Მერი შელი

ქალიშვილობის გვარი გოდვინი; დ. 30 აგვისტო, 1797 — გ. 1 თებერვალი, 1851. Მე-19 საუკუნის

ბრიტანელი ქალი ავტორი. ცნობილია გოთიკური რომანით „ფრანკენშტაინი“ (1818). მწერლის მამა
პოლიტიკური ფილოსოფოსი უილიამ გოდვინი იყო, დედა კი — ფილოსოფოსი და ფემინისტი მარი
ვოლსტოუნკრაფტი. ცნობილი ფაქტია, რომ მერი შელი ხელს უწყობდა თავისი მეუღლის, რომანტიკოსი
პოეტისა და ფილოსოფოსის პერსი ბიში შელის შემოქმედებას.
შელის დედა მისი დაბადებიდან ერთ თვეში გარდაიცვალა, ამიტომ მას მამა ზრდიდა. უილიამ გოდვინი
საკმაოდ შეძლებული იყო და შეეძლო საკუთარი ქალიშვილი ყოველივეთი უზრუნველყო. მერი
არაფორმალურ განათლებას იღებდა მამის ხელით, რომელიც მას აგულიანებდა, რომ თავისი
ანარქისტული პოლიტიკური შეხედულებები გაეზიარებინა და დაეცვა. როდესაც მერი 4 წლის იყო,
მამამისი დაქორწინდა მათ მეზობელზე, რომელთანაც შელის მუდმივად დაძაბული ურთიერთობა
ჰქონდა.
1814 წელს მერიმ სასიყვარულო ურთიერთობა წამოიწყო მამამისის ერთ-ერთ პოლიტიკურ მიმდევართან
პერსი ბიში შელთან, რომელიც იმ დროს უკვე დაქორწინებული იყო. მის ნახევარდასთან, კლერ
კლერმონტთან ერთად შელი და პერსი საფრანგეთში გაემგზავრნენ. იმ დროისათვის, როდესაც ისინი
ინგლისში დაბრუნდნენ, მერი უკვე ორსულად იყო. შემდეგი ორი წლის განმავლობაში მერი და პერსი
ოსტრალიზმის, გამუდმებული ვალებისა და ნაადრევად დაბადებული ქალიშვილის გარდაცვალების
პირისპირ აღმოჩნდნენ. ისინი 1816 წლის მიწურულს დაქორწინდნენ მას შემდეგ, რაც პერსის ცოლმა,
ჰარიეტმა, თავი მოიკლა.

1816 წელს წყვილმა ზაფხული ჯორჯ ბაირონთან, ჯონ უილიამ პოლიდორთან და კლერ კლერმონტთან
ერთად ჟენევასთან ახლოს, შვეიცარიაში გაატარა. სწორედ აქ მოუვიდა მერის „ფრანკენშტაინის“
დაწერის იდეა. 1818 წელს შელების ოჯახმა დატოვა ბრიტანეთი და იტალიაში გაემგზავრა, სადაც მათი
მეორე და მესამე შვილები დაბადებამდე დაიღუპნენ, თუმცა მათ საბოლოოდ ეყოლათ უკანასკნელი და
ერთადერთი გადარჩენილი შვილი, პერსი ფლორენს შელი. 1822 წელს შელის ქმარი დაიხრჩო მას
შემდეგ, რაც მისი ნავი ვიარეჯიოსთან ახლოს შტორმის შედეგად ჩაიძირა. ერთი წლის შემდეგ მერი შელი
ინგლისში დაბრუნდა და იმ დროიდან საკუთარი თავი მთლიანად შვილის აღზრდასა და კარიერულ
წინსვლას მიუძღვნა, რაც მისი, როგორც პროფესიონალი მწერლის, განვითარებას გულისხმობდა.
მძიმედ დაავადმყოფდა თავის ტვინის სიმსივნით. გარდაიცვალა 53 წლის ასაკში.
1970-იან წლებამდე მერი შელი ძირითადად ცნობილი იყო მხოლოდ საკუთარი მეუღლის შემოქმედების
გამოცემითა და მისი რომანით „ფრანკენშტაინი“, რომელიც კვლავ რჩება ერთ-ერთ ყველაზე
ფართომასშტაბიან წიგნად ურიცხვი მკითხველითურთ. იგი მრავალი ფილმისა თუ თეატრალური
დადგმის ინსპირატორი გახდა.
