ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Τάξη – Μάθημα: Γ’ Λυκείου- ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΒΑΘΜΟΣ
Ημερομηνία: ……./……./202….
Εξεταζόμενη Ύλη: Ενότητα 4,5
Ον/μο μαθητή/-τριας:
Επιδιωκόμενος Στόχος:

Διδαγμένο κείμενο:
Ἦν γάρ ποτε χρόνος ὅτε θεοὶ μὲν ἦσαν, θνητὰ δὲ γένη οὐκ ἦν. Επειδὴ δὲ καὶ
τούτοις χρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος γενέσεως, τυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ γῆς ἔνδον ἐκ γῆς
καὶ πυρὸς μείξαντες καὶ τῶν ὅσα πυρὶ καὶ γῇ κεράννυται. ἐπειδὴ δ’ ἄγειν αὐτὰ πρὸς
φῶς ἔμελλον, προσέταξαν Προμηθεῖ καὶ Ἐπιμηθεῖ κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι δυνάμεις
ἑκάστοις ὡς πρέπει. Προμηθέα δὲ παραιτεῖται Ἐπιμηθεὺς αὐτὸς νεῖμαι, «Νείμαντος
δέ μου», ἔφη, «ἐπίσκεψαι»· καὶ οὕτω πείσας νέμει. Νέμων δὲ τοῖς μὲν ἰσχὺν ἄνευ
τάχους προσῆπτεν, τοὺς δ’ ἀσθενεστέρους τάχει ἐκόσμει· τοὺς δὲ ὥπλιζε, τοῖς δ’
ἄοπλον διδοὺς φύσιν ἄλλην τιν’ αὐτοῖς ἐμηχανᾶτο δύναμιν εἰς σωτηρίαν. ἃ μὲν γὰρ
αὐτῶν σμικρότητι ἤμπισχεν, πτηνὸν φυγὴν ἢ κατάγειον οἴκησιν ἔνεμεν· ἃ δὲ ηὖξε
μεγέθει, τῷδε αὐτῷ αὐτὰ ἔσῳζεν· καὶ τἆλλα οὕτως ἐπανισῶν ἔνεμεν. Ταῦτα δὲ
ἐμηχανᾶτο εὐλάβειαν ἔχων μή τι γένος ἀϊστωθείη· ἐπειδὴ δὲ αὐτοῖς
ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἐπήρκεσε, πρὸς τὰς ἐκ Διὸς ὥρας εὐμάρειαν ἐμηχανᾶτο
ἀμφιεννὺς αὐτὰ πυκναῖς τε θριξὶν καὶ στερεοῖς δέρμασιν, ἱκανοῖς μὲν ἀμῦναι
χειμῶνα, δυνατοῖς δὲ καὶ καύματα, καὶ εἰς εὐνὰς ἰοῦσιν ὅπως ὑπάρχοι τὰ αὐτὰ
ταῦτα στρωμνὴ οἰκεία τε καὶ αὐτοφυὴς ἑκάστῳ· καὶ ὑποδῶν τὰ μὲν ὁπλαῖς, τὰ δὲ
[θριξὶν καὶ] δέρμασιν στερεοῖς καὶ ἀναίμοις. Τοὐντεῦθεν τροφὰς ἄλλοις ἄλλας
ἐξεπόριζεν, τοῖς μὲν ἐκ γῆς βοτάνην, ἄλλοις δὲ δένδρων καρπούς, τοῖς δὲ ῥίζας· ἔστι
δ’ οἷς ἔδωκεν εἶναι τροφὴν ζῴων ἄλλων βοράν· καὶ τοῖς μὲν ὀλιγογονίαν προσῆψε,
τοῖς δ’ ἀναλισκομένοις ὑπὸ τούτων πολυγονίαν, σωτηρίαν τῷ γένει πορίζων.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α.1.α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία
από τις παρακάτω περιόδους και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι
σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο. Για
κάθε μία από τις παραπάνω απαντήσεις να γράψετε στο τετράδιό σας το
κομμάτι του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνει :

1. Πριν την δημιουργία των έμβιων όντων υπήρχαν μόνο θεοί.

2. Οι θεοί πρόσταξαν τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα να μοιράσουν τις ιδιότητες
στα έμβια όντα.
3. Ο Προμηθέας αποχωρεί οικειοθελώς από την διανομή των ιδιοτήτων.

4. Ο Επιμηθέας πείθει τον Προμηθέα να επιθεωρήσει την διανομή.

