Machine Translated by Google

მეცხრე გამოცემაN

მენეჯერული ეკონომიკა
და
იზნეს სტრატეგია

მაიკლ რ.ბეი / ჯეფრი ტი პრინსი

Machine Translated by
Google

მეცხრე გამოცემა

მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს

სტრატეგია
Machine Translated by Google

მაკგრაუ-ჰილის სერიის ეკონომიკა

ეკონომიკის არსებითი
სლავინი მოწინავე ეკონომიკა
ბრუ, მაკკონელი და ფლინი ეკონომიკის საფუძვლები ეკონომიკა, მიკროეკონომიკა და მაკროეკონომიკა
რომერი
ესამე გამოცემა მეთერთმეტე გამოცემა
გაფართოებული მაკროეკონომიკა მეოთხე გამოცემა
მანდელი
M: ეკონომიკა: საფუძვლები ესამე გამოცემა სოციალური საკითხების ეკონომიკა ფული და საბანკო საქმე

გუელი ჩეჩეტი და შონჰოლცი

შილერი და გებჰარდტი ეკონომიკის
საფუძვლები მეათე გამოცემა ეკონომიკის საკითხები დღეს მერვე გამოცემა ფული, საბანკო და ფინანსური ბაზრები
მეხუთე გამოცემა
რეგისტრაცია და Grimes სოციალური საკითხების
ეკონომიკის პრინციპები ეკონომიკა
ურბანული ეკონომიკა
ასარტა და კარაქი ოცდამეერთე გამოცემა

Connect Master: ეკონომიკის პრინციპები ო'სალივანი ურბანული ეკონომიკა

ირველი გამოცემა ეკონომეტრია მერვე გამოცემა

კოლანდერი გუჯარათი და პორტერი ძირითადი შრომის ეკონომიკა

ეკონომიკა, მიკროეკონომიკა და მაკროეკონომიკა ეკონომიკა
მეათე გამოცემა მეხუთე გამოცემა ბორჯასი
შრომის ეკონომიკა მეშვიდე გამოცემა
ფრენკი, ბერნანკე, ანტონოვიქსი და ჰეფეცი ჰილმერი და ჰილმერი პრაქტიკული ეკონომიკა
ირველი გამოცემა
ეკონომიკის პრინციპები, მიკროეკონომიკის პრინციპები, პრინციპები მაკკონელი, ბრუ და მაკფერსონი თანამედროვე შრომის
მაკროეკონომიკა
ეკონომიკა
მეექვსე გამოცემა მმართველი ეკონომიკა მეთერთმეტე გამოცემა

ფრენკი, ბერნანკე, ანტონოვიქსი და ჰეფეცი გამარტივებული მიდგომა: ბეი და პრინცი

საჯარო ფინანსები
პრინციპები ეკონომიკა, მიკროეკონომიკის პრინციპები, მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნესი სტრატეგია
მაკროეკონომიკის პრინციპები მეცხრე გამოცემა როზენი და გეიერი საჯარო ფინანსები
ესამე გამოცემა მეათე გამოცემა
ბრიკლი, სმიტი და ზიმერმანი მენეჯერული ეკონომიკა და
კარლანი და მორდუჩი სეიდმანი
ორგანიზაციული არქიტექტურა
ეკონომიკა, მიკროეკონომიკა და მაკროეკონომიკა მეექვსე გამოცემა საჯარო ფინანსები
ეორე გამოცემა
ირველი გამოცემა
თომასი და მორისი მენეჯერული ეკონომიკა

მაკკონელი, ბრუ და ფლინი ეკონომიკა, მიკროეკონომიკა მეთორმეტე გამოცემა

გარემოს ეკონომიკა
და მაკროეკონომიკა

ოცდამეერთე გამოცემა შუალედური ეკონომიკა ველი და ველი

გარემოს ეკონომიკა: შესავალი მეშვიდე გამოცემა
სამუელსონი და ნორდჰაუსი ბერნჰაიმი და უინსტონი

ეკონომიკა, მიკროეკონომიკა და მაკროეკონომიკა მიკროეკონომიკა

საერთაშორისო ეკონომიკა
მეცხრამეტე გამოცემა ეორე გამოცემა

ვაშლის ეზო და მინდორი საერთაშორისო ეკონომიკა

შილერი და გებჰარდტი დორნბუში, ფიშერი და სტარცი მაკროეკონომიკა
მეცხრე გამოცემა
ეკონომიკა დღეს, მიკრო ეკონომიკა მეთორმეტე გამოცემა

დღეს და მაკრო ეკონომიკა დღეს მეთოთხმეტე გამოცემა პუგელი

ფრენკ
საერთაშორისო ეკონომიკა
მიკროეკონომიკა და ქცევა მეცხრე გამოცემა
მეთექვსმეტე გამოცემა
Machine Translated by Google

მეცხრე გამოცემა

მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს

სტრატეგია

მაიკლ ბაი ბერტ ელვერტი

ბიზნესის ეკონომიკისა და საჯარო პოლიტიკის პროფესორი კელის ბიზნესის სკოლის ინდიანას უნივერსიტეტი

ჯეფრი თ. პრინცი ბიზნესის

ეკონომიკისა და საჯარო პოლიტიკის ასოცირებული პროფესორი ჰაროლდ ა. პოლინგი სტრატეგიული
მენეჯმენტის კელის ბიზნესის სკოლის ინდიანას უნივერსიტეტის თავმჯდომარე
Machine Translated by

მენეჯმენტის ეკონომიკა და ბიზნესის სტრატეგია, მეცხრე გამოცემა

გამოქვეყნებულია McGraw-Hill Education, 2 Penn Plaza, New York, NY 10121. Copyright © 2017 by McGraw-Hill Education. ველა უფლება დაცულია.
დაბეჭდილია ამერიკის შეერთებულ შტატებში. წინა გამოცემები © 2014, 2010, 2008 და 2006. ამ პუბლიკაციის არცერთი ნაწილის რეპროდუცირება ან გავრცელება არ შეიძლება რაიმე ფორმით ან საშუალებით,
ან შენახული მონაცემთა ბაზაში ან მოძიების სისტემაში, McGraw-Hill Education-ის წინასწარი წერილობითი თანხმობის გარეშე, მათ შორის , მაგრამ არ შემოიფარგლება, ნებისმიერ ქსელში ან სხვა
ელექტრონულ საცავში ან გადაცემაში, ან მაუწყებლობს დისტანციური სწავლებისთვის.

ზოგიერთი დამხმარე მოწყობილობა, მათ შორის ელექტრონული და ბეჭდური კომპონენტები, შეიძლება მიუწვდომელი იყოს მომხმარებლებისთვის შეერთებული შტატების ფარგლებს გარეთ.

ეს წიგნი დაბეჭდილია მჟავე ქაღალდზე.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 LWI 21 20 19 18 17
16

ISBN 978-1-259-29061-9
MHID 1-259-29061-1

პროდუქტის მთავარი ოფიცერი, SVP პროდუქტები და ბაზრები: გ. სკოტ ვირკლერი ვიცე პრეზიდენტი, გენერალური
მენეჯერი, პროდუქტები და ბაზრები: Marty Lange ვიცე პრეზიდენტი, კონტენტის დიზაინი და მიწოდება: Betsy Whalen
მმართველი დირექტორი: ჯეიმს ჰეინი ბრენდ მენეჯერი: Katie Hoenicke დირექტორი, პროდუქტის განვითარება: Rose Koos
წამყვანი პროდუქტის
შემქმნელი: Michele Janicek პროდუქტის შემქმნელი: Christina Kouvelis მარკეტინგის მენეჯერი: Virgil Lloyd მარკეტინგის
სპეციალისტი: Dave O'Donnell ციფრული კონტენტის განვითარების დირექტორი: Douglas Ruby ციფრული პროდუქტის
შემქმნელი: Tobi Philips დირექტორი, კონტენტის დიზაინი და მიწოდება: ლინდა ავენარიუსის პროგრამის მენეჯერი : მარკ
კრისტიანსონი კონტენტის პროექტის მენეჯერები: Kathryn D. Wright, Kristin Bradley, and Karen Jozefowicz
მყიდველი: Laura
M. Fuller დიზაინი: Matt Diamond კონტენტის ლიცენზირების სპეციალისტი: Beth Thole ყდის სურათი: ©
Pasieka/Getty Images კომპოზიტორი: SPi Global Typyface: 1 12 STIX MathJax მთავარი პრინტერი: LSC
Communications

წიგნის გვერდზე ან ბოლოს გამოჩენილი ყველა პუნქტი ითვლება საავტორო უფლებების გვერდის გაგრძელებად.

კონგრესის ბიბლიოთეკა საკონტროლო ნომერი: 2016042214

ტექსტში ჩამოთვლილი ინტერნეტ მისამართები ზუსტი იყო გამოქვეყნების მომენტში. ვებსაიტის ჩართვა არ მიუთითებს ავტორების ან McGraw-Hill Education-ის მიერ მოწონებაზე და McGraw-Hill Education
არ იძლევა გარანტიას ამ საიტებზე წარმოდგენილი ინფორმაციის სიზუსტეზე.

mheducation.com/highered
Machine Translated by

თავდადება

ჩემს ყოფილ სტუდენტებს. - მაიკლ რ. ბაი

ანის, ქეითისა და ელისისთვის. - ჯეფრი ტი პრინსი

Machine Translated by Google

ავტორების შესახებ

მაიკლ რ. ბეი არის ბერტ ელვერტის პროფესორი ბიზნესის ეკონომიკისა და საჯარო პოლიტიკის ინდიანას უნივერსიტეტის კელის ბიზნესის სკოლაში და მსახურობდა
ეკონომიკის ბიუროს დირექტორად ფედერალურ სავაჭრო კომისიაში 2007 წლის ივლისიდან 2008 წლის დეკემბრამდე. მან მიიღო ბაკალავრის ხარისხი ეკონომიკა ტეხასის A&M
უნივერსიტეტიდან 1980 წელს და მოიპოვა დოქტორის ხარისხი ეკონომიკაში პერდუის უნივერსიტეტში 1983 წელს. ინდიანას უნივერსიტეტში გაწევრიანებამდე ის ასწავლიდა
სამაგისტრო და ბაკალავრიატის კურსებს პენსილვანიის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ტეხასის A&M უნივერსიტეტში და კენტუკის უნივერსიტეტში. მას ეკავა სხვადასხვა სარედაქციო
პოსტები ეკონომიკაში, მარკეტინგისა და ბიზნესში და ამჟამად მუშაობს ჟურნალის ეკონომიკისა და მენეჯმენტის სტრატეგიის თანარედაქტორად .

პროფესორ ბაიმ მოიპოვა მრავალი ჯილდო თავისი გამორჩეული სწავლებისა და კვლევისთვის და ასწავლის კურსებს მენეჯერულ ეკონომიკაში და ინდუსტრიულ
ორგანიზაციაში ბაკალავრიატის, MBA და დოქტორის დონეზე. მისი კვლევა გამოქვეყნებულია American Economic Review, Journal of Political Economy,
Econometrica, Review of Economic Studies, Economic Journal და Management Science-ში. ის ასევე წარმოდგენილია The Wall
Street Journal-ში, Forbes,
New York Times და მრავალი სხვა გამოცემა. როდესაც ის არ ასწავლის ან არ არის ჩართული კვლევაში, მაიკს უყვარს აქტივობები, დაწყებული კემპინგიდან ელექტრონული
გაჯეტების ყიდვამდე.

ჯეფრი პრინსი არის ასოცირებული პროფესორი ბიზნესის ეკონომიკისა და საჯარო პოლიტიკის ინდიანას უნივერსიტეტის კელის ბიზნეს სკოლაში. ის ასევე არის ჰაროლდ ა.
პოლინგის თავმჯდომარე სტრატეგიულ მენეჯმენტში. მან მიიღო ბაკალავრის ხარისხი ეკონომიკაში და ბაკალავრის ხარისხი მათემატიკასა და სტატისტიკაში მაიამის უნივერსიტეტიდან
1998 წელს და მიიღო დოქტორის ხარისხი ეკონომიკაში ჩრდილოდასავლეთის უნივერსიტეტში 2004 წელს. ინდიანას უნივერსიტეტში გაწევრიანებამდე ის ასწავლიდა სამაგისტრო და
ბაკალავრიატის კურსებს კორნელის უნივერსიტეტში.
პროფესორმა პრინსმა მოიპოვა უმაღლესი ჯილდოები მასწავლებლად, როგორც ფაკულტეტის წევრმა ინდიანას უნივერსიტეტში და კორნელში და როგორც
კურსდამთავრებულმა ჩრდილო-დასავლეთში. მას აქვს ფართო კვლევის დღის წესრიგი გამოყენებითი ეკონომიკის ფარგლებში, დაწერა და გამოაქვეყნა ის თემები, რომლებიც
მოიცავს მოთხოვნას ტექნოლოგიების ბაზრებზე, ინტერნეტის გავრცელებას, რეგულირებას ჯანდაცვის სფეროში, რისკის ზიზღს სადაზღვევო ბაზრებზე და ხარისხის კონკურენციას
ავიაკომპანიებს შორის. ის არის ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვან ეკონომისტთა რიცხვში, რომლებმაც გამოაქვეყნეს ეკონომიკის საუკეთესო ჟურნალი (American Economic
Review) და მენეჯმენტის საუკეთესო ჟურნალი (Academy of Management Journal). ის ამჟამად მუშაობს ჟურნალის ეკონომიკისა და მენეჯმენტის სტრატეგიის
თანარედაქტორად და საინფორმაციო ეკონომიკისა და პოლიტიკის სარედაქციო საბჭოში . თავისუფალ დროს ჯეფს უყვარს აქტივობები, დაწყებული პოკერიდან და ბრიჯიდან
სირბილამდე და რაკეტბოლამდე.

vi
Machine Translated by Google

ინასიტყვაობა

მთელი მსოფლიოს მომხმარებლების გამოხმაურების წყალობით, მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია რჩება ბაზარზე ყველაზე გაყიდვადი მენეჯერულ ტექსტად. ჩვენ
მადლობელი ვართ ყველა თქვენთაგანისთვის, რომ მოგვეცით საშუალება მოგაწოდოთ ეს განახლებული და გაუმჯობესებული გამოცემა. სანამ მეცხრე გამოცემის ზოგიერთ ახალ მახასიათებელს
გამოვყოფთ, გვსურს ხაზი გავუსვათ, რომ წიგნის ფუნდამენტური მიზანია მიაწოდოს სტუდენტებს ინსტრუმენტები საშუალო მიკროეკონომიკიდან, თამაშის თეორიიდან და ინდუსტრიული
ორგანიზაციიდან, რაც მათ სჭირდებათ სწორი მენეჯერული გადაწყვეტილებების მისაღებად. არ შეცვლილა. რაც შეიცვალა არის მაგალითები, რომლებიც გამოიყენება მენეჯერული ეკონომიკის
გასაცოცხლებლად ამ თაობის სტუდენტებისთვის და ახალი ტექნოლოგიების გამოყენება (როგორიცაა Connect) ინსტრუქტორებისა და მათი სტუდენტების სწავლებისა და სწავლის
გამოცდილების გასაუმჯობესებლად.
ეს წიგნი იწყება მენეჯერებისთვის ძირითადი ეკონომიკური ინსტრუმენტების პრაქტიკული გამოყენების სწავლებით, როგორიცაა დღევანდელი ღირებულების ანალიზი, მიწოდება და
მოთხოვნა, რეგრესია, ინდიფერენტულობის მრუდები, იზოკვანტები, წარმოება, ხარჯები და სრულყოფილი კონკურენციის, მონოპოლიის და მონოპოლისტური კონკურენციის ძირითადი
მოდელები. მიმღებები და რეცენზენტები ასევე აფასებენ წიგნს მისი რეალური მაგალითებისთვის და იმიტომ, რომ ის მოიცავს თანამედროვე თემებს, რომლებიც არ არის მოცემული მენეჯერული
ეკონომიკის რომელიმე სახელმძღვანელოში: ოლიგოპოლია, შეღწევადობის ფასი, მრავალსაფეხურიანი და განმეორებითი თამაშები , გათავისუფლება, კონტრაქტი, ვერტიკალური და
ჰორიზონტალური ინტეგრაცია, ქსელები. , ვაჭრობა, მტაცებლური ფასები, ძირითადი აგენტის პრობლემები, კონკურენტების ხარჯების გაზრდა, უარყოფითი არჩევანი, აუქციონები, სკრინინგი და
სიგნალიზაცია, ძიება, ლიმიტი ფასები და სხვა ფასების სტრატეგიები საბაზრო ძალაუფლების მქონე ფირმებისთვის. ტრადიციული და თანამედროვე მიკროეკონომიკური ინსტრუმენტების ეს დაბალანსებული
გაშუქება შესაფერისს ხდის მენეჯერული ეკონომიკის საკლასო ოთახებისთვის. ბიზნეს სკოლების მზარდი რაოდენობა იღებს ამ წიგნს, რათა ჩაანაცვლოს (ან გამოიყენოს მასთან ერთად) მენეჯერული
სტრატეგიის ტექსტები, რომლებიც დატვირთულია ანეკტიკური დოზით, მაგრამ არ გააჩნიათ მიკროეკონომიკური ინსტრუმენტები, რომლებიც საჭიროა მოცემულ სიტუაციაში ოპტიმალური ბიზნეს
სტრატეგიების დასადგენად და განსახორციელებლად.
მენეჯერული ეკონომიკისა და ბიზნესის სტრატეგიის ეს მეცხრე გამოცემა გადაიხედა, რათა შეიცავდეს განახლებულ მაგალითებსა და პრობლემებს, მაგრამ ის ინახავს ყველა ძირითად შინაარსს,
რამაც წინა გამოცემები წარმატებას მიაღწია. სახელმძღვანელოს ძირითადი სტრუქტურა უცვლელია ამ გამოცემაზე შეუფერხებლად გადასვლის უზრუნველსაყოფად.

ძირითადი პედაგოგიური მახასიათებლები

მეცხრე გამოცემა ინახავს წინა გამოცემების კლასში შემოწმებულ ყველა მახასიათებელს, რაც აძლიერებს სტუდენტების სწავლის გამოცდილებას და ამარტივებს ამ წიგნიდან სწავლებას. მაგრამ ეს გამოცემა
მოიცავს უამრავ ახალ ფუნქციას, რომლებიც ხელმისაწვდომია მათთვის, ვინც იყენებს McGraw-Hill-ის შესანიშნავ ინტერაქტიული სასწავლო პროდუქტებს, Connect და SmartBook. McGraw-
Hill Connect® გთავაზობთ ასობით ვარიაციებს თავის ბოლო პრობლემების შესახებ, რომლებიც შეიძლება ელექტრონულად შეფასდეს და მიაწოდოს სტუდენტებს დაუყოვნებელი,
დეტალური, გამოხმაურება. SmartBook® უზრუნველყოფს ადაპტირებულ კითხვის გამოცდილებას.
სტუდენტებსა და ინსტრუქტორებს შეუძლიათ ამ და სხვა მძლავრ რესურსებზე წვდომა პირდაპირ მათი ლეპტოპებიდან, ტაბლეტებიდან და ტელეფონებიდან. ჩვენ ვიცით, რამდენად
მნიშვნელოვანია ხარისხი და სიზუსტე როგორც
ინსტრუქტორებისთვის, ასევე სტუდენტებისთვის ამ გაუმჯობესებული ფუნქციების გამოყენებისას. ამ მიზეზით და ბევრისგან განსხვავებით

vii
Machine Translated by Google

viii ინასიტყვაობა

კონკურენტი წიგნები, ჩვენ უშუალოდ ვართ ჩართული მასალების გამომუშავებასა და რედაქტირებაში, როგორც Connect- ის, ასევე SmartBook-ის საშუალებით.

სათაურები
როგორც წინა გამოცემებში, თითოეული თავი იწყება სათაურით , რომელიც ეფუძნება რეალურ ეკონომიკურ პრობლემას
- პრობლემა, რომლის მოგვარებაც სტუდენტებს უნდა შეეძლოთ თავის დასრულების შემდეგ. ეს სათაურები არსებითად არის ხელით შერჩეული „მინი საქმეები“, რომლებიც შექმნილია
სტუდენტების მოტივაციისთვის, ისწავლონ თავი მოცემული მასალის შესახებ. თითოეულ სათაურს პასუხი ეცემა შესაბამისი თავის ბოლოს - როდესაც სტუდენტი უკეთ მომზადებული იქნება
რეალურ სამყაროში არსებული პრობლემების გართულებებთან გასამკლავებლად. მიმომხილველები, ისევე როგორც წინა გამოცემების მომხმარებლები აფასებენ სათაურებს არა მხოლოდ
იმიტომ, რომ ისინი მოტივაციას უწევენ სტუდენტებს ისწავლონ თავში მოცემული მასალა, არამედ იმიტომაც, რომ თითოეული თავის
ბოლოს მოცემული პასუხები ეხმარება სტუდენტებს ისწავლონ ეკონომიკის გამოყენება ბიზნეს გადაწყვეტილებების მისაღებად.