ერთ საღამოს ახალგაზრდა მწერალთა ჯგუფმა გადაწყვიტა მოეწყო კონკურსი საშინელებათა
ისტორიების მოთხრობაში. კიდევ ერთი სტუმარი, დოქტორი ოლივერ პოლიდორი, გამოვიდა The
Vampyre. მოგვიანებით ამან ძლიერი გავლენა მოახდინა ბრემ სტოკერის დრაკულაზე. სხვა სტუმრები
საშინელ ამბებს უყვებოდნენ, მაგრამ მარიამმა ვერ მოიფიქრა. მაგრამ იმ ღამეს მან ოცნებობდა ამბავი,
რომლის მოყოლა სურდა. მან დაწერა ეს და დროთა განმავლობაში მისი ამბავი გამოქვეყნდებოდა
ფრანკენშტეინის სახელით. ის უფრო წარმატებული გახდა, ვიდრე ამ ზაფხულის სხვა ნაწერები.
1818 წელს მან გამოაქვეყნა "თანამედროვე პრომეთე", ცნობილი როგორც ფრანკენშტეინი. მერი
მხოლოდ 20 წლის იყო. მას ზოგჯერ უწოდებენ მსოფლიოში პირველ სამეცნიერო ფანტასტიკურ რომანს.
როგორც „ფრანკენშტეინის“ ასევე პოლიდორის „ვამპირის“ იდეები ცნობილი პოეტის, ლორდ
ბაირონისგან იყო. წიგნები "ფრანკენშტეინი" და "ვამპირი" ორივე გამოიცა იმავე წელს. მას შემდეგ რაც
მერი შელიმ გამოაქვეყნა ფრანკენშტეინი, მისი ცხოვრება უფრო საინტერესო გახდა.
ფრანკენშტეინი_ფრანკენშტეინი ან თანამედროვე პრომთე, ეს არის მერი შელის რომანი.
პირველად 1818 წელს ბრიტანეთში ფრანგულად იყო გადმოცემული.
ძალიან ბევრჯერ კინოსა და თეატრში არის ადაპტირებული, ფილოსოფიური
რომანი, ხშირ შემთხვევაში საშინელებათა ჟანრის რომანის სახით ადაპტირდება.
უმეტესად მკითხველს ერევა ის ფაქტი, რომ ფრანკენშტეინის მონსტრი
არის შექმნილი, პირიქით, ფრანკენშტეინი თვითონ არის შემქმნელი.
ფრანკენშტეინის ისტორია, რომანი შეიქმნა XVIII საუკუნეში. ყველაფერი ერთი
პატარა წერილით იწყება, რომელიც კაპიტან უოლტონმა თავის დას, მარგარეტ
სევილიას მისწერა. წერილებში აღწერილია ვიქტორი ფრანკენშტეინის და მონსტრის
არსებობის შესახებ.ამ საშინელებათა ჟანრის რომანის მთავარი გმირი ვიქტორ ფრანკენშტეინია,
რომელიც
სამედიცინო უნივერსიტეტში სწავლობდა. ვიქტორს სურდა ავადმყოფობის ერთხელ და
სამუდამოდ დამარცხება, ადამიანის შექმნა და უკვდავობის დანეგირირება. ის
ჩაატარებს ძალიან ბევრ ექსპერიმენტს, რის შედეგადაც აღმოაჩენს სიცოცხლის წყაროს
და შექმნის უმღლესი დონის ადამიანს. ექსპერიმენტისთვის სხვადასხვა საჭირო
ნივთებს და ადამიანის მკვდარი სხეულის ნაწილებს შეაგროვებს საფლავებიდან.
უმაღლესი ადამიანის შესაქმნელად შეგროვილ ნაწილებს დიდი სირთულეების
მიუხედავად, მაინც შეაჯვარებს ერთმანეთს და შექმნის 2.5 მეტრიან მონსტრს.
კალვინიზმის, ალქიმიის და ელექტრონერგიის გამოყენებით შექმნის ფრანკენშტეინის
მონსტრს. მაგრამ ვიქტორი უკმაყოფილოდ დარჩება შექმნილი მონსტრით და გაიქცევა.
მონსტრი შემქმნელს კარგად იცნობდა, მაგრამ გვიან მიხვდა, რომ ხალხს მისი ეშინოდა.