Μονάδες 8

Α1β. i. Ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος γενέσεως

ii. ὅπως ὑπάρχοι τὰ αὐτὰ ταῦτα στρωμνὴ οἰκεία τε καὶ αὐτοφυὴς ἑκάστῳ:

σε ποια λέξη / φράση τού αρχαίου κειμένου αναφέρεται κάθε υπογραμμισμένη

αντωνυμία;

Μονάδες 2

Β1. Ἦν γάρ ποτε χρόνος /χρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος: να εξηγήσετε την έννοια τού
χρόνου στις δύο διατυπώσεις τού Πρωταγόρα.

Μονάδες 10

Β3.Να καταγράψετε τους τρόπους με τους οποίους ο Επιμηθέας προσπάθησε να

εξισορροπήσει τις δυνάμεις των έμβιων όντων και να εξασφαλίσει την επιβίωση και
τη διαιώνιση του είδους τους. Να σχολιάσετε τη συχνή χρήση των συνδέσμων μέν –
δε ως προς το ύφος και στο περιεχόμενο τού λόγου του

Μονάδες 10

Β4.Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις
παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτό τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή
τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:

1.Ο Σωκράτης δεν ήταν άθεος, ήταν όμως είρωνας και έκανε την ειρωνεία όπλο της
φιλοσοφικής έρευνας.

2. Ο Σωκράτης χρησιμοποιούσε την επαγωγική μέθοδο με σκοπό την εξαγωγή

καθολικών ορισμών .

2. Ο Πλάτωνας ίδρυσε τη σχολή του, την Ακαδημία μετά την επιστροφή του στην
Αθήνα από το δεύτερο ταξίδι του στην Σικελία.

4. Ο Σωκράτης αφηγείται στον φίλο του Καλλία τον διάλογο του με τον σοφιστή
Πρωταγόρα.

5. Ο Σωκράτης ειρωνεύεται συνεχώς και αμφισβητεί έντονα τους τρείς σοφιστές

που συμμετέχουν στη συζήτηση.

Μονάδες 10
Β5.α. Να βρείτε στο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή
σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής (μον. 6):

συγκερασμός, μείγμα, διαταγή, επαφή, έμφυτος, κατανάλωση.

β. Να γράψετε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου στα αρχαία

ελληνικά (μον. 4):

θνητά, κατάγειον, ἄοπλον, ἐμηχανᾶτο.

Μονάδες 10

Β7. Αφού μελετήσετε το παρακάτω κείμενο, να τεκμηριώσετε τις διαπιστώσεις που

υπάρχουν σε αυτό αναφορικά με τους κοσμογονικός και ανθρωπογονικούς μύθους
αντλώντας στοιχεία από το κείμενο αναφοράς.

Μύθοι με θέμα τη δημιουργία του ανθρώπου από χώμα μας είναι γνωστοί και από
άλλους λαούς (Αιγύπτιους, Βαβυλώνιους) […] Όλοι οι αρχαιοελληνικοί μύθοι,
θεογονικοί και ανθρωπογονικοί, που αναφέρονται σε όντα γεννημένα από γη,
χώμα, πηλό, πέτρα, ακόμα και πετρωμένο καρπό, σπόρο και αβγό με κέλυφος από
πέτρωμα, όλοι βασίζονται στην πρωταρχική διαπίστωση της γεννητικής δύναμης
της γης, που σε κοινωνίες με μητριαρχικά πρότυπα εκφράζεται προεπιστημονικά
με την πίστη στην παμμήτειρα Γη. Ειδικά για τον ανθρωπογονικό μύθο της
Πανδώρας, η ανάπτυξη της κεραμικής προϋποτίθεται: Οι θεοί που πλάθουν
ανθρώπινα πλάσματα κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν τους έχουν πρότυπο τους
ανθρώπους, που δίνουν τη δική τους μορφή στους θεούς τους, όταν πάνω στον
κεραμευτικό τροχό κατασκευάζουν τα λατρευτικά τους ομοιώματα. Αυτή η ιδέα
λειτουργεί ακόμα και στην πρώιμη ελληνική επιστήμη. Έτσι στον 6ο αι. π.Χ. ένας
φιλόσοφος με γαιοκρατική φυσική θεωρία, ο Ξενοφάνης διδάσκει: όλοι έχουμε
γίνει από χώμα και νερό [πάντες γὰρ γαίης τε καὶ ὕδατος ἐκγενόμεσθα (απόσπ. 29
DK)]. Ελληνική Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών, τ. 2, σ.58

Μονάδες 10
Αδίδακτο κείμενο:

Υπερείδου, Ἐπιτάφιος §§ 41-43

Η δύσκολη παραμυθία

Όταν το 323 π.Χ. έφτασε στην Αθήνα η είδηση για τον θάνατο του Αλεξάνδρου, οι
Αθηναίοι αποφάσισαν να εξεγερθούν εναντίον των Μακεδόνων. Στη λήψη της
απόφασης αυτής, στην οποία εναντιώθηκαν ανεπιτυχώς ισχυροί Αθηναίοι πολιτικοί,
πρωτοστάτησε ο ορκισμένος εχθρός των Μακεδόνων Υπερείδης Την άνοιξη του
ίδιου έτους οι Αθηναίοι ανέθεσαν στον Υπερείδη, που λίγους μήνες αργότερα θα
εκτελεστεί από τον Αντίπατρο, να εκφωνήσει τον επιτάφιο, που τον εγκωμιάζει
ιδιαίτερα ένας κριτικός της ολκής του Ψευδο-Λογγίνου.
Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι ο ακρωτηριασμένος επίλογος του λόγου, όπου
ο ρήτορας προσπαθεί να παρηγορήσει τους οικείους των νεκρών, παρ᾽ όλο που
γνωρίζει και τονίζει πόσο δύσκολη είναι η παρηγορία.

χαλεπὸν μὲν ἴσως ἐστὶ τοὺς ἐν τοῖς τοιούτοις ὄντας πάθεσι παραμυθεῖσθαι. τὰ γὰρ
πένθη οὔτε λόγῳ οὔτε νόμῳ κοιμίζεται, ἀλλ᾽ ἡ φύσις ἑκάστου καὶ φιλία πρὸς τὸν
τελευτήσαντα ‹τὸν› ὁρισμὸν ἔχει τοῦ λυπεῖσθαι. ὅμως δὲ χρὴ θαρρεῖν καὶ τῆς λύπης
παραιρεῖν εἰς τὸ ἐνδεχόμενον, καὶ μεμνῆσθαι μὴ μόνον τοῦ θανάτου τῶν
τετελευτηκότων, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀρετῆς ἧς καταλελοίπασιν. [42] οὐ γὰρ θρήνων ἄξια
πεπόνθασιν, ἀλλ᾽ ἐπαίνων μεγάλων πεποιήκασιν. εἰ δὲ γήρως θνητοῦ μὴ μετέσχον,
ἀλλ᾽ εὐδοξίαν ἀγήρατον εἰλήφασιν, εὐδαίμονές τε γεγόνασι κατὰ πάντα. ὅσοι μὲν
γὰρ αὐτῶν ἄπαιδες τετελευτήκασιν, οἱ παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἔπαινοι παῖδες αὐτῶν
ἀθάνατοι ἔσονται. ὅσοι δὲ παῖδας καταλελοίπασιν, ἡ τῆς πατρίδος εὔνοια
ἐπίτροπος αὐτοῖς τῶν παίδων καταστήσεται. [43] πρὸς δὲ τούτοις, εἰ μέν ἐστι τὸ
ἀποθανεῖν ὅμοιον τῷ μὴ γενέσθαι, ἀπηλλαγμένοι εἰσὶ νόσων καὶ λύπης καὶ τῶν
ἄλλων τῶν προσπιπτόντων εἰς τὸν ἀνθρώπινον βίον· εἰ δ᾽ ἔστιν αἴσθησις ἐν Ἅιδου
καὶ ἐπιμέλεια παρὰ τοῦ δαιμονίου, ὥσπερ ὑπολαμβάνομεν, εἰκὸς τοὺς ταῖς τιμαῖς
τῶν θεῶν καταλυομέναις βοηθήσαντας πλείστης κηδεμονίας ὑπὸ τοῦ δαιμονίου
τυγχάνειν….

Γ1 : Να μεταφραστεί στη νέα ελληνική το παρακάτω απόσπασμα: «χαλεπὸν μὲν

ἴσως… ἧς καταλελοίπασιν»
Μονάδες 10

Γ2. Να καταγράψετε τα επιχειρήματα του ρήτορα με τα οποία προσπαθεί να

παρηγορήσει τους συγγενείς των νεκρών.
Μονάδες 10
Γ3.α. Να βρεθούν στο παραπάνω απόσπασμα τέσσερις ρηματικοί τύποι που να
μπορούν να σχηματίσουν αόριστο β’ και να μεταφερθούν στο β’ ενικό πρόσωπο
αορίστου β’ στην οριστική και ευκτική.
Μονάδες 8
β. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:

πάθεσι : αιτιατική πληθυντικού.

εὐδαίμονές : ο ίδιος τύπος στον συγκριτικό αριθμό.

τῶν Ἑλλήνων: δοτική πληθυντικού.

παῖδες : δοτική ενικού.

Μονάδες 2

Γ4.α. Να βρεθούν και να αναγνωριστούν οι υποθετικοί λόγοι του αποσπάσματος.

Μονάδες 7

Γ4.β. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις του κειμένου:

παραμυθεῖσθαι, ἀθάνατοι, τοὺς ὄντας.

Μονάδες 3