναμις. πεπερασμένη γάρ ουσα, εν τω άπείρω χρόνει>
παύσεται· παυσαμένης δε της τοΰ γίνεσθαι δυνάμεως παύσαιτο >5
άν καί τό γινόμενον τό κατ’ αυτήν γινόμενον, καί ούκετ άν άεί
γινόμενον εΐη. ά λλ ά μην άεί ύπόκειται γινόμ ενον άπειρον άρα
εχει την τοΰ γίνεσθαι δύναμιν.
8 β. Π ά ν τό όντως όν άπειρόν εστιν ούτε κατά τό πλήθος
ούτε κατά τό μέγεθος, άλλά κατά την δύναμιν μόνην. 3ο
πάν [μ«ΐ'] γά ρ τό άπειρον ή έν ποσω εστιν ή έν πηλίκω ή εν
δυνάμει, τό δ’ όντως όν άπειρον μέν o>y άσβεστον έχον την
ζωήν και την ΰπαρξιν άνέκλειπτον καί την ενέργειαν άνε-
λάττωτον ούτε δέ διά μέγεθος εστιν άπειρον (άμέγεθες γάρ τό
όντως όν, αύθυποστάτως ό ν πά ν γάρ τό αύθυποστάτως όν 2 $
άμερές έστι καί άπλοΰν), ούτε διά πλήθος (ένοειδέστατον γάρ,
άτε έγγυτάτω τοΰ ενός τεταγμένον, καί τω ένί συγγενέστατον),
ά λλά κατά την δύναμιν άπειρον έκείνο. διό κατά ταύτόν άμερές
εκείνο καί άπειρον καί όσω δη μάλλον εν κ α ί μ ά λλο ν άμερές,
τοσούτω και άπειρον μάλλον, ή γάρ μεριζομένη δύναμις 30
άσθενής ήδη καί πεπερασμένη, καί α ΐ γ ε πάντη μερισταί
δυνάμεις πεπερασμέναι πάντως ε ίσ ίν αι γάρ έσχαται καί

8 3 . I αύτου] ίαυτου Μ irpbs «αι/το D[M ] : πρός αυτό BCQM2 2 tt BCDM*:

(v [Μ ], καί Q, simul cum W 3 καί om. Q 4 4v «αντί? M : Iv a v rr} cett.
8 4 . 6 ίσ τ ιν abrov BCD M (αύτης edtl) : αυτόν ίσ τ ιν Q 8 post δύναμις
ins. καθ' H\v 4σ τ ι Q Afiiroi Q 9 άπ ο\*ίπουσα Q α π ο \(ίπ ο ι Q io ά*ί
ovros Q, semper entis W : 6 vros acć HCDM
8 5 . 13 cv om. C 16 prius τό om. Q fort. recte alt. r 6 om. Arg (Cr.2)
17 ύπόκειται BCD
86 . 19 όντως tfv] hv τφ οντι Arg alt.r^ o m .D Q 20 r<iom.DQ 21 μ 4ν
om. Q, non agnosc. \Y : seclusi rb airttpov OO{άπειρον edd.) 22 τ h
iei ον M (corr. in mg. m. rec.) \V 25 αυθυπόστατον bis [M] 27 malim
συγ*γ*ν 4σ τα τον 6 v 2<S τ ή ν om. M1 28-9 διδ και τα ύτδν ά/tfpfs * kci κα ί [Μ]
30 τοσοντψ ] οΰτω [Μ ] 33 πάντως~\ πως [Μ ] αί y a p ] eϊ δ* αί Ο
ono što je spoznavano, i njegovo spoznavanje ima samo sebe kao
predmet spoznavanja. Kao čin onoga koji spoznaje, to je spozna-
vanje djelatnost, kao vraćanje pak sebi samomu pokazuje se u
tome što u predmetu spoznaje samo sebe. Ali da je i po bivstvu,
ako je po djelovanju, to je pokazano. Sve, naime, ono čija se dje-
latnost vraća sebi samomu posjeduje također bivstvo koje je
usmjereno prema sebi i koje opstoji u sebi.

84. Sve ono što je iječno je beskonačno u iuoći.

Ako je. naime, neiscrpno njegovo opstojanje, onda je i moć,
po kojoj jest ono što jesl i što može biti, beskonačna. Ako bi,
naime. bila ograničena, ta bi se moć bitka jednom iscrpila. Ako bi
se pak iscrpila, iscrpio bi se i bitak onoga što je posjeduje i to što
je posjeduje ne bi više bilo vječno. Nužno je prema tome da moć
onoga što je vječno, ona koja ga zadržava u bitku. bude
beskonačna.

85. Sve što vječno postaje ima beskonačnu moć postajanja.

Ako, naime, vječno postaje. u njemu je neiscrpna moć posta-
janja. Ako bi, naime. moć postajanja bila ograničena, tijekom bi
beskonačnog vremena prestala. Ako bi pak moć postajanja presta-
la, prestalo bi i ono što postaje koje po njoj postaje i ne bi više
bilo ono što vječno postaje. Ali zaista se pretpostavlja da postoji
ono što vječno postaje. Posjeduje prcma tome beskonačnu rnoć
postajanja.

86. Svako je istinsko biće beskonačno, ali ne ni po brojn ni po

veličini, nego jedino po moći.
Svaka je, naime, beskonačnost ili u količini ili u veličini ili u
moći. Istinsko je pak biće beskonačno jer ima neugasiv život,
neiscrpno bivstvo i neoslabljivo djelovanje. A nije beskonačno
zahvaljujući veličini (istinsko je, naime, biće bez veličine kad već
samo sebe dovodi u opstojnost; sve, naime, što samo sebe dovodi
u opstojnost je bez dijelova i jednostavno), niti je beskonačno za-
hvaljujući broju (najsličnije je. naime, jednom jer u poretku svega
stoji najbliže jednomu, i jednomu je najsrodnije), nego jc ono
beskonačno po moći. Ono, đakle, što ga čini nedjeljivim, to ga
čini i beskonačnim. I biće je toliko više beskonačno koliko je za-
ista više jedno i više nedjeljivo. Kada se, naime, moć dijeli, tada
 πορρωτάτω τοΰ ένδς διά τδν μερισμόν πεπερασμέναι πάντως
είσίν, αΐ δέ πρώται διά την άμέρειαν άπειροι· ό μέν γάρ
μερισμδς διαφορεί και έκλύει την έκάστου δύναμιν, η δέ άμέρεια
σ φίγγονσα και συσπείρωσα άνέκλειπτον αυτήν και άνελάττωτον
εν έαυτή συνέχει, ά λλ α μην ή κατά μέγεθος απειρία και ή $
κατά πλήθος στέρησίς έστι πάντη της άμερείας και άπόπτωσις-
έγγυτάτω μεν γάρ τοΰ άμεροΰς τδ πεπερασμένου, πορρωτάτω δε
το άπειρον, πάντη τοΰ ένδς έκβεβηκός. οΰκ άρα το κατά
δύναμιν άπειρον εν άπείρω κατά πλήθος έστιν ή μέγεθος, ειπερ
ή μεν άπειρος δύναμις τή άμερεία σύνεστι, το δε πλήθει ή ίο
μεγέθει άπειρον πορρωτάτω τοΰ άμεροΰς έστιν. εί οΰν το δν
μεγέθει ήν ή πλήθει άπειρον, ούκ αν άπειροδύναμον ήν· α λλά
μην άπειροδύναμον έ σ τ ιν οΰκ άρα άπειρον κατά πλήθος έστιν
ή μέγεθος.
87. Π α ν μεν το αιώνιον ον έστιν, οΰ παν δε το δν αιώνιον, ij
κα'ι γάρ τοίς γενητοϊς υπάρχει πως τοΰ δντος μέθεξις, καθ’
οσον ούκ έστι ταΰτα το μηδαμώς ον, εί δέ μή έστι τδ γινόμενον
ούδαμώς δν, εστι πως ον. τδ δέ αιώνιον οΰδαμή τοίς γενητοϊς
υπάρχει, και μάλισθ’ οσα μηδέ τής κατά χρόνον τον δλον
άϊδιότητος μετείληφεν. ά λλα μην πα ν τδ αιώνιον αεί εστι·
μετέχει γάρ αίώνος, δς τδ άεί είναι δίδωσιν ΰφ’ 2>ν άν μετέχηται.
τδ άρα δν ύπδ πλειόνων μετέχεται ή ό αιών, έπέκεινα άρα τοΰ
αίώνος τδ δ ν οΐς μεν γ ά ρ αίώνος μέτεστι, καί τοΰ δντος· οίς δέ
τοΰ δντος, οΰ π α σ ι καί αίώνος.
8 8 . Π α ν τδ δντως δν ή πρδ αίώνος έστιν ή έν τώ αίώνι ή 25
μετεχον αιωνος.
δτι μέν γάρ έστι πρδ αίώνος, δέδεικται. ά λλά μήν καί έν
τώ αίώνι· ό γά ρ αιών τδ άεί μετά τοΰ δντος έχει, καί μετέχον
αίώνος· τδ γ ά ρ αιώνιον πα ν μεθέξει καί τοΰ άεί καί τοΰ δντος
αιώνιον λέγεται, τοΰτο μέν γά ρ κατά μέθεξιν άμφω έχει, καί $ο
τδ άεί καί τδ δ ν ό δέ αιών τδ μέν άεί πρώτως, τδ δέ δν κατά
μ έθ εξ ιν τδ δέ δν αύτδ πρώτως δν έστιν.
8 β. 1-2 πά ντω ς *1σ ίν scripsi : πώ ς d ffiv 00 W 4 <rv<r<plyyovaa Q συσΊΤ(ΐρου<τα
BCQ 6 ά μ ίp d a s MQW : άικι μίας BCD 7 μ ί ν om. BCD 9 κατά rb
1τληθος C 4σ τ ιν om. Μ1 10 το] τ ψ [Μ] II r b όντω ς ov Q 13 απ αρον
CO (om. edd.)
87 · 15 /A«V οηι. Μ αιώ νιον καϊ ον Μ 19 τη*] τοΓϊ ΒΓ) 20 ον
«<ττι Q 2 1 τό ά (ί τι tlvat Ο (edd.) όίόωσι π α σ ιν Q fort. rccte 23 7 «Ρ
του αιώνος Arg (Cr.)
88. 25 του αίώνος Q 26 αίώνος μ€Τ€χου Q 28 μ ( τ αυτόν όντως Q
τλ μ * τ 4χ ο ν QM2 29 τί> ya p . . . 3 ° A«-y«rai 00 (om. Port., αιώνιον \ty tT a i
om. Arg Cr.) 30 ydp <a> (om. dett., cdd.)
 već postaje slabom i ograničenom, posve podijeljene moći su
posve ograničene. Posljednje moći, koje se nalazc najdalje od
jednoga, su poradi diobe posve ograničcne, a prve su zbog
nepodijeljenosti beskonačne. Dioba, naime. raspršuje i rastače
moć svakoga pojedinačnog bića, a nedjeljivost je, stežući ga i
usredsređujući, obuhvaća u sebi samoj kao neiscrpnu i neuma-
njivu. Ali beskonačnost po veličini i po broju predstavlja potpuno
lišavanje i potpun gubitak nedjeljivosti. Najbliže jc, naime, ne-
djeljivomu količinski ograničeno, a količinski neograničeno je
najdalje, jer je u potpunosti umaklo od jednoga. Odatle
beskonačnost moći ne može počivati ni na čcmu što je besko-
načno po broju ili po veličini, ako doista beskonačnoj moći bitno
pripada nedjeljivost, a beskonačnost broja ili veličine stoji najda-
ije od nedjeljivoga. Ako bi, dakle, biće bilo beskonačno po
veličini ili broju, ne bi imalo beskonačnu rnoć. Ali uistinu ima
beskonačnu moć. Ono, dakle, nije beskonačno po broju ili
veličini.
87. Sve ono što je vječno je biće. ali nije sve o/io šro je biće
vječno.
O dioništvu u biću može se u nekom smislu govoriti čak i
onda kada su po srijedi smrtna bića. utoliko ukoliko se ona raz-
likuju od nepostojećega, pa ako ono što je u postajanju nije
nepostojeće, to u nekom smislu jest. Vječnost pak ni na koji način
ne pada u dio smrtnim bićima, a ponajmanje se niože pripisati
takvima koja nemaju dijela čak ni u vremcnskom trajanju. Ali
doista sve ono što je vječno trajno jest. Ima, naime, dijela u
vječnosti koja podaruje vječni bitak onima koji u njoj imaju di-
jela. U biću prema tome ima dijela veći broj članova nego u
vječnosti. Biće je, dakle, s onu stranu vječnosti. Ono, dakle, što
ima dijela u vječnosti također ima dijela u biću. Ali ono što ima
dijela u biću, nema svako od toga dijela i u vječnosti.
88. Svako je istinsko biće ili prije vjećnosti i/i u vječnosti ili ima
dijela u vječnosti.
Da, naimc, jest prije vječnosti, to je pokazano. Ali zaista jest i
u vječnosti: vječnost. naime. posjeduje trajanje u svezi s bićcm. I
kao dionik vječnosti: sve. naime, što je vječno zove se tako jer
ima dijela i u trajanju i u biću. To, naime, obojc ima po dioništvu.
i trajanje i biće. Vječnost pak prvotno posjedujc trajanje, a biće ga
posjeduje po dioništvu. Biće jc pak samo prvolno biće.
 89 . Π α ν το όντως δν έκ πέρατός έστι και άπειρου.
εί γάρ άπειροδνναμόν έστι, δήλον δτι άπειρόν έστι, και ταύτη
έκ τον απείρου ύφέστηκεν. εί δε άμερες καί ένοειδές, ταντη
πέρατος μετείληφε· το γάρ ενός μετασχόν πεπέρασται. άλλα
μην άμερες άμα και άπειροδνναμόν έστιν. εκ περατος άρα έστι 5
και άπειρον πα ν το όντως δν.
9 0 . Πάντων των εκ περατος καί άπειρίας ύποστάντων
προϋπάρχει καθ’ αυτά το πρώτον πέρας και ή πρώτη άπειρία.
εί γ ά ρ των τίνος όντων τά έφ’ Μαντών οντα προνφέστηκεν
ώς κοινά πάντων και άρχηγικά αίτια και μη τινών, άλλα ίο
πάντων απλώς, δει προ τοΰ ε£ άμφοίν είναι το πρώτον πέρας
καί το πρώτως άπειρον, το γάρ εν τώ μικτω πέρας άπειρίας έστί
μετειληφός καί το άπειρον περατος· τό δε πρώτον έκάστον ούκ
ά λλο έστιν η δ έ σ τ ιν ούκ άρα δει περατοειδές είναι το πρώτως
άπειρον καί άπειροειδές το πρώτον πέρας· προ τον μικτού άρα 15
ταντα πρώτως.
91. Π ά σ α δνναμις ή πεπερασμένη εστίν ή άπειρος· άλλ ή
μεν πεπερασμένη πάσα εκ της άπειρον δυνάμεως ύφεστηκεν, ή
δε άπειρος δνναμις εκ τής πρώτης άπειρίας.
αί μεν γάρ ποτέ ονσαι δυνάμεις πεπερασμένοι είσί, τής τοΰ ίο
άεί είναι άπειρίας άποπεσονσαι· αί δε τών άεί όντων άπειροι,
μηδέποτε την εαυτών άπολείπουσαι νπαρξιν.
92 . Π ά ν το πλήθος τών άπειρων δυνάμεων μιάς έ£ήπται τής
πρώτης άπειρίας, ήτις ούχ ώς μετεχομένη δνναμις έστιν, ουδέ
εν τοΐς δυναμένοις ύφεστηκεν, άλλα καθ’ αύτήν, ον τίνος ουσα
δνναμις τον μετέχοντας, α λλ ά πάντων αιτία τών όντων.
εί γ ά ρ καί τό ον αυτό τό πρώτον εχει δνναμιν, ά λ λ ’ ούκ
έστιν ή αύτοδνναμις. εχει γά ρ καί πέρας· ή δέ πρώτη δνναμις
απειρία έστιν. αί γά ρ άπειροι δυνάμεις διά μετονσίαν άπειρίας
άπειροι· ή ονν αύτοαπειρία προ πασών εσται δυνάμεων, δ ΐ ήν 3°
καί τό δν άπειροδύναμον καί πάντα μετέσχεν άπειρίας. ούτε
γά ρ τό πρώτον ή άπειρία (μέτρον γάρ πάντων έκείνο, τάγαθόν
ύπάρχον καί εν) ούτε τό όν (άπειρον γάρ τούτο, ά λ λ ’ ούκ άπειρία)·
μεταξύ άρα τοΰ πρώτον καί τοΰ όντος ή άπειρία, πάντων αιτία
τών άπειροδννάμων καί αιτία πάσης τής έν τοΐς ούσιν άπειρίας. 35
8 9 . Tit. irfpl απείρου καί ircparos Μ 3 a,'te &μ*ρί* ins. καί BCD 5 ante
αμ€ρ€$ ins. κ αί B αμα om. Q : αρα Μ 2 καί rb άπειροδνναμόν BCD 4σ τ ί
om. Μ 1
9 0 . 9 τοόϊ [M]W : τινω ν KCDQM2 12 rb πρώ τον άπειρον Arg(Cr.)
15 καί irpb τ ο ν BCD μικ τού Ο) [μικρού Cr.2 errore preli)
91 . 17 η] ε ί [M]Q 2 2 απολιπονσαι Μ
9 2 . 30 4 σ τ ι Q 3 2 οτγαθ6 ν Μ1 33 νπ ά ρ χει Q 34 Post ^ίτ(α ncscio
an excidcrit οδσα 35 τ η $] rois Μ*
89. Svako je istinsko biće sastavljeno iz. ograničenoga i
beskonačnoga.
Ako. naime, ono posjeduje beskonačnu moć, očito je da je ono
beskonačno, a na taj način posjeduje beskonačno kao elcmenat.
Ako je pak nedjeljivo i jedinstveno. 11a taj način ima dijela u
granici. Ono, naime, što je uzelo dijela u jednome je ograničeno.
Ali jc u isto doba nedjeljivo i neograničene moći. Svako je. dakle,
istinsko biće sastavljeno od ograničenosti i neograničenosti.

90. Prije svega onoga što je sastav/jeno ocl ograničenosti i

neograničenosti opstoje po sehi prva konačnosl i prva
beskonačnost.
Ako, naime, prije svojstava pojedinačnih opstojnosti opstoje ta
svojstva u sebi samima kao sveobuhvatni i izvorni uzroci koji ne
pripadaju samo nekima posebnim opstojnostima. nego naprosto
svima, nužno je da prije njihovih proizvoda opstoji prvotna
konačnost i prvotna beskonačnost. U međusobnoj, naime, pomije-
šanosti konačnost je dionikom beskonačnosti, a beskonačnost
dionikom konačnosti. No prvotno očitovanje svakoga pojedinoga
od njih nije ništa drugo nego ono što jest. Ne može, dakle,
konačno opstojati prvotno kao beskonačno, niti beskonačno op-
stojati kao prvotna konačnost. Ta. dakle, svojstva postoje izvorno
prije njihova miješanja.

91. Svaka je m oć ograničena ili beskonačna: ali svaka je

ograničena m oć potekla i~ beskonačne moći, a beskonačna
moć iz prve beskonačnosti.
Privremene su, naime, moći ograničene, kad su već otpale od
beskonačnosti vječnog bitka; moći pak vječnih bića su
beskonačne, jer nikada ne napuštaju vlastitu bitnost.

92. Svenkitpuo innoštvo vječnih moći ovisi ojednom počelu, prvoj

beskonačnosri, koja nije moć u tom smislu da se ii njoj iina di-
jela niti opstoji it stm rim a koje su inoćne. nego je ona moć po
sebi sainoj, ne moć pojedine opstojnosti koja u njoj ima dijeki.
nego uzrok svega štojest.
Ako, naime, i samo prvotno biće posjeduje moć. to ipak nije
puka moć. Ona, naime. ima granicu; prva je. međutim. moć
neograničenosl. Beskonačne su. naimc. moći beskonačne za-
hvaljujuc! dioništvu u bcskonačnosti. Prije svih. daklc, moći mora
postojali beskonačnost po sebi, zahvaljiijnći kojoj je i biće u moći
bcskonačno i sve stvari imaju dijela u beskonačnosti. Nijc, naimc.
 9 3 . Π α ν το άπειρον ίν τοΐς ουσιν οντ( τοΐς ύπίρκομένοις
άπορόν «στιν οΰτ( έαντω.
ω γά ρ άπορον έκαστον, τούτα» και άπίρίγραφον ύ π ά ρ χ ο .
πα ν <5« (V ίκίίνοις έαντω τ« ώρισται και τοΐς προ αύτοΰ πάσι.
μόνοις δη Χ όπ(τα ι τοΐς καταδοστέροις ά πορον ο ν α ι το έν S
έκονοις άπορον, ών νπίρήπΧωται τη δυνάμο τοσοΰτον ώστ(
πάσιν αΰτοΐς άπ(ρίΧηπτον ύπ α ρ χον , καν γ ά ρ (φ' όσονοΰν
έκόνα προς αύτό άνατόνηται, ά λ λ ’ ί χ ο τι πάντως α π’ αυτών
(ξηρημένον καν (ίσίη πάντα (Ις αυτό, ά λ λ ’ ί χ α τι κρνφιον
τοΐς δίντέροις και άκατάΧηπτον καν έζ(Χίττη τάς έν αύτω ίο
δυνάμος, ά λ λ ’ ί χ ο τι δ ϊ ένωσιν άννπέρβΧητον, συνοτπαραμένον,
έκβίβηκός τής ίκόνων άν(Χίξ(ως. (αυτό δ( συνέχον και δρίζον
οΰκ άν έαντω άπορ ον νπάρχοι· ουδέ ποΧΧω μάΧΧον τοΐς
ύπίρκομένοις, μοίραν (χον τής έν έκονοις απορίας' άπορότ(ραι
γάρ αί των όΧικωτέρων δυνάμος, όΧικώτίραι ουσαι και ίγ γ υ τ ίρ ω 15
τίταγμέναι τής πρώτιστης απορίας.
94. Π ά σ α μέν άϊδιότης α π ο ρ ία τίς ίστιν· ού π ά σ α δέ
απορία άϊδιότης.
ποΧΧά γάρ των άπορων ού διά το ά ο ί χ ο το ά πορον,
ωσπιρ και ή κατά το ποσόν α πορία και ή κατά το πηΧίκον ίο
και ή τής νΧης απορία και ο τι ά λ λ ο τοιοντον, ή διά το
άδκ£ίτητον ά πορον νπάρχον ή διά το αόριστον τής ουσίας,
οτι δ( ή άϊδιότης ά π ο ρ ία δήΧον το γάρ μηδέποτί έπιΧόπον
ά π ο ρ ο ν τούτο δέ το ά ό , την νπόστασιν άνέκΧοπτον (χον.
ή άρα ά π ορ ία προ τής άϊδιότητός έστι· τό γάρ πΧοόνων 15
υποστατικόν και όΧικώτίρον αίτιώτ(ρόν ίστιν. έπ έκονα άρα
τον αίωνος ή πρώτη ά π ορ ία [και ή αύτοαπορία προ αίώνος\
95. Π ά σ α δύναμις ένικωτέρα ονσα τής πΧηθυνομένης ά π ο -
ροτίρα.
( ί γάρ ή πρώτη ά π ο ρ ία τον ίνός έγγυτάτω, και των δυνάμίων 30
ή τω ίνι σ υ γ γ (ν (σ τ (ρ α τής άφισταμίνης έκόνου μοζόνως
άπορος· πΧηθννομίνη γ ά ρ άπόΧΧυσι τό ένοοδές, έν ω μένονσα
την προς τάς άΧΧας ( ϊχ ( ν ύπιροχήν, συνΐχομένη διά την
ά μίροαν. καί γ ά ρ ίν τοΐς μίριστοϊς α ί δυνάμος σνναγόμίναι
μέν ποΧΧαπΧασιάζονται, μ(ριζόμ(ναι δέ άμυδροννται.
93 . 5 μόνοι$~\ μόνον Q 7 ύπαρχοι Q καί γ ά ρ Μ 8 *κ*7να
(*κ* 7νο e<ld.) α ν α τ (ίν (τ α ι QMa «£ α υτώ ν Q 9 an
π ά ντρ ? τι] τ ό [Μ ] ΙΟ ά ν * \ίτ ττ ) Q 14 iv 1κ*ίνοις BDMW : 4κ*ίνοις
C : 4κ*ίνων Q 16 πρ ώ της Μ* ut vid.
9 4 . 22 ύπα ρχο ν άπειρον BCD δια τ b άΒ ιόριστον Q 26 malim
όλ,ικω τίρω ν καί ante αιτιώ τ*ρον add. Q0 ;Ν ηοη agnosc. a y j 27 καί . . . αίωνος
seclusi
95 . 34 <*ν“γΊ*νόμ*ναί Ο
beskonačnost prvo počelo (mjera je, naime, svih stvari ono, bitno
dobro i jedno), niti je lo biće (ono je, nainie, beskonačno, ali nije
beskonačnost). Između prvoga se, dakle, počela i bića nalazi
beskonačnost, uzrok svih po moći beskonačnih stvari i uzrok
svake beskonačnosti u stvarima.
93. Svaka bcskonačnost n stvarima koje posjeduju biće nije ro ni
ii nadređenim opstojnostinm niti // sebi samoj.
Cemu je. naime, svako pojedino beskonačno, tomu je i neopi-
sivo. U onima pak stvarima koje posjeduju biće sve je određeno i
prema njima samima i prema svim počelima prije njih. Preostaje,
dakle, da je beskonačnost u takvim stvarima beskonačna jcdino
nižim opstojnostima, kojima su po moći toliko nadmoćne da svi-
ma njima ostaju neobuhvativima. Jer, kolikogod se ove prema
onima pružale. ipak one posjeduju nešto što ih sve zajedno nadi-
lazi. Pa ako bi i sve iz prvoga ulazilo u drugo, ipak bi prvo i dalje
posjedovalo nešto što je skriveno za drugotna bića i što je za njih
neshvatljivo. I premda bi ova razvila sve moći koje su u njima
sadržane, ipak bi ona posjedovala nešto nedokučivo u svom
jedinstvu, nerastvoriv život koji izmiče njihovu tumačenju. Sebe
pak samo sadržavajući i određujući, onako kao što to čini, to ne bi
moglo biti samo za sebe beskonačno. A još kudikamo manje to
može biti za nadređena bića, kad već posjeduje samo dio
beskonačnosti koja se u njima nahodi. Moći su. naime, sveobuh-
vatnijih članova beskonačnije, jer su sveobuhvatnije i po poretku
bliže prvotnoj beskonačnosti.
94. Svaka je vječnost neka vrsta beskonačnosti, ali nije svaka
beskonačnost vječnost.
Mnoge, naime, od beskonačnih stvari imaju svojstvo
beskonačnosti neovisno o tome jesu li vječne. Tako postoji i
beskonačnost po količini i po veličini, isto tako beskonačnost
tvari i dnigo tomu slično, bilo zato što je beskonačno zbog svoje
neizmjernosti, ili zato što je beskonačno zbog neodređenosti svo-
ga bivstva. Jasno je pak da je vječnost beskonačnost. Jer ono što
nikada ne prestaje jest beskonačno. Pod vjcčnošću pak mislimo
na ono što ima neiscrpno opstojanje. Beskonačnost je preina tome
prijc vječnosti. Ono pak počelo iz kojega proizlazi veći broj
ćlanova i koje je sveobuhvatiiije jest viši uzrok. Prva je. dakle,
bcskonačnost s onu stranu vječnosti.
95. Svaka u većoj mjeri itjedinjena iik h ' je beskomtčnija od one
koju sc razibizi nu >'/.sV njih.
Prva se. naime. bcskonačnost nalazi najbliže jcdnomu, a ako
sc poicduju moći, n većoj je mjeri beskonačna ona koja je srodni-
 9 β. Παντός πεπερασμένου σώματος ή δύναμις, άπειρος οϋσα,
άσώματός ίστιν.
εί γά ρ σωματική, et’ ^ei' το σώμα τούτο άπειρον, εσται εν
πεπερασμενω άπειρον, ε ι’ δε πεπερασμενον, ον καθό σώμα άρα,
κατά τούτο δύναμις ί σ τ ι ν εί γάρ, ή σώμα, πεπίρασται, rj δ'ε
δύναμις, άπειρος, ονκ εσται, κάβο σώμα, δύναμις. άσώματός
άρα ή εν τώ π ε π ερασμενω σώματι δύναμις ίνονσα άπειρος.
9 7 . Π α ν το καθ’ εκάστην σειράν αρχικόν αίτιον τή σειρά
πάστ) τής ίαντον μεταδίδωσιν ίδιότητος- και ο ίστιν εκείνο
πρώτως, τοντό ίστιν αντη καθ' νφεσιν.
εΐ γ ά ρ ηγείται τής όλης σειράς, και πάντα τά σύστοιχα προς
αντο συντετακται, δήλον δη ότι ττάσι την μίαν Ιδίαν, καθ’ ήν
υπό την αυτήν τετακται σειράν, εκείνο δίδωσιν. ή γάρ άναιτίως
πάντα τής προς εκείνο μετεσχεν όμοιότητος ή απ' εκείνον το
ταύτόν εν πάσιν. ά λλα το άναιτίως άδύνατον το γ ά ρ άναιτίως
καί αυτόματον το δε αυτόματον εν οϊς τάξις ίσ τ ί και άλλη-
λονχία καί το άεί ωσαύτως ονκ άν ποτέ γενοιτο. ά π’ εκείνον
άρα την ιδιότητα τής εκείνου νποστάσεως πά σα δεχεται ή
σειρά.
εί δε άπ’ εκείνον, φανερόν ότι μετά νφεσεως καί τής προσ-
ηκούσης τοΐς δεντεροις νποβάσεως. ή γάρ ομοίως εν τε τώ
ήγουμενω καί εν τοίς ά λ λ ο υ ή ίδιότης υπάρχει— καί πώς ετι
το μεν ηγείται, τά δε μετ’ εκείνο την νπόστασιν ελαχεν ;— ή
άνομοίως· καί εΐ τούτο, δήλον ώς άφ’ ενός τώ πλήθει τό ταύτόν,
ά λ λ ’ ονκ εμπαλιν, καί δεντίρως εστιν ίν τώ πλήθει τό πρώτως
εν τώ ίνϊ προνπάρχον ιδίωμα τής σειράς ίξαίρετον.
9 8 . Π ά ν αίτιον χωριστόν πανταχον ίστιν άμα καί ούδαμον.
τή μεν γάρ μεταδόσει τής ίαντον δυνάμεώς ίστι πανταχον-
τούτο γάρ ίστιν αίτιον, τό πληρωτικόν τών μεταλαγχάνειν αυτόν
πεφνκότων καί άρχικόν τών δεύτερων πάντων καί παρόν πάσι
ταίς τών ίλλάμψ εω ν γονίμοις προόδοις. τή δε άμίκτω προς τά ίν
τόπω όντα ουσία καί τή έξηρημενη καθαρότητι ονδαμοΰ ί σ τ ι ν
εί γ ά ρ χωριστόν ίστι τών άποτελεσμάτων, ΰπερίδρυται πάντων
ωσαύτως καί ίν ονδενί ίστι τών ίαντον καταδεεστερων. είτε

9 6 . 3 << ' Μ], aut \V 7 ίνο νσ α ] ens \V

9 7 . 16 καί . . . «V ofij κα\ rb α υτό μ α το ν ίν ols M!\V 2Γ re ex corr. M2,
om. Arg 22 cV om. MQ άλλοΐί [M]\V : 5«uTt/?ots BCDQM3 : &\Ao<s
Scvrtpots Μ4 ττώϊ u) (·πω$ edd.) <n (_M], ađhue W : om. cett. 23 τά]
τ ό Μ1 24 τ ό um. CD
9 8 . 28 μ ίν om. BCD μ^ ταδώ σα Μ 29 αυτόν CO (αυτοΟ Cr.2)
30 απάντω ν [Μ] 33 &ποτ*\€σμάτων CO (om. Ο edd.) ιτάντωί
Μ 34 c^Te] ** BCD
ja jednomu od one koja se od njega udaljila. Razilazeći se, naime,
u mnoštvo gubi sličnost s jednim, zahvaljujući kojoj je imala nad-
moć nad drugima. jer je bila usredotočena zbog nedjeljivosti. I u
onima, naime, stvarima koje su podložne dijeljenju moći koje se
sjedinjuju se umnogostručuju, a one koje se dijele oslabljuju.
96. Moć svakoga ogrnničenog tijela, ukoliko je beskoncuna. jcst
be.stjele.sna.
Ako je, naime, tjelesna, ukoliko je to tijelo beskonačno, bilo bi
beskonačno u ograničenom. Ako bi pak bilo ograničeno, moć ne
bi bila moć u onom smislu u kojem je to tijelo. Ako bi, naime, ona
bila ograničena kao tijelo, a neograničena kao moć, u onom smis-
lu u kome bi bila tijelo ne bi bila moć. Beskonačno moć, dakle,
ukoliko boravi u ograničenom tijelu, mora biti bestjelesna.
97. /- vorni uzrok bilo kojeg niz.a podaruje svoju vlastitu poseb-
nost cijeiu niz.ii; a ono što je uzrok prvotno, to je niz po sniz.e-
nju.
Ako on, naime, upravlja cijelim nizom, i ako su svi članovi
niza svrstani zajedno po svom odnosu prema njemu, jasno je da
svima daje isti oblik zahvaljujući kojemu su svi svrstani u isti niz.
Ili je, naime, njihova zajednička sličnost u odnosu na taj uzrok
bezrazložna, ili istovetnost što se u svima nahodi potječe od nje-
ga. Ali nije moguće da to bude bez razloga. Bezrazložnost je,
naime, slučajnost. Slučajnost pak nigdje ne može biti posrijedi
gdje postoji red i stalnost i postojana istovetnost. Od toga. dakle,
uzroka cijeli niz prima posebno svojstvo koje pripada bitnosti
spomenutog uzroka.
Ako to pak prima od njega, očito je da to prima sa sniženjem i
popuštanjem koje je svojstveno drugotnim bivstvima. To, naime,
svojstvo pripada prethodnom članu i ostalima ili u jednakoj mjeri
- a kako onda još uvijek jedno može biti prvo, a drugi članovi
poslije njega stjecati opstojnost? - ili u nejednakoj mjeri. Pa ako
je tako, jasno je da istovetnost u mnoštvu potječe od jednoga, a ne
obratno, i da osobito svojstvo niza, koje prethodno postoji u jed-
nome, postoji u mnoštvu drugotno.
98. Svaki uzrok koji je odvojen od svojih učinaka postoji u isto
doba svagdje i nigdje.
Po davanju, naime, dijela u svojoj vlastitoj moći je svagdjc.
Posrijcdi je, naime, uzrok koji ispimjava sve stvari prirodnom
sposobnošću da u njemu uzimaju dijela i koji je izvor svih dmgo-
tnili opstojnosti te je zbog plodnog izlijevanja svojih obasjavanja
u svima njima prisutan. Zbog svoga pak bitka koji se ne može
γάρ πανταχοΰ μόι>ον ήν, αίτιον μόν (ΐναι ούκ όκωλύίτο και όν
πάσιν (ΐναι τοΐς μ(τόχουσι, προ πάντων δό ούκ άν ήν χωριστως·
ά τ ( ούδαμοΰ, τον πανταχοΰ χωρίς, προ πάντων μόν (Ϊναι ούκ
όκωλύίτο και μηδ(νος (ΐναι των ΰποδ((στόρων, (ν πάσι δό ούκ
άν ην ώς τα αίτια πόφνκίν (ν τοΐς αίτιατοΐς (ΐναι, ταΐς όαντων s
άφθόνοις μ(ταδόσ(σιν. ΐν ονν και αίτιον ύπάρχον (ν πάσιν ή
τοΐς δυναμόνοις μ ίτ ό χ α ν , και χωριστόν ον όφ’ όαυτοΰ προ
πάντων η των απ' αύτοΰ πληρουμόνων, πανταχοΰ όστιν άμα και
ούδαμοΰ.
και ού μόρα μόν πανταχοΰ, μόρα δό ούδαμοΰ· όντως γ ά ρ άν ίο
αύτο όαυτοΰ δκσπασμόνον (ΐη και χωρίς, (ΐπ (ρ το μόν αύτοΰ
πανταχοΰ και όν πάσι, το δό ούδαμοΰ και προ των πάντων
άλλ’ δλον πανταχοΰ, και ούδαμοΰ ωσαύτως. και γ ά ρ τά
μ ίτ ό χ α ν αύτοΰ δννάμίνα δλω ό ν τ ν γ χά ν α και ολον όαντοΐς
(ύρίσκα παρόν, κάκάνο όλον όξήρηται· τό γ ά ρ μ ίτ α σ χό ν ούκ ι ;
όκάνο όν όαντω κατότα£(ν, ά λ λ ’ άπ (κάνου μ (τόσχ(ν όσον
χωρήσαι δίδύνηται. και ούτ( τω μίταδιδόναι όαυτοΰ στ(νο-
χωράται ταΐς των πλαόνων μ(θόξ(σι, χωρίς όν’ οντ( τά μ(τό-
χοντα όλλιπως μ ( τ α λ α γ χ ά ν α , πανταχοΰ δντος τοΰ μ(ταδιδόντος.
90 . Πάν άμόθίκτον, ή άμόθίκτόν όστι, ταύτη ά π ’ άλλης ao
αιτίας ούχ νφίσταται, άλλ’ αύτο άρχή όστι και αιτία των
μ(Τ(χομόνων πάντων και όντως άρχη πάσα καθ’ όκάστην
σίΐράν άγόνητος.
ά γά ρ όστιν άμόθίκτόν, όν τη οίκάα σαρα το πρωτάον ( λ α χ ( ,
και ού πρόασιν άπ’ ά λ λ ω ν ού γάρ άν ά η πρώτον ίτι, τήν ι$
ιδιότητα ταύτην, καθ’ ήν όστιν άμόθίκτον, παρ’ ά λλ ον τίνος
ΰποδ(χόμ(νον. (ΐ δό άλλων όστι καταδ(όστ(ρον και άπ’ όκάνων
πρόασιν, ούχ ή άμόθίκτόν όστι, ταντη πρόασιν, ά λ λ ’ ή μίτόχον.
άφ ων γά ρ ωρμηται, τούτων δήπου μ ίτ ό χ α , και ων μ ίτ ό χ α ,
ταΰτα ούκ ίστι πρώτως· δ δό άμ(θίκτως όστί, τοΰτο πρωτως 30
ό σ τ ίν ούκ άρα ή άμόθ(κτον, ταύτη άπ' αιτίας όστίν. ή μόν
γ ά ρ άπ’ αιτίας, μίτόχον όστι και ούκ άμόθίκτόν ή δό άμόθίκτόν,
μ(Τ(χομόνων αίτιον, άλλ’ ούκ αύτο μίτόχον άλλων.

Θ8. 5 βίΤίβτοΓϊ] α ίτ ιο ι r Μ* 6 ύττάρχτρ [Μ] 8 ύ·κ αύτον BCD (sed

cf. Porph, ά<ρ. 2 1. 1 2) ι ι αύτοΰ om. Q ia τώ ν del. Μ2 14
2λα Μ1 15 - 16 ούκ ού κάκ^ινο Μ 17 $*δ νγητα ι [Μ ], potuit W : ύνναται
BCDQM2 τ γ liC D : τό MQW αντοΰ Μ 18-19 μ(τα<τχόντα Μ1
99 . 21 ά ρ χ η καϊ α ιτία Ι σ τ I Q 28 $ prius] ο Q et fort. Μ1 30 άμίθςκτω *
ί σ τ ί [M]W : ά μ 4θ * κτ 6ν ί σ τ ι BCDQM2 33 βλλ’ οο [καί Ο edd.)
 miješati s prostorno opstojećim bićima i zbog svoje iznimne
čistoće nije nigdje. Ako je, naime, odvojen od svojih učinaka, on
je isto tako ustoličen iznad svih i ne nalazi se ni u jednome od
sebi podložnih bića. Ako bi se, naime, nalazio samo svagdje, to
ga ne bi priječilo da bude uzrokom i da bude prisutan u svim
dionicama, ali tada ne bi postojao odvojcno prije svih drugih. A
kad ne bi postojao nigdje, a da ne postoji svagdje, to ga ne bi pri-
ječilo da bude prije svih stvari i da ne pripada nijednoj nižoj op-
stojnosti. ali ne bi bio sveprisutan u onom smislu u kojem se
uzroci po naravi nalaze u svojim posljedicama, to jest kad u sebi
obilno daruju dijela. Kad je dakie već uzrok prisutan u svemu
onome što može u njemu imati dijela i jer je kao odvojeno i
samostalno počelo prije svega što sam ispimjuje, nužno je da
bude u isto doba svagdje i nigdje.
I nije jednim dijelom svagdje, a drugim nigdje. Tako bi,
naime. bio sam od sebe rastavljen i odijeljen, ako bi jedan njegov
dio bio svagdje i u svim stvarima, a drugi nigdje i prije svega os-
taloga. Nego on je cio svagdje i isto tako nigdje. I doista što god
uopće može u njemu imati dijela, to ga doseže u njegovoj ci-
jelosti, i nalazi ga prisutnim u cjelini, i cijelo je nedohvatno.
Dionik ga, naime, nije u sebe upio, nego je od njega uzeo onoliko
dijela, koliko može sadržavati. A budući da je uzrok odvojen, on
ne slabi i ne gubi zbog toga što u sebi daje dijela i što se povećava
broj dionika. Budući pak da se dajući u sebi dijela nalazi svagdje,
dionicima ne nedostaje njihova dijela.

99. Sve ono u čenui se ne može nzim ati clijela, ukoliko je ono u
čeimi se ne može uz'unati clijela, utoliko ne potječe od drugog
uzroka, n eg o je to samo prvo počelo svih članova n kojhna se
ima dijela; i tako je prvo počelo svakoga pojedinog uiza vazda
bez. podrijetla.
Ako se, naime, u njemu ne može uzimati dijela, u svome
vlastitom redu ono ima prvenstvo, i ne proizlazi iz drugih člano-
va. To, naime, više ne bi bio prvi član, kad bi iz nekoga vanjskog
izvora primalo ono svojstvo zahvaljujući kojemu jest ono u čemu
se ne može uzimati dijela. Ako je pak slabijc od drugih i ako iz
njih proizlazi, ne proizlazi kao ono u čemu se ne može imati di-
jela, nego kao ono što uzima dijela. Ona. naime, počela iz kojih
vuče podrijello su οπο u čcmu jamačno ima dijela, a svojstva u
kojima ono uzima dijela ne može posjedovati pcvotno. A ono što
jest na način da se u njemu ne može uzimati dijela, to prvotno
jest. U tome, dakle, smislu u kome je uzrokovano nije ono u čemu
 100 . Πάσα μΐν σαρά τών όλων ίΐς άμΐθίκτον αρχήν και
αιτίαν άνατΐίνΐται, πάντα δΐ τα άμίθΐκτα της μιάς ΐ£ΐχΐται
των πάντων αρχής.
ΐ ί γ ά ρ ΐκάστη σα ρά ταντόν τι πίπ ονθ ΐν, ίστι τι ί ν ΐκάστη
ήγΐμονονν το τής ταυτότητος α ίτ ιο ν coy γάρ τα δντα πάντα ς
άφ’ ΐνός, οντω και πάσα σαρά aip' ΐνός.
πάσαι Si αν αί άμίθΐκτοι μονάδάς α ς το 'ΐν ανάγονται, διότι
πάσαι τω ΐν ΐ αν άλογον· ή ονν ταντόν τι και αυται πΐπόνθασι,
τήν προς το ΐν άναλογίαν, ταύτη (ϊς το ίν αύταΐς ή αναγωγή
γίνεται, και ή μ ΐν άπδ τον ίνός πάσαι, ούδΐμία τούτων αρχή ίο
ίστιν, άλλ' ώ ί απ' αρχής ΐκάνης- ή δΐ ΐκάστη άμίθΐκτος,
ταντη αρχή ΐκάστη. τινών ονν άρχα ί ούσαι τής πάντων αρχής
ΐζίχονται. πάντων γά ρ αρχή ίστιν ής πάντα μΐΤ ΐίλη φ ΐ·
μ*τΐίληφΐ δΐ μόνου πάντα τον πρώτον, των δΐ άλλων ού πάντα,
ά λλ α τινά. διό και τό άπλως πρώτον ΐκΐϊνο, τά δΐ ά λλα προς >5
τινά μ ΐν τάζιν ΐστι πρώτα, απλώς δΐ ού πρώτα.
101. Πάντων τών νον μΐτΐχόντων ήγΐΐται ό άμίθΐκτος νονς,
και τών τής ζωής ή ζωή, και τών τον οντος τό όν· αυτών δΐ
τούτων τό μΐν όν προ τής ζωής, ή δΐ ζωή προ τον νον.
διότι μ ΐν γά ρ ΐν ΐκάστη τάζΐΐ τών δντων προ τών μ ΐτΐχ ομ ίνω ν ao
ΐστι τά άμίθΐκτα, δ ΐΐ προ τών νοΐρών ΐΐναι τον νουν και προ τών
ζώντων τήν ζωήν και προ τών όντων τό όν. διότι δΐ προηγΐίται
τό τών πλΐΐόνων αίτιον ή τό τών ΐλαττόνων, ΐν ΐκΐίνοις τό μ ΐν
ον ίσται πρώ τιστον πάσι γάρ πάρΐστιν, οις ζωή και νους (ζών
γά ρ π ά ν και νοήσίως μ ΐτ ίχ ο ν ίστιν ΐ£ ανάγκης), ούκ ίμ π α λ ιν >5
δΐ (ον γ ά ρ τά δντα πάντα ζή και νοΐϊ). δΐντίρα δΐ ή ζωή·
πάσι γάρ, οίς νον μ ΐτ ΐσ τ ι, και ζωής μΐτ ΐσ τ ιν , ούκ ίμ π α λ ιν
δί· π ολλά γά ρ ζή μ ΐν , γνώσΐως δΐ άμοιρα ά πολΐίπΐται. τρίτος
δΐ ό νονς· πά ν γάρ τό γνωστικόν όπωσονν και ζή και ίστιν.
ΐ ί ονν πλΐΐόνων αίτιον τό όν, ΐλαττόνων δΐ ή ζωή, και ίτι jo
ΐλαττόνων ό νονς, πρώτιστον τό όν, ΐίτα ζωή, ΐϊτα νονς.

