Professional Documents
Culture Documents
Tikli D Tullisin Nni en
Tikli D Tullisin Nni en
D tullizin nniven
Haut Commissariat à l’
Amaz
ighi
té,2004
Cet ouvrage a été édité dans le cadre
de la collection « Idlisen nne$ « de
la Direction de la Promotion Culturelle
duHautCommi ssariatàl ’
Amaz ighit é.
Agbur
Tazwert ………………………………………………… 01
Tabôatt ………………………………………………….23
Tikli ……………………………………………………… 51
Mourad ZIMU Tazwert
Tazwert
Tullizin-agi d-ye$lin ger ifassen-nwen d inagan $ef wayen
yevran d wayen d-iverrun. Zik, anagi d asefru, ass-a anagi d
imru.
1
Mourad ZIMU Tazwert
sersen ives ; limer d-srusuye$ ives, tili ad t-id-sserse$ i yiman-iw.
Ne ktiraa mt ik
li,
ttaru$‘ akken ad afe$ iman-iw’
‘ ’
.
Muôad ZIMU
2
Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat
5
Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat
Afrag-nne$ ulac win t-id-ikeççmen ma ur d-yusi ara $ef
t$awsa, mi tt-iqva ad yu$al ansi d-yekka. Akka seg wasmi d-
ccfi$ ; axxam-nne$ ur isderdif ara deg-s ubeôani ne$ inebgi.
Cfi$-d i yiwet n tem$art, niqal tettôuê-d s axxam, tt$imant
nettat d Nna Malêa. Cfawa n teméi kan, ttwali$-tent ssendent $er
tesga n texxamt n Zizi, ad ssisinent kra ini$man di zzit ma llan,
ad sgemrident, yiwen ur iéer d acu qqarent. Akken, alamma
ye$li-d yiv, ad d-tekcem yiwet n tmeîîut ad tezzu$er tam$art-nni.
Akken acêal almi d yiwen wass ; am wass-a d$a deg yiv teffe$
tem$art-nni, azekka-nni ur d-tu$al ara wayev xaîi, wid d-irnan
$er-s di$en akken...
Nna Malêa, deg wass-en, tett$ima kan weêd-s, $as akken,
têemmel ula d nettat awal, yak ur tettwali ara !? ma ni, ayen akk
d-iverrun teéra-t, yerna tceffu ! ayen tesla ireûûa deg walla$-is
am iéuran-nni n tejnant tacaraft. Ulac d acu s-ittôuêun. Ma
têulfa kan s waleb av i ttmeslay ad tsu$ : « amek i s-tenna ?...
$ef wacu tettmeslayem ? ». Din din ad d-tessukes iéerman n
wawal d wacu t-id-yewwin.
Ayen tesla da$en d amur, ayen i wumi tecfa d amur
nniven. Ayen akk s eddan wexxam-nne$ sli$-t $ur-s asmi ur
fôize$ ara ger usseêmu d userkem. Baba d amjaê, asmi yu$
yemma yugi-tt, d jeddi i yeb$an ad as-tt-ya$ akken $as iôuê $er
Fôansa ad d-yu$al, jeddi yefka-yas 10 frank i yiwen akken ad
icrek yid-s tayuga, d$a acrik-nni yewwi-tent irwel $er Lezzayer,
itbe -it jeddi yewwet-it, d$a issekcem-it Jujdebbi $er lêebs :
tilufa-yagi sli$-tent akk $er Nna Malêa, teêka-yi-tent-id amzun d
timucuha. Simmal ttim$ure$, simmal sukkuse$-d tilufa nniven,
taneggarut jeddi zi$en yen$a win akken i s-yukren 10frank
maççi d tiyita i t-iwet.