სასწავლო მიზნები
თითოეული თავი მოიცავს სასწავლო მიზნებს, რომლებიც შექმნილია სასწავლო გამოცდილების გასაუმჯობესებლად. თავის დასასრულის ამოცანები აღინიშნება სასწავლო მიზნ(ებ)თან,
რომლებსაც ისინი ეხება.

დემონსტრაციის პრობლემები
ეკონომიკის სწავლის საუკეთესო გზა ეკონომიკური პრობლემების გადაჭრის პრაქტიკაა. ასე რომ, სათაურების გარდა, თითოეული თავი შეიცავს ბევრ საჩვენებელ პრობლემას , რომლებიც
მოფენილია მთელ ტექსტში, დეტალურ პასუხებთან ერთად. ეს აძლევს სტუდენტებს მექანიზმს, რათა დაადასტურონ, რომ მათ აითვისეს მასალა და ამცირებს სტუდენტებსა და
ინსტრუქტორებს სამუშაო საათებში შეხვედრის ხარჯებს პრობლემების პასუხების განსახილველად. ზოგიერთ უფრო რთულ საჩვენებელ პრობლემას აქვს თანმხლები ვიდეო გაკვეთილი,
რომელიც ეტაპობრივად განიხილავს გადაწყვეტას. ეს ვიდეოები ხელმისაწვდომია Connect-ის საშუალებით და www.mhhe.com/baye9e .

ბიზნეს აპლიკაციების შიგნით

თავების უმეტესობა შეიცავს მასალას (ე.წ. Inside Business- ის აპლიკაციები) იმის საილუსტრაციოდ, თუ როგორ უკავშირდება ტექსტში ახსნილი თეორიები სხვადასხვა ბიზნეს სიტუაციებს.
როგორც წინა გამოცემებში, ჩვენ ვცდილობდით დავემყაროთ ბალანსი მიმდინარე ეკონომიკური ლიტერატურიდან და პოპულარული პრესის აპლიკაციებს შორის.

Calculus და არასამთავრობო Calculus ალტერნატივები

მომხმარებლებს შეუძლიათ ადვილად შეიტანონ ან გამორიცხონ გაანგარიშებაზე დაფუძნებული მასალა შინაარსის დაკარგვის ან უწყვეტობის გარეშე. ეს იმიტომ ხდება, რომ ძირითადი
პრინციპები და ფორმულები, რომლებიც საჭიროა კონკრეტული კლასის ეკონომიკური პრობლემების გადასაჭრელად (მაგ., MR = MC) პირველად არის ჩამოთვლილი გაანგარიშების
აღნიშვნების მიმართვის გარეშე. ყოველი განცხადებული პრინციპის ან ფორმულის დაუყონებლივ დაცვა არის მკაფიოდ მონიშნული კალკულუსის ალტერნატივა. გამოთვლების ყოველი
ალტერნატივა ასახელებს წინა პრინციპს ან ფორმულას გამოთვლების აღნიშვნაში და ხსნის კავშირს კალკულუსზე დაფუძნებულ და არაკალკულუსზე დაფუძნებულ ფორმულებს შორის.
გაანგარიშების უფრო დეტალური წარმოებულები გადაყვანილია თავში დანართებში. ამრიგად, წიგნი შექმნილია ინსტრუქტორების გამოსაყენებლად, რომლებსაც სურთ გაანგარიშების
ინტეგრირება მენეჯერულ ეკონომიკაში და მათთვის, ვინც არ მოითხოვს სტუდენტებს გამოთვლების გამოყენებას.

თავის დასასრულის პრობლემების მრავალფეროვნება

შემოთავაზებულია სამი სახის პრობლემა. უაღრესად სტრუქტურირებული, მაგრამ მაინც რთული კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები ხაზს უსვამს საფუძვლებს. ამას მოჰყვება
პრობლემები და
Machine Translated by
ინასიტყვაობა
ix

აპლიკაციები, რომლებიც გაცილებით ნაკლებად სტრუქტურირებულია და , ისევე როგორც რეალურ სამყაროში გადაწყვეტილების გარემოში, შეიძლება შეიცავდეს უფრო მეტ ინფორმაციას, ვიდრე რეალურად
საჭიროა პრობლემის გადასაჭრელად. ამ გამოყენებული პრობლემებიდან ბევრი ეფუძნება რეალურ ბიზნეს მოვლენებს.
გარდა ამისა, Time Warner Cable- ის ქეისი, რომელიც მოჰყვება მე-14 თავს, მოიცავს 13 პრობლემას სახელწოდებით Memos, რომლებსაც აქვთ „რეალური შეგრძნება“ და ავსებენ ტექსტს. ყველა
ეს შემთხვევაზე დაფუძნებული პრობლემა შეიძლება დაინიშნოს თავ-თავიდან, კონკრეტული უნარების დანერგვისას, ან როგორც ძირითადი გამოცდილების ნაწილი.

დეტალური პასუხები ყველა პრობლემაზე შეგიძლიათ იხილოთ ინსტრუქტორის რესურს მასალაში, რომელიც ხელმისაწვდომია Connect-ის საშუალებით.

საქმის შესწავლა

საქმის შესწავლა ბიზნეს სტრატეგიაში - Time Warner Cable - მიჰყვება მე-14 თავს და მომზადდა სპეციალურად ამ ტექსტისთვის. ის შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც კურსზე, ასევე ცალკეული თავების
დასამატებლად. შემთხვევა საშუალებას აძლევს სტუდენტებს გამოიყენონ ძირითადი ელემენტები ადამიანის აგენტური ეკონომიკიდან საოცრად მდიდარ ბიზნეს გარემოში. ინსტრუქტორებს შეუძლიათ გამოიყენონ საქმე,
როგორც საფუძველი ბიზნეს სტრატეგიის „ღია“ განხილვისათვის, ან მათ შეუძლიათ დანიშნონ კონკრეტული „შენიშვნები“ (ჩამოთვლილია საქმის ბოლოს), რომელიც მოითხოვს სტუდენტებს გამოიყენონ
კონკრეტული ინსტრუმენტები მენეჯერული ეკონომიკიდან საქმეში. . სასწავლო ჩანაწერები, ისევე როგორც ყველა მემორანდუმის გადაწყვეტილებები, მოცემულია ინსტრუქტორის რესურს მასალაში, რომელიც
ხელმისაწვდომია Connect-ის საშუალებით.

მოქნილობა

მენეჯერული ეკონომიკის ინსტრუქტორებს აქვთ ჭეშმარიტად ჰეტეროგენული სახელმძღვანელოების საჭიროებები. მიმომხილველები და მომხმარებლები აგრძელებენ წიგნის მოქნილობისთვის ქებას და
გვარწმუნებენ, რომ სექციები ან თუნდაც მთელი თავები შეიძლება გამოირიცხოს უწყვეტობის დაკარგვის გარეშე. მაგალითად, ინსტრუქტორს, რომელსაც სურს ხაზი გაუსვას მიკროეკონომიკურ საფუძვლებს,
შეუძლია აირჩიოს თავები 2, 3, 4, 5, 8, 9, 10, 11 და 12. ინსტრუქტორმა, რომელიც ასწავლის უფრო
გამოყენებით კურსს, რომელიც ხაზს უსვამს ბიზნეს სტრატეგიას, შეუძლია აირჩიოს თავები. 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 10, 11 და 13. თითოეულს შეუძლია აირჩიოს დამატებითი თავების (მაგალითად, თავი 14
ან Time Warner Cable ქეისის) შეყვანა დროის ნებართვით.

უფრო ზოგადად, ინსტრუქტორებს შეუძლიათ ადვილად გამოტოვონ ისეთი თემები, როგორიცაა დღევანდელი მნიშვნელობის ანალიზი, რეგრესია, გულგრილობის მრუდები, იზოკვანტები ან რეაქციის
ფუნქციები უწყვეტობის დაკარგვის გარეშე.

ცვლილებები მეცხრე გამოცემაში

ჩვენ ყველა ღონე ვიხმარეთ მენეჯერული ეკონომიკისა და ბიზნესის სტრატეგიის განახლებისა და გასაუმჯობესებლად , ხოლო მეცხრე გამოცემაზე შეუფერხებლად გადასვლის უზრუნველსაყოფად. ქვემოთ
მოცემულია პედაგოგიური გაუმჯობესებების, გაძლიერებული დამატებების და შინაარსის ცვლილებების შეჯამება, რაც მეცხრე გამოცემას კიდევ უფრო მძლავრ ინსტრუმენტად აქცევს მენეჯერული ეკონომიკისა და
ბიზნეს სტრატეგიის სწავლებისა და სწავლისთვის.

სრულიად ახალი შემთხვევის შესწავლა —Time Warner Cable —რომელიც წარმოგიდგენთ მენეჯერული გამოწვევების სრულიად ახალ წყებას, რაც ჩვენს წინა საქმეში, Challenges
at Time Warner-ში იყო დასმული.

ახალი და განახლებული თავის ბოლო პრობლემები.

მიზნობრივი ეტიკეტების სწავლა თითოეული თავის ბოლო პრობლემისთვის, რათა ხელი შეუწყოს მიზანმიმართულ განვითარებას

სწავლა.

ახალი და განახლებული სათაურები.

ახალი და განახლებული Inside Business აპლიკაციები.

Machine Translated by
x ინასიტყვაობა

თავ-თავი ცვლილებები
თავი 1 შეიცავს ახალ და განახლებულ მაგალითებს, რამდენიმე განახლებულ თავის ბოლოს პრობლემას და თავის ბოლოს ახალ პრობლემას, რომელიც საგულდაგულოდ
განასხვავებს მთლიან სარგებელს და მთლიან ხარჯებს ზღვრული სარგებელისა და ზღვრული დანახარჯებისგან გამოყენებული გარემოში.

მე-2 თავი შეიცავს განახლებულ საჩვენებელ პრობლემებს და გაფართოებულ განხილვას ფასის სართულები ტექსტში და სადემონსტრაციო
პრობლემები.

მე-3 თავი შეიცავს ახალ სათაურს და განახლებულ ცხრილს თანმხლები დისკუსიით სიონი. მას ასევე აქვს რამდენიმე განახლებული
თავის ბოლო პრობლემა.

მე-4 თავი შეიცავს განახლებულ სათაურს და განახლებულ Inside Business აპლიკაციებს. ის ასევე აქვს რამდენიმე განახლებული თავის ბოლოს
პრობლემა.

მე-5 თავი შეიცავს განახლებულ Inside Business აპლიკაციას, დეტალებით ხელმისაწვდომი მოვლის შესახებ კანონის შესახებ. ის ასევე მოიცავს ზღვრული შემოსავლის
შემცირების კანონის ოფიციალურ განმარტებას და აქვს რამდენიმე განახლებული თავის ბოლო პრობლემა.

მე-6 თავი გთავაზობთ ახალ Inside Business- ს ფრენჩაიზის კონტრაქტების ხანგრძლივობის შესახებ, განახლებული მაგალითები და რამდენიმე
განახლებული თავის ბოლო პრობლემა.

მე-7 თავი შეიცავს ახალ სათაურს, განახლებულ მაგალითებს და ინდუსტრიის მონაცემებს, ასევე რამდენიმე განახლებულ პრობლემას თავის ბოლოს.

მე-8 თავი შეიცავს განახლებულ Inside Business- ს საავტომობილო კონკურენციის შესახებ ჩინეთი, განახლებული მაგალითები და რამდენიმე
განახლებული თავის ბოლო პრობლემა.

მე-9 თავი შეიცავს ბოლო თავის განახლებულ პრობლემას, ისევე როგორც ახალ დასასრულს თავი პრობლემა, რომელიც ეხება
კონკურენტუნარიანობას ავიაკომპანიების ბაზრებზე.

მე-10 თავი შეიცავს ახალ Inside Business აპლიკაციას, რომელიც განიხილავს ავიაკომპანიების კონკურენციას, ასევე დემონსტრაციის პრობლემის გაუმჯობესებულ ექსპოზიციას. მას ასევე აქვს
რამდენიმე განახლებული თავის ბოლო პრობლემა.

მე-11 თავი შეიცავს ახალ Inside Business აპლიკაციას, რომელიც განიხილავს საწვავის პუნქტების გამოყენებას აშშ-ს ძირითადი სასურსათო ქსელების მიერ. მას ასევე აქვს რამდენიმე
განახლებული თავის ბოლო პრობლემა.

მე-12 თავი მოიცავს ონლაინ მიმოხილვების ახალ განხილვას, როგორც რისკების საწინააღმდეგო მომხმარებლების მოზიდვის საშუალებას. იგი ასევე შეიცავს ახალ Inside Business
აპლიკაციას, ასევე რამდენიმე განახლებულ პრობლემას თავის ბოლოს.

მე-13 თავი შეიცავს ახალ Inside Business- ს ლიმიტ ფასებზე და „სამხრეთ-დასავლეთში ეფექტი.” მას ასევე აქვს ორი განახლებული თავის
ბოლო პრობლემა.

მე-14 თავი შეიცავს ახალ Inside Business აპლიკაციას, რომელიც განიხილავს მცირე ბიზნესის აქტს ევროპისთვის, როგორც ევროპისა და შეერთებულ შტატებს შორის კონკურენციის
პოლიტიკის მთავარი განსხვავება. გარდა ამისა, მას აქვს ორი განახლებული თავის ბოლო პრობლემა, მათ შორის ერთი, რომელიც განიხილავს ტრანსწყნარი ოკეანის
პარტნიორობას (TPP).

ორგანიზებული სწავლა მეცხრე გამოცემაში

თავის სასწავლო მიზნები

სტუდენტები და ინსტრუქტორები შეიძლება იყვნენ დარწმუნებულნი, რომ თითოეული თავის ორგანიზაცია ასახავს საერთო თემებს, რომლებიც გამოსახულია ოთხიდან შვიდი სასწავლო მიზნებით,
რომლებიც ჩამოთვლილია თითოეული თავის პირველ გვერდზე. ეს მიზნები, AACSB-სა და ბლუმის ტაქსონომიის სწავლის კატეგორიებთან ერთად, დაკავშირებულია თავის ბოლო მასალასთან და სატესტო
ბანკის კითხვებთან, რათა უზრუნველყოს ყოვლისმომცველი და საფუძვლიანი სწავლებისა და სწავლის გამოცდილება.
Machine Translated by
ინასიტყვაობა
xi

სწავლის მზადყოფნის გარანტია

დღეს ბევრი საგანმანათლებლო დაწესებულება ორიენტირებულია სწავლის უზრუნველყოფის ცნებაზე, რომელიც აკრედიტაციის ზოგიერთი სტანდარტის მნიშვნელოვანი ელემენტია. მენეჯერული ეკონომიკა
და ბიზნეს სტრატეგია შექმნილია სპეციალურად იმისთვის, რომ მხარი დაუჭიროს სწავლის ინიციატივებს მარტივი, მაგრამ ძლიერი გადაწყვეტით.

ინსტრუქტორებს შეუძლიათ გამოიყენონ Connect , რათა ადვილად მოითხოვონ სწავლის შედეგები/მიზნები, რომლებიც უშუალოდ ეხება კურსის სასწავლო მიზნებს. ამის შემდეგ შეგიძლიათ
გამოიყენოთ Connect- ის საანგარიშო ფუნქციები სტუდენტების შედეგების შესაგროვებლად ანალოგიურად, რაც სწავლის მონაცემების დარწმუნების შეგროვებას და პრეზენტაციას მარტივს და მარტივს გახდის.

AACSB განცხადება
McGraw-Hill Global Education არის AACSB International-ის ამაყი კორპორატიული წევრი.
AACSB აკრედიტაციის მნიშვნელობისა და მნიშვნელობის გააზრება, მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია, 9/e, ცდილობდა გაეცნობინა სასწავლო გეგმის სახელმძღვანელო მითითებები, რომლებიც
დეტალურად იყო აღწერილი AACSB სტანდარტებში ბიზნესის აკრედიტაციისთვის სატესტო ბანკში არსებული კითხვებისა და თავის ბოლო მასალის დასაკავშირებლად. ზოგადი ცოდნისა და უნარების
სახელმძღვანელო მითითებები, რომლებიც მოცემულია AACSB სტანდარტებში.
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ განცხადებები, რომლებიც შეიცავს მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია, 9/e, მოცემულია მხოლოდ როგორც სახელმძღვანელო ამ ტექსტის
მომხმარებლებისთვის. AACSB ტოვებს შინაარსის გაშუქებას და შეფასებას ცალკეული სკოლების, სკოლის მისიისა და ფაკულტეტის ფარგლებში. მიუხედავად იმისა, რომ მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს
სტრატეგია, 9/e, და სასწავლო პაკეტი არ ამტკიცებენ რაიმე კონკრეტულ AACSB კვალიფიკაციას ან შეფასებას, ჩვენ დავასახელეთ კითხვები ზოგადი ცოდნისა და უნარების სფეროების
მიხედვით.

მადლიერება

მადლობას ვუხდით მენეჯერული ეკონომიკისა და ბიზნეს სტრატეგიის მრავალ მომხმარებელს, რომლებმაც მოგვაწოდეს როგორც პირდაპირი, ასევე არაპირდაპირი გამოხმაურება, რამაც ხელი შეუწყო თქვენი წიგნის
გაუმჯობესებას. ეს მოიცავს ინდიანას უნივერსიტეტის კელის ბიზნესის სკოლის ათასობით სტუდენტს და ინსტრუქტორებს მთელს მსოფლიოში, რომლებმაც გამოიყენეს ეს წიგნი საკუთარ საკლასო ოთახებში,
კოლეგებს, რომლებიც უანგაროდ დათმობდნენ საკუთარ დროს კომენტარებისა და წინადადებების მისაცემად და რეცენზენტებს, რომლებმაც დეტალური წინადადებები მოგვაწოდეს ამ და წინა
გასაუმჯობესებლად. წიგნის გამოცემები. ჩვენ განსაკუთრებულ მადლობას ვუხდით შემდეგ პროფესორებს, წარსულსა და აწმყოს , რომ გაგვანათლეს ბაზრის მრავალფეროვანი საჭიროებები და მოგვაწოდეს
წინადადებები და კონსტრუქციული კრიტიკა ამ წიგნის გასაუმჯობესებლად.

