Chuong 1
DOI TUONG NGHIEN CUU CUA CHINH TRI HOC
QU6c Té
1, Sy can thiét phai nghién citu chinh tri hoc quéc té
Hién nay, viée cc chinh khach, cac dai dién quéc gia, cA
nhén, té chitc lién chinh phd, phi chinh phi... thuong lugng,
6p budc, de doa, kiém soat, anh hudng tdi nhau nhim dat
duge Igi ich nao dé da, dang va sé anh hudng rat 1én téi cOng
déng quéc té, tham chi chi phéi gay gt ti nhiing linh vuc
kh&c nhu van héa, kinh té, x4 hi... Da c6 quan tam hay
khéng dén nén chinh tri quéc té, thi méi ngudi vin dang bi
anh huéng, tham chi bi chi phoi manh mé cia méi trudng
chinh tri quéc té.
Viée né ra chién tranh 6 mét khu vic nao dé sé dan téi
tham kich séng con déi véi ngudi dan trong khu vuc va su
suy giam cua nén kinh té quéc té, anh hudng téi thu nhap
cua cé nhan. Mot tuyén bé v6 tinh hay hitu ¥ cha mét cd
nhan chinh tri, viée quyét dinh tring phat kinh té mét nuéc
nao d6 hay su chuyén huéng dau tu cha mét tap doan kinh
t€ c6 thé kéo theo rat nhiéu van dé vé méi trudng, nhén
quyén... Nhiing anh hudng nay ngay cang gia tang vé céip 46
vA toc dd trong méi trudng toan cau héa.
HlViec theo dai nhiing tin titc thé giéi, tim hig
tri que té khong chi 1a nhiém vy cia céc hoo a n "
nhu cdu ty giée cla méi cd nhan trong met mee mee
edu hign nay. Chinh tri hoc quée té la mét mon ti ta
ma mdi ngudi nén quan tam, béi né téc dong trye 4 08 by
ngay, hing gi, ti tt e& d6i tuong 4 céc Tinh vue, Ps bh,
Vi ‘moi nén ehinh tr déu lién quan dé vige sig
quyén lye”, nén nén chinh
i cia nhan loai lién
ae et ; ny
yu t6i vain dé quyén luc, hay cdn goi IA site manh. Va .
e 3 ay 7
chinh tri hoc chinh la khoa hge nghién cttu cach thite jan
Iue duge cde chi thé tim céch gianh, git va van Hanh ag
‘ong thye ténhu thé nao 6 trong qué khd, hién tai va a
ai nhdim dat duge mhitng mue tigu nao d6. Cae chit thé Pe
6 thé 1A oé nhén hoe té chic § ep a :
xuyén quée gia.
i bd quée gia hose
Nhu vay, chinh trj hoe quée té°
Nhu vay, i hoc quée té 1a met mo;
nghién cttu cach thite cée chit thé si = : a eee
tée vdi nhau nhdm dat duge gi ich cia spate reed
1g trong méi
trung quée
Do 46, nhigm va nghién ci cis chisy eg;
xoay quanh su bién dong va tung tac qu an hoc quée té
gitta cde chi thé trong méi truing quée an Mest manh
hoe chinh tri nghién eitu nén chinh tx ats #e nha Khoa
: ay
1, Hoang Khe Nam: Quyéin Ie tong qua hy zt
vin dé, Nab, Van héa = ThOng tin, Ha gi, 2011, 0
i)
hign tugng chinh tri, tir d6 dita ra nhiing du bao vé tuong
lai chinh tri quée té dé dé xudtt nhiing buéc di thich hgp cho
cc chil thé.
2. chi thé! (Actors/players/persons) trong nén
chinh tri quéc té
2.1. Quée gia - chii thé quan trong nhét trong nén
chinh trj quéc té
a) Cc khai nigm lién quan dén quée gia!
Déi véi cha thé nay, cdn phan biét duge cac thugt ngit
hut: quée gia, nha nude, dan toe, nha nuée - dan toe, chit
quyén quéc gia.
N6i dén nha nude (state) 1A dé cap dén eo fu quyén Ive
cong cng véi cée nhanh cli dgo nhut lap phép, hanh phap,
tut php edng cfc thiét ché va site manh eutdng ché di kém.