Nna Malêa tesseôwa-yi timucuha, nettat, am akken
u$ale$-as da$en d tiîî-is ; i sya $er da kan ad d-tessiwel : « wa
Muh, ôuê kan ini-d d acu txeddem Nanna-kDe hbuc…. » .Ak ken
ara d-ikcem Zizi Arezqi ad t-temmager Nna Malêa s wayen d-
6
Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat
wala$ deg webdil-is : « Ay Arezqi Dehbuc tedla $ef ini$man-
nni... ». Akken, mi d-gmi$ akka ttmenni$-d ula d nek ini$man
$as di êeôtadem, d$a nu$al ntett-iten nek d Dehbuc, ha kan ad
iyi-d-tessiwel s tufra ad temme$ s akufi ad d-tekkes takemmict
ini$man ad – tt-neçç. Nna Malêa, am wakken teéra, ad d-su$ :
« acu tesfelqimem akka ?... ». D acu kan, maççi am zik, imir-en,
tiîî-nni s-ismucuôen tu$al tenza $ef tkemmict ini$man.
13
Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat
taqubett, d nutni i d-imezwura i yessusfen $ef tmeqbert n jedd-
ne$» Akka i sen-d-inna Zizi Arezqi. Medden akk susmen, Zizi,
imuqel akka d wakka, yella ibedd, iwexxeô $er deffir, imuqel
amkan deg-i d-yekker ikemmel awal :
« Muqlet, atan, êesbet-iyi, ur ssawve$ ara ad qqime$
$ef wemkan-agi, ilaq kan ad d-nemmekti, Ay At taddart !,
amkan-agi, d wagi $ef-i yeqqim ileméi-yinna d-ikecmen ass-a
tajma t, imukan-agi d wesqif-a yezdin At Sliman d At Meqran,
ur d-tettili t$imit deg-sen amer maççi d kra n yergazen i d-
iisegman tazmert ad $elben dd$el yellan deg wulawen-nsen.
D imezwura-nne$ ! Yewwi nnif ad refden ibeckiven gar-
asen i yesmeêsen i nnif da$en akken ad ten-sersen. Ma d
taéebbujt n tafat, neéra, ma ur tt-nesse$li ara nekkni ad tt-
teddem ûalêa yiwen wass, d acu kan, i wakken ad yu$al wayen
ddren imezwura-nne$ d taftilt ad a$-temmel abrid, ad neoo
taéebbujt n tafat tbedd deg wemkan-is d tanagit $ef wayen
y esseml alen AtMe qr an d AtS l
iman… ad tt-id-afen wid d-
iteddun am wakken tt-id-nufa nekkni ».
Ikfa awal Zizi, izwi acvav ubeônus-is iqqim. Di tsusmi-nni,
tebreq tegnewt, tebda-d la tettmiqi, wid yellan beôôa n wesqif,
kecmen-d, mbawlen akk medden akken ad sen-d-gen imukan i
wid d-ikecmen. Tu$al-d tsusmi, ala ûûut n tmiqwa n lehwa d-
yette$layen, akken kra, terna-d $er-s tiqit d-ittengayen si
lqermud-nni yellan $ef leryuf. Timeqwa-nni tt$izent ixemoan
deg wakal, i sya $er dagi ad d-yusu yiwen di te$mert. Di taéeyt-
nni n tsusmi inîîeq-d emi Meqran, d am$ar d netta akk i
imeqren di taddart :
« Ay at-taddart ! Aîas ur neéri ara d acu yevran akken
ad mlilen At Meqran d At Sliman, agraw-agi akken ilaq ad ifru,
diri ad slent tuddar, ad as-qqarent u$alen At Meqran d At Sliman
$er tidak-nsen : di Tizi n Tifrat nejma
en ur frin ara. Nek nni$-as
ma teéram akk d acu d-smektay téebbujt n tafat, ahat, s kenwi, s
wigi meééiyen ad tfehmem, ad teérem amek ara txedmem, ma ad
14
Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat
tt-tmekknem i tqubac ne$ ad tt-teooem tbed-d ad tt-id-afen
warrac. Ihi, Tizi n Tifrat iyi-d-iêka jeddi ad fell-as yefu Öebbi
semman-as akka, imi di tizi-yina deg-i d-tem$i téebbujt n tafat
i weqmen agraw At Sliman d Wat Meqran akken ad frun, u
êedôen i wegraw kra yemôabven, d-yusan seg At £ebôi. Taéebbujt
n tafat, i d-iqqim yisem-is, tella d anagi, $ef wasmi d-ban tafat
$ef imezwura-nne$ At Meqran d At Silman. Am wakken iyi-d-
inna Jeddi, zik, asmi llan At Leqwavi, si Lezzayer $er At ebbas
di Bgayet, imir-en, taddart-nne$, d anda d-qqimen akka ixeôban,
deg At Mes ud, akkin i wassif, dinna i ddren imezwura-nne$, di
lawan-nni êesben-d ugar n meyya yexxamen. Zdin akk, îîfen
adebbuz ula i Wat Qasi, weroin fkan ula d tabzert i Wteôki,
tekker lfetna gar sin iderma, wiyav, wa yedda d wa, wayev d wa,
ff$en-d sin leûfuf, refden ibeckiven ; $ellin sya u sya, ula d ateôki
d-isxedmen At Qasi, imi iwala tekker gar-asen yeb$a ad ikemmel
ad issenger wigi i uûan tabzert. Akken i tkemmel, acêal d
aseggas. Almi d imi te ya ula d lmut, ur d-iqqim win ara
imevlen, dukklen-d Imôabven At £ebri, heggan-d agraw,
eggnen amkan-is, anda akka d-tem$i téebbujt n tafat. Ussan-d
sya u sya, iççuô-d wemkan, mmeslayen ass s lekmal-is, iteddu-d
yiv, ur wwiven ara ad d-ssersen talwit. Qrib ad aysen, almi d-
sneîîqen yiwen seg At £ebri, qqaren-as Ccix Ëend, ikker ad iôuê,
ennan-as i$imi d$a yeqqim inna-yasen : « Ay At Meéyan d At
Sliman, d acu i s-xeddmen i weksum akken ur irekku ara ? »
nnan-as-d : « d lmelê ! » inna-yasen : « ihi ulay$er neqqim dagi,
kenwi d lmelê-nwen i yerkan ! ». Akken d-inna akka, kkren akk,
nnan d awal l ali, zlan axfiwen, xedmen timecrevt, fran At
Meqran d At Sliman. Deg wass-en, yeqqim-d wawal Tizi n Tifrat.
Taéebbujt n tafat, zzint-as teblavin, tid akk yerran $er idisan n
loedra n téebbujt, d imezwura-nne$ i tent-iôeûûan, qqiment fell-
asent fran cwal icergen tagmatt-nsen seg acêal d aseggas. Hatan
wamek tevra, Wid meéiyen éran wid meqren add-mmektin ayen
15
Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat
i sen d-êkan wid i
eddan, meqlet tura ass-agi ma yessefk-awen
wul-nwen ad tesse$lim taéebbujt n tafat ? Ma d nek ad kecme$ s
axxam, wagi d Fuôaô, mi tedda lehwa ssixef tikli weqbel ad d-
u$al ».
« Wa jeddi ? »
« … mm? »
« I tmacahutt n winna d-yu$en ba banetta d yiwen
d$a, winna yerwel, d$a imir-en-tik, imi yerwel, winna itbe
-it,
d$a imi t-iîîef iwet-it, d$a wwin-t$
erl
êebs,…»
«…»
16
Mourad ZIMU Taéebbujt n tafat
« Ay Arezqi, tixeô-as a mmi i Jeddi-k ad ye fu, ad ixuc a
mmi ula d netta yeya, muqel-it kan iqmec allen-is, ya$ ula d keç
ad nôuê ad nwali Tili, ad d-i
eddi miki itêe mlev… s i
mma ladd-
u$al nana-k di zerda Nat Sliman ».
17
Mourad ZIMU Abrid n tatut
20
Mourad ZIMU Abrid n tatut
Tetturarev s wesmekti, inuda-k yufa-k-id, yu$al-d s alla$-
ik d asteqsi : tzemrev ad tu$alev $er Ti$ilt ? tzemrev ad t
eddiv
di tezniqt-nni Nat Mezyan ?
21
Mourad ZIMU Tabôatt
T
amurt tessewêac, tagut, asemmiv. Lbaîel yu$ akk timnavin,
teqqim-d talwit di kra idurar deg-i ckentvent tuddar, n wid
i reg°len $ef umennu$. Reg°len, b$an ad êarben $ef ciîî-
nnii ni $ma nsz zit
… dwi d-nni kan i d-yeqqimen fessusit $ef
tu$mest-nni yettagin tiram, ma ttmaççant s zhir n lfuci d
ussemsed ijenwiyen. Lmut tu$al d tiremt n yal ass, tessedhuy iles,
turar di trebbuyan medden, tessemlalay di tejma t, lmut tu$al d
tinifift yesseblaen akud ; win yeb$an ad is eddi ass-is, ne$ ad d-
yawi uvan-is, ad imeslay $ef wayen d-yevran ass-a di Taxuxt ne$
di Bu ne man ne$ di in-defla … t ke ml eva kkin; $er wanda
mazal amdan d awe$ezniw n tmacahutt qqaren-as : Tudert ger
Izzayriyen.
Kamal am Sa id, seg wid-nni i wumi d- awden asiwel $er
leskeô akken ad mmagren rrebrab. Tikelt-agi yufa-d iman-is di
in-Defla. Cwi kan lant tizya-s ; amer maççi d Sa id d wiyav
nniven ad aéayen wussan alamma fessusset tmettant ger ifassen.
Mell-iyi wi s-izemren i lfuci refden s ddreifassen islufuyen i
snitrat d yemruyen ?
Asmi s-d-ssawlen i Kamal, niqal iger-d tarewla $er walla$-
is ; aseggas d wezgen di Le$waî i s-ifka baîel i tmurt-agi içça
wekridi n beôôa, wama tura limer ad d-êseb ayen s-ttalasen
warraw-is, ad tt-ôhen ula d-idurar !. Aseggas d wezgen n tôad,
yerna u$alen-d $er-s ad sen-yernu wayev, ayenni akk, ad d-
ineqqes di tudert-is, di teméi-s. D acu kan, Kamal, $as nnig wul,
ur icerreg ara lka$ev-nni ger ifassen-is ; asirem-is idegger-it s
tagi : d acu i d aseggas ? hakan i edda ! yerna ad ak-xelûen,
idrimen-nni ad ten-tiêwioev. D ayagi i d-yerran Kamal, am netta
am wiyav.
25
Mourad ZIMU Tabôatt
ttniéifent seg wid-nni tent-id-iteff$en yal agur, tuff$a-nni ur
nevmin ara tu$alin.
Aîas yid-sen, yal wa anda s-ttmettaten wussan, ôûaû d
tamenguct $ef imeéu$en, lmut d amdakel $ef imekli, di tikli, deg
yiv, de ga zal,dil emr i
,de g we sme kti… l muta m us i
rem-agi
yeddren di yal yiwen !
Ilmeéyen-agi, inegfen akk deg idurar-ina isemmaven n
Zbeôbeô d in-Defla, d Le$waîî, yal wa deg-s da$en tudert, targit,
tafsut di tmurt-agi ineqqen tirga, yettarran tudert d kra n wussan
yettuneêsaben s wacêal teddem tmettant ? ; xemsa, ecôa,
tme nî ac…t amur t-agi yettidiren tegrest akk $ezzifen deg wasmi
bvant tsemhuyin aseggas, Nnayer-nni s-yeddmen ussan i Fuôaô,
iddem-a sda $ enus sa
nime $ re
s,ima gu,iy uny u… y eddem-as
ussan i Yennayer-nni d-iteddun.
Kamal mi ara d-iger akk tilufa-yagi $er walla$-is itettu
anida yella, d aduqqes i d-i duqqus …
27
Mourad ZIMU Tabôatt
is. Leqbayel gemmunt deg walla$en-nsen tiktiwin ur nteddu ara
d wayen yessembawlen ddunit ; « taddart-nne$ », « adrum-
nne$ », « jedd-nne$ », « zzayla-nne$ », « ikerri-nne$ » …,a nwa
deg-nne$ ur d-newwit ara abendayer $ef wayen yeêseb d ayla-
s ?. I$ netta, mi ara d-ssemlilent kra n tegnatin iqbayliyen d-
yusan si yal tama, ttu$alen, deg ussan imezwura, am yev$a$en-
nni n wasif, wa ad ittêuku $er wayev, akken, alamma mse dalen
akk, tekkes-asen akk tiêercewt-nni, ttilwi$en, imir-en kan i d-
tbeddu tdukkli n tidett gar-asen. Kamal d Sa id, akken i sen-
tevra, tura u$alen d imdukal n tidett.
Tabôatt i win ibe den $ef wid yettawi deg wul-is d abandu
n tafat di îlam d-i$ellin deg walla$en. Ayen akk ur zmiren ara
yimawen ad t-inin, yettu$al d afessas i tmenna $ef ciîî n lka$ev
amellal. Ioundiyen, am Sa id d Kamal, ttôaoun tibôatin am
llufanat i ttjelliben mi ara walin tiyemmatin-nsen teddunt-d ad
sen-d-ffkent izir-nni n tmeddit. Llufan i ttsumu-d talwit, tayri,
ayefki, tudert, tazmert di tebbuct n yemma-s. Aoundi yessim$ur
asirem, targit, issifsus $ef wul, ineq lxiq, anezgum, s kra n
wawalen iqqar-iten $ef tewriqt d tamellat, slutfen-tt ifassen n
wid-nniuk udy ecrekus san,tayri
,i damme n… i vell
id… uz ekka
…a hat!
28
Mourad ZIMU Tabôatt
Msalamen di sin.
31
Mourad ZIMU Tabôatt
« …s s
a wve v-d… »
« …Ame kaemi Muê ? »i d-yerra Kamal, am win d-yukin di
ttexmam t-isbel
en acêal.
« Nni$-ak keç dagi kan, tessawvev-d » i d-i
awed emi Muê.
32
Mourad ZIMU Tabôatt
« Dagi kan ! ih ! » i d-inna Kamal, d-ildin tawwurt n tkeôôust.
Iffe$-d deg-s, isferfud $er loib-is ad d-iddem ad ixelleû. Ixelleû,
imdel tawwurt.
« Adi sahe lÖe bbiammi … » i yenîîeq emi Muê akken d-iîîef
idrimen-nni iger-iten $er leqjeô-nni tama-s. Ikemmel tikli.
33
Mourad ZIMU Tabôatt
« Nni$-ak d wa, nnan-d i l eskeô i yella, ahat ur s-nnin
ara ?…»
« Awah ! ad as-inin, $as ur s-ceyen ara, llant tebôatin, ahat
ur yezmir ara ad d-yass imir-e
n… »
35
Mourad ZIMU Agni n Mêend
Agni
N
Mêend
I
îij n ûûmayem isser$ akk tamurt ; anda teb$uv tsersev tiî-ik d
tewre$ ara k-id-yemmagren, grant-d kan kra n tselnin
smektayent-d tizzegzewt, maca, ula d nunti ur tettdum ara fell-
asent tefsut ; akka kra n wussan ad ten-tawev tqabact n leqvi .
Mêend, ittmuqul deg-sent, ibedd nnig wexxam aqdim, lfeôca n
uqermud tettnal-it-id $er tayett, islufuy s tmu$li i yem$aven,
tiselnin-inna yetêencen s i$zer yuli-tent akk asmi tella teysawt d
tilni i ysennin azrar n wussan-is. Irfed allen-is s Aqacur-n-Wewrir,
mazal-it akken, abucic icberber fell-as. Crurdent-d wallen-is ; $er
Tala-meôma, i weksar d Imekrez ittmuqul igran Unagu, ma yella
wacu ibeddlen. Tlatin d aseggas ur yerkiv tamurt n baba-s. Zik
akal-agi amzun akken yektal-it s idikel-is, yessen-it tardast tardast.
Ass-a, tbeddel akk tmurt ger wallen-is, deg-mi d-ibda abrid
ukeôôus ass-nni deg-i d-yessawev, si t$iwant ar taddart, ur d-
kkisent ara wallen-is seg idisan n webrid ; ad ivil s ya, ad yu$al ad
yernu s ya, am akken yella wacu yettnadi ; Yettnadi ayen ara s-id-
yinin aql-ak ger wid-ik, di tmurt-ik.
Tegma taddart maççi d kra, bnan medden ula anda akken
yettaddi zik tiqeftin netta d Yidir. Wid-nni yeooa akken tekkes-
asen teméi i$imi n tejma t, yufa-ten-id ass-a tu$al d ayla-nsen.
Lulen-d wiyav $er-sen, mi ara t-id-ttmagaren deg iberdan n
taddart, deg wallen-nsen yeqqar-d acêal d asteqsi ; wi t-illan ? ma
35
Mourad ZIMU Agni n Mêend
dwa gia kke n… ? Yeéra. Yeéra At-taddart ad awin fell-as awal
ussan-a imezwura, ad sen-yu$al d iéid ad leqmen yes tisyar n
wawal $ef-i d-ttemlilin di tejmat ne$ di lqahwa.
Mêend yettêulfu s yiman-is d abeôôani, tbeddel tmurt,
ibeddel wakal i t-id-isekkren, ma d netta iqqim kan akken iôuê,
mazal deg-s tirga-nni t-issuff$en deg wexxam n baba-s. Mazal deg-
s ayen akken t-yessembawlen di teméi-s.
36
Mourad ZIMU Agni n Mêend
Favma, ula d nettat tu$al s warraw-is, imuger yiwen deg-sen, s
tmara i d-yufa tazmert akken ad d-ikkes allen-is fell-as.
Iffe$-d Karim imuqel $er beôôa, ur yufi ara ëYidir, yu$al-d $er
yemma-s, iqqim tama-s :
« Ur t-ufi$ ara » (ittezmumug).
Tezmumeg ula d yemma-s Favma, tesmar-as-d akeffay, teldi
tafeqrajt ad as d-ternu azal-is n lqahwa, tenîîeq $er--s :
« Amek ara t-tafev, seg ûbeê ume$bun i d-issawal, keç ijebbed
wusu deg-k am tnifift, a mmi tectaqev ives, ten$a-k snitra $ef-i
tett awa zev… »
« Ula d netta yett awaz yid-i …»
« …Wi ss
enka nmat eér i
va ndat -ttedduv, snitra ur tesuffu$
sani … » igezzem-as awal Karim yal mi ara d-tebdu awal $ef taluft
n snitra :
« i Farid ulac d acu i yi-d-yeooa ad t-xedme$ ? tenniv-as $ef
ômel-nni dayen skecme$-t-id ? »
« Ttu$ ad as-ini$ mi d-yewwev... »
« Ini-yi-d kan tura, êader kan ad tze f
ev… » i d-yebda awal
Karim.
« D acu ? acêal tuêwaoev ? »
37
Mourad ZIMU Agni n Mêend
« Maççi d ayen-nni, maççi d idrimen b$i$ ad iyi-d-t iniv…
(it
tavsa)…»
«…»
«Wagi d-yusan akka ussan-a, amjaê-nni Mêend At Meqran sli$
zikenni…»
« D acu tesliv ? Wi k-id-yeêkan ? d acu tettnadiv ad
teérev ?…ulacda c uy el
lana ya eggun a ta loil ur nettsevêi ...»
Tekker favma teooa Karim yettavûa.
39
Mourad ZIMU Agni n Mêend
« yella-d niqal di ddehn-iw ad sen- iwed, tura tekcem-d taluft
nniven, ivelli mi yi-d-y essawe la kkenWa kl
iIhedda den… »
« D lxiô kan ! … » i d-isteqsa Mêend.
« D lxiô, yusa-d $ef lemnasba, issumeô-d Tiziri, i mmis-nni
ameqran Sma i
l…»
« Meqqer fell-a swa qila…»
« Amer am wannect-en, ulac deg-s, d axeddam di ûeêôa, yewwi-
d iman-i s…t eéri
vibna weêd-s, tagi, ulac akk win tt-ixedmen di
taddart.»
« I teqcict tenniv-as ? » i yesteqsa Mêend.
« Mazal ur teéri ara ula d yemma-s … ve gre$-as kan sin
wa wa l
en..
.ma ççid a $bel,a me ra m wa yen… ô ôay-iw d ôôay-
nse nt… ». I yekfa Sa id awal weqbel ad isiwev lqahwa s imi-s.
Yu$al-d Mumuê, iteddu-d yettzenzun.
« A Mumuê a ni ur tôuêev ara ? »
« Tenna-yak yemma ur éri$ ara anda-t ent… » i d-isgemred
weqcic-nni.
Ikker Sa id, iqerreb $er tôuo-nni issawel :
« A Tiziri (terra-yas-d awal iban-d ûûut-is mba id deg wexxam n
wadda) ôuê kan a yelli $er texxamt-iw, ldi tabalizt-nni tazegzawt,
awi-yi-d, takeôîunt-nnint e
wl afin… a dn-tafev kan s ufella, awi-
tent-id ad tent-iwali emmi-m… ». Yu$al-d Sa id $er wemkan-is,
yufa-d, Mêend Yetturar netta d Mumuê inna-yas :
« I keç a Dda Mêend, am wakken i k-d-tenna Xalt-nne$, ilaq ad
tnadiv ad d-t awiva mwa ne s
,l lanty e
ssisnl e
êl al… » Imuqel $er
Mêend iwala-t yetthuzzu aqerruy-is, $ef yimi-s yevbe
wezmumeg, d$a ikemmel ameslay inna-yas :
« Mazal-ik meééiyev acu s-teqqarev » Igzem awal, tekcem-d
Tziri :
« Azul fell-a we n,a zulaDdaMêe nd… »Tefka-yas takerîunt-nni
n tewlafin i baba-s.
« Axiô a tuêôict » i s-d-yerra Mêend.
40
Mourad ZIMU Agni n Mêend
Sa id ildi takeôîunt-nni n tewlafin isuffu$-d ayen d-yeddann deg
ufus-is, ad sent-ittmuddu yiwet yiwet i Mêend ad tent-iwali.
Mumuê, terfed-it Tziri, ûûubben s axxam n wadda. Sa id iddem-d
tawlaft, ifka-yas-tt i Mêend inna-yas :
« Tagi asmi d-yusa babat-nne $s ilêio… »
« Melmi d-iêuo ? » i yesteqsa Mêend.
« Asmi d-tlul Tziri, di 74 …»is -yerra Said.
« I wagi, maççi d Dda meô Iheddaden ? » i yesteqsa Mêend.
« D Dda meô ih, netta meskin, 4 iseggasen-agi id a$-yeooa,
yelli-s, aseggas-agia rateddu$ erTi $ i
lt…»
« Tecfiv asmi $-d-yufa di tebêirt-nni-ines n te$zut, asmi
yettwaîîef Taher Iêemmucen... »
« ...Taheô Iêemmucen, imi t-id-udrev ...teériv yemmut, aîas
ayagi, amzun yewwi de wessu, yu$al yexser dayen kan, tisssit, ur
d-ittnejmaara di te wint n ccix... ad tezrev lmektub n Favma... »
« i tewlaft-agi, melmi-tt ?... » i yesteqsa Mêend akken ad ibeddel
awal Sa id.
42
Mourad ZIMU Agni n Mêend
n wanda d-ff$ent i tlisa n teméi, mi ara twaliv sin yelmeéyen
dukklen akken, rran-tt i lwe d n tikli $er yigran, $as ini d
timucuha-yagi d-gren gar-asen.
45
Mourad ZIMU Agni n Mêend
Karim d Yidir di tsusmi i d-ûubben abrid-nni n te$zut. Ala
ûut n rkev-nsen i d-yufraren si ddeôk n tzemmar-nsen di teksert.
Yidir ib$a ad as-yu$al i Karim d amdakel ara s-immlen tafat, inna-
yas :
« Amek ara txedmev ih ? ad as-tiniv i yemma-k ne$ i Farid-
nwen, ilaq ad truêev ula d keç ad tbegnev iman-ik teb$iv Tiziri, ad
truêev $ef zik lêal, skud ur frin ara awal nutni d Sma il
Iêeddaden... »
« Amek ara ruêe$ da$en keçi ?... Iban iqûed-itt Sa id At
Meqran... »
« Akken yeb$u yili, keç xdem ayen yellan s$ur-k, inna-s i
yemma-k, ruê yid-s, ad teérem amek ara wen-d-inin... imir-en...»
« Ad nwali, tameddit-agi ad ére$... » i yekfa awal Karim d
wemdakel-is Yidir.
‘‘Aql a noi
’’,wa g
id y i
we ns eg wa wa len,y ettûenû i
ne n de g
walla$ n Mêend. Iffe$-d deg wefrag, yerra-d taveryist deffir-s, ibda
tikli ger tzenqatin n lêaôa taqdimt, am akken ixeddem zik, asmi
yeslufuy i yzenqan n taddart, yettnadi ad d-yemlil Favma, weqbel
ad iffe$ tamurt...
« Axiô fell-akent ! »
« Axiô l afya... (anwa wagi i s-tenna tmeîîut-nni i tayev s tufra
kan) »
« D Mêend At Meqran... » i s-d-terra s wesêemêem.
« Wa l eslama-k $er wexxam-ik a Mêend... (yerra-yas-d Mêend
i slam-is t$um-it s imeslayen i s-tezuzer weqbel ad yib id fell-as)
Cwi a mmi mi d-jbiv, nwekkel-asen Öebbi i wid k-issuff$en i
le qel-ik... »
Mêend issevfer isurrifen wa deffir wayev, akken ad yerwel i
wayen d-yeddan d tamenguct $ef imeéu$en-is :‘ ...nwekkel-asen
‘
Öebbi i wid k-isuff$en i le qel-ik...’
’.Mêend i$erqen di ttexmam
yeduqes-d i win d-izulen fell-as :
« Azul a Dda Mêend »
46
Mourad ZIMU Agni n Mêend
« Azul a mmi (iêbes Mêend $as akken ileméi-nni i rev niqal ad
ikemmel) ...tgerzev ? » ifka-yas Mêend afus-is i yleméi-nni.
« Aqla$ kan ! d imukan... »
Mêend ikemmel abrid. Ileméi-nni, di tikli-s i awed imuqel-d $er
Mêend mi yeffel i tezniqt Iêemmucen.
48
Mourad ZIMU Agni n Mêend
Mêend, i rev ad iqqim ugar n wakken izmer ger wat
taddart ur izmir ara. Awalen am wassif i d-ttéegéugen, d acu kan
neqqlen akk $er yiwet n temda ; b$an ad éren At taddart d acu ara
yexdem wemjaê-agi d-yennulfan akka i lxeô n ccib-is. Ayen akka
ttnadin ad t-éren yemdanen maçi d uffir deg walla$ n Mêend,
netta yusa-d ad yettwamvel deg wakal-nni s id-yefkan ifadden-is
imezwura, yusa-d ad iwali $er wallen wid-nni $ef-i tbed tudert-is.
« Ad iyi-tsemêem kan ihi, nek ad kkre$ ad eddi$... » I yenîîeq
Mêend $er tarba t-nni ukud yeqqim.
« Ruê di laman... »
I s-d-rran s leêdaqa sya u sya, weqbel ad d-rren awal fell-as imi t-
walan iffel $er wanda ur tettizmir ara tmeéu$t ad ferreh d acu
ttmeslayen yimawen.
« ...Wihin tura i d-inîeq yiwen deg-sen ur s-id-tecfim ara
kenwi ?. Wihin, infa iman-is asmi yugin ad as-a$en Favma nat li,
tameîîut n Taheô Iêemmucen, ad fell-as ye fu Öebbi, ugin ad as-tt-
fken, imi yekcem $er tarba t yett$enni di Lezzayer, tarba t
iqlenoiyen. Cfi$, meskin, ula d jeddi-s, baba-s, ad fell-asen ye fu
Öebbi akk, ur d-bidden ara yid-s, iruê, deg wass-en, yiwen ur t-iéri,
nek almi d asmi s edda$ acêal d aseggas di l$erba i t-id-mmlale$,
yiwen wass deg webrid, qrib ur nemye qal... d$a ala ass-en...»
51
Mourad ZIMU Tikli
51
Mourad ZIMU Tikli
yiwet ara t
asev. £ef wayenni, EINSTEIN iteddu kan weêd-s.
EINSTEIN, maççi d aqbayli.
Madne
ktur
ate
ddu$$e
rTi
zinÏî
iq,Ti
zinÏî
iqdiTi
zi…
Madne
kte
ddu$$e
rTi
zinÏî
iq,Ti
zinÏî
iq…
54
Mourad ZIMU Tikli
iteddu ad d-iéer yiwen, ad t-icegge$er wayev, wagi ad t-
tesserwel ar wanida ara yaf iman-is.
MadNe
ktur
ate
ddu$$e
rTi
zi
…
Madne
ktur
ate
ddu$$e
r…
Madne
ktur
ate
ddu$…
56