ამ გამოცემის რეცენზენტების მონაწილე:

ნარინე ბადასიანი, მიურეის სახელმწიფო უნივერსიტეტი კრისტანა კუკი, ჰუსონის უნივერსიტეტი Anand Jha, Texas A&M International

რობერტ დაფენბახი, უნივერსიტეტი უნივერსიტეტი

ოკლაჰომა ჰარლან პლატი, ჩრდილო-აღმოსავლეთის უნივერსიტეტი

ჯეფრი ედვარდსი, ჩრდილოეთ კაროლინა A&T

სტეფან რუდიგერი, არიზონას სახელმწიფო უნივერსიტეტი ჩარლზ სებუჰარა, ვირჯინიის
უნივერსიტეტი
ტექნიკური
Silke Forbes, Case Western Reserve
უნივერსიტეტი
უნივერსიტეტი
თომას უაიტი, ფონბონის უნივერსიტეტი
მარტინ ჰაინცელმანი, კლარკსონის უნივერსიტეტი კრეიგ ჰოვი, ბრენაუს უნივერსიტეტი,
კეიტ უილეტი, ოკლაჰომას სახელმწიფო უნივერსიტეტი,
გეინსვილი
Stillwater

ლორა იუდერიანი, ქსავიერის უნივერსიტეტი

Machine Translated by Google

xii ინასიტყვაობა

წინა გამოცემების რეცენზენტების მონაწილე:

ფატმა აბდელ-რაუფი, გოლდი-ბიკომის კოლეჯი

Wilffrid W. Csaplar Jr., Bethany College

შაჰ დაბირიანი, კალიფორნიის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

ბარტონ აბრამსი, დელავერის უნივერსიტეტი
რძელი სანაპირო
რაშიდ ალ-ჰმუდი, ტეხასის ტექნიკური უნივერსიტეტი ენტონი პოლ ენდრიუსი, გუბერნატორის
ჯოზეფ დაბოლ-ლავიოე, როჩესტერის ნაზარეთის კოლეჯი
სახელმწიფო

უნივერსიტეტი ჯორჯ დარკო, ტუსკულუმის კოლეჯი თინა დას, ელონის

Sisay Asefa, დასავლეთ მიჩიგანის უნივერსიტეტი საიმონ ავენელი, უნივერსიტეტი

მერდოკის უნივერსიტეტი ჯოზეფ პ. ბეილი, მერილენდის უნივერსიტეტი რონ დეიტერი, აიოვას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

დეილ ჯი ბეილსის ქრისტიან ძმების უნივერსიტეტი დეკანი ბაიმი, პეპერდინის უნივერსიტეტი ჯონათან დემინგი, სიეტლის წყნარი ოკეანის უნივერსიტეტი

შერილ ბურთი, ვირჯინიის პოლიტექნიკური უნივერსიტეტი კლაუს ბეკერი, ტეხასის ტექნიკური კეისი დირიენცო, აპალაჩიის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

უნივერსიტეტი რიჩარდ ბეილი, ობერნის უნივერსიტეტი ერიკ დრაბკინი, ჰავაის წყნარი ოკეანის უნივერსიტეტი მარტინ დუჩატელე, ბარის

Barbara C. Belivie, კონექტიკუტის უნივერსიტეტი უნივერსიტეტი

Keven C. Duncan, სამხრეთ კოლორადოს უნივერსიტეტი

ივონ დურჰემი, დასავლეთ ვაშინგტონი უნივერსიტეტი

დენ ბლეკი, ჩიკაგოს უნივერსიტეტი
Eugene F. Elander, ბრენაუს უნივერსიტეტი იბრაჰიმ ელსაიფი, გოლდი-
ლუი კეინი, ჩრდილო-დასავლეთის უნივერსიტეტი კერემ კაკირერი, ინდიანას
ბიკომის კოლეჯი
უნივერსიტეტი
დევიდ ელი, სან დიეგოს სახელმწიფო უნივერსიტეტი მარკ ჯ. ეშენფელდერი, რობერტ
ლეო ჩანი, კანზას უნივერსიტეტი
მორისის უნივერსიტეტი
რობერტ ლ. ჩაპმენი, ფლორიდის მეტროპოლიტენის უნივერსიტეტი

ჯონი ჩარლზი, ტეხასის სახელმწიფო უნივერსიტეტი - სან მარკოსი

ლი ფენგი, ტეხასის სახელმწიფო უნივერსიტეტი - სან მარკოსი დევიდ ფიგლიო, ფლორიდის

ბასანტა ჩაუდჰური, რატგერსის უნივერსიტეტი- უნივერსიტეტი

იუ ბრანსუიკი რეი ფისმენი, ბიზნესის უმაღლესი სკოლა, კოლუმბიის უნივერსიტეტი

შუო ჩენი, ნიუ-იორკის სახელმწიფო უნივერსიტეტი სილკე ფორბსი, კალიფორნიის უნივერსიტეტი - სან დიეგო
ჯენესეო დევიდ ჯერარდი, კარნეგი მელონის უნივერსიტეტი შერონ გიფორდი, რატგერსის
Xiujian Chen, ნიუ-იორკის სახელმწიფო უნივერსიტეტი- ბინჰემტონის უნივერსიტეტი უნივერსიტეტი

Kwang Soo Cheong, ჯონს ჰოპკინსის უნივერსიტეტი Lynn G. Gillette, ჩრდილო-აღმოსავლეთ მისურის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ოტის გილი, ლუიზიანას ტექნიკური უნივერსიტეტი როი გობინი, ლოიოლას

კრისტოფერ ბ. კოლბერნი, ძველი დომინიონის უნივერსიტეტი უნივერსიტეტი
დენიელ პატრიკ კონდონი, დომინიკის უნივერსიტეტი
სტეფან გომანი, ლუისვილის უნივერსიტეტი

სტივენ გოლდი, როჩესტერის ტექნოლოგიური ინსტიტუტი

მაიკლ კონლინი, სირაკუზის უნივერსიტეტი კრისტანა კუკი, ჰუსონის
ჯული ჰაპტონ გონსალესი, კალიფორნიის უნივერსიტეტი- სანტა კრუზი
უნივერსიტეტი
თომას ა. გრესიკი, მენდოზას ბიზნესის კოლეჯი (ნოტრ დამის უნივერსიტეტი)
კეიტ კროკერი, პენის სახელმწიფო უნივერსიტეტი იან კრომბი, დასავლეთ

ონტარიოს უნივერსიტეტი დინ კრუშორი, ფედერალური სარეზერვო

Machine Translated by Google

ინასიტყვაობა
xiii

ანდრეა მეის გრიფიტი, კალიფორნიის შტატი დიკ ლეიტერი, ამერიკის საჯარო უნივერსიტეტი კენლინ ლი, უნივერსიტეტი
უნივერსიტეტი კალიფორნია - რივერსაიდი
მადურიმა გუპტა, ნოტრის უნივერსიტეტი ჩუნგ-პინგ ლოჰი, ჩრდილოეთის უნივერსიტეტი
ქალბატონო ფლორიდა

კარლ გვინი, პეპერდინის უნივერსიტეტი გეილ ჰეინ ჰაფერი, ვაჰე ლსკავიანი, ოჰაიოს უნივერსიტეტი - ათენი ჰეზერ ლუეა, ნიუმენის უნივერსიტეტი
ლინდენვუდის კოლეჯი ნენსი ლ. ლუმპკინი, ჯორჯთაუნის კოლეჯი
კარენ ჰელოუსი, ჯორჯ მეისონის უნივერსიტეტი უილიამ ჰამლენ უმცროსი,

SUNY Buffalo თომას ლიონი, მიჩიგანის უნივერსიტეტი რიჩარდ მარკუსი, ვისკონსინის

Shawkat Hammoudeh, Drexel University უნივერსიტეტი - მილუოკი

მეჰდი ჰარიანი, ბლუმსბურგის უნივერსიტეტი ნაილ უ. ჰეჩი, მარიოტის სკოლა ვინსენტ მარა, დელავერის უნივერსიტეტი

უეიდ მარტინი, კალიფორნიის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

(ბრიგჰემ იანგის
რძელი სანაპირო
უნივერსიტეტი)
კეტრინ მატრევესი, მიჩიგანის შტატი უნივერსიტეტი - ისტ ლანსინგი
კლიფორდ ჰოული, დასავლეთ ვირჯინიის უნივერსიტეტი ოვე ჰედეგარდი, კოპენჰაგენის
ჯონ მაქსველი, ინდიანას უნივერსიტეტი დევიდ მეი, ოკლაჰომა სიტის
ბიზნეს სკოლა
უნივერსიტეტი

ალან მაკინესი, კალიფორნიის სახელმწიფო უნივერსიტეტი,

სტივენ ჰინსონი, ვებსტერის უნივერსიტეტი ჰარტ ჰოჯსი, დასავლეთ ფულერტონი

ვაშინგტონი კრისტოფერ მაკინტოში, უნივერსიტეტი

უნივერსიტეტი მინესოტა დულუტი

რობერტ ლ ჰოლანდი, პერდუს უნივერსიტეტი

ჯეკ ჰოუ, კალიფორნიის სახელმწიფო უნივერსიტეტი-

რძელი სანაპირო

Lowel R. Jacobsen, უილიამ ჯეველის კოლეჯი

კიმბერლი ლ.მერიტი, ოკლაჰომას ქრისტიანული უნივერსიტეტი

Thomas D. Jeitschko, მიჩიგანის შტატი
ედვარდ მილნერი, ვირჯინიის თანამეგობრობის უნივერსიტეტი
უნივერსიტეტი
ჯონ მორანი, სირაკუზის უნივერსიტეტი
Jaswant R. Jindia, სამხრეთ უნივერსიტეტი რასელ კაშიანი,
შაჰრიარ მოსტაშარი, კემპბელის უნივერსიტეტი ჯონ მორგანი, ჰაასის ბიზნეს
ვისკონსინის უნივერსიტეტი-
უაითუოტერი სკოლა

პოლ კატუმანი, მოსამართლე ბიზნეს სკოლა (კემბრიჯის უნივერსიტეტი) (კალიფორნიის უნივერსიტეტი - ბერკლი) რამ მუდამბი, ტაძრის

უნივერსიტეტი
ბრაიან კენჩი, ტამპის უნივერსიტეტი
ფრენსის მუმერი, კალიფორნიის შტატი უნივერსიტეტი - ფულერტონი
კიმბერლი ლ.კინსლი, მერი ვაშინგტონის უნივერსიტეტი
Inder Nijhawan, Fayetteville State University ალბერტ

პიტერ კლაინი, საქართველოს უნივერსიტეტი, მისურის უნივერსიტეტი - ა. ოკუნადე, მემფისის უნივერსიტეტი

კოლუმბია უოლტონ მ. პადელფორდი, კავშირის უნივერსიტეტი დარელ პარკერი, ჯორჯიის სამხრეთ
ოდრი დ კლაინი, ლუისვილის უნივერსიტეტი უნივერსიტეტი
რობერტ ა. კრელი, ჯორჯ მეისონის უნივერსიტეტი სტივენ პოლარდი, კალიფორნიის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლოს ანჯელესი

პოლ კუტასოვიჩი, ნიუ-იორკის ტექნოლოგიური ინსტიტუტი დუაიტ ა. პორტერი, წმინდა თომას კოლეჯი სტანკო რაჩიჩი, პიტსბურგის

უნივერსიტეტი
WJ ლეინი, ნიუ ორლეანის უნივერსიტეტი დანიელ ლი, შიპენსბურგის
უნივერსიტეტი
Machine Translated by Google

xiv ინასიტყვაობა

ერიკ რასმუსენი, ინდიანას უნივერსიტეტი

ედ სტეინბერგი, ნიუ-იორკის უნივერსიტეტი ბარბარა მ. სულესკი, კარდინალ
მეთიუ რულოვსი, დასავლეთ ვაშინგტონი
სტრიჩი კოლეჯი
უნივერსიტეტი

კრისტიან როსლერი, სინგაპურის ეროვნული უნივერსიტეტი

ქეროლაინ სვარცი, ჩრდილოეთ კაროლინას უნივერსიტეტი შარლოტა
ბანსი სოჰნი, ბალტიმორის უნივერსიტეტი ჯორჯ ლ. შაცი, მაინის
ჯოზეფ კ.ტანიმურა, სან დიეგოს სახელმწიფო უნივერსიტეტი
საზღვაო აკადემია
ბილ ტეილორი, ახალი მექსიკოს მაღალმთიანი უნივერსიტეტი

როჯერ ტუტეროუ, კენესოუს სახელმწიფო კოლეჯი

კრეიგ შულმანი, არკანზასის უნივერსიტეტი კარენ შულტესი, მიჩიგანის
ნორა ანდერვუდი, ცენტრალური ფლორიდის უნივერსიტეტი
უნივერსიტეტი-
ლსკავიან ვაჰე, ოჰაიოს უნივერსიტეტი
დიბორნი
ლოურენს უაიტი, სტერნის ბიზნესის სკოლა (ნიუ-იორკის
პიტერ მ. შვარცი, ჩრდილოეთ კაროლინას უნივერსიტეტი
უნივერსიტეტი)

ლეონარდ უაიტი, არკანზასის უნივერსიტეტი

რიჩარდ ალან სილს უმცროსი, ოკლაჰომა სიტის უნივერსიტეტი
კეიტ უილეტი, ოკლაჰომას შტატი უნივერსიტეტი - Stillwater
ედვარდ შინნიკი, საუნივერსიტეტო კოლეჯი
მაიკ უილიამსი, ბეთუნ კუკმენის კოლეჯი
ირლანდია
რიჩარდ ვინკელმანი, არიზონას შტატი
დინ შოუალტერი, სამხრეთ-დასავლეთ ტეხასის შტატი
უნივერსიტეტი
უნივერსიტეტი

ჩანდრა შრესტა, ვირჯინიის თანამეგობრობა ედუარდო ზამბრანო, ნოტრ დამის უნივერსიტეტი რიკ ზუბერი, ჩრდილოეთ

უნივერსიტეტი კაროლინას უნივერსიტეტი,

კარენ სმიტი, კოლუმბიის სამხრეთ უნივერსიტეტი ჯონ სტეპლფორდი, შარლოტა
აღმოსავლეთის უნივერსიტეტი მარკ სტეგემანი, არიზონას უნივერსიტეტი

ჩვენ მადლობას ვუხდით ქეთი ჰოენიკეს, კრისტინა კუველის, ჯეიმს ჰეინს და დუგ რუბის მაკგრაუ ჰილზე ყველაფრისთვის, რაც მათ გააკეთეს ამ პროექტის წარმატების მისაღწევად. ჩვენ ასევე
მადლობას ვუხდით მიტჩელ ბეის, პატრიკ შოლტენს, ერიკ შმიდბაუერს, სიუზან კეისერს, კაილ ანდერსონს და ვიკრამ აჰუჯას შემოთავაზებებისა და დახმარებისთვის გადასინჯვის სხვადასხვა ეტაპებზე და ელი
მაფი-კრეფტს, ჰაიზენ ლინს და სტივენ კრეფტს, რომლებიც გულმოდგინედ დათანხმდნენ. კლასი შეამოწმეთ Connect-ის მახასიათებლები მათ კლასებში.
და ბოლოს, მადლობას ვუხდით ჩვენს ოჯახებს მუდმივი სიყვარულისა და მხარდაჭერისთვის.

როგორც ყოველთვის, ჩვენ მივესალმებით თქვენს შენიშვნებს და წინადადებებს შემდეგი გამოცემისთვის. გთხოვთ იგრძენით თავისუფლად მოგვწერეთ პირდაპირ mbaye@indiana.edu ან
jeffprin@indiana.edu.

მაიკლ რ.ბაი ჯეფრი ტი

პრინსი
Machine Translated by Google

ინასიტყვაობა
xv

დამატებები

ჩვენ ვიცით, რომ ახალი გამოცემებისა და წიგნების დამატებების შინაარსი და სანდოობა უაღრესად მნიშვნელოვანია ჩვენი წიგნის მომხმარებლებისთვის. ამის გამო და სხვა მენეჯერული ეკონომიკის წიგნებისგან განსხვავებით, ჩვენ პირადად
ვართ ჩართულნი
ჩვენი წიგნის თითქმის ყველა შინაარსის განახლებისა და დამატებების შემუშავებაში და სიზუსტის შემოწმებაში. ქვემოთ განვიხილავთ ზოგიერთი დანამატის პოპულარულ მახასიათებლებს, რომლებიც მნიშვნელოვნად
გაფართოვდა ამ გამოცემისთვის. შემდეგი
დამხმარე საშუალებები ხელმისაწვდომია სწრაფი ჩამოტვირთვისა და მოსახერხებელი წვდომისთვის ინსტრუქტორის რესურსის მასალის საშუალებით, რომელიც ხელმისაწვდომია Connect-
ის საშუალებით.

საქმეები

Time Warner Cable-ის ქეისის გარდა, განახლდა თითქმის ათეული სრულმეტრაჟიანი ქეისი და

მომზადებულია მენეჯერული ეკონომიკისა და ბიზნეს სტრატეგიის თანხლებისთვის . ეს შემთხვევები ავსებს სახელმძღვანელოს და აჩვენებს, თუ როგორ იყენებენ რეალურ სამყაროში ბიზნესები ისეთ ინსტრუმენტებს,
როგორიცაა მოთხოვნის ელასტიურობა, მარკირების ფასი, მესამე ხარისხის ფასების დისკრიმინაცია, შეფუთვა, ჰერფინდალის ინდექსები, თამაში ory და მტაცებლური ფასები მოგების გასაზრდელად ან ბიზნეს
სტრატეგიის ფორმირებისთვის. საქმეები ეფუძნება კომპანიების რეალურ გადაწყვეტილებებს, რომლებიც მოიცავს Microsoft-ს, Heinz-ს, Visa-ს, Staples-ს, American Airlines-სა და Nasdaq-ს. ასევე
მოწოდებულია სწავლების გაფართოებული შენიშვნები და გადაწყვეტილებები ყველა შემთხვევისთვის, მათ შორის, Time Warner Cable-ის საქმე.

PowerPoint სლაიდები

საფუძვლიანად განახლებული და სრულად რედაქტირებადი PowerPoint პრეზენტაციები ანიმაციური ფიგურებითა და გრაფიკებით, სწავლებასა და სწავლას უცვლელად აქცევს. მაგალითად, მაუსის მარტივი
დაწკაპუნება ავლენს ფირმის მოთხოვნის მრუდს. კიდევ ერთი დაწკაპუნებით ვლინდება დაკავშირებული ზღვრული შემოსავლის მრუდი. კიდევ ერთი დაწკაპუნება აჩვენებს ფირმის ზღვრულ ღირებულებას. კიდევ
რამდენიმე დაწკაპუნებით და სტუდენტები ხედავენ, თუ როგორ უნდა დაადგინონ მოგების მაქსიმალური გამომუშავება, ფასი და მაქსიმალური მოგება. ანიმაციური გრაფიკები და ცხრილები ასევე მოწოდებულია ყველა
სხვა შესაბამისი კონცეფციისთვის (როგორიცაა კურნოსა და სტაკელბერგის წონასწორობა, არც ცუდი ფორმა და ვრცელი ფორმების თამაშები და სხვა).

გადაწყვეტილებების სახელმძღვანელო

ჩვენ მოვამზადეთ გადაწყვეტილებების სახელმძღვანელო, რომელიც გვაწვდის დეტალურ პასუხებს თავის ბოლო ამოცანებს, რომელთა სიზუსტეზე ყველა შემოწმებულია კლასში.

სატესტო ბანკი

განახლებული სატესტო ბანკი გთავაზობთ 1000-ზე მეტ არჩევან კითხვას, რომლებიც კატეგორიზებულია სასწავლო მიზნების, AACSB სასწავლო კატეგორიების, ბლუმის ტაქსონომიის მიზნებისა და
სირთულის მიხედვით.

კომპიუტერული ტესტის ბანკი

TestGen არის სრული, უახლესი ტესტის გენერატორი და რედაქტირების აპლიკაციური პროგრამული უზრუნველყოფა, რომელიც

საშუალებას აძლევს ინსტრუქტორებს სწრაფად და მარტივად შეარჩიონ სატესტო ელემენტები McGraw Hill-ის სატესტო ბანკის შინაარსიდან. შემდეგ ინსტრუქტორებს შეუძლიათ მოაწყონ, დაარედაქტირონ და
დააკონფიგურირონ კითხვები და პასუხები, რათა სწრაფად შექმნან ტესტები ქაღალდის ან ონლაინ ადმინისტრაციისთვის. კითხვები შეიძლება შეიცავდეს სტილიზებულ ტექსტს, სიმბოლოებს, გრაფიკას
და განტოლებებს, რომლებიც ჩასმულია უშუალოდ კითხვებში ჩაშენებული მათემატიკური შაბლონების გამოყენებით.

TestGen-ის შემთხვევითი გენერატორი იძლევა შესაძლებლობას აჩვენოს სხვადასხვა ტექსტი ან გამოთვლილი რიცხვების მნიშვნელობები ყოველ ჯერზე კითხვების გამოყენებისას. როგორც სწრაფი და მარტივი
ტესტის შექმნით, ასევე მოქნილი და ძლიერი რედაქტირების ხელსაწყოებით, TestGen არის ტესტის გენერატორის სრული სისტემა დღევანდელი მასწავლებლებისთვის.
Machine Translated by Google

Required=შედეგები
©Getty Images/iStockphoto

McGraw-Hill Connect®
ისწავლეთ საზღვრების გარეშე

Connect არის სწავლებისა და სწავლის პლატფორმა, რომელიც

დადასტურებულია, რომ უკეთეს შედეგებს იძლევა სტუდენტებისა და ინსტრუქტორებისთვის.

დაკავშირება აძლიერებს სტუდენტებს მუდმივი ადაპტაციით, რომ მიაწოდონ ზუსტად ის, რაც მათ სჭირდებათ, როდის
სჭირდებათ და როგორ სჭირდებათ, ასე რომ თქვენი გაკვეთილის დრო უფრო მიმზიდველი და ეფექტური იქნება.

ინსტრუქტორების 73%, რომლებიც

იყენებენ Connect- ს, ამას მოითხოვს; ინსტრუქტორის
კმაყოფილება იზრდება
Connect- ის გამოყენება აუმჯობესებს შეკავების მაჩვენებლებს 19.8%- ით, ჩაბარების მაჩვენებლებს 12.7%-ით
28%-ით, როდესაც საჭიროა Connect .
და გამოცდის ქულებს 9.1%-ით.

ანალიტიკა

დააკავშირეთ Insight®
Connect Insight არის Connect-ის ახალი უნიკალური ვიზუალური ანალიტიკის დაფა - ახლა უკვე
ხელმისაწვდომია როგორც ინსტრუქტორებისთვის, ასევე სტუდენტებისთვის, რომელიც უზრუნველყოფს ერთი
შეხედვით ინფორმაციას სტუდენტის შესრულებასთან დაკავშირებით, რაც დაუყოვნებლივ მოქმედებს. დავალების,
შეფასების და აქტუალური შესრულების შედეგების
წარდგენით დროის მეტრიკასთან ერთად, რომელიც ადვილად ჩანს მთლიანი ან ინდივიდუალური შედეგებისთვის,
Connect Insight მომხმარებელს აძლევს
შესაძლებლობას გამოიყენოს დროულად მიდგომა სწავლებისა და სწავლების მიმართ, რაც აქამდე არასდროს ყოფილა. ხელმისაწვდომი.
Connect Insight წარმოგიდგენთ მონაცემებს, რომლებიც აძლიერებს სტუდენტებს და ეხმარება ინსტრუქტორებს გააუმჯობესონ კლასის შესრულება
ისე, რომ იყოს ეფექტური და ეფექტური.
სტუდენტებს შეუძლიათ ნახონ თავიანთი

მობილური შედეგები
ნებისმიერი Connect კურსისთვის.