100 . I μ ΐ ν om. Q, ηοη agnosc. \V 1—2 α ρ χ ή ν καί α ιτία ν [M]W (cf. p. 14,
11. 1, 22-3 ; p. 88, 1. 21) : α ίτ . κ. α ρ χ . BCDQM2 2 ΐξ-ήρτηται Q (in mg. y p .
ΐ£ ΐχ * τ α ι) 3 twv om. M 1 4 alt. τ ι ] τ ό M1 ut vid. 8 a v a \o y o t Q
καί α ν τα ι π ιτό ν θ α σ ι] π ΐπα νβ ν Q I > ante ΐκ ά σ τ η aliquid babuisse videtnr
M1 12 ΐκ ά σ τ η τ ιν ώ ν . f i ά ρ χ α ί Q Trjs τώ ν π ά ν τω ν BCD (sed τώ ν
uon agnosc. ’Α ν ά π τ . 120. 8) 14 μάναν π ά ν τ α ω (μ . π ά ν τ η Port., π ά ν τα μάναν
Arg Cr.)
1 0 1 . 18 τώ ν ττμ ζω ή ί BCDM*\Y : τ ή ί ζω η ί Q : τώ ν ζώων [Μ] 23 prius
τ ώ ν om. Μ 24 όν ΐ σ τ ι BCD £«*'] ζαιητ (J 2 0 αύδΐ γά ρ [M]W

30 π Κ ΐίσ τω ν [Μ]
se ne može uzimati dijela. U onome, naime, pogletlu u kome je
uzrokovano jest ono što ima dijela, a ne ono u čemu se ne može
uzimati dijela. U onome pak pogledu u kome jest ono u čemu se
ne može uzimati dijela, u tome jest uzrokom onih stvari u kojima
se ima dijela, a samo nije dionikom u drugim stvarima.
100. Svaki niz cjelina se proteie prema onome u ćenm se ne m ote
uzimati dijela kao prema svome prvom počeln i nzrokit, a svi
oni članovi u kojima se ne može uziniati dijela ovise o jednome
prvom počeln svih stvari.
Ako je, naime, svaki niz pretrpio istovetno svojstvo, n
svakome pojedinome postoji stanovito gospodujuće počelo koje
je uzrokom te istovetnosti. Kako, naime, sva bića proishode iz
jednoga, tako i svaki niz proishodi iz jednoga.
Sve pak opet jedinice u kojima se ne može uzimati dijela vode
natrag prema jednome jer su sve primjerene jednomu. Ukoliko su,
dakle, i same pretrpjele stanovito istovetno svojstvo, pri-
mjerenost, naime. jednomu, utoliko u njima dolazi do vraćanja
natrag prema jednome. A ukoliko sve vuku podrijetlo od jednoga,
nijedno od njih nije prvo počelo, nego sve kao svoje prvo počelo
imaju jedno. U onome pak smislu u kome je svaka pojedina od
njih takva da se u njoj ne može uzimati dijela. u tome je smislu
svaka pojedina od njih prvo počelo. A kao počela stanovitog reda
stvari ovise o počelu svih stvari. Počelo je. naime, svili stvari ono
u čemu sve ima dijela. A jedino u prvom uzroku sve ima dijela. U
drugima pak nema dijela sve nego samo ponešto. Zbog toga i jest
taj uzrok prvi naprosto, dok su ostali prvi u odnosu na stanoviti
red, ali naprosto gledano nisu prvi.
1 0 1 . s ve stvari kojc imaju dijcda u liniu nadilazi nin u kojeinn se
ne može imati dijela. / one koje imaju dijela u životu život, i
one koje imaju dijela it bićn biće, dok je od ovih rroje biće pri-
je života. a život prije tnna.
Budući da su u svakome pojedinom redu bića članovi u koji-
ma se ne može imati dijela prije onih u kojima se ima dijela,
nužno je da prije umnih stvari bude um, prije živućih stvari život,
a da biće bude prije onili stvari koje jesu. Budući pak da uzrok
većeg broja učinaka prethodi uzroku manjeg broja, među tim će
počelima biće biti najprvo. Prisutno je, naime, u svim stvarima
koje imaju život i um fjer sve što živi i sve što ima dijela u umu
nužno jest), ali nije obrnuto (ne stoji, naime, da sve ono što jest
ujcdno i živi i unuije). Život zauzima drugo mjesto. Sve. naiine.
što ima dijela u mmi ima dijela u životu, ali nije obrnuto. lina,
naimc, innogo toga što živi. ali ostaje bez dijela u mišljenju.
 10 2 . Π ά ντα μ ΐν τά όπωσοΰν οντα ΐκ ιτέρατος ΐστι και
άπΐίρου διά το πρώτωί 6ν· πάντα δΐ τά ζώντα ΐαυτών κινητικά
ΐστι διά τήν ζωήν την πρ ώ τη ν πάντα δΐ τά γνωστικά γνώσίωί
μ ΐ τ ί χ ΐ ΐ διά τον νοΰν τον πρώτον.
t l γά ρ το καθ' ΐκάστην σιιράν άμΐθίκτον τ ή ί οίκΐίαί ίδιότη- =,
τοί 7τάσι τοϊί ΰπό την αύτήν σΐΐράν μΐταδίδωσι, δήλον δη δτι
και το ον το πρώτιστον μίταδίδωσι πάσι π ΐρ α τοί άμα και
ά πΐιρίαί, μικτόν νπάργον ΐκ τούτων πρώτων καί ή ζωή τηί
παρ ΐαυτή κινήσΐωί (καί γ ά ρ ή ζωή πρώτη πρόοδοί ΐστι καί
κίνησιτ από τή ί μονίμου τοΰ όντοί υποστάσΐωί)· καί ό νοΰί τ ή ί ίο
γνώ σίω ί (πάσηί γάρ γνώσίωί ή άκρότητ ΐσ τ ίν ΐν νω, καί νοΰί
το πρώτωί γνωστικόν).
108. Π άντα ΐν πάσιν, οίκΐίωί δΐ ΐν ΐκάστω· καί γάρ ΐν τω
δντι καί ή ζωή καί ό νοΰί, καί kv τή ζωή το ΐΐναι καί το νοΐΐν,
καί ΐν τω νω το ΐΐναι καί το ζην, ά λ λ ’ οπού μ ΐν νοΐρώί, οπού 15
δΐ ζωτικώί, όπου δΐ οντωί οντα πάντα.
ΐ π ΐ ί γά ρ ΐκαστον ή κατ’ αιτίαν ίστιν ή καθ’ ΰπαρξιν η κατά
μ ίθ ΐζιν , ίν τ ΐ τω πρώτω τά λοιπά κατ’ αιτίαν ΐστι, καί ΐν τω
μΐσω το μ ΐν πρώτον κατά μ ΐθ ίζ ιν το δΐ τρίτον κατ’ αιτίαν, καί
ΐν τω τρίτω τά προ αύτοΰ κατά μ ίθ ΐξιν , καί ΐν τω οντι άρα ζωή 2 ο
προΐίληπται καί νοΰί, ΐκάστον δΐ κατά τήν ϋπαρζιν χαρακτηρι-
ζομίνου καί οΰτΐ κατά τήν αιτίαν (άλλων γά ρ ίστιν αίτιον)
οντΐ κατά τήν μ ίθ ΐζ ιν (ά λλα χόθΐν γάρ ί χ ΐ ΐ τοΰτο, ον μ ΐτ ΐίλ η -
φΐν), οντωί ίστιν ΐ κ ΰ καί τό ζην καί το νοίΐν, ζωή ούσιώδηί καί
νο ΰί ούσιώδηί' καί ΐν τή ζωή κατά μ ΐθ ίξιν μ ΐν το ΐΐναι, κατ’
αιτίαν δΐ το νοΐίν, α λλ ά ζωτικώί ΐκάτΐρον (κατά τοΰτο γά ρ ή
νπαρζΐί)· καί ΐν τω νω καί ή ζωή καί ή ουσία κατά μίθΐζιν,
καί νοΐρώί ΐκάτΐρον (καί γά ρ το ΐΐναι τοΰ νοΰ γνωστικόν καί ή
ζωή γνώσΐί).
10 4 . Π α ν τό πρώτωί αιώνιον τήν τ ΐ ουσίαν καί τήν ΐν ίρ γ α α ν 3°
αιώνιον ΐ χ α .
ΐΐ γάρ πρώτωί μ ΐτ α λ α γ χ ά ν ΐΐ τή ί τοΰ α ι’ώνοί ίδιότητοΐ, ού τή
μ ΐν αύτοΰ μ ΐ τ ί χ ΐ ΐ τή δΐ ού, α λλά πάντη μ ΐ τ ί χ ΐ ΐ . ή γάρ κατά
τήν ΐν ίρ γ ΐΐα ν μ ΐτ ΐχ ο ν ού μ ΐ τ ί χ α κατά τήν ούσίαν (ά λλ’
102 . ι μ *ν τό Μ 1 ut viđ. (τά μ ί ν Arg), quidem \V : τά cett. 6 τήκηοη
agnosc. W αυτήν om. C δ -η ίο ( 5« Port.Cr.1) 7 alt. τό om. Q
8 i) om. M 9 παρ' ia vrrj BCDM 2 : π ap' Μαντών [M ], a seipsis \V : om.
Q 22 πρώτον BCD đett.
103. 16 ante όντωτ rasuram M 18 t« om. Q : autem \V 23 ov
BCDQ : & MW 24 καί] 0 κ*?νο Q 25 μ*θ*ξιν μ *ν τό ex corr. Μ
20 άλλα κα) ζω τικ ώ ί BCD 27 και ή ουσία καί ή ζω 4\ Q
104 . 3 1 αιώνιον BCD 3 2 *ρώ τω $ οπ). BCD τοί αιωνίου Μ
αιδιότητο* Q dett. 33 ai/τού 0111. i) αόττ}$ edd.)
Troće pak mjesto zauzima um. Sve, naime. što god je uopće
sposobno za mišijenje i živi i jest. Ako je, dakle. biće iizrokom
većeg broja učinaka, život manjega, a um još manjega, najprvo je
biće, zatim život, zatim um.
102. S vć’ što na bilo koji način je s t sastavljeno je od granice i
beskonačnoga zbog prvotnog bića; sve što z.ivi je samopokrel
no zbog prvog životci; a sve Sto je niisaono ima dijela u znanjn
zbog prvog unia.
Ako, naime, član u kojem se ne može imati dijela u svakome
pojedinom nizu podaje dioništvo u svome osobitom svojstvu
svim opstojnostima koje spadaju u isti niz, zaista je jasno da i naj-
prvo biće svima podaje dioništvo u granici i ujedno u besko-
načnosti, jer je prvotno složeno od toga dvoga; i da život daje
dioništvo u gibanju koje mu bitno pripada (a doista je život prvo
napredovanje i gibanje naprijed od opstojnosti postojanog bića); i
da um daje dioništvo u znanju (vrhunac je, naime, svakog znanja
u umu, a um je prvotno spoznajno).

103. Sve sit stvari n svim sft’arima. ali u svukoj pnjedinoj stvari n
skladit s iijenom vlastitom prirodom ; je r se i u bićn nahode i
život i um, i u životu bitak i nniovanje, i u iiniu bitak i ž.irljenje,
ali svako od tih opstoji negdje na itman način, negdje na ži-
votan način, a negdje na bivstven.
Budući da svako pojedino svojstvo postoji ili po uzroku ili po
bitnosti ili po dioništvu, i jer su u prvom članu bilo kojeg trojstva
druga dva obuhvaćena u njihovu uzroku, i jer je u srednjem članu
prvi prisutan po dioništvu, a treći po uzroku, i jer treći obuhvaća
svoje prethodnike po dioništvu, i u biću je, dakle, obuhvaćen ži-
vot i um, ali jer je svaki pojedini član obilježen ne po uzroku
(uzrokom je naime drugih stvari), niti po dioništvu (od drugud,
naime, ima to u čemu je uzeo dijela), nego po bitnosti, u njemu se
bitno nahodi i življenje i umovanje, bivstven život i bivstven um.
A u životu su prisutni po dioništvu bitak, a po uzroku umovanje,
ali oboje životno (u tome je, naime, bitnost). I u unui su prisutni
po dioništvu život i bivstvo, ali oboje umno (jer je bitak uma
spoznajan i njegov je život spoznavanje).

104. S ve sto je prvotno vječno ima i vječno bivstvo i vječno djelo-

vanje.
Ako to. naime, prvotno ima dijela u osobitom svojstvu vječno-
sti, onda ono nema dijela samo na jedan način, nego u svakom
pogledu. Ili. naime. unatoč tomu što ima dijela po djelovanju
αδύνατον ή γά ρ ίν ίρ γ ιια κριίττων ίσται τής ουσίας)· ή κατ’
ουσίαν μ ιτ ίχ ο ν ού μ ι τ ί χ ι ι κατά την ίν ίρ γ ιια ν , και ίσται
πρώτως αιώνιον το αυτό και χρόνου μ ιτ ίχ ο ν πρώτως, και χρόνος
μ ίν τινων μιτρήσιι την ίν ίρ γ ιια ν πρώτως, αιών δί ούδινός, δ
παντός χρόνου κριίττων, ιΐπ ιρ τό πρώτως αιώνιον ού σ υ ν ιχ ιτ α ι s
κατ’ ίν ίρ γ ιια ν υπό αΐώνος. άπαν άρα τό πρώτως αιώνιον
την τ ι ουσίαν ί χ ι ι και την ίν ίρ γ ιια ν αιώνιον.
10 6 . Π α ν τό αθάνατον άΐδιον ού παν δί τό άΐδιον αθάνατον.
ι ί γάρ άθάνατόν ίσ τ ι τό άιί ζωής μ ιτ ίχ ο ν , τό δι ά ιι ζωής
μ ιτ ίχ ο ν και τοΰ ιΐναι μ ι τ ί χ ι ι , και τό άιι ζών άιι ι σ τ ι ν ώστι τό ίο
άθάνατόν πα ν αιδιον (ίστι γά ρ τό άθάνατόν τό άδικτον θανάτου
και άιι ζών, άΐδιον δι τό άδικτον τοΰ μη ιΐναι και άιι ον).
ι ΐ δι πολλά των οι/των ίστι και κριίττονα και χιίρονα τής
ζωής, άδικτα όντα τοΰ άθανάτου, άιι δι όντα, ού πά ν άρα τό
άΐδιον άθάνατόν ιστιν. ά λλα μήν ότι π ο λ λ ά άιι όντα ούκ 15
άθάνατά ίστι, δή λ ο ν ίστι γάρ τινα των όντων άμοιρα μ ίν
ζωής, άιι δί όντα καί άνώλιθρα. ώς γάρ ί χ ι ι τό δν προς την
ζωήν, ούτως τό άΐδιον προς τό άθάνατόν (ή γά ρ άναφαίριτος
ζα>*1 τό άθάνατόν ίστι, και τό άναφαιρίτως ον άΐδιον)· τό.δί δν
τής ζωής πιριληπτικώ τιρον καί τοΰ άθανάτου άρα τό άΐδιον. το
10 6 . Παντός τοΰ πάντη αιωνίου κατά τ ι ούσίαν καί ίν ίρ γ ιια ν
καί τοΰ τήν ούσίαν ίχοντος ίν χρόνω μίσον ίστι τό πή μ ίν
αιώνιον, πή δί χρόνω μιτρούμινον.
τό γά ρ τήν ούσίαν ίχον ύπό χρόνου π ιρ ιιχ ο μ ίν η ν κατά
πάντα ίσ τ ίν ίγχρονον (πολλω γ ά ρ πρότιρον τοΰτο καί τήν
ίν ίρ γ ιια ν ίγχρονον ίλ α χ ι) · τό δί κατά πάντα ίγχρονον τω
κατά πάντα αίωνίω πάντη άνόμοιον αί δί πρόοδοι πάσαι διά
των όμοιων ιστιν άρα τι μιταζύ τούτων, ή ούν τή ούσία αιώ­
νιον, τή ίν ιρ γ ιία δί ίγχρονον τό μίσον, ή ανάπαλιν. αλλά
τοΰτο άδύνατον ίστα ι γ ά ρ τής ούσίας ή ίν ίρ γ ιια κριίττων. 30
λ ιίπ ιτ α ι δή θάτιρον ιΐναι τό μίσον.
107. Π ά ν τό πή μ ίν αιώνιον, πή δί ίγχρονον, όν τ ι ιστιν
άμα καί γίνισις.
καί γάρ τό αιώνιον πά ν όν ίστι, καί τό μιτρούμινον ύπό
10 4 . ι ή] ί [Μ ] d e tt.: si W (seđ codđ. recc. 1vel’) 2 κ α τ' iv ip f n a v 1!
3 prius πρώ τω ! Ml et (ut vid.) W : τό πρώτως BCD(^M2 4 4vtp y u a v Q : ονσίαν
cett. W 6 4v 4p y fia v BCDQ : ούσίαν MW ΐτρωτως 00 ( πρώτον edd.)
105. 11 ydp 00 ($«' edd.) 13 τοί/] τό M primitus 13 prius καί om. Μ
I4 άθανάτου BCQl)2M2 : θανάτου l^MHV prius ο ντα post \ά )θ α νά του transp.
O (edd.) 19 rb ά να φ α ιρ ίτω ς 00 (τό om. edd.)
10 6 . 3 i ούσίαν 00 (αΙτίαν Cr.) 25 τοΟτο καί] τοΰ κατά [Μ] 20 «λαχ«?
Kyχρονον Β priraitus (corr. ead. m.) 30 ydp] άρα Μ1
107. 32 όν τ ί Ισ τ ιν D et fort. M'
nema dijela po bivstvu (ali to je nemoguće: djelovanje bi tada bilo
nadređeno bivstvu) ili unatoč tomu što ima dijela u bivstvu nema
dijela u đjelovanju, a tada bi ista stvar koja prvotno ima dijela u
vremenu bila takođcr prvotno vječna, i dok bi vrijeme bilo prvot-
na mjera djelovanja stanovitih bića, vječnost, koja je nadređena
svakom vremenu, ne bi bila mjera nikakvih, ako upravo prvotno
vječno ne bi obuhvaćala vječnost u pogledu njegova djelovanja.
Prerna tome, sve što je prvotno vječno ima i vječno bivstvo i
vječno djelovanje.
105. Sv e što je besnirtno je trajno, ali nije sve što je trajno be-
smrtno.
Ako, naime. besmrtno ima vazda dijela u životu, i ako vječno
dioništvo u životu uključuje dioništvo u bitku, onda je i vječno
živuće vječno postojeće. Tako da je svako besmrtno stalno (bes-
mrtno je, naime, ono što isključuje smrt i što vječno živi, a trajno
je ono što isključuje nebitak i što vazda jest).
Ako su pak mnoge stvari i jače i slabije od života, ali im se ne
može pridijevati oznaka besmrtnosti, tada nije svako trajno be-
smrtno. Nego doista, da mnoga vječna bića nisu besmrtna, to je
jasno. Postoje, naime, neka od bića koja nemaju dijela u životu
unatoč tomu što su vječna i nepropadljiva. Jer, kako se odnosi
biće prema životu, tako se odnosi vječno prema besmitnomu (be-
smrtnost je, naime, neotuđiv život, a vječnost je neotuđivo biće).
Biće je, međutim, obuhvatnije od života. I vječnost je prema tome
obuhvatnija od besmrtnosti.
106. U sredini izmeđn svakoga onoga što je u potpimosti vječno i
po bivstvu i po djelovaiiju i onoga što inia svoje bivstvo u vre
ineiiu na/azi se ono što je u jednom pogledn vječno. a u dru-
gom pogledn mjereno vremenom.
Ono, naime, što ima svoje bivstvo obuhvaćeno vremenom je u
svakom pogledu vremensko (to, naime, mnogo prije ima i vre-
mensko djelovanje). Po svemu pak vremensko je u svakom
pogledu neslično po svenui vječnomu. A sva se proishođenja zbi-
vaju posredstvom sličnih članova. Postoji. dakle, nešto u sredini
između njili. Taj je. dakle, srednji član ili po bivstvu vječan, a po
djelovanju vremenski, ili obrnuto. Ali je ovo drugo nemoguće:
djelovanje bi, naime. bilo jače od bivstva. Zaista preostaje da u
sredini bude prvo od dvoga.
107. Sve što je ii jediiom poglcdu vječno, a u drngoin vreniensko,
ii isloje doba i biće i postajanjc.
Jer sve što je vječno je biće. a ono što je mjereno vrcmenom je
postajanje: tako da, ako ista slvar u isto doba ima dijela u vre-
 χρόνου γένεσις· ώστ εί το αύτο χρόνου μετέχει και αίώνος, οΰ
κατά τό αυτό δέ, και τό αύτο εσται δν τ ι και γένεσις, οΰ καθ’
e«/ άμφιο.
έκ δη τούτων φανερόν ότι η μέν γένεσις, και την ουσίαν
εγχρονον εχουσα, άνήρτηται εις τό πή μέν δντος, πή δέ y ενέ- 5
σεως κοινωνονν, αίώνος άμα και χρόνον μετέχον τοΰτο δέ εις
τό κατά πάντα αιώνιον τό δέ κατά πάντα αιώνιον εις τον
αιώνα' ό δέ αιών εις τό ον τό προαιώνιον.
10 8 . Π ά ν τό έν έκάστη τάξει μερικόν διχώς μετέχειν δύναται
της έν τη προσεχώς ύπερκειμένη διακοσμήσει μονάδος· ή διά ίο
τηy οικείας όλότητος, ή διά τον έν (κείνη μερικόν και συστοίχου
προς αυτό κατά την προς όλην την σειράν αναλογίαν.
εί γά ρ δι όμοιότητος ή επιστροφή πάσι, και εστι τω έν τη
ύπερκειμένη τάξει μοναδικώ και δλω τό έν τή καταδεεστέρα
μερικόν άνόμοιον και ώς δλω μερικόν και ώς τάξε ως άλλης και ΐ5
άλλης, προς δέ τό έκ τής αυτής σειράς δλον δμοιον διά την τής
ίδιότητος κοινωνίαν και προς τό τής ύπερκειμένης προσεχώς
όμοταγές διά την ανάλογο ν νπόστασιν, δήλον δή οτι διά τούτων
αύτώ μέσων ή προς έκεΐνο γίνεσθαι πέφυκεν επιστροφή ώς δ ί
όμοιων, άνόμοιον (ον), τό μεν γάρ ών μερικώ μερικόν δμοιον, τό to
δέ ώς τής αυτής δν σειράς οίκεΐον εκείνο δέ τό τής νπερκει-
μένης δλον κατ’ άμφότερα άνόμοιον.
10 9 . Π ά ς μερικός νους μετέχει τής υπέρ νοΰν και πρώτιστης
ένάδος διά τε τοΰ όλου νοΰ και διά τής όμοταγοΰς αύτώ μερικής
ένάδος· και πάσα μερική ψ υ χ ή τοΰ όλου μετέχει νοΰ διά τε τής >5
όλης ψ υ χ ή ς και τοΰ μερικού νοΰ' και πάσα σώματος μερική
φύσις διά τε τής όλης φύσεως και μερικής ψ υ χ ή ς μετέχει τής
όλης ψυχής.
πάν γάρ μερικόν μετέχει τής έν τή ύπερκειμένη τάξει μονά­
δας ή διά τής οικείας όλότητος ή διά τοΰ έν έκείνη μερικού και 3°
προς αύτο όμοταγοΰς.

10 7 . ι «ΐ om. Μ '\\' 7 το δί . · . αιώνιον] οντοι δί Q rbv . . .

αιών om. Q, del. M2
10 8 . 13 καϊ ίστι DCDMVV (D primitus ιταση) : ιτασα 4σ τ ί Q : ιτασίν eVrt
0 (eđd.) 14 τ ή M1 15 prius £>*] δλώτ (sic; M 16 ’ό\ον CO (υν Arg Cr.)
19 αύτφ] αυτώ ν B : om. \V 30 6v addidi r b μ 4ν BMlQ: τ φ μ*ν
CDM*\V 20-2 ϊ τ ψ δί D 2 1-2 4κ(ίν<ρ δί τ ω . . . ί>λ^> BCD, Ι κ ΰ ν ο δί
τ ψ . . . ‘ό \ψ W ut vid.
109 . 24 iv t io s ] μονάχος ĐCD νου erasum M (om. dett., edd.) 25 νου
G) (om. edd.) 27 ante μ*ρικη* fort. inserendum τrjs
menu i u vječnosti, premda ne u istom pogledu. ista će stvar u isto
dobabiti biće i postajanje. ali ne oboje u istom pogledu.
Odatle je doista očito da je postajanjc, koje je vremensko čak i
u svome bivstvu, ovisno o onome što djelomice ima dijela u biću,
a djelomice u postajanju, jer u isto doba ima dijela li vječnosti i
vremenu. Ovo je pak drugo ovisno o onome što jc u potpunosti
vječno. A ono što je u potpunosti vječno je ovisno o vječnosti.
Vječnost je pak ovisna o biću kojc je prije-vječno.

108. Svaki pojedini čhm bilo kojeg retla moie inmti dijela // j e -
dinici niz.a koji nut je neposredno nadređen na jedan od dva
uačiiia: ili posredstvom onoga sveopćega u svome vlastiloni
redn. ili posredstvom pojedinačnog člana višega nizu i s njiine
usklađenoga u pogledn njegova slična odnosa prema tome
nizn ii cjelini.
Ako, naime, sve stvari postižu vraćanje posredstvom sličnosti,
i ako se pojedinačni član nižeg reda razlikuje od jediničnoga
sveopćega u višem redu i kao pojedinačno od sveopćega i po ra-
zlici među redovima, dok nalikuje sveopćemu u svome vlastitom
nizu na temelju posjedovanja dijela u istovetnome posebnom
svojstvu i nalikuje odgovarajućem članu neposredno nadređenog
niza u smislu njegova sličnog mjesta u proishođenju, doista je jas-
no da su ovo dvoje posljednje srednji članovi posredstvom kojih
može doći do vraćanja prerna onomu prvomu, kad se već posre-
dstvom sličnoga napreduje prema nesličnomu. Jedno mu, naime.
sliči na temelju njihove zajedničke posebnosti, a drugo je s njime
tijesno povezano kao član istog niza. Sveopće je pak u nadre-
đenom nizu u oba pogleda njemu neslično.

109. Svaki pojedinačan uin ima dijela itjedinici koja je iznad imia
i najprva ne samo posredstvom sveopćeg nnia nego i posred-
stvom posebne jedinice koja mu je sukhidnci: i svaka pojedi-
načna ditša ima dijela u sveopćem unw ne samo posredstvom
sveopće dnše nego i posredstvom svoga pojedinačnog nma: i
svaka pojedinačna tjelesna priroda ima dijela u sveopćoj dnši
ne samo posredstvom sveopće prirode nego i posredstvoiu po-
jedinačne duše.
Svako, naime. pojedinačno ima dijcla u jedinici nadređenog
reda ili posredstvom svoga vlastitoga sveopćega ili posredstvom
onoga pojedinačnoga u višem redu koje nui je sukladno.
 110. Πάντων τών καθ' έκάστην σειράν διατεταγμενων τά μεν
πρώτα καί τή εαυτών μονάδι συνημμένα μετέχειν δύναται των
εν τη ύπερκειμένη σειρά προσέχω! ιδρυμένων διά τής αναλογίας,
τα δε ατελέστερα καϊ πολλοστά άπο τής οικείας άρχής ού
πέφυκεν εκείνων άπολαύειν. 5
διότι γάρ τά μέν έστι συγγενή προς εκείνα, φύσιν εν τη
σφετέρα τάζει λαχόντα κρείττονα και θειοτέραν, τά δε πορρώ-
τερον προελήλυθε, δευτέραν και υπηρετικήν ά λ λ ’ ού πρωτουργον
και ηγεμονικήν εν τη σειρά πάση κεκληρωμένα πρόοδον, έζ
ανάγκης τά μεν όμοφυώς συζεύγνυται τοΐς έκ τής ύπερκειμένης id
τάζεως, τά δε άσύναπτά έστι προς εκείνην, ού γάρ άπαντα τής
ΐσηs εστίν άζίας, καν έκ της αύτής η διακοσμήσεως· ούδέ γάρ
εις 6 λόγοι, άλλ' ώς άφ’ ένος και προς εν [πάντα πρόεισιν έκ
τηί οικείας μονάδος}. ώστε ούδέ δύναμιν ελαχε την αύτήν,
α λ λ ά τά μέν ΰποδέχεσθαι δύναται τάς των ύπερκειμένων προσ- ΐ5
«χώ ί μεθέξεις, τά δε άνομοιούμενα ταίς άπο των άρχών έπι
πλείστον προόδοις τη! τοιαύτης παρηρηται δυνάμεων.
1 1 1 . Πάσης τής νοεράς σειράς οί μέν είσι θείοι νόες ύποδε-
ζάμενοι θεών μεθέξεις, οί δε νόες μόνον καί πάσης τής ψυχικής
αί μέν είσι νοεραι ψ υ χ α ί εις νους άνηρτημέναι οικείους, αί δέ 3ο
ψ υ χ α ί μόνον καί πάσης τής σωματικής φύσεως αί μέν και
ψ ν χ ά ς έχουσιν έφεστώσας άνωθεν, αί δέ είσι φύσεις μόνον, τής
τών ψ υχώ ν άμοιροι παρουσίας.
εκάστης γά ρ σειράς ούχ όλον τό γένος εις το προ αύτον
άνηρτήσθαι πέφυκεν, α λλά το εν αύτή τελειότερον καί συμ- 35
φύεσθαι τοΐς ΰπερκειμένοις ικανόν, ούτε ουν πας νους θεού
έζήπται, ά λ λ ’ οί άκρότατοι καί ένικώτατοι τών νόων (ουτοι γάρ
ταίς θείαις ένάσι συγγενείς)· ούτε πάσαι ψ υ χ α ί μετέχουσι νοΰ
τοΰ μεθεκτοΰ, ά λ λ ’ δσαι νοερώταται· ούτε πάσαι σωματικαί
φύσεις άπολαύουσι ψ υχή ς παρονσης καί μετεχομένης, ά λ λ ’ αί 30
τελειότεροι καί λογοειδέστεραι. καί ούτος έπι πάντων ό λόγος
τής άποδείζεως.
1 1 2 . Πάσης τάζε ως τά πρώτιστα μορφήν έχει τών προ
αύτών.
τά γ ά ρ καθ’ έκάστην άκρότατα γένη διά την ομοιότητα 35
σννάπτεται τοΐς ΰπερκειμένοις καί διά την συνέχειαν τής προ-
1 1 0 . 3 r Vs om* MQ 7"8 πορρωτόρω Q 1 3 -1 4 “^άντα . . . μονάΰοτ
seclusi 14 οί»δί Q : οΰτ( cett. (Β primitus ου) 15 ύττοΜ όχθαι Q
17 παρήρτηται Q, secus pendent W
111. 19 μ ό β ΐ ξ ι ν Q 20 voCs] v o a s Q 22 ante ψ υ χ ά ε ins. i r p 6s Q 28 ν ο υ
del. Ma 31 ovtos BCDM*W : οΰτ a>s Μ 1 : ό αυτό? (omisso ό ante \6yo s) Q
112. 35 άκρότατα BCD ’Ανάπτ. : ακρότητα MQW 36 υ τ τ ο κ α μ ί ν ο α Μ2
 110. Od svi/i čtanova sto su raspoređeni u svakome pojedinom
nizu prvi i najtješnje povezoni sa svojom vlastitom jedinicom
mogii na temelju stičnosti imati dijela 11 onim članovima
nadređenoga nizu koji lezc neposredno izncid njih, a mcmje
savršeni članovi nižega reda i u većoj mjcri udaljeni od vlasti-
toga izvornog počela nisu sposobni da itživaju u dioništvu u
članovuna nadređenoga niza.
Budući da su prvi članovi srodni višem redu - kad je već nji-
hov prirodni položaj u vlastitom redu jači i božanskiji - dok su
drugi proizašli dalje od svog izvora - kad su već bili obdareni ne
prvotnim i vodećim nego drugotnim i podređenim položajem u
cijelu nizu - nužno slijedi da su prvi povezani prirodnim zajed-
ništvom sa članovima nadređenog reda, a da drugi nemaju s njime
dodira. Nisu, naime, sve stvari jednake vrijednosti bez obzira na
to što pripadaju istomu svjetskom poretku. Jer takvi članovi nisu
istovetni po određenju, nego su sukladni jednomu jedinomu za-
jedničkom počelu samo kao ono što iz njega proizlazi i što mu se
pripisuje. Zato nisu ni stekli svi istu moć, nego su jedni od njih
sposobni da primaju dioništvo u počelima koja su im neposredno
nadređena, a drugi su lišeni te vrste moći, jer gube sličnost sa s v o
jim izvorima u razmjeru prema njihovoj krajnjoj udaljenosti od
njih.
111. U svcikome su immom nizu jedni uinovi božanski, jer su pri-
niili dioništvo u bogovima, a dritgi su puki itmovi; i u svakome
sn ditševnom nizujedna dnše mnne, jer su se povezale sa svo-
jima vlastitim umovirna, a druge su puke duše; i u svekolikoj
tjelesnoj prirodi jedne prirode imaju i ditše koje sn im pris-
tupile odozgo, a druge su puke prirode, jer nemajit dijela u
prisutnosti duša.
Ni u jednome, naime, nizu nije cio njegov rod sposoban da se
poveže s rodom prije sebe, nego su samo njegovi savršeniji
članovi prikladni da srastaju s nadređenim počelima. Nije, dakle,
svaki um spojen s bogom, nego samo najviši umovi i oni koji
posjeduju najviše jedinstvo (ti su, naime, srodni božanskim je-
dinicama). I nernaju sve duše dijela u umu u kome se može imati
dijela, nego samo najumnije. I ne uživaju sve tjelesne prirode u
prisutnosti duše i u dioništvu u njoj, nego samo savršenije i one
koje imaju razumniji lik. I ovo se načelo dokazivanja može primi-
jcnili općenito za sve.
112. Najprvi rlanovi svakog reda imaju oblik oni/i prije sebe.
Najviši su, naime, rodovi svakog reda povezani s nadređenim
počelima poradi sličnosti s njima i zbog neprekidnosti prois-
όδου τών όλων ώστε οίά πέρ εστιν εκεΐνα πρώτων, τοιαυτην
έλαχε καϊταΰτα μορφήν, συγγενή πρόν την ικανών φ ύ σ ιν και
φαίνεται είναι τοιαΰτα κατά τήν ιδιότητα την υποστάσεων, οια
τά προ αυτών.
113. Π α ν ό θειον αριθμόν ένιαΐόν έστιν. 5
εί γάρ ό θειον αριθμόν αιτίαν εχει προηγονμένην το εν, ών ό
νοερόν τον νουν και ό ψυχικόν την ψ υχή ν, και εστιν άνάλογον
τό πλήθον πανταχοΰ πρόν τήν αιτίαν, δήλον δή οτι και ό θειον
άριθμόν ενιαΐόν εστιν, εΐπερ τό εν θεόν τοΰτο δε, εΐπερ τάγαθόν
καί εν ταυτόν· και γάρ τάγαθόν και θεόν ταΰτόν (ου γάρ μηδέν ίο
εστιν έπέκεινα και ου πάντα έφίεται, θεόν τοΰτο· καί άφ’ ου τά
πάντα καί πρόν δ, τοΰτο δε τάγαθόν). εί άρα εστι πλήθον
θεών, ενιαΐόν έστι το πλήθον. ά λ λ α μην οτι εστι, δήλον, εΐπερ
παν αΐτιον αρχικόν οικείου πλήθουν ηγείται καί όμοιου πρόν
αυτό καί συγγενοΰν. >5
114. Παν θεόν ένάν εστιν αΰτοτελήν, καί πάσα αΰτοτελήν
ένάν θεόν.
εί γάρ τών ένάδων διττόν ό άριθμόν, ών δέδεικται πρότερον,
καί αί μεν αύτοτελεΐν είσιν αί δε ελλάμψ ειν απ’ εκείνων, τω δε
ένί καί τάγαθω συγγενήν καί όμοφυήν ό θειον άριθμόν, ένάδεν ^
είσιν αύτοτελεΐν οί θεοί.
καί εμπαλιν, εί εστιν αΰτοτελήν ένάν, θεόν έστι. καί γάρ
ών ένάν τώ ένί καί ών αΰτοτελήν τάγαθώ συγγενεστάτη διαφε-
ρόντων έστί, καί κατ’ αμφω τήν θείαν ιδιότηταν μετέχει, καί
εστι θεόν. εί δε ήν ένάν μεν οΰκ αΰτοτελήν δέ, ή αΰτοτελήν
μέν ή ΰπόστασιν ούκέτι δέ ένάν, είν έτέραν αν έτάττετο τάξιν
διά τήν τήν ίδιότητον εξαλλαγήν.
116. Παν θεόν υπερούσιόν έστι καί ύπέρζωον καί ΰπέρνουν.
εί γάρ ένάν έστιν έκαστον αΰτοτελήν, έκαστον δέ τούτων
ούχί ένάν ά λ λ ’ ήνωμένον, δήλον δή δτι πάντων έστίν έπεκεινα 30
τών είρημένων άπαν θεόν, ουσίαν καί ζωήν καί νοΰ. εί γά ρ δι-
έστηκε μέν ταΰτα άλλήλων, πάντα δέ έστιν έν πάσιν, έκαστον τά
πάντα ον έν αν οΰκ άν εΐη μόνον.
ετι δέ, εί τό πρώτον υπερούσιον, άπαν δέ θεόν τήν τοϋ πρώτου
σειράν έστιν g θεόν, υπερούσιον έκαστον άν εΐη. ά λ λ α μήν οτι 35
το πρώτον υπερούσιον, φανερόν, ού γά ρ ταύτόν ένί τε είναι καί
1 1 2 . 1 οϊά ιτί'ρ ω (οίά tacite Cr.)
1 1 3 . 6 -7 rb 0Vy & tpws τ bv νουν [M ] 8 καί om. 1>CD ίο καί rb 'iv
A rg 1 1 τά om. Q 1 2 ταγαθόν Q : aya$ 6v cett.
1 1 4 . 25 to (om. A rg edd.)
1 15 . 28 ύιτίρζωτ C 30 ivds *<ττιν ολλ’ \V ut vid. οτι καί πάντων Q
33 prius &y fort. secluđendum 35 $ M
hođenja svega postojećega. Zato su oni obdareni oblikom srod-
nim prirodi nadređenog reda i pokazuju njemu svojstvena svoj-
stva. I pokazuje se da su takvi po svojstvu svoje opstojnosti.
kakvi su oni prije njih.
113. Svaki božanski broj ima svojstvo jedinice.
Ako, naime, svaki božanski red ima kao svoj prethodni uzrok
jedno, kao umni red uni i duševnu dušu, i ako se mnoštvo posvu-
da slično odnosi prema svom uzroku, doista je jasno da božanski
red ima svojstvo jedinica. akoje jedno upravo bog. Da je pak jed-
no bog, to slijedi iz njegove istovetnosti s dobrim. Jer dobro i bog
su istovetni (jer, s onu stranu čega nema ničega i za čim kao
boljim sve teži, to je bog, a iz čega potječu sve stvari i čemu su. to
je dobro). Ako doista jest mnoštvo bogova, mnoštvo ima svojstvo
jedinice. Nego zaista, da jest, to je jasno, ako baš svaki izvorni
uzrok uvodi svoje vlastito mnoštvo koje mu sliči i koje mu je
srodno.
114. Svaki je bog po sebi potpuna jedinica. a svakaje po sebi pot-
puna jedinica bog.
Ako, naime, postoji dva reda jedinica, kako smo gore pokaza-
li, i ako su jedne po sebi potpuna počela, a druge obasjavanja što
iz njih proizlaze, pa ako je jednomu i dobru srodan i slične
prirode s njima božanski red, bogovi su po sebi potpune jedinice.
A obrnuto, ako jest po sebi potpuna jedinica, ona je bog. Jer,
kako je jedinica najtješnje i posebno srodna jednomu, i kako je po
sebi potpuno najtješnje i posebno srodna dobru, kad već i po jed-
nome i po drugome ima dijela u božanskom svojstvu, i jest bog.
Ako bi pak bila jedinica, ali ne po sebi potpuna, ili po sebi pot-
puno počelo, ali ne više jedinica, to bi bilo svrstano u drugi red
zbog odstupanja od božanskog svojstva.
115. Svaki je bog iznad bivstva i iznad života i iznad uma.
Ako je, naime, svaki bog po sebi potpuna jedinica, dok bivst-
vo, život i um nisn jedinice, nego ono što je ujedinjeno, doista je
jasno da je svaki bog s onu stranu svega spomenutoga, bivstva i
života i uma. Ako bi, naime, ovo troje bilo između sebe različno,
ali bi svako od njih bilo opstojeće u drugima dvoma, tada ni jedno
od njih ne bi moglo biti čista jedinica, jer bi svako obuhvaćalo
sve troje.
Osim toga, ako je prvo počelo iznad bivstva. a svaki bog. uko-
liko je bog. pripada nizu toga prvog počela, svaki bi pojedini bio
i/.nad bivstva. Nego zaista, daje prvo počelo iznad bivstva, to je
ουσία είναι, ούδέ ταύτόν το εστι και το ήνωται. εί & Μ
ταύτόν, ή άμφω το πρώτον, και εσται ούχ έν μόνον α λ λ ά τι
καί άλλο παρά το εν, καί μετέχον δη λοιπόν ένόί ά λ λ ’ οΰκ
α ύ τ ο ίν η θάτερον τούτων, ά λ λ ’ εί μέν ουσία, ενδείί εσται τοΰ
ένόί' όπερ αδύνατον, tivai τάγαθόν καί το πρώτον ένδεέί. εν ;
άρα μόνον έκεΐνο- ώστε υπερούσιον. εί δέ, 8 έκαστον ΐστι
πρώτωτ, τούτου την ιδιότητα πάση τη σειρά δίδωσι, καί ό θεΐοί
αριθμοί ά παί υπερούσιοί έστιν. έπεί καί τα όμοια παράγει προ
τών άνομοίων έκαστον τών αρχικών αιτίων εί άρα ό πρώτιστοί
θεόί υπερούσιοί, καί θεοί π ά ντεί υπερούσιοι (ταύτη γάρ όμοιοι ίο
εσονται)· οΰσίαι δε όντεί, από ούσίαί αν παράγοιντο τ ή ί πρώτηί,
ώ ί μονάδοί τών ουσιών.
116. Π ά ί θεοί μεθεκτόί έστι, π λ ή ν τοΰ ένόί.
ότι μεν γάρ εκείνο άμέθεκτον, δήλον, ίνα μη μετεχόμενον καί
τινόί διά τούτο γενόμενον μηκέτι πάντων όμοίωί η τών τε 15
προόντων καί τών οντων αίτιον.
οτι δέ αί άλλαι ένάδεί μετέχονται ήδη, δείζομεν οΰτωί. εί
γάρ εστιν άλλη μετά το πρώτον άμεθεκτοί ενάί, τ ί διοίσει του
ένόί ; ή γάρ ώσαύτωί εν εστιν ώσπερ εκείνο— καί πώί το μεν
δεύτερον, το δε πρώτον ;— ή ούχ ώσαύτωί, καί το μεν αύτοέν, το ίο
δέ εν τε καί οΰχ εν. ά λ λ α το ούχ e»' τούτο εί μεν μηδεμία ΰπό-
στασίί, εσται μόνον ε ν εί δέ ύπόστασίί τ ΐί ά λλη παρά το εν,
μετεχόμενον εσται τδ ΰπό τοΰ ούχ ένόί· καί το μεν αύτοτελέί
το εν, ω συνάπτει προί το αύτοέν, ώστε τούτο πά λιν ό θεοί, ή
θεόί· το δέ ούχ ΰποστάν ev μεθέξει τοΰ ένόί ύφεστηκε. ·ι·Γ
μεθεκτή άρα έστί πάσα ένάί μετά τδ εν ύποστάσα, καί π ά ί
θεόί μεθεκτόί.
117. Π ά ί θεόί μέτρον έστί τών οντων.
εί γάρ έστιν ένιαίοί ά π α ί θεόί, τά πλήθη πάντα τών όντων
άφορίζει καί μετρεί. πάντα μέν γά ρ τά πλήθη, τη έαυτών ?,ο
φύσει αόριστα όντα, διά τό εν ορίζεται· τό δέ ένιαϊον μετρεϊν
καί περατοΰν, οΐί άν παρή, βούλεται, καί περιάγειν είί
όρον τό μη τοιοΰτον κατά τήν αύτοΰ δύναμιν. γίνεται γάρ
115. ι τδ eV ίσ τ ι καί τδ ηνώσθαι Q (ηνωσθαι etiam Μ2) 9 πρώτος Q
10 νπΐρούσιος om. Q ταΰτΎ) 03 (πάνττ) edd.; ι ι ούσίαί] ύπερούσωι Q
12 a>j om. Q μονάΖος Q : μονάδίϊ BCDMVV
11 6 . 14 άμ^θ^κτόν ίσ τ ι Q 15 τ ivbs διά τοδτο BCD\V : διά τοντο τινάς
MQ -γινόμενον Q όμοιων ap. C’r.2 error preli 17 ίι/άδ«]
μονάδάς [Μ ] Ζ^ίξωμεν BC 19 ίν om. BCDM2 20 καί 03
( οπί. Cr.2) 24 φ CDMQW: δ BArg et suprascr. pr. m. D 25 %v ante
μ*θ. scripsi : 4v 03
117 . 29 π ά ντα] πάντω ν Q 31 iv ia 7ov [M ]W : %v uv cett. μ *τρ ΰ ν
[M ]W : μετρούν cett. 32 alt. καί 03 (om. O edd.) π*ριάy * iv] πα ρά γα ν
Q, educere W 33 αυτόν Cr. tacite 7I\ν*ται] κ ίκ τα ι BC
očito. Nisu, naime, istovetni jedinica i bivstvo, niti je isto tu jest i
to je jedno. Ako pak nisu istovetni, ili će oboje morati biti pri-
pisani prvom počelu, i ono neće biti puko jedno, nego i nešto dru-
go mimo jedno, a tada će doista ostati ono što ima dijela u jed-
nome, a ne samo jedno, ili će samo jedno od njih biti pripisano
prvom počelu. Nego, ako je posrijedi samo bivstvo, bit će
potrebito jednoga. Ali to je nemoguće da bude dobro i da mu
manjka prvo počelo. To je, dakle, samo jedno takvo da je iznad
bivstva. Ako pak svako počelo poklanja cijelu nizu ono posebno
svojstvo koje mu prvotno pripada, tada je i savkolik božji broj iz-
nad bivstva. Jer i svaki izvorni uzrok proizvodi slične članove pri-
je nesličnih. Ako je, dakle, najprvi bog nadbivstven, nadbivstveni
su također svi bogovi (u tom su, naime, pogledu slični); ako bi
pak bili bivstva, izvodili bi svoje podrijetlo od prvog bivstva kao
jedinice svih bivstava.

116. U svakome se bogu moz.e 'unati dijela osim u jednome.

Da se. naime, u jednome ne može imati dijela, to je jasno, da
ne bi, ako bi se u njemu imalo dijela i ako bi zbog toga postalo je-
dinicom nečega posebnoga, došlo do toga da ne bude više
uzrokom svega podjednako, i počela i bića.
Da se u drugim jedinicama već ima dijela, dokazat ćemo
ovako. Ako bi, naime, poslije prvog počela postojala druga jedini-
ca u kojoj se ne može imati dijela, u čemu bi se ona razlikovala
od jednoga? Ili, ako bi bila jednako tako jedno kao i ono - kako bi
jedno moglo biti drugo, a drugo prvo? - ili to nisu na isti način, i
jedno je samo jedno, a drugo jedno i ne-jedno. Nego, ako to ne-
-jedno ne bi bilo nikakvo bivstvo, bilo bi samo jedno. Ali ako bi
bivstveno svojstvo bilo neko drugo mimo jedno, tada bi ne-jedno
imalo dijela u jednome. A ono što je u sebi potpuno bit će onaje-
dinica s pomoću koje se povezuje sa samim jednim, tako da će to
opet biti bog kao bog. Ono pak što je došlo u opstojnost kao ne-
-jedno postoji kao jedno na temelju dioništva u jednome. U
svakoj se, dakle, jedinici koja je postala poslije jednoga može
imati dijela, i u svakome se, dakle, bogu može imati dijela.

117. Svaki je bog mjera postojećih stvari.

Ako, naime, svaki bog ima svojstvo jedinice, on određuje i
mjcri sva mnoštva postojećih bića. Jer sva su mnoštva, unatoč
lomu što su po svojoj prirodi neodređena, određena zalivaljujući
jednomu. Ono pak što ima svojstvo jedinice nastoji mjeriti i
κάκεΐνο ενοειδες τή μεθίξει· τούτο δε, τής άοριστίας τε καί
απειρίας άφίσταται· και οσω μάλλον ένοειδες, τοσούτω ήττον
αόριστον και άμετρον. μετρεΐται άρα παν πλήθος των οντων
ΰπό των θείων ένάδων.
118. Π α ν ο τι π(ρ αν εν τοϊς θεοΐς ή, κατά την αυτών ιδιό- $
τητα προυφεστηκεν εν αύτοΐς, και εστιν ή ίδιότης αυτών ενιαία
και υπερούσιος· ενιαίως άρα και ύπερουσίως πάντα εν αύτοΐς.
και γάρ εϊ τριχώς έκαστον ύφεστηκεν, ή κατ’ αιτίαν ή καθ’
ΰπαρξιν ή κατά μεθεξιν, πρώτος δε πάντων άριθμ'ος ό θειος
αριθμός, ούδεν εν αύτοΐς εσται κατά μεθεξιν, α λλά πάντα καθ’ ίο
ΰπαρζιν ή κατ’ αιτίαν. α λλά και δσα ώς αίτιοι πάντων προει-
λήφασιν, οίκείως ττ) εαυτών ενώσει προειλήφασί' και γ ά ρ παν
το κατ' αιτίαν τών δεύτερων ήγεμονοΰν, ώς αυτό πεφυκεν, ούτως
εχει τήν αιτίαν τών καταδεεστερων. πάντα άρα εστιν εν τοΐς
θεοΐς ενιαίως και ύπερουσίως. *5
119. Π α ς θεός κατά τήν ύπερούσιον αγαθότητα ύφεστηκε,
και εστιν αγαθός ούτε καθ’ εζιν ούτε κατ’ ουσίαν (καί γάρ αί
εζεις κα'ι αί ούσίαι δειπέραν και πολλοστήν ελαχον τάξιν άπό
τών θεών), ά λλ ύπερουσίως.
εί γ ά ρ το πρώτον εν καί τάγαθόν, καί ή εν, τάγαθόν, καί η 2 ο
τάγαθόν, εν, καί πα σα ή σειρά τών θεών ένοειδής τε έστι καί
άγαθοειδής κατά μίαν ιδιότητα, καί ού κατ’ άλλο έκαστος ενάς
καί άγαθότης, ά λ λ ’ τ} ενάς, ταύτη άγαθότης, καί ή άγαθότης,
ένάς· καί ώς μεν άπό του πρώτου προελθόντες, οί μετά
τό πρώτον άγαθοειδεΐς καί ένοειδεΐς, εϊπερ εκείνο εν καί τάγα- a=;
θ ό ν ώς δε θεοί, πάντες ενάδες καί άγαθότητες. ώς ουν τό
εν τό τών θεών ύπερούσιον, οΰτω καί τό αγαθόν αύτών ύπερ­
ούσιον, ούκ άλλο τι δν παρά τό ε ν ού γά ρ ά λλο έκαστος, είτα
αγαθόν, α λλ ά μόνον αγαθόν, ώσπερ ούδε άλλο, είτα εν, ά λλά
μόνον εν. 30
1 2 0 . Π ά ς θεός εν ττ) εαυτού υπάρξει τό προνοεΐν τών όλων
κεκτηται· και τό πρώτως προνοεΐν εν τοΐς θεοΐς.
τά μεν γάρ ά λλα πάντα μετά θεούς δντα διά τήν εκείνων
μετουσίαν προνοεΐ, τοΐς δε θεοΐς ή πρόνοια συμφυής εστιν. εί
γάρ τό τών αγαθών μεταδιδόναι τοΐς προνοουμενοις εζαίρετόν y

117. 1-2 τ η ς άοριστίας καί τ η ς απειρίας Q 2 τοσούτον Μ

118 . 5 αύτών] αυτή ν Μ 9 αριθμών CDK ΙΟ αριθμός om. Ο
14“15 ί ν τοΓϊ θίοϊς 4σ τ ιν Q
119 . 17 καθ * ίίξιν BCDN12 : καθ' %ξιν νον W : κα τά μύθεξιν (M]Q 22 κατά
τ η ν μίαν C 23 alt. 17] η Μ 24 ante «νάί ins. τα ύτη και Q ·ηροσ*Κ-
θόντ^ς Μ 26 0€θί (λ) ( οι $€οι Ο cdd.) 29 μόνον α ύ τ ά τ ayaB6v \ Ν'Ρ\\
120. ·;ΐ f’ρ τη υπάρξει eavrov Q 34 *σ τ ίν οιη. Μ1
ograničavati stvari u kojima je prisutno i s pomoću svoje moći
neodređeno prevoditi u određeno. Zahvaljujući dioništvu u njemu
i neodređeno stječe jedinstven oblik, to jest, gubi svoju
neodređenost i neograničenost. A koliko više ima jedinstven ob-
Iik, toliko je manje neodređeno i nemjerljivo. Svako, dakle,
mnoštvo postojećih stvari mjere božje jedinice.
118. Sve što postoji u bogovinia, postoji u njima već otprije u
skladu s ujihovima osobitim svojstvima, a njihovo je osobito
svojstvo jednotno i nadbivstveno; sve je, dakle, u njfima najed-
notan i nadbivstven način.
Ako se, naime, svako svojstvo tu nahođi na jedan od tri
načina, ili po uzroku ili po bivstvu ili po dioništvu, a prvi je od
svih redova božji red, bogovi neće imati nijedno svojstvo po
dioništvu, nego će imati sva svojstva po bivstvu ili po uzroku.
Nego i koliko su svojstava unaprijed obuhvatili kao uzroci svih
stvari, unaprijed su obuhvatili na način sukladan njihovoj jednoti.
Svako, naime, vodeće počelo koje se tu nalazi kao uzrok drugot-
nih opstojnosti sadrži uzrok nižega reda na način koji je svojstven
njegovoj vlastitoj prirodi. Sveje, dakle, u bogovima na jednotan i
nadbivstven način.
119. Svaki bog opstoji po nadbivstvenoj dobroti, i nije dobar ni po
stanju ni po bivstvu (stanja s i i , naitne, i bivstva zadobila n
odnosu na bogove drugi i udaljen red), nego je dobar na nad-
bivstven način.
Ako je, naime, prvo počelo jedno i dobro, i kao jedno je dobro,
i kao dobro je jedno, tada i sav niz bogova ima oblik jednoga i ob-
lik dobroga kao svoje pojedinačno svojstvo, te nije svaki pojedini
po jednom svojstvu jedinica, a po drugome dobrota, nego je uto-
liko dobrota ukoliko je jedinica, i ukoliko je dobrota utoliko je je-
dinica. A kao članovi proizašli od prvog počela oni imaju oblik
dobrote i jedinice, ako je upravo to počelo jedno i dobro. Kao bo-
govi pak svi su jedinice i dobrote. Kao štoje, dakle, jedno bogova
nadbivstveno, tako je i njihovo dobro nadbivstveno, jer se ono ne
razlikuje od jednoga. Nije, naime, nešto drugo svaki pojedini, pa
zatim dobro, nego samo dobro, kao što nije ni drugo, pa zatim
jedno. nego samo jedno.
120. Svaki bog obuhvaća u svojoj birnosti providnost sventira; i
prvotna se providnost nahodi u bogov'una.
Sve, naime, ostale stvari koje su kasnije u odnosu na bogove
posjeduju providnost zahvaljujući božjoj suprisutnosti. dok bo-
εστι τής προνοητικής ιδιότητας, οι δε θεοί π ά ν τ α αγαθότητά
είσιν, ή ουδενι μεταδώσουσιν εαυτών, και ούδεν εσται αγαθόν iv
τοά δευτεροις (πόθεν γάρ τό κατά μεθεξιν ή από των πρώτως
τάς ιδιότητας έχόντων;)· ή μεταδιδόντες αγαθών μεταδιδοϋσι,
και ταύτη προνοήσονσι των πάντων. εν θεοΐς ούν ή πρόνοια 5
πρώτως. και που γάρ ή προ νον ενεργεια ή εν τοΐς ύπερουσίοις ;
ή δε πρόνοια, ώς τούνομα εμφαίνει, ενεργειά εστι προ νοΰ. τω
είναι αρα θεοί και τω α γα θότη τα είναι πάντων προνοοΰσι,
πάντα τής προ νον πληροΰντες άγαθότητος.
121. Π α ν τό θειον ΰπαρξιν μεν εχει την αγαθότητα, δνναμιν ίο
δε ενιαίαν και γνώσιν κρύφιον και άληπτον πά σιν όμον τοΐς
δευτεροις.
εί γάρ ίστι προνοητικόν των όλων, εστιν εν αότώ δύναμις
κρατητική των προνοουμενων, δ ΐ ήν, άκράτητον και άπερ'ι-
γραφον τοΐς πά σιν ύπάρχουσαν, πάντα πεπληρώκασιν εαυτών, 15
πάντα ύποστρώσαντα εαντοΐς· πα ν γάρ τό αρχικόν άλλων
αίτιον και κρατητικόν διά δυνάμεως περιουσίαν άρχει καί κρατεί
κατά φύσιν. ίστι δη ιύν ή πρώτιστη δύναμις εν τοΐς θ(οΐς, ού
των μεν κρατούσα των δε ού, πάντων δε εξ ίσον προλαβονσα
τάς δυνάμΐΐς εν εαυτή των οντων, ούτε ουσιώδης οΰσα δύναμις 2ο
ούτε πολλω πλέον ανούσιος, α λλά τή υπάρξει των θεών συμφυής
και υπερούσιος.
άλλά μην και τά περατα πασών τών γνώσεων ενοειδώς εν
τοΐς θεοΐς προϋφεστηκε■ διά γάρ την θείαν γνωσιν την εξηρη-
μενην τών δλων και αί άλλαι πάσαι γνώσεις ύπεστησαν, ούτε 2 $
νοεράν ουσαν ούτε ετι μάλλον τών μετά νοΰν τινα γνώσεων,
ά λ λ ά κατά την ιδιότητα την θείαν ύπερ νοΰν ίδρυμενην.
είτε αρα γνώσίς εστι θεία, κρύφιος εστιν αυτή και ένοειδής ή
γνώσις· είτε δύναμις, άπερίγραφος 7τάσι και περιληπτική
πάντων ωσαύτως· είτε άγαθότης, την ΰπαρξιν αυτών άφορί- 30
ζουσα. και γ ά ρ ε ι’ πάντα εστιν εν αύτοΐς, γνώσις δύναμις
άγαθότης, ά λ λ ’ ή νπαρξις τώ άρίστω χαρακτηρίζεται και ή
υπόστασις κατά τό άριστον τούτο δε ή άγαθότης.
120. 6 *vćpyeta \tyeTat ¥j Q 7 et 8 τφ] τό (bis) M primitus
121. II καϊ &Κηπτον C0 {καί om. A rgC r.) J4 τώ ν προνοουμόνων κρά τη -
riK'f) Q 21 άvovatos~\ voepb, οΖσα Q 23 πασών HCD : πάντω ν MQ(unde
πάντω ν τώ ν γνω σ τώ ν male Cr.) 32 τ φ άορίστψ Q 33 αόριστον Q,
inđeterminatum W (sed superiore loco ‘ optimo’ )
govi posjeduju providnost po svojoj urođenoj prirodi. Ako je,
naime, poklanjanje dobara predmetima svoje providnosti izvedi-
vo iz providnosne osobitosti, a svi su bogovi dobrote, tada ili
ničemu ne daju dijela u sebi samima i u drugotnim opstojnostima
ništa neće biti dobro (odakle bi, naime, one stjecale dioništvo u
dobru ako ne od počela koja prvotno imaju to svojstvo?), ili, ako
uopće u čemu daju dijela, ono u čemu daju dijela je dobro, i na taj
način posjeduju providnost u odnosu na sve stvari. Providnost se,
dakle, prvotno nalazi u bogovima. Providnost je pak, kao što to
pokazuje njezino ime, djelovanje prije uma. Bogovi, dakle, za-
hvaljujući svom bitku i zahvaljujući bitku dobrota, posjeduju
providnost u odnosu na sve stvari, kad već šve ispunjavaju dobro-
tom koja je prije uma.

121. Sve što je božje bna bivstvo koje je dobrota, moć koja je jed-
notna i znanje koje je tajno i nedohvatljivo podjednako svima
drugotnim bićima.
Ako, naime, ono posjeduje providnost u odnosu prema cijelom
svemiru, tada u njemu postoji moć koja vlada predmetima svoje
providnosti, s pomoću koje, nesavladive i neopisive i svima
dostatne, ispunjava sve stvari njima samima, kad već bogovi sebi
podlažu sve stvari; svaki, naime, uzrok koji je izvoran za druge
opstojnosti i koji njima viada po prirodi je i izvoran i vlada za-
hvaljujući preobilju moći. Prvotna se, dakle, moć nalazi u bogovi-
ma, ne takva da jednim dijelovima vlada, a drugima ne, nego
obuhvaćajući na isti način u sebi moće svih postojećih stvari, jer
to nije ni bivstvena moć, ni, još manje, nebivstvena, nego je u
skladu s bitnošću bogova bitno s njima srasla i nadbivstvena.
Osim toga, počela koja određuju sve oblike znanja već unapri-
jed opstoje u bogovima na način jedinice. Svi su, naime, drugi
oblici znanja došli u opstojnost zahvaljujući božanskom znanju,
koje je izvan dohvata svega postojećega, jer to znanje nije s ovu
stranu uma, i još je manje neko od znanja poslije uma, nego je us-
toličeno iznad uma u skladu s osobitom božanskim svojstvom.
Ako je, dakle, posrijedi božansko znanje, ono je tajno i jedno-
tno; ako je posrijedi božanska moć, ona je neopisiva i obuhvaća
podjednako sve. Ako je posrijedi božanska dobrota, ona određuje
božjn bitnost. Jer, iako je sve u bogovima, znanje, moć i dobrota,
njihova je bitnost ipak obilježena najboljim i opstoje po najbo-
Ijcm; to jc pak dobrota.
 122. Π ά ν το θιΐον καί προνοιΐ των διντίρων καί ΐξήρηται
των προνοονμίνων, μητι τής πρόνοιας χαλωσης τήν αμικτον
αντού καϊ ΐνιαίαν νπιροχήν μητι τής χωριστής ΐνώσιως τήν
πρόνοιαν άφανιζονσης.
μίνοντις γάρ ΐν τω ΐνιαίω τω ΐαντων και ΐν τή νπάρξιι τα $
πάντα πιπληρώκασι τής ΐαντων δννάμιως· και παν το δννά-
μινον αντων μ ιτ α λ α γ χ ά ν ιιν άπολανιι των άγαβών ων δίχισθαι
δύναται κατά τά μίτρα τής οίκιίας νποστάσιως, ίκιόνων αντω
τω ιΐναι, μάλλον δί προιΐναι, τάγαθά τοΐς ουσιν ΐπιλαμπόντων.
οντις γάρ ονδίν άλλο ή άγαθότητις, αντίο τω ιίναι τοΐς πάσιν ίο
άφθόνως τάγαθά χορηγονσιν, ον κατά λογισμόν ποιονμινοι τήν
διανομήν, α λλά τούτων μ ίν κατά τήν αντων αξίαν διχομίνων,
ΐκιίνων δι κατά τήν αντων νπαρξιν διδόντων. οντι ονν προ-
νοούντις σ χ ισ ιν άναδίχονται προς τά προνοονμινα· τω γάρ
ιίναι δ ιίσι πάντα άγαθννονσιν, παν δι τό τω ιίναι ποιούν ΐζ
άσχίτως π ο ιιΐ (ή γάρ σ χ ίσ ις πρόσθισίς ΐστι τον ιίναι· διό καί
παρά φνσιν)· οντι χωριστοί οντις άναιρούσι τήν πρόνοιαν
οντω γάρ αν άναιροΐιν (ό μηδί θίμις ιίπιΐν) τήν νπαρξιν τήν
ΐαντών, ής ίδιότης ή άγαθότης ιστόν. άγαθοΰ γά ρ ή μιτάδοσις
ιός παν τό μ ι τ ί χ ι ι ν δννάμινον, καί τό μ ίγ ισ τ ό ν ιστιν ον τό 2ο
άγαθοιιδίς, ά λλά τό άγαθουργόν. τούτο τοίννν ή ονδίν ΐξιι
των οντων ή θιοί προ των οντων- ού γάρ άν πον τοΐς μ ίν
κατά μ ίθ ιξιν άγαθοΐς ύπαρχοι τό μιΐζον αγαθόν, τοΐς δί
πρωτως άγαθοΐς τό ίλαττον.
123. Π α ν τό θιΐον αντό μ ίν διά τήν νπιρονσιον ίνωσιν άρρητόν
ίστι καί άγνωστον ιτάσι τοΐς διντίροις, από δί των μιτιχόντω ν
ληπτόν ΐστι καί γ νω σ τόν διό μόνον τό πρώτον παντιλώς
άγνωστον, άτι άμίθικτον ον.
πάσα γάρ ή διά λόγον γνωσις των οντων ΐστι καί ΐν τοΐς
ονσιν ί χ ι ι τό τής άληθιόας καταληπτικόν (καί γάρ νοημάτων jo
ΐφ ά π τιτα ι καί ΐν νοήσισιν νφίστηκιν)· οί δί θιοί πάντων ιίσίν
ΐπ ίκ ιιν α των οντων. οντι ονν δοξαστόν τό θιΐον οντι διανοη-
τόν οϋτι νοητόν. πά ν γάρ τό όν ή αισθητόν ΐστι, καί διά
τούτο δοξαστόν ή όντως όν, καί διά τούτο νοητόν ή μιταξύ
122. 5 *ν TV νπάρξίΐ U> («V om. erid.) 7 «ύ τω ν otn. BCD ΙΟ a y a 90TriTts
(jO fyayaQ6rr)s 0 edd.j ΙΟ-Ι 1 τά a y αθά τοΐς ττασιν χοριγγονσιν (omisso άφθόνως)
Arg, Μ1incert. 12 αυτών BDQM2 : «αυτώνΟ : orn. M*W 14 άναδίξον*
τα» Q 16 πρόθ^σίς 4σ τ ι HCD ■'corr. Β) iS 6.v u) ^om. 0 edd.) ]
μη M 19 ίδιότης η άyaθότηs M'Q : η ίδιότη ς ά'γαθότης BLDM2 -Ο *σ τιν
υιη. Q 22 τ) 0eol πρό τω ν οντων iii mg. Μ1, om. (^) 23 άγαθοΐς ex coi r
Μ2 υπ ά ρχει M 24 πρώτως BC et 'Α νά π τ. 15 1. 4, prime \V : πρώτου I)MQ
123. 25 0ίΓον1 ens \V 29 η om. Ml 7,0 κατα ληπτόν BC-U
33 et 34 νοητόν bis ex corr. M 43 και] ή M, aut αβ (nut et y)
122. 5 ve štoje božje, ne scuno da posjeduje providnost n odnosu
na drugotna bivstvci, negoje i izvan dohvata bića u odnosu na
koja posjeditje providnost, a ta providnost ne itkljiičuje
slabljenje njegove čiste ijednotne nedohvatnosti, niti njegova
odvojena jednota umanjuje providuost.
Ustrajući, naime, u vlastitoj jednotnosti i bitnosti, bogovi su
ispunili sve stvari svojom moći. A sve što je sposobno da u njima
ima dijela uživa ona dobra koja je sposobno primiti u skladu s
ograničenjima svoje vlastite naravi, dok oni isijavaju dobra svim
bićima zahvaljujući svomu istinskom bitku, ili radije: svojoj pred-
hodnosti bitku. Budući, dakle, ništa drugo nego dobrote, samim
svojim bitkom obilno opskrbljuju sve stvari dobrima, ali tu raz-
diobu ne vrše iz računa, nego dionici primaju u skladu sa svojim
zaslugama, a bogovi poklanjaju u skladu sa svojom vlastitom bit-
nošću. U djelovanju, dakle, svoje providnosti ne ulaze u snošaj s
onim u odnosu na što posjeduju providnost; jer zahvaljujući ono-
mu što jesu po svom bitku oni sve stvari čine dobrima. a sve ono
što djeluje zahvaljujući svom bitku djeluje bez snošaja (snošaj je,
naime, ograničenje njihova bitka; zato je i suprotan njihovoj na-
ravi). A to što su odvojeni ne umanjuje njihovu providnost; to bi,
naime, umanjivalo (što je grehota i reći) njihovu bitnost, koje je
osobito svojstvo dobrota. Osobina je, naime, dobra darivanje sve-
mu što je sposobno da ga primi, a najveće je ne ono što ima lik
dobra, nego ono što tvori dobro. No to svojstvo neće posjedovati
nijedno biće osim bogova koji su prije bića; veće, naime, ne bi
moglo pripadati dobrima po dioništvu, a manje prvotno dobrima.

123. Sve što je boiansko je samo neizrecivo i nespoznatljivo za

sva drugottia bića poradi svoje nadbivstvene jednote, ali ga
niogu shvatiti i razumjeti bića koja n njemu imaju dijela: zbog
toga je saino prvo počelo u potpunosti nespoznatljivo jer se u
njeum ne može imati dijela.
Svaka, naime. razumska spoznaja je spoznaja stvarnih opstoj-
nosti i u stvarnim opstojnostima ima oslonac za shvaćanje istine
(jer poseže za razumljivim pojmovima i jer se sastoji u činovima
razumijevanja); bogovi su naprotiv s onu stranu svih opstojnosti.
Božansko, dakle, nije ni mislivo ni razumljivo ni spoznatljivo.
Sve, naime. što postoji je ili zamjetljivo, i poradi toga mislivo, ili
stvarno postojeće, i poradi toga spoznatljivo, ili po sredini između
toga dvoga, u isto doba biće i u postanju, i poradi toga razumlji-
vo. Ako su, dakle, bogovi nadbivstveni i ako su po prirodi prije
τούτων, ον άμα και γενητόν, και διά τούτο διανοητόν. εί ονν
οί θεοί υπερούσιοι και προ των οντων νφεστήκασιν, ούτε δόξα
εστιν αυτών ούτε επιστήμη και διάνοια ούτε νόησα.
ά λ λ ’ από των έξηρτημενων οιαί περ είσιν αντων αί ιδιότητα
•γνωρίζονται, και τούτο άναγκαίως. κατά γάρ τάς των μ α - $
εχομενων ιδιότητας και αί των μετεχόντων σννδιαιρούνται δια-
φορότητες, και ούτε παν μετέχει παντός (ού γάρ έστι σύνταξις
των πάντη άνομοίων) ούτε τό τυχόν τον τυχόντος μετέχει, άλλα
το συγγενές εκάστω συνήπται και άφ έκάστου πρόεισιν.
124. Π α ς θεός άμερίστως μεν τά μεριστά γινώσκει, άχρόνως ίο
δε τά έγχρονα, τά δε μη αναγκαία άναγκαίως, και τά μεταβλητά
άμεταβλήτως, και δλως πάντα κρειττόνως η κατά την αντων
τάξιν.
εί γάρ άπαν, ο τι περ αν η παρά τοΐς θεοΐς, κατά την αντων
εστιν ιδιότητα, δήλον δήπουθεν ώς ονχ'ι κατά την των χειρόνων 15
φύσιν (ν τοΐς θεοΐς οΰσα ή γνωσις αντων εσται, α λλά κατά την
αντων εκείνων ίξηρημένην υπεροχήν. ένοειδής άρα και αΐταθής
ή γνωσις εσται των πεπληθυσ μένων και παθητών. εί άρα και
τό γνωστόν εΐη μεριστόν, ά λ λ ή θεία γνωσις άμέριστος και ή
των μεριστών· και εϊ μεταβλητόν, άμετάβλητος· και εί ένδεχό- ίο
μενον, αναγκαία· και εΐ αόριστον, ώρισμενη. ού γά ρ άπό των
χαρόνων είσδέχεται τό θειον την γνώσιν, ϊνα ούτως ή γνωσις
εχη, ιός τό γνωστόν έχει φύσεως. α λ λ ά τά χάρονα περί τό
ώρισμένον των βίων άορισταίνει, καί περί τό αμετάβλητον
μεταβ άλλει, καί τό απαθές παθητικως υποδέχεται καί τό 25
άχρονον έγχρόνως. τοΐς μεν γάρ χείροσιν άπό των κρειττόνων
παρεκβαίνειν δυνατόν, τοΐς δε θεοΐς είσδεχεσθαί τι παρά των
χειρόνων ού θέμις.
125· Π ά ς θεός, άφ’ ης αν άρξηται τάξεως εκφαίνειν εαυτόν,
πρόεισι διά πάντων των δεύτερων, άεί μεν πληθύνων τάς εαυτού 3°
μεταδόσεις καί μερίζων, φυλάτ-των δε την ιδιότητα της οικείας
ύποστάσεως.
αί μεν γάρ πρόοδοι δ ί νφεσεως γινόμεναι τά πρώτα πανταχού
πληθύνουσιν εις τάς των δεύτερων ύποβάσεις, τά δε προϊόντα

123. 3 irpb των δντων] primo W 4 αντων] ανται Β άι$(ότητ(ί Μ primitus

(et sim. saepius) 5 άναγκαΐον Q
124. 12 αυτόν Β, αυτήν D 14 απαν] irav Q 15 ούχί] ον CD
(Ο edd.) των om. Q 20 prius J η DArg μεταβλητόν] μεταβλητών
D et primitus Q, των μεταβλητών Ar^ 20-I καί η των Ενδεχομένων . . . καί η
των αορίστων dett., edd. 23 *χν] *Χ01 Β fort. recte (of. in Tim. I. 138 · 6 ; 226.
22)
125. 33 τανταχον 00 (πανταχού wus edd.)
 bića, ne može postojati ni mišljenje o njima, ni razumijevanje ni
spoznaja.
Ali po bićima koja o njima ovise, kakva su upravo njihova
osobita svojstva, to se može istraživati, i to nužno. Po posebnim
svojstvima počela u kojima se ima dijela određuju se i razlike
unutar dioničkog reda, i nema sve u svemu dijela (ne postoji,
naime, usporednost potpuno različitih bića) niti slučajno ima di-
jela u slučajnome, nego se srodno svako pojedino povezuje sa
svakim pojedinim sebi srodnim i iz svakoga pojedinoga sebi
srodnoga proizlazi.

124. Svaki bog inia nedjeljivo znanje o djeljivim stvarima, nevre-

mensko o vremenskim stvarima, nužno o slučajitinia i neprom-
jenjivo o proinjenjivima, i uopće o svim stvarima n većoj mjeri
nego što pripada njihovit položaju.
Ako, naime, bogovi imaju sve svoje značajke u sukladnosti sa
svojim vlastitim svojstvom, zacijelo je jasno da njihovo znanje,
jer je božje svojstvo, neće biti određeno prirodom nižih bića koja
su njegov predmet, nego njihovom nedohvatnom uzvišenošću.
Jednotno će, dakle, i netrpno biti njihovo znanje o umnoženima i
trpnim stvarima. Ako bi, dakle, predmetom znanja bilo i ono što
je djeljivo, još će uvijek božje znanje i o djeljivim stvarima biti
nedjeljivo. Ako bi predmetom bilo promjenjivo, znanje bi bilo ne-
promjenjivo. Ako bi bilo posrijedi slučajno, znanje bi bilo nužno.
A ako bi bilo neodređeno, znanje bi bilo određeno. Ne može.
naime, božansko dobivati znanje od nižih stvari, jer bi na taj
način znanje bilo svedeno na prirodu svoga predmeta. Nego niže
stvari imaju svoju neodređenost posredstvom božje određenosti, i
mijenjaju se posredstvom božje nepromjenjivosti, i trpne su po
božjoj netrpnosti, i u vremenu su po božjoj nevremenosti. Niže
stvari mogu otpasti od viših, ali da bogovi mogu nešto primati od
nižih stvari, to se ne smije pomišljati.

125. Svaki bog od onoga položaja, s kojega počinje sam sebe

otkrivati, proizlazi u svima drugotnim redovima, vazda um-
nažajući svoja davanja dijela i dajući potankosti svoga dari-
vanja, ali čuvajući ipak osobito svojstvo svoje vlastite naravi.
Proizlaženja, naime, jer se zbivaju putem sniženja, umnažaju
prvotno svojstvo u opadanja u izvedene članove, a članovi koji
proizlaze zadobivaju u svome vlastitom redu položaj određen nji-
hovom sličnošću u odnosu na njihove proizvodne uzroke, tako da
κατά τηι> προς τά παράγοντα ομοιότητα την εαυτών υποδέ­
χεται διάταζιν, ώστε το δλον ταυτόν πως είναι, και ετερον το
προϊόν τώ μενοντι, διά μεν την ΰφεσιν άλλοϊον φαινόμενου, διά
δε την συνεχείαν την προς εκείνο τής ταυτότητος ούκ εζιστά-
μενον, ο'ιον δί ίστιν εκείνο ίν τοΐς πρώτοις, τοιοΰτον εν τοϊς 5
δευτεροις υφιστάμενον αυτό, και τής σειράς την άδιάλυτον κοι­
νωνίαν διαφυλάττον. έκφαίνεται μεν ούν έκαστος των θεών
οίκείως ταΐς τάξεσιν, εν αις ποιείται την εκφανσιν, πρόεισι δε
εντεύθεν άχρι των εσχάτων διά την γεννητικήν των πρώτων
δύναμιν πληθύνεται δε αεί διά την πρόοδον άφ’ ενός εις πλήθος ίο
γινομενην, φυλάττει δε τό ταΰτόν εν ττ) προόδω διά την ομοιό­
τητα των προϊόντων προς τό εκάστης σειράς ήγεμονοΰν και
πρωτουργόν αίτιον.
126. Π ά ς θεός όλικώτερος μεν ίστιν 6 τοϋ ενός ίγγυτερω,
μερικώτερος δε ό πορρώτερον. 1i
του γάρ πάντα παράγοντος ό πλειόνων αίτιος ίγγυτερω, ό δε
ίλαττόνων πορρωτερω· και ό μεν πλειόνων αίτιος όλικώτερος, ό
δε ελαττόνων μερικώτερος. και εκάτερος μεν ενάς ε σ τ ιν ά λ λ ’ ό
μεν δυνάμει μείζων, ό δε ίλάττων κατά την δύναμιν. και οι
μερικώτεροι γεννώνται εκ των όλικωτίρων ούτε μεριζόμενων 20
εκείνων (ένάδες γάρ) ούτε άλλοιουμενων (ακίνητοι γάρ) ούτε
σ χ ίσ ε ι πληθυνομενων (αμιγείς γάρ), ά λ λ άφ’ εαυτών δευτίρας
άπογεννώντων προόδους διά δυνάμεως περιουσίαν, υφειμίνας
των προ αυτών.
127. Π ά ν τό θειον άπλοΰν πρώτως εστι και μάλιστα, και 25
διά τοΰτο αύταρκεστατον.
δτι μεν γάρ άπλοΰν, εκ τής ενώσεως φανερόν ένικώτατον
γάρ ίστι πάν, τό δε τοιοΰτον διαφερόντως άπλοΰν. δτι δε
αύταρκεστατον, μάθοι τις άν εννοήσας δτι τό μεν σύνθετον
ένδεες εστιν, εί και μη των άλλων, ών ίσ τ ιν εζω, ά λ λ ’ εκείνων 3°
γε, ίξ ών συνετεθη· τό δε άπλούστατον και ενιαΐον και τό εν
τώ άγαθώ ταύτόν προστησάμενον αύταρκεστατον τοιοΰτον δε
τό θειον πάν. ούτε ουν τών άλλων δεΐται, αύτοαγαθότης
ύπάρχον, ούτε ί£ ών ύφεστηκεν, ενιαΐον ύπάρχον.

125. 2 «/ναι] «σται [Μ] 3 φαινόμενον] "γενόμενον vel "γινόμενον [Μ]

(atrumque Arg), factum α/3 (inlellectum γ) 8 εκφ ασιν Μ ίο ττ\ηθνεται Β
et suprascr. C διά om. Μ
12 6 . 14 Εγγύτερον Q 16 του yap . . . 17 ττορρωτερω *»m. BC 16 iyyvTtpit>
. . . 17 αίτιος om. M1 20 μ εριζόμ ενω ν <
a> (μεριζομενον Cr.2 crrore preh)
127. 25 prius κα ί Ού (om. edd.) 31 τ δ εν BCE : t 5 «VI)MQ\V 32 wpo-
σ τη σ ό μ εν ο ν M 35 αύταΎ αθότης BCD
je cijelo proishođenje na neki način istovetno, a da je ono što
proizlazi različno od onoga što ostaje postojano, jer se zbog
sniženja pokazuje različitim, ali zbog neposrednog spoja s njim
ne gubi istovetnost s njime, pa zato, pa kakvo je ono među prvi-
ma, takvo je ovo samo po naravi među članovima izvedenog
reda, a tako čuva neprekinutom zajednicu niza. Svaki, dakle, od
bogova otkriva sam sebe na način koje je svojstven stanovitom
redu u kojemu vrši to otkrivanje, a odatle proizlazi sve do
posljednje oblasti bivstvovanja, zahvaljujući rodilačkoj moći
prvih počela. Neprestance se, međutim. umnaža. jer je pritom
posrijedi proishođenje iz jednoga u mnoštvo. no u tom
proishođenju čuva istovetnost zbog sličnosti narednih članova
svakoga pojedinog reda svojemu vodećemu i prvodjelatnom
uzroku.

126. Svaki je bog to općenitiji sto je bliži’ jednomu, a što je dctlje

od jednoga, to je određeniji.
Bog, naime, koji uzrokuje veći broj učinaka bliže je uzroku
svega postojećega, a onaj koji uzrokuje manji broj je dalje od nje-
ga. A uzrok većeg broja učinaka je općenitiji, dok je uzrok ma-
njeg broja učinaka određeniji. I svaki je od njih jedinica; ali je
prvi po moći veći, a drugi je po moći slabiji. Općenitiji bogovi
rađaju određenije, ali se pritom ne dijele (jedinice su, naime) niti
se mijenjaju (nepokretni su, naime) niti se snošajem umnažaju (s
onu su, naime, stranu snošaja), nego rađaju iz sebe samih, zah-
valjujući preobilju moći, drugotna proishođenja koja su slabija od
prethodnih.

127. Sve što je božansko je prvotno i u najvećoj mjeri jedno-

stavno, i zato je u potpunosti samodostatno.
Da je jednostavno, to je očigledno iz njegove jednote. Svako
je, naime, božanstvo savršeno jednotno, a kao takvo je osobito
jednostavno. Da je pak ono u potpunosti samodostatno, moglo bi
se shvatiti ako bi se imalo na umu da je ono što je složeno ovisno,
ako ne o izvanjskim stvarima, a ono u najmanju ruku o svojima
sastavnim dijelovima; ono pak što je najjednostavnije i najjedno-
tnije i u čemu se jedno pokazuje istovetnim s dobrim, to je naj-
samodostatnije. A takvo je svako božanstvo. Niti mu, đakle, treba
išla drugo, jer je dobrota po sebi, niti ovisi o svojima vlastitim di-
jelovima, kad je već jednotno.
 12 8 . Πας θεός, ύπο μέν των έγγντέρω μετεχόμενος, αμέσως
μετεχεται· ύπο δε των πορρωτερω, δια μέσων ή έλαττόνων ή
πλειόνων τινων.
τα μέν γάρ, δία συγγένειαν ένοειδή καί αυτά 6ντα, μετέχειν
αντόθΐν δύναται των θείων ένάδων τα. δέ δ ί ΰφεσιν και την εις 5
πλήθος εκτασιν άλλων δ(ΐται των μάλλον ηνωμένων ίνα μετά-
σχη των αΰτοενάδων οΰσων, ά λ λ ’ οΰχ ηνωμένων, τής γάρ
ένάδος μεταξύ και τον διηρημένου πλήθους έστ'ι το ήνωμένον
πλήθος, συμφύεσθαι μέν τή ένάδι δυνάμΐνον διά την ενωσιν,
συγγενές δέ πως ον και τω διηρημένω πλήθει διά την τον 10
πλήθους εμφασιν.
1 2 0 . Π α ν μέν σώμα θειον διά ψ υχή ς έστι θειον τής έκθεου-
μένης, πάσα δέ ψ υ χ ή θεία διά τοΰ θείου νοΰ, πας δέ νους [đ«toy]
κατά μέθεξιν τής θείας ένάδος· και ή μέν ένάς αύτόθεν θεός, ό
δέ νους θειότατον, ή δέ ψ υ χ ή θεία, το δέ σώμα θεοειδές. 13
εί γά ρ υπέρ νοΰν έστιν άπας <5 των θεών αριθμός, α'ι δέ μεθ­
έξεις διά των συγγενών και των όμοιων έπιτελοΰνται, ή μεν
άμέριστος ουσία μεθέξει πρώτως των ύπερουσίων ένάδων, διυτέ­
ρως δέ ή γενέσεως έφαπτομένη, τρίτως δέ ή γένεσις· και έκαστα
διά των προσεχώς ΰπ(ρκ(ΐμένων. και φοιτά μέν άχρι των 20
έσχατων έν τοΐς μετέχουσιν ή των θεών Ιδιότης, διά μέσων δέ
των προς έαυτήν συγγενών. ή γάρ ένας πρώτω μέν τω νω
δίδωσι τήν έαντής έξαίρετον έν τοΐς θείοις δύναμιν, και αποτελεί
κάκεΐνον τοιοΰτον νουν, οΐα έστϊ καί αυτή κατά το ένιαΐον π λ ή ­
θος. διά δέ νοΰ καί ψ υ χ ή πάρεστι, συνεξάπτουσα κάκείνην τω 25
νω και συνεκπυρονσα, εΐ ό νους ούτος εΐη μεθεκτός. διά δέ
ψ υ χ ή ς απήχημα τής οικείας ίδιότητος και τω σώματι δίδωσιν,
ει μετέχοι τι σώμα ψ υχής· και οντω γίνεται το σώμα ού μόνον
έμψυχον καί νοερόν, α λλά καί θειον, ζωήν μέν καί κίνησιν
λαβ όν παρά ψυχής, διαμονήν δέ άλυτον από νον, ενωσιν δε 3°
θείαν από τής μετεχομένης ένάδος· έκαστον γά ρ τής έαυτοΰ
ύπάρξεως μεταδίδωσι τοΐς έφεξής.

128 . 4 α ύτο ό ντα Μ'\\ 5 πύτάβι Q 6 (κ τ α σ ιν MVV : (κ σ τα σ ιν

BCDQ τω ν om. Μ1 8 ένάδοτ [M]QW : avro tvd S o s BCDNl2
129 . 13 Sid om. BC τον Oflov νον scripsi: τΐιν θ(ΐον νυϋν ω ettos
[M JW : om. B C 0 QMJ , seclusi 14 η μ έν ] siquidem W 16 tl yd p καί
edd. contra libros al 8e] άλλ’ a! Q 23 StoTs Arg fort. recte 24 KUKIIVOV]
illum \V ota έσ τ ίν αντη Q 25 ψυχτ? UDQ : ψκχή CVV : ψ ν χ η ί Μ
26 σννίκττνρονο-α ] conderivans αβ , conterminans y ovros 1ύ ' oSti»s Arg Cr,,
oin. O Port.) 28 μ ε τ έ χ ε ι [M]W π om. M1
128. U svakome se bogu, ako u njenui i/uajii dijela bića koja su
niu posve b/ίζιι, neposredno inia dijela; ako su pak posrijedi
bića koja sa adaljenija od njega, u njemu se posredno ima di-
jela za/nrdjiijući manjemu Hi većan broju posrednih poćela.

Viši, naime. redovi, jer imaju sami svojstvo jedinice zahvalju-

jući svojoj srodnosti s božanskom bitnošću, mogu zbog toga imati
dijela u božanskoj jedinici bez posredovanja. Ostali pak redovi.
zbog svoga sniženja i širenja u mnoštvo trebaju posredništvo
počela koja su od njih jedinstvenija da bi imali dijela ne u uje-
dinjenim skupinama nego u čistirn jedinicama. Jer se između je-
dinice i odjelitog mnoštva nalazi ujcdinjeno mnoštvo, koje je za-
hvaljujući svom ujedinjavanju sposobno da se poistovjećuje s je-
dinicom, ali je zahvaljujući svojoj mnoštvenosti iu\ ncki način
također srodno odjelitom mnoštvu.

129. Svako je božansko tijelo božansko posredstvom obožanstve-

njene duše, svaka je pak botanska duša to posredstvom boian-
skog uma, a svakt je boiauski imi to po dioništvtt u božonskoj
jedinici; pa je jedinica izravno božaustvo. imi jc najbožanskiji.
d u saje bož.anska, a tijeloje bogoliko.
Ako je, naime. savkoliki red bogova iznad uma, a ako se
dioništva ozbiljuju zahvaljujući srodnosti i sličnosti, prvotni će
dionik nadbivstvene jedinice biti nedjeljivo bivstvo, drugotni će
biti bivstvo koje uzrokuje postanje, a treći će biti svijet postanja.
A svaki će imati dijela zahvaljujući redu koji mu je neposredno
nadređen. I božansko svojstvo prodire sve do posljednjih članova
dioničkog niza, ali vazda zahvaljujući posredovanju sebi srodnih
članova. Jedinica, naime, daruje najprije urnu onu moć koja je
među božanskim osobinama isključivo njezina i čini da taj um u
umnome redu bude ono što je ona sama u redu jedinica.
i’osrcdstvom uma je jcdinica prisutna također u duši, i sudjelatna
jL- u povezivanju duše s umom i u njezinu rasplamsavanju, ako je
laj um ono u čemu se može imati dijela. Posredstvom pak duše je-
dinica i tijelu daruje stanovit odjek svoje vlastite kakvoće, ako ti-
jdo ima kakva dijela u duši. I tako tijelo postaje ne samo odušev-
IjL-no i umno. nego i božansko, jer je život i kretanje primilo od
dusc, stalnost i nerastavljivost od uma. a božansko ujcdinjavanje
iul joclinicc u kojoj iina dijcla. Svako, naimc, počelo dajc nared-
nom članu dijela u svojoj vlastitoj bitnosti.
 13 0 . Πάσης θείας τάξεως τά πρώτα μειζόνως εξήρηται τών
προσεχώς ύπ’ αυτά τεταγμενων ή ταΰτα τών εφεξής, και μει-
ζόνως εξεχεται τα δεύτερα τών προσεχών ύπερκειμενων ή τούτων
τα μετά ταΰτα.
δσω γά ρ αν ενικώτερον ή τι και όλικώτερον, τοσούτω και 5
την υπεροχήν ελαχε μείζονα προς τα εφεξής, δσω δ’ αν ύφει-
μενον κατά την δύναμιν, τοσοντω μάλλον εστι τοϊς μετ’ αυτό
συμφυεστερον· και τά μεν υψηλότερα μάλλον ένίζεται τοϊς
εαυτών αίτιωτεροις, τά δε καταδεεστερα ηττον. δυνάμεως γάρ
εστι μείζονος το μάλλον εξηρήσθαι τών ύφειμενων καί μάλλον ίο
ηνώσθαι τοϊς κρείττοσιν ώσπερ αν εμπαλιν το τών μεν άφί-
στασθαι μάλλον, τοϊς δε συμπάσχειν, ελάττωσες ΐστι δυνά­
μεως, δ δη συμβαίνει τοί ϊ δεύτεροις καθ’ έκάστην τάξιν, ά λ λ ’
ού τοϊς πρώτοις.
13 1. Π ά ς θεδς άφ’ εαυτόν την οικείας ενεργείας άρχεται. 15
την γάρ ιδιότητα τής είς τά δεύτερα παρουσίας εν εαυτώ
πρώτον επιδείκνυαν διότι δη και τοϊς άλλοις εαυτόν μεταδίδωσι,
κατά το ύπερπληρες εαυτού, ούτε γάρ τδ ελλεΐπον οίκεΐον τοΐς
θεοΐς ούτε τδ πλήρες μόνον, τδ μεν γάρ ελλεΐπον π ά ν άτελες
υπάρχει, και άλλο τελειον ποιεΐν, αύτδ μή τελείαν ύπάρχον, 2ο
άμήχανον· τδ δε πλήρες αυτάρκες μόνον, ονπω δε εις μετάδοσιν
έτοιμον. υπερπλήρες άρα είναι δει τδ πληρωτικδν άλλων και
εις ά λλα διατεΐνον τάς εαυτού χορηγίας. εί ονν τδ θειον
άπαντα άφ' εαυτού πληροί τών αγαθών τών εν αΰτώ, έκαστον
υπερπλήρες ε σ τ ιν ε ι’ δε τούτο, εν εαυτώ πρώτω την ιδιότητα 25
ίδρυσάμενον ών δίδωσι τοϊς άλλοις, οΰτω δη κάκείνοις επορεγει
τάς μεταδόσεις τής υπερπλήρους άγαθότητος.
132. Π άσαι τών θεών αΐ τάξεις μεσότητι συνδεδενται.
και γάρ πάσαι τών δντων αΐ πρόοδοι διά τών όμοιων αποτε­
λούνται· και πολλώ δή μάλλον αΐ ταιν θεών διακοσμήσεις άδιά- 30
λυτόν κεκτηνται την συνεχείαν, άτε ένοειδώς ΰφεστηκυϊαι και
κατά τδ ev άφωρισμεναι τδ άρχηγικδν αυτών αίτιον. ήνω-
μενως ουν αΐ ύφεσεις γίνονται και μειζόνως ή κατά την έν τοις
ουσι τών δεύτερων πρδς τά πρώτα ομοιότητα, δσω δή και ή τών

130. I 6*ias BCD Έ^ρτηται Μ 4 τ“] Ύ^ύν Μ 5 ocro»'[M]?

•γάρ 03 (μ*ν ·γάρ dett., edđ.) &ν om. Q et ? [M] n om. DCD
131. 15 ot/c«tai] iStaj Q et fort. \V 17 διότι] an διό ? 2 1 μόνον
BCDQM2: μΈν [M]\V 21-2 fii μετάδοσιν ίστιν Έτοιμον Q 22 δή
M primitUS άλλου CQ 23 άλλο QM2\V 24 άπαντα BCQM2 : άπαν
τά DK : om. M1W (tmnsposita virgula post Έκαστον) τών Έν αντφ om. Μ1, τών
Έν Έαυτψ Μ2 26 Ιδρυσαν [Μ] ών [Μ], de quibus \V : Η\ν BCD : QM2
132. 30 δή non agnosc. W 33 μ*ιζόνω$ [M]W : μάνωι BC1)QM2
130. U svakome su boianskom redu prvi članovi potpunije izvait
dohvata sebi izravno podređenih članova, nego ovi naredni-
ma, a dritgi red članova više ovisi o sebi izravno nadređenitna
nego što naredni članovi ovise o njemu.
U razmjeru, naime, u kojem je neko počelo jednotnije i opće-
nitije, utoliko je i polučilo i svoj stupanj nadmoći nad narednim
članovima, a koliko je više otpalo po moći, toliko je više po priro-
di srodno s narednim članovima. A viši su članovi tješnje sjedi-
njeni s uzrocima koji su im nadređeni, dok su niži to u manjoj
mjeri. Potpunija, naime, nedohvatnost u odnosu na niže članove i
potpunije jedinstvo s višim članovima su oznake veće moći. Kao
što, obrnuto, veća odvojenost od prvih i tješnja sutrpnja s drugima
znači smanjenje moći, što se doista zbiva s kasnijim članovima
svakog reda, ali ne i ranijima.

131. Svaki bog iz sebe započinje svoju osobitu djelatnost.

Svojstvo, naime, koje naznačuje njegovu prisutnost u drugo-
tnim bićima pokazuje najprije u sebi samome; zato doista i drugi-
ma daruje dijela u sebi, zbog preobilja svoje vlastite naravi.
Bogovima, naime, nije svojstven ni nedostatak ni puka punoća.
Što god je nedostatno je nesavršeno, a ako je nešto samo nepot-
puno, nemoguće je da bi to drugomu poklanjalo potpunost. Ono
pak što je potpuno je jedino samodostatno, ali još nije spremno za
poklanjanje dioništva u sebi. Nužno je, dakle, da prepuno bude
ono što ispunjava druge i što na druge proteže svoja vlastita
kolovodstva. Ako, dakle, božanstvo iz svoje vlastite bitnosti is-
punjava sve stvari dobrom koje samo sadrži, svako je pojedino
božanstvo prepuno. Ako je pak tomu tako, ono je utemeljilo u
svojoj vlastitoj prirodi osobito svojstvo svojih darivanja, a za-
hvaljujući tomu proteže i na druge davanja dijela u svojoj pre-
obilnoj dobroti.

132. Sve redove bogova z.ajedno povezuje srednji član.

Jer se i svako proishođenje postojećih stvari ispunjava za-
hvaljujući sličnim članovima; i doista daleko više položaji bogo-
\a posjeduju nerastavljivu neprekidnost, jer je njihova bitnost
ji-dnotna i jer imaju svoje određenje po jednome koje je njihov
i/.vorni uzrok. Do sniženja moći u božanskim redovima dolazi
lu.v. gubitka jednotnosti, a kako su bogovi bitnijc sjedinjeni nego
bića. tako je i njihova izvedena sličnost u odnosu na prvotno veća
 θίών νπαρξις ίν τώ ήνώσθαι των όντων μάλλον ύφίστηκί.
■πάντα cvv τά θίΐα γ ίν η συνδίδίται ταΐς οίκΐίαις μίσότησι, και
ονκ άμίσως ίπ ί τάς διαφίρούσας πάνττ) προόδους χ<ορίΐ τά
πρώτα, ά λλα διά των έκατίροις κοινών γίνών, άφ' ών Τ ί πρόασι
και ων ίστιν άμίσως αίτια· ταντα γάρ συνά γίΐ τά άκρα κατά
μίαν ίνωσιν, τοϊς μ ίν ΰπβστρωμίνα συμφυώς, των δί ίξηρημίνα
προσεχώς, και την eΰτακτον διαφυλάττίΐ των θ(ίων άπογίννησιν.

13 3 . Π α ς μ ίν θίός ίνάς ίσ τ ιν άγαθουργός ή άγαθότης

ίνοποιός, και ταύτην ΐ χ ί ΐ την ΰπαρξιν καθόσον ίΐκαοτος θίός·
ά λ λ ’ ό μ ίν πρώτιστος απλώς τάγαθόν και απλώς ίν, τών δί ίο
μ(τά τον πρώτον ίκαστος τις άγαθότης ίσ τ ί και τ'ις ίνάς.
ή γά ρ ίδιότης ή θΐία διίστησί τάς ίνάδας και τάς αγαθό­
τητας τών θίών, ώστί ίκαστον κατά τι της άγαθότητος ιδίωμα
πάντα άγαθύναν, οίον τίλίσιουρ γίΐν η σ υ ν ίχ ίΐν ή φρονρίΐν
τούτων γάρ ίκαστον τ'ι άγαθόν ίστιν, ά λ λ ’ οΰ παν το άγαθόν,
ου την ένιαίαν αιτίαν το πρώτον προίστήσατο· διό και τάγαθόν
ίστιν ίκΐίνο, ώς πάσης άγαθότητος υποστατικόν, οΰδί γάρ αί
πάσαι τών θίών υπάρξίΐς άμα παρισοΰνται τώ ίνί· τοσαντην
ίκύ νο προς το πλήθος τών θίών ί λ α χ ί ν ΰπίρβολήν.

134 . Π α ς θίΐος νους νοίΐ μ ίν ώς νους, προνοίϊ δί ώς θίός. ιο

τοΰ μ ίν γ ά ρ νοΰ το γινώ σκαν τά όντα και ίν νοήσίσιν ί χ ί ΐ ν
το τ ίλ ίΐο ν ίζαίρΐτόν ίστι· τοΰ δί θίοΰ το προνοίΐν και άγαθών
πάντα πληρούν, ή δί μίτάδοσις αΰτη και ή πλήρωσις δι
ίνωσιν γίνίται τών πληρουμίνων προς τά προ αυτώ ν τ)ν και ό
νους μιμούμίνος ίίς ταΰτόν ίρ χ ίτ α ι τοΐς νοητοίς. ή ούν προ 25
νοίϊ, θίός, ίν τη προ νοΰ ίν ίρ γ ίία τής προνοίας ίσταμίνης.
διό καί πάσι μ ίν ίαυτοΰ μίταδίδωσιν ώ ί θίοΰ, ού 7τάσι δί πάρ-
ίστιν ώ? νους· καί γάρ ίφ' ά το νοίρόν Ιδίωμα μή πρόίΐσιν, ίπ ί
ταΰτα φθάνίΐ το θίΐον. καί γάρ τά μή νοοΰντα προνοίΐσθαι
βούλίται καί άγαθοΰ τίνος μ ί τ α λ α γ χ ά ν ί ΐ ν τοΰτο δί διότι νοΰ 30
μ ίν οΰ πάντα ίφίίται, ούδί οϊς μ ίτ α σ χ ίΐν δυνατόν, τον δί
άγαθοΰ πάντα ίφ ίίτα ι καί σπίύδίΐ τυχίΐν.

132 . 3 προόδους Q 4 *ρό*ισι£Χ corr. M 6 ύπ ^στρ α μ μ ό να Q

133. 8 μ ί ν non agnosc. W 11 Έκαστος ex corr. M 12 - 13 τά*
Α γα θ ό τη τα ς Q : α γα θ ό τη τα * cett. 16 ov r V iv ia ia v Ar g et? M1 : r ^ v
(δ* Q) cvtaiav cett. : cuius unialem W, unde ον τ η ν iv ia ia v scripsi 17 ovBi
Ού (ού dett., edd.) 19 ίλαχ€ τ ^ ν υ π ερ β ο λή ν Q
1 3 4 . 21 το ν μ<ν γ α ρ μον] νού μ ίν γ ά ρ Q 22 αγαθόν Μ primitus 24 π λ η ·
ρουμίνω ν BCD : π λη ρ ο ύ ν τω ν MQW ό om. Q 27 ouom. BC et primitus
D 32 Ε π ιτυ χώ ν C
nego u bivstvenim redovima. Svi su, dakle, redovi bogova zajed-
no povezani posebnima srednjim članovima, a prva počela ne
prelaze neposredno u isijavanja posve različitoga od sebe samih,
nego posredstvom redova koji imaju zajednička svojstva i sa svo-
jim uzrocima i sa svojima neposrednim učincima. Ta, naime,
posredna počela povezuju krajnje članove u jednu jednotu, pa kad
se već nalaze u naravnom zajedništvu s onim iznad sebe, a bez
razmaka nadilaze ono ispod sebe, ona čuvaju uredan slijed
rađanja božanstava.
133. Svaki je bog dobrotvonut jedinica i jednočiniteljska dobrota.
a takvu ima bitnost nkoliko je svaki pojedini boi'·; ali jc najprvi
bog dobrota naprosto i jedno naprosto. a svaki je pojedini
poslije prvoga stanovita dobrota i stanovita jedinica.
Stanovito je, naime, božansko djelovanje raspostavilo božje
jedinice i dobrote, tako da svako pojedino po nekome posebnome
svojstvu dobrote čini stvari dobrima, kao, na primjer, da ih usa-
vršava ili da ih održava u jedinstvu ili da ih štiti od štete. Svako
je, naime, pojedino od rečenoga stanovito dobro, ali ne sveukup-
nost dobra, čiji je jednotni uzrok prethodno opstojeći u prvom
počelu; zato se ono i zove dobro jer je uspostavitelj svakoga
mogućeg dobra. Niti se, naime, sve božje opstojnosti zajedno
mogu poređivati s jednim, toliko ono nadilazi mnoštvo bogova.
134. Svaki božji uni nmuje ntoliko ukoliko je um. a providnost
posjeduje utoliko ukolikoje bog.
Posebna, je, naime, oznaka uma da spoznaje stvarne opstoj-
nosti i da posjeduje svoje savršenstvo u misaonim činima.
Oznaka je, međutim, boga da posjeduje providnost i da sve stvari
ispunjava dobrima. To pak davanje dijela u sebi i ispunjavanje
zbivaju se zahvaljujući ujedinjavanju ispunjavanih stvari i počela
koja im prethode. To pak ujedinjavanje oponaša i um kad sebe
poistovećuje s mišljenim predmetima. Utoliko, dakle, ukoliko
posjeduje djelatnu providnost, jer providnost je djelovanje prije
uma, um je bog. Zbog toga i svim stvarima daje dijela u sebi kao
bogu, ali nije u svima prisutan kao um. Jer božanstvo se proteže i
do onih stvari do kojih ne može doprijeti umna posebnost. Jer i
ono što ne umuje teži za time da bude predmetom providnosti i da
hude dionikom stanovitog dobra. A to je ujedno i razlog zbog ko-
jcga nc teže sve stvari za umom, pa čak ni svc one kojima je
niogućc zadobiti u njemu dijela, ali sve stvari teže za dobrim i
nastoje da ga steknu.
 13 5 . Π ά σα θ(ία ένάς ύφ’ ένός τίνος μ ( τ έ χ ( τ α ι των οντων
αμέσως, και π α ν το ίκ θ ΐο ύ μ ιν ο ν (ίς μ ία ν ένά δα θ ΐία ν ά ν α τ ( ί-
ν(ται· κ α ι οσα ι αί μ (Τ (χ ό μ ιν α ι ένάδίς, τ ο σ α ΰ τ α και τά μ(τέ-
χ ο ν τ α γ έ ν η των όντων.
ούτ( γ ά ρ δύο ή πλα'ους έν ά δίς ύφ’ ένός μ ίτ έ χ ο ν τ α ι (πως $
γ ά ρ , των έν α ύ τα ΐς ιδιοτήτω ν έ ξη λ λ α γ μ έν ω ν , οΰ χ ί κ α ί τό
έ κ ά σ τ η σ υ μ φ υ ό μ ίν ο ν ίξ ή λ λ α κ τ α ι, δι όμοιότητος τή ς σ υ ν α φ ή ς
γ ινομ έν η ς ;) οϋτ( μ ία ένάς ύπο π λ ίΐό ν ω ν μ ί τ έ χ ί τ α ι διηρημένως.
ά σ ύ ν α π τ α γ ά ρ τ ά π ο λ λ ά οντα τή ένάδι, κ α ί ώς οντα τ ή π ρ ο
των οντων κ α ί ώς π ο λ λ ά ένάδι· δ ( ΐ δέ το μ ίτ έ χ ο ν π ή μέν ί ο
ομοιον (ίν α ι τω μ(Τ(χομένω, π ή δέ (Τίρον κ α ί άνόμοιον. έ π (ί
ούν το μ ίτ έ χ ο ν των οντων τ ί έσ τιν , ή δέ ένάς ύπΐρούσ ιος, κ α ί
κ α τά τούτο άνω μοίω νται, ί ν ά ρα d v a t χ ρ ή το μ ίτ έ χ ο ν , ίνα [κα?]
κ α τά τούτο ομοιον η τω μ ίτ ίχ ο μ έ ν ω ένί, ( ί κ α ί το μ έν όντως (ν
ώς ένας, το δέ ώς π ίπ ο ν θ ό ς το έν κ α ί ήνω μένον διά τ η ν έ κ ίίν η ς 15
μ έ θ ίξ ιν .
13 β . Π ας θ ίός όλικ ώ τίρος μ ί ν υ π ά ρ χ ω ν κ α ί έγγντέρω του
πρώ τον τ ίτ α γ μ έ ν ο ς ύπο όλικωτέρον γένους των οντων μ ί τ έ χ ί τ α ι ,
μ ΐρ ικ ώ τΐρ ο ς δέ κ α ί πορρώ τΐρον, ύπο μ(ρικωτέρου· κ α ί ώς το δν
προς τί> δν, όντως ή ένάς προς τ ή ν ένάδα τ ή ν θ ΐία ν . 2ο
( ΐ γ ά ρ δ σ α τ ά οντα, τ ο σ α ν τ α ι κ αί α ί ένάδ(ς, κ α ί ί μ π α λ ι ν ,
μ ια ς ύφ’ ένός μ(Τ (χομένης, δήλον δή δτι κ α τ ά τη ν των ένάδων
τ ά ξ ιν ή των οντων π ρ ό α σ ι τά ξις, όμοιουμένη τή π ρ ο α υτής, κ αι
τ α ΐς μέν δλικω τέραις τ ά ό λ ικ ώ π ρ α σ υ μ φ ύ ίτ α ι, τ α ίς δέ μ (ρ ι-
κω τέραις έ ν ά σ ι τ ά μ ίρ ικ ώ τ ίρ α οντα. ( ί γ ά ρ μη, π ά λ ι ν τ ά 25
ανόμοια τοΐς άνομοίοις σ υ ν ά ψ α , καί ή κ α τ ’ α ξ ία ν δια νομή ονκ
έσται. τ α ν τ α δί α δ ύ ν α τα , ( ΐπ ( ρ κ αί τοΐς ά λ λ ο ις α π α σ ι το έν
κ α ί το ο ίκ ίΐον μ έτρον έ κ (ϊθ (ν έ π ι λ ά μ π ΐτ α ι κ α ί ά π ’ έκίίνω ν
έφήκΐΐ· π ο λ λ ω δή ούν μ ά λ λ ο ν έν α ΰτοΐς τ ά ξ ις έ σ τ α ι τ ή ς
μ ΐθ έ ξ ΐω ς , τ ά δμοια κ α τά τ ή ν δύ να μ ιν των όμοιων έ ξ ά π τ ο υ σ α . 3°
137. Π ά σ α ένάς σ υ ν ν φ ίσ τ η σ ι τω ένί τό μ ίτ έ χ ο ν α ύτής ον.
το μ ί ν γ ά ρ έν, ώς π ά ν τω ν ί σ τ ί ν υ π ο σ τα τικ ό ν , οντω κ α ι των
ένάδων των μ ίτ ίχ ο μ έ ν ω ν κ α ί των οντων τω ν (ίς τ ά ς ένάδας
ά νη ρ τη μ ένω ν α ίτιο ν, τό δέ έ κ ά σ τ η ς έξημμ ένον ή ένάς ή (ίς αυτό
έ λ λ ά μ π ο υ σ α π α ρ ά γ ( ΐ· α π λ ώ ς μ ί ν (ίν α ι τού ένός ποιοΰντος, το 33
135. 1 τ ιν υ ι om. HCl). neque agnosc. \V 3 alt. κα/οτη. M ', neque agnosc.
\V 6 ίν αΰταΓϊ] eavrais M 7 Si’ όμοιυτητα Q rfiv om. Q
8 ·γ(νομ ίν 7/s Qdett. 10 μ ίν Q : om. celt., non agnosc. W II post 'irtpov
ins f l B', tlvat B2CE 12 τ ί in rasura M2 13 μ(τίχον~] μ « τιχ ό μ (ν ο ν [M]\V
καί om. B : seclusi 14 κατά om. W et fort. primitus M
13Θ. 20 οντω ί MQ : υϋτω BC, ουτω καί DE (καί non agnosc. W )
137. 31 Sv om . M’ \V 34 ίκ ά σ τ η ι Μ
 135. U svakoj božanskoj jedinici neposredno ima dijela jedno
stvarno postojeće, a sve se što je ispunjeno božanstvom pro-
teže prema jednoj božjoj jedinici: i koliko ima jedinica u koji-
ma se ima dijela. toliko ima i dioničkib rodova opstojnosti.
Niti, naime, u dvjema jedinicama ili u više njih može imati di-
jela jedna opstojnost (kako se, naime, ne bi, kad već do poveziva-
nja dolazi zahvaljujući sličnosti, ako su im posebna svojstva ra-
zličita, razlikovalo i ono što je sa svakom od njih prirodno
povezano?) niti u jednoj jedinici mogu samostalno imati dijela
više opstojnosti. S jedinicom, naime, nije neposredno spojivo više
bića, ne samo kao bića s onom koja je prije bića, nego i kao više
njih sjedinicom. Nužnoje pak dadionik bude u jednu ruku sličan
onomu u čemu ima dijela, a u drugu mku drugačiji i nesličan.
Budući, dakle, da je dionik neko stanovito bivstvo, a da je jedini-
ca nadbivstvena, i da su u tom pogledu neslični, jedan, dakle, tre-
ba da bude dionik, da bi po tome bio sličan jednomu u kome ima
dijela, ako je jedno jedinica kao jedno, a drugo kao ono što je
pretrpjelo jedno i ujedinjeno zahvaljujući dioništvu u jedinici.
136. U svakome bogu. ako je općenitiji i položajem bliži prvoin
počelu. ima dijela općenitiji rod opstojnosti, a ako je posebniji
i udaljeniji od prvog počela, ima dijela posebniji rod; a kako
stoji biće prenia biću. tako i jedinica prema boijoj jedinici.
Ako je, naime, točno da, koliko ima stvarnih opstojnosti, to-
liko ima i jedinica, i obrnuto, jer u jednoj jedinici ima dijela samo
jedna opstojnost, očito je doista da prema redu jedinica proizlazi
red bića, sličan onomu prije sebe, i da su s općenitijima prirodno
povezana općenitija bića, a s posebnijim jedinicama posebnija.
Ako, naime, ne bi bilo tako, opet bi se neslične opstojnosti
povezivale s nesličnima, a ne bi bilo uzročnoposljedične ras-
postave. To je, međutim, nemoguće, ako upravo i svima drugima
stvarnim opstojnostima jedna i primjerena mjera odande isijava i
od njih je došla; daleko će, dakle, radije u stvarnim opstojnostima
postojati pravilan poredak dioništva u kojem se slično po moći
povezuje sa sličnim.
137. Svcika jedinica surađuje s jednim u proizvođenju stvarne op-
stojnosti koja ima u njoj dijela.
Jedno, naime, kako dovodi u opstojnost sve stvari, tako je i
uzrok jedinica u kojima se ima dijela i stvarnih opstojnosti koje
ovise o jedinicama, dok pojedine ovisne opstojnosti proizvode
pojedine jedinice koje ih obasjavaju. Njihov jednostavan bitak
pripada tvornosti jednoga, a njihovo prirodno zajedništvo s
δί συμφυίς (Ίναι τής ίνάδος άπίργαζο μόνης, ή ίστι συμφυίς.
αΰτη ουν ίστιν ή καθ' (αυτήν άφορίζουσα το μ ίτ ίχ ο ν αυτής δν
και την ιδιότητα την ΰπίρούσιον ΐν αΰτώ δίικνύουσα ούσιωδώς·
ΐκ γάρ του πρώτως ττανταγοΰ τώ δίυτίρως ύπ ά ρ χίΐ το uvai
τοΰτο, ο ΐστιν. ήτις ούν ΐστι τής θίότητος ύπίρούσιος ίδιότης, j
αΰτη και του οντος ΐστί, τοΰ μίτίχοντος αυτής, ούσιωδώς.
138. Πάνταον των μίτίχόντω ν τής θ(ίας Ιδιότητος και ΐκ-
θίουμίνων πρώτιστόν (στι και άκρ&τατον το ον.
(ΐ γάρ και τοΰ νοΰ και τής ζωής ίπ ίκ ίΐν α τδ δν, ώς δίδίικται,
(ϊπ(ρ πλίίστων τοΰτο μ(τά το ΐν αίτιον, άκρότατον αν (ΐη το ίο
ον. τούτων μ ίν γάρ ένικώτ(ρον, και δια τοΰτο πάντως σ(μνό-
repov άλλο δί προ αΰτοΰ ούκ ίστι π λ ή ν τοΰ ίνός. προ γάρ
τοΰ ίνιαίου πλήθους τ ί ά λλο ή τδ ΐν ; πλήθος δί ίνιαΐον το ον,
ώς ΐκ πίρατος δν και άπίίρον. και δλως προ τής ουσίας το
ύπίρούσιον μόνον· ΐ π ί ί καί ΐν ταΐς ίΐς τα δίύτίρα ίλ λ ά μ ψ ίσ ι 15
μόνον το (ν ΐπ ίκ ίΐν α φθάνίΐ τοΰ οντος, το δί ον ίύθύς μίτά το
(V. το γάρ δυνάμίΐ ον, οϋπω δί ον, (ν (στι κατά την ΐαντοΰ
φ ύ σ ιν καί το μίτά τοΰτο ήδη ΐν ίρ γ ίία ον. καί ΐν ταΐς άρχαΐς
άρα τοΰ οντος ΐπ ίκ α ν α ίύθύς τδ μή δν ώς κρίϊττον τοΰ οντος
καί ΐν. 20
139. Π ά ντα τ α μ ί τ ί χ ο ν τ α των θίίω ν ΐνά δω ν, ά ρ χ ό μ ίν α α π ό
τοΰ οντος, ίΐς τ ή ν σ ω μ α τ ικ ή ν τ ί λ ί υ τ α φ ύ σ ι ν το γ ά ρ πρώ τον
ΐ σ τ ι των μ ίΤ ίχόντω ν το ον ( (σ χ α τ ο ν δ ί τδ σώ μ α (κ α ί γ ά ρ
σ ώ μ α τ α θ ίΐα ί ϊ ν α ί φ α μ ίν).
πάντων γά ρ τών γίνώ ν τά άκρότατα τοΐς θίοΐς άνίΐται, 25
σωμάτων, ψυχών, νόων, ίνα ΐν πάση τάζίΐ τά τοις θ(οΐς άνα-
λογοΰντα συνίκτικά καί σωστικά τών δίυτίρων υπάρχη, καί
ίκαστος άριθμδς ολοί ή κατά τδ (ν τώ μ ΐρ ίΐ ολον, ίχω ν (ν
ΐαυτώ πάντα καί πρδ τών άλλων τήν θΐίαν ιδιότητα, ΐστιν
ουν καί σωματικώς καί ψυχικώς καί νοίρώς τδ θίΐον γίνος. καί 30
δήλον ότι πάντα ταΰτα θ(ΐα κατά μ ί θ ί ξ ι ν τδ γάρ πρώτως θίΐον
ΐν ταΐς ΐνάσιν ύφίστηκί. τά.αρα μ ίτίχ οντα τών θΐίων ΐνάδων
ά ρχίται μ ίν άπδ τοΰ οντος, λ ή γ ίΐ δί ίΐς τήν σωματικήν φύσιν.

137 . ι % ί σ τ ι Μ alt. σ υ μ φ υ ή '] σ υ μ φ υ ·^5 Q 3 ^ av rfj QM2 4 ΤΨ Β

CDQ : τ 6 MW 5 ίίτυ] ttr ts Μ 6 α ΰ τη ] αυτή Q ουσιώ δες Β et
suprascr. C
138 . 7 και ω Com· edd.) 9 Ί^Ρ MQW : BCD 10 (ϊπ^ρ
[M]QW : (I 7 άρ καί B, «ί 7 άρ CDM2 πλίΓστον Μ 15 μόνου scripsi: ον ω :
ci. Τ. Taylor 16 C0 ( κ α τά Cr. errore preli) 17 ία υ το υ [Μ],
suam W : α υ τό ν BCDQM 2 19 &ρα ex corr. Μ 19-20 tanquam dignius
ente sit unum W
13Θ. 27 ύπάρχτ) QM2 : ύπαρχοι B C D : ύπ ά ρ χ α [M} ? 28 prius 4v] %v M
ry ] τ ό M 1 (om. O edd.) 31 π ά ντα ταύτα BCDVV : πά ντα τ ά Μ : ταΰτα πά ντα Q
posebnom jedinicom pripada djelatnosti te srodne jedinice. To je,
dakle, jedinica koja nameće svoje vlastito svojstvo opstojnosti
koja u njoj ima dijela i u njoj očituje na bivstven način kakvoću
koju sama posjeduje na nadbivstven način. To je, naime, vazda
zahvaljujući izvođenju iz prvotnoga da drugotno jest to što jest.
Kakvogod, dakle, nadbivstveno svojstvo pripadalo pojedinačnom
božanstvu, isto takvo pripada na bivstven način stvarnoj opstoj-
nosti koja u njemu ima dijela.

138. Od svih počela koja imaju dijela u božjem svojstva i koja su

ispunjena boianstvom najprvoje i najviše biće.
Ako je, naime, biće s onu stranu i uma i života, kao što smo
pokazali, ako je baš ono poslije jednoga uzrokom najvećeg broja
stvari, ono mora biti najvišim dionikom. Biće je, naime, jednotni-
je od uma i života, i zbog toga je na svaki način uzvišenije. Prije
njega ne postoji ništa drugo osim jednoga. Prije, naime, jed-
notnog mnoštva što drugo može biti nego jedno? A biće je jednot-
no mnoštvo, jer se sastoji od granice i neograničenoga. I uopće je
prije bivstva samo nadbivstveno. Jer i u obasjavanjima drugotnih
opstojnosti sanio jedno doseže dalje od bića, a biće je neposredno
iza jednoga. A ono što je po moći biće, ali još nije biće, po vlasti-
toj je naravi jedno. I među prvima, dakle, počelima neposredno s
onu stranu bića je nebiće, jer je jače od bića i jedno.

139. Sve što imu dijela u božanskim jedinicam a polazi od bića i

završava u tjelesnoj prirodi: jer prvo je od dionika biće, a
posljednje rijelo (jer i :a tijela kažemo da su božansko).

Među svima, naime, rodovima opstojnosti -tijelim a, dušama,

umovima - najviši članovi pripadaju bogovima, kako bi u
svakome redu oni članovi koji su slični bogovima bili sposobni
da sačuvaju jedinstvo i bitak drugih članova i kako bi svaki niz
mogao posjedovati potpunost u potpunosti u dijelu, obuhvaćajući
u sebi sve stvari, a prije svega božansko svojstvo. Opstoji, dakle,
božanski rod i na tjelesan »ačin i na duševan i na mnan. A jasno je
da jc sve to božansko po dioništvu: prvotno se, naime, božansko
naliodi li jedinicama. Dionici. dakle, u božanskim jedinicama
počinju od bića, a završavaju u tjelesnoj prirodi.
 14 0 . Π άσαι τών θεών αΐ δυνάμεις άνωθεν άρχόμεναι και
διά των οικείων προϊοΰσαι μεσοτήτων μέχρι των έσχατων
καθήκονσι και των ιτερι γ η ν τόπων.
ούτε γά ρ έκείνας διείργει τι και άποκωλύει τής εις πάντα
παρουσίας (ουδέ γ ά ρ δέονται τόπων και διαστάσεων, διά την 5
άσχετον προς πά ντα υπεροχήν και την άμικτον πανταχοΰ
παρουσίαν), ούτε το μετέχειν αυτών επιτήδειον κωλύεται τής
μεθέξεως, ά λ λ ’ άμα τέ τι προς την μετουσίαν έτοιμον γίνεται
κάκεΐναι πάρεισιν, ούτε τότε παραγενόμεναι ούτε πρότερον
άποΰσαι, ά λ λ ’ άεϊ ωσαύτως έχουσαι. εάν οΰν τι των περί γ ή ν 10
επιτήδειον ή μετέχειν, και τούτω πάρεισι· και πάντα πεπλη-
ρώκασιν εαυτών, και τοΐς μεν ύπερτέροις μειζόνως πάρεισι, τοΐς δε
μέσοις κατά την αυτών τάξιν, τοΐς δε εσχάτοις εσχάτως, άνωθεν
ούν μέχρι τών τελευταίων έκτείνουσιν εαυτάς· δθεν και εν τούτοις
είσι τών πρώτων εμφάσεις, και συμπαθή πάντα πάσιν, εν μεν i j
τοΐς πρώτοις τών δευτέρων προϋπαρχόντων, εν δε τοΐς δευτέροις
τών πρώτων εμφαινομένων τριχώς γά ρ ήν έκαστον, ή κατ’
αιτίαν ή καθ’ ΰπαρξιν ή κατά μέθεξιν.
14 1. Π ά σ α πρόνοια θείων ή μεν έξΐίρημένη τών προ νοου­
μένων έστίν, ή δέ συντεταγμένη. 20
τά μεν γάρ κατά την ΰπαρξιν και την τής τάξεως ιδιότητα
παντελώς ύπερήπλωται τών έλλαμπομένω ν τά δέ τής αυτής
όντα διακοσμήσεως προνοεΐτών ύφειμένων τής αυτής συστοιχίας,
μιμούμενα και ταΰτα την τών έξηρημένων θεών προνοητικήν
ενέργειαν και πληρούν έφιέμενα τά δεύτερα τών αγαθών, ών 36
δύνανται.
142. Π ά σι μεν οί θεοί πάρεισιν ωσαύτως· ού πάντα δέ
ωσαύτως τοΐς θεοΐς πάρεστιν, ά λ λ ’ έκαστα κατά τήν αυτών
τάξιν τε και δύναμιν μ εταλα γχά νει τής εκείνων παρουσίας, τά
μέν ένοειδώς, τά δέ πεπληθυσμένως, και τά μέν άϊδίως, τά δέ $ο
κατά χρόνον, και τά μέν άσωμάτως, τά δέ σωματικώς.
ανάγκη γάρ τήν διάφορον μέθεξιν τών αυτών ή παρά το
μετέχον γίνεσθαι διάφορον ή παρά τδ μετεχόμενον. α λλά το
θειον πά ν άει τήν αυτήν εχει τάξιν, και άσχετόν εστι προς

14 0 . ι θΐώ ν [M ]W : θ^ίων BCDQM2 3 τάτων in rasura Μ 5 ούΒ* QW,

ούδ« vel ον Μ1 : ούδιν BCDM2 6 πάντα* Μ τήν οτη. Μ 9 ττάρασιν]
ττροίασιν Q II ^πίτηδ^ίων (?) μ * τ 4χ * ι Μ1 τούτο CM1 πά ρεση Q
14 οδν] quidem igitur (= μ«ν οδν?) W 17 4κφαινομ 4νων Q τριττα ις Q
#γάρ <Χ> (tacite om. Cr.)
14 1. 19 θ€ΐων scripsi : θ(ων (Ο 26 Βύναται Q
14 2 . 28 αυτών BDEM (cf. c. 117* 33» ctc.) : αυτό?* C : Εαυτών Q 3° *λη·
θυσμίνω ς Μ 1 32 % 01Ρ· Q» in Μ deletum
140. Sve božje moći imaju podrijetlo odozgo /, proizkizeći kroz
sebi odgovarajitće srednje članove. silaze sve do posljednjib
opstojnosti i zenmljskih područja.
Niti, naime, što isključuje te moći niti ih sprečava da budu u
svemu prisutne (one, naime, ne trebaju prostora niti prostornih
razmaka, jer neodoljivo nadilaze sve stvari i posvuda su prisutne
bez miješanja), niti prikladno dioništvo u njima biva ometano u
uzimanju dijela, nego čim je nešto spremno za dioništvo u njima,
odinah su i one prisutne, ne jer su tada pristupile ili da su prije
bile odsutne, nego vazda na isti način djelujući. Ako je, dakle,
neka zemaljska stvar prikladna da ima dijela, one su i u njoj
prisutne. One su sve stvari ispunile sobom samima, a u većoj su
mjeri prisutne u višim počelima, u srednjima pak onako kako
odgovara njihovu mjestu u poretku, dok su u najnižima prisutne u
najmanjoj mjeri. One se, dakle, protežu odozgo sve do najnižih
opstojnosti: odatle biva i to da u njima dolazi do pojavljivanja
prvih počela i da su sve stvari sutrpne sa svim stvarima, jer u pr-
votnima prethodno postoje drugotne, a u drugotnima se pojavlju-
ju prvotne: vidjeli smo, naime, da svako svojstvo postoji na tri
načina, ili u uzroku, ili u bivstvu, ili u dioništvu.

141. Jedna je božja providnost izvan dohvata predmeta koje pro-

mišlja, a druga je s njima itsporedna.
Stanovita su, naime, božanska počela po svojoj bitnosti i po
posebnom svojstvu svoga položaja posve izdignuta u svojoj
jednostavnosti iznad bića koja obasjavaju; druga pak, jer pripada-
ju istomu svemirskom redu kao i njihovi predmeti, djeluju
providnošću u odnosu na niže članove svoga vlastitog niza,
oponašajući na svom položaju providnosnu djelatnost nedohvat-
nih bogova i nastojeći da ispunjavaju drugotne opstojnosti takvim
dobrima, kakvima mogu.

142. Bogovi su na isti način prisutni u svim stvarima; nisu,

međiitim. sve stvari na isti način prisutne u bogovima, nego
svaki red polučuje dio u njihovoj prisutnosti u razmjeru prema
svome položaju i moći, neke stvari prim ajući ih kao jedinice,
druge kao mnoštva, neke vječno, dritge opet privremeno. neke
netjelesno. neke tjelesno.
Nužno je, naime, da razlika u dioništvu u nekim počelima
bude ili razlika u dioniku ili u onome u čemu se ima dijela. Ali
πάντα και άμικτον. παρά το μετεχον άρα μόνον Χείπεται την
εζαΧΧαγήν ΰφίστασθαι, καί το οΰχ ωσαύτως kv τούτοις είναι, και
ταντα άΧΧοτε άΧΧως και αΧΧα άΧΧως παρεΐναι τοΐς θεοΐς· ώστε
πάσιν εκείνων ωσαύτως παρόντων, τά πάντα ούχ ωσαύτως
π ά ρ εσ η ν εκείνοις, άΧΧ' ώς εκαστα δύναται, πάρεστι, και ώ ί 5
π ά ρ εσ η ν , ούτως εκείνων άποΧαύει· κατά γάρ το μετρον τής
τούτων παρουσίας ή μεθεζις.
143. Π άντα τά καταδεεστερα τή παρουσία των θεών νπεζ-
ίσταται- κάν επιτήδειον ή το μετεχον, παν μεν το άΧΧότριον
τοΰ θείου φωτός εκποδών γίνεται, καταΧάμπεται δε πάντα ίο
άθρόως υπό των θεών.
άει μεν γάρ τά θεία περιΧηπτικώτερα καϊ δυνατώτερα των
α π ’ αυτών προεΧθόντων εστίν, ή δε τών μετεχόντων άνεπιτηδειό-
της τής έΧΧείψεως του θείου φωτός αιτία γίνεται· άμυδροΐ γάρ
κάκεϊνο τή έαυτής άσθενεία. εκείνου δε άμυδρουμενου ά λ λ ο τι 15
δοκεϊ την επικράτειαν μεταΧαμβάνειν, ού κατά την αΰτοΰ
δύναμιν, άΧΧά κατά την του μετεχοντος αδυναμίαν κατεζανί-
στασθαι δοκοΰν τοΰ θείου τής εΧΧάμψεως είδους.
144. Π άντα τά όντα και πάσαι τών δντων αί διακοσμήσεις
επι τοσοΰτον προεΧηΧύθασιν, εφ’ όσον και αϊτών θεών διατάζεις, ίο
και γάρ έαυτοΐς οι θεοί τά οντα συμπαρήγαγον, κα'ι ούδεν
οίόν τε ήν υποστήναι και μέτρου και τάζεως τυχεϊν εζω τών
θεών και γ ά ρ τεΧειοΰνται πάντα κατά την αυτών δύναμιν, κα'ι
τάττεται και μετρεΐται παρά τών θεών, και προ τών εσχάτων
ουν εν τοΐς οΰσι γενών προϋπάρχουσιν οί και ταΰτα κοσμοϋντες 35
θεοί και διδόντες κα'ι τοντοις ζωήν κα'ι είδοποιίαν και τεΧειότητα
και επιστρεφοντες και ταντα προς τό αγαθόν, και προ τών
μέσων ωσαύτως, και προ τών πρώτων, και πάντα ένδεδεται κα'ι
ενερρίζωται τοΐς θεοΐς, και σώζεται διά ταύτην την αιτίαν·
άποστάν δε τι τών θεών, καϊ έρημον γενόμενον παντεΧώς, εις 3°
τό μή ον νπεζίσταται και αφανίζεται, τών συνεχόντων αυτό
πάντη στερούμενου.
14 2 . ι μόνον MW : om. BC1JQ dett. 2 τούτου] το ϋ ούσιν [Μ ] 3 alt-
άλλου] άλλο υ[Μ ]\ ν 4 Εκείνων παρόντων ώσαόταυ Μ, eođem mođo illis
praesentibus W 5-6 cos iraptTTiv MW : o>s ϊσ τ ιν BCD : i s π ά ρ ίσ τι καϊ ti)s e a n v
Q , καϊ ats t a n v suprascr. M2 6 κατά MQW : καί BCD
143 . 8 τρ όξουσίoQ 8 - 9 ΰνοζίσταντat C 13 to riv oni. M l 1 3 14 av~
fττίτηδίίΟτηϊ] vdoucita^ \\ 14 e’AAt/vfu-A' BCI * : ύλλά/χψ«ου MQ\\ φωτόί IO
i'om. edd.) 15 κάκιΐνο . . . tKttvov δί άμνδρουμόνου B C I) : κακΐίνην · . ·
tKttvps δί άμυδρουμόνης MQ\V 16 αΰτοΰ] αυτήν Μ 1
14 4 . 20 π ίρ ι*\η \ν θ α σ ιν Μ 23 reAeioDrai Q 27 τυ αγαθόν ο>
[τατγαθόν edd.) 29 έρρίζω ται Q, radicantur \V, ita foit. etiam Nic. (cl. ’Α,νάτττ.
i66. 19) 31 αυτό M (ult. svll. ex corr.j QW : om. liCD 32 στ^ρόμ^νον
đett.
štogod je božansko ima uvijek isli polo/.aj i stoboiln< · r "d
svakog odnosa prema nižemu i od mijiN.nija s njim. I'im i ip
dakle, jedino to da razlikovanje budc u ilioniku, i da on ικ· Imd· n
njima na isti način, i da su dionici prisulni u bogovima na la/lc n
način u različito vrijeme i različito jedan od dmgoga. Zato, mi.i
toč toniu što su bogovi u svirn stvarima prisulm na isti način, m n
sve stvari na isti način prisutne u njima, nego mi prisutne onak«»
kako svaka pojedina može, i kako su prisutnc, tako u njima uživa
ju. Dioništvo je, naime, u skladu s mjerom njilunv pi isutnosti.

143. Sv a niža počela itzmiču pred boijom prisitinoscu; pa ako je

clionik sposoban z.a prihvaćanje, sve što je indc otvara pnt :,a
boiansko svjetlo, a bogovi neprekidno obasjavaju svc stvari.

Uvijek su, naime, božja počela obuhvatnija i moćnija od onili

koja iz njih proizlaze, a dionikova neprikladnost postajc uzrokom
otpadanja od božjeg svjetla. I njega, naime, zamračuje vlastitom
slabošću. Kad je pak svjetlo zamračeno, čini se da neko drugo
počelo preuzima vlast, ali ne zbog svoje moći, nego zbog
dionikove nemoći dolazi do toga da se čini da se opire božjem ob-
liku osvjetljavanja.

144. Proizlaženje svili postojećih stvari i svili svemirskih redova

opstojnosti proteže se toliko daleko koliko i redovi bogova.

Jer proizvodeći sebe samo bogovi su proizveli i bića, a bcz bo

gova ništa nije moglo biti dovedeno u opstojnost i zadobiti mju u
i red. Jer po njihovoj moći sve stvari stječu potpunost, i od bogo
va primaju red i mjeru. Prema tome i prije posljednjih rodova
među bićima prethode bogovi koji i ove uređuju i koji i njima
poklanjaju život i oblikovnu moć i potpunost i koji i njih obrara|ii
prema dobru, a isto tako i prije srednjih, i prije prvih. 1 svr jr
vezano za bogove i u njima je ukorijenjeno, i to je onaj u/.rok kop
sve stvari čuva u njihovu bitku. Ako pak nešto otpadnc od bogova
i postane posvc odvojeno od njih, ono se povlači u nebiće i posia
jc ncvidljivim, jer je u svakom pogledu lišcno počda ko|a
/.adržavaju njegovo jedinstvo.
I‘>l
 145. Πάσης θείας τάζεως (ή) ίδιότης δια πάντων φοιτά, των
δεύτερων, και δίδωσιν εαυτήν άπασι τοΐς καταδεεστεροις γενεσιν.
εΐ γάρ άχρι τοσούτου τά δντα πρόεισιν, εως ού και των θεών
οΐ διάκοσμοι προεληλύθασιν, ί ν εκάστοις γενεσίν εστιν ή των
θείων δυνάμεων ίδιότης, άνωθεν ίλ λ α μ π ο μ ίν ψ κομίζεται γάρ 5
'έκαστον άπο τής οικείας προσεχούς αιτίας την Ιδιότητα, καθ
ήν εκείνη την ΰπόστασιν έλαχε. λέγω δε οΐον ( ί τις έστι
θ(ότης καθαρτική, και ίν ψ υ χ α ΐς ί’στι κάθαρσις και ίν
ζώοις και ίν φυτοΐς και ίν λίθοις· και ( ί τις φρουρητική,
ωσαύτως, καί εί τις ίπιστρεπτική, καί ( ί τελεσιουργός, καί εΐ ίο
ζωοποιός, ομοίως, καί ό μεν λίθος μετέχει τής καθαρτικής
δυνάμεως σωματικως μόνον, το δέ φντον ετι τρανέστερον κατά
την ζωήν, τό δε ζωον εχει καί κατά την ορμήν τό είδος τούτο,
ψ υ χ ή δε λογική λογικως, νους δε νοερως, οΐ δί θεοί ύπερουσίως
καί ένιαίως· καί πά σα ή σειρά τήν αυτήν εχει δνναμιν άπο ΐ 5
μιάς τής θείας αιτίας, καί ίπ ί των λοιπών ό αυτός λόγος,
πάντα γάρ ίζήπται των θεών, καί τά μεν ίζ άλλων, τά δε ίζ
άλλω ν προλάμπεται, καί αΐ σειραί μ ίχ ρ ι των εσχάτων καθή-
κουσΐ" καί τά μεν άμέσως, τά δε διά μέσων πλειόνων ή ίλαττό-
νων εις εκείνους άνήρτηται· “ μεστά δε πάντα θεών ”, καί 8 ao
έκαστον έχει κατά φύσιν, ίκεΐθεν έχει.
146. Πασών των θείων προόδων τά τέλη προς τάς εαυτών
άρχάς όμοιοΰται, κύκλον άναρχον καί άτελεύτητον σώζοντα διά
τής προς τάς άρχάς επιστροφής.
εΐ γάρ καί έκαστον των προελθόντων ίπιστρέφεται προς τήν 35
οίκείαν αρχήν, άφ ής προελήλυθε, πολλω δήπου μάλλον αΐ
δλαι τάζεις, άπο τής εαυτών άκρότητος προελθοΰσαι, π ά λιν
ίπιστρίφονται προς εκείνην, ή δε επιστροφή τοΰ τέλους εις τήν
άρχήν μίαν άπεργάζεται πάσαν καί ώρισμενην καί εις ίαυτήν
συννεύουσαν καί ίν τω πλήθει τό ίνοειδες ίπιδεικνυμενην διά 3°
τής συννεύσεως.
147. Πάντων των θείων διακόσμων τά άκρότατα τοΐς περασιν
όμοιοΰται των ύπερκειμενων.
εΐ γάρ δεΐ συνεχείαν είναι τής θείας προόδου καί ταΐς
οικείαις εκάστην τάζιν συνδεδίσθαι μεσότησιν, άνάγκη τάς 35

14 5 . I η supplevi 6 προσέχω* Q 9 T0‘ s ζώοις Μ 9 et 10 d t i s ]

%τις (bis) QW ΙΟ καϊ ti τ€\*σιουργός M W : και ef rts r. BCD : καϊ
Te\t<rtovpy0s Q 14 λο7ΐκήθΓΠ. M*W 18 ά\\η\ων Μ προ\άμττ€ται
ίΟ (Έ\\άμπtrai O edd.) 20 μ*τα Se πάντα Beov BCD dett. 21 Έκαστον
Έχα] «χ«ι Έκαστον C
146 . 25 * β* ω (om· edd.) 29 ipyd(*rai Q 31 της om. B
147 . 33 όμοιοννται M primitus 35-p. 130. 1. J την ακρότητα [Μ] ?
145. Osobito svojstvo svakoga božcmskog reda piituje kroz sve
drugotne opstojnosti i daruje scbe svima nižim rodovima.

Ako, naime, opstojnosti proizlaze sve đotle dokle proizlaze re-

dovi bogova, u svakotne se pojedinome od tih redova nahodi oso-
bitost božjih moći koja ih odozgo obasjava. Svaka. naime, stvar
sa sobom odnosi od vlastitoga neposrednog uzroka osobitost po
kojoj je taj uzrok zadobio opstojnost. Hoću pak reći da se ako je,
na primjer, božanstvo očišćavajućc, tada očišćenje nalazi i u
dušama, i u životinjama, i u biljkama, i u rudama. A ako je neko
božanstvo zaštitničko, isto je tako, pa ako je neko obratničko, i
ako je usavršavajuće, i ako je živototvorno, slično je. I ruda ima
dijela u očišćavajućoj moći samo na tjelesan način, biljka pak još
jasnije glede života, dok životinja taj oblik posjeduje i po žudnji,
razumna pak duša na razuman način, um na uman način, a bogovi
nadbivstveno i jednotno. 1 čitav niz posjeduje istu moć što pro-
izlazi iz jednoga te istoga božanskog uzroka. A kod ostalih svoj-
stava je posrijedi isto pravilo. Sve su, naime, stvari ovisne o bo-
govima, jer jedne obasjavaju jedni bogovi, a druge drugi, i nizovi
se protežu sve do posljednjih redova bića. I neke su neposredno
povezane s bogovima, a druge posredstvom različitog broja
posredničkih članova; “sve su, međutim, stvari pune bogova”, i
sve što svaka pojedina posjeduje po prirodi, posjeduje odande.

146. U svim božonskim proishođenjima krajevi se izjednačuju sa

svojima vlastitim počecima. zadržavajući pri svoni povratku k
počecima krug bez početka i bez kraja.

Ako se, naime, i svaki od proizašlih članova vraća k svomu

vlastitomu početnom uzroku od kojega je proizašao, zacijelo se u
mnogo većoj mjeri čitavi redovi, kad su već proizašli iz svoga
najvišeg počela, k njemu ponovo vraćaju. Vraćanje pak kraja pre-
ina početku čini čitav red jednim i ođređenim, takvim da se stječe
u sebe sama i da pri svome stjecanju u sebe sama pokazuje jedno-
likost u mnoštvu.

147. U svinui božjim raspostavama najviši se članovi iz.jednačuju

s najidiim članovima nadređene raspostave.

Ako je, naime, nužno da postoji neprekidnost božjeg proisho-

denja, i da se svaki pojedini red povezuje odgovarajućim posred-
ακρότητας τών δευτέρων σύναπταν ταΐς άποπερατώσεσι των
πρώτων ή δε συναφή δι όμοιότητος. όμοιότης άρα εσται των
αργών της υφειμένης τάζεως προς τα τέλη τής ΰπεριδρυμένης.
148. Π ά σ α θεία τάζις έαυτή σννήνωται τριγώς, από τε τής
ακράτητος τής εν αυτή και από τής μεσότητας και από τον τέλους. j
ή μέν γάρ , ένικωτάτην εγουσα δύναμιν, είς πάσαν αυτήν
διαπεμπει την ένωσιν και όνοι πάσαν άνωθεν, μένουσα έφ
έαυτής. ή δέ μεσάτης, επ’ άμφω τά άκρα διατείνουσα, συνδεΐ
πάσαν περί εαυτήν, των μεν πρώτων διαπορθμεύουσα τάς
δόσεις, των δε τελευταίων άνατείνονσα τάς δυνάμεις, και πάσι ίο
κοινωνίαν έντιθεΐσα και σύνδεσιν προς ά λλ η λ α · μία γάρ ούτως
ή δλη γίνεται διάταζις εκ τε των πληρούντων και των πληρου-
μένων, ώσπερ εϊς τι κέντρον εις την μεσότητα σνννενόντων.
ή δε άποπεράτωσις, έπιστρέφουσα π ά λ ιν εις την αργήν και
τάς προελθούσας επανάγουσα δυνάμεις, ομοιότητα καί σύννευσιν ι 5
τη δλη τάζει παρέγεται. και ούτως ό σόμπας διάκοσμος εϊς
εστι διά τής ενοποιού των πρώτων δννάμεως {καί) διά τής εν
τή μεσότητι συνογής και διά τής τού τέλους εις τήν αργήν
των προόδων επιστροφής.
149. Π ά ν τό πλήθος των θείων ενάδων πεπερασμενον εστι 2°
κατά αριθμόν.
εί γάρ εγγντάτω τον ενός εστιν, οΰκ άν άπειρον νπάργοι· ου
γάρ συμφυές τώ ένι τό άπειρον, άλλά άλλότριον. εΐ γάρ και τό
πλήθος καθ’ αυτό άφίσταται τού ενός, τό άπειρον πλήθος
δήλον ώ ί παντελώς έρημον εκείνον διό και αδύναμον και
αδρανές, οΰκ άρα άπειρον τό των θεών πλήθος, ένοειδές άρα
και πεπερασμενον, και παντός άλλου πλήθους μάλλον πεπε­
ρασμενον· παντός γάρ άλλου πλήθους μάλλον τώ ένι συγγενές,
εί μεν ούν ή αργή πλήθος, εδει τό εγγυτέρω τής αργής τού
πορρώτερον μάλλον είναι πλήθος (όμοιότερον γάρ τό εγγύτερον)■ 3°
έπει δέ εν εστι τό πρώτον, τό έκείνω συναφές πλήθος ήττον
πλήθος τού πορρώτερον τό δέ άπειρον οΰγ ήττον πλήθος, ά λλά
μάλιστα πλήθος.

147. 2 S i MQYV : y i p HCD

148 . 5 iv αντί} BCDQM 2 : eaur^ M1 ut viđetur, ίαυτής Arg\V 7 μίνουσα
M*QW : μίνουσαν BCM 2, μόλλουσαν DK 9 7Tfpl αυτήν Μ ΙΟ πάσαν Q
13 iv τί) μεσότητι Q et ill mg. Μ των σνννΐυόντων Μ 14 cis] -trpos Q
17 δυνάμεων B C D καί iuiđidi W secutus 18 καί M\V : om. BCDQ
14 9 . 22 ουκ hv . . · ύπαρχοι Μ 1 (υπάρχει M3, suptascr. ύτάρχρ Ms), non utique
. . . existet W : ovk . . . ύττάρχα BCDQ 24 καθ’ αυτό om. M lW 29 ή om. B
τ 6 B C A rg : τφ D EM Q 30 fJvai μάλλον MQ (seđ ‘ magis esse * \V) 31 ήττον]
minus est W
nim članovima, nužno je da se najviši članovi drugotnog reda
povezuju s graničnim članovima prvotnoga. Bit će. dakle, posrije-
di sličnost između prvih uzroka nižeg reda i posljednjih članova
višega.

148. Svaki se božji red u sebi ujedinjuje trojako, potazeći od naj

višeg č/cma 11 sebi, od srednjega i od posljednjega.

Najviši, naime, član, jcr ima najjednotniju moć, razašilje svoju

jednotu čitavu redu i odozgo ujedinjuje čitav red, ostajući neza-
visnim u sebi. Srednji pak član, jer se proteže do oba krajnja
člana, povezuje zajedno cjelinu reda oko scbe, prenoseći darove
prvih članova svoga reda, podižući moći posljednjih članova, a
svima ucjepljujući zajedništvo i povezanost jednih s drugima.
Citava, naitne, razredba na taj način postaje jednom, sastojeći se
ne samo od davalaca nego i od primalaca. koji se stječu u srednji
član kao u kakvo središte. Posljednji pak član, jcr se vraća na
početak i k njeniu vodi proizašle moći, pruža čitavom redu
sličnost i stjecanje u jednoj točki. A na taj je način svekolika ras-
postava jedna zahvaljujući jednotvornoj moći svojih prvih člano
va, povezujućoj ulozi srcdnjeg člana i vraćanju kraja prema pr-
voni počelu proishođenja.

149. Sve je mnoštvo božjih jedinica po broju ograidčeno.

Ako se, naime, ono nalazi najbliže jednomu, ne može biti

neograničeno. Neograničeno, naime, nije srodno jednomu, nego
mu je tuđe. Ako, naime, i mnoštvo po sebi odstupa od jednoga,
jasno je da ga je neograničeno mnoštvo u potpunosti lišeno. Stoga
je ono također bez moći i bez djelovanja. Nije, dakle. mnoštvo
bogova neograničeno. Obilježuje ga, dakle, jednota i granica, i u
većoj je mjeri ograničeno od svakoga drugog mnoštva; od svako-
ga je, naime, drugoga mnoštva u većoj mjeri srodno jednomu.
Ako bi, dakle, prvo počelo bilo mnoštvo, tada bi ono što stoji
biiže prvom počelu bilo u većoj nijeri mnoštvo od onoga što stoji
dalje od njega (najsličnije je, naime, ono što je najbliže). Buđući
pak da je jedno prvo, mnoštvo će što je s njinie povezano biti u
manjoj mjeri mnoštvo od onoga što je od njega udaljenije.
Ncograničeno pak nije u manjoj mjeri mnoštvo, nego mnoštvo u
najvećoj mjeii.
 15 0 . Π α ν το προϊόν εν ταΐς θείαις τάζεσι πάσας ύποδέχεσθαι
τάς τον παράγοντος δυνάμεις ον πεφυκεν, οΰδε ολως τα δεύτερα
πάσας τάς των προ αΰτων, ά λ λ ’ εχει τινάς εκείνα των κατα-
δεεστερων έξηρημενας δυνάμεις και άπεριΧήπτονς τοΐς μετ
αυτά. 5
εί γάρ αί των θεών ιδιότητες διαφερονσιν, αί μεν των
ύφειμενων εν τοϊς νπερτεροις προϋπάρχονσιν, αί δε των
υπερτερών, όλικωτίρων οντων, εν τοϊς ΰφειμενοις οΰκ εισιν,
ά λ λ α τάς μεν ενδίδωσι τά κρ(ίττονα τοϊς απ' αντων παραγο-
μενοις, τάς δε iv αντοις προείληφεν εζηρημενως. δεδεικται γά ρ ιο
δτι όλικώτεροι μεν είσιν οί εγγυτερω τον ενός, μερικώτεροι δε
οι πορρώτερον· οί δε όΧικώτεροι των μερικωτέρων περιΧηπτικω-
τέρας εχονσι δυνάμεις- ούκ αρα την εκείνων δνναμιν οί δεύτε ραν
εχοντες τάζιν και μερικωτεραν περιΧήψονται. εστιν αρα έν
τοϊς νπερτεροις άπερίΧηπτόν τι και άπερίγραφον τοϊς νφαμίνοις. ij
καί γάρ άπειρον έκαστον των θείων όντως ούτε έαυτω
δεδεικται ον ούτε τοϊς υπέρ αυτό ποΧΧω πρότερον, ά λ λ α τοΐς
μεθ’ έαντό πάσιν· ή δε απειρία κατά την δνναμιν εν εκείνοις’
το δε άπειρον άπερίΧηπτόν, οίς εστιν άπειρον ονκ αρα πασών
μετέχει των δυνάμεων τά καταδεέστερα, ων ( ν έαντοις τά ao
κρείττονα προείΧηφεν (ήν γά ρ αν εκείνα περιΧηπτά τοΐς
δεντέροις, ώσπερ δη καί αντοις τά δεύτερα). ούτε ον ν πάσας
έχει ταντα τάς εκείνων, διά τδ μερικάιτερον· ούτε ας έχει, τον
αντο ν εκείνοις έχει τρόπον, διά την απειρίαν την έκεϊνα
ύπερφέρειν των καταδεεστέρων ποιούσαν. 25
151. Π α ν το πατρικόν εν τοϊς θεοΐς πρωτονργόν εστι καί έν
τάγαθοΰ τάζει προϊστάμενον κατά πάσας τάς θείας διακοσμήσεις.
τάς γάρ νπάρζεις των δεντερων καί τάς δννάμεις δΧας καί
τάς ουσίας αντο παράγει κατά μίαν άρρητον υπ ερ οχ ή ν διό
καί πατρικόν επονομάζεται, την ήνωμενην καί άγαθοειδή του 3°
ενός δύναμιν έμφαΐνον καί την υποστατικήν των δεντερων αιτίαν,
καί καθ’ εκάστην των θεών τάζιν τό πατρικόν ήγεΐται γένος,
παράγον άφ’ έαντον πάντα καί κοσμούν, άτε τω άγαθω τε~
ταγμένον άνάλογον. καί πατίρες οί μεν όΧικώτεροι, οί δε
μερικώτεροι, καθάπερ καί αύταί των θεών αί τάζεις τω όΧικωτέρω 35

150. 3 των οπί. Μ

prius 4*5 to?s μ ί τ ’ αύτά] των μιτά ταντα Q 7 νττάρ.
χουσιν M'VV 9 νπ αντων C 12 alt. οί (ι) («' dett., edd.) 13 τάς
δυνάμεις Q 14 μερικωτςραν ςχοντΐς τάζιν Q 16 γάρ Μ\Υ : γονν
BCD : om. Q οίίτως M*QVV : όντως B C D M 2 : fort. secludendum
iS iv om. B C (A rg cd d.) 20 των όυνάμεων μΐτΐχΐl Q 21 &ν οηι.
BC D ιτιριΚηπτά Q : απερίΚηττα cett. \V 22 αΰτοΊς τά δεύτερα MC)\Y :
150. Nijedan proizašli čkm u božjiin redovima nije sposoban da
priini sve moći svoga proizvođača, niti uopće drngotna počela
sve moći svoji/i prethodnika, nego prethodna počelo posjeduju
stanovite moći koje sa izvan dohvata nižih i koje su neobith-
vcitljive z.a ona poslije njih.
Ako se, naime, posebna svojstva bogova između sebe razliku-
ju, svojstva nižih prethodno postoje u višima, dok ona viših, jer
su sveopćiji, ne postoje u nižima, nego neka od svojih vlastitih
svojstava ucjepljuju u svoje proizvode, a druga su zadržali u sebi
tako da su ostala izvan dohvata. Već smo, naime, pokazali da su
sveopćiji bogovi bliže jednomu, a da su posebniji udaljeniji.
Sveopćiji pak posjeduju obuhvatnije moći od posebnijih. Neće,
dakle, bogovi koji zauzimaju drugi i posebniji red obuhvaćati nji-
hovu moć. Jest, dakle, nešto u viširn bogovima što je neobuh-
vatljivo i neopisivo za niže.
Jer pokazali smo da je svako pojedino božansko počelo na taj
način neograničeno, ne za sebe samo, i još manje za svoje
prethodnike, nego za sve ono poslije sebe. Božanska je pak
neograničenost neograničenost u moći. A neograničeno je
neobuhvatljivo za one za koje je neograničeno. Niža, dakle,
počela nemaju dijela u svim moćima koje prethodno obuhvaćaju
viša (ona bi, naime, u tom slučaju bila obuhvatljiva za drugotna,
baš kao što su drugotna za njih). Niža, đakle, počela, jer su poseb-
nija, posjeduju samo stanovite moći od moći viših. Pa čak i te
koje posjeduju, posjeduju na drugačiji način, poradi ne-
ograničenosti koja je razlogom da ih viša počela nadilaze.

151. Sve što je očinsko u bogovima je prvodjelatno i u redu dobrci

stoji na čelu u svakoj boianskoj raspostavi.

Samo, naime, proizvodi bivstvenosti drugotnih počela, cjelinu

njihovih moći i njihovih bivstava, zahvaljujući jednoj neizrecivoj
nedohvatnosti. Zato se i naziva očinskim jer pokazuje uje-
diniteljsku i dobroliku moć jednoga i uspostavan uzrok svega dru-
gotnoga. A u svakome redu bogova je vodeća očinska vrsta, jer
sve iz sebe proizvodi i njime upravlja, kad je već svrstana na isti
položaj s dobrim. I jedni su očevi općenitiji, a drugi posebniji, baš
kao što se i sami redovi bogova razlikuju po općenitijem i poseb-

αυτά τ ois K a ra d fta rip o is BCD 23 ταυτα τά$] ταυτ as M, suprascr. ra s M*

tKeiva HCD : tKtivas M primitus (in ĆKtiyous mutatum) QW
15 1. 26 alt. (v om. Q
καί μερικωτέρω διαφέρουσι, κατά τον τής αιτίας λ ό γ ο ν όσαι
ουν αί ολαι των θ(ών πρόοδοι, τοσαΰται και αί των πατέρων
διαφορότητες. εί γ ά ρ εστι τι κατά πά σαν τάζιν άνάλογον
τάγαθω, δει τό πατρικόν έν πάσαις είναι, και προϊέναι από τής
πατρικής ένώσεως έκάστην. 5
152. Π ά ν τό γεννητικόν των θεών κατά την απειρίαν τής
θείας δννάμεως πρόεισι, πολλαπλασιάζον εαυτό και διά πάντων
χωρούν, και τό άνέκλειπτον έν ταις των δευτέρων προόδοις
διαφερόντως έπιδεικνύμενον.
τό γάρ πληθύνειν τά προϊόντα και από τής ΐν ταϊς αΐτίαις ίο
κρύφιας περιοχής προάγειν (ΐς άπογεννήσεις τίνος έξαίρετόν
έστιν ή τής άπειρου των θεών δυνάμεως, δ ϊ ήν πάντα γονίμων
αγαθών πεπλήρωται τά θεία, παντός τον πλήρους ά λ λ ’ άφ’
έαντοΰ παράγοντος κατά την υπερπλήρη δύναμιν ; γεννητικής
ουν θεότητος ίδιον ή τής δυνάμεως επικράτεια( π ο λ λ α π λ ά - 15
σιάζονσα τάς των γεννωμένων δυνάμεις και γονίμους άπεργα-
ζομενη και άνεγείρονσα προς τό γεννά ν ά λλ α καί νφιστάνειν.
εί γά ρ έκαστον τής οικείας ίδιότητος, ήν έχει πρωτως, τοίς
άλλοις μεταδίδωσι, πάν δήπου τό γόνιμον καί το ΐς μεθ ('αυτό
την γόνιμον ένδίδωσι πρόοδον καί τήν απειρίαν ένεικονίζεται την ιο
των όλων άρχέγονον, άφ’ ής πά σα γεννητική προήλθε δύναμις,
τάς άεννάονς των θείων προόδους έ£ηρημένως άπορρέουσα.
163. Π ά ν τό τελειον εν τοίς θεοΐς τής θείας έστί τελειότητος
αίτιον.
ώς γαρ ά λλαι των όντων είσίν υποστάσεις, άλλαι των ΰπερ- 25
ουσίων, οϋτω δη καί τελειότητες άλλαι μεν αί των θεών αυτών
κατά τήν ΰπαρξιν, ά λλα ι δε αί των όντων δεύτεραι μετ’ ίκείνας·
καί αί μεν αυτοτελείς καί πρωτουργοί, διότι καί τό άγαθόν εν
έκείνοις πρωτως, αί δε κατά μέθεξιν εχουσαι τό τελειον. ά λλη
μεν οΰν διά ταΰτα ή των θεών τελειότης καί ά λλ η των έκθεου- 3°
μενών. τό δε εν τοίς θεοΐς πρωτως τέλειον οϋ μόνον τοίς
εκθεουμένοις τής τελειότητος αίτιον, α λλά καί τοίς θεοΐς αΰτοΐς.
εί γάρ , ή τέλειον έκαστον, έπεστραπται προς τήν οίκείαν
αρχήν, τό πάσης τής θείας επιστροφής αίτιον τελεσιουργον
έστι του των θεών γένους. 35

151. 2 αί ολαι (Ο (αί om. Ary Cr., ίίλαι om. Port ) _3 T‘ om·
1 5 2 . Μ περιοχής] e m ine ntia(= υπέροχης T) W e/ϊ oni. H 13 irarriis]
ουκ από Q ί λ λ ’ [Μ ], άλλα BC : άλλ’ DOMHV 15 ISutv β είτη το ς C D ,
ΐδ ιό τη το ς li 17 άλλα M 20 εκδίδωοΊ M primitus (dat \V)
153. 23 Ι α τ ί om. M1 26 αί 00 (oin. eckl.) 28 tert. και om. M primitus
29 ίχ ο υ σ ι Q ίλλτ;] άλλ’ η M primitus 3° “3 ' θεουμενων BCI1 35
τω ν θεών γένους JiCI I : τω ν θεών γένος Μ Ο Η
nijem, u skladu s uzročnoposljedičnim odnosom. Koliko, dakle,
ima sveukupno božjih piOishođenja, toliko ima različitih očeva.
Ako, naime, u svakom redu postoji nešto što odgovara dobru, u
svakomu od njih treba da postoji očinsko, i da svaki od njih
proishodi iz očinske jednote.

152. Sve sto je roditeljsko u bogovinia proizlazi zahvaljujitći

neograničenosii božunske moći. samo sebe uninažojući i
prodiritći kroz sve stvari i pokaz.ujiu'i posebno svojstvo neis
crpne stahiosti n proishodnim redovima drugotnih počela.

Povećavanje, naime, broja proishodnih članova i proizvođenje

iz tajne obuhvatnosti koja se nahodi u uzrocima u rađanja je bez
sumnje osobito svojstvo neograničcne moći bogova, zahvaljujiići
kojoj su sva božanska počela ispunjena plodnim dobrima, a oso-
bina je svake punoće da iz sebe proizvodi naredna počela za-
hvaljujući svojoj preobilnoj moći. Osobito je, dakle, svojstvo
roditeljskog božanstva gospodstvo moći, gospodstvo koje um-
naža i čini plodnima moći rođenoga i koje ga potiče na rađanje i
uspostavljanje drugih opstojnosti. Ako, naime, svako počelo daje
narcdnim članovima dijela u svome vlastitome posebnom svoj-
stvu koje ono posjeduje prvotno, sve dakako što je plodno i oni-
nia poslije sebe daruje plodno proisliođenje i tako biva odrazom
one neograničenosti koja je praroditelj svemira, iz koje je
proizašla svaka roditeljska moć, koja na nedohvatan način izlijc-
va neiscrpna proishođenja božjih darova.

153. Sve što je savršeno u bogovima je itzrok božjeg savršenstva.

Kako su, naime, opstojanja bića jedno, a nadbivstvenih opstoj-

nosti drugo, tako su doista jedno savršenstva samih bogova po
bitnosti, a drugo savršenstva bića koja su poslije onih drugotna. A
prva su samopotpuna i prvodjelatna i dobro se u njima nalazi na
prvotan način, a druga posjeduju savršenstvo po dioništvu. Zbog
toga je, dakle, jedno savršenstvo bogova, a drugo obožanstve-
njenih stvari. Ono pak što je u bogovima savršeno na prvotan
način nije obožanstvenjenim slvarima uzrokom sa\ ršenstva. nego
i samim bogovima. Ako se. naime. svako počclo, utoliko ukoliko
je savršeno, vratilo natrag svomu vlastitom podrijetlu. tada je
u/.rok svakoga božjeg vraćanja savršenstvotvoran za red bogova.
 154. Π α ν το φρουρητικόν ίν τοΐς θ(οΐς έκαστον ίν τή οίκίία
τά£(ΐ διαφυΧάττίΐ των δ(ντίρων ίνοαδώς ίξηρημίνον και τοΐς
πρώτοις ίνιδρυμίνον.
(ί γάρ ή φρουρά το τής ίκάστου τάζίως μίτρον άτρίπτως
διασώζα και σ υ ν ίχ α πάντα τά φρουρούμινα ίν τή οίκίία 5
τίΧαότητι, πάσιν ίνδίδωσι την άπδ των καταδ((στίρων ύπ(ρ-
οχήν, και άμικτον ίκαστον ϊστησιν ίφ' (αυτού μονίμως,
καθαρότητος άχράντου τοΐς φρουρουμίνοις αίτιον ύπαρχον, και
ίνιδρύα τοΐς ύπίρτίροις. τίΧαον γάρ παν (στι των μ ίν πρώτων
άντίχόμινον, ίν ίαυτω δί μίνον, και των καταδ((στίρων ίο
ΰπίρηπΧωμίνον.
155. Π α ν μ ίν το ζωογόνον ίν τοΐς θίίοις γίνατιν αίτιον
γίννητικόν ίστιν, ού πάσα δί ή γόνιμοί τάξις ζωογόνος ί σ τ ι ν
όΧικωτίρα γ ά ρ ή γίννητικη τής ζωογονικής και ίγγυτ ίρ ω τής
άρχί,ς\ χ , ^ ^ ΐ5
ή μ ίν γάρ γίννησις την (ίς πΧήθος τά όντα προάγουσαν
αιτίαν δηΧοΐ, ή δί ζωογονία την χορηγόν άπάσης ζωής θ(ότητα
παρίστησιν. ( ί ονν ή μ ίν των όντων ποΧΧαπΧασιάζα τάς
ΰποστάσίΐς, ή δί τάς τής ζωής προόδους ύφίστησιν, ώς ί χ α τό
όν προς την ζωήν, ούτως ή γβννητική τάξις ( ξ α προς την ao
ζωογόνον σ(ΐράν. όΧικωτίρα δή οΰν ίσται και πΧαόνων αίτια,
καί διά τούτο ίγ γ υ τ ίρ ω τής αρχής.
156. Π α ν μ ίν τό τής καθαρότητος αίτιον ίν τή φρουρητική
π (ρ ιίχ (τα ι τά£α, ούκ ίμπαΧιν δί παν τό φρουρητικόν τώ
καθαρτικοί γ ί ν α ταύτόν. 25
ή μ ίν γάρ καβαρότης τό ά μιγίς ίνδίδωσι προς τά χΰρ ονα
πάσι τοΐς θιοΐς καί τό άχραντον ίν τή προνοία των δ(ΐ’τίρων, ή
δί φρουρά καί τούτο άπ(ργάζ(ται καί ίν ίαυτοΐς πάντα σ υ ν ίχ α
καί σταθίρώς ίντίθησι τοΐς ύπίρτίροις. όΧικώτίρον άρα τού
καθαρτικού τό φρουρητικόν ίστιν· Ίδιον γά ρ άπΧώς φρουράς 30
μ(ν τό την αυτήν ίκάστυυ τάζιν διατηραν πρός τ( ίαυτό καί
τά προ αυτού και τά μ(τ αύτό, καθαρότητος δί τό ίξαιρίΐν των
καταδ((στίρων τά κρίίττονα. ταύτα δί ίστι πρώτως ίν τοΐς θίοΐς.
τού γά ρ ίν πάσιν όντος δ(ΐ μίαν αιτίαν προηγ(ΐσθαι· καί οΧως

154. 2 φυ\άσσ€ΐ Q 2-3 ίξη ρ η μ ίν ω ν . . . ίν& ρ υμ ίνω ν ΒΜ 4 <*] V Μ

η οο (om. edd.) 5 r V om· 6 από om. Q 7 αφ * ίαυτου
CD ΙΟ α ντ*χόμ*νον MQW I α ,μ ίσ νι ( μ ίσ ω ϊ B) ίχ ό μ ίν ο ν BCD μόνον
DE 'đett., edd.)
155. 14 ya p ίσ τ ιν η Q iy y o r t p a Q 16 irpoaayovaav DQ
20 *χ6* [M ]
156. 30 iVri τ i> φρουρητικόν Q 31 ίκ ά σ τψ Arg 32 ίξα ιρ ( 7ν
scripsi: ί£αίρ*ιν u) τω ν 00 (om. O edd.)
 154. Sve što je zaštitničko it bogoviina čuva svako počelo u
vlastitom položaju, a njegovo jednotno svojstvo pritom ostaje
izvan dohvata izvedenih opstojnosti i utemeljeno u prvotnima.
Ako, naime, božanska zaštita nepromjenjivo čuva mjeru
svakomu dodijeljenog položaja i sve predmete koje čuva zadrža-
va u njihovu vlastitome savršenstvu, tada ona svima ucjepljuje
nadmoć u odnosu na niža počeia, i stavlja svaki pojedini u posto-
janu neovisnost bez tuđeg miješanja, kad već ima sposobnost da u
svojim predmetima bude uzrokom nezagađene čistoće, te
napokon utemeljuje bitak svakoga pojedinog predmeta u počeli-
ma koja su mu nadređena. Savršenstvo se, naime, bilo koje
opstojnosti oslanja na potporu prvih počelđ, a, jer ostaje u sebi
samome, čuva jednostavnost po kojoj ostaje izvan dohvata nižih.

155. Sve što je životorodno u božjiin rodovima je roditeljski uzrok,

ali nije svaki plodni red životorodan; posebniji je, naim e,
roditeljski red od zivotorodnoga i bliži prvoin počelu.
Rađanje, naime, označuje onaj uzrok koji proizvodi opstojnos-
ti u mnoštvo, a životorodnost opisuje božanstvo kao kolovođu
svekolikog života. Ako, naime, prvo od dvoga umnaža broj
opstojnosti, a drugo uspostavlja proishođenja života, u kakvome
se odnosu nalazi biće prema životu, u takvome će se nalaziti
roditeljski red prema životorodnom nizu. Doista će, dakle, biti
općenitiji i uzrokom većeg broja posljedica, a zbog toga i bliže
prvom počelu.

156. Sve što je uzrokom čisloće obuhvaćeno je u zaštitnom redu,

ali nije obriuito sve zaštitno istovetno s očišćavajućim.
Božanska čistoća, naime, podaruje bogovima nepomiješanost
s nižim opstojnostima i omogućuje im djelatnu providnost u
odnosu na drugotna bića bez zagađivanja, a božja zaštita i to
izvršuje i zadržava sve stvari u njihovu vlastitom bitku i pouz-
dano ih utemeljuje u višim počelima. Zaštitno je, dakle, općenitije
od očišćavajućega. Osobita je, naime, uloga zaštite kao takve da
drži svaku stvar u istom položaju i u odnosu na sebe samu i svoje
prethodnike i svoje posljedice, a uloga je čistoće da izuzima viša
počela od nižih. A te uloge prvotno pripadaju bogovima. Treba,
naime, da svako opće svojstvo ima prethodan pojedinačan uzrok.
A uopće je istina da su u bogovima prethodno obuhvaćene jed-
notne mjere svih dobara, i da ništa dobro nije utemeljeno u dru-
πάντων των αγαθών τά ίνοειδή μίτρα παρ’ ΐκείνοιν προείληπται,
και ούδίν ΐστίν ΐν τοϊν δευτίροιν αγαθόν, ο μη προϋφίστηκεν ΐν
τοϊν θίοιν (πόθ(ν γά ρ ίσται τοΰτο, και τίνα όζει την α ιτ ία ν ;).
ΐν εκείνοιν αρα και ή καθαρότην πρώτων, αγαθόν ούσα, καί η
φρουρά και παν ο τι τοιούτον. 5
157. Π α ν μεν το πατρικόν αίτιον τον είναι π&σίν ΐστι χορη­
γόν και τάν ύπάρζειν των οντων υφίστησι· παν δε τό δημιουργι­
κόν την ε ι’δοποιίαν των συνθίτων προεστηκε κα'ι την τάξεων και
την κατ’ αριθμόν αυτών διαιρέσεων, και εστι την αύτην τω π α ­
τρικά) συστοιχίαν ΐν μερικωτίροιν γίνεσιν. ίο
εκάτερον γάρ την τον πίρατόν ΐστι τάζεων, ΐπει και ή ΰπαρ-
£ιν και ό αριθμόν και τό είδον περατοειδη πάντα ΐστίν· ώστε
ταύτη σύστοιχα άλλήλοιν. α λ λ ά τό μίν δημιουργικόν είν πληθον
προάγει την ποιησιν} τό δί ίνοειδών παρέχεται τάν των οντων
7Γροόδονν’ και τό μεν ειδοποιόν ΐστι, τό δΐ ούσιοποιόν. ή οΰν 15
ταντα διΐστηκίν άλλήλων, τό τε ειδον κα'ι τό δν, ταντη τοΰ
δημιουργικού τό πατρικόν διίστηκεν. ΐστι δί τι ον τό (ίδον.
όλικώτερον αρα και α ι’τιώτερον (ον,) τό πατρικόν ΐστιν ΐπεκεινα
τοΰ δημιουργικού γίνουν, ώ? τό ον τον εϊδουν.
158. Π α ν τό άναγωγόν αίτιον ΐν τοΐν θεοΐν και τον καθαρ- jo
τικον διαφέρει κα'ι των ΐπιστρεπτικών γενών.
οτι μ ίν γάρ είναι δει και τούτο πρώτων ΐν ΐκείνοιν δήλον,
ΐπειδη των όλων αγαθών ΐκει τά αίτια πάντα προνφίστηκίν.
ά λ λ α τού μ ίν καθαρτικόν προϋπάρχει, διότι τό μ ίν απολύει τών
χειρόνων, τούτο δί συνάπτει τοίν κρείττοσι· τοΰ δί ΐπιστρ ΐπ- sj
τικού μερικωτίραν εχει τάζιν, διότι παν τό ΐπιστρίφον η πρόν
ΐαντό επιστρέφει ή πρόν τό κρειττον, τοΰ δί άναγωγού τό
ΐν ίρ γ η μ α κατά την πρόν τό κρειττον επιστροφήν χαρακτηρίζε­
ται, ών είν τό άνω και τό θειότερον άγον τό επιστρεφόμενον.
159. Π ά σ α τάξιν θεών ΐκ τών πρώτων ΐστίν αρχών, πίρατον 30
καί α πειρία ν ά λ λ ’ η μ ίν πρόν τη ν τοΰ πίρατον αιτίαν μάλλον,
η δί πρόν την απειρίαν.
πάσα μ ίν γάρ ΐζ άμφοτίρων πρόεισι, διότι τών πρώτων
αιτίων αΐ μεταδόσειν διήκουσι διά πάντων τών δευτέρων. ά λλ
1 5 6 . 3 τοΓγ om. Μ -κόθ^ν . . . α ιτία ν) κατ’ airtap 1»C1) : ν ό θ ίν . . . τ ην post
μ ίτ ρ α (I. 0 habent Ο Port., oniissis 3 α ιτία ν · · . 5 τυιυντυν τή ν om. <)
4 prius καί co 1om. Arg C r.) alt η om. IK'D
157. 8 σ υνΰίτω ν a]). Cr. crror preli ττμυίστηκ* u) (πρυϋφόστηκ* () edd.)
y αυτώ ν ΒΠΜ\Υ : αυτόν CO διατηρήσίωί Π 14 ·πρυάy a ιο (τα pdytt
Ο edd.) ίνοίΐδώϊ scripsi : «νοίΐδίΓ G.) παρόχ^ι Μ l 7 *στ t δί τι υν
Τ. T ay lo r: ίσ τι δί τι «V UCDM2 : ίσ τι δ’ αίτιο»' [Μ]\\ : ίσ τι δί «»Όίΐδί'ν (omisso
τδ ί/δο?, Q 18 ον inserui
158. 23 ί’πίίδη] ί»Γίΐ Ο πάΐ'τα υηι. BCI > 25 τυοτυ δί BCDM2 : τό δί
gotnim opstojnostima, što se ne bi prethodno nalazilo u bogovima
(odakle će, naime, to inače biti, i koji će imati uzrok?). U bogovi-
ma će se, dakle, nahoditi na prvotan način i čistoća, jerje dobro, i
zaštita i sve drugo takvo.
157. Svaki je očinski uzrok kolovođa bitku svini stvarima i u nje-
nui se nahodi podrijetlo bivstvovanja svih stvari; svciki pak
zočetnički i oblikotvorni uzrok npravlja oblikotvorstvoin
složenih stvari / odreditje im njihov položaj u redu i njihovu
brojčanu razdiobu kao pojedinačnih bića, a naliocli se u istoni
slijedn .s očinskim uzrokom premda u posebnijima botjim re
dovima.
Oba, naime, uzroka pripadaju graničnom redu, jer i bivstvo-
vanje i broj i oblik, sve to ima granično svojstvo. Zato u tom
pogledu pripadaju istomu slijedu. Ali začetnički uzrok proizvodi
tvornost u mnoštvo, a drugi jednotno omogućuje proishođenja
postojećih stvari. 1 prvi je oblikotvoran, a drugi bivstvotvoran.
Kako se, dakle, oni među sobom razlikuju, to jest: kako se raz-
likuju oblik i biće, tako se razlikuje očinski uzrok od začet-
ničkoga. Jest pak oblik svojevrsno bićc. Budući, dakle. da je
posebniji i kao uzrok svcobuhvatniji, očinski je uzrok s onu
stranu začetničkog reda. kao što je biće s onu stranu oblika.
158. Svi \e iiz.nosni nz.roci ii bogovima razlikiijn ne sanio od
očišćiijućega nego i od obrotničkih vrsta.
Da treba, naime, da se i taj uzrok prvotno nahodi u bogovima,
to je jasno, jer svi uzroci svih dobara pretliodno opstoje ondje. Ali
taj je uzrok prvotan u odnosu na očišćujući. koji oslobađa od
nižih počela, dok uznosni uzrok ostvaruje vezu s višima. lma pak
posebniji položaj od obratničkoga, zato što se sve obratničko
obraća ili prema samomu sebi ili prema višem počelu, dok se dje-
latnost uznosnog uzroka sastoji u obraćanju prema višemu pa ga
obilježuje to što vraća opstojnosti nagore i prema onome što je
božanstvenije.
159. Svaki je red bogova izveden iz dva prva počela. granice i
ncograničenoga: ali jedni u vcćoj m jeri očitnju uzročnost
granice, a drugi ncograničenosti.
Svaki, naime, red proizlazi iz jednoga i drugog počela, zato što
■ί ' davanja dijcla prvih uzroka proteže kroza sve izvedene slije-

[M 'V 26-7 π pits αυτό M 27 irpi)s κ ρ *ΐττο ν' rit Si avayw you M (sic :
accentum corr. M2) 29 r J ante θαότςρον om. Μ τά (ΐηστ(>«ρόμ(να Q
1 5 9 . 30 τώ ν $(ώ ν Ο 7>?» ττασαι aj». Cr. error preli 34 α ίτιω ν D dett.
δια in rasma M
 όπου μ ΐν το πέρας ΐνδυναστεύει κατά, την μΐζιν, δπου δε το
άπειρον- και οΰτω δη τδ μ ΐν περατοειδΐς άποτελεΐται γένος, εν
ώ τά τον περατος κρατεί- το δε άπειροειδες, ΐν ώ τά τής απει­
ρίας.
ΙβΟ. Ι7 άτ ό θείος νοΰς ΐνοειδής ΐστι και τελειος και πρωτως 5
νους, άφ’ εαυτού και τούς άλλους νόας παραγιόν.
εΐ γάρ θεΐός ΐστι, πεπλήρωται των θείων ΐνάδων και εστιν
ΐνοειδής- εΐ δε τούτο, και τελειος, τής άγαθότητος τής θείας
πλήρης υπάρχων, εί δε ταΰτα, και πρωτως ΐστι νους, ά τ ι τοΐς
θεοις ηνωμένος- παντός γά ρ νον κρείττων ό ΐκθεούμενος νους, ίο
πρωτως δε ων νους, και τοΐς άλλοις αυτός δίδωσι την ΰπόστασιν
από γάρ των πρωτως οντων πάντα τά δεντερως όντα την
υπαρζιν κίκτηται.
Ιβ ί. Π α ν το όντως όν το των θεών ΐζημμενον θεϊόν ΐστι
νοητόν και άμεθεκτον. >5
ΐπ ιι γάρ πρώτον ΐστι των τής θείας ΐνώσεως μετεχόντων τό
όντως όν, ώς δεδεικται, και πληροί τον νουν άφ' ΐαυτοΰ (και γάρ
ό νους όν ΐστιν, ώς τον όντος πληρούμενος), θειον ΐστι δήπον
νοητόν ώ ί μ ΐν ΐκθεούμενον, θειον, ώ ί δΐ πληρωτικόν τοΰ νοΰ
εαι νπ' αύτοΰ μετεχόμενον, νοητόν. ίο
και ό μ ΐν νους όν διά τό πρωτως όν, αυτό δΐ τό πρωτως όν
χωριστόν ΐστιν από τοΰ νον, διότι μετά τό όν ΐστιν ό νους, τά
δΐ άμεθεκτα πρό των μετεχομενων ΰφεστηκεν ώστε και του
συζύγου προς τον νουν όντος προϋπάρχει τό καθ’ αυτό και
άμεθ-κτως όν. νοητόν γάρ ΐσ τ ιν οΰχ ώς τώ νώ συντεταγμένου, 25
ά λ λ ιόν τελειοΰν ΐξηρημΐνως τον νουν, διότι κάκείνω τοΰ είναι
μιταδϊύωσι και πλη ρ οί κάκεϊνον τής όντως ουσης ουσίας.
162. Π α ν τό καταλάμπον τό όντως όν πλήθος των ΐνάδων
κρύφιον και νοητόν ΐστι· κρύφιον μ ΐν ώς τω ΐνι συνημμίνον,
νοητόν δΐ ώς υπό τοΰ όντος μετεχόμενον. 3°
άπό γά ρ των εζημμενων πάντες οι θεοί καλούνται, διότι και
τάς υποστάσεις αυτών τάς διαφόρους άπό τούτων, άγνωστους
υπαρχούσας, γνώναι δυνατόν. άρρητον γά ρ καθ' αυτό παν τό

15 9 . 2 κ α ί om. I)
16 0 . 1 lt. Trtpi νον Μ : om. cett. 5 ιτρώτος ΐ ’I Μ ]0 6 καί πρδς τους
άλλους Μ2 7 ί’στι [Μ ]\Υ : 0 (ί>\ ισ τ ι Κ ( 1 )0Μ 9 ιτρίοτος
DM1 12 αττυ . . . (3 κ ίκ τ η τ α ι om. 1(> 12 δΐυτ (ρινς οο (δΐύτςρα Ο cdd.)
16 1 . >5 νοητόν ΙΟ (υιη. Ο1 edd.) 16 τ η ς om. Q μ ςτεχ ό ν το ιν 00
(μ ςτα σ χ ό ντω ν tdd.) 18 Ίτληρονμ(νος το ν θείου, *σ τι 20 απ' αυτόν Μ
primitus ? 21 αάτδ δ( τδ κριό των ον οιη. Μ primitus 22 alt. ίστίκ] (σ τι
καί Q 25 άμεθίκτιος 00 ( ά μ ίθ ικ τ ο ν edd.)
162. 29 συνηνωμόνον ΟΜ2 (corr. in πη;. Μ3) 31 (ξηρτημόνιον <J
32 alt. τά ς οιη. Μ1 διαφόρουσας Μ
dove. Ali gdjegdje u miješanju prevladava granica, a gdjegdje
neograničenost. A na taj način doista dolazi do skupina u kojima
prevladava ograničavajuće svojstvo, onih u kojima vlada utjecaj
granice, i do drugih naprotiv, u kojima prevladava svojstvo bez-
graničnosti, onih u kojima vlada utjecaj neograničenosti.

160. Svaki božji um ima svojstvo jedinice i savršen je i prvotno je

um. je r iz sebe samoga proizvodi i dritge uinove.
Ako je, naime, božji, ispunjavaju ga božje jedinice i posjeduje
svojstvo jedinice. Ako je pak tomu tako, tadaje i savršen jer je
pun božje dobrote. A ako je tomu tako, tada je i prvotno um, kad
je već sjedinjen s bogovima. Od svakoga je, naime, uma viši
obožanstvenjeni um. Budući pak prvotno umom, i drugima sam
daruje opstojnost. Od prvotno je, naime, opstojećega sve drugot-
no opstojeće steklo opstojnost.

161. Sve bitno postojeće što pripada bogovima je božansko spoz~

natljivo i u tonie se ne može imati dijela.
Budući da je bitno postojeće, kao što smo pokazali, prvo od
počela koja imaju dijela u božjem ujedinjavanju, i jer sobom is-
punjava um (i um je, naime, postojeće, jer ga ispunjava biće), bit-
no je postojeće zacijelo božansko spoznatljivo. Kako je obožan-
stvenjeno, božanskoje, a kako ispunjava um i um u njemu ima
dijela, spoznatljivo je.
I um je postojeće zahvaljujući prvotnom biću, a samo je prvo-
tno biće odvojeno od uma, zato što je um poslije bića. Ono pak u
čemu se ne može imati dijela je po prirodi prije od onoga u čemu
se ima dijela. Zbog toga i prethodno biću koje je subivstveno s
umom mora postojati oblik bića koje opstoji u sebi samome i s
onu stranu dioništva. Bitno, naime, postojeće je spoznatljivo ne
kao ono što je s umom usporedno, nego kao ono što ga usavršava
bez gubitka nedohvatnosti, zato što i njemu daje dijela u bitku i
ispunjuje ga bitno postojećim bivstvom.

162. Sve one jedinice koje obasjavaju bitno postojeće sn tajne i

spoznatljive; tajne kao one koje su povezane s jednim, a spoz-
natljive kao one u kojima biće ima dijela.
Svi se, naime, bogovi imenuju prema počelima koja im pri-
padaju, zato što i njihove različite naravi, unatoč tomu što su ne-
spoznatljive, postaju pristupačnima za spoznaju prema tima ovis-
θειον καί άγνωστοί', ώ$ τώ ε'νί τώ άρρήτω συμφυές- από δε τής
των μετεχόντων εξαλλα γής και τάς εκείνων ιδιότητας γνωρίζε-
σθαι συμβαίνει. νοητοί δή ονν είσιν οι το όντως ον καταλάμ-
ποντες, διότι δή το όντως ον νοητόν ίστι θΰον και άμεθεκτον,
τον νον προνφεστηκός. ον γάρ άν τοντο των πρωτίστων εξήπτο $
θΰϊ>ν, ΰ μη κάκΰνοι πρωτονργόν εΊχον νπόστασιν και δνναμιν
τελειωτικήν των άλλων θεών, εΐπερ ώ ί τά μετεχοντα προς
άλΧηλα, οντω και αΐ των μετεχομενων εχονσιν υπάρξεις.
1β3. Π α ν τό πλήθος των ένάδων το μετεχόμενον νπό τον
άμεθεκτον νον νοερόν ίστιν. ΙΟ
ως γ ά ρ εχει νους προς τό όντως ον, ούτως αί ίνάδες αυται
προς τάς ένάδας τάς νοητάς εχονσιν. ηπερ ονν και εκεΐναι,
καταΧάμπονσαι τό ον, νοηταί ΰ σ ι, ταντη και ανται, καταλάμ-
πονσαι τον θΰον καί άμεθεκτον νονν, νοεραί ΰ σ ιν , άΧΧ' ονχ
οντω νοεραί ώτ εν νω νφεστηκνϊαι, άλΧ ώς κατ’ αιτίαν τον νον 15
προνπάρχονσαι και άπογεννώσαι τον νονν.
164. Π α ν τό πλήθος των ίνάδων τό μετεχόμενον νπό τής
άμεθεκτον πάσης ψ υχή ς υπερκόσμιου ίστι.
διότι γάρ ή άμεθεκτος ψ υχή πρώτως νπερ τον κόσμον εστί,
και οί μετεχόμενοι ν π ’ αυτής θεοί υπερκόσμιοι ΰ σ ιν , άνά λόγον 20
όντες προς τους νοερούς και νοητούς, ον εχει ψ ν χ ή προς νονν
και νονς προς τό όντως ον. ώς ονν ψ υ χ ή πάσα εις νους άνήρ-
τηται και νονς εις τό νοητόν επεστραπται, οντω δή και οί υπερ­
κόσμιοι θεοί των νοερών ίξεχονται, καθάπερ δή καί οντοι των
νοητών. 15
16 5. Π ά ν τό πλήθος των ενάδων των μετεχομενων υπό
τίνος αισθητόν σώματος εγκόσμιόν ίστιν.
ελλάμπει γά ρ εΐς τι των τον κόσμου μερών διά μέσων τον
νον καί τής ψ υχή ς, οντε γάρ νονς ανευ ψ υ χ ή ς πάρεστί τινι
τών εγκοσμίων σωμάτων ούτε θεότης αμέσως σννάπτεται ψ υ χ ή 30
(διά γά ρ τών όμοιων αί μεθέξεις)· καί αυτός ό νονς κατά τό
νοητόν τό εαυτού καί τό άκρότατον μετέχει τής ίνάδος. εγκόσ-
1β 2 . 3 δή 03 (om. edd.) τό om. Μ* 4 ά,μ4θ^κτον «<ττί (sic) Q
5 «£ί}ΐΓτο BD : ίξ η π τ α ι C : €|ήιττ«το MQ
1 6 3 . hoc totum caput om. B 10 μ*θ*κτον QM2 12 fjm p CDQ : tfircp
MW καί CT) : om. MQ, nerjue agnoscit W 13 rb 6 v CD\V : rbv νονν M :
rb %v Q 13-14 1κ\άμπου<ται Q 16 άίτογ€ννώο·αι CD [M ] : άτογίννήσασα» QM2
16 4 . 18 ττάσηί fort. secludendum 20 άνά λόγον scripsi : άνάλογον 60
2T post ψνχή ins. λόγο* B, λόγον CDK 22 d s MQ : irp6s BCD alt.
vovs] vovv Q dett. 23 €is BCDM : irp6s Q
16 5 . 28 ifs· τί] tVi Μ δ(ό] καί M, suprascr. διά M3 (unde καί διά Ο edd.)
μ ίσ ω ν 60 {μ ίσ ο ν A r g Cr.) 3° <ruvdirr€Tat Ml QW ; σ υ νά ττ*τα ι καί BCI)M2
(ita etiam ’Ανατττ. ι 82. 14) ψνχή [Μ ] ut videiur, animae \V : τή ψνχή Q :
ψνχή BCDM2 et ’Ανάτττ. l.c.
nim počeiima. Neizrecivo je, naime, po sebi svako božanstvo, i
nespoznatljivo, kao ono što je srodno po prirodi neizrecivomu
jednomu. No preina različitosti se dionika ipak mogu upoznavati
posebna svojstva onoga u čemu se ima dijela. Zaista su, dakle,
umni bogovi koji obasjavaju bitno postojeće, zato što je doista
bitno postojeće božansko spoznatljivo i što se u njemu ne može
imati dijela, jer se po prirodi nahodi tu prije uma. Ukoliko bi,
naime, kao članovi u kojima se ima dijela stajali u istome uzajam-
nom odnosu kao njihovi dionici, bitno postojeće ne bi pripadalo
prvom redu bogova. ako i oni ne bi imali prvotvorno opstojanje i
moć da usavršavaju ostale bogove.

163. Svako mnoštvo jedinica u kojemu ima dijela um u kojem se

ne može imati dijelo je iinmo.
Kako se, naime, um odnosi prema bitno postojećemu, tako se
odnose same jedinice prema spoznatljivim jedinicarna. Kako su,
dakle, i one, jer obasjavaju biće, spoznatljive, tako su i ove, jer
obasjavaju božanski um u kojemu se ne može imati dijela, umne,
ali ne umne tako kao da se nahode u unui, nego u uzročnom smis-
lu, kao one koje opstoje prije uma i koje ga rađaju.

164. Svako je mnoštvo jedinica u kojemu ima dijelo bilo koja

duša ii kojoj se ne može imati dijcda nadsvjetsko.
Zato što duša u kojoj se ne može imati dijela zauzima prvotno
položaj iznad svjetskog poretka, i bogovi u kojima ona ima dijela
su nadsvjetski, i stoje prema umnima i spoznatljivim bogovima u
istom odnosu, kao i duša prema umu i um prema bitno
postojećemu. Kako je, dakle, svaka duša ovisna o umovima i
kako se um obraća prema spoznatljivomu, tako zaista i nadsvjets-
ki bogovi ovise o umnima, baš kao što i ovi zaista ovise o spoz-
natljivima.

165. Svako je mnoštvo jedinica u kojinia ima dijela sjetilno spo~-

natljivo tijelo unutarsvjetsko.
Te. naime, jedinice posredstvom uma i duše obasjavaju
stanovite dijelove svjetskog poretka. Niti je, naime, um bez duše
prisutan u bilo kome od svjetskih tijela niti se božanstvo
neposredno povezuje s dušom (do dioništva, nainie, dolazi za-
hvaljujući sličnosti). I sam um ima dijela u jedinici zahvaljujući
svomu spoznatljivonni i najvišem čimbeniku. Unutarsvjetovne
μιοι ούν αί ίνάδες ώς συμπληροΰσαι τον ολον κόσμον και ώς
ίκθεωτικαί των εμφανών σωμάτων. θειον γάρ και τούτων
έκαστον έστιν, ού 8ιά την ψ υ χ ή ν (ού γάρ πρώτως αυτή θεός),
ούδε διά τον νουν (ούδε γάρ ούτος τώ ένί ό αυτός), ά λλ έμψυχον
μεν και έξ εαυτού κινούμενον διά ψ υχή ν, αεί δε ωσαύτως εχον j
και τάξει τή άρίστη φερόμενον διά τον νουν, θειον δέ διά την
ενωσιν και εί δύναμιν εχει προνοητικήν, διά ταύτην έστι την
αιτίαν τοιοΰτον.
Ιββ. Π ας νους ή άμέθεκτός έστιν ή μεθεκτός- και εΐ μεθε-
κτός, ή υπό των υπερκόσμιων ψυχώ ν μετεχόμενος ή υπό των ίο
έγκοσμίων.
παντός μεν γάρ του πλήθους των νόων ό άμέθεκτός ηγείται,
πρωτίστην εχων ν π α ρ ξ ιν των δ'ε μετεχομένων οί μεν την νπερ-
κόσμιον καί άμέθεκτον έλλάμπουσι ψ υχή ν, οί δε την εγκόσμιον,
ούτε γάρ άπό τον άμεθέκτου το πλήθος εύθνς το έγκόσμιον, 15
είπερ αί πρόοδοι διά των όμοιων, όμοιότερον δ'ε τω άμεθέκτω το
χωριστόν τον κόσμου μά λλον ή το διηρημένον περί α υτόν ούτε
μόνον το υπερκόσμιον άπιστη πλήθος, ά λ λ ’ (ίσι καί έγκόσμιοι,
είπερ καί θ(ών ίγκοσμίων πλήθος, και αύτός ό κόσμος έμψυχος
άμα καί εννους έστί, καί ή μίθεξις ταΐς έγκοσμίοις ψ υχα ΐς των 2ο
υπερκόσμιων νόων διά μέσων έστί των εγκοσμίων νόων.
167. Π α ς νους εαυτόν νοεΐ· ά λ λ ’ ό μεν πρώτιστος εαυτόν
μόνον, καί εν κατ’ αριθμόν έν τούτω νους καί νοητόν έκαστος
δε των εφεξής εαυτόν άμα καί τά προ αύτοΰ, καί νοητόν έστι
τούτω τό μεν ο έστι, τό δε άφ ου εστιν.
ή γάρ εαυτόν νοεΐ πας νους ή τό υπέρ εαυτόν ή τό μεθ’
εαυτόν.
ά λ λ ’ εί μεν τό μεθ’ εαυτόν, προς τό χείρον έπιστρέψει νους
ών. καί ούδε ούτως εκείνο αυτό γνωσεται, προς ο έπέστρεψεν,
άτε ούκ ών εν αύτώ, ά λ λ ’ έξω αύτοΰ, τον δε άπ αύτοΰ τύπον jo
μόνον, δς έν αύτώ γέγονεν άπ εκείνου· ο γάρ έχει, οί δε, καί δ
πεπονθεν, ούχ δ μή εχει καί άφ’ ού [ού] πέπονθεν.

1Θ5. 2 ώ π καί Μ (sic : acccntus ex corr.), nnde ck θ*ών τι καί đett.,

edd. τούτων in τούτον mutatum Μ 3 αυτή ττρώτω* RCDđett. 4 ot»5t
yap~\ ού yap H 5 καί om. MK^) αυτοί» MQ *X0V om, HCI)
Ιββ. 9 prius om. (,) 10 νίτίρκοαμίων^ ^κοσμίων Μ1 14 ίλλάμ-
πουσιν' καί αμίθ^κτον Q 19 *7 κόσμιον Μ2 21 prius νόων M<J\V : Btuv
BCDO μίσων <θ {μίσον <‘<ld.)
1β7· 22 post πρώτιστο* ins. νούs Q 24 ύφ(ζη* ap. Cr. crror preli
25 τούτφ eCT)Q\V : τούτων \ Μ], τούτο M2 2 6 primuir» fj] «ί CM2 28 con-
vertitur\V 29 ^«eiuoM’VV: (Kflvos RCI)QM2 iireaTpttpfv BCD 31 oj]
ώϊ Q dett. ίν ίαυτφ (,) dett. 32 οί» 01η. M primitus, adđ. sup. lin,
M1 ut vid., seclusi : μη Q
 sti, dakle, jedinice jer daju potpunost čitavomu svjetskom poretku
i jerobožanstvenjuju stanovita vidljiva tijela. Božanskoje, naime,
i svako pojedino od njih, ne zahvaljujući duši (ona, naiine, nije
prvotno bog), niti zahvaljujući umu (ni on, naimc, nije istovetan s
jednim), nego je oduševljeno i samo se od sebe giba zahvaljujući
duši, a uvijek je u istom stanju i giba se u najboljem redu za-
hvaljujući umu, dok je božansko zahvaljujući jednoti. Pa ako pos-
jeduje moć providnosti, to svojstvo posjeduje zbog tog razloga.

166. Svaki je iim ili takav da se u njeinii ne može imati dijela ili
nioie, a ako se n njenui niože imati dijela. ili u njeiini imaju di
jela nadsvjetovne duše ili uiuitorsvjetovne.
Svakim. naime. mnoštvom umova vlada um u kome se ne
može imati dijela, jer posjeduje prvotnu bitnost. Od onih pak
umova u kojima se ima dijela jedni obasjavaju dušu koja je
nadsvjetska i u kojoj se ne rnože imati dijela, a dnigi unutarsvjet-
sku. Niti, naime, iz uma u kome se ne može imati dijela može
neposredno proizlaziti unutarsvjetsko mnoštvo, ako do prois-
hođenja dolazi zahvaljujući sličnim članovima. a onomu u čermi
se ne može imati dijela sličnije je ono koje je nezavisno od svjet-
skog poretka, nego ono koje je po njemu raspoređeno. Niti postoji
samo jedno nadsvjetsko mnoštvo, nego postoje i unutarsvjetski
umovi, ako baš postoji i mnoštvo unutarsvjetskih bogova, i ako je
sam svjetski poredak oduševljen i obdaren umom, i ako za unu-
tarsvjetske duše dolazi do dioništva u nadsvjetskim umovima
posredništvom unutarsvjetskih umova.

167. Svaki n/n misli sainoga sebe: ali najprvi isključivo sanioga
sebe, a u njemu sn uin i ndšljeno po broju jedno: svaki pak po-
jedini nadalje misli samoga sebe i ono prije sebe, a mišljeno je
ujeniit ono što jest, i opet njegovo podrijetlo.
Ili, naime, svaki um misli sebe samoga ili ono što je iznad nje-
ga ili ono što je posli je njega.
Ali ako misli ono poslije sebe, obraća se prema lošijemu,
premda je um. A čak ni na taj način neće spoznati sam predmet,
prema kojemu se obratio, jer se ne nalazi u njenui nego izvan nje-
ga, već samo svoj iitisak u njemu, koji je od njega u njermi nastao.
Sto, naime, ima, zna. i što je pretrpio. ne ono što nema i od čega
ništa nije pretrpio.
 ά Si τό ν π ep αυτόν, (ί μ \ν δια. τής (αυτού γνώσίως, (αυτόν
άμα κάκάνο γνώσ(τάι· ά δ( ίκά νο μόνον, (αυτόν α γνόη σα νους
ων. ολως δί, τό προ αύτοΰ γινωσκων, οΐ$(ν άρα ότι και αίτιόν
ίστιν i κ(ϊνο, και ών α ίτιο ν d -γάρ ταΰτα άγνοήσα, κάκάνο
αγνόησα τό τω αναι πσράγον, [ά π α ρ ά γ α , και] ά π α ρ ά γ α μη 5
γινωσκων. δ δ( ϋφίστησι και ων αίτιον τό προ αύτοΰ γινωσκων,
καί (αυτόν ίκ ά θ (ν ύποστάντα γνώσίται. πάντως αρα τό προ
αύτοΰ γινωσκων γνώσίται και (αυτόν.
(ί ούν τις (στι νους νοητός, ίκάνος (αυτόν (ίδως και τό νοητόν
οίδ(, νοητός ων, δ ίστιν αύτός· ίκαστος δί των μ(τ ίκάνον τό ίο
(ν αύτω νοητόν ν ο ά άμα καί τό προ αύτοΰ. (στιν άρα και (ν
τω νω νοητόν και (ν τω νοητω νους· α λ λ ό μ ίν τω νοητω ό
αύτός, ό δί [τω νοονντί] τω μ ίν ίν αύτω ό αύτός, τω προ αύτοΰ
δί ούχ ό αύτός· άλλο γάρ τό άπλώς νοητον και ά λλο τό (ν τω
νοοΰντι νοητόν. ΐή
1 β 8 . Π ά ς νοΰς κατ’ ίν ίρ γ α α ν οιδίν οτι vod· και ούκ άλλου
μ ίν ίδιον τό νοάν, άλλον δ'( τό νοάν ότι νοά.
ά γάρ ίστι κατ’ ίν ίρ γ ίΐα ν νοΰς καί νο ά (αυτόν ούκ άλλον
όντα παρά τό νοούμίνον, οιδίν (αυτόν καί όρα (αυτόν, όρων δί
νοονντα καί όρωντα γινωσκων, οιδίν οτι νους (στι κατ’ ί ν ί ρ γ α α ν 2ο
τούτο δί (ίδως, οιδίν ότι νο(ϊ, καί ούχ ά ν ο ά μόνον. άμα άρα
άμφω οιδ(, καί τό νοητόν καί οτι ν ο ά ίκάνο κ α ί νο ά τα ι ύφ'
ίαυτοΰ νοονντος.
1 0 0 . Π ά ς νοΰς ίν αίώνι την τ( ούσίαν ί χ ( ΐ και την δύναμιν
καί την ίν ίρ γ α α ν . 2$
ά γάρ (αυτόν ν ο ά καί ταύτόν νοΰς καί νοητόν, καί ή νόησις
τω νω ταύτόν καί τω νοητω· μίση γάρ ονσα τον τ( νοοΰντος καί
τον νοουμίνον, των αύτών ίκάνων όντων, ίσται δήπου καί ή
νόησις ή αύτή προς άμφω. α λλά μην ότι ή ούσία τοΰ νοΰ
αιώνιος, (δήλον)· όλη γάρ άμα ίστί. καί ή νόησις ωσαύτως,

1β7 . 3 &Ρα οηι. Μ’ζΛ ν 5 ΤΨ «Ιΐ'αι Μ prius & τα ρ ά γ*ι om. M*QVV :
sedusi καί om. Q : seclusi μη om. BCD 6 prius γινω σκω ν] γ ινώ -
σκον Q δ δ« M (suprascr. t is M2, undc δ 5« n s O Port.) QW : οΓδ* riv a BCD
alt. γινώ σ κ ω ν BCPMVV : γινώ σ κ ον QArg ^suprascr. γινω σ κω ν) 7 Ξαντόν
. . . 8 γινώ σ κω ν om. BCI") 9 τδ νοητόν BCDArgNV : τ bv νοητόν MQ
10 αντό? Ml W : olnos BCPQM2 Έκαστοι 00 (Έκαστον Cr. taciie) μ*τ'
I kuvov MQW : μ^τς-χόντων BCP 13 τψ voovvrt om. BC PQ *. seclu^i τδ
μ*ν M primilus
16 8 . 16 ότι vo ti M1 (ut videtur) Q, quod intelligit \V : δ vot ΐ κα\ Βτι voel BCD:
δ vo*Γ M2 17 prias τό CO (τ ί Cr.2 errore preli) 18 ŽtMoy] aliud W
19 τό ν νοούμίνον Μ2 2i & MQ : B BCD : simul ( « αμα) W alt. vott O)
( 4vvou edd.)
16 9 . 26-7 τα ύτό ν bis CjO (τα ύτό A rgC r.) 26 η om. MQ 29 Βτι καϊ η Q
τον vov MW : τούτον BCDQ dett. 30 δηλο^ add. T. Taylor
 Ako pak misli ono iznad sebe, ako je posrijedi spoznaja
posredstvom sebe sanioga, spoznavat će ujedno samoga sebe i
ono iznad sebe; ako pak spoznaje samo ono iznad sebe, sebe neće
spoznavati, premda je um. Uopće pak, kad već spoznaje ono prije
sebe, zna, dakle, da je ono i uzrok, i čega je uzrok. Ako, naime, ne
bi spoznavao posljedice, neće spoznavati ni ono što ih dovodi u
bitak, kad već ne spoznaje ono što proizvodi. Spoznajući pak ono
što uspostavlja i čega je uzrokom to prije njega, spoznat će i sebe
samoga odatle uspostavljena. Svakako će, dakle, spoznavajući
ono prije sebe spoznavati i samoga sebe.
Ako, dakle, postoji stanoviti razumljivi um, tada on spoznavši
sebe samoga zna također ono spoznatljivo, što je on sam, kad je
već spoznatljiv. Svaki pak od umova poslije njega misli u isto
doba ono što jc u njemu mišljeno i ono što je mišljeno prije njega.
Nalazi se, dakle, i u umu mišljeno i u mišljenome um. Ali jedan je
istovetan s mišljenim, a drugi je istovetan s mišljenim u njemu,
ali nije istovetan s mišljenjem prije njega. Jedno je, naime,
mišljeno naprosto, a drugo je mišljeno u umujućem.

168. Svaki uin po djelovanju z/ia da misli: i nije svojstvo jednoga

da misli. a drugoga da misli da misli.

Ako je, naime, po djelovanju um i misli sebe samoga. jer nije

ništa drugo mimo predmet svoga mišljenja, zna samoga sebe i
vidi samoga sebe. Videći pak onoga koji misli i spoznavajući
onoga koji vidi zna da je um po djelovanju. To pak znajući zna da
misli, a ne samo ono što misli. Istovremeno, dakle, zna oboje, i
mišljeno i da ga misli i da je mišljen od sebe samoga koji misli.

169. Svaki nin iina u vječnosti ne samo svoje bivstvo nego i moć i
djelovcmje.

Ako, naime, misli sebe samoga i ako su um i mišljeno istovet-

ni, tada je i mišljenje istovetno s umom i mišljenim: budući da se
nalazi po sredini između onoga koji misli i onoga što se misli, kad
je već to dvoje istovetno, bit će zacijelo i mišljenje isto za oboje.
Ncgo zaista da je bivstvo uma vjcčno, to je jasno. Ono je. naime.
u isto doba potpuno. A na isti je način i mišljenje, ako je baš is-
lovctno s bivstvom. Ako je. naime. um nepokretan, ne može se
ά π ι ρ ri 7 ουσία, ταύτόν (I γά ρ ακίνητοί 6 νους, ονκ αν νπο
χρόνον μιτροίτο οΰτι κατά, το άναι οΰτι κατά την ΐν ίρ γ ιια ν .
τούτων δί ωσαύτως ΐχόντων, και ή δνναμις αιώνιος.
170. Π α ς νοΰς πάντα άμα νοιΐ· ά λ λ ’ ό μ ίν άμίθΐκτος απλώς
πάντα, των δί μ ιτ ΐκιΐνον ΐκαστος καθ' ΐν πάντα. 5
ί£ γάρ άπας νοΰς ΐν αίώνι την τι ουσίαν ίδρύσατο την ΐαυτον
και άμα τη ουσία την ΐν ίρ γ ιια ν , πάντα άμα νόησα πας. ι ι’
γάρ κατά μίρος και άλλο και άλλο των ΐφιζής, ονκ kv αίώνι·
το γάρ ϊφι£ής ΐν χρόνιο π α ν πρότιρον γάρ και ύστερον το
(φ(ζής, άλλ' ούχ όμοΰ παν. ίο
ι ί μ ίν cvv ομοίως πάντα νοήσουσι πάντις, ού διοίσουσιν
άλλήλων. ιί γ ά ρ ομοίως πάντα νοοΰσιν, ομοίως πάντα άσίν, ά
νοοΰσιν όντις· ομοίως δί πάντα όντις, ούχ ό μ ίν άμίθΐκτος, ό
δί ον. ων γά ρ αί νοήσας αί αύταί, και αί ούσίαι, ιϊπ ιρ ή
νόησις η ίκάστον ταύτόν τω ΐκάστω άναι, και ΐκαστος άμφω, 15
και ή νόησις και το άναι.
λ ά π ιτ α ι δη ούν, ιί μη ομοίως, η {μη) πάντα νοάν ΐκαστον, ά λ λ ’
ΐν η πλιίω, μη πάντα δί όμως· η πάντα καθ’ ΐν. ά λλ ά τό μ ίν
μη πάντα νοιΐν λ ί γ ι ι ν νοΰν ΐστι ποιιϊν άγνοονντά τι των όντων
ονδί γά ρ μ ιτα βή σ ιτα ι και νόησα ά μη πρότιρονt άκίνητος ώ ν 20
και ΐσται ψ υχ ή ς χάρω ν τής ΐ ν τω κινιισθαι πάντα νοούσης,
διά τό μ ίν α ν ΐ ν μόνον νοών.
πάντα άρα νόησα καθ’ ΐν (ή γάρ πάντα ή ΐν ή πάντα καθ'
ΐν), τής νοήσιως ά ά μ ίν και ΐν πασι πάντων ούσης, τά δί
πάντα ΐν ι των πάντων όριζούσης· ώστι ιιν α ί τι κρατούν ΐν τή 25
νοήσιι και τοΐς νοουμίνοις ΐν, πάντων άμα κατά τό ΐ ν νοουμέ­
νων, και του ΐνός αύτω τά πάντα χαρακτηρίζοντος.

16Θ. I *ίιτ«ρ1 καί yap Q

170 . 5 a^· * ά ν τα co (άτταντα Arg C r.) 7 *«*· scripsi : ιτάσι MVV : πά^τα
HCD : τ ό 8 prius καί <*> iotn. edd.) άλλο καί MQW : άλλοτ« BCI>
τώκ] τ ό Q II οόν] νονν Μ ιτά ντα [Μ]\\ ♦ οιη. BCDQM2
12 π ά ν τ α (ιτάντ*ς Q) νοονσιν, όμοίως Ο ''om. dett., edd.) 14 αί νοησ^ιτ 0> (αί on>.
Arg C r.) ai ουσία 1 M*Q : αί om. BCI)Ma 14 tiirtp . . . 16 τά elvai om. 1>
15 τ ψ ίκ ά σ τ ψ M\V : τ<ρ ίκ ά σ το υ BC dctt. : τ ψ (κ ά ν ο υ Q 17 ά μΊ\ scnpsi : ff
μ ή CO $ [Μ]\Υ : om. BCPQMa μ η ante ιτάντα inscrui
18 BCD\V, iu όμώ ί mutatum Μ : άμα Q et suprascr. Μ μ ίν om.
BC 20 οοδ* yap μ ίτ α β ή σ τ τ α ι καί ν ό η σ α & μ^ι ττρότ(ρον OW ct fort. [M
καί ( t i M2) ya p μ (τα β {\σ (Τ α ι ( l (καί M? vo a ούχ άμα , άλλά irpdrtpov καί ύστερον
BCDM* 22 μ ί ν α ν BCI)M\V : μ η μ ΐτ α β α ιν α ν Q : ν ο ά ν in mg. Μ* t*t ΜΛ
33 intelligit \V 23-4 καβ’ *ν ν ά ν τα Μ primitus 25 ά ν α ι το κρατούν
j_M]\V 26 κατά] καί Μ primitus
mjeriti vremenom ni po bitku ni po djelovanju. Ako pak te stvari
stoje tako, i moć mu je vječna.

170. Svaki um n isto doba misli sve: ali onaj n kome se ne može
imati dijela m isli sve naprosto, ali svaki pojedini od onih
poslije njega sve na poseban način.

Ako je, naime. svaki um utemeljio svoje bivstvo u vječnosti i

zajedno s bivstvom djelovanje, svaki će u isto doba misliti sve.
Ako bi, naime, mislio dio po dio i redom jedno pa drugo, ne bi
bio u vječnosti: ono što se zbiva jedno za drugiin, sve je u vre-
menu; naime, prije je i kasnije ono što je u slijedu, a nije sve is-
tovremeno.
Ako će, dakle, na isti način svi misliti sve, neće se razlikovati
jedni od drugih. Ako, naime, na isti način misle sve, na isti su
način sve, kad su već ono što misle. Ako bi pak na isti način bili
sve, neće jedan biti takav da se u njemu ne može imati dijela, a
drugi ne. Cija su, naime, mišljenja istovetna, i bivstva su im is-
tovetna, ako je baš mišljenje svakoga pojedinoga istovetno s nje-
govim bitkom, i ako je baš svaki pojedini oboje, i mišljenje i
bitak.
Zaista, dakle, preostaje da, ako ne bi svi sve mislili na isti
način, ili da ne misli svaki sve, nego jednu stvar, ili više stvari, a
ipak ne sve, ili sve na poseban način. Ali govoriti da um ne misli
sve znači pretpostaviti da um ne zna nešto od onoga što jest. Niti
će, naime, prelaziti ovamo i onamo i neće moći misliti ono što
nije prije mislio, kad je već nepokretan. A bit će lošiji od duše
koja u gibanju sve misli, kad već zbog svoje postojanosti misli
samo jedno.
Sve će, dakle, misliti na jedan poseban način (ili, naime, sve ili
jednu stvar ili sve na jedan poseban način), kad već mišljenje
vječno obuhvaća sve stvari i u svim umovima, ali u svakome
omeđuje sve svoje predmete osobitim svojstvom, tako da u
mišljenju i onome što se misli mora postojati jedan stanoviti
vladajući vid. jer se sve u isto doba po tome jednome posebnom
vidu misli, i jer taj jedan poseban način sobom sve obilježuje.
 17 1. ΤΊάς νους ημεριστός εστ,ιν οϋσια.
εί γάρ άμεγεθης καί άσώματος και ακίνητος, άμεριστος
εστι. παν γάρ το όπωσονν μεριστόν ή κατά πλήθος ή κατά
μεγεθος ή κατά τάς ενεργείας ίστί μεριστόν εν χρόνω φερομενας·
ό δε νους κατά πάντα αιώνιος, καί έπεκεινα σωμάτων, και j
ήνωται το εν αΰτώ πλήθος· άμίριστος άρα έστίν.
οτι μεν ούν άσώματος ό νους, ή προς εαυτόν επιστροφή ί?/λοΓ·
των γάρ σωμάτων οϋδεν προς εαυτό επιστρέφεται. οτι δε
αιώνιος, ή τής ένεργείας προς την ουσίαν ταυτότης' οντω γά ρ
δεδεικται πρότερον. οτι δε ήνωται το πλήθος, ή προς τάς ίο
ενάδας τάς θείας τον νοερού πλίνθους συνεχεία· αΐ μ ίν γάρ εισι
πρώτον πλήθος, οι δε νόες μετ’ εκείνας. εί ονν καί πλήθος άπας
νους, ά λ λ ’ ήνωμενον πλήθος· προ γάρ τον διηρημένον το σνν-
επτνγμίνον και έγγντερω τον ενός.
172. Π α ς νους άϊδίων ϊστί προσεχώς καί άμεταβλήτων κατ’ ι?
ουσίαν υποστάτης.
το γάρ άπο Ακινήτου παραγόμενον αιτίας άπαν αμετάβλητόν
εστι κατά τήν ουσίαν νονς δε ακίνητος, αιώνιος πάντη ών καί
έν αιώνι μενών. καί τώ είναι παράγει & αν παράγτρ εϊ δε άεί
εστι καί ωσαύτως εστιν, άεί παράγει καί ωσαύτως· ονκ đpa ao
ποτέ μεν δντων, ποτέ δε μη όντων αίτιος, α λλά των άεί όντων.
17 3 . Π α ς νους νοερως εστι καί τά προ αντον καί τά μετ
αυτόν· τά μεν γάρ εστι κατ’ αιτίαν, όσα μετ αυτόν, τά δε κατά
μεθεζιν, όσα προ αΰτον· νους δε αυτός εστι καί νοεράν ελαχεν
ουσίαν κατά τήν εαυτόν άρα νπαρ£ιν άφορίζει πάντα, και ά 35
κατ' αιτίαν ίατί καί ά κατά μεθεζιν.
και γάρ έκαστον, d>y πεφυκεν, οντω μετεχει των κρειττυνων,
ά λ λ ’ ονχ ώ? εκείνα εστιν. ήδη γάρ αν ωσαύτως υπό πάντων
μετείχετο· μετεχει δε ά λλα άλλως· κατά τήν ιδιότητα άρα των
μετεχόντων καί δύναμιν αί μεθεζεις. νοερως άρα εν τώ νώ τά 3°
προ αντον.

171. ϊ ουσία. Μ 2 «ί} η Γ) ά μίριστος 60 (άμόριστον Arg Cr.)

3-4 ^ κατά πλήθος f) κατά μ«7«0ο* U) (ί) κ. μ ί'γ. ή κ. π λ . dett., edd.) η άσώματος
4σ τιν Q\V 9 τ^ ν ουσίαν τα υτό της U) 'τ α υ τ ό τ η ς π . τ. ουσίαν detl.,
cdd.) 11 ταν cx της Μ I 2 καί om. Β πλήθος αιταί] τά πλήθος &παν
[M]\V Ι3 τ ιΐ ω om. dett., edd.)
172. 18 Ισ τ ι oin. Μ1 αιώνιος scripsi : αιωνίως ΙΟ πά ντη Β ί
πάντα cett. 19 4ν om. Μ ά άν παράγη [M ]Q f quecunque producit \V :
ά άν παρά*γοι Μ2 : ά π α ρ ά γ ίΐ BC1)
173. 22 νοίρώς DKM\V : νοίρός BCQ dett. 24 ίσα τά πρό [Μ ]
αύτός MQ, et lpse \\ : ά α υ τ ίϊ BCD dett. 25 «αυτοί» to (αυτοί» Cr®.)
26 καί άίχ) (<i>s τά A rg C r.) 28 <i>j 4κ ( 7να ξσ τινϋι) (ως 4κ«ινα 4κ*ίνά 4σ τιν edđ.^
ή&η scripsi : BCE : ή DQ : ή Μ\Υ 3° άρα otn. [Μ ] τω
οπι. [Μ]
 171. Svakije mn nedjeljivo bivstvo.
Ako je, naime, bez veličine, tijela i gibanja, nedjeljiv je. Sve,
naime, što god je djeljivo djeljivo je ili po mnoštvu ili po veličini
ili po djelovanjima koja se odvijaju u vremenu. Um je pak po sve-
mu vječan, i s onu stranu tijela, i mnoštvo se u njemu ujedinjuje:
nedjeljiv je, dakle.
Da je, dakle, um bestjelesan, to objašnjava njegovo vraćanje k
sebi samomu. Nijedno se, naime, od tijela ne vraća k sebi samo-
mu. Da je pak vječan, to objašnjava istovetnost njegove djelatnos-
ti s njegovim bivstvom. Tako smo, naime, prije pokazali. A da se
u njemu ujedinjuje mnoštvo, to objašnjava neprekidnost umnoga
mnoštva s božjim jedinicama. One su, naime, prvo mnoštvo, a
umovi poslije njih. Ako, dakle, i jest mnoštvo svaki um, opet je
ujedinjeno mnoštvo. Prije je, naime, od odvojenoga unutra opsto-
jeće i bliže je jednomu.

172. Svaki je mn uspostavitelj vječnih stvari i nepromjenjivih po

bivstvu.

Sve je, naime, ono što je proizveo nepokretan uzrok nepro-

mjenjivo po bivstvu. Um je pak nepokretan, kad je već u svakom
pogledu vječan i u vječnosti stalan. I proizvodi svojim bitkom
ono što proizvodi. Ako pak vazda jest i jest na isti način. vazda
proizvodi i na isti način. Nije, dakle, jednom uzrokom bića, a dru-
gi put nebića, nego vazda bića.

173. Svaki je inn mnan, i ono prije njega i ono poslije njega;jed
no je, naime. po uzroku, ono što je poslije njega. a drugo po
dioništvu. ono što je prije njega; sam je pak itm i stekao je
umno bivstvo; po vlastitoj, dakle. bitnosti sve omeđuje, i ono
što je po uz.roku i ono što je po dioništvu.
Jer svako počelo u skladu sa svojim naravnim sposobnostima
ima dijela u višim počelima, a ne u skladu s njihovima. U tome
bi, naime, drugom slučaju sve stvari imale u višim počelima di-
jela na isti način. Jedne, međutim, stvari imaju dijela na jedan
način, a druge na drugi. Do dioništva, dakle, dolazi u skladu s
osobitim svojstvom i s moću dionika. Na uman je, dakle. način u
iimu ono prije njega.
Nego zaista i ono poslije njega postoji na uman način. Ne sas-
loji se, naime, od posljedica, niti ih ima u sebi, nego njihove
 ά λλά μην καί τα μετ’ αυτόν νοερώς έστιν. ον γάρ εκ των
άποτελεσμάτων έστιν, ουδέ έκεϊνα εχει έν έαντώ, ά λλα τάς
αίτιας τάς εκείνων- εστι δέ πάντων τω είναι αίτιος- το δε είναι
αντοΰ νοερόν και τα αίτια άρα νοερώς εχει των πάντων.
ώστε πάντα νοερώς έστι πάς νοΰς, και τα προ αντοΰ και τά 5
μετ αυτόν, ώ ί ονν τά νοητά νοερώς εχει πας, οντω και τά
αισθητά νοερώς.
174. Π α ς νους τω νοεΐν ΰφίστησι τά μετ’ αυτόν, και ή ποίησις
kv τω νοεΐν, και η νόησις έν τω ποιεϊν.
ε ι’ γ ά ρ νοητόν έστι και νους ταντόν και το είναι έκάστου τη ίο
νόησα τη έν ίαντω [ταντόν], ποιεΐ δε ά ποιεί τω είναι, και παρ­
άγει κατά το είναι δ ιστι, καί τω νοεΐν αν παράγοι τά παραγό-
μενα. το γά ρ είναι και τό νοεΐν ei/ άμφω- κα ί γάρ ό ιόΟϊ καί
[πάν\ το δν το εν αύτώ ταντόν. εΐ ονν ποιεΐ τω είναι, το δε
είναι νοεΐν έστι, ποιεΐ τω νοεΐν. 15
κα ί ή νόησις η κατ’ ενεργειαν εν τω νοεΐν τούτο δε τω είναι
τ α ν τ ό ν τδ δε είναι εν τω ποιεϊν (το γά ρ άκινήτως ποιονν τό
εΐναι εν τω ποιεϊν-άεί εχει)· καί ή νόησις άρα εν τω ποιεϊν.
175. Π ά ς νους υπό των κατ ουσίαν άμα καί ενεργειαν
νοερών μετέχεται πρώτως. ίο
ανάγκη γάρ ή υπό τούτων ή ΰπ άλλων των νοεράν μεν
έχόντων την ουσίαν, μη αεί δε νοούντων. ά λ λ ’ νπ’ εκείνων
αδύνατον. καί γ ά ρ ή ενεργεια τον νον ακίνητος- καί ύφ
S)v άρα μετεχεται, ταντα άεί νοοΰντα άεί μετέχει, τής νοερας
ένεργείας άεί νοερά τά μετέχοντα ποιούσης. τω γ ά ρ αίωνίω 35
τής ένεργείας τό εν μέρει τινί τον χρόνον την ενέργειαν εχον
ά σ ν να π τ ον μεταζύ δε, ώσπερ εν ταϊς ούσίαις, οντω δή καί εν
ταΐς των ενεργειών έ£αλλαγαϊς τής αιωνίου πάσης ενεργειας
καί τής εν τινί χρόνω τελείας ή κατά πάντα τον χρόνον έχονσα
τό τέλειον. ούδαμον γάρ αί πρόοδοι γίνονται άμέσως, ά λλ ά 30
διά των συγγενών καί όμοιων κατά τε τάς υποστάσεις καί τάς
τών ενεργειών τελειότητας ωσαύτως, πάς άρα νους νπ
εκείνων μετέχεται πρώτως τών κατά πάντα χρόνον νοεΐν δννα-
μένων καί άεί νοούντων, εί καί κατά χρόνον ά λλ ά μη αιωνίως ή
νόησις. 35

173 . 4-5 τών . · · ιστι om. Q 5 fVri [M]VV : εχ*ι BCDM2 6 iras O) (iras
vovs ArgCr.)
174. 9 TTOtetv] νοΰν M primitus ίο ΐκάστου ex tκαστυν Μ II ευαυτψ
Q ταΰτόυ [M]W : om. BCDQM2: seclusi 12 κατά τb clrai'] τψ tlvat Q
τφ] τό C primitus, DQ 14 πάυ om. M'\V : seclusi alt. τό om Q (τψ
dett., edd.,/ 18 prius iroiuv lO (votiv dett. Cr.) ή om. M
uzroke. Jest pak uzrokom svega zahvaljujući svome bitku.
Njegov je pak bitak uman. I uzioke. dakle, svega posjeduje na
uman način.
Zato svaki urn u svakom pogledu postoji na uman način, i ono
prije njega i ono poslije njega. Kako, dakle, svaki ima mišljeno na
uman način, tako i ono što je sjetilno spoznatljivo ima na uman
nači n.

174. Svaki iim iiiiiovaiijein uspostavlja ono poslije sebe. i tvorlut

je ii iiiiiovanjti, a iunovanje u tvorbi.

Ako su, naime, mišljeno i um istovetni i bitaksvakoga po-

jedinoga s mišljenjem u njeimi, a ono što tvori tvori bitkom, i po
bitku proizvodi ono što jest, treba također da mišljenjem proizvo-
di proizvođeno. Bitak je, naime, i mišljenje, oboje, isto. Jer um i
ono što je u njemu su istovetni. Ako, dakle, tvori bitkom, a bitak
je umovanje, tvori umovanjem.
I mišljenje, ono po djelovanju, je u umovanju. Ono je pak is-
tovetno s bitkom. A bitak je u tvorenju (ono, naime, što
nepomično tvori vazda ima bitak u tvorenju). I mišljenje je, dakle,
u tvorenju.

175. U svakome iiinu prvotno imaju dijelo počela koja su unuia

istovremeno po bivstvu i cljelovanju.

Nužno je da u njemu imaju dijela ili ta ili druga počela koja

imaju umno bivstvo, unatoč tomu što ne umuju uvijek. Ali
nemoguće je da budu ova. Jer i djelovanje je uma nepokretno. I
doista ono što ima dijela, to vazda umujući vazda ima dijela, jer
umno djelovanje vazda tvori umne dionike. S vječnošću je,
naime, djelovanja neuskladivo ono što djeluje samo u stanovitom
odsječku vremena. No u sredini se nalazi, kako među bivstvima,
tako i u stupnjevima djelovanja, između onog djelovanja koje je
sve vječno i onoga koje je potpuno u stanovitom vremenu ono
koje u svom vremenu ima svoju potpunost. Nigdje, naime, do
proishođenja ne dolazi neposredno, nego posredstvom srodnih i
sličnih članova i isto tako po opstojanjima i potpunostima djelo-
vanja. U svakome. dakle. umu prvotno imajii dijela oni elanovi
175. 24 post wv ins. η ćvtpytut φασίν [M]\V ά() νουνντα [M]Q\V : om.
HCDM2 35 post tv(pytias ins. δυνάμεις (J 29-30 r i τίλίΐο»' ϊχ ο ν σ α Q
33 votiv om. [M ]
 ίκ δή τούτον φανερόν ότι ψ υ χ ή ν ποτέ νοούσαν, ποτέ δε μή,
νον προσεχώς μ ετ ίχ ειν άδννατον.
17β. Π άντα τά νοερά είδη και ίν άλλήλοις εΐσι και καθ
αυτό εκαστον.
ει γά ρ άμεριστος πας νους και ήνωμένον διά την νοεράν -■
άμερειαν και το ίν αύτω πλήθος, εν ίν'ι πάντα οντα και άμερεΐ
ήνωται άλλήλοις, καί φοιτά πάντα διά πά ντω ν εΐ δε άθλως
εστι πάντα και άσωμάτως, ά σ ύ γ χν τ ά εστι προς ά λλ η λ α , και
χωρίς έκαστον φυλάττον την εαυτού καθαρότητα μενει ό εστι.
δηλοι δε το μεν ά σνγχντον των νοερά>ν ειδών ή των ίκάστον ·°
διακεκριμενως μίτεχόντων Ιδιάζονσα μίθεξις. εί μή γάρ τά
μετεχόμενα διεκεκριτο και ήν χωρίς άλλήλων, οΰδ’ αν τά μετε-
χοντα αυτών ίκάστου μετείχε διακεκριμενως, ά λ λ ’ ήν άν πολλω
μάλλον (ν τοΐς καταδεεστεροις αδιάκριτος σύγχνσις, χείροσιν
ονσι κατά την τ ά ζ ι ν πόθεν γά ρ αν ίγίνετο διάκρισις, των ·5
νφιστάντων αυτά και τελειούντων αδιάκριτων οντων και συγ-
κεχ υμένων,
το δε αύ ήνωμίνον των ειδών ή τον περιεχοντος άμερής
νπόστασις τεκμηριονται και ή ίνοειδής ουσία, τά γά ρ ίν
άμερεΐ και ίνοειδεΐ την νπαρξιν εχοντα, ίν τω αύτω άμερίστως ίο
όντα (πά>ς γάρ άν μερίσαις τό άμερες και τό (ν ;), όμον ίστι
και (ν άλλήλοις, όλα δ ί όλων φοιτωντα άδιαστάτως. ού γάρ
διαστατόν τό περιεχον, και ώς (ν διαστατά τό μεν ίν τωδί, τό δε
ά λλα χ ον, ά λ λ ’ άμα ίν τω ά μίρεΐ και ίν'ι π α ν ώστε και ίν
άλλήλοις. 25
πάντα άρα τά νοίρά είδη και ίν άλλήλοις ίστιν ήνωμίνως
και χωρίς έκαστον διακεκριμενως. ( ΐ δ ί τις ίπ ι ταΐσδε ταΐς
άποδείζεσι και παραδειγμάτων δίοιτο, τά θεωρήματα νοείτω τά
ίν μια ψ υχή- ά δή πάντα ίν τη αυτή οντα άμεγίθει ουσία και
ήνωται άλλήλοις (τό γά ρ άμεγεθες ον τοπικώς εχει τά ί ν αύτω, 3ο
ά λ λ ’ άμερίστως και άδιαστάτως) [καί ήνωται] και διακεκριται·
πάντα γά ρ εΐλικρινως ή ψ υχ ή προάγει και χωρίς έκαστον,
μηδέν ίφελκονσα άπό των λοιπών, ά εΐ μή διεκεκριτο άει κατά
τήν εξιν οΰδ’ άν ή ίνεργεια διίκρινε τής ψυχής.

17β. 5 ίστί Q 6 prius καί MW : οιη. cett. ίντα ω (om. ecld.)

άμ*ρη MW 7 “*άντα οπι. BCD 8 *ση πάντα Ού (οιη. Ο Port. : πάντα
τά votpa cffiij ex coni. suppl. Cr.) άσίτγχυτα £στα» MVV 11 *1 μη "γάρ
Μ : tt yap μ4\ BCDQ 15 iytvtTo Μ (ex *yiv*To),Q 18-19 υ-κάστα&η άμ^ρά]*
Q 19 τεκμηριονται BCDQM2 : τεκμηριοννται [M]\V : τεκμηριοι Ο8 in mg.,
quođ maUm. 20 ενοει&η B primitus, t), M primitus 21 alt. r 6 om. Q
23 alt, iv om. M1 26 Ιστίν BCD[M]W : ίστ\ καί QM2 27 ταΓσδίτcus
BD (et sic voluit M2) : rais δίτταίί C : re?r M*QW 31 κα) ήνωται om. [M]W :
koji kroza sve vrijeme mogu umovati i koji vazda umuju, iako je
njihovo mišljenje u vremenu, a ne vječno.
Odatle je zaista jasno da je nemoguće da duša, koja jednom
umuje a drugi put ne, neposredno ima dijela u umu.

176. Svi se iimni oblici i nalaze jedan u dritgo/ne i svaki je pojedi-

ni po sebi saniome.
Ako je, naime, svaki um nedjeljiv i ujedinjen zahvaljujući um-
noj nedjelji vosti kao i mnoštvo u njemu, tada svi oblici, jer ih
sadrži jedan i nedjeljiv um, bivaju sjedinjeni jedni s drugima, i
sve prodire kroza sve. Ako pak sve opstoji na netvaran način i bez
tijela. nema brkanja jednih s drugima i svaki pojedini napose
čuvajući svoju čistoću ostaje ono što jest.
Da se umni oblici međusobno ne brkaju objašnjavaju sebi
svojstvena posebna dioništva koja stječu u njima niža počela koja
mogu imati dijela u bilo kome obliku neovisno o drugima. Ako
se, naime, članovi u kojima se ima dijela ne bi naizmjence raz-
likovali i bili odvojeni, tada ni dionici ne bi mogli u njima imati
dijela na poseban način, nego bi kudikamo prije došlo među niži-
ma do nerazlučive zbrke, jer su niži po položaju. Odakle bi,
naime, moglo dolaziti do razlučivanja, ako bi oblici koji ih us-
postavljaju i usavršavaju bili nerazlučivi i zbrkani?
Ujedinjenost pak oblika očituju nedjeljivo opstojanje i jednot-
no bivstvo uma koji ih obuhvaća. Budući da imaju bitnost u
nedjeljivome i jednotnome, jer u njemu postoje na nedjeljiv način
(kako bi, naime, podijelio nedjeljivo i jedno?), zajedno su i jedni
u drugima, sve prodirući jedni kroz druga bez prostornog razma-
ka. Ono, naime, što ih sadrži nije prostorno protežno, i ne obu-
hvaća, kao što je to kod protežnosti, ovdje i drngdje, nego u
nedjeljivome i jednome istodobno sve. Zato se oblici i nalaze jed-
ni u drugima.
Svi se, dakle, umni oblici nalaze i jedni u drugima na jednotan
način i svaki pojedini za sebe razlučeno. Ako bi tko k ovim
dokazima trebao i primjere, neka razmotri poučke na primjeru
jedne duše. Zaista, sve ono što postoji u istome neprotežnom
bivstvu je ne samo ujedinjeno jedno s drugim (ono, naime, što je
neprotežno nema mjesno ono u sebi, nego nedjeljivo i bez pros-
tornog razmaka), nego je i razlučeno između sebe. Dušn. naimc.
seclusi δ ια κ ίκ ρ π α ι BCDQM2 : δια κ (κ μψ 4νω 5 [M]W 33 ίφίΚκουο'α HCD dett.,
attrahens W : άφ ί\κουσ α Μ : ύφί\κου<τα Q 34 ϊζ ιν BCDM'* : [M]QW
 177. Π α ς νους πλήρωμα ών ειδών, ο μεν όλικωτέρων, ό δε
μερικωτέρων έστι περιεκτικός εΐδών και οί μεν ανωτέρω νόες
όλικώτερον εχουσιν όσα μερικώτερον οί μετ’ αυτούς, οί δε κατω­
τέρω μερικώτερον δσα όλικώτερον οί προ αυτών.
οί μεν γάρ ανωτέρω δυνάμεσι χρώνται μείζοσιν, ένοειδέστεροι 5
των δευτέρων ό ντα · οί δε κατωτέρω, πλη θι’νυμενοι μάλλον,
έλαττοΰσι τάς δύναμαι άς έχουσι- τά γάρ τω ένί συγγενέσ­
τερα, τω ποσω συνεσταλμένα, τή δυνάμει τά μετ' αυτά
ύπεραίρει· καί τά τοΰ ένοί πορρώτερον εμπαλιν. δΰναμιν ουν
οί ανωτέρω προστησάμενοι μείζονα, πλήθος δε έλαττον, δι’ ίο
έλαττόνων κατά το ποσδν ειδών πλείω παράγουσι διά την δύνα-
μ ι ν οί δε μετ εκείνους διά πλειόνων έλάττω κατά την τής
δυνάμεως ελλειψιν. εί ούν εκείνοι δι’ έλαττόνων πλείονα παρ-
άγουσιν, όλικώτερα τά εν αύτοις είδη· καί εί οι'δε διά πλειόνων
έλάττονα, μερικώτερα τά έν τούτοις. >5
ε£ ών δή συμβαίνει τά καθ’ εν είδος έκ των ΰπερτέρων άπο-
γεννώμενα κατά πλείους ιδέας έκ των δευτέρων διρρημένως
παράγεσθαι, καί εμπαλιν τά διά πολλών καί διακεκριμένων
ιδεών ΰπδ τών καταδεεστέρων παραγόμενα δι έλαττόνων. καί
όλικωτέρων ΰπδ τέον ανωτέρω παράγεσθαι· καί το μεν όλον καί ίο
κοινόν πάσι τοΐς μετέχουσιν άνωθεν παραγίνεσθαι, τό δε μεμε-
ρισμένον καί το ίδιον έκ των δευτέρων. οθεν οί δεύτεροι νόες
ταϊς των ειδών μερικωτέραις διακρίσεσιν έπιδιαρθροΰσί πως καί
λεπτουργοΰσι τάς των πρώτων είδοποιίας.
178. Π α ν νοερόν είδος άϊδίων έστίν υποστατικόν. 25
εί γάρ αιώνιόν έστι και ακίνητον παν, αμεταβλήτων έστί
κατ’ ουσίαν αίτιον καί άϊδίων υποστάσεων, ά λ λ ’ οΰ γινομένων
καί φθειρομένων ώστε παν τό κατ είδος νοερόν ΰποστάν
[i'oepoi'] άίδιόν έστι.
καί γάρ εί αΰτώ τω είναι πάντα τά είδη παράγει τά μετ’ γο
αυτά, τό δε είναι αυτών άεί ωσαύτως εχει, καί τά [παραγόμενα]
α π’ αυτών ωσαύτως ε£ει καί άΐδια εσται. ούτε άρα τά γενητά
κατά τινα χρόνον α π ’ αιτίας ΰφέστηκεν ειδητικής ούτε τά φθαρτά,
177. 3 S<roCDQM2: 'όσψ Β[Μ]\Υ 4 'όσα BCPQM 2 : οσψ [M ]W
5 ανώτεροι MQ 8 μ ε τ ’ αυτά ( JA i^ M 1 incert. )W : μετά τα ΰτα BCI1M2
13 ελ λειφ ινεο (ίλλαμψίκίΐεπ., eđ<1.) ιτλοωί,) 17 δνηρημένως BCOM W :
δηρρημένατ Q (διρρημένων Λ 1ι;( Γ. . ι 8 τά . . . διακεκριμενων] τ ά διακεκριμένα
Μ 19 ιδεών C ex corr., *3\V, ΐδών (sic) BD : ειδέων Μ 19-20 καί όλικωτέρων
ότεδ των ίο (καί Ct ΰτεδ των ο Π1. eđil.) 23 ειδών [Μ]\\ : ΐδών 111 ), ιδεών ex
ειδών C , Ιδίων QM2
1 7 8 . 29 νοερόν οπι. M lQ\V : scclu^i 3° - 1 Pt7 ' αυτά Q\V : μετά τα υτα
cett. 3 1 αυτών Β( !>0 Μ- : αυτό Μ 1 : ipsoautem esse ( — τψ δ. είναι αΰτιρ V)
\Υ παραγόμενα Q M '£ : 0111. BCDM1! ! ' : seclnsi 32 γ ιν μ τ ά scri]wi :
γενντ\τά B C P Q (^enerabilia W) : γένη τά Μ 33 ειδικής (.'
sve to proizvodi u čistoći i napose svako pojedino, ništa ne
vukući za sobom od ostalih, koji, ako ne bi bili razlučcni vazda po
sposobnosti, ne bi ih razlučivalo ni djelovanje duše.

177. Svaki je uni piinoćci oblika, ali jedan obidivaća općenitije

oblike, a drugi posebnije: a viši umovi iinajii na općenitiji
način ono što oni poslije njib iinajit na posebniji. dok niz 't ima-
ju na posebniji način ono što ovi prije njih imajit na općenitiji.
Viši umovi, naime, raspolažu većim moćima, jer su jednotniji
od drugotnih. Drugotni pak, jersu u većoj mjeri umnažani, sma-
njuju moći koje posjeduju. Počela, naime, koja sn siodnija s jed-
nim, koliko je njihov broj uži, toliko nadvisuju ona poslije sebe.
A ona koja su od jednoga udaljenija, obrnuto. Moć, dakle, viši
umovi pokazuju veću, a mnoštvo manju, te zahvaljujući moći
proizvode više učinaka s pomoću manje količine oblika. Oni pak
poslije njih proizvode manje učinaka s pomoću više oblika, pora-
di slabljenja moći. Ako, dakle, oni s pomoću manje oblika pro-
izvode više, općenitiji su u njima oblici. I ako ovi s pomoću većeg
broja proizvode manje, oblici su u njima posebniji.
Iz svega toga doista slijedi da stvari što ih rađaju viši umovi s
pomoću pojedinačnog oblika bivaju proizvođene odjelito od izve-
denih umova s pomoću većeg broja oblika. I obrnuto, stvari što ih
proizvode niži umovi s pomoću mnogih i različitih oblika bivaju
proizvođene od viših umova s pomoću manjeg broja općenitijih
oblika. I što je općenito i zajedničko svim dionicima, to im dolazi
odozgor, a što je djelomično i posebno, to im dolazi od drugotnih
umova. Odatle drugotni umovi posebnijim razlučivanjima oblika
raščlanjuju na neki način i sprovode u pojedinostima u djelo ob-
likotvorstva prvotnih umova.

178. Svaki je mnni oblik uspostavan z.a vječne stvari.

A k o je, naime, svaki umni oblik vječan i nepokretan, on je
uzrokom po bivstvu nepromjenjivih i vječnih opstojnosti, a ne
stvari koje nastaju i propadaju, tako da je sve što opstoji zahvalju-
jući umnom obliku vječno.
Jer, ako svi oblici samim svojim bitkom proizvode svoje
posljedice, a njihov je bitak vječno slobodan od promjene, tada će
i njihovi proizvodi biti iiepromjenjivi i vječni. Niti, dakle, stvari
koje su postale u neko određeno vrijeme rnogu crpiti svoju
opstojnost od oblikovnog uzroka, niti mogu propadljive stvari,
kao propadljive, imati prethodni umni oblik. Bile bi. naime. ne-
 tj φθαρτά, ΐϊδος e \ f t νοιρόν πρ ονπά ρχον ήν γ ά ρ αν άφθαρτα
καί άγένητα, προς έκλινα την νπόστασιν έχοντα.
179- Π α ς ό νθ(ρος αριθμός πζπέρασται.
( ΐ γ ά ρ έστι μ ίτ αυτόν άλλο πλήθος κατ ουσίαν νφυιμένον,
και ούτος έγγυτέρω τον ένός, έκΰνο δέ πορρώτ^ρον, το δέ έ γ γ ν- 5
τέρω τον ένός ίλαττον κατά το ποσόν, πλιϊον δέ το πορρώ-
τίρον, κα ι ό νουρός αριθμός έλάττων άν (ίη παντός τον μ ΐτ
αντόν πλήθους. ούκ άρα άπιιρός έστι· πυπέρασται άρα το
πλήθος των νόων. το γάρ τίνος ΐλαττον ούκ άπυιρον, διότι το
άπαρον ούδ(νός έλαττον, ή άπ(ΐρον. ίο
18 0 . Π α ς νονς όλος έστιν, (ονχ) ώς έκ μύρων ύποστάς
[ίκαστος και ήνωται τοΐς άλλοις και διακέκριται α π ’ αυτών],
ά λ λ ’ ό μ'(ν άμέθικτος νους απλώς όλος, ώς και τά μέρη πάντα
όλικώς έχων έν έαντω, των δέ μίρικών έκαστος ώς έν μέρα τό
όλον ( χ α , και ούτως πάντα έστ'ι μερικώς. 15
e< γάρ καθ' έ’ ν πάντα, τό δέ καθ έν ούδέν άλλο έστιν ή
μερικώς, τό άρα όλον όντως έστιν έν έκάστω τούτων μιρικώς,
καθ’ έν τι των μίρικών έπικρατονν έν τοΐς πάσιν άφοριζόμινον.
181. Π α ς ό μιτίχόμυνος νονς ή θαός έστιν, <»s θιών έξημ-
μένος, ή νοερός μόνον. ίο
t i γάρ (στιν ό θ(ΐος καί άμέθικτος νονς πρώτως} τοντω
δήπον σ υ γ γ ιν ή ς έστιν οΰχ ό κατ άμφότιρα διαφέρων, και τώ
μή (ΐναι θιΐος και τω μη άμέθικτος ι ι’ναΐ" τά γάρ κατ’ άμφω
άνόμοια άσνναπτα άλλήλοις. δήλον δή ονν ότι τή μέν όμοιόν
έστι τω πρώτως όντι νω τό μέσον, τή δέ άνόμοιον. ή ονν άμέθ- 25
ί κτόν έστι και οΰ θιϊον ή μ ιτιχ όμ ινον καί θάον. ά λλα παν
τό άμέθικτον θιΐον, cos τω έν'ι την άι'άλογον τάξιν έν τω π λ ή θ α
λαχόν. έ’ σται άρα τις νονς θιΐος άμα και μιτιχόμινος.
α λλά μην ιίναι δ(ΐ νονν και μή μιτέχοντα των θιίων ένάδων,
α λλά νοονντα μόνον' καθ’ έκάστην γά ρ σαράν τά μέν πρώτα 30
και τή έαντών μονάδι συνημμένα μ ιτ έ χ ιιν δύναται των έν τή
νπιρκιιμένρ προσιχώς τάζα, τά δέ πολλοστά από τής άρχικής
μονάδος ούχ οϊά τέ έστιν έκιίνων έξήφθαι.

179 . 3 & ηοη *ffnoscit Άνάτττ. n j 6 . 15 τππΈρασθαι Μ 4 αυτόν ο.)

(αυτό tacite Cr.) 5 o lro s BCDQ : ovrus M\V unde ortus totum lociim
iniuria refinxit Cr. 5-6 Ε γγύτερον Q dett.
18 0 . II ο ν χ insertii l l —12 Έκαστος ίπτοστάς Q 12 Έκαστος . . . αυτών
seclusi 13 καί om. (Jdelt. 14 ώ$ om. M*W 15 ζχ^ι] i'y€i C
18 Έν τοίς ira<riv] Ιν τών πά ντω ν Q
181 . 3ΐ τούτο Μ 22 et 23 τψ bis Μ : τό cett. 25 τ<£]τό Μ2 (om. ArgCr.)
ff] (sic) B, (i M2 25-6 άμΈθΐκτον Έσται Q 27 τ η ν o) (om. Cr. tacite)
29 . . . μ*τΈ χοντα 03 (om. O Port.j καί om. Cr.) 3° νοουντα] νουν υντα
Q 31 μονάδι MQW : Ένάδι BCD 3 2 Tci£ei ποοσεχω ς BCDO
propadljive i nepostale, ako bi njihova opstojnost bila utemeljena
u takvim oblicima.

179. Cijeli je itinni niz ograničen.

Ako, naime, jest poslije njega drugo mnoštvo koje je po
bivstvu niže, i ako je taj niz bliže jednomu, a ono mnoštvo dalje,
pa ako je ono što je bliže jednomu manje po količini, a veće ono
što je od jednoga dalje, tada i umni niz treba da bude brojčano
manji od svakoga mnoštva poslije sebe. Umni niz, dakle, nije
neograničen. Ograničeno je, dakle, mnoštvo umova. Nije, nairne,
neograničeno ono što je od nečega manje, zato što neograničeno
nije, kao neograničeno, ni od čega manje.

180. Svaki je itin čitav, ne kao onaj koji je došao u opstojnost sas-
tavljanjem iz dijelova, nego je uin u kome se ne može imati di-
jela čitav naprosto, kao onaj koji u sebi iina i sve dijelove na
općenit način, a svaki pojedini od posebnih mnova, kao što u
dijelu posjeduje cjelimi. tako je i u svakom pogledu poseban.
Ako sve stvari jesu u jednome stanovitom vidu, a u jednom e
stanovitom vidu ne znači ništa drugo nego posebno, tada je. dakle,
cjelina u svakome pojedinome od tih na poseban način, jer je
ograničena jednim stanovitim posebnim vidom koji vlada
sveukupnim sadržajem posebnog uma.

181. Svaki nin u kojeinu se ima dijela je ili božji, je r je povezan s

bogovi/na, ili je čisto itinan.
Ako je, naime, prvotan um božanski i ako se u njemu ne može
imati dijela, s njime je zacijelo srodan ne um koji se od njega raz-
likuje u oba pogleda, i time što nije božanski i time što nije takav
da se u njemu ne može imati dijela; počela, naime, koja su po
obojemu neslična međusobno su nepoveziva. Zaista je, dakle, jas-
no da srednji član sliči prvotnom umu i jednome od ovih pogleda,
a da se u drugome od njega razlikuje. Ili je, dakle, ono u čemu se
ne može imati dijela i što nije božje ili je ono u čemu se ima dijela
i što je božje. Ali sve ono u čemu se ne može imati dijela je božje,
jer je u mnoštvu polučilo onaj položaj koji odgovara jednomu. Bit
će, dakle, posrijedi stanoviti um koji je istodobno božji i u kome
se ima dijela.
Nego, doista, mora postojati stanoviti um koji nema dijela u
božjim jedinicama, nego samo umuje. U svakome, naime, pojedi-
nom nizu prvi članovi koji su tijesno povezani sa svojom vlasti-
 ίστιν άρα καί νους θιΐος και νοΰς τις νοίρός μόνον, ό μ(ν
κατά την ιδιότητα την vofpav ίστάμίνος, ην από τής taVTOV
μονάδος ί χ α [<c« i τοΰ άμιθίκτον]· ό δό κατά την ό'νωσιν, ην απο
τής μ(τ(χομ ίνης ίνάδος ΰπ(δί£ατο.
182. Π ά ς θ(ίος νοΰς μ(Τ(χόμ(νος υπό ψ υχώ ν μ (τ ίχ (τ α ι 5
θ(ίων.
(ϊ γά ρ ή μόθ(£ις ίξομοιοϊ τω μίτιχομίνω τό μ ίτ ίχ ο ν και
σνμφνός ά π ο τ ίλ ΰ , δήλον δη ότι θ(ίαν (ίναι ψ υ χ ή ν ανάγκη την
τον θ(ίον νοΰ μ ίτ ίχ ο ν σ α ν και (ίς θ(ίον νονν άνηρτημίνην, καί
διά μισόν τον νον τής ίν αύτω θ(ότι/τος μετέχειν. ή γάρ θίότης ίο
συν(£άπτα τιο νω τήν μίτέχουσαν αντοΰ ψ υ χ ή ν καί σννδιί τώ
θ(ίω1 τό θ(ϊον.
183. Π α ς νους μ(Τ(χόμ(νος μέν, νο(ρός δό μόνον ών, μ(τ-
έχ(τα ι υπό ψ υχώ ν οντ( θ(ίων οϋτ( νοΰ καί άνοιας έν μίταβολή
γινομένων. Γ5
ού'τ( γάρ θ(ίαι ψ υ χ α ί (ίσιν αί τοιαϋται, ουδό νοΰ μίτέχουσαι
(θ(iovy θ(ών γάρ αί ψ ν χ α ι διά νοΰ μ(τ(χουσιν, ώς δέδακται
πρότίρ ον οντ( [αί] μίταβολής δ(κτικαί· πας γάρ νοΰς υπό τώ ν
κατ’ ουσίαν ά(ί και κατ' ένέργίΐαν νοερών μ(Τέχ(ται (και γάρ
τοΰτο δήλον έκ τάιν έμπροσθεν). ao
184. Π άσα ψ υ χ ή ή θ(ία έστίν, ή μ ίτ α β ά λ λ ο ν σ α άπό νοΰ
(ίς άνοιαν, ή μ(ταξν τούτων ά(ί μόν νοοΰσα, καταδίίστέρα δό
τών θ(ίων ψυχών.
eί γά ρ ό μόν θΰος νοΰς υπό θίίων μ(τέχ(τα ι ψυχών, ό δό
νο(ρός μόνον υπό τών μήτ( θίίων μήτ( μ ίτα βολής δίκτικών άπό aj
νοήσΐως (ίς άνοιαν, (ίσί δό και αί τοΰτο πάσχουσαι καί ποτό
μόν νοοΰσαι, ποτό δό μή, φανερόν ότι τρία γένη τών ψ υχώ ν
( ί σ ι ν καί πρώται μόν αί θ(ΐαι, δ(ύτ(ραι δό τών μή θίίων αί
ά(ί νοΰ μίτέχονσαι, τρίται δό αί ποτό μόν (ίς νοΰν, ποτό δό (ίς
άνοιαν μίταβάλλονσαι. 3°
181. I καί vovs Bfios KCO : om. M(J\\ τυ [M]\V : om. BCDQM2
2 α & ιό τη τα Μ ιστάμ+ νοτ] an υ φ ισ τά μ εν ο ί ? 3 κα» τοΟ άμ«0*κτου seclusi (καί
om. C r 2. ) 4 ίνάδο* ( M^]QW : μονάδος BCI.)M-
182 . 7 ** cx 4; Μ 9 νον om. Μ 1 ιο θ ε ιό τ η τ os et Θειότης BCD
II αυτόν] α ύ τψ CD <τυνδατμ *7 R 12 θείψ BODM 2 : θεφ [Μ ]0 \V rbv
θειον Μ 2
183 . 13 νοερώς Μ primitus? om. Μ 'λΥ 17 θείου nddidi cx
Nicolai coniectura 18 αί om. BCDM 1 : seclusi
184 . Tiluhim περί ψι/χί)ί praebent CDKM 22 «ij MQ : πρός BCI) μ \ν
voovora OW : μενονετα cett. 28 εισ ιν om. Q μ-η otn. Q
tom jedinicom mogu imati dijela u odgovarajućim članovima
ncposredno nadređenog reda, a oni koji su višestruko udaljeni od
svoje izvornc jedinicc nisu sposobni da se priključe tom redu.
Postoji. dakle. ne samo božji um. nego i stanoviti um koji je
samo uman. onaj koji opstoji po umnoj osobitosli koju ima od
vlastitc jedinice. Prvi pak opstoji pojeđnoti koju je primiood jc-
dinice u kojoj se ima dijela.

182. U svakome božjem iiinu u konie se i/na dijela imajii dijcda

hožjc du.še.

Ako, naime. dioništvo izjednačuje dionika s onim u čemu se

ima dijela i uzrokuje to da posjeduje istu narav, jasno je da je duša
koja ima dijela i koja je povezana s božjim umom i sania božan-
ska, i da posredništvom uma ima dijela u božanstvu u njemu.
Božanstvo, naime, sudjeluje u povezivanju sudioničke duše s
iiniom i božjc povczuje s božjim.

183. Svaki um n kome se ima dijela. ali koji je ćisto uiiian, daje
dijela diišama koje nisu ni božje niti postajit n izjnjeni muu i
neunuiosti.

Niti sii, naime. takve duše božje, niti imaju dijela u božjem
umu. Duše, naime. bogova imaju dijela zahvaljujući umu, kao što
smo prije pokazali. I ne pripuštaju promjenu. U svakome, naime,
umu imaju dijela ona počela koja su po bivstvu vječna i po đjelo
vanju umna (i to je, naime, jasno iz prije rečenoga).

184. Svakaje duša ili božja. ili podliježe promjeni iz iuiia u neum
nost. ili je izjnedn toga, vazda umujuća. ali niža od božjih
dnša.

Ako. naime, u božjem urmi imaju dijela božje duše. pa ako

čisto umno u dušama koje nisu božje n e pripušta promjenu iz uma
u neumnost. te ako i one koje podliježu takvoj promjeni postoje i
jednom uimiju. a drugi put ne, očito je da postoje tri roda duša. I
prve sli božje, dmge su pak one k o je n c pripadaju božjima i vazda
imaju dijela u umii, a trećc se jcdnom mijcnjaju u um. a drugi put
u ncumnost.
 185. Π ά σ α ι μεν αί θεΐαι ψ υ χ α ί θεοί είσι ψνχικώς, πάσαι δε
αί τον νοερού μετέχουσαι νοΰ θεών οπαδοί άεί, πάσαι δε αί
μεταβολής δεκτικαί θεών οπαδοί ποτέ.
εί γάρ αί μεν εχουσι το θειον φως άνωθεν έπιλάμπον, αί δε
άεϊ νοοΰσιν, αί δε ποτέ ταύτης μεταλαγχάνονσι τής τελείότητος, 5
αί μεν εν τώ πλήθει των ψ υχώ ν άνάλογον ΐστανται θεοΐς· αί
δε αεί συνέπονται θεοΐς, κατά νουν ένεργονσαι άεί, καί τών θείων
έζήρτηνται ψυχών, τοΰτον εχουσαι προς αΰτάς λόγον, όν το
νοερόν προς το θειον αί δε ποτέ νοονσαι καί επονται ποτέ θεοΐς,
οϋτε νον μετέχειν άεί ωσαύτως ούτε ταΐς θείαις σννεπιστρέφεσθαι ίο
ψ ν χ α ΐς άεί δυνάμει>αι (τό γάρ ποτέ νον μεταλαγχάνον οΰδεμία
μηχανή τοΐς θεοΐς άεί σννάπτεσθαΐ).
1 8 6 . Π ά σ α ψ υ χ ή άσώματός έστιν ουσία καί χωριστή
σώματος.
εί γά ρ γινώσκει έαντήν, παν δε τό εαυτό γινώσκον προς ιρ
εαυτό επιστρεφεται, τό δε προς εαυτό έπιστρέφον ούτε σώμα
εστι (παν γάρ σώμα προς εαυτό άνεπίστροφον) ούτε σώματος
άχώριστον (καί γ ά ρ τό σώμάτος άχώριστον ού πεφυκε προς
εαυτό επιστρεφειν χωρίζοιτο γά ρ αν ταύτη σώματος), ή άρα
ψ υ χ ή ούτε σωματική εστιν ουσία οϋτε σώματος άχώριστος. ιο
ά λλά μήν ότι γινώσκει έαντήν, φανερόν εί γάρ καί τά ύπέρ
αυτήν γινώσκει, καί έαντήν πεφυκε γινώσκειν πολλώ μειζόνως,
ά π ’ αιτίων τών προ αυτής γινώσκουσα έαντήν.
187. Π ά σ α ψ υ χ ή άνώλεθρός εστι καί άφθαρτος.
πάν γά ρ τό όπωσονν διαλύεσθαι καί άπόλλνσθαι δυνάμενον 25
ή σωματικόν εστι καί σύνθετον ή εν νποκειμενω τήν ύπόστασιν
ε λ α χ ε · καί τό μεν διαλυόμενον, ώ ί έκ πολλών ύπαρχον, φθεί­
ρεται· τό δε εν έτερω είναι πεφυκός τον υποκειμένου χωριζό-
μενον άφανίζεται εις τό μή όν. ά λλά μήν ή ψ υχ ή καί άσώ­
ματός εστι καί εξω παντός υποκειμένου, εν έαυτή ονσα καί 3ο
προς έαντήν έπιστρέφονσα. άνώλεθρός άρα εστι καί άφθαρτος.

18 5 . I αί θ(ΐαι ψ υχ α ί MXQ\V : ψ ύχ α ϊ θ*7αι BCD, ψ υ χ α ί Μ2 2 μ € τό χο υ σ α ι

νου om. BC 1.) 2 et 3 οπαδοί bis DQ 2 δ* om. Μ primitus 5 ante
ταντ-ης in M parva rasura 8 ante \6 y o v in M parva rasura, ubi fort. scriptum
erat τό ν 9 νοονσαι] ćvepjovirai Q ex coit . alt. π ο τό to (om. Port. Cr1.)
τοΓϊ Q 12 ro 7s 00 (om. edd.) 6ciots C
18 6 . 16 σώ μα] σώματος Μ2 17 άνςπίστροφον irpbs ία υ τό BCDO 18—19
irpbs αυτό Ml 19 η [M]QW : πάσα HCDM* 21-2 τά ύττέρ ίαυτή»' Μ
23 ante άπ1 αίτιω ν fort. inserendum (tanquam \V) τrpb ία υτη ς Q
187. 31 ά νώ λ ί θ ρ ό ς 4σ τ ι ν &pa BCDO
 185. 5 ir .sn božje duše duševno bogovi. sve pak one koje iinaju di-
jela u itniiionie iiiiin su vječito bozji pratioci. a sve one kojc
pripnštajn proinjenu su gdjekada bozji pratioci.

Ako, naime, jedne duše imaju božju svjetlost koja ih odozgora

obasjava, druge vječno umuju, a treće gdjekada polučujii dijcla u
toine savršenstvu, tada prvi rod duša zauzima položaj u
duševnom nizu koji odgovara bogovima, druge vječno prate bo
gove, kad su vcć po unui vazda djelatne, i povezane su s božjim
dušama, budući s njima u istome odnosu koji ima umno prcma
božjem. a treće koje gdjekada umujii i slijede gdjekada bogove.
jer nisu u stanju vazda nepromijenjeno imati dijela u uimi niti se
vazda obraćati prema božanskim dušama (ono, naime, što samo
gdjekada polučuje dijela u iiniu nikakva dosjetka ne može vazda
povezivati s bogovima).

186. Svaka je duša bestjelesno bivstvo i odvojiva je od rijela.

Ako, naime, spoznaje samu sebe, a sve što spoznaje samo sebe
obraća se prema sebi samomu, a ono što se obraća prema sebi
samomu nije niti tijelo (svako je, naime. tijelo neobratljivo k sebi
samomu), niti je neodvojivo od tijela (jer ono što je neodvojivo
od tijela po prirodi nije sposobno da se obraća k sebi samomu; na
taj bi se, naime, način odvajalo od tijela), duša, dakle, nije niti tje-
lesno bivstvo niti je neodvojiva od tijela. Nego doista da spoznaje
sebe samu, to je očito. Ako, naime, spoznaje počela iznad sebe, u
puno je većoj mjeri sposobna da upoznaje i sebe samu, izvodeći
svoju samospoznaju iz svojih uzroka koji joj prethode.

187. Svakaje duša neupropastiva i nepropodljiva.

Sve, naime, što je sposobno da bude rastavljeno i upropašteno

ili je tjelesno i sastavljeno ili je opstojnost polučilo u podlošku. I
prvo, ako se rastavlja, budući načinjeno iz više elemcnata, propa-
da; dmgo pak, jer po naravi ima bitak u drugome, rastavljeno od
podloška iščezava u nebiće. Aii duša je zaista nc samo netjclesna
ucgo i izvan svakog podloška, opstojeći u sebi samoj i obraćajući
se k sebi samoj. Ncupropastiva je. dakle. i nepropadljiva.
 188. Π άσα ψ υ χ ή καί ζωή εστι και ζών.
ώ γάρ άν παραγένηται ψ υχ ή , τούτο ζή (£ ανάγκης· και το
ψυχής (στερημένου ζωής ευθύς άμοιρου απολείπεται. η ονυ
διά ψ υ χ ή ν ζή, ή δι' άλλο τι και ού διά ψυχήν. άλλα οι άλλο
τι μόνον, αδύνατον. πάν γάρ τό μετεχόμενου ή εαυτό η εαυτού j
τι τώ μετέχοντι δίδωσι, μηδέτερον δε παρεχου, οΰδ άν μετεχοιτο·
ψ υχή δε μετεχεται νπ εκείνου, <ύ άν παρή, και έμψυχον
εκείνο λέγεται το ψ υχή ς μετέχου.
εί ονν ζωήν επιφέρει τοις έμψύχοις, ή ζωή εστιν η ζων μονον
ή το σννάμφω, ζωή άμα και ζων. ά λ λ ’ εϊ μέν ζών μόνον, ιο
ούκέτι δε ζωή, εσται εκ ζωής και μή ζωής· ούκ άρα γινωσκει
εαυτήν ουδέ έπιστρέφεται προς έαυτήν ζωή γάρ ή γνωσις. και
το γνωστικόν, ή τοιοΰτον, ζή· εΐ ονυ τι εν αυτή άζων εστι,
τούτο ούκ έχει καθ αυτό τήν τον γινώσκειν δύναμιν.
εΐ δε ζωή μόνον ίστίν. ούκέτι μεθέξει τής νοεράς ζωής, τό 1 5
γάρ ζωής μετέχον ζών εστι και ού ζωή μόνου· ζωή γά ρ μόνον ή
πρώτη και άμέθεκτος, ή δε μετ εκείνην ζών άμα και ζωή·
ψυχή δε ούκ εστιν ή άμέθεκτος ζωή. άμα άρα ζωή εστι και
ζών ή ψυχή.
1 8 8 . Π ά σα ψ υ χ ή αύτόζως εστιν. 20
εί γά ρ έπιστρεπτική προς έαντήν, τό δέ πρός εαυτό έπι-
στρεπτικόν πάν αύθυπύστατον, και ή ψ υχ ή άρα αύθυπόστατος
καί έαντήν ύφίστησιν. ά λ λ α μήν καί ζωή εστι καί ζών, καί ή
νπαρζις αύτής κατά τό ζωτικόν καί γάρ οίς άν παρή ζωής
μεταδίδωσιν αντώ τώ είναι, κάν η τό μετέχον επιτήδειον, εύβύς j j
έμψυχον γίνεται καί ζών, ού λογισαμίνης τής ψ υχή ς κ α ί π ρ ο ελ ο -
μ ε ν η ς , ούδέ λογισμώ καί κρίσει ζωοποιούσης, ά λ λ αύτω τώ είναι
ό εστι τήν ζωήν τώ μεθεκτικώ χορηγούσης. τό άρα είναι αύτής
ταύτόν τώ ζήν. εϊ ονν τό είναι παρ’ έαντής έχει, τούτο δε τώ
ζήν ταύτόν καί έχει κατ ούσίαν το ζήν, καί τήν ζωήν άν έαντή 3°
παρέχοι καί παρ’ έαντής έχοι. εί δέ τούτο, αύτόζως άν εί'η ή
ψυχή.

188. 2—^ ψνχή$ Q et furt. Μ1

τ ό ttjj 4 pos*t ή ins. ου Q iort. M l
cctt. \V
πα ρ έχο ν Q : ν α σ χ ο ν S τ ό ψυχή? μ ε τ έ χ ο ν Μ 1 : τύ τ η ς ψ.
μ ετέχο ν BCDM2 : τψ ψ. μ ετέχ ειν Q 9 QW ♦ 1/ BCI) : ή Μ i2 ουδέ
Μ1 : οΰτε cett. 13 ζή BCL>M\Y: ζωή Q (C«i/eild.) 16 ον οιη. II
primitus, I) ζωή yap μόνον om. Μ ( y άρ post piius ζωή ins. Μ2)
εκείνη (sic) Μ ζωή αμα καί ζών Ο
189 . 20 αύτόζως hic et ubicjue BCD : αύτΛ^ωο? snepius M 1, ubique Ο έστίν
om. Q 23 και ή ζωή [Μ] 24 αυτόν [MJ 25 om. Q
26 έστί Ο 28 μεθεκτικψ ΒΟΓ>Μ2 : /χί0«κτά> [M]Q τό άρα] τοΰ
[Μ] 29 τά] τφ ΜΓ) alt. τ<ρ] τό CM 31 "»ταρ εαντήϊ ε χ υ ι οηι. Π,
idcm voluisse vulctur Μ2
188. Svaka jc dnsa i život i živoiinja.

U šlo, ivaime. uđe ckiša, to nužno ži \ i ; a čim ga se liši dušc.

odmah ostaje bez dijela u životu. Ili, daklc, živi zahvaljnjnći duši.
ili zalnaljujući čemu drugonui. a ne duši. Ali da živi samo za-
hvaljujući nećcnm drugome, to jc nemoguće. Svako. naimc,
počelo u komc se ima dijela darujc dioniku ili scbe samo ili
stanoviti dio sebe samoga. a ako nijedno od dvoga ne bi pružalo.
u njenni sc nc bi niti imalo dijela. U duši pak ima dijela οηυ u
čcniu je prisutna, a kazujc se da je oduševljeno ono šlo ima dijcla
u duši.
Ako. dakle. duša donosi život oduševljcnim tijclima, ili je ži-
vot ili samo životinja ili obojc zajedno. istovremeno život i životi-
nja. Nego ako jt* samo životinja, a ne i život, saslojat ćc se iz
živola i neživoia; ne spoznaje, dakle, scbe samu niti se obraća
prcma sebi samoj: život je. naime, spoznaja, a ono što spoznaje
kao takvo živi. Ako, daklc, postoji u njoj ncšto neživo, to po sebi
samome nema moć spoznavanja.
Ako je pak duša samo život, neće više imati dijela u umnom
životu. Ono, naimc, što ima dijela u životu je životinja a ne puki
živol. Puki je, naime. život prvi i onaj u kome se ne može imati
dijela. a onaj poslije njega je istovremcno životinja i život. Duša
pak nije život u kome se ne niože imali dijela. Duša je. dakle,
islodobno živol i živolinja.

189. Svakaje duša samoživolna.

Ako je. naime, sposobna da se obraća k sebi samoj. a ono što

je sposobno da sc obraća k sebi samomu je u svakom slučaju sa-
mouspostavno, tada jc, naravno, samouspostavna i uspostavlja
sebe samu. Ncgo doista je ona i život i životinja, i njezina se bit-
nost nahodi u životnomc. Jer onomu u čemu je prisutna daruje di-
jela u živolu samim svojim bilkom, pa ako je dionik prikladan,
odmali postaje odusc\ Ijenim i životinjom. nc jer bi duša
proračimavala i izabirala, ili po proračunu ili razlučivanju bila
živototvonva, nego samim svojim bitkom kakva jest upravlja ži-
votoni prikladnog dionika. Njezin je. dakle, bitak isto\elan sa ži-
votom. Ako, dakle, sama od sebc ima bitak. a laj jc' islovetan sa
življonjem i življenjc ima po bivstvu, tada i život pmža sama sebi
i ima ga sama od scbe. Ako jc pak tomu tako, mižno jc da duša
budc samoživolna.
 1 9 0 . Π άσα ψ υ χ ή μίση των άμορίστων ίστί και των nepi τοΐς
σώμασι μιριστών.
€£ γάρ αΰτόζως ίστι και αυθυπόστατος και χωριστήν ί χ α
σωμάτων την υπαρξιν, ίξήρηται κρόττων ονσα των μΐριστών
πάντων πορι τοΐς σώμασιν ίκίΐνα γάρ αχώριστα πάντη των s
νποκ(ΐμίνων ίστί, συμμίρισθίντα τοΐς μ(ριστοΐς όγκοις, και
ίαυτών μ ίν ίκστάντα και τής ίαυτών άμορίίας συνδιαστάντα δί
τοΐς σώμασι, καν ίν ζωαΐς ύφίστήκη, οΰχ ίαντων ζωαί δντα,
ά λλ α των μίτασχόντων, καν ίν ουσία καί ίν οΐδΐσιν ύπάρχη,
οΰχ ίαντων οντα (ίδη, α λλά των (ίδοπίποιημίνων. ίο
ΐ ί δί μη ταντα μόνον ίστίν ή ψ υ χ ή , ουσία αυθυπόστατος καί
ζωή αΰτόζως καί γνώσις ίαυτής γνωστική, καί χωριστή κατά
πάντα ταντα σωμάτων, α λλ ά καί μ ΐτ ίχ ο ν ζωής, <ί δί τούτο,
καί ουσίας μοτίχον, μ ο τ ίχ ΐΐ δί καί γνώσ(ως α π’ άλλων αιτίων,
δήλον δή οτι καταδίΐστίρα των άμ( ρόστων ίστίν. ότι μ ίν ούν 15
ζωής άλλαχόθ(ν πληρονται (αλλά καί ουσίας, « 7τ(ρ καί ζωής),
δ ή λ ο ν προ γά ρ ψ υ χ ή ς καί ή άμίθίκτος ζωή καί ή άμίθοκτος
ουσία. οτι δί καί τ ο πρώτως γνωστικόν ουκ ίστι, φανερόν,
einep καθο μίν ψ υχή , πάσα ζή, ού καθόδί ψ υχ ή , πάσα γνώσιν
ί χ ( r καί γάρ ά γν ο ίΐ τά οντα ψ υ χ ή τις μίνουσα ψ υχή , ουκ 2ο
άρα πρώτως ίστί γνωστικόν, ούδί αύτω τω (ίναι γνώσίς ίστι.
δίυτίραν άρα τήν ουσίαν ί χ ΐ ΐ των πρώτως καί αύτω τω dvai
γνωστικών, ίποί δί ταύτης το eίναι διήρηται τής γνώσζως, ονκ
άρα των άμορίστων ίστίν ή ψ υχή. δίδακται δί ότι ούδί των
π(ρί τοΐς σώμασι μβριστών. μίση άρα άμφοτίρων tariv. 25
191. Π άσα ψ υ χ ή μΐθΐκτή τήν μ ίν ουσίαν αιώνιον ίχ ( ΐ, τήν
δί ίν ίρ γ α α ν κατά χρόνον.
ή γάρ άμφω αιωνίως ίζ α , ή άμφω κατά χρόνον, ή το μίν
αιωνίως, το δί κατά χρόνον. άλλ' οΰτ( άμφω αιωνίως (ίσται
γάρ άμίριστος ουσία, καί οΰδίν διοίσΐΐ τής νοίράς ύποστάσοως 30
ή ψυχής φύσις, τής ακινήτου ή αυτοκίνητος ) ούτ( άμφω κατά
19 0 . 1-2 TTfpl τα σώματα Arg fitem Π. 5, j j ) cum Plator.e, sed cf. in T i m . II.
255. 6, Th. I ’l. p. 33 etc. 5 πά ντρ] ττάντα M primitlis 6 μ^ριστοϊϊ om. BCD
7 μ ίν om. M primitus συνδιαστάντα τά Se M S σώ μασι ] άσωμάτois [M ]
ΰφ ΐσ τήκρ Μ4 : ΰφ ΐσ τήκοι Β(_’ϋ [Μ ] : ΰ φ ΐσ τ ή κ α QM2 Ιαυτών^ αι αυτών Β
primitus, C 9 μ ιτ ΐχ ό ν τ ω ν Q ίν ουσία BCDQM2 : ουσίαι Μ4\\ καί
MQ\V : κ&ν 1ICD νττ&ρχ'Ρ BCD : ύττάρξίίϊ [Μ ΛΝ, νπάρζΐ} QN12 ίο οντα.
«ίδη ex corr. Μ2 12 alt. καί CO (om. Cr*.) 13 ταντα om. Ο μ ^ τό χα
Q 14 μ^τόχον"] μ ( τ 4χ ο ι Q ύιτ’ άλλων (,) 15 ούν om. CM
16 αλλά om. Μ\Υ καί ante ζωής om. BCD dett. 17 ζωής Μ
prius καί CO (om. Cr.) iS τό om. Q "γνωστικόν BCDQ : ζωτικόν MW
l 9 fp W et fort. Μ1 : ζωή BCI)QM2 20 7 dp om. BCD 23 τί> elvai om.
Μ {τφ flv a i O edd.) 24 ούδί τω ν BCDM, neque eorum \\ : μηδ'ς τω ν Q
(ούδίΐτω edd.) 2*5 ίσ τ ίν αμφοτόρων Q
19 1. 30 ούδ«ν] ον [Μ ] 31 ttjs ακινήτου \Υ ut videtur
190. Svaka j e dnša posrednik izmedtt nedjeljivi/i počela i onih
koja su djeljiva n savezn s tijelima.

Ako je, naime. samoživotna i samouspostavna i ako ima od ti-

jela odvojivu opstojnost, ona jc nadmoćna svim počelima djeljivi-
ma u savezu s tijelima. Takva su, naime, počela u svakom pogle-
du neodvojiva od podložaka, jer su djeljiva zajedno s djcljivim
veličinama. i jerotpadaju od svoje vlastite prirode i vlastite nedje-
Ijivosti. a protežu se zajedno s tijelima, pa ako bi se i našli u redu
životnih počela. nc bi bili vlastita životna počela, nego bi pri-
padala dionicima. i ako bi i bila u bivstvu i u oblicima, oblici ne
bi bili vlastiti, ncgo bi pripadali oblikotvornim počelima.
Ako pak duša ne bi bila samo to, samouspostavno bivstvo i
samoživotan život i samospoznajno znanje, i na temelju svega
toga odvojiva od tijela, neko također imala dijela u životu. a ako
bi tomu bilo tako, imala dijela i u bivstvu, i imala dijela u znanju
zahvaljujući drugim uzrocima, doista je jasno da je niža od ne-
djeljivih počela. Da se, dakle, ispunjava životom iz drugog izvora
nego što je sama (ali i bivstvom, ako baš i životom), to je jasno.
Prije je, naime, duše i život u komc se ne može imati dijela i
bivstvo u kome se ne može imati dijela. Da pak ona nije ni prvo
spoznajno počelo, to je očito. ako baš utoliko što je duša svaka
živi, ali nema svaka ukoliko je duša spoznaje. Jer stanovita duša
može i ne znati ništa o stvarnom svijetu i unatoč tome ostati duša.
Duša, dakle, nije prvo spoznajno počelo, niti je po samome
svome bitku spoznaja. Drugotno, dakle, ima bivstvo u odnosu na
prvotna i po samome svome bitku spoznajna počela. Budući da je
njezin bitak različit od spoznaje, duša ne rnože spadati u nedjelji-
va počela. Pokazali smo, međutim, da ne može spadati ni među
ona koja sii djeljiva u savezu s tijelima. Ona je, dakle, posrednik
između jednih i drugih.

191. Svaka ditša u kojoj se može iniati dijela 'una vječno bivstvo, a
djelovanje u vremenu.
Ili će, naime, oboje imati vječno, ili oboje u vremenu, ili jedno
vječno, a drugo u vremenu. Ali niti će oboje imati vječno (bila bi,
naime, nedjeljivo bivstvo i ništa ne bi razlikovalo duševnii priro
du od umne opstojnosti i samopokretno počelo od nepokretnoga),
niti obojc u vremenu: bila bi, naime, u pukom postajanju. a ne bi
bila ni samoživotna ni samouspostavna; nijedna, naime, od onih
stvari koje se po bivstvu mjere vremenom nijc samouspostavna.
χρόνον· ΐίη γά ρ αν γ^νητή μόνον και οΰτ( αύτύζως ο ΰ π αυθ­
υπόστατοι· ούδΐν γά ρ των υπό χρόνου κατ’ ουσίαν μίτρουμΐνων
αυθυπόστατον. ή δΐ ψ υ χ ή αυθυπόστατοί' το γάρ κατ’ ΐνΐρ-
γ ίΐα ν προς ΐαυτό (πιστρΐφον και κ α τ . ουσίαν ΐπιστρίπτικόν
ΐστι προς ΐαυτό και άφ ΐαυτοΰ προϊόν. 5
\( ί π ΐ τ α ι άρα τή μ ΐν αιώνιον fivai ψ υ χ ή ν πάσαν, τή δΐ
χρόνου μΐτΐχουσαν. ή ούν κατ’ ουσίαν αιώνιός ΐστι, κατ’ ΐνίρ-
γ α α ν δΐ χρόνου μίτοχος· ή ίμπαλιν. α λλά τοϋτο αδύνατον,
πάσα άρα ψ υ χ ή μίθίκτή τήν μ ΐν ουσίαν αιώνιον ΐλαχο, τήν δΐ
ΐν ΐρ γ α α ν κατά χρόνον. ιο
192. Π ά σα ψ υ χ ή μ(θ(κτή των Tt aei οντων ΐστι και πρώτη
των γίνητών.
€ί γάρ αιώνιός ΐστι κατ ουσίαν, όντως όν ΐστι κατά τήν
ΰπαρξιν καί άί'ι ο ν τό γάρ αίώνος μ ίτ ΐχ ο ν τοΰ άιϊ (ίναι μιτΐί-
ληφΐν. (ΐ δΐ κατά τήν ΐν ΐρ γ α ά ν ΐστιν ΐν χρόνω, γβνητή ΐστι· 15
παν γάρ τό χρόνου μ ίτ ΐχ ο ν , γινόμίνον άί'ι κατά τό πρότιρον και
ΰστΐρον τοΰ χρόνου και ονχ'ι άμα ο ΐστιν όν ολον, γονητόν ΐστιν.
ei δΐ πη γΐνη τή ίστι πάσα ψ υ χ ή , κατ’ ΐν ΐρ γ α α ν , πρώτη αν ίϊη
των γ ΐν η τ ώ ν τό γ ά ρ πάντη γίνητόν πορρωτίρω των αιωνίων.
193. Π ά σ α ψ υ χ ή προσεχώς από νοΰ ϋφΐστηκίν. 20
( ί γάρ ά μιτάβλητον ΐ χ π τήν ουσίαν και αιώνιον, άπό
ακινήτου πρόασιν αιτίας· τό γά ρ άπό κινουμίνης προϊόν αιτίας
πά ν μ ΐτ α β ά λ λ α κατά τήν ουσίαν, ακίνητον άρα τό τής ψ υχή ς
πάσης αίτιον, t i δΐ προσ(χώς υπό νοΰ τ(λαοΰται, και ίπι-
σ τρΐφίται προς ν ο ΰ ν και (ΐ μ ( τ ΐ χ η τής γνώσιως, ήν ό νοΰς 25
δίδωσι τοϊς μ ί τ ΐ χ ί ΐ ν δυναμΐνοις (πάσα γάρ γνώσις άπό νοΰ
πάσίν ΐστιν, οΐς ΐστιν'), α’ς 8 δΐ πάντα ΐπιστρ ΐφ ΐτα ι κατά
φύσιν, άπό τούτου και τήν πρόοδον ί χ ΐ ΐ κατ’ ουσίαν, πάσα
άρα ψ υ χ ή άπό νοΰ πρόεισιν.
194. Π ά σα ψ υχή πάντα ίχ ( ΐ τά (ϊδη, ά ό νοΰς πρώτως ΐχ (ΐ· 3°
(ί γάρ άπό νοΰ πρόιισι καί νοΰς υποστάτης ψ υχής, και
αύτώ τω tivai άκίνητος ών πάντα ό νοΰς π α ρ ά γΐΐ, δώσΐΐ και τή
ψ υ χ ή τή ύφισταμΐνη τών ΐν αύτω πάντων ούσιώδπς λόγους·

1 9 1 . I τό ν χρόνον Q 2 μ ίτρ ο υ μ ίνω ν κ α τ ’ ουσίαν BCD dett. 9 Μ*0'

€κττ} om. MW
192. ι ι τ ί Μ1 : om. cett. ά«ί 00 (om. Ο Port. : j>ost aei ex Tavlori
versione sine libris intnlit καί όντως Cr1., καί Cr2.) πρώ τη BCDM 2 ci.
infra 1. iS : πρώτον Ml : προτ 4ρα Q, ante \\ 14 orn. Q ό ν ' το yap
αίώνο*] υντων αιωνίως [Μ] 15 τ η ν 00 (om. edd.' 18 κατ' ivćpj-eiav fort.
secludendum πρώ τη] προτίρα Q (sed ‘ prima 1 \V)
19 3 . 22 prius α ι τ ί α ς [ M]Q\Y : ουσίας liCD M 2 τ ρ ο ι ώ ν BI) alt. α ιτ ία ς
[M ]W : ουσίας BCDQN14 23 παν scripsi ι πάνταΟά (cf. p.42,1. 23 της (O ^oni.
edd.N
- 24-5 καί έ π ισ τ ρ ίψ ετ α ι] 4πισ τρ*φ *ι Q 27 alt. ίσ τ ιν M1 ut videtur, W :
Duša jo pak samouspostavna: ono, naime, što se po djelovanju
obraća k samomu sebi i što je po bivstvu sposobno da sc obraća
sebi samonui jc i ono što proizlazi iz sebe samoga.
Preostaje, dakle, da jc svaka du.ša u jediui mku vječna. a u
drugu da ima dijela u vremcnu. Ili je, dakle. po bivstvu vječna. a
po djelovanju dionik vremena, ili obrnnto. ΑΠ ovo je drugo
nemoguće. Svaka je, dakle, duša u kojoj se može imati dijela
stckla vjcčno bivstvo, a djelovanje u vrcmenu.

192. Svaka dnša u kojoj sc moži' iniati dijela pripada redu vječnih
stvari i prva je od onih koje postajn.
Ako je. naime. vjcčna po bivstvu. istinsko je biće po opsto-
jnosti i vjcčno biće. Ono, naime, što ima dijcla u vjcčnosti, steklo,
je dijela u vjcčnom bitku. Ako je pak po djelovanju u vrcmenu, u
vrcmenskome je postajanju. Sve, nainic. što ima dijcla u vrc-
menu. jcr vazda postaje po prije i kasnije u vremenu i nije is-
tovremeno čitavo bićc. to je u postajanju. Ako bi duša bila na ncki
način u postajanju, po djelovanju, bila bi među stvarima u posta-
janju prva. Ono, naimc, štoje u svakoni pogledu u postajanju je u
većoj mjeri udaljeno od \ ječnih počela.

193. Svaka duša ima svojc neposredno podrijello n iiimi.

Ako, naimc. ima ncpromjenjivo i vječno bivstvo, proizlazi iz
nepokrctnog uzroka. Ono, naime, što proizlazi iz pokrelljiva
uzroka, to je sve po bivstvu promjenjivo. Uzrok jc. daklc, ma kojc
duše nepokretan. Ako je pak neposrcdno podrijetlo njezine
savršcnosti u umu, tada se ona i obraća k umu. A ako ima dijcla u
spoznaji koju um poklanja onima što mogu imati dijela (svaka,
naime, spoznaja svima pada u dio od uiiia, kojima pada u dio), a
prema čcmu se sve obraća po prirodi, od toga ima i proishođenje
po bivstvu. svaka. prcma tomu, duša proizlazi iz uma.

194. Svaka daša ima sve oblike koje prrotno ima itm.
Ako. naime. proizlazi iz uma i ako jc um uspostavitelj duše, i
ako Lim, budući samim svojim bitkom ncpokretan, sve proizvodi,
tada ćc on i duši koja u njemu ima svoje podrijetlo dati bivstvcnc
uninc pojmo\e od svih onih koji sc u njemu nahode. Svc. naimc.
što tvori s pomoću svoga bitka, ono što taj jesl prvotno. na dru-

BCDQM2 ί( σ τ ι, καί edH.'i

(ctti vovs
194. 30 καί & Μ ) (C incert. propter lituram forUiitnm' <5 oin. Q alt.
om . 31 6 υποστάτης Ni 3 2 it&vTT) καί M W : om.
π ά ν γ ά ρ το τώ είναι ποιούν, ο έστι πρώτων, τούτο τώ γινομένω
δευτέρων ένδίδωσι. των νοερών αρα είδών ψ υ χ ή δευτέρων εχει
τάν έμφάσειν.
1 9 5 . Π ά σ α ψ υ χ ή πάντα €στί τά πρ ά γμ α τα, παραδειγμα­
τικών μεν τά αισθητά, εικονικών δε τά νοητά. 5
μέση γά ρ ούσα των άμερίστων και των περί το σώμα
μεριστών, τά μεν παράγει και ύφίστησι, τά δε αίτια προεστή-
σατο έαυτήν, άφ’ ών προελήλυθεν. ων μεν ούν αιτία προ­
ϋπάρχει, ταϋτα προείληφε παραδειγματικών άφ’ ών δε ύπέστη,
ταύτα κατά μέθεξιν εχει και ώ ί γεννήματα των πρώτων, τά ίο
μεν αρα αισθητά πάντα κατ' αιτίαν προείληφε, και τονν λόγουν
των έννλων άνλων καί των σωματικών άσωμάτων καί των
διαστατών άδιαστάτων εχει· τά δε νοητά εικονικών, καί τά
είδη τά εκείνων μεριστών μεν τών άμερίστων, πεπληθνσμενών
δε τών ενιαίων, αυτοκινήτων δε τών ακινήτων νπεδέξατο. πάντα ΐ 5
αρα έστι τά όντα, τά μεν κατά μέθεξιν, τά πρώτα· τά δε
παραδειγματικών, τά μετ’ αυτήν.
106 . Π ά σ α ψ υ χ ή μεθεκτή σώματι χρήται πρώτω'ϊζίδίω και
άγενητον εχοντι την νπόστασιν καί άφθαρτον.
εί γά ρ πάσα ψ ν χ ή κατ’ ουσίαν εστίν ά'ίδιον καί αύτώ τω 2ο
είναι πρώτων ψ υ χ ο ΐ τι τών σωμάτων, αεί αΰτδ ψυχοΐ- το γάρ
είναι πάσην ψ υ χ ή ν αμετάβλητον, εί δε τούτο, καί το ψνχου-
μενον άεί ψυχοΰται καί άεί μετέχει ζωήν' το δε αεί ζών πολλω
πρότερον άεί έ’ στι· το δε άεί δν άίδιον το αρα πρώτων έμψυχον
σώμα καί πρώτων έξημμενον [εκάστην] πάσην ψ υχή ν άιδιόνέστιν. 2$
α λλά μην πάσα μεθεκτή ψ ν χ ή νπο σώματόν τινον μετεχεται
πρώτων, εϊπερ καί μεθεκτή έστιν, ά λ λ ’ οΰκ άμέθεκτον, καί αύτώ
τω είναι ψ υ χ ο ΐ το μετέχον. πάσα άρα ψ υ χ ή μετεχομενη
σώματι χρήται πρώτω αίδίω καί άγενήτω καί άφθάρτω κατά
τήν ουσίαν. 3°
104. ι τούτο 03 (tacite om. Cr.) 2 4νδίδ<νσι Μ, dat \V : μ^ταδίδωσι BCDQ
η ψυχή QM3
1Θ5 . 4 π ρά γμ α τα ] οντο Q 5 νοητά D’ [M ]W : BCQD2M2
6 τά om. Q 12, 13 άυλου? . . . άσω μάτονϊ . . . άδιαστάτους BCDQM2
13 καί τά] τά δ ί Q 14 τά €κ*ίνων] τώ ν i κείνω ν BC
ΙΟβ. ΐ 8 ττρώτως Q 22 καί ] irp6s Μ (om. eđđ.) 23 b €T(X (t
BCD, semper participat \V : ά«1 μ « τ 4χ ο ι Μ : μ ( τ 4χ * ι ά*ί Q 24-5 ru>*
ίμ ψ υ χ ο ν σώμα καί 03 (om. Port., πρώτως om. Cr.) 25 ϊκ ά σ τη * seclusi:
ττάσηί om. Q dett. 26 μήν 00 ( μ ίν eđd.) μ·0βκτ<κήΜ μ * τ* χ * τα ι
τ ινό$ BCD 2* prins καί οπι. Μ 29 ττρώτψ 03 {ττρώταί Arg Cr.)
gotan način podaruje svomu proizvodu. Obasjavanja, dakle, um-
nih oblika duša posjeduje na drugotan način.

195. Svaka duša predstcivlja sve stvciri, čulno zamjetljive stvari iu i

način primjera, a spoznatljive na način slike.

Budući da je posrednikom između nedjeljivih počela i onih

koja su djeljiva u savezu s tijelima, ova posljednja proizvodi i us-
postavlja, a ona očituje kao svoje vlastite uzroke iz kojih je sama
proizašla. One, dakle, stvari kojih je prethodan uzrok prethodno
obuhvaća na način primjera, a ona počela iz kojih je proizašla
posjeduje po dioništvu kao rođene proizvode prvotnih redova.
Sve je, dakle, sjetilno zamjetljive stvari prethodno obuhvatila po
uzroku, posjedujući umne pojmove tvarnih stvari na netvaran
način, umne pojmove tjelesnih stvari na netjelesan način, a pro-
težnih na neprotežan način. Umna pak počela posjeduje na način
slike, a njihove je oblike, unatoč tomu što su nedjeljiva, primila
na djelomičan način, jednotnih opstojnosti kao mnoštvenih, a
nepokretnih na samopokretan način. Duša, dakle, predstavlja sva
bića, prvotna po dioništvu, a druga na način primjera, ona poslije
sebe.

196. Svaka ditša u kojoj se moz.e imari dijela služi se prvim tije-
Ioin koje je vječno i koje ima nepostalu i nepropadljivu
opstojnost.

Ako je, naime, svaka duša po bivstvu vječna i ako samim svo-
jim bitkom prvotno oduševljuje neko stanovito tijelo, ona ga
vječno oduševljuje. Bitak je, naime, ma koje duše nepromjenjiv.
Ako je pak tomu tako, i oduševljavano se vazda oduševljuje i vaz-
da ima dijela u životu. Ono pak što vazda živi kudikamo više vaz-
da jest. Ono pak što vazda jest je vječno. Prvotno, dakle, odušev-
ljeno tijelo i prvotno pripojeno bilo kojoj duši je vječno. Nego
doista u svakoj duši u kojoj se može imati dijela prvotno ima di-
jela stanovito tijelo, ako je baš posrijedi ona u kojoj se može imati
dijcla, a ne ona u kojoj se ne može imati dijela, i ako samim svo-
jim bitkom odušcvljuje dionika. Svaka se, dakle, duša u kojoj se
može imati dijela služi prvim vječnim i po bivstvu nepostalim i
nepropadljivim tijelom.
 197 . Π ά σ α ψ υ χ ή ουσία ίστί ζωτικτ/ και γνωστική, και ζωή
ουσιώδης καί γνωστική, και γνώσις ά>Γ ουσία καί ζωη' καί άμα
(ν αύτη πάντα, το ουσιώδες, το ζωτικόν, το γνωστικόν, καί
πάντα ίν πάσι καί χωρίς ϊκαστον.
(ί γάρ μίση των άμιρίστων ίστι και των π ιρ ι σώμα μιρι-
ζομίνων ιίδών, οΰτί όντως άμίριστός ιστιν ως τά νοιρά πάντα
ουτι οντω μιριστή ώς τά σωματοιιδή. διηρημίνων ουν ίν τοίς
σωματικοις των ουσιών καί ζωών καί γνώσιων, αμιριστως ίστιν
ev ήτυχαΐς ταντα καί ήνωμίνως καί άσωμάτως, καί όμου πάντα
διά τήν άϋλίαν καί τήν άμίριιαν' καί ίν τοίς νοιροϊς πάντων χο
καθ' ίνωσιν όντων, διακίκριται ίν ψυχαΐς καί μιμίρισται.
πάντα άρα καί όμου καί χωρίς, ιΐ δι όμοΰ καί ίν ίνί πάντα
άμιριϊ, δι’ άλλήλων πιφοίτηκι' καί (ί χωρίς, διηρηται πάλιν
άσνγχύτως' ώστι καί ί φ ’ ίαυτοΰ ίκαστον καί πάντα ίν πάσι.
καί γάρ ίν τή ουσία ή ζωή καί τ) γνώσις' ιι γαρ μή, ον χ?
γνώσιται πάσα ίαυτήν, ιίπ ιρ ή ουσία ή άζως καί γνώσιως
ίστίρηται καθ’ αυτήν, καί ίν τή ζωή ή τ ι ουσία καί ή γνώσις'
ή γάρ ανούσιος ζωή καί ή άνιυ γνώσιως ταΐς ίνύλοις προσήκιι
ζωαίς, αϊ μήτι γινώσκιιν ίαντάς δύνανται μήτι ούσίαι ιΐσίν
ιίλικρινιΐς. καί ή γνώσις ή ανούσιος καί άζως ανυπόστατος' ίο
πάσα γάρ γνώσις καί ζώντός ίστι καί ουσίαν καθ αυτό
λαχόντος.
19 8. Π α ν τό χρόνου μ ιτ ίχ ο ν , άιί δί κινούμίνον, πιριόδοις
μιτριϊται.
διότι μ ιν γάρ χρόνου μ ι τ ί χ ι ι , μίτρου καί ορού μ ιτ ιίλ η φ ιν ή 2;
κίνησις, και κατ’ αριθμόν ποριύιται· διότι δι άιί κινιΐται, καί
τό άιι τούτο ούκ αιώνιόν ιστιν, α λ λ ά χρονικόν, ανάγκη χρήσθαι
πιριόδοις. ή μ ίν γάρ κίνησις μεταβολή τίς ίστιν ά φ ’ ίτίρων
ιις ιτιρα· τά δι δντα ώρισται καί τοίς πλή θισι καί τοίς
μ (γ ίθ ισ ι· τούτων δΐ ώρισμίνων, ουτι κατ’ ιύθιϊαν άπιιρον ή ,\ο
μ ιτά βασίς ίστιν ουτι τό άιι κινούμίνον πιπιρασμίνω ς μιτα-
β α ίνιιν δυνατόν, άπό τών αυτών άρα ίπί τά αυτά πάλιν ήξιι
το άιί κινούμίνον, ώστι ποιήσαι πιρίοδον.
19 7 . 1 alt. καί οηι. Μ 2 yvucris ως Ο) (cls yvui<ns etid. i 8
om. HC1) ι2 καί όμον και χφ ρίς 33C1 >QW : κ. χυιρϊ* κ. όμου Μ Se
MQ\V : y i p HCD 13 a-utpei M OW ; αμερη 1) dttt. 13 fi *ycip μηΟ )
^om. deit., edd., un«1e proxime ov yap Cr. Tavlorum secutus 1 16 η άζω! HCId
άζωοϊ Q : ζωής M\V (και ζω η! Ο eilđ.) *ι8 ανούσιο s [Μ ’Q\V : ανου! BCDM*
alt. η om. M io-20 citrlv ei\tKpive‘n~} flAtKpivt 7? (Ίναι Q
198. 25 y a p o n \ . Μ χρ ο ν υ υ μ ^ τ ε χ ε ι Μ θ \ \ : χ ρ ό ν ψ μ ε τ ρ η τ ά : 1Κ. I.) μ έ τρ ου
tcai όρον M \ \ μ ε τ . κ. ορ. χ ρ ό ν ο ν A t^ C t .) ; κ α \ μ έ τ ρ ο υ και όρου MCM, και όρου 1»
2 ; άνάγκρ χ ρ η σ π α ι Μ 2ί) prius καί om. 3° (J 33 ποιήσω Ο
Ιη c. I9S Ιιη. đcsinunt BCE : in D excipit manus receniior cuius le c tio no
nonniii rarit.s adhidm utpote ex M deprompus
 osnovh ιτοιιχ,υι-:

197. Svaka je dusa životno i spoz.nojno bivstvo. i hivstveni i spoz-

najfii ž.ivor, i spoznoja kao bivstvo i žb'oi: i u njoj je z.ajedno
vir, bivsiveno. ž.ivoino. \poznajno. i vtr u svema i svako po-
jedino odjelito.

Ako je. naimc. duša posrednik izmedu ncdjeljivih oblika i

onih koji se dijele u svezi s tijdima. tada nije niti nedjeljiva ona-
ko kao svi umni rodovi. niti je djeljiva onako kao tjelesne vrste.
Dok su. daklc. u tjelesnim sivarima odvojena bivstva i životi i
spoznaje. u dušania je to i jcdnotno i netjelesno, i sve se nalazi za-
jcdno zbog neivarnosti i nedjeljivosti; i unatoč tonui sto jc u um-
nim počcliina svc u jodnoti. a dušania jc razlučcno i dijeli se. Sve
je, daklc. i zajedno i naposc. Ako jc pak sve zajedno i u jednom
nedjcljivome, prodire jedno kroz drugo. A ako je napose, razd\o-
jeno je jedno od drugoga bez zbrke. Zato je i svako pojedino u
sebi i sve u sveinu.
Ta doista se u bivstvu dušc naliode i život i spoznaja. Ako,
naime, ne bi bilo tako, ne bi svaka spoznavala sebe samu, ako bi
baš bivstvo bilo neživo i ako bi zbog njega bila lišena spoznaje. A
u životu je i bivstvo i spoznaja. Nebivstven, naimc, život i bez
spoznaje svojstven je samo životima u tvari, koji niti mogu sami
sebe spoznavati nili jesu čista bivstva. A nebivstveno i neživo
znanje je ncuspostavljivo. Svaka je, naime. spoznaja osobina
živog spoznavatelja i onoga koji jc po sebi polučio bivstvo.

198. Sve što ima dijelu u vreniemt. a vazda se giba, injeri se

ophodima.

Zato što ima dijela u vrcmcnu, njegovo je gibanje uzelo dijela

u mjeii i granici. i putiijc po broju; a zato što sc va/.da giba. i što
to vazda nije vječno, ncgo vremensko. nužno je da sc služi
ophodima. Gibanje je stanovita promjcna iz jcdnoga u drugo.
Bića su pak ograničcna broje\ ima i veličinama. Budući pak da su
ona ograničena. nije niogućc niti da ta promjena tcčo po
beskonačnom pravcu niti da ono što sc vazda giba prolazi kioz
ograničen broj promjcna. Ono će, daklc. što se \ azda giha s istoga
m jesla stići ponovo na islo mjesto, tako da ćc izvršiti ophod.
 199. Π ά σα ψ ν χ ή Εγκόσμιος περιόδοις χρήται τής οικείας
ζωής και άποκαταστάσεσιν.
εί γά ρ νπο χρόνον μετρεϊται και μεταβατικώς ενεργεί, και
εστιν αντής ιδία κίνησις, πα ν δε το κινονμενον και χρόνον
μετεχον, άΐδιον ον, χρήται περιόδοις κα'ι περιοδικώς άνακνκλεΐται ;
και άποκαθίσταται άπό των αντών είτι τά αντά, δήλον ότι και
πάσα ψ ν χ ή έγκόσμιος, κίνησιν εχονσα και ενεργούσα κατά
χρόνον, περιόδονς τε των κινήσεων ε£ει και άποκαταστάσεις·
πάσα γά ρ περίοδος των αιδίων άποκαταστατική εστιν.
200. Π ά σ α ψ ν χ ή ς περίοδος χρόνω μετρεϊται· ά λ λ ’ ή μεν ι3
των άλλων ψ ν χ ώ ν περίοδος τινϊ χρόνω μετρεϊται, ή δε τής
πρώτης νπο χρόνον μετρονμενης τω σνμπαντι χρόνω.
εί γ ά ρ και πάσαι αί κινήσεις το πρότερον εχονσι και ύστερον,
και αί περίοδοι άρα· καί διά τούτο χρόνον μετεχονσι, καί το
μετρούν άπάσας τάς περιόδονς των ψ ν χ ώ ν χρόνος εστιν. ά λ λ ’ εί ι?
μεν αί αύταί πασών ήσαν περίοδοι καί περί τά αντά, καί χρό­
νος αν ήν πασών ό αυτός· εί δε ά λλ α ι άλλων αποκαταστάσεις,
καί χρόνος περιοδικός άλλος άλλων καί άποκαταστατικός.
οτι μεν ούν ή πρώτως νπο χρονον μετρουμενη ψ υ χ ή τω
σνμπαντι χρόνω μετρεϊται, δήλον. εί γάρ μετρον ό χρόνος ίο
κινήσεως άπάσης, τό πρώτως κινονμενον εσται παντός τον
χρόνον μετεχον καί νπο παντός μεμετρημενον μή γά ρ τό
πρώτως μετεχον μετρήσας ό σόμπας χρόνος οϋδε άλλο μετρήσει
καθ όλον εαυτόν ονδεν.
ότι δε καί πάσαι αί ά λλ α ι ψ ν χ α ί μερικωτεροις τού σνμπαντος 23
χρόνον μετρούνταί τισι μετροις, φανερόν εκ τούτων, εί γάρ
μερικώτεραι τής ψ ν χ ή ς είσι τής πρώτως χρόνον μετεχονσης,
ονδε χρόνω τω σνμπαντι τάς εαυτών έφαρμόσονσι περιόδονς,
ά λ λ ’ αί πολλαί αντών αποκαταστάσεις μέρη εσονται μιάς
περίοδον καί άποκαταστάσεως, ήν ή χρόνον μετεχονσα πρώτως 30
άποκαθίσταται■ τής γά ρ έλάττονος δννάμεως ή μερικωτερα
μεθεξις, τής δε μείζονος ή όλικωτερα. "’ο λον ονν τό χρο­
νικόν μετρον κατά μίαν ζωήν αί άλλαι ψ ν χ α ί δεχεσθαι ού
πεφύκασι, τής πρώτως (υπό) χρόνον μετρονμενης νφειμενην
λαχούσαι τάζιν. 35

199. 2 αποκαταστάσεω ς Q 4 <*ύτ?ι Μ 2 vel Ms : αυτή M 'Q W ιδία

M 'Q : ή ιδία Μ 2 vel Μ ’
2 0 0 . 13 prius καί om. Q neque agnoscit \V υστέρου M Q (Vi> ίίοτ. 0 eđđ.)
13 τω υ if/υχών QM2W : τφ χρόνψ [ Μ] 17 αί ίπ ο κ α τα σ τά σ εις (,) 25 α!
ί\ λ α ι ψαχαΐ πασαι Q 26 τ ισ ι om. QVV 29 αυτών Μ : τούτω ν Q
34 υπό addidi χρόνου μετρονμενης Μ : χρόνου μ ετεχ ο ν σ η ς Q : χρόνμ με-
τρουμενης dett., quae . . . tem pore m ensuratur W
199. Svak/ι se unutarsvjetska dusa služi opliodiina i krutnim a
ponovnim uspostavama vlastitog života.

Ako se. naime, mjeri vremenom i djeluje prijelazno, i ako joj

je svojstveno gibanje, a sve ono što se giba i ima dijela u vre-
menu, ako je vječno, služi se ophodima i u ophodnji se vraća u
krugu i ponovo se uspostavlja došavši na polazište, jasno je da će
i svaka unutarsvjetska duša, jer posjeduje gibanje i jer djeluje u
vremenu, imati ne samo ophode gibanja, nego i kružne ponovne
uspostave. Svaki je, naime, ophod vječnih stvari kružno ponovo-
uspostavan.

200. Svaki se opliod duše injeri vreinenom; ali se ophod ostcdih

ditša mjeri stanovitim vremenom. a ophod prve vremenom
nijerene duše svekulikim vremenom.

Ako, naime, i sva gibanja imaju ono prije i ono poslije, imaju
baš i ophodi. I zbog toga imaju dijela u vremenu, i ono što mjeri
sve ophode duša je vrijeme. Ali ako bi ophodi svih duša bili isti i
po istim mjestima, bilo bi isto i vrijeme koje zauzimaju. Ako su
pak kružne ponovne uspostave jednih jedne a drugih druge, tada
je i ophodno i ponovouspostavno vrijeme jednih jedno a drugih
drugo.
Da se, dakle, prva vremenom mjerena duša mjeri svekolikim
vremenom. to je jasno. Ako je, naime, vrijeme mjera svakog
gibanja, prvo će gibljivo počelo imati dijela u cjelini vremena i
bit će mjereno vremenom u njegovoj cijelosti. Ako, naime, sveko-
liko vrijeme ne bi mjerilo svoga prvog dionika, ne bi svojom
cjelinom moglo mjeriti ni bilo što drugo.
Da se pak i sve ostale mjere stanovitim mjerama koje su
posebnije od svekolikog vremena, to je jasno iz toga. Ako, naime,
postoje posebnije duše od one koja prva ima dijela u vremenu,
one neće moći uskladiti svoje ophode sa svekolikim vremenom,
nego će mnoge njihove kružne ponovne uspostave biti dijelovi
jednog ophoda i kružne ponovne uspostave, koju kružno ponovo
uspostavlja ona koja ima prva dijela u vremenu. Posebnije
dioništvo obilježuje manja moć, a općenitije veća. Čitavu, dakle,
vremensku mjeru ti jednom životu ostale duše po prirodi nisu
sposobne primiti. kad su već polučile niži položaj od one koja je
prva mjcrena vremenom.
 2 0 1 . Π άσαι αί θείαι ψ ν χ α ί τριπλάς εχονσιν ενεργείας, τάς
μ ίν ώς ψνχαί, τάς δε ώς νονν ΰποδεζάμεναι θειον, τά ? δε ώς
θεών έξηρτημεναι- και ιτρονοονσι μ ίν των όλων ώς θεοί, γινω-
σκονσι δί τα πάντα κατά την νοεράν ζωήν, κινονσι δί τά
σώματα κατά την αύτοκίνητον νπαρξιν. 5
διότι γάρ συμφυώς μετίχονσι των νπερκειμενων καί είσίν
ού ψ ν χ α ί απλώς, α λ λ ά θίΐαι ψ ν χ α ί, την άνάλογον τόίς θεοΐς
(ν τώ ψνχικω π λ α τ ei προστησάμεναι τάζιν, έι εργονσιν οΰ ψ νχ ι-
κώς μόνον, α λλά και θείως, την ακρότητα τής εαυτών ούσιας
ενθεον λαχονσαι. και διότι νοεράν ύπόστασιν εχονσι, δι ήν και ίο
νπεστρωμεναι ταΐς νοεραίς ούσίαις τνγχάνονσιν, ένεργονσιν ονν
ού θείως μόνον, α λλά και νο(ρώς, την μεν κατά το εν το εν αϋταΐς,
την δε κατά τον νονν ίδρνσασαι ενεργειαν. τρίτη δί ανταίς
πάρεστιν ή κατά την ιδίαν νπαρζιν ενέργεια, κινητική μεν
νπάρχουσα τών φύσει έτεροκινήτων, ζωοποιός δί τών επείσακτον 15
ίχόντων τήν ζωήν πάσης γάρ ψ υ χ ή ς τοντό έστι τό ίδιον
ενέργημα, τά δί ά λλ α κατά μέθεζιν, ώς τό νοεϊν καί προνοείν.
2 0 2 . Π άσαι ψ ν χ α ί θεών οπαδοί καί άεί επόμεναι θεοΐς
καταδεεστεραι μ ίν είσι τών θείων, ύπερήπλωνται δί τών μερικών
ψυχών. 20
αί μίν γάρ θείαι καί νοΰ μετίχονσι καί θεότητος (διό νοεραί
τέ ίίσιν άμα καί θείαι) καί τών άλλων ψυχώ ν ήγεμονοΰσι,
καθόσον καί οί θεοί τών όντων απάντων αί δί μερικαί ψ ν χ α ί
καί τής εις νονν άναρτήσεως παρήρηνται, μή δννάμεναι προσ­
εχώς τής νοεράς ουσίας μ ε τ έ χ ε ιν ούδί γάρ αν τής νοεράς 2i
ενεργείας άπίπιπτον κατ’ ουσίαν μετέχονσαι τοΰ νοΰ, καθάπερ
δέδεικται πρότερον. μίσαι άρα είσίν αί άεί θεοΐς επόμεναι
ψ ν χ α ί, νονν μεν νποδεζάμεναι τέλειον καί ταντη τών μερικών
ύπερφέρουσαι, ούκετι δε καί θείων ενάδων ίζημμέναι- ού γάρ
θείος ήν ό μετεχόμενος νπ' αύτών νους. 3°
20 3. Παντός τον ψυχικόν πλήθους αί μεν θείαι ψ ν χ α ί, τη
δυνάμει μείζονς ούσαι τών άλλων, συνηρηνται κατά τον αριθμόν
αί Se άεί α ύτα ΐς επόμεναι καί τή δυνάμει καί τω ποσω μέσην
εχονσιν εν πάσαις τ ά ζ ιν αί δε μερικαί τή μ ίν δυνάμει κατα-
δεέστεραι τών άλλων είσίν, εις αριθμόν δε πλείονα προεληλν- 35
θασιν.
αί μεν γά ρ εισι τω ίνί σνγγενεστεραι διά τήν νπαρζιν θείαν

2 0 1 I tv epy ciας ϊ χ ο υ σ ι Ο 6 συμφ υώς Q ; φυσικών Μ\Υ

1 . 1 avlor) 1 1 - 1 2 tV€pyov&t καί θειως μ ό ν ω ς ^ ι ούν fο ιt. >ecliuien<.lum
16 τ η ν ζωήν Μ\Υ : τ ο ζην Q et in m£. Μ 1 ό—1 7 ίδιον* (ν^ργηματα. 5 * Ο
202. ΙΛ οπαδοί 21 μ ς τ ί χ ο υ σ ι ΜΟ\\ ί χ ο υ σ α ι edtl.) δζδ καί
201. Sve božje ditše imaju trostruka djelovanja, jedna kao dnše,
druga kao primooci božjeg wna, u treća kao i:\ edenicc bogo-
va; i posjeduju djelatnu providnost n i>dnosu na svemir kao
bogovi. spoznajtt puk u r zahvaljujnći iiiiuioin životn. ci
pokrećti tijela zahvaljitjiići svojoj samopokrelnoj bitnosti.
Zato što to pripada njihovoj naravi da imaju dijela u nad-
ređenim počelima, i jer nisu duše naprosto, nego božje duše,
očitujući na duševnoj razini mjesto koje odgovara bogovima, one
djeluju ne samo duševno nego i božanski, kad su već polučile
obožanstvenjenu uzvišenost vlastitih bivstava. A zato što posjedu-
ju umnu opstojnost. zahvaljujući kojoj su postale i prijemljive za
umna bivstva, djeluju, dakle, ne samo božanski, nego i umno. jer
su jednu djelatnost utemeljile u jednome što se u njima nahodi, a
drugu u umu. Treću pak djelatnost imaju po vlastitoj bitnosti, koja
je pokretačka za one stvari koje mogu biti pokretane od čega dru-
goga. živototvorna pak za one stvari u koje je uvodljiv život. Ovo
je, naime, posljednje osobita djelatnost svake duše, a druge imaju
po dioništvu, kao umovanje i djelatnu providnost.

202. Sve duše koje sn pratioci bogova i koje bogove vazda slijede
niže su od božjih, ali nadmašuju posebne duše.
Božje, naime, imaju dijela i u unni i božanstvu (stoga su is-
tovremeno i umne i božje) i upravljaju ostalim dušama, kao i bo-
govi svim bićima. Posebne su pak duše lišene i priključka na um,
kad već ne mogu neposredno imati dijela u umnoin bivstvu. Niti
bi, naime, otpale od umnog djelovanja, da su po bivstvu mogle
imati dijela u umu, baš kao što smo prije pokazali. Posrednici su,
dakle, duše koje vazda slijede bogove, jer su primile savršen um i
jer su u tom pogledu nadmoćne posebnima, ali još uvijek nisu
povezane i s božjim jedinicama. Nije, naime, božanski um u
kome one imaju dijela.

203. U cijelomu duševnom nmoštvu božanske su duše. unatoč

tomu što su po moći veće od ostalih. sažete po broju, one pak
koje ih vazda slijede i po inoći i po količini imajii u svakom
voepai QM2 22 nlt. καί MQ\V (om. eđd.) ^ ΐμ ο ν ο ν σ α ι Q 23 al
μ€ρικάί Q 24 παρύρτηνται <) 25 μ€Τ€χ(ΐμ ovtriar Q ya p MQW (om.
C r2.) 27 rb πρό τίρον Μ μ ίσ α M 30 Oeiois M
203. 33 ανταΤτ Q : ίαυτα?* M W (τα ντα ις coni. C r.) *ττόμ(ναι M Q (συν*ιτ6μ*ναι
cđii.) 34 ai 5( : αι aeV M
3'jeo p
ουσαν, αί δε μεσαι διά τήν νοΰ μετουσίαν, αί δε εσχαται κατά
την τά£ιν, άνομοιώδεις κατά την ουσίαν ταίς τε μεσαις και ταίς
πρώταις. τά δε έγγυτερω του ενός έν τοϊς άϊδίοις των πορρω-
τερων άριθμω ένικωτερά εστι και συνηρηται κατά το πλήθος, τά
δε πορρωτερω μάλλον πληθύνεται. α ί τε ούν δυνάμεις των *,
άνωτερω μείζους, και τούτον εχουσι τον λόγον προς τάς δευτερας,
8ν το θειον προς το νοερόν και τούτο προς τό ψ υ χ ικ ό ν και αί
ποσότητες των κατωτέρω πλείους· τό γάρ πορρώτερον τού ενός
πλήθος μάλλον εστι και τό εγγύτερον ήττον.
204. Π ά σ α θεία ψ υχή πολλών μεν ηγείται ψυχώ ν αεί ίο
θεοΐς επόμενων, πλειόνων δε ετι των ποτέ ταύτην την τάξιν
δεχόμενων.
θείαν μεν γάρ ουσαν, πάντων ηγεμονικήν τάζιν είληχεναι
δεΐ καί πρωτουργόν εν ταΐς ψ υχα ΐς (καί γάρ τό θειον εν πάσι
τοϊς ούσιν ηγείται των όλων)· ούτε δε των άεί επόμενων μόνον Γ5
εκάστην αρχειν ούτε των ποτέ μόνον, εί μεν γά ρ των ποτέ
επόμενων ήγοΐτό τις μόνων, πως ή συναφή ταύταις εσται προς
τήν θείαν ψ υχ ή ν , πάντη διαφερούσαις καί μήτε νοΰ προσεχώς
μετεχούσαις μήτε πολλω πλέον θεών ; εί δε των άεί επόμενων,
πως μίχρις εκείνων ή σειρά προήλθεν ; εσται γάρ ούτως έσχατα 2ο
τά νοερά καί άγονα, καί τελειοΰν ά λ λ α καί άνάγειν ού πεφυκότα.
ανάγκη άρα πάσης ψ υ χ ή ς θείας πρώτως μεν εξηρτήσθαι τάς
άεί επομενας ψ υ χ ά ς καί κατά νούν ενεργούσας καί εις νόας
άνηγμενας μερικωτερους των θείων νόων, δευτερας δε τάς
μερικάς καί διά τούτων μέσων νοΰ μετεχειν καί τής θείας 2 $
ζωής δυναμενας- διά γά ρ των άεί μετεχόντων τής Κρείττονος
μοίρας τά ποτέ μετεχοντα τελειοΰται.
καί αύ πάλιν πλείους είναι περί εκάστην ψ υ χ ή ν θείαν τάς
ποτέ επομενας ψ υ χ ά ς των άεί επόμενων ή γ ά ρ τής μονάδος
δύναμις κατά τήν νφεσιν εις πλήθος άεί πρόεισι, τη μεν δυνάμει jo
λειπόμενον, τω δε άριθμω πλεονάζον. επεί καί έκάστη ψ υ χ ή
των άεί θεοΐς επόμενων πλειόνων ηγείται μερικών ψυχών,
μιμούμενη τήν θείαν ψ υ χ ή ν , καί πλείους άνελκει ψ υ χ ά ς εις τήν

203. ι μετουσίαν] μ€0ΊΤ€ΐαν d, in mg. A rg post μςτουσίαν in M excipit

altera manus eiusdem fere aetatis 3 5« M\V : yap Q 3-4 νορρωτίρω A rg
nescio an recte 4 αριθμών Q κατά πλί)0οί Q τά MQVV ( τό dett.,
edd.) 5 ιτορρώτ^ρα Q ττ\7}θύίται Q 9 Pos^ ins. τληθος Q
204. 10 Πάσα] α<τα M rubricatoris delicto ; ita etiam in reliquis ab altera
manu scriptis capitibus ψυχών rryuTai Q H Ociois Q 17 ηητοΐτό
tis d e tt.: r/ytiT0 τ is M, ciyctT0 τ is (sic) Q μόνον Q primitus, dett.
19 πλ€α» M 21 post τά votpd ins. κατ’ ουσίαν Q αλλά Μ 23 ά(ί Q :
om. MW 24 an δ«ι/τ4pws? 26 ά«ί om. Q 30 act om. Q
 pogledn srednje mjesto, a posebne sn po moći niže od ostalih.
ali s ii nznapredovale do većeg broja.
Prve su, naime, srodnije jednomu zbog svoje bitnosti koja jc
božja, srednje su pak zahvaljujući svom dioništvu u umu, a
posljednje po redu su treće, jcr se razlikuju po bivstvu i od sred-
njili i od prvih. Ona među vječnim počelima koja su bliže jedno-
mu su jednotnija po broju i sažetija u svojoj brojnosti od onih
koja su dalje od jednoga, dok se ona koja su dalje od jednoga u
većoj mjeri umnažaju. Moći su. dakle, onih viših veće, i imaju
prema drugotnima takav odnos, kakav ima božansko prema uin-
nomu i ovo prema duševnomu. I brojnosti su nižih veće.
Mnoštvo, naime, koje je dalje od jednoga je veće, a ono kojc je
bliže jednomu je manje.

204. Svaka božja duša vlcida mnogini dušama koje vazda slijede
bogove, a jo š miiogo većim brojeni oni/i koje 11a stanovito vri-
jem e zadobivaju taj položuj.
Budući da je božja, nužno je da je polučila upravljačko mjesto
nad svinia i prvodjelatno među dušama (jer božansko u svim re-
dovima bića upravlja nad svima). Niti pak svaka pojedina vlada
samo onima koje vazda slijede niti samo onima koje su to samo
na stanovito vrijeme. Ako bi, naime, koja upravljala samo oninia
koje na stanovito vrijeme slijede, kako će se te moći povezati s
božjom dušom, ako se one od nje glede svega razlikuju i ako ne-
maju neposredno dijela u umu, a još kudikamo manje u bogovi-
ma? Ako bi pak koja upravljala samo onima koje vazda slijede,
kako je niz mogao dospjeti sve do onih trećih duša? Na taj bi,
naime, način umna počela bila najniža, neplodna i ne bi bila po
prirodi sposobna da upotpunjuju i uzdižu naredna bića. Nužno je,
dakle, da se na svaku božju dušu neposredo priključuju duše koje
vazda slijede i koje djeluju zahvaljujući umu i koje su povezane s
umovima koji su posebniji od božjih umova, a drugotne da su
posebne duše, koje posredstvom ovih srednjih mog« imati dijela
u umu i božjem životu. Zahvaljujući, naime, počelima koja vazda
imaju dijela u višoj sudbini usavršavaju se privremeni dionici.
I opet je nužno da oko svake božje duše bude više onih duša
koje gdjekada sli jede nego onih koje vazda slijede. Moć, naimc.
jcdinice uvijek proizlazi u mnoštvo u sniženju, a ono što po moći
slabi po broju se umnaža. A budući i da svaka pojedina duša od
onili koje slijcde bogove upravlja većim bojem posebnih duša, jcr
πρωτουργόν μονάδα τής όλης σειράς. πάσα άρα θεία ψ υ χ ή
πολλών μεν ηγείται ψ υχώ ν των άε'ι θεοΐς επομένων, πλειόνων
δε ετι των ποτέ την τάξιν ταύτην δεχόμενων.
205. Π ά σ α ψ υ χ ή μερική τούτον εχει τον λόγον προς τήν
θείαν ψ υχή ν, υφ' ήν τέτακται κατ’ ουσίαν, όν το όχημα αυτής 5
προς το εκείνης όχημα.
εΐ γά ρ κατά φνσιν ή διανομή των οχημάτων έκάσταις,
ανάγκη πάσης μερικής ψ υ χ ή ς όχήματι τούτον είναι τον λόγον
προς το όχημα τής όλης, ός εστιν αυτής προς εκείνην, α λλά
μ ή ν η διανομή κατά φ ύ σ ιν τά γά ρ πρώτως μετέχοντα αύτοφυώς ίο
συνήπται τοΐς μετεχομένοις. εΐ ονν ώς ή θεία προς τό θειον
σώμα, ούτως ή μερική προς τό μερικόν, αΰτω τω είναι μετ-
εχομενης έκατερας, και τό εξ αρχής αληθές, ότι και τά οχήματα
ταίς ψ υχ α ΐς τον αυτόν εχει προς α λ λ η λ α λόγον.
2 0 β. Π ά σα ψ υ χ ή μερική κατιεναι τε εις γένεσιν επ’ άπειρον 15
και άνιέναι δύναται από γενέσεως εις τό ον.
εΐ γά ρ ποτέ μεν επεται θεοϊς, ποτέ δε άποπίπτει τής προς
τό θειον άνατάσεως, νού re και άνοιας μετέχει, δήλον δή ότι
παρά μέρος εν τε τη γενεσει γίνεται και εν τοΐς θεοϊς εστιν.
ούδε γάρ (τον άπειρον ούσα χρόνον εν σώμασιν ενύλοις έπειτα 2ο
έτερον τοιοϋτον χρόνον εσται έν τοΐς θεοϊς, ούδε) τον άπειρον
οΰσα χρόνον εν τοΐς θεοϊς αύθις όλον τον εφεξής χρόνον εσται
εν τοΐς σώμασι· τό γάρ αρχήν χρονικήν μή εχον ουδέ τελευτήν
ποτέ εξει, και τό μηδεμίαν εχον τελευτήν ανάγκη μηδε αρχήν
εχειν. λείπεται άρα περιόδους εκάστην ποιεϊσθαι ανόδων τε εκ 35
τής γενεσεως καί τών εις γενεσιν καθόδων, καί τούτο άπαυστον
είναι διά τον άπειρον χρόνον. έκαστη άρα ψ υ χ ή μερική
κατιεναι τε επ’ άπειρον δνναται καί άνιεναι, καί τούτο ου μή
παύσεται περί άπάσας τό πάθημα γινόμενον.
2 0 7. Πάσης μερικής ψ υ χ ή ς τό όχημα από αιτίας ακινήτου 5°
δεδημιούργηται.
εΐ γάρ άϊδίως έξήρτηται τής χρωμένης αΰτω ψ υ χ ή ς και
συμφυώς, αμετάβλητον ον κατ' ουσίαν, α π ’ αιτίας ακινήτου τήν
υπόστασιν έλαχε· τό γάρ εκ κινούμενων αιτίων γεγονός μετα­
β ά λ λ ει πά ν κατά τήν ουσίαν, α λλά μήν πάσα ψ υ χ ή άίδιον 35

2 0 5 . 4 ψυχή μερική Q, anima partialis W : μερική ψ υχή Μ 5 om·

Μ 7 : η Μ 9 MQ (if O edd.) 13 prius καί om. Q
2 0 6 . 19 T€ MQ (tncite om. Cr.) 20-1 lacunam statm ct excmpli gratia
explevi 21 τδ &πcipov M primitus 22 'όλον om. Q 24 -5 α ρ χήν ποτ« ίχ * ιν
Q 27 an το ν απείρου χρόνου? 29 παύσηra t πάθος Q ·γ€νόμ*νον Μ
2 07. 3° βιάσης QW : ης Μ (unde Τήϊ Ο, ΧΙάσης τή ς Port.', ασης Μ4 ad c.
204, 1. 10)
oponaša božju dušu, tada i uzdiže veći broj duša prema prvodje-
latnoj jedinici cijeloga niza. Svaka, dakle, božja duša upravlja
mnogim dušama koje vazda slijede bogove. a još većim brojem
onih duša koje samo na stanovito vrijeme dobivaju taj položaj.

205. Svaka posebna duša stoji u takvom odnosu prenm božjoj

ditši, pod koju je svrstana po bivstvu, u kojem stoji njezino
nosilo prema nosilu botje.
Ako je, naime, dodjeljivanje nosila svakoj pojedinoj od njih
određeno njihovim naravima, nužno je da se nosilo svake poseb-
ne duše nalazi u onom odnosu prema nosilu općenite duše, u
kakvom se sama odnosi prema njoj. Nego je zaista raspodjela
određena prirodom. Neposredni su, naime, dionici svojom istin-
skom prirodom povezani s počelima u kojima imaju dijela. Ako
se, dakle, posebna duša tako odnosi prema posebnom tijelu kao
božja duša prema božjem tijelu, jer se i u jednoj i u drugoj ima di-
jela zahvaljujući njihovu vlastitu bitku, onda je i ono što smo na
početku rekli istina, da i nosila jedno prema drugomu stoje u is-
tom odnosu kao i duše.

206. Svaka posebna duša može sići n postanje i itzaći iz postanja

k biću beskonačno nmogo puta.
Ako, naime, jednom slijedi bogove, a dmgi put otpada od pro-
tezanja prema božanstvu, i ako ima dijela i u umu i u neumnosti,
jasno je zaista da djelomice biva u postanju, a djelomice među
bogovima opstoji. Ona, naime, ne može, ako bi neograničeno
mnogo vremena bila u tijelima, zatim isto toliko mnogo vremena
biti među bogovima, niti, ako bi neograničeno mnogo vremena
boravila među bogovima, opet sve to vrijeme redom boraviti u ti-
jelima. Ono, naime, što nema vremenski početak ne može nikada
imati ni vremenski svršetak, a ono što nema nikakva svršetka
nužno ne može imati ni početka. Preostaje, dakle, da svaka poje-
dina duša izvršuje ne samo ophode uzlazaka iz postanja, nego i
silazaka u postanje, i da je to zbivanje neprestano zahvaljujući
neograničenom vremenu. Svaka, dakle, posebna duša može i
beskonačno mnogo puta silaziti i uzlaziti, i to nikada neće prestati
ni kod koje takve duše.

207. N osilojc svake posebne duše stvorio nepokretan nzrok.

Ako je, naime. vječno priključeno na dušu i srodno s njome
oiio čimc se ona služi, jer je po bivstvu nepromjenjivo, polučilo je
εχει σώμα, το πρώτως αυτής μ ε τ έ χ ο ν ώστε και ή μερική ψ υχή,
και το αίτιου άρα του οχήματος αυτής ακίνητόν έστι, και διά
τούτο υπερκόσμιου.
2 0 8 . Πάσης μΐρικής ψ υχ ή ς το όχημα αυλόν έστι και
αδιαίρετον κατ' ουσίαν και απαθές. 5
εί γάρ έζ ακινήτου προήλθε δημιουργίας και εστιν άΐδιον,
άϋλον ύπόστασιν εχει και απαθή, τά γάρ πάσχειν κατά τήν
ουσίαν πεφυκότα και μεταβ άλλει και ενυλα πάντα έστί, και
άλλοτε άλλως εχοντα των κινούμενων αιτίων έζήρτηται· διδ
και μεταβολήν επιδέχεται παντοίαν, συγκινούμενα ταΐς εαυτών ίο
άρχικαΐς αίτίαις.
α λλά μήν οτι και αδιαίρετον, δήλον. τδ γάρ διαιρούμενου
π α ν ταύτη φθείρεται, η διαιρείται, του τε όλου και τής
συνεχείας ά φιστάμενον εί ούν αμετάβλητον κατά τήν ουσίαν
και απαθές, αδιαίρετον αν εΐη. Γ5
2 0 9 . Πάσης μερικής ψ υ χ ή ς τδ όχημα κάτεισι μεν προσθέσει
χιτώνων ένυλοτέρων, συ(να)νάγεται δε τή ψ υ χ ή δ ί άφαιρέσεως
παντδς του ένύλου και τής εις τδ οικείου είδος αναδρομής,
ανάλογου τή χρωμένη ψ υ χ ή · και γ ά ρ εκείνη κάτεισι μεν
αλόγους προσλαβοΰσα ζωάς, άνεισι δε άποσκευασαμένη πάσας 30
τάς γενεσιουργούς δυνάμεις, άς εν τή καθόδω περιεβάλλετο,
και γενομένη καθαρά και γυμνή των τοιούτων πασών δυνάμεων
όσαι πρδς τήν τής γενέσεως χρείαν ΰπηρετοΰσι.
τά γά ρ συμφυή οχήματα μιμείται τάς ζωάς των χρωμένων
ψυχών, και συγκινείται κινουμέναις αύταΐς πανταχοΰ· και τών 25
μ'εν τάς νοήσεις απεικονίζεται ταΐς εαυτών περιφοραίς, τών δε τάς
αποπτώσεις ταΐς εις τήν γένεσιν ροπαΐς, τών δε τάς καθάρσεις
ταΐς εις τδ άϋλον περιαγωγαΐς. διότι γάρ αντώ τω είναι τάς
ψ υχ ά ς ζωοποιείται παρ' αυτών και εστι συμφυή ίκείναις,
παντοίως συμμεταβάλλει ταΐς εκείνων ένεργείαις καί συνέπεται 3°
πάντη, παθαινομέναις τε συμπάσχει καί κεκαθαρμέναις συν-
αποκαθίσταται καί άναγομέναις συνεπαίρεται, τής εαυτών
εφιέμενα τελειότητος· παν γάρ τελειονται τής οικείας ολότητας
τυχόν.
2 0 7 . 3 ύττερκείμενον Q
2 0 8 . 8 μ ετ α β ά λ λ ει καί Q\Y: μ ετ α β ά λ λ ει' τά Μ (unde μ ετα β ά λ λ εις τά dO2
Ρ ο τ ί., μ ετα β ά λ λ εις C t 2.) πά ντα) πάντη (J primitus II ά ρ χη yικ a 7s Q
12 τύ y άρ διαιρούμενος Μ : διαιρούμενος y άρ Ο 14 κατ ουσίαν Q
2 0 9 . 1(5-17 προσθεσει χ ιτώ νω ν Q đett. : 7rpžxr0«ls χιτό ςω ν (sic) Μ, om. \V
17 σ υ(να )νά γετai scripsi collato 1. 32 infra et T h , Γ Ι. p. 192 : σ υvά yετa ι M\V :
σ υνά π τετα ι Q 20 ^ 6 y o v s Q\V : άλόyωs Μ άποσκευασμενη (sie) M
21 π ερ ιεβ ά λ λ ετο MQ ( π εριεβ ά λλ ετο ν Port., περιεβάλετο C r.) 2 2 καθαρά . . .
2 4 συμψνη om. M, suppl. Μ4 ( καθαρά . . . οχήματα om. O eđđ.) 23 χρείαν
opstojnost od nepokretnog uzroka. Sve, naime, ont' mo inia svoji·
podrijetlo u pokretljivim uzrocima u svome sc h w v u mijonja.
Nego zaista svaka duša posjeduje vječno tijelc kojc u njoj ima
neposredno dijela. Zato ga posjeduje i posebna duša; i uzrok piv
ma tome njezina nosila nepokretan je, i zbog toga iiadsvjetovan.

208. Nosilo je .svctke posebne duše netvarno i nerazdvojivn /«>

bivstvu i netrpno.
Ako je, naime, proizašla iz nepokretnog tvorenja i jest vjcčna.
ima netvarnu opstojnost i netrpnu. Sve, naime, stvari kojc su po
bivstvu prikladne da trpe i podliježu promjeni i tvarne su, a jrr su
jednom u ovom stanju, a drugi put u onom. povezanc sn s
pokretljivim uzrocima. Stoga su i prijemljive za svakojakn pn>
mjenu, jer se gibaju zajedno sa svojima izvornim uzrocima.
Nego da je doista nerazdvojiva, to je jasno. Sve, naimc, što sc
razdvaja, na taj način propada na koji se razdvaja, jer gtihi nr
samo svoju cjelovitost, nego i spoj. Ako je nosilo, dakle, nepiom
jenjivo po bivstvu i netrpno, treba da bude nerazdvojivo.

209. Nos'do svake posebne dnše sikizi uz. dodavanje tvtiniijr

odore. nzlazi pok u društvu duše zahvaljujući svlačenjn
tvarnoga i odricanju od ulaska u svoj vlastiti oblik. tako du
odgovara ditši koja se njime služi; i ona, nainie, .silazi n:r\ \i
jo š k sebi nerazimiska životna počela, a uzJcizi odbanijm i n,l
sebe sve inoći koje tvore postcmje, a koje je prilikom siluskn
prigrlila, i postavši čista i slobodna od svili tih inoći kojc ,\ln. <■
z.a potrebu postanja.
Srodna, naime, nosila oponašaju živote duša kojc se njima
služe, i posvuda se gibaju zajedno s njima koje se gibaju. I Imna
se djelatnost jednih duša odslikava u njihovima kružnim obiianji
ma, otpadanja drugih u njihovu spuštanju u postanje, a očišbavan
ja trećih u njihovu obraćanju u netvarno. Zato što zahvaljujnu
samomu svom bitku duše oživotvoruju ta nosila i što su ona s ii|i
ma srodna, nosila se svakojako mijenjaju već prema djclovanjima
duša i svuda ih prate, pa ako duše trpe, nosila trpc zajcdno s ιιμ
ma, ako su očišćene, ona su ponovo uspostavljcna zajrdno s nji
ma, a ako su uznesene, uzdignuta su zajedno s njima. jiT ona U'/v
za svojim vlastitim savršenstvom. Svaka je. naime, sivar savrscna
ako jc postigla svoju \ lastitu čita\ost.
( Λ \ : πορείαν M 4 26 α π ε ι κ ο ν ί ζ ο ν τ α ι M 2S-9 r'ais ψυχαι,ν M piimitus
-’ 9 σ υ μ φ υ ή : σ υ μ φ υ ή ς M \Y 30 π α ν τ ο ί ω ν Μ σ ν μ μ * τ α β α \ Κ * ι M (J, tnuis-
inutantur \\ { σ υ μ β α Κ Κ α edti.) 33 ε φ ι ί μ ε ν α ^>\V : ( φ ι ί μ ε ν α ι M
 2 10 . Π ά ν ψ υχ ή ς όχημα συμφυές και σχήμα το αΰτο άει
και μέγεθος έχει, μεΐζον <Se και έλαττον όράται και άνομοιό-
σχημον δι άλλων σωμάτων προσθέσεις και αφαιρέσεις.
εΐ γάρ έξ αιτίας ακινήτου τήν ουσίαν έχει, δήλον δ ή δτι και
το σχήμα και το μέγεθος αΰτω παρά τής αιτίας άφωρισται, ζ
και εστιν αμετάβλητον και άνεξάλλακτον έκάτερον. ά λλα μην
άλλοτε άλλοΐον φαντάζεται και μεΐζον και ελαττον. δι ά λλα
άρα σώματα άπο των υλικών στοιχείων προστιθέμενα και αυθις
άφαιρούμενα τοιόνδε ή τοιόνδε και τοσόνδε ή τοσόνδε φαίνεται.
211. Π ά σ α μερική ψ υχ ή κατιοΰσα εις γένεσιν δλη κάτεισι, ίο
και ού το μεν αυτής άνω μένει, το δε κάτεισιν.
εΐ γάρ τι μένοι τής ψ υχ ή ς έν τω νοητω, ή άμεταβάτως νοήσει
άει ή μεταβατικως. άλλ' εί μεν άμεταβάτως, νους έ’ σται καί οΰ
μέρος ψ υχής, καί εσται ή ψ υ χ ή προσεχώς νον μετέχουσα·
τούτο δε αδύνατον, εί δέ μεταβατικωςt έκ του άει νοονντος καί >5
(τοϋ) ποτέ νοονντος μία ουσία εσται. άλλ' αδύνατον ταντα γάρ
εϊδει διαφέρει, ώς δέδεικται, προς τω καί άτοπον είναι το τής
ψ υχή ς άκρότατον, άει τέλειον δν, μή κρατεΐν των ά λλω ν
δυνάμεων κάκείνας τελείας ποιεΐν. πάσα άρα ψ υ χ ή (μερική
ολη) κάτεισιν. 20

2 1 0 . 9 ί τ ο σ ό ν ίε MQW (om. edd.)

211. ίο ψυχή μερική Q 12 μ ενει Q 15-16 καϊ π οτέ νοούντοs QW :
om. Μ (suppl. Μ4) : του adtl. Τ. Taylor 17 Q : a«iM W τφ ex corr.
Q : τ ό Μ, Q primitus καί om. Q 19 κακείνα* τ ελείαχ coni. Port. : κακείνα
TcActa MQVV 19—20 ψυχή (μ ερ ικ ή δλη) scripsi (μερική ψυχή δλη C r.), anima
partialis tota W : ψ υχή Μ : ή ψυχή Q
Subscriptionem τ ε λ os τω ν σια κεφαλαίω ν τω ν irepl $€o\oyias 1τρόκλου praebet M
210. Svako srodno nosilo ditše ima vazda i isti lik i istn veličimi,
ali izgleda većim i manjim i raznolikim z.bog dodavanja i
oduzbnanja dritgih tijela.

Ako, naime. vozilo posjeduje bivstvo koje potječe od nepo-

kretnog uzroka, onda je doista jasno da su mu i lik i veličina
određeni tim uzrokom, i jest i jedno i drugo nepromjenjivo i
neizmjenjivo. Ali se zaista jednom priviđa nosilo ovakvim, a dru-
gi put onakvim, i sad većim sad manjim. Poradi drugili, dakle, ti-
jela koja su iz tvarnih elemenata dodata i opet oduzeta ono se
pokazuje ovakvim ili onakvim i ovolikim ili onolikim.

211. Svaka posebna ditša, kada silazi u postanje, cijela silazi. a

ne tako dajedan njen dio ostaje gore, a da drngi silazi.
Ako bi, naime, stanoviti dio duše ostao u umnome, mislio bi
ili na neprelazan način ili na prelazan način. Ali, ako bi mislio bez
prelaženja, bio bi taj dio um, a ne bi bio dio duše, i tada bi duša
imala đi jela u umu na neposredan način. To je, međutim, ne-
moguće. Ako bi pak mislio na prelazan način, dio koji vazda
umuje i onaj koji umuje u stanovito vrijeme bili bi jedno bivstvo.
Ali to je nemoguće; oni se, naime, razlikuju po obliku, kao što
smo pokazali, a k tomu je i besmisleno da najviši dio duše, unatoč
tomu što je vječno savršen, ne upravlja drugima njenim moćima i
da ih ne usavršava. Svaka, dakle, posebna duša cijela silazi.