Nhung khi néi dén dén t6c (nation) thi ¥ nim vé mot cong
déng c6 lich sit va truyén théng vin héa chung lai la tam
diém, ma diing bén canh 46, nha nude chi 1A efi bong mi
nhat. Digu d6 c6 nghia la trong khai nigm dan t6c, vige nha
mide nio dang quan Iy cng déng (dan téc) khong phai 18
1. Xem John T. Rourke va Mark A. Boyer: International Politics on
the World Stage (Brief), ‘McGraw-Hill/Dushkin, 2002, p. 2:
2 La cé nhin, nhém, nh& nude hose t6 cht. hoat dng o6 § thie,
tong me vai ted quan tong tong th gi chin tr (Kem World Poites-
Trond and Transformation (2010-2011 Edition), 2011, 16).
’S Miye nay ching ti sit dung ti liu chinh ea nha nei cht
Phase Thai Vigt (Chit bin) trong culn Toan edu héa - Ning bite di
Vas trong di sGng chinh tj que t€va van h6a, Nxb. Khoa hae x8 gi, Ha
Noi, 2007, tr. 171-177.Cage
aia ding ven 1 unt. Cac hin théi nha nude gy,
thé nay sink va tiéu pign di trong qué trinh phat ty; én y
ll
mgt dan tc *y
Nha mide dan toe (nation - state) 1 thuat ngy i
ah tr phtong TH, dng 48 chi md hi,
| |
8 chau Au, dutge lay theo mée wée din, |
J) - thoi diém ke ti €6 guy |
Me
cia nén chi
mie hau Trung 6
Hoa vée Westphalia (164
sia nha nude duge tach 1 Khoi quyén lie cia Ciao hej
é duige tinh t3i cao so voi tat 08 cfc nguén quyéa lye lig
nh thé ma n6 quan ly. Nha nuée dan the,
trong pham vila
che gid tri nén tang sau: |
_ Jaanh thé a ranh gidi tuy@t d6i dé phn biét méi trun |
trdt ty bén trong véi moi trudng vo chinh phi bén ngoai,
Whi cé dafu higu nay ma méi nha nuéc déin toe déu tu khép
minh nhu mét don tit. |
~ Trong khuén khé lénh thé ay, ¥ niém vé xf héi cing
dan va ¥ niém vé céng bang mdi duge x4c dinh. }
~ Va ngutdi ta cing chi c6 thé dé cap dén mét chinh quyén |
trung vong khuén khé cia khong gian duge dinh hinh bii
bién gidi quée gia. |
ks Dinién quyén luc oda chinh quyén trung wong. Ay ¢
hige quan niém 1A t6i cao - véi tu cach 1a chi quyén, troné |
Khong gian dy ma thei.
BEE.)
—_————e—EEE—s—i‘é=—s
hop ede quyén ma mot nha
1a mét thude tinh oF
duéi dang cdc quyén
Chi quyén quée gia: TAP
mutée dan tée 06. Chit quyén quée gia
hifu, khéng tach rai nha nuée dn tc,
ofa nha nude.
‘Trong tiéng Viet, tit quée gia thue chat déng nghia voi
nba nuiéc (quée - nuéc, gia - nha). Hign nay chiing ta thuéng
aitdung thust ngit qude gia gdm nhut trtong duiong v6i dan the
hhoge nha nude - dn t6c. O day chting t6i stt dung thugt ngit
quéc gia v6i tu cach la nha nude - dn t6e.
b) Loiich quée gia
Cha thé nao cing ¢6 Ii fch riéng cia n6. Déi véi ch thé
quée gia, Igifch eta n6 chinh Ia gi fch ofa cd dn te mA nha
nnulée, ké dai dién cho dan tc dy phai o6 trach nhiém kim
tim, duy tri va phat tridn cdc Igi fch ma ngudi dan lap ra n6
di hai. Do vay, n6i dén Igi ich quée gia thi cfing chinh 1a lot
{ch cia c& dain téc. Ngay c& nha nude va ché 49 cha quéc gia
4 cling duige xAy dying trén nhiing loi fch chung va can ban
cia toan dan téc ay. Mét eéch khai quat, Igi ich ea méi dan
t6c gém 6:
~ Bao dim an ninh cho ngudi dan: Diéu eét yéu cia mot
quéc gia 14 ngudi dan cha quéc gia dé, va su sdng con cha
ngudi dan 1A mét yéu t6 t6i quan trong cia Igi feh qué gia’
ha nuéc phai c6 nghia va bao dim an toan cho ngudi dan,
nhét la an toan vé tinh mang, phai diét trit moi méi de doa
1. Xem John T, Rourke: International Politics on the World Stage
(hird Edition), Dushkin Publishing Group, 1991, p. 12.an ni oa ne GD 9 DSH MY hid
ngay trong nude hoe ben ngO%- ‘hy
| Phin vinh cho ngudi dan: Nha nuée 06 neh,
bho cho cée cong dé dy di thy phém, nha cia,
y té va nbiing nhu clu khée cia con ngudit, Bay
Nein hing Thé gi nim 2002 vi6t: “Mot mha nugegg 8
lye la nhan 66 thiét you cho viée cung cp cée hang hig
dich vu cing nbwt cée quy dink vA thé ché cho hép egg w
tring phét trién manh mé va con ngubi 06 di séng oy |
manh hon, hanh phtic hon. Néu khong c6 né, su phat By
bn ving od vé mat kinh t6 vax Ot 18 khéng thé 6 duyr
~ Sut of két trong long dan téc: Su oF két dan the ba,
atm sy thing nhst (tong d6i) céc tu tung, hé tu tung yy
go i... Nu xem li bin cht cia mot dn the, ching tags
thé thay su déng nhét Ia mét nhan t6 c6t yéu. Khong ¢6 n4,
nhiing quée gia tiém nang khéng thé hinh thanh va nhing
‘quéc gia dang tén tai o6 thé bj tan ra. Do d6, bat ky muc tiéy
tri dan tc, thuie diy |
hoje hinh dong nao chéng
su tan ri eia cdc Iuc Iugng s8 gay anh hudng 06 hai cho din |
oo ‘ranh Vigt Nam Ia ci don dau thuong di véi hinh
in a a Bat ké n6 lién quan dén nbiing Ioi ich khée
‘io, viGe My thoat ra khdi cuge chién 1a céin thiét dé |
trdnh su tigp tue phan ra
ea Phan rd cd eu dan te,
Hem Jon
rnd guys Rowe: International Poison Stage
2ln stag aie Gr 1819 a6-206.
Van dé didu chink chie nang va the
‘afin edu ia, Neb. Khon hoe xi hoi
owe
;
~ Moi tring chfnh tr] t6t 8 trong va ngoai nue: Diéu
nay gin ging nhu Ia m@t dan tfc tu do ya chon edu tric
chink tri xi hgi cho n6 hoge trat tu thé gidi thudn I¢i cho n6™
‘Tuy nhién, can phai lit § ring méi quée gia phai hiéu r6 vé
site manh cia bin than va méi truding chinh tr} quée té dé
6 duge ning thai a0 ting xit phi hgp.
Nhin chung, ba myc tigu ma nhén logi ti truée toi nay
udn huténg dén Ia sy an ton (an nink), Ig fc (tai sn, hode
suf sung ttc), danh tigng (danh due va dja vi). Do vay, “Iai feb
que gia, theo quan niém hign dai, kh6ng chi bao gém lgifeh
vat chét ma edn ef tinh thin, Lién quan dén kha canh satt
nay, van dé “quée thé”, “danh dy”, nhu cu duge thita nhan,
ca
nin, Cée nha nuée phi dya vao ban than minh 1a ae
tn tai. Tuy nhién, ngay nay nhigu nha phan tick cho i ‘|
ney ect nh nib rf man cong pha bi chi ph ng
16 chic quée té cing nh luat quée té, al
+ Cie chit thé: B61 e&e nha nude hose cée chi thé
chinh phi, cde t6chie xuyén quée gia (che t6 chite phi chink
hii, ed tap doan da quée gia...)
+ Pham viva eudng 49 tuong téc: Theo thai gian, phan
viva cutng 46 tuong tée cing ngay cang duge mé rong, dién
hinh 1a linh vue kinh té, Su phu thuéc lin nhau trong hé
‘hong mhin chung cdng ngay cang chit che hon,
~ Quan hé quyén lye:
a)
ue, hai e¥e, Ba ee. (46
8 oe mhigu va
thé lugng héa mot eéch 35 Tang, neg;
+ ARUB ta ein
King
théng da cuc).
tam guia bg
+ Su tap trung quyén, We: Cue 1a trang tam
nhuing khéng phaicée trung tim ay dvcsste pat Wye,
bang nhau. Céc hoe gia van ang bin khoin are
bang stte manh hay bat can, Dang ste manh a3 rye ase
tranh hon?
+ Su thay 46i quyén lye: Che ep a9 quyén Ye gita ede
chi thé trong hé thong hiém Khi én inh duge lau bai ste
manh cia méi chi thé e6 sy bién adi chit ‘hong hé of dink,
Tham chi cfc sigu cung oting o6 lic suy tin vA mjt sb qude
gia 06 thé phat trign dat téi edfp sigu euiing, Lich eit phat
trign loai ngudi di cho thay trat tu sc mank thé git lun
6 thé bién déi va hé thong thit bac sttc manh gita eée chi
thé trong hé théng cing luén c6 thé thay déi.
~ Cac khuén miu kinh té: C&p 49 phu thuge Hin nhau
trong kinh té, viéc san xuét va tiéu ding nhiing tai nguyén_
thién nhién, trinh do phat trién kinh té chénh Ich it ie
nhiéu déu c6 sy anh hudng dén vige van han cba toin bp
hé thong chinh tri quée t6.
om| ee
go hah
= Cae chute Dv ga can quan trong déi vg,
pp thong ane
eh boat 4006
nen phi
chi, nbn 076
ehube vé kin
oan ed. Ngudi t@
sia phit tra
vvdi mot s6 gid 0
khong thé xdy ra, m2
mgt phap If chung.
3. Cac mé hink
bidn tre toan
dang
én nhau,
ai voi cfc qude gia khi
chi nhiing Khuén i
i nao 46. Chin tranh gid day khéng phai
vz Thay A6i trong céc Ithugy ne
j
juén mau dang ngay Ang a
Cae chudin mye kinh eg a
ngfiy cang trd nén Phd bigh do oy,
do sit phét tridn truyén the,’
hy 4618 ut nb hung ci cée gy,
fc trén thé gidi, map
, Cae Kd
Ju nay gay bat déng va xung dy,
1an6 kho xdy ra hon do n6 bj lén én vg
(iy thuyét, chit thuyét, trudng phéi)
trong nghién eitu chinh trj hoc quéc té
3.1. Chu nghia I tt
dng (Idealism)
- Tén goi khéc: Chit nghia duy tam chinh tri (Idealism),
Chi nghia ty do (Liberalism), Chi nghia ly tudng ty
do (Liberal Idealism), Chit nghia thé ché ty do (Liberal
| institutionalism), Chit nghia toan cdu (Globalism)...".
1. NGi idm ea ehi
v6 chi agit i th
dat ge cick hu (uh
chil nghia ly tung chis
ha fi
: a a én nay vin chuta 16 rang 69
nio n6 vin chua duge hodn thign va
™ (tong 45) thing nbd. Do 46, ching t6i phn tich
i nga tudng chi y6u theo nhitng gi
hog di nha thes zn tang pons i dung chinh (st edt logic) cht
lich si,
_
tinh phat trign ed
hit tein cia chi nghia Iy tung (ateft
_ coi nguén tri6t IY cba chi nghia ly tung:
pat ngudn ti quan diém cia cée nha tu tudng nhu:
jmmanuel Kant, Thomas Jefferson, James Madison,
john Stuart Mill, John Locke, David Hume, Jean Jacques
scents, va Adam Smith.
4) Xuat phat diém cua cht nghia ly tuéng
wqheo tut tung ca Kant, chi nghia If tudng la biéw
ea mot dang chit nghia lac quan bi kich vé quan hé
iu thé kj chién tranh dim mau, cudi cdng
thi ly trf loai neu
ving chién tranh 1A nbiing gidi phép hodn ton sai lém”
Ruitxd da chi ra trong tac phéim Khé uéc x hi: “nhan loai
96 digt vong trtt khi né thay déi cach tén tai cia né”. Tu a6,
cae nha ly tuéng sau nay cling tin rang nhén loai tit nhiing
pai hgc lich sit dau thuong sé két hgp voi nhau dé xéy dung
rt xa hoi to&n edu hda binh va hep téct.
Cée nba chi nghia ly tung tin ring bn chit con ngudi
lo vay moi ngudi cé thé vign try lan nhau
luc diy dao dite.
khong phai 1a
1a tot va vi tha, va di
va hgp téc thong qua Iy tri va nén gido di
Hanh vi xu xa cia con ngudi, nhu bao lye,
T Joel Krieger: Toan cih nén chinh trj thé gi, Nxb. Lao dong,
Ha Noi, 2009, tr. 595.
oY Kom Job T. Rourke: International Politics on the World Stage
p. 28-29.
(Mhird Edition), Dushkin Publishing Group, 1991,fens.
or fa con ngudj,
san phim oba sy hu hong VO 6 et to
a spé xitu tgo dit ign cho on new hank
nhiing the ché am hai t6i nhiing neudi khjer s
S ee Ps digu kign song ctia con ngyss, 2
ae tgo nén nhiing nim mong sung dt v4 :
thanh chién tranh gidla ngudi véi ngusi.
a ly tudng cha nghia, su phé bién cha vty
fin nhau gitta eée gy,
thang
Theo cée mhi re
hat nhén, su gia tang tinh phy thude : g
ia, aw suy glam ti newye” thién nhién, su ech bigt gig,
gia, st ye Hee
nghéo va su gia ting ngUy hiém ma chiing ta déi xit véi sinh
quyén chi ra ring ching ta phai hoc céch hgp téc that nhigy
vi nhau hode chiins
ngudi vdi nhit
n6ilén ring tinh trang 6 lap ca méi quéc gia ¢6 chu quyé
1a J6i thai, khdng thfch hyp va khéng dit sttc dé tién téi an
ninh chung va héa binh chung due.
Chi nghia ly tuéng khang dinh, bén canh nha nuéc-
chi thé khac nifa trén trudng quécté,
va méi chi thé ay lai c6 quyén Iyc riéng trong méi linh we
dan téc, cdn c6 nhi
1, Xem Charles W. Kegley & Eugene R. WittKopf: World Politics -
Trend and Tra i ty
York, 1989 p23 mation Seventh Edition), Worth Publishers, Ne
2. Xem John T,
(Phird Edition), Dus
::)
Rourke International Politics on the World Stsé*
in Publishing Group, 1991, p. 28,
gta dang tién dén nhiing tham hoa ch |
ing mite d6 chuta titng c6%. Nhéing hiém hoa niy
vans’. DO Ta ce t6 chite quéc té, cée cong ty da quéc gia,
ee 46 chite xa hdi dan su (vi du NGOs), céc céng déng van
fc c& nbn v.v..
néa,
‘om lai, tat cA céc nha ly tuéng cha nghia cing c6 chung
mot hinh Anh day dao dite, lac quan va phé quat vé quan hé
quée 16 dign ra trén khép todn edu, Ho “cing chia sé niém
tin vao su tét dep dac biét ciia ban chat con ngudi, tin vao su
cao thugng ciia tu tudng va gido duc, va tin vao site manh tdi
cao cia cong luan thé gidi da thtte tinh”,
b) Chi truong cua chi nghia ly tudng
Céc nha ly tudng chi nghia khong déng § véi quan diém
cho rang quan hé quéc té nén dude, hoic phai duge tuan
theo ménh lénh ciia stte manh chinh tri. Ho khéng tin ring
vige gianh, git va sit dung ste manh 1a ban chat cda quan
hé quéc té. Chinh sAch déi ngoai nén duge dinh hinh theo
huéng hgp tac va theo cdc chudin mye dao dite'. Chi nghia
ly tung nhén manh: phai coi cdc nguyén tée dgo dic 1a cao
hon vide theo dudi quyén hic va phai coi cde thé ché 1a cao
1. Joel Krieger (Editer in Chief): Companion to Politics of the World,
The Oxford, New York, 1993, p. 454.
2. Charles W, Kegley & Eugene R. WittKopf: World Politics - Trend
and Transformation (Seventh Edition), Worth Publishers, New York,
1999, p. 26.
8, Joel Krieger: Toan cdnh nén chfah trj thé gidi, Sdd, tr. 695-596.
4. John T, Rourke: International Politics on the World Stage (Third
Edition), Dushkin Publishing Group, 1991, p. 27.