Connect-ის ახალი, ინტუიციური მობილური ინტერფეისი აძლევს სტუდენტებს

და ინსტრუქტორებს მოქნილ და მოსახერხებელ, ნებისმიერ დროს-არსად წვდომას Connect პლატფორმის ყველა კომპონენტზე.
Machine Translated by Google

ადაპტაციური

ადაპტირებადი _
კითხვის გამოცდილება შექმნილია
ტრანსფორმირებისთვის სტუდენტების კითხვის გზა

მეტი სტუდენტი იღებს A-ს და B-ს,

როდესაც ისინი იყენებენ McGraw-Hill Education ადაპტირებულ
პროდუქტებს.

SmartBook®
დადასტურებულია, რომ ეხმარება სტუდენტებს
ქულების გაუმჯობესებაში და უფრო ეფექტურად სწავლაში,
SmartBook შეიცავს იმავე შინაარსს ბეჭდურ წიგნში, მაგრამ
აქტიურად ახდენს ამ შინაარსის მორგებას ინდივიდის საჭიროებებზე.
SmartBook-ის ადაპტაციური ტექნოლოგია უზრუნველყოფს ზუსტ, პერსონალიზებულ ინსტრუქციას
იმის შესახებ, თუ რა უნდა გააკეთოს სტუდენტმა შემდეგ, უხელმძღვანელებს სტუდენტს დაეუფლოს
და დაიმახსოვროს ძირითადი ცნებები, მიზნად ისახავს ცოდნის ხარვეზებს და სთავაზობს მორგებულ
უკუკავშირს და უბიძგებს სტუდენტს საგნის გაგებისა და შენარჩუნებისკენ. ხელმისაწვდომია ტაბლეტებზე,
SmartBook სწავლას აწვდის სტუდენტს - ნებისმიერ ადგილას, ნებისმიერ დროს.

8 მილიარდზე მეტი კითხვა გაცემულია პასუხი, რაც

McGraw-Hill Education-ის
პროდუქტებს უფრო ინტელექტუალურ, სანდო და ზუსტი გახდის.

www.mheducation.com
Machine Translated by Google

მოკლე შინაარსი

1 მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები 1

2 საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება 30

3 მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი 64

4 ინდივიდუალური ქცევის თეორია 101

5 წარმოების პროცესი და ხარჯები 135

6 ფირმის ორგანიზაცია 175

7 მრეწველობის ბუნება 203

8 მენეჯმენტი კონკურენტუნარიან, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ პირობებში

კონკურენტული ბაზრები 229

9 ძირითადი ოლიგოპოლიის მოდელი 270

10 თამაშის თეორია: ოლიგოპოლიის შიგნით 302

11 ფასების სტრატეგია საბაზრო ძალაუფლების მქონე ფირმებისთვის 340

12 ინფორმაციის ეკონომიკა 372

13 გაფართოებული თემა ბიზნეს სტრატეგიაში 406

14 მენეჯერის გზამკვლევი მთავრობისთვის ბაზარზე 435 Case Study Time Warner

Cable 468

ლექსიკონი 497

დანართი დამატებითი საკითხავი და მითითებები 505

სახელის ინდექსი 525

ზოგადი ინდექსი 534

xviii
Machine Translated by Google

შინაარსი

1 INSIDE BUSINESS 1–1: ფირმების მიზნები ჩვენს გლობალურ სივრცეში ეკონომიკა 6

მენეჯმენტის საფუძვლები ეკონომიკა 1 INSIDE BUSINESS 1–2: მოგება და ევოლუცია

კომპიუტერული ინდუსტრია 9
სათაური : ამკოტმა დაკარგა $3,5 მილიონი; მენეჯერი გაათავისუფლეს 1
INSIDE BUSINESS 1–3: შეერთება ჯეტ კომპლექტში 16
შესავალი 2
მენეჯერი 2
ეკონომიკა 3 თავი 2
მენეჯერული ეკონომიკა განსაზღვრულია 3
ეფექტური მენეჯმენტის ეკონომიკა 4
ბაზრის ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება 30
განსაზღვრეთ მიზნები და შეზღუდვები 4 აღიარეთ მოგების ბუნება და სათაური: Samsung და Hynix Semiconductor to cut ჩიპების წარმოება
მნიშვნელობა 4 30
შესავალი 31
ეკონომიკური და სააღრიცხვო მოგება 4 მოგების როლი 5 მოთხოვნა 31
ხუთი ძალების ჩარჩო და ინდუსტრია მომგებიანობა 7 მოთხოვნის გადამრთველები 33
10 წახალისების გაგება
შემოსავალი 33
ბაზრების გაგება 11 დაკავშირებული საქონლის ფასები 34
მომხმარებელთა და მწარმოებელთა მეტოქეობა 11 მომხმარებელთა და რეკლამა და მომხმარებელთა გემოვნება 35 მოსახლეობა 35
მომხმარებელთა მეტოქეობა 11 პროდიუსერ-პროდიუსერის მეტოქეობა 11 მომხმარებელთა მოლოდინი 36
მთავრობა და ბაზარი 12 სხვა ფაქტორები 36
მოთხოვნის ფუნქცია 36
აღიარეთ ფულის დროითი ღირებულება 12
დღევანდელი ღირებულების ანალიზი 12 სამომხმარებლო ჭარბი 38

განუსაზღვრელი ვადით მცხოვრები აქტივების ამჟამინდელი ღირებულება 14

მიწოდება 39
გამოიყენეთ მარგინალური ანალიზი 16 მიწოდების გადამრთველები 40

დისკრეტული გადაწყვეტილებები 17 შეყვანის ფასები 40

უწყვეტი გადაწყვეტილებები 19 ტექნოლოგია ან მთავრობის რეგულაციები 40 ფირმების რაოდენობა 40
დამატებითი გადაწყვეტილებები 20 შემცვლელები წარმოებაში 41
გადასახადები 41
სწავლის მენეჯმენტური ეკონომიკა 21 პასუხი სათაურზე 22
პროდიუსერის მოლოდინი 42
ძირითადი ტერმინები და ცნებები 23 / კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები 23 /
პრობლემები და მიწოდების ფუნქცია 43
APPLICATIONS 25 / SELECTED READINGS 28 / პროდიუსერის ჭარბი 44
დანართი: ქსელის მაქსიმიზაციის გაანგარიშება სარგებელი 29 ბაზრის წონასწორობა 45 ფასების შეზღუდვები და

ბაზარი
EQUILIBRIUM 47
ფასი ჭერი 47
ფასი სართული 51
xix
Machine Translated by
xx შინაარსი

შედარებითი სტატიკა 53
ელასტიურობა არაწრფივი მოთხოვნისთვის
ცვლილებები მოთხოვნაში 53 ფუნქციები 81
ცვლილებები მიწოდებაში 54
რეგრესიული ანალიზი 84
მიწოდებისა და მოთხოვნის ერთდროული ცვლილებები 55
შეფასებული სტატისტიკური მნიშვნელობის შეფასება კოეფიციენტები 85
პასუხი სათაურზე 57
ნდობის ინტერვალები 86
შეჯამება 58 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 58 / კონცეპტუალური და
t-სტატისტიკა 87
გამოთვლითი კითხვები 58 / პრობლემები და აპლიკაციები 60 / არჩეული
კითხულობს 63 რეგრესიის საერთო მორგების შეფასება ხაზი 88

INSIDE BUSINESS 2–1: Asahi Breweries Ltd. და R-Square 88

აზიის რეცესია 34 F-Statistic 89

INSIDE BUSINESS 2–2: 2002 წლის სავაჭრო აქტი, NAFTA, და რეგრესია არაწრფივი ფუნქციებისთვის და მრავალჯერადი
მიწოდების მრუდი 42 რეგრესია 89

INSIDE BUSINESS 2–3: არაპოპულარული წონასწორობა ფასები 46 რეგრესია არაწრფივი ფუნქციებისთვის 89

მრავალჯერადი რეგრესია 91
INSIDE BUSINESS 2–4: ფასი ჭერი და ფასების იატაკები მთელს მსოფლიოში 50 გაფრთხილება 93
INSIDE BUSINESS 2–5: გლობალიზაცია და მიწოდება ავტომობილები 54 პასუხი სათაურზე 94

INSIDE BUSINESS 2–6: ელცხრილის გამოყენება მიწოდებაში წონასწორობის შეჯამება 94 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 95 / კონცეპტუალური და
გამოთვლითი კითხვები 95 / პრობლემები და აპლიკაციები 97 / არჩეული
გამოსათვლელად და
READINGS 100
მოთხოვნა მოდელი 55
INSIDE BUSINESS 3–1: გაანგარიშება და გამოყენება
რკალის ელასტიურობა: განაცხადი საცხოვრებელში ბაზარი 70
თავი 3 INSIDE BUSINESS 3–2: არაელასტიური მოთხოვნა რეცეპტზე
ნარკოტიკები 74
მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი 64
INSIDE BUSINESS 3–3: ჯვარედინი ფასის ელასტიურობის გამოყენება
სათაური: Walmart კიდევ ერთი დიდი დღესასწაულის იმედით ჩვენება 64 ახალი მანქანების გაყიდვების გასაუმჯობესებლად გაზრდის კვალდაკვალ
შესავალი 65 ბენზინის ფასი 77

ელასტიურობის კონცეფცია 65 INSIDE BUSINESS 3–4: შოპინგი ონლაინში

ევროპა: მოთხოვნის ელასტიურობა პერსონალურზე ციფრული ასისტენტები
მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა 66
რეგრესიის საფუძველზე ტექნიკა 93
ელასტიურობა და მთლიანი შემოსავალი 67
ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ საკუთარი ფასის ელასტიურობაზე 71

ხელმისაწვდომი შემცვლელები 71 თავი 4

დრო 72
ხარჯის წილი 72 ინდივიდუალური ქცევის თეორია 101
ზღვრული შემოსავალი და მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა 73
სათაური: შემფუთავი ფირმა იყენებს ზეგანაკვეთურ ანაზღაურებას
ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა 75 შემოსავლის ელასტიურობა 77 შრომის დეფიციტის დაძლევა 101 შესავალი 102
სხვა ელასტიურობა 79 მომხმარებელთა ქცევა 102
ელასტიურობის მიღება მოთხოვნილისაგან ფუნქციები 79 შეზღუდვები 106
ელასტიურობა ხაზოვანი მოთხოვნის ფუნქციებისთვის 80
ბიუჯეტის შეზღუდვა 106
ცვლილებები შემოსავალში 108
ფასებში ცვლილებები 110
Machine Translated by
შინაარსი
xxi

სამომხმარებლო წონასწორობა 111

საწარმოო ფუნქცია 136
შედარებითი სტატიკა 112
მოკლევადიანი და გრძელვადიანი გადაწყვეტილებები 137
ფასების ცვლილებები და მომხმარებელთა ქცევა 112
პროდუქტიულობის ზომები 138
შემოსავლის ცვლილებები და მომხმარებელთა ქცევა 114 ჩანაცვლება და შემოსავლის სულ პროდუქტი 138
ეფექტები 116
საშუალო პროდუქტი 138
ინდიფერენტულობის მრუდის გამოყენება ANALYSIS 117
ზღვრული პროდუქტი 138
არჩევანი მომხმარებელთა მიერ 117
მენეჯერის როლი წარმოებაში პროცესი 140
იყიდეთ ერთი, მიიღეთ ერთი უფასოდ 117
წარმოება წარმოებაზე ფუნქცია 140
ფულადი საჩუქრები, ნატურალური საჩუქრები და საჩუქრები

სერთიფიკატები 118 გამოიყენეთ შეყვანის სწორი დონე 140

წარმოების ალგებრული ფორმები ფუნქციები 143
მუშების და მენეჯერების არჩევანი 121
შემოსავლის გამარტივებული მოდელი – დასვენება
პროდუქტიულობის ალგებრული საზომები 144 იზოკვანტები 146
არჩევანი 121 იზოკოსტები 148

მენეჯერების გადაწყვეტილებები 122 ინდიფერენტულობის მრუდს შორის ხარჯების მინიმიზაცია 149 ოპტიმალური შეყვანის ჩანაცვლება

ურთიერთობა 151
ანალიზი და მოთხოვნის მრუდები 124 ღირებულების ფუნქცია 152
ინდივიდუალური მოთხოვნა 124 მოკლევადიანი ხარჯები 153
ბაზრის მოთხოვნა 125 საშუალო და ზღვრული ხარჯები 156 ურთიერთობები
პასუხი სათაურზე 126 ხარჯებს შორის 158 ფიქსირებული და ჩაძირული ხარჯები
159
შეჯამება 127 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 127 / კონცეპტუალური და
ღირებულების ფუნქციების ალგებრული ფორმები 160
გამოთვლითი კითხვები 128 / პრობლემები და აპლიკაციები 130 / არჩეული
READINGS 133 / დანართი: კალკულუსის მიდგომა ინდივიდუალურ ქცევას 133 გრძელვადიანი ხარჯები 160
მასშტაბის ეკონომია 161
INSIDE BUSINESS 4–1: გულგრილობის მრუდები და რისკი პრეფერენციები 105
შეხსენება: ეკონომიკური ხარჯები ბუღალტრული აღრიცხვის წინააღმდეგ
INSIDE BUSINESS 4–2: ბიუჯეტის შეზღუდვები და
162 ღირს
საკრედიტო ბარათები 109
მრავალგამომავალი ღირებულების ფუნქციები 163 ეკონომიკის სფერო 164
INSIDE BUSINESS 4–3: ფასების ცვლილებები და ინვენტარი მენეჯმენტი
ღირებულების კომპლემენტარულობა 164
მულტიპროდუქტიული ფირმებისთვის 113
INSIDE BUSINESS 4–4: შემოსავლის ეფექტები და ბიზნესი ციკლი 115 პასუხი სათაურზე 166

INSIDE BUSINESS 4–5: "მკვდარი წონის დაკარგვა" ნატურით შეჯამება 166 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 167 / კონცეპტუალური და
საჩუქრები 122 გამოთვლითი კითხვები 167 / პრობლემები და აპლიკაციები 169 / არჩეული
READINGS 173 / დანართი: THE CALCULUS OF
INSIDE BUSINESS 4–6: საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრები და
წარმოება და ხარჯები 173
შედეგზე ორიენტირებული სტიმული 126
INSIDE BUSINESS 5–1: სად მოდის ტექნოლოგია დან?
142
თავი 5 INSIDE BUSINESS 5–2: ხელმისაწვდომი მოვლის აქტი, დამსაქმებლის მანდატი და
შეყვანის ჩანაცვლება 154
წარმოების პროცესი და ხარჯები 135
INSIDE BUSINESS 5–3: წარმოების შეფასება ფუნქციები, ღირებულების
სათაური: ბოინგი აგებს ბრძოლას, მაგრამ იგებს ომი 135 ფუნქციები და 162 მასშტაბის დაბრუნება
შესავალი 136 INSIDE BUSINESS 5–4: საერთაშორისო კომპანიების ექსპლუატაცია მასშტაბის ეკონომია 163
Machine Translated by
xxii შინაარსი

თავი 6 INSIDE BUSINESS 6–1: არაეფექტური გამოყენების ღირებულება საშუალებების

შესყიდვის მეთოდი 182
ფირმის ორგანიზაცია 175 INSIDE BUSINESS 6–2: რა განსაზღვრავს კონტრაქტის ხანგრძლივობას ფრანშიზინგში? 186
INSIDE BUSINESS 6–3: Input გადაწყვეტილებების
სათაური: Google ყიდულობს Motorola Mobility-ს ვერტიკალურად ინტეგრირება 175
ევოლუცია საავტომობილო ინდუსტრიაში 187 INSIDE BUSINESS 6–4: გადახდა
შესავალი 176
შესრულებისთვის 194
შეყვანის შესყიდვის მეთოდები 177

შეიძინეთ შეყვანები Spot Exchange 177-ის გამოყენებით 177-ე კონტრაქტის მიხედვით

შესული ინფორმაციის მიღება შეყვანის შიდა შეყვანა 178
ტრანზაქციის ხარჯები 179
თავი 7
სპეციალიზებული ინვესტიციების სახეები 179 საიტის სპეციფიკა 179
ფიზიკურ-აქტივების სპეციფიკა 180 ინდუსტრიის ბუნება 203
გამოყოფილი აქტივები 180
სათაური: AT&T აჩერებს T-Mobile Merger 203-ს შესავალი 204
ადამიანური კაპიტალი 180
სპეციალიზებული ინვესტიციების შედეგები 180 ბაზრის სტრუქტურა 204

ძვირადღირებული გარიგება 180 ფირმის ზომა 204

არასაკმარისი ინვესტიცია 180 ინდუსტრიის კონცენტრაცია 205
ოპორტუნიზმი და „გაჩერების პრობლემა“ 181 ოპტიმალური შეყვანის შესყიდვა მრეწველობის კონცენტრაციის ზომები 206 აშშ-ს
182 ინდუსტრიის კონცენტრაცია 207 კონცენტრაციის ზომების შეზღუდვები 208
Spot Exchange 182 ტექნოლოგია 209
კონტრაქტები 183 მოთხოვნა და ბაზრის პირობები 210 შესვლის
ვერტიკალური ინტეგრაცია 186 პოტენციალი 212
ეკონომიკური ვაჭრობა 186 CONDUCT 214
მმართველი კომპენსაცია და მთავარი–აგენტის პრობლემა 189 ფასების ქცევა 214
ძალები, რომლებიც დისციპლინირებენ მენეჯერებს 191 ინტეგრაციისა და შერწყმის აქტივობა 215
წამახალისებელი ხელშეკრულებები 191 ვერტიკალური ინტეგრაცია 216
გარე წახალისება 192 ჰორიზონტალური ინტეგრაცია 216

რეპუტაცია 192 Conglomerate Mergers 217

აღება 192 კვლევა და განვითარება 217 რეკლამა 217
პერფორმანსი 218
MANAGER–WORKER Principal–აგენტი პრობლემა 192
მოგება 218
გადაწყვეტილებები მენეჯერის – მუშის დირექტორისთვის – აგენტისთვის
სოციალური კეთილდღეობა 218
პრობლემა 192
სტრუქტურა – ქცევა – შესრულება პარადიგმა 219
მოგების გაზიარება 192
მიზეზობრივი შეხედულება 220
შემოსავლების გაზიარება 193
ცალი ფასები 193 გამოხმაურების კრიტიკა 220 კავშირი ხუთი ძალის
ჩარჩოსთან 220
დროის საათები და ლაქების შემოწმება 194
წიგნის დარჩენილი ნაწილის მიმოხილვა 221
პასუხი სათაურზე 195
Perfect Competition 221
შეჯამება 195 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 196 / კონცეპტუალური და
გამოთვლითი კითხვები 196 / პრობლემები და აპლიკაციები 197 / არჩეული მონოპოლია 222
READINGS 200 / დანართი: ინდიფერენციის მრუდი მიდგომა მენეჯმენტის მონოპოლისტური კონკურენცია 222
წახალისებასთან 200 ოლიგოპოლია 222
პასუხი სათაურზე 224
Machine Translated by
შინაარსი
xxiii

შეჯამება 224 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 224 / კონცეპტუალური და

ოპტიმალური სარეკლამო გადაწყვეტილებები 260 პასუხი სათაურზე 262
გამოთვლითი კითხვები 225 / პრობლემები და აპლიკაციები 226 / არჩეული
READINGS 228 შეჯამება 263 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 263 / კონცეპტუალური და
გამოთვლითი კითხვები 263 / პრობლემები და აპლიკაციები 265 / არჩეული
INSIDE BUSINESS 7–1: 2012 ჩრდილოეთ ამერიკა ინდუსტრიის
READINGS 268 / დანართი: მოგების გაანგარიშება მაქსიმიზაცია 269 / დანართი:
კლასიფიკაციის სისტემა (NAICS) 210
ალგებრა
INSIDE BUSINESS 7–2: მოთხოვნის ელასტიურობა ფირმა და ბაზრის სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი მიწოდების ფუნქციები 269
დონეები 213
INSIDE BUSINESS 8–1: საფრანგეთის Peugeot-Citroen: ა ფასის
INSIDE BUSINESS 7–3: ბაზრის სტრუქტურის ევოლუცია კომპიუტერულ ამაღლება ჩინეთის ავტო ბაზრობაზე 235
ინდუსტრიაში 223
INSIDE BUSINESS 8–2: პატენტი, სავაჭრო ნიშანი და საავტორო უფლება
დაცვა 246
INSIDE BUSINESS 8–3: პროდუქტის დიფერენციაცია, კანიბალიზაცია და
თავი 8 კოლგეიტის ღიმილი 255