აქედან გამომდინარე გადაწყვიტავს, შექმნელის ძებნას, რათა პასუხი მოსთხოვს
მას მისი შექმნისთვის.
მონსტრი ფრანკენშტეინის ძებნაში ნელ-ნელა უფრო ვითარდება, ის თვალს ადევნებს
ერთ ოჯახის ცხოვრებას, სადაც ხვდება სიყავრულის გრძნობას. ის თავს ძალიან
მარტოდ გრძნობს... ვიქტორს მეუღლეს მოსთხოვს, მაგრამ ფრანკენშტეინი
მას ყურადღებას არ მიაქცევს, შედეგად მონსტრი შურისძიებას გადაწყვეტს
შემქნელი მამისადმი.თავდაპირველად ის შემქმნელი მამის უმცროს ძმას მოკლავს. მოულოდნელად
სასამართლო გადაწყვეტილების შედეგად ვიქტორ ფრანკენშტეინის მეორე ძმასაც
სიკვდილით დასჯიან. გაგიჟებული მეცნიერი დეპრესიაში ჩავარდება, მაგრამ
მალევე დაამარცხებს და დაუბრუნდება ჩვეულებრივ ცხოვრებას, შეირთავს
ცოლს - ელიზაბეთს. მეუღლესთან პირველ ღამეს, მის მიერ შექმნილი ფრანკენშტეინის
მონსტრი ელიზაბეთს მოკლავს. გამწარებული ვიქტორი დაედევნება მონსტრს,
მის კვლას მიაგნებს ჩრდილეთ პოლუსზე. ჩრდილოეთ პოლუსიდან მას კაპიტანი
უოლტონი გადაარჩენს და აიყვანს თავის გემზე. გადაღლილი ვიქტორ ფრანკენშტეინი
თავის ისტორიას მოუთხრობს გემის კაპიტანს, უოლტონს და გარდაიცვლება.
ფრანკენსტეინის ცხედრის ცამოსვენებიდან რამოდენიმე საათში კაპიტანი უოლტონი
დაინახავს ფრანკენშტეინის მონსტრს, რომელიც შეუჩერებლად ქვითინებს
შემქმნელის ცხედარზე. მონსტრი კაპიტანს მიუბრუნდება ეტყვის:
"მე წავალ და თავს დავიწვავ, რათა ვერავინ შეძლოს მომავალში ჩემნაირ მონსტრის
შექმნას" სიტყვას დაასრულებს და გადახტება მოტეხილ ყინულზე, მის შემდეგ
არავინ იცის, თუ რა იქნა ფრანკენშტეინის მონსტრი, მკვდარია თუ ცოცხალი....
რომანი შთაგონებულია XVIII საუკუნის ორი მეცნიერის - იოჰან კონრად დიპელის
და იოჰან ალდინის საზარელი ექსპერიმენტების მიხედვით. დიპელი იყო გერმანელი თეოლოგი,
ალქიმიკოსი და ექიმი. ის ერთ-ერთია იმათგან, ვისაც საზოგადოება “შეშლილ მეცნიერებს”
უწოდებს. ბევრს მოეხსენება, რომ ვიქტორ ფრანკენშტეინისა და მისი შექმნილი მონსტრის
ისტორიას სათავე დაედო მერი უოლსტონკრაფტ შელის ნოველიდან სახელად “ფრანკენშტეინი, ან
თანამედროვე პრომეთე”. თუმცა მცირეოდენმა თუ იცის, რომ შთაგონების წყარო ნამდვილი
ადამიანი იყო, ისტორიული პიროვნება, რომელიც მე-17-18 საუკუნეში ცხოვრობდა და იმ პერიოდის
გადმოსახედიდან საზარელ ცდებს ატარებდა.
ფრანკენშტეინის რომანი, წლების განმავლობაში მრავალჯერ დაიხვეწა და
შეტანილ იქნა ცვლილებები, ძალიან ბევრი ფილმი გადაიღეს, მათ შორის
ბოლოს პოლ მაკგიგანის გადაღებული- "ვიქტორ ფრანკენშტეინი".
ფილმში მთავარ როლებს ასრულებენ ცნობილი მსახიობები: დანიელ რედკლიფი
და ჯეიმს მაკევოი. ფილმის პრემიერა შედგა 2015 წლის 10 ნოემბერს, ფილმში
საკმაოდ კარგად აღწერილია ფრანკენშტეინის რეალური ისტორია.