მენეჯმენტი კონკურენტუნარიან, მონოპოლისტურ და მონოპოლიტურად

კონკურენტუნარიანში მარკეტები 229
სათაური: მაკდონალდსის ახალი ხმაური: სპეციალობა
თავი 9
ყავა 229
ძირითადი ოლიგოპოლიის მოდელები 270
შესავალი 230
სათაური: ნედლი ნავთობის ფასები ეცემა, მაგრამ მომხმარებლები შედიან
PERFECT COMPETITION 230
ზოგიერთ რაიონში არ ჩანს რელიეფი Pump 270-ში შესავალი 271
მოთხოვნა ბაზარზე და ფირმის დონეზე 231
ოლიგოპოლიის პირობები 271
მოკლევადიანი გამომავალი გადაწყვეტილებები 232
რწმენისა და სტრატეგიის როლი ურთიერთქმედება 271
მოგების მაქსიმიზაცია 232
მოგების მაქსიმიზაცია ოთხ ოლიგოპოლიაში პარამეტრები 273
ზარალის მინიმიზაცია 236
მოკლევადიანი ფირმა და ინდუსტრიის მიწოდება Sweezy Oligopoly 273
მოსახვევები 238 Cournot Oligopoly 274

გრძელვადიანი გადაწყვეტილებები 239 რეაქციის ფუნქციები და წონასწორობა 275 Isoprofit Curves 279
ცვლილებები ზღვრულ ხარჯებში 281 შეთქმულება 283
MONOPOLY 241
Stackelberg Oligopoly 284
Monopoly Power 241
ბერტრან ოლიგოპოლია 288 ოლიგოპოლიის მოდელების
მონოპოლიური ძალაუფლების წყაროები 242
შედარება 290
მასშტაბის ეკონომია 242
Courno 290
ეკონომიკის სფერო 243
ღირებულების კომპლემენტარულობა 244
სტეკელბერგი 291
ბერტრანი 291
პატენტები და სხვა სამართლებრივი ბარიერები 244
შეთქმულება 291
მოგების მაქსიმიზაცია 244
ზღვრული შემოსავალი 245 საკონკურსო ბაზრები 292

გამომავალი გადაწყვეტილება 248 მიწოდების მრუდის არარსებობა პასუხი სათაურზე 293

251 Multiplant Decisions 251 შეჯამება 295 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 295 / კონცეპტუალური და
შესვლის ბარიერების გავლენა 253 მონოპოლისტური კონკურსი 255 გამოთვლითი კითხვები 295 / პრობლემები და აპლიკაციები 297 / არჩეული
მონოპოლისტური კონკურენციის პირობები 255 მოგების მაქსიმიზაცია 256
გრძელვადიანი წონასწორობა 257
პროდუქტის დიფერენციაციის შედეგები 259
Machine Translated by
xxiv შინაარსი

READINGS 300 / დანართი: დიფერენცირებული პროდუქტი BERTRAND

მრავალსაფეხურიანი თამაშები 325
OLIGOPOLY 300
თეორია 325
INSIDE BUSINESS 9–1: OPEC-ის წევრებს არ შეუძლიათ მოტყუება 285
მრავალსაფეხურიანი თამაშების აპლიკაციები 328
INSIDE BUSINESS 9–2: ვალდებულება Stackelberg-ში ოლიგოპოლია შესვლის თამაში 328
287
ინოვაცია 329
INSIDE BUSINESS 9–3: ფასების კონკურენცია და
თანმიმდევრული გარიგება 330
გამყიდველთა რაოდენობა: მტკიცებულებები ონლაინ და
პასუხი სათაურზე 331
ლაბორატორიული ბაზრები 289
შეჯამება 332 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 332 / კონცეპტუალური და
INSIDE BUSINESS 9–4: ელცხრილის გამოყენება
გამოთვლითი კითხვები 333 / პრობლემები და აპლიკაციები 335 / SELECTED
Cournot-ის, Stackelberg-ისა და Collusive-ის გამოსათვლელად
READINGS 339
შედეგები 292
INSIDE BUSINESS 10–1: ჰოლივუდის (არც ისე) ლამაზი გონება: ნეში თუ
„ოპი“ წონასწორობა? 307
INSIDE BUSINESS 10–2: კოლა ომები ინდოეთში 309
თავი 10 INSIDE BUSINESS 10–3: გააქტიურების სტრატეგიები ნარჩენებში ინდუსტრია 318
INSIDE BUSINESS 10–4: მულტიმარკეტთან კონტაქტი და ფასი კონკურსი 320
თამაშის თეორია: Inside Oligopoly 302
INSIDE BUSINESS 10–5: შესვლის სტრატეგიები საერთაშორისოში ბაზრები: სპრინკლერი
სათაური: დააბრუნე უფასო სასმელები! 302 შესავალი 303 თუ ჩანჩქერი? 327

თამაშებისა და სტრატეგიის მიმოხილვა ფიქრი 303

ერთდროული მოძრაობა, ერთი გასროლის თამაშები 304 თეორია 304

One-Shot Games 307-ის აპლიკაციები თავი 11
ფასების გადაწყვეტილებები 307
ფასების სტრატეგიები ბაზრის მქონე ფირმებისთვის სიმძლავრე 340
რეკლამა და ხარისხის გადაწყვეტილებები 309
საკოორდინაციო გადაწყვეტილებები 310 სათაური: მიკი მაუსი გაძლევთ „უფასოდ“ ტარებას Disney World 340-ზე
მონიტორინგის თანამშრომლები 311 შესავალი 341
Nash Bargaining 312 ძირითადი ფასების სტრატეგიები 341 მოგების ძირითადი წესის
უსასრულოდ განმეორებითი თამაშები 314 მიმოხილვა მაქსიმიზაცია 341
თეორია 314 მარტივი ფასების წესი მონოპოლიისა და მონოპოლისისთვის კონკურსი 342
დღევანდელი ღირებულების 314 მიმოხილვა მარტივი ფასების წესი Cournot Oligopoly 345-ისთვის სტრატეგიები, რომლებიც კიდევ უფრო
მეტს იძლევა
შეთქმულების მხარდაჭერა Trigger სტრატეგიებით 314 შეთქმულებაზე მოქმედი ფაქტორები
მოგება 347
ფასების თამაშებში 317
ფირმების რაოდენობა 317 ჭარბი მოპოვება მომხმარებლებისგან 347 ფასის დისკრიმინაცია 347

ფირმის ზომა 317 ორნაწილიანი ფასი 351

ბაზრის ისტორია 317 ბლოკის ფასი 354

დასჯის მექანიზმები 318 საქონლის შეფუთვა 356
ფასების სტრატეგიები სპეციალური ღირებულებისა და მოთხოვნისთვის
უსასრულოდ განმეორებადი თამაშების გამოყენება პროდუქტზე ხარისხი 319
სტრუქტურები 358
FINITELY განმეორებითი თამაშები 320
პიკური დატვირთვის ფასი 358
თამაშები გაურკვეველი ფინალური პერიოდით 320
ჯვარედინი სუბსიდიები 359
განმეორებითი თამაშები ცნობილი ფინალური პერიოდით:
პერიოდის დასასრულის პრობლემა 323 სატრანსფერო ფასი 360

პერიოდის ბოლო ამოცანის აპლიკაციები 324 გადადგომები და დატოვება 324

"გველის ზეთი" გამყიდველი 325
Machine Translated by
შინაარსი xxv

ფასების სტრატეგიები ინტენსიური ფასის მქონე ბაზრებზე აუქციონები 390

კონკურსი 362 აუქციონის სახეები 391
ფასის შესაბამისი 362 ინგლისური აუქციონი 391
ბრენდის ლოიალობის გამოწვევა 364 პირველი ფასი, დალუქული აუქციონი 391 მეორე ფასი, დალუქული
რანდომიზებული ფასი 364 აუქციონი 392 ჰოლანდიური აუქციონი 392
პასუხი სათაურზე 366 საინფორმაციო სტრუქტურები 393

SUMMARY 366 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 367 / კონცეპტუალური და დამოუკიდებელი პირადი ღირებულებები 393
გამოთვლითი კითხვები 367 / პრობლემები და აპლიკაციები 369 / SELECTED კორელირებული ღირებულების შეფასება 394
READINGS 371 ოპტიმალური სატენდერო სტრატეგიები რისკის ნეიტრალური
პრეტენდენტები 394
INSIDE BUSINESS 11–1: ფასების მარკირება, როგორც წესები ცერის 343
სტრატეგიები დამოუკიდებელი კერძო ღირებულებებისთვის
INSIDE BUSINESS 11–2: ფასის დისკრიმინაცია ცუდია მომხმარებლებისთვის? 352 აუქციონი 394
INSIDE BUSINESS 11–3: შეფუთვა და „ფასის ჩარჩოები“ ონლაინ ბაზრებზე 357 სტრატეგიები კორელაციური ღირებულებების აუქციონებისთვის 396

INSIDE BUSINESS 11–4: გავრცელება მოსალოდნელი შემოსავლები ალტერნატიული ტიპის აუქციონებში 397
ფასების შესატყვისი პოლიტიკა და სხვა დაბალი ფასი პასუხი სათაურზე 399
გარანტიები 363
შეჯამება 400 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 400 / კონცეპტუალური და
INSIDE BUSINESS 11–5: Kroger აერთიანებს ფასებს სტრატეგიები 364 გამოთვლითი კითხვები 400 / პრობლემები და აპლიკაციები 402 / არჩეული
კითხულობს 405
INSIDE BUSINESS 11–6: რანდომიზებული ფასები საქართველოში
ავიახაზების ინდუსტრია 365 INSIDE BUSINESS 12–1: რისკის წინააღმდეგობა და ღირებულება იყიდება ფირმა:
The St. Petersburg Paradox 376
INSIDE BUSINESS 12–2: დაბნელება Counter Low-მდე
თავი 12 ინტერნეტში ძიების ღირებულება 379

INSIDE BUSINESS 12–3: გრუჩო მარქსი

ინფორმაციის ეკონომიკა 372 ეკონომისტი? 386
INSIDE BUSINESS 12–4: მეორე ფასის აუქციონები eBay 392
სათაური: ფირმა ქათმები გამოდიან FCC სპექტრში აუქციონი 372
INSIDE BUSINESS 12–5: აუქციონები რისკ-ავერსით
შესავალი 373
პრეტენდენტები 399
საშუალო და ცვალებადობა 373 გაურკვევლობა და მომხმარებელი
ქცევა 375
რისკის ავერსია 375 თავი 13
მენეჯერული გადაწყვეტილებები რისკის საწინააღმდეგოდ
მომხმარებელი 376
გაფართოებული თემები ბიზნესში
მომხმარებელთა ძებნა 378
სტრატეგია 406
გაურკვევლობა და ფირმა 380 რისკის ავერსია 381 სათაური: ადგილობრივი რესტავრატორის სახეები მოსალოდნელია
პროდიუსერის ძებნა 383 გამოწვევა Morton's 406-დან შესავალი 407
მოგების მაქსიმიზაცია 383 გაურკვევლობა და ბაზარი 384 შესვლის პრევენციისთვის შეზღუდეთ ფასები 408 ლიმიტური ფასის თეორიული
ასიმეტრიული ინფორმაცია 384 საფუძველი 408 ლიმიტმა ფასმა შეიძლება ვერ შეაფერხოს შესვლის 409
უარყოფითი არჩევანი 386 წინასწარი ფასის დაკავშირება Postentry Profits-თან 410
მორალური საფრთხე 387 სიგნალიზაცია და ვალდებულების მექანიზმები 411
სკრინინგი 388 სასწავლო მრუდის ეფექტები 412 არასრული ინფორმაცია
412
რეპუტაციის ეფექტი 413
დინამიური მოსაზრებები 413
Machine Translated by
xxvi შინაარსი

მტაცებლური ფასები შემცირდება კონკურსი 415

ექსტერიერები 444
კონკურენტების ხარჯების შემცირება კონკურსი 417
სუფთა ჰაერის აქტი 446
სტრატეგიები, რომლებიც მოიცავს ზღვრულ ღირებულებას 418
საზოგადოებრივი საქონელი 448
სტრატეგიები, რომლებიც მოიცავს ფიქსირებულ ხარჯებს 419
არასრული ინფორმაცია 451
სტრატეგიები ვერტიკალურად ინტეგრირებული ფირმებისთვის 419
წესები შიდა ვაჭრობის წინააღმდეგ 452 სერთიფიკატი 452
ვერტიკალური განთავისუფლება 420
სიმართლე დაკრედიტებაში 453
ფასი–ღირებულების შეკუმშვა 420
სიმართლე რეკლამაში 454
ფასების დისკრიმინაცია, როგორც სტრატეგიული ინსტრუმენტი 420
ხელშეკრულებების აღსრულება 454
გადაწყვეტილების მიღების დროის შეცვლა ან მოძრაობების რიგი 421
ვაქირავებ 455
First-Mover Advantages 421
სამთავრობო პოლიტიკა და საერთაშორისო ბაზრები 457
მეორე გადაადგილების უპირატესობები 423
კვოტები 457
შეღწევადობის ფასი ქსელის დასაძლევად ეფექტები 424
ტარიფები 459
რა არის ქსელი? 424 ქსელის
ექსტერნატები 425 ერთჯერადი ტარიფები 459
აქციზური ტარიფები 460
პირველი გადაადგილების უპირატესობები მომხმარებლის გამო
ჩაკეტვა 426 პასუხი სათაურზე 461

შეღწევადობის ფასის გამოყენება „თამაშის შესაცვლელად“ 427
პასუხი სათაურზე 429
შეჯამება 429 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 430 / კონცეპტუალური და
გამოთვლითი კითხვები 430 / პრობლემები და აპლიკაციები 432 / SELECTED
READINGS 434
შეჯამება 461 / ძირითადი ტერმინები და ცნებები 461 / კონცეპტუალური და
გამოთვლითი კითხვები 462 / პრობლემები და აპლიკაციები 464 / არჩეული
READINGS 466
INSIDE BUSINESS 14–1: ევროკომისია გადადის დაიცავით
მცირე ბიზნესი 439

INSIDE BUSINESS 13–1: ბიზნეს სტრატეგია at INSIDE BUSINESS 14–2: ელექტროენერგიის დერეგულირება 443 INSIDE
Microsoft 410
BUSINESS 14–3: კანადის კონკურსი
INSIDE BUSINESS 13–2: ფასების შეზღუდვა და „სამხრეთ-დასავლეთი ბიურო 455
ეფექტი“ 415
INSIDE BUSINESS 13–3: პირველი ბაზარზე, პირველი
მიაღწიეთ წარმატებას? ან პირველი წარუმატებლობა? 423
ქეისის შესწავლა
INSIDE BUSINESS 13–4: ქსელის ექსტერნატები და შეღწევადობის ფასი
Yahoo! აუქციონი 427 Time Warner Cable
468
სათაური 468
თავი 14 ფონი 469

მენეჯერის გზამკვლევი მთავრობაში ბაზარი 435 Time Warner Cable History 469 საკაბელო
ტელევიზიის ისტორია 469 ფართოზოლოვანი ინტერნეტი
სათაური: FTC პირობითად ამტკიცებს 10,3 მილიარდი დოლარის შერწყმას 435 470
შესავალი 436
ბიზნესი და ბაზრები 471
ბაზრის მარცხი 436
ვიდეო პროგრამირება 471
საბაზრო სიმძლავრე 436 ინტერნეტ სერვისები 473
ანტიმონოპოლიური პოლიტიკა 437
ტელეფონი 473
ფასის რეგულაცია 440 კონკურსი 474
საკაბელო კომპანიები 474
Comcast 474
Comcast/Time Warner კაბელი შემოთავაზებულია
შესყიდვა 475
Charter Communications 475

სხვა საკაბელო მოთამაშეები 476

Machine Translated by Google

შინაარსი
xxvii

სატელიტი 476
რეგულირება საკაბელო ინდუსტრიაში 483 სამაუწყებლო
AT&T DirecTV 476
Dish Network 477 ტელევიზიის ვაგონი 484

სატელეფონო პროვაიდერები 477 საკაბელო ფასების რეგულაცია 484

Verizon 477 წმინდა ნეიტრალიტეტი 484
AT&T 477 Connect America Fund 484

სხვა კომპანიები 478 გამოწვევები 484

ონლაინ ვიდეო დისტრიბუტორები 478 Netflix 478 საქმეზე დაფუძნებული სავარჯიშოები 485 MEMOS 485
Amazon Prime Video 479 შერჩეული კითხვა და ცნობები 492 / დანართი: ექსპონატი 493
ჰულუ 479
Google/YouTube 479 ლექსიკონი 497
SUPPLIERS 480
საკაბელო ქსელები 480 დანართი დამატებითი საკითხავი და
გამოყენებული ლიტერატურა 505
სამაუწყებლო ქსელები 480
სპორტული პროგრამირება 481
სახელის ინდექსი 525
ვაგონის დავა 481
ზედმეტად მოწინავე კონტენტი 482 ზოგადი ინდექსი 534
ბაზრის ტენდენციები და მომხმარებელთა ქცევა 482

ციფრული ვიდეო ჩამწერები (DVR) 482 კაბელის მოჭრა 483

Going Mobile 483
Machine Translated by Google
Machine Translated by Google

საფუძვლები
მენეჯერული ეკონომიკა
1
სწავლის მიზნები

ამ თავის დასრულების შემდეგ თქვენ შეძლებთ:

LO1 შეაჯამეთ, როგორ მოქმედებს მიზნები, შეზღუდვები, სტიმული და საბაზრო მეტოქეობა ეკონომიკურ გადაწყვეტილებებზე.

LO2 განასხვავებენ ეკონომიკურ და სააღრიცხვო მოგებას და ხარჯებს. LO3 ახსენით მოგების როლი საბაზრო
ეკონომიკაში.
LO4 გამოიყენეთ ხუთი ძალის ჩარჩო ინდუსტრიის მოგების მდგრადობის გასაანალიზებლად.
LO5 გამოიყენეთ არსებული ღირებულების ანალიზი გადაწყვეტილების მისაღებად და აქტივების დასაფასებლად.

LO6 გამოიყენეთ ზღვრული ანალიზი მენეჯერული კონტროლის ცვლადის ოპტიმალური დონის დასადგენად.

LO7 ეფექტური მენეჯერული გადაწყვეტილების მიღების ექვსი პრინციპის იდენტიფიცირება და გამოყენება.

სათაური
Amcott კარგავს $3,5 მილიონს; მენეჯერი გაათავისუფლეს

სამშაბათს პროგრამული უზრუნველყოფის გიგანტმა Amcott-მა გამოაქვეყნა წლის ბოლოს საოპერაციო ზარალი 3,5 მილიონი დოლარის ოდენობით.

გავრცელებული ინფორმაციით, ზარალიდან 1.7 მილიონი დოლარი მის უცხოენოვან განყოფილებას მოჰყვა.
იმ დროს, როდესაც Amcott იხდიდა First National-ს სოლიდურ 7 პროცენტიან განაკვეთს მოკლევადიანი სახსრების სასესხოდ, Amcott-მა გადაწყვიტა გამოეყენებინა 20 მილიონი
აშშ დოლარის შემოსავალი სამწლიანი უფლებების შესაძენად Magicword-ზე, პროგრამულ პაკეტზე, რომელიც აკონვერტებს ზოგად ტექსტურ ფაილებს. შენახულია ფრანგული ტექსტის სახით
ინგლისურად. პირველი წლის გაყიდვებიდან შემოსავალი პროგრამული უზრუნველყოფით იყო $7 მილიონი, მაგრამ ამის შემდეგ გაყიდვები შეჩერდა საავტორო უფლებების დარღვევის
საჩივრის მოლოდინში, რომელიც შეტანილი იყო Foreign, Inc.-ის მიერ. ინდუსტრიის ინსაიდერები ამბობენ, რომ საავტორო უფლებების დარღვევა ეხებოდა "Magicword-ის ძალიან
მცირე კომპონენტს".
რალფმა, Amcott-ის მენეჯერმა, რომელიც გაათავისუფლეს ინციდენტის გამო, თქვა: „მე ვარ განტევების ვახა იმ ადვოკატებისთვის, რომლებმაც არ შეასრულეს საშინაო
დავალება Magicword-ის უფლების შეძენამდე. მე დავგეგმე წლიური გაყიდვები 7 მილიონი აშშ დოლარი წელიწადში სამი წლის განმავლობაში.
ჩემი გაყიდვების პროგნოზები სწორი იყო. ” იცი რალფი რატომ
გაათავისუფლეს?1

1
თითოეული თავი მთავრდება ამ თავის საწყისი სათაურით დასმულ კითხვაზე პასუხით. ყოველი თავის
წაკითხვის შემდეგ, თქვენ უნდა შეეცადოთ ამოხსნათ საწყისი სათაური და შემდეგ შეადაროთ თქვენი გამოსავალი თავის ბოლოს წარმოდგენილ გამოსავალს.
1
Machine Translated by Google

2 თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

შესავალი
ბევრი სტუდენტი, რომელიც სწავლობს მენეჯერულ ეკონომიკას, ჰკითხავს: „რატომ უნდა ვისწავლო ეკონომიკა? მეტყვის რას გააკეთებს საფონდო ბაზარი ხვალ? მეტყვის სად დავაბანდო ფული ან როგორ
გავმდიდრდე?” სამწუხაროდ, მენეჯერული ეკონომიკა თავისთავად ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ასეთ კითხვებზე საბოლოო პასუხს გასცემს. პასუხების მიღებას დასჭირდება ზუსტი ბროლის ბურთი.

მიუხედავად ამისა, მენეჯერული ეკონომიკა არის ღირებული ინსტრუმენტი ბიზნეს სიტუაციების გასაანალიზებლად , როგორიცაა ის, რაც წამოიჭრა სათაურებში, რომლებიც ხსნის ამ წიგნის თითოეულ თავს.
სინამდვილეში, თუ ინტერნეტში სერფინგით, ათვალიერებთ ბიზნეს პუბლიკაციებს, როგორიცაა Bloomberg Businessweek ან Wall Street Journal, ან წაიკითხავთ სავაჭრო პუბლიკაციას,
როგორიცაა Restaurant News ან Supermarket Business News, თქვენ ნახავთ უამრავ ისტორიებს, რომლებიც მოიცავს მენეჯერულ ეკონომიკას. ბოლო ძიებამ შექმნა შემდეგი სათაურები:

"iPhone-დან ავტომობილებამდე: Apple Car სავარაუდოდ მზადაა ქუჩებში 2019 წელს გამოვიდეს"

„ფერარის სპინოფი 4 მილიარდ დოლარს მოუტანს Fiat Chrysler-ს“

„მიზანმიმართული ონლაინ ფასების ონლაინ კონკურენტებთან შესატყვისი“

”აშშ-მა სამს წაუყენა ბრალი ავტონაწილების ფასის დაფიქსირების გამოძიებაში”

"კონკურენცია თბება ჩრდილო-დასავლეთის ღვინის მიწოდებისთვის"

„აშშ-ის მთავრობა აძლიერებს გამოწვევებს საავადმყოფოების გაერთიანების წინააღმდეგ“

„ბრენდები გადახედეს სოციალური მედიის სტრატეგიას“

"Comcast გამორთავს Time Warner Cable Merger"-ს

სამწუხაროდ, ყოველწლიურად მილიარდობით დოლარი იკარგება, რადგან ბევრი არსებული მენეჯერი ვერ იყენებს მენეჯერული ეკონომიკის ძირითად ინსტრუმენტებს ფასების და გამომავალი
გადაწყვეტილებების ჩამოსაყალიბებლად, წარმოების პროცესის ოპტიმიზაციისთვის, პროდუქტის ხარისხის არჩევისთვის, ჰორიზონტალური და ვერტიკალური შერწყმის გადაწყვეტილებებისთვის ან ოპტიმალური
დიზაინისთვის. შიდა და გარე სტიმული. საბედნიეროდ, თუ თქვენ ისწავლით რამდენიმე ძირითად პრინციპს მენეჯერული ეკონომიკიდან, თქვენ მზად იქნებით განდევნოთ უნიჭო კაცები სამსახურიდან! თქვენ ასევე
გესმით, რატომ იყო უახლესი რეცესია კარგი სიახლე ზოგიერთი ფირმისთვის და რატომ ხარჯავს ზოგიერთი პროგრამული უზრუნველყოფის ფირმა მილიონებს სმარტფონებისთვის აპლიკაციების შემუშავებაზე, მაგრამ
აძლევს მომხმარებლებს უფლებას ჩამოტვირთოთ ისინი უფასოდ.

მენეჯერული ეკონომიკა არ არის მხოლოდ ღირებული Fortune 500 კომპანიის მენეჯერებისთვის; ის ასევე ღირებულია არაკომერციული ორგანიზაციების მენეჯერებისთვის. ეს სასარგებლოა კვების ბანკის
მენეჯერისთვის, რომელმაც უნდა გადაწყვიტოს გაჭირვებულთათვის საკვების დარიგების საუკეთესო საშუალება. ეს ღირებულია უსახლკაროთა თავშესაფრის კოორდინატორისთვის, რომლის მიზანია უსახლკაროების
მაქსიმალურად დიდი რაოდენობის დახმარება, ძალიან მწირი ბიუჯეტის გათვალისწინებით. სინამდვილეში, მენეჯერული ეკონომიკა გვაწვდის სასარგებლო ინფორმაციას ბიზნესისა და არაბიზნესის სამყაროს ყველა ასპექტზე,
რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ, მათ შორის, საყოფაცხოვრებო გადაწყვეტილებების მიღებისას.

რატომ არის მენეჯერული ეკონომიკა ასე ღირებული გადაწყვეტილების მიმღებთა ასეთი მრავალფეროვანი ჯგუფისთვის? ამ კითხვაზე პასუხი მდგომარეობს ტერმინის მენეჯერული ეკონომიკის
მნიშვნელობაში.

ენეჯერი
მენეჯერი მენეჯერი არის ადამიანი, რომელიც მართავს რესურსებს დასახული მიზნის მისაღწევად . ეს განმარტება მოიცავს ყველა პირს, ვინც (1) ხელმძღვანელობს სხვების ძალისხმევას, მათ შორის, ვინც ანაწილებს დავალებებს
ადამიანი, რომელიც მართავს
ორგანიზაციაში, როგორიცაა ფირმა, ოჯახი ან კლუბი; (2) საქონლისა და მომსახურების წარმოებაში გამოსაყენებელი საშუალებების შეძენა, როგორიცაა ფირმის გამომუშავება, საკვები გაჭირვებულთათვის ან თავშესაფარი
რესურსებს ა
უსახლკაროებისთვის; ან (3) პასუხისმგებელნი არიან სხვა გადაწყვეტილებების მიღებაზე, როგორიცაა პროდუქტის ფასი ან ხარისხი.
გაცხადებული მიზანი.
Machine Translated by Google

მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 3

მენეჯერს, როგორც წესი, ეკისრება პასუხისმგებლობა როგორც საკუთარ ქმედებებზე, ასევე მენეჯერის კონტროლის ქვეშ მყოფი ინდივიდების, მანქანებისა და სხვა საშუალებების ქმედებებზე.
ეს კონტროლი შეიძლება მოიცავდეს პასუხისმგებლობას მრავალეროვნული კორპორაციის რესურსებზე ან ერთი ოჯახის რესურსებზე. თუმცა, თითოეულ შემთხვევაში, მენეჯერმა უნდა მართოს რესურსები
და ინდივიდების ქცევა გარკვეული ამოცანის შესასრულებლად. მიუხედავად იმისა, რომ ამ წიგნის უმეტესი ნაწილი ითვალისწინებს მენეჯერის ამოცანას მაქსიმალური მოგების გაზრდა იმ ფირმის,
რომელიც ასაქმებს მენეჯერს, ძირითადი პრინციპები მოქმედებს პრაქტიკულად ნებისმიერი გადაწყვეტილების პროცესისთვის.

ეკონომიკა
ამ წიგნის ძირითადი ყურადღება გამახვილებულია მეორე სიტყვაზე მენეჯერულ ეკონომიკაში. ეკონომიკა ეკონომიკა
არის მწირი რესურსების არსებობის პირობებში გადაწყვეტილების მიღების მეცნიერება. რესურსები უბრალოდ არის ყველაფერი, რაც გამოიყენება საქონლის ან მომსახურების წარმოებისთვის ან , ზოგადად, მწირი რესურსების არსებობის პირობებში
გადაწყვეტილების მიღების მეცნიერება.
მიზნის მისაღწევად. გადაწყვეტილებები მნიშვნელოვანია, რადგან დეფიციტი გულისხმობს, რომ ერთი არჩევანის გაკეთებით, თქვენ უარს იტყვით მეორეზე. კომპიუტერულ ფირმას, რომელიც მეტ
რესურსს ხარჯავს რეკლამაზე, ნაკლები რესურსი აქვს კვლევასა და განვითარებაში ინვესტირებისთვის. კვების ბანკს, რომელიც მეტს ხარჯავს წვნიანზე, ნაკლები აქვს ხილზე. ამრიგად , ეკონომიკური
გადაწყვეტილებები გულისხმობს მწირი რესურსების განაწილებას, ხოლო მენეჯერის ამოცანაა რესურსების განაწილება ისე, რომ საუკეთესოდ მიაღწიოს მენეჯერის მიზნებს.
სიმცირის გავრცელების ბუნების გასაგებად ერთ-ერთი საუკეთესო გზაა იმის წარმოდგენა, რომ ჯინი გამოჩნდა და შემოგთავაზა სამი სურვილის შესრულება. რესურსები რომ არ იყოს
მწირი, ჯინს ეტყოდით, რომ სასურველი აბსოლუტურად არაფერი გაქვთ; თქვენ უკვე გაქვთ ყველაფერი, რაც გსურთ. რა თქმა უნდა, როდესაც ამ კურსს იწყებთ, გესმით, რომ დრო არის ერთ-
ერთი ყველაზე მწირი რესურსი. თქვენი გადაწყვეტილების მთავარი პრობლემა არის მწირი რესურსის - დროის - გამოყოფა მიზნის მისაღწევად, როგორიცაა საგნის დაუფლება ან კურსის
განმავლობაში A-ს მიღება.

მენეჯერული ეკონომიკა განსაზღვრულია

ამრიგად, მენეჯერული ეკონომიკა არის სწავლა იმისა, თუ როგორ უნდა წარმართოს მწირი რესურსები ისე, რომ ყველაზე ეფექტურად მიაღწიოს მენეჯერულ მიზანს. ეს არის ძალიან ფართო
მენეჯერული ეკონომიკა
დისციპლინა, რადგან ის აღწერს მეთოდებს, რომლებიც სასარგებლოა ყველაფრის მიმართვისთვის, დაწყებული საყოფაცხოვრებო რესურსებიდან საყოფაცხოვრებო კეთილდღეობის
შესწავლა, თუ როგორ
მაქსიმუმამდე, ფირმის რესურსებამდე მოგების მაქსიმიზაციისთვის. უნდა წარმართოს მწირი რესურსები
იმისათვის, რომ გაიგოთ გადაწყვეტილებების ბუნება, რომლებიც აწყდებიან ფირმების მენეჯერებს, წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ ხართ Fortune 500 კომპანიის მენეჯერი, რომელიც ისე, რომ ყველაზე ეფექტურად
აწარმოებს კომპიუტერებს. თქვენ უნდა მიიღოთ მრავალი გადაწყვეტილება, რომ წარმატებას მიაღწიოთ მენეჯერად: უნდა შეიძინოთ კომპონენტები, როგორიცაა დისკის დისკები და ჩიპები სხვა მიაღწევს მენეჯერულ მიზანს.
მწარმოებლებისგან, თუ მათი წარმოება საკუთარ ფირმაში? უნდა გქონდეთ სპეციალიზაცია ერთი ტიპის კომპიუტერის დამზადებაში თუ რამდენიმე განსხვავებული ტიპის წარმოებაში? რამდენი კომპიუტერი
უნდა აწარმოო და რა ფასად უნდა გაყიდო? რამდენი თანამშრომელი უნდა დაიქირაოთ და როგორ უნდა აუნაზღაუროთ ისინი? როგორ შეგიძლიათ უზრუნველყოთ, რომ თანამშრომლები
მუშაობენ და აწარმოებენ ხარისხიან პროდუქტს? როგორ იმოქმედებს კონკურენტი კომპიუტერული ფირმების ქმედებები თქვენს გადაწყვეტილებებზე?

სწორი გადაწყვეტილებების მიღების გასაღები არის იმის ცოდნა, თუ რა ინფორმაციაა საჭირო ინფორმირებული გადაწყვეტილების მისაღებად და შემდეგ მონაცემების შეგროვება და დამუშავება.
თუ თქვენ მუშაობთ დიდ ფირმაში, თქვენს იურიდიულ განყოფილებას შეუძლია მოგაწოდოთ მონაცემები ალტერნატიული გადაწყვეტილებების სამართლებრივი შედეგების შესახებ; თქვენს
ბუღალტრულ განყოფილებას შეუძლია მოგაწოდოთ საგადასახადო რჩევები და ძირითადი ხარჯების მონაცემები; თქვენს მარკეტინგის დეპარტამენტს შეუძლია მოგაწოდოთ მონაცემები თქვენი პროდუქტის
ბაზრის მახასიათებლების შესახებ; და თქვენი ფირმის ფინანსურ ანალიტიკოსებს შეუძლიათ მოგაწოდონ შემაჯამებელი მონაცემები ფინანსური კაპიტალის მოპოვების ალტერნატიული მეთოდებისთვის.
თუმცა, საბოლოო ჯამში, მენეჯერმა უნდა გააერთიანოს მთელი ეს ინფორმაცია, დაამუშავოს და მიიღოს გადაწყვეტილება. ამ წიგნის დარჩენილი ნაწილი გაჩვენებთ, თუ როგორ
უნდა შეასრულოთ ეს მნიშვნელოვანი მენეჯერული ფუნქცია ექვსი პრინციპის გამოყენებით, რომლებიც მოიცავს ეფექტურ მენეჯმენტს.
Machine Translated by Google

4 თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

ეფექტური მენეჯმენტის ეკონომიკა

სწორი მენეჯერული გადაწყვეტილებების ბუნება განსხვავდება მენეჯერის ძირითადი მიზნების მიხედვით. ვინაიდან ეს კურსი ძირითადად შექმნილია ფირმების მენეჯერებისთვის, ეს წიგნი ყურადღებას
ამახვილებს მენეჯერულ გადაწყვეტილებებზე, რადგან ისინი დაკავშირებულია მოგების მაქსიმიზაციასთან ან, ზოგადად, ფირმის ღირებულებასთან. სანამ დავიწყებთ მენეჯერული ეკონომიკის ამ
სპეციალურ გამოყენებას, ჩვენ გთავაზობთ მიმოხილვას ძირითადი პრინციპების შესახებ, რომლებიც მოიცავს ეფექტურ მენეჯმენტს. კერძოდ, ეფექტურმა ადამიანმა უნდა (1) განსაზღვროს მიზნები და
შეზღუდვები, (2) აღიაროს მისი პროფესიის ბუნება და მნიშვნელობა, (3) გააცნობიეროს სტიმული, (4) გააცნობიეროს ბაზრები, (5) აღიაროს ფულის დროული ღირებულება, და (6) გამოიყენეთ
ზღვრული ანალიზი.

განსაზღვრეთ მიზნები და შეზღუდვები

სწორი გადაწყვეტილებების მიღების პირველი ნაბიჯი არის კარგად განსაზღვრული მიზნების ქონა, რადგან სხვადასხვა მიზნების მიღწევა სხვადასხვა გადაწყვეტილების მიღებას გულისხმობს. თუ თქვენი
მიზანია ამ კურსში თქვენი შეფასების მაქსიმალურად გაზრდა და არა თქვენი საერთო ქულის მაქსიმალური გაზრდა, თქვენი სწავლის ჩვევები შესაბამისად განსხვავდება. ანალოგიურად, თუ სურსათის
ბანკის მიზანია საკვების დარიგება სოფლად გაჭირვებულ ადამიანებზე, მისი გადაწყვეტილებები და ოპტიმალური სადისტრიბუციო ქსელი განსხვავდება იმ გადაწყვეტილებისგან, რომელსაც გამოიყენებდა
საკვების დარიგებისთვის ქალაქის გაჭირვებულ მოსახლეობაზე. გაითვალისწინეთ, რომ ორივე შემთხვევაში გადაწყვეტილების მიმღებს აწყდება შეზღუდვები , რომლებიც გავლენას ახდენს მიზნის
მიღწევის უნარზე. 24-საათიანი დღე გავლენას ახდენს თქვენს უნარზე, მიიღოთ A კურსზე; ბიუჯეტი გავლენას ახდენს სურსათის ბანკის უნარზე, გაანაწილოს საკვები გაჭირვებულებისთვის.
შეზღუდვები სიმცირის არტეფაქტია.
ფირმის შიგნით სხვადასხვა ერთეულს შეიძლება სხვადასხვა მიზნები მიენიჭოს; ფირმის მარკეტინგის განყოფილებაში მყოფებს შეიძლება დაევალათ გამოიყენონ თავიანთი რესურსები გაყიდვების ან
ბაზრის წილის მაქსიმალურად გაზრდის მიზნით, ხოლო ფირმის ფინანსურ ჯგუფში მყოფებს შეიძლება ფოკუსირება მოახდინონ შემოსავლების ზრდის ან რისკის შემცირების სტრატეგიებზე. მოგვიანებით ამ
წიგნში ვნახავთ, თუ როგორ არის ფირმის საერთო მიზანი - მოგების მაქსიმიზაცია - შეიძლება მიღწეული იყოს ფირმის თითოეულ ერთეულს სტიმულის მინიჭებით პოტენციურად განსხვავებული მიზნების
მისაღწევად.
სამწუხაროდ, შეზღუდვები ართულებს მენეჯერებს მიზნების მიღწევაში, როგორიცაა მოგების მაქსიმალური გაზრდა ან ბაზრის წილის გაზრდა. ეს შეზღუდვები მოიცავს ისეთ საკითხებს,
როგორიცაა ხელმისაწვდომი ტექნოლოგია და წარმოებაში გამოყენებული პროდუქტების ფასები. მოგების მაქსიმალური გაზრდის მიზანი მენეჯერს მოითხოვს, გადაწყვიტოს ოპტიმალური ფასი,
რომელიც დააკისროს პროდუქტს, რამდენი უნდა აწარმოოს, რომელი ტექნოლოგია გამოიყენოს, რა რაოდენობით გამოიყენოს თითოეული შენატანი, როგორ მოახდინოს რეაგირება
კონკურენტების მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებზე და ა.შ. . ეს წიგნი გთავაზობთ ინსტრუმენტებს ამ ტიპის კითხვებზე პასუხის გასაცემად.

აღიარეთ მოგების ბუნება და მნიშვნელობა

ფირმების უმეტესობის საერთო მიზანია მოგების ან ფირმის ღირებულების მაქსიმიზაცია, და ამ წიგნის დარჩენილი ნაწილი დეტალურად იქნება აღწერილი სტრატეგიების შესახებ, რომლებიც მენეჯერებს
შეუძლიათ გამოიყენონ ამ მიზნის მისაღწევად. სანამ ამ დეტალებს მოგაწოდებთ, მოდით განვიხილოთ მოგების ბუნება და მნიშვნელობა თავისუფალი ბაზრის ეკონომიკაში.

სააღრიცხვო მოგება ეკონომიკური წინააღმდეგ საბუღალტრო მოგება

გაყიდვებიდან მიღებული თანხის მთლიანი რაოდენობა (მთლიანი როდესაც ადამიანების უმრავლესობას ესმის სიტყვა მოგება, ისინი ფიქრობენ სააღრიცხვო მოგებაზე. სააღრიცხვო მოგება არის გაყიდვებიდან მიღებული თანხის მთლიანი რაოდენობა (საერთო
შემოსავალი ან ფასი გამრავლებული გაყიდულ რაოდენობაზე)
შემოსავალი ან ფასი გამრავლებული გაყიდული რაოდენობაზე) გამოკლებული საქონლის ან მომსახურების წარმოების დოლარის ღირებულება. სააღრიცხვო მოგება არის
გამოკლებული საქონლის ან მომსახურების წარმოების დოლარის
ის, რაც ჩანს ფირმის შემოსავლის ანგარიშგებაში და, როგორც წესი, ეცნობება მენეჯერს ფირმის სააღრიცხვო განყოფილების მიერ.
ღირებულება.
Machine Translated by Google

მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 5

მოგების განსაზღვრის უფრო ზოგადი გზა არის ის, რასაც ეკონომისტები უწოდებენ ეკონომიკურ მოგებას. ეკონომიკური მოგება არის განსხვავება მთლიან შემოსავალსა და ფირმის
საქონლის ან მომსახურების წარმოების მთლიან შესაძლებლობის ღირებულებას შორის. რესურსის გამოყენების შესაძლებლობის ღირებულება მოიცავს როგორც რესურსის აშკარა (ან ეკონომიკური მოგება
განსხვავება მთლიან შემოსავალსა და მთლიან
სააღრიცხვო) ღირებულებას , ასევე რესურსის საუკეთესო ალტერნატიულ გამოყენებაზე უარის თქმას . საქონლის ან მომსახურების წარმოების ოპტიმალური ღირებულება ზოგადად
შესაძლებლობის
აღემატება სააღრიცხვო ხარჯებს, რადგან ის მოიცავს როგორც ხარჯების დოლარს (გამოკვეთილ, ან საბუღალტრო ხარჯებს) და ნებისმიერ იმპლიციტურ ხარჯებს.
ღირებულებას შორის.
იმპლიციტური ხარჯები ძალიან რთულია გაზომვა და ამიტომ მენეჯერები ხშირად უგულებელყოფენ მათ. თუმცა, ეფექტური მენეჯერები მუდმივად ეძებენ მონაცემებს სხვა
წყაროებიდან იმპლიციტური ხარჯების იდენტიფიცირებისთვის და რაოდენობრივად. მსხვილი ფირმების მენეჯერებს შეუძლიათ გამოიყენონ წყაროები კომპანიის შიგნით, მათ შორის ფირმის შესაძლებლობის ღირებულება

ფინანსური, მარკეტინგის და/ან იურიდიული განყოფილებები, რათა მიიღონ მონაცემები გადაწყვეტილების იმპლიციტური ხარჯების შესახებ. სხვა შემთხვევებში მენეჯერებმა უნდა შეაგროვონ რესურსის აშკარა ღირებულება

მონაცემები დამოუკიდებლად. მაგალითად, რა დაგიჯდებათ ამ წიგნის წაკითხვა? ფასი, რომელიც გადაუხადეთ წიგნის გამყიდველს ამ წიგნისთვის, არის აშკარა (ან სააღრიცხვო) პლუს მის საუკეთესო ალტერნატიულ

ღირებულება, ხოლო ნაგულისხმევი ღირებულება არის ის ღირებულება, რასაც თქვენ უარს იტყვით წიგნის წაკითხვით. თქვენ შეიძლება სწავლობდეთ სხვა საგანს ან უყურებთ ტელევიზორს გამოყენებაზე უარის თქმის ნაგულისხმევი ღირებულება.

და თითოეულ ამ ალტერნატივას აქვს თქვენთვის გარკვეული ღირებულება. ამ ალტერნატივებიდან

„საუკეთესო“ არის ამ წიგნის კითხვის თქვენი იმპლიციტური ღირებულება; თქვენ უარს ამბობთ ამ ალტერნატივაზე წიგნის წასაკითხად. ანალოგიურად, სკოლაში სიარულის შესაძლებლობა
გაცილებით მაღალია, ვიდრე სწავლისა და
წიგნების ღირებულება; ის ასევე მოიცავს იმ თანხას, რომელსაც გამოიმუშავებდით, თუ სკოლაში წასვლას გადაწყვეტდით მუშაობას. ბიზნეს სამყაროში რესტორნის გახსნის პოტენციური ღირებულება არის
რესტორნის დასაარსებლად
გამოყენებული რესურსების საუკეთესო ალტერნატიული გამოყენება - ვთქვათ, თმის სალონის გახსნა. ისევ და ისევ, ეს რესურსები მოიცავს არა მხოლოდ აშკარა ფინანსურ რესურსებს,
რომლებიც საჭიროა ბიზნესის გასახსნელად, არამედ ნებისმიერ იმპლიციტურ ხარჯებსაც. დავუშვათ, რომ თქვენ ფლობთ შენობას ნიუ იორკში, რომელსაც იყენებთ პატარა პიცერიის
საწარმოებლად. საკვების მარაგი თქვენი ერთადერთი სააღრიცხვო ხარჯია. წლის ბოლოს თქვენი ბუღალტერი გაცნობებთ, რომ ეს ხარჯები იყო $20,000 და რომ თქვენი შემოსავალი
იყო $100,000. ამრიგად, თქვენი სააღრიცხვო მოგება არის $80,000.
თუმცა, ეს სააღრიცხვო მოგება აჭარბებს თქვენს ეკონომიკურ მოგებას, რადგან ხარჯები მოიცავს მხოლოდ სააღრიცხვო ხარჯებს. პირველ რიგში, ხარჯები არ მოიცავს ბიზნესის
მართვაში დახარჯულ დროს. ბიზნესი რომ არ გქონდეთ, შეგეძლო სხვისთვის გემუშავათ და ეს ფაქტი ასახავს ეკონომიკურ ხარჯს, რომელიც არ არის გათვალისწინებული სააღრიცხვო
მოგებაში. კონკრეტულად რომ ვთქვათ, დავუშვათ, რომ შეგეძლო სხვასთან გემუშავა 30000 დოლარად. თქვენი დროის სავარაუდო ღირებულება იქნებოდა $30,000 წლის
განმავლობაში. ამრიგად, თქვენი სააღრიცხვო მოგებიდან 30,000 დოლარი საერთოდ არ არის მოგება, არამედ პიცერიის მუშაობის ერთ-ერთი იმპლიციტური ხარჯი.
მეორე, სააღრიცხვო ხარჯები არ ითვალისწინებს იმ ფაქტს, რომ პიცერია რომ არ გაგემართა, შენ შეგეძლო შენ გაქირავებულიყავი შენობის სხვაზე. თუ შენობის ქირავნობის
ღირებულება წელიწადში 100 000 დოლარია, თქვენ დათმო ეს თანხა საკუთარი ბიზნესის გასატარებლად. ამრიგად, პიცერიის ფუნქციონირების ხარჯები მოიცავს არა მხოლოდ მარაგის
ხარჯებს ($20,000), არამედ $30,000-ს, რომელიც შეიძლებოდა გამოგემუშავებინათ სხვა ბიზნესში და
$100,000, რაც შეიძლებოდა გამოემუშავებინათ შენობის სხვისთვის დაქირავებით. პიცერიის მართვის ეკონომიკური ღირებულება 150 000 დოლარია - თანხა, რომელიც თქვენ
დათმოთ თქვენი ბიზნესის გასატარებლად. თუ გავითვალისწინებთ $100,000 შემოსავალს, თქვენ რეალურად დაკარგეთ $50,000 პიცერიის გაშვებით ; თქვენი ეკონომიკური
მოგება იყო - $50,000.
მთელ ამ წიგნში, როდესაც ვსაუბრობთ ხარჯებზე, ვგულისხმობთ ეკონომიკურ ხარჯებს. ეკონომიკური დანახარჯები არის შესაძლო ხარჯები და მოიცავს არა მხოლოდ აშკარა
(აღრიცხვის) ხარჯებს, არამედ წარმოებაში გამოყენებული რესურსების იმპლიციტურ ხარჯებსაც.

მოგების როლი
გავრცელებული მცდარი წარმოდგენა არის ის, რომ ფირმის მიზანი მოგების მაქსიმიზაციაზე აუცილებლად ცუდია საზოგადოებისთვის. ინდივიდები, რომლებსაც სურთ მაქსიმალური მოგება, ხშირად ითვლებიან
საკუთარი ინტერესებით, ა
Machine Translated by
6 თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

INSIDE BUSINESS 1–1

ფირმების მიზნები ჩვენს გლობალურ ეკონომიკაში

გლობალიზაციის ბოლოდროინდელმა ტენდენციებმა აიძულა ბიზნესი მთელს მსოფლიოში მეტი ყურადღება

საქმიანი ქცევის საშუალებით, რომელიც აბალანსებს შემოსავლის სწრაფვას სოციალურად პასუხისმგებელი ქცევით“.
გაამახვილონ მომგებიანობაზე .
საბოლოო ჯამში, ნებისმიერი მუდმივი კომპანიის მიზანი უნდა იყოს ფირმის ღირებულების მაქსიმალურად
ეს ტენდენცია ასევე არსებობს იაპონიაში, სადაც ისტორიული კავშირები ბანკებსა და ბიზნესებს შორის
გაზრდა. ეს მიზანი ხშირად მიიღწევა შუალედური მიზნების მიღწევის მცდელობით, როგორიცაა
ტრადიციულად ბუნდოვდა ფირმების მიზნებს. მაგალითად, იაპონურმა ბიზნეს საინჟინრო ფირმამ Mitsui & Co.
ხარჯების მინიმიზაცია ან ბაზრის წილის გაზრდა. თუ თქვენ - როგორც მენეჯერი - არ გაზარდოთ თქვენი ფირმის ღირებულება
Ltd.-მა წამოიწყო „გამოწვევა 21“, გეგმა, რომელიც მიმართულია დაეხმაროს კომპანიას იაპონიის წამყვანი ბიზნეს
დროთა განმავლობაში,
ინჟინერიის ჯგუფად ჩამოყალიბებაში.
თქვენ გექნებათ საშიშროება, რომ შეწყვიტოთ ბიზნესი, დაგიბრუნოთ სხვა მფლობელები (როგორც ბერკეტების
კომპანიის წარმომადგენლის თქმით, „[ეს გეგმა გვაძლევს საშუალებას] შევქმნათ ახალი ღირებულება და
ყიდვისას) ან აქციების მფლობელებმა აირჩიონ თქვენ და სხვა მენეჯერები.
გავზარდოთ მომგებიანობა ისეთი ნაბიჯების გადადგმით, როგორიცაა ჩვენი მართვის ჩარჩოს განახლება და ჩვენი
რესურსების სტრატეგიულ სფეროებში განაწილების პრიორიტეტი. ჩვენ მზად ვართ გავზარდოთ აქციონერთა
ღირებულება წყარო: “Mitsui & Co., Ltd. გაერთიანებული სამეფოს მარეგულირებელი განცხადება: საბოლოო შედეგები,”

Business Wire, 2004 წლის 13 მაისი.

ხარისხი, რომელსაც ბევრი ადამიანი მიიჩნევს არასასურველად. თუმცა, გაითვალისწინეთ ადამ სმიტის კლასიკური სტრიქონი „ერების სიმდიდრედან“: „ჩვენი ვახშმის მოლოდინი არ არის
ჯალათის, ლუდსახარის ან მცხობელის კეთილგანწყობის გამო, არამედ მათი ინტერესების გათვალისწინებით“.
სმიტი ამბობს, რომ ფირმა თავისი პირადი ინტერესების გატარებით - მოგების მაქსიმალური გაზრდის მიზნით - საბოლოოდ აკმაყოფილებს საზოგადოების საჭიროებებს. თუ როკ-
მომღერალით საარსებო მინიმუმს ვერ ახერხებთ, ალბათ იმიტომ, რომ საზოგადოება არ აფასებს თქვენს სიმღერას; საზოგადოება უფრო მეტად დააფასებს თქვენს ნიჭს სხვა
დასაქმებაში. თუ სადილის შემდეგ ყოველ ჯერზე ასუფთავებთ ხუთ ჭურჭელს, თქვენი ნიჭი შესაძლოა უფრო შესაფერისი იყოს საბუთების წარდგენისთვის ან გაზონის სათიბისთვის.
ანალოგიურად, ბიზნესის მოგება მიუთითებს იმაზე, თუ სად არის საუკეთესოდ გამოყოფილი საზოგადოების მწირი რესურსები. როდესაც მოცემული ინდუსტრიის ფირმები იღებენ
ეკონომიკურ მოგებას, იზრდება რესურსების მფლობელებისთვის რესურსის მფლობელების
შესაძლებლობა. სხვა რესურსების მფლობელები მალევე აღიარებენ, რომ არსებული ბიზნესის ოპერირების გაგრძელებით, ისინი უარს ამბობენ მოგებაზე. ეს აიძულებს ახალ ფირმებს შევიდნენ
ბაზრებზე, რომლებშიც ხელმისაწვდომია ეკონომიკური მოგება. რაც უფრო მეტი ფირმა შემოდის ინდუსტრიაში, საბაზრო ფასი ეცემა და ეკონომიკური მოგება მცირდება.
ამრიგად, მოგება სიგნალს აძლევს რესურსების მფლობელებს, სადაც რესურსები ყველაზე მეტად ფასდება საზოგადოების მიერ. მწირი რესურსების გადაადგილებით
საზოგადოებისთვის ყველაზე ღირებული საქონლის წარმოებისკენ, უმჯობესდება საზოგადოების მთლიანი კეთილდღეობა. როგორც ადამ სმიტმა პირველად აღნიშნა, ეს ფენომენი
განპირობებულია არა ფირმების მენეჯერების კეთილგანწყობით, არამედ ფირმების მოგების მაქსიმალურად გაზრდის პირადი ინტერესებით.

პრინციპი მოგება არის სიგნალი

მოგება სიგნალს აძლევს რესურსების მფლობელებს, სადაც რესურსები ყველაზე მეტად ფასდება საზოგადოების მიერ.

2
ადამ სმიტი, კვლევა ერების სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების შესახებ, 1776 წ.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 7

სურათი 1–1
ხუთი ძალის ჩარჩო

შესვლა

შესვლის ჩაძირული ქსელის ეფექტები გადართვის ხარჯები მთავრობის თავშეკავება

ხარჯები კორექტირების სიჩქარე ხარჯები მასშტაბის ეკონომია რეპუტაცია

შეყვანის მომწოდებლების სიმძლავრე მყიდველების ძალა

მიმწოდებლის კონცენტრაცია ალტერნატიული საშუალებების მყიდველის კონცენტრაცია

ფასი/პროდუქტიულობა შემცვლელი პროდუქტების ან მომსახურების ფასი/ღირებულება
ურთიერთობის სპეციფიკური ინვესტიციები მდგრადი ურთიერთობის სპეციფიკური ინვესტიციები
მიმწოდებლის გადართვის ხარჯები მთავრობის თავშეკავება მომხმარებელთა გადართვის ხარჯები მთავრობის თავშეკავება
მრეწველობა
მოგება

ინდუსტრიის მეტოქეობა
შემცვლელები და დამატებები სუროგატის ფასი/ღირებულება
კონცენტრაცია გადართვის ხარჯები გადაწყვეტილებების
ქსელის ეფექტები
ფასი, რაოდენობა, ხარისხი ან დრო
პროდუქტები ან მომსახურება მთავრობის შეზღუდვები
მომსახურების კონკურენცია დიფერენციაციის ინფორმაცია დამატებითის ფასი/ღირებულება პროდუქტები ან მომსახურება
ხარისხი მთავრობის თავშეკავება

ხუთი ძალის ჩარჩო და ინდუსტრიის მომგებიანობა

ამ სახელმძღვანელოს მთავარი თემაა ის, რომ მრავალი ურთიერთდაკავშირებული ძალა და გადაწყვეტილება გავლენას ახდენს მოგების დონეზე, ზრდასა და მდგრადობაზე. თუ თქვენ ან
ინდუსტრიის სხვა მენეჯერები საკმარისად ჭკვიანები ხართ იმ სტრატეგიების იდენტიფიცირებისთვის, რომლებიც ამ კვარტალში აქციონერებს მოუტანს მოულოდნელ შემოსავალს, არ არსებობს
გარანტია იმისა, რომ ეს მოგება შენარჩუნდება გრძელვადიან პერსპექტივაში. თქვენ უნდა აღიაროთ, რომ მოგება არის სიგნალი - თუ თქვენი ბიზნესი იღებს მაღალ მოგებას, არსებული და
პოტენციური კონკურენტები ყველაფერს გააკეთებენ იმისათვის, რომ მიიღონ მოქმედების ნაწილი. დანარჩენ თავებში ჩვენ
განვიხილავთ მრავალფეროვან ბიზნეს სტრატეგიას, რომელიც შექმნილია თქვენი მოგების მიღებისა და შენარჩუნების პერსპექტივის გასაძლიერებლად. თუმცა, სანამ ამას გავაკეთებთ, კონსტრუქციულია კონცეპტუალური ჩარჩოს მიწოდება იმ
ფაქტორების შესახებ,
რომლებიც გავლენას ახდენს ინდუსტრიის მომგებიანობაზე.
სურათი 1–1 ასახავს მაიკლ პორტერის მიერ წამოწყებულ „ხუთი ძალის“ ჩარჩოს .3 ეს ჩარჩო აწესრიგებს მენეჯერული ეკონომიკის ბევრ რთულ საკითხს ხუთ კატეგორიად ან
„ძალად“, რომლებიც გავლენას ახდენენ ინდუსტრიის მოგების მდგრადობაზე: (1) შესვლა, (2) ძალაუფლება. შეყვანის მიმწოდებელი, (3) მყიდველების ძალა, (4) ინდუსტრიის მეტოქეობა
და (5) შემცვლელები და შემავსებლები. შემდეგი დისკუსია განმარტავს, თუ როგორ მოქმედებს ეს ძალები ინდუსტრიის მომგებიანობაზე და ხაზს უსვამს კავშირებს ამ ძალებსა და მასალას შორის,
რომელიც მოცემულია ტექსტის დანარჩენ თავებში.

შესვლა. როგორც მე-2, მე-7 და მე-8 თავებში დავინახავთ, შესვლა აძლიერებს კონკურენციას და ამცირებს არსებული ფირმების ზღვრებს ინდუსტრიის მრავალფეროვან გარემოში. ამ
მიზეზით, არსებული ფირმების უნარი შეინარჩუნონ მოგება დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ მოქმედებს შესვლის ბარიერები ინდუსტრიაში სხვა ფირმების შესვლის მარტივად. შესვლა
შეიძლება მრავალი მიმართულებიდან მოვიდეს, მათ შორის ახალი კომპანიების ჩამოყალიბება (ვენდისი შევიდა სწრაფი კვების ინდუსტრიაში 1970-იან წლებში მას შემდეგ, რაც მისმა
დამფუძნებელმა, დეივ თომასმა დატოვა KFC); გლობალიზაციის სტრატეგიები უცხოური კომპანიების მიერ (Toyota ყიდდა მანქანებს იაპონიაში 1930-იანი წლებიდან, მაგრამ
დაელოდა გასული საუკუნის შუა ხანებამდე.

3
მაიკლ პორტერი, კონკურენტული სტრატეგია (ნიუ-იორკი: თავისუფალი პრესა, 1980).
Machine Translated by
8 თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

აშშ-ის საავტომობილო ბაზარზე შესვლა); და არსებული ფირმების მიერ ახალი პროდუქციის ხაზების დანერგვა (კომპიუტერების მწარმოებელი Apple ახლა ასევე ყიდის პოპულარულ iPhone-
ს).
როგორც ნახაზი 1–1-ზეა ნაჩვენები, რიგი ეკონომიკური ფაქტორები გავლენას ახდენენ აბიტურიენტების უნარზე, გააფუჭონ არსებული ინდუსტრიის მოგება. მომდევნო თავებში
შეიტყობთ, თუ რატომ აგროვებენ აბიტურიენტები საბაზრო წილს საკმარისად სწრაფად, რათა გაამართლონ შესვლის ხარჯები ისეთ გარემოში, სადაც არის მნიშვნელოვანი ჩაძირული
ხარჯები (თავი 5 და 9), მასშტაბის მნიშვნელოვანი ეკონომია (თავი 5 და 8). ან ქსელის მნიშვნელოვანი ეფექტები (თავი 13), ან სადაც არსებულმა ფირმებმა ინვესტიცია მოახდინეს ძლიერ
რეპუტაციაში ლოიალური მომხმარებლების მნიშვნელოვანი ბაზაზე ღირებულების მიწოდებისთვის (თავი 11) ან აგრესიულად ებრძოლონ აბიტურიენტებს (თავი 10
და 13). გარდა ამისა, თქვენ მიიღებთ უკეთეს შეფასებას იმ როლისთვის, რომელსაც მთავრობები ასრულებენ პატენტებისა და ლიცენზიების (თავი 8), სავაჭრო პოლიტიკის (თავი 5 და 14)
და გარემოსდაცვითი კანონმდებლობის (თავი 14) მეშვეობით შესვლის ფორმირებაში. ჩვენ ასევე განვსაზღვრავთ მრავალფეროვან სტრატეგიას, რათა გავზარდოთ მომხმარებელთა ხარჯები
"გადართვაზე" მომავალ აბიტურიენტებზე, რითაც შევამცირებთ საფრთხეს, რომ აბიტურიენტები შეამცირებენ თქვენს მოგებას.

შეყვანის მომწოდებლების სიმძლავრე. ინდუსტრიის მოგება უფრო დაბალია, როდესაც მომწოდებლებს აქვთ უფლება მოლაპარაკება მოახდინონ ხელსაყრელ პირობებზე მათი
შენატანებისთვის. მიმწოდებლის სიმძლავრე დაბალია, როდესაც შენატანები შედარებით სტანდარტიზებულია და ურთიერთობის სპეციფიკური ინვესტიციები მინიმალურია (თავი 6), შეყვანის
ბაზრები არ არის ძალიან კონცენტრირებული (თავი 7), ან ალტერნატიული საშუალებები ხელმისაწვდომია მსგავსი ზღვრული პროდუქტიულობით დახარჯულ დოლარზე (თავი 5). . ბევრ
ქვეყანაში, მთავრობა ზღუდავს პროდუქტების ფასებს ფასების ჭერის და სხვა კონტროლის მეშვეობით (თავი 2 და 14), რაც გარკვეულწილად ზღუდავს მომწოდებლების
შესაძლებლობას, გამოიტანონ მოგება ინდუსტრიის ფირმებისგან.

მყიდველების ძალა. მომწოდებლების შემთხვევის მსგავსად, ინდუსტრიის მოგება უფრო დაბალია, როდესაც მომხმარებელს ან მყიდველს აქვს უფლება მოლაპარაკება მოახდინოს
ხელსაყრელ პირობებზე ინდუსტრიაში წარმოებული პროდუქტებისა თუ მომსახურებისთვის. სამომხმარებლო ბაზრებზე მყიდველები ფრაგმენტულები არიან და, შესაბამისად, მყიდველების
კონცენტრაცია დაბალია. მყიდველის კონცენტრაცია და, შესაბამისად, მომხმარებელთა ძალა უფრო მაღალია ინდუსტრიებში, რომლებიც ემსახურებიან შედარებით ცოტა „მაღალი მოცულობის“
მომხმარებელს. მყიდველის ძალა უფრო დაბალია ინდუსტრიებში, სადაც მომხმარებლებისთვის სხვა პროდუქტებზე გადასვლის ხარჯები მაღალია - როგორც ეს ხშირად ხდება, როდესაც
არსებობს ურთიერთობების სპეციფიკური ინვესტიციები და შეჩერების პრობლემები (თავი 6), არასრულყოფილი ინფორმაცია, რაც იწვევს ძვირადღირებულ ფასს. სამომხმარებლო ძიება (თავი
12), ან პროდუქტის რამდენიმე ახლო შემცვლელი (თავი 2, 3, 4 და 11). სამთავრობო რეგულაციები, როგორიცაა ფასების
დონეები ან ფასების ჭერი (თავი 2 და 14), ასევე შეიძლება გავლენა იქონიოს მყიდველების უნარზე, მიიღონ უფრო ხელსაყრელი პირობები.

ინდუსტრიის მეტოქეობა. ინდუსტრიის მოგების მდგრადობა ასევე დამოკიდებულია ინდუსტრიაში კონკურენტ ფირმებს შორის მეტოქეობის ბუნებასა და ინტენსივობაზე. მეტოქეობა ნაკლებად
ინტენსიურია (და, შესაბამისად, მოგების შენარჩუნების ალბათობა უფრო მაღალია) კონცენტრირებულ ინდუსტრიებში, ანუ შედარებით მცირე ფირმებში. მე-7 თავში უფრო დეტალურად
განვიხილავთ სხვადასხვა ზომებს, რომლებიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას ინდუსტრიის კონცენტრაციის გასაზომად.
პროდუქტის დიფერენციაციის დონე და თამაშის ბუნება - იქნება თუ არა ფირმების სტრატეგიები მოიცავს ფასებს, რაოდენობას, მოცულობას ან ხარისხს/მომსახურების ატრიბუტებს,
მაგალითად.
ასევე გავლენას ახდენს მომგებიანობაზე. შემდგომ თავებში შეიტყობთ, თუ რატომ არის მეტოქეობა უფრო ინტენსიური ინდუსტრიის პირობებში, სადაც პროდუქტის მცირე დიფერენციაციაა და ფირმები
კონკურენციას უწევენ ფასში (თავი 8, 9, 10 და 11) და სადაც მომხმარებელთა გადართვის ხარჯები დაბალია (თავი 11 და 12). ). თქვენ ასევე შეიტყობთ, თუ როგორ მოქმედებს
არასრულყოფილი ინფორმაცია და გადაწყვეტილების მიღების დრო ფირმებს შორის მეტოქეობაზე (თავი 10, 12 და 13).

შემცვლელები და დამატებები. ინდუსტრიის მოგების დონე და მდგრადობა ასევე დამოკიდებულია ურთიერთდაკავშირებული პროდუქტებისა და სერვისების ფასსა და ღირებულებაზე. პორტერის
თავდაპირველი ხუთი ძალის ჩარჩო ხაზს უსვამს,
რომ მჭიდრო შემცვლელების არსებობა ამცირებს ინდუსტრიის მომგებიანობას.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 9

INSIDE BUSINESS 1–2

მოგება და კომპიუტერული ინდუსტრიის ევოლუცია

როდესაც მოგება მოცემულ ინდუსტრიაში უფრო მაღალია, ვიდრე სხვა ინდუსტრიებში, ახალი ფირმები შეეცდებიან შევიდნენ ამ
ინდუსტრიაში. როდესაც ზარალი დაფიქსირდა, ზოგიერთი ფირმა სავარაუდოდ დატოვებს ინდუსტრიას. ამ სახის
„ევოლუციამ“ შეცვალა პერსონალური კომპიუტერების ბაზრების გლობალური ლანდშაფტი.
კომპიუტერების ეპოქის დასაწყისში, პერსონალური კომპიუტერების მწარმოებლები სარგებლობდნენ დადებითი ეკონომიკური მოგებით. ამ
მაღალმა მოგებამ განაპირობა ახალი შესვლა და გაძლიერებული კონკურენცია. ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში, შესვლამ
გამოიწვია კომპიუტერების ფასების და ინდუსტრიის მომგებიანობის შემცირება,
1980-იანი წლები —მიჰყიდა თავისი კომპიუტერების ბიზნესი ჩინურ Lenovo-ს. Compaq - კომპიუტერების ბაზარზე ადრეული
ლიდერი - შეიძინა Hewlett-Packard-მა. მცირე კომპიუტერების რამდენიმე მწარმოებელმა მიაღწია გარკვეულ წარმატებას
დარჩენილ ტრადიციულ მოთამაშეებთან კონკურენციაში, მათ შორის Dell და
Hewlett Packard. 2000-იანი წლების ბოლოს Dell-ის სტრატეგია კომპიუტერების პირდაპირ მომხმარებლებზე
გაყიდვიდან გადავიდა საცალო ვაჭრობასთან ურთიერთობაზე, როგორიცაა Best Buy და Staples.

მიუხედავად იმისა, რომ მხოლოდ დრო გვიჩვენებს, თუ როგორ იმოქმედებს ეს

მიუხედავად კომპიუტერების სიჩქარისა და შენახვის შესაძლებლობების მნიშვნელოვანი ზრდისას. ტრატეგიები ტრადიციული მოთამაშეების გრძელვადიან სიცოცხლისუნარიანობაზე,

ნაკლებად ეფექტური ფირმები იძულებულნი გახდნენ დაეტოვებინათ ბაზარი.

კონკურენტული ზეწოლა განაგრძობს კომპიუტერების ფასებს და ინდუსტრიის მოგებას ქვევით, რადგან მომხმარებლები სულ
2000-იანი წლების დასაწყისში, IBM - კომპანია, რომელმაც დაიწყო კომპიუტერების ეპოქა, როდესაც
უფრო მეტად გადადიან ტაბლეტებისა და სმარტფონებისკენ.
მან წარადგინა IBM PC დასაწყისში.

მე-2, მე-3, მე-4 და მე-11 თავებში თქვენ შეისწავლით თუ როგორ უნდა განსაზღვროთ სუროგატული პროდუქტების მჭიდრო შემცვლელების ხარისხი ელასტიურობის ანალიზისა და მომხმარებელთა
ქცევის მოდელების გამოყენებით.
ჩვენ ასევე დავინახავთ, რომ მთავრობის პოლიტიკამ (როგორიცაა შეზღუდვები, რომლებიც ზღუდავს რეცეპტით გაცემული წამლების იმპორტს კანადიდან შეერთებულ შტატებში) შეიძლება პირდაპირ იმოქმედოს
შემცვლელების ხელმისაწვდომობაზე და, შესაბამისად, ინდუსტრიის მოგებაზე.
ეკონომისტებისა და ბიზნეს სტრატეგების უახლესი ნაშრომი ხაზს უსვამს, რომ დამატებითი ტარიფები ასევე გავლენას ახდენს ინდუსტრიის მომგებიანობაზე.4 მაგალითად, Microsoft-ის მომგებიანობა ოპერაციული
სისტემების ბაზარზე გაუმჯობესებულია დამატებითი პროდუქტების არსებობით, დაწყებული შედარებით იაფი კომპიუტერული ტექნიკით და დამთავრებული Windows-თან თავსებადი სიმრავლით. აპლიკაციის
პროგრამული უზრუნველყოფა. ანალოგიურად, Apple-ის მომგებიანობა მობილური ტელეფონების ბაზარზე გაუმჯობესებულია ათიათასობით დამატებითი აპლიკაციით („აპი“), რომლებიც თავსებადია მის iPhone-თან.
მე-3, მე-5, მე-10 და მე-13 თავებში თქვენ შეისწავლით, თუ როგორ უნდა შეაფასოთ ეს კომპლემენტატურობა ან „სინერგეტიკული სისტემა“ და დაადგინოთ სტრატეგიები კომპლემენტარობისა და ქსელის
ეფექტების შესაქმნელად და გამოსაყენებლად.

მრავალი ძალა, რომელიც გავლენას ახდენს ინდუსტრიის მოგების დონეზე და მდგრადობაზე, ურთიერთდაკავშირებულია. მაგალითად, აშშ-ს საავტომობილო ინდუსტრიამ განიცადა ინდუსტრიის
მომგებიანობის მკვეთრი ვარდნა 1970-იან წლებში ბენზინის ფასის მკვეთრი ზრდის შედეგად (ავტომობილების შემავსებელი). დამატებითი პროდუქტის ფასის ამ ცვლილებამ იაპონურ ავტომწარმოებლებს საშუალება მისცა
შესულიყვნენ აშშ-ს ბაზარზე მათი საწვავის ეფექტური მანქანების მარკეტინგის დიფერენციაციის სტრატეგიით , რომლებიც იყიდებოდა როგორც ცხელი ნამცხვრები იმ დროს ამერიკული ავტომწარმოებლებთან შედარებით.
ამ მოვლენებმა, თავის მხრივ, დიდი გავლენა მოახდინა ინდუსტრიის მეტოქეობაზე ავტომოტივის ინდუსტრიაში - არა მხოლოდ შეერთებულ შტატებში, არამედ მთელ მსოფლიოში.

ასევე მნიშვნელოვანია ხაზგასმით აღვნიშნოთ, რომ ხუთი ძალის ჩარჩო, უპირველეს ყოვლისა, არის ინსტრუმენტი, რომელიც ეხმარება მენეჯერებს დაინახონ „დიდი სურათი“; ეს არის სქემა, რომელიც
შეგიძლიათ გამოიყენოთ სხვადასხვა ინდუსტრიის პირობების ორგანიზებისთვის, რომლებიც გავლენას ახდენენ ინდუსტრიის მომგებიანობაზე და შეაფასონ ალტერნატიული ბიზნესის ეფექტურობა

4
იხილეთ, მაგალითად, Barry J. Nalebuff and Adam M. Brandenburger, Co-Opetition (New York: Doubleday, 1996), ასევე R.
Preston McAfee, Competitive Solutions (Princeton: Princeton University Press, 2002).
Machine Translated by
10 თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

სტრატეგიები. თუმცა, შეცდომა იქნებოდა მისი განხილვა, როგორც ყველა ფაქტორის ყოვლისმომცველი ჩამონათვალი, რომელიც გავლენას ახდენს ინდუსტრიის მომგებიანობაზე. ხუთი ძალის
ჩარჩო არ არის შემცვლელი ეკონომიკური პრინციპების გაგებისთვის, რომლებიც საფუძვლად უდევს საფუძვლიან ბიზნეს გადაწყვეტილებებს.

სტიმულების გაგება
მოგების როლის განხილვისას, ჩვენ ხაზგასმით აღვნიშნეთ, რომ მოგება სიგნალს აძლევს რესურსების მფლობელებს, როდის შევიდნენ და გამოვიდნენ კონკრეტულ ინდუსტრიებში. ფაქტობრივად,
მოგების ცვლილებები სტიმულს აძლევს რესურსების მფლობელებს, შეცვალონ რესურსების გამოყენება. ფირმაში სტიმული გავლენას ახდენს რესურსების გამოყენებაზე და
შრომისმოყვარე მუშაკებზე. მენეჯერად წარმატების მისაღწევად, თქვენ უნდა გქონდეთ მკაფიოდ გააზრებული სტიმულირების როლი ორგანიზაციაში, როგორიცაა ფირმა და როგორ შექმნათ
სტიმული, რათა გამოიწვიოთ მაქსიმალური ძალისხმევა მათგან, ვისაც მართავთ. მე-6 თავი ეძღვნება მენეჯერული გადაწყვეტილების მიღების ამ განსაკუთრებულ ასპექტს, მაგრამ
აქ სასარგებლოა იმის მიმოხილვა, თუ როგორ უნდა შეიქმნას სათანადო სტიმული.

ფირმის შიგნით წახალისების შექმნის პირველი ნაბიჯი არის განასხვავოს სამყარო, ან ბიზნეს ადგილი , როგორიც არის და როგორი გინდა რომ ყოფილიყო. ბევრ პროფესიონალს და მცირე
დაწესებულების მფლობელს აქვს სირთულეები, რადგან მათ ბოლომდე არ ესმით სტიმულის როლის მნიშვნელობა სხვების გადაწყვეტილებების წარმართვაში.

ჩვენი მეგობარი - ბატონი. O-გახსნა რესტორანი და დაიქირავა მენეჯერი ბიზნესის გასატარებლად, რათა დრო დახარჯოს იმ საქმეების კეთებაში, რაც მას მოსწონს. ცოტა ხნის წინ ვკითხეთ,
როგორ იყო მისი ბიზნესი და გვითხრა, რომ რესტორნის გახსნის შემდეგ ფულს კარგავდა. როდესაც ჰკითხეს, ფიქრობდა თუ არა მენეჯერი კარგ საქმეს აკეთებდა, მან თქვა: ”75,000 დოლარის
ხელფასისთვის, რომელსაც მე ვუხდი მენეჯერს ყოველწლიურად, მენეჯერი კარგ საქმეს უნდა აკეთებდეს. ”

ბატონი O თვლის, რომ მენეჯერი „კარგ საქმეს უნდა აკეთებდეს“. ეს არის ის, როგორიც მას სურს იყოს სამყარო. მაგრამ ინდივიდები ხშირად მოტივირებული არიან პირადი ინტერესებით. ეს
არ ნიშნავს იმას, რომ ადამიანები არასოდეს მოქმედებენ სიკეთით ან ქველმოქმედებით, არამედ ის, რომ ადამიანური ბუნება ისეთია, რომ ადამიანები ბუნებრივად მიდრეკილნი არიან იზრუნონ საკუთარ
ინტერესებზე. ბატონი O-ს მენეჯერული ეკონომიკის კურსი რომ გავლილიყო, იცოდა, როგორ მიეცა მენეჯერს სტიმული, გაეკეთებინათ ის, რაც მისტერ ო-ს ინტერესებშია. მთავარია ისეთი მექანიზმის
შემუშავება, რომ თუ მენეჯერი გააკეთებს იმას, რაც მის ინტერესებშია, ის ირიბად გააკეთებს იმას, რაც საუკეთესოა ბ-ნ ო-სთვის.

მას შემდეგ, რაც მისტერ ო ფიზიკურად არ იმყოფება რესტორანში მენეჯერის თვალყურის დევნებისთვის, მას არ აქვს საშუალება იცოდეს, რას აპირებს მენეჯერი. მართლაც, რესტორანში
დროის გატარების უქონლობამ აიძულა იგი თავიდან დაექირავებინა მენეჯერი. რა სახის სტიმული შექმნა მან მენეჯერს წელიწადში 75000 დოლარის გადახდით? მენეჯერი იღებს 75000 დოლარს
წელიწადში, მიუხედავად იმისა, დებს 12-საათიან თუ 2-საათიან დღეებში. მენეჯერი არ იღებს ჯილდოს შრომისმოყვარეობისთვის და არ ემუქრება ჯარიმა, თუ ის ვერ მიიღებს საფუძვლიან
მენეჯერულ გადაწყვეტილებებს. მენეჯერი იღებს იმავე 75000 დოლარს, მიუხედავად რესტორნის მომგებიანობისა.

საბედნიეროდ, ბიზნესის მფლობელთა უმეტესობას ესმის ახლავე აღწერილი პრობლემა. მსხვილი კორპორაციების მფლობელები არიან აქციონერები და უმეტესობა არასოდეს დგამს ფეხს
კომპანიის ადგილზე. როგორ აძლევენ ისინი აღმასრულებელ დირექტორებს (CEO) სტიმულს, რომ იყვნენ ეფექტური მენეჯერები? ძალიან მარტივად, ისინი აწვდიან მათ
„სტიმულირების გეგმებს“ ბონუსების სახით. ეს ბონუსები პირდაპირპროპორციულია ფირმის მომგებიანობასთან. თუ ფირმა კარგად მუშაობს, აღმასრულებელი დირექტორი იღებს დიდ
ბონუსს.
თუ ფირმა ცუდად მუშაობს, აღმასრულებელი დირექტორი არ იღებს ბონუსს და რისკავს აქციონერების მიერ სამსახურიდან გათავისუფლებას. ამ ტიპის წახალისება ასევე არის დაბალ დონეზე ფირმებში. ზოგიერთი
პირი იღებს საკომისიოს იმ შემოსავლის საფუძველზე, რომელიც მათ ქმნიან ფირმის მფლობელისთვის. თუ ისინი მცირე ძალისხმევას მოიხმარენ, მცირე ანაზღაურებას იღებენ; თუ ისინი დიდ
ძალისხმევას და ამით გამოიმუშავებენ ბევრ გაყიდვას, ისინი იღებენ დიდ საკომისიოს.

მენეჯერული ეკონომიკის მიზანია მოგაწოდოთ უნარების ფართო სპექტრი, რაც საშუალებას მოგცემთ მიიღოთ სწორი ეკონომიკური გადაწყვეტილებები და შექმნათ შესაბამისი
სტიმული შიგნით.
Machine Translated by Google

მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 11

თქვენი ორგანიზაცია. ჩვენ დავიწყებთ იმ ვარაუდით, რომ ყველა, ვისთანაც თქვენ შეხვალთ, ხარბია, ანუ დაინტერესებულია მხოლოდ საკუთარი პირადი ინტერესებით. ასეთ შემთხვევაში წახალისების გაგება
აუცილებელია. რა თქმა უნდა, ეს ყველაზე უარესი სცენარია; უფრო სავარაუდოა, რომ ზოგიერთი თქვენი საქმიანი კონტაქტები არ იქნება ეგოისტურად მიდრეკილი. თუ ასე გაგიმართლათ,
თქვენი საქმე უფრო ადვილი იქნება.

ბაზრების გაგება
ზოგადად მიკროეკონომიკის და, კერძოდ, მენეჯერული ეკონომიკის შესწავლისას, მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ , რომ ბაზარზე ყველა გარიგებას ორი მხარე აქვს: საქონლის ყოველ მყიდველს აქვს
შესაბამისი გამყიდველი. ამრიგად, საბაზრო პროცესის საბოლოო შედეგი დამოკიდებულია ბაზარზე მყიდველებისა და გამყიდველების შედარებით ძალაზე. მომხმარებელთა და მწარმოებლების
ძალაუფლება, ანუ ვაჭრობის პოზიცია ბაზარზე შემოიფარგლება მეტოქეობის სამი წყაროთ , რომლებიც არსებობს ეკონომიკურ ტრანზაქციებში: მომხმარებელ-მწარმოებლის მეტოქეობა, მომხმარებელ-
მომხმარებლის მეტოქეობა და მწარმოებელ-მწარმოებლის მეტოქეობა. მეტოქეობის ყოველი ფორმა ემსახურება როგორც დისციპლინური მოწყობილობა, რომელიც წარმართავს საბაზრო პროცესს და
თითოეული მათგანი გავლენას ახდენს სხვადასხვა ბაზარზე სხვადასხვა ზომით . ამრიგად, თქვენი, როგორც მენეჯერის უნარი, მიაღწიოთ შესრულების მიზნებს, დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რამდენად
იმოქმედებს თქვენს პროდუქტზე მეტოქეობის ეს წყაროები.

მომხმარებელ-პროდიუსერის მეტოქეობა
მომხმარებელთა და მწარმოებელთა მეტოქეობა ხდება მომხმარებელთა და მწარმოებლების კონკურენტული ინტერესების გამო. მომხმარებლები ცდილობენ მოლაპარაკებას ან იპოვონ დაბალი ფასები,
ხოლო მწარმოებლები ცდილობენ მოლაპარაკებას მაღალ ფასებზე. ძალიან თავისუფალი გაგებით, მომხმარებლები ცდილობენ მწარმოებლების „გატეხვას“, ხოლო მწარმოებლები ცდილობენ მომხმარებლების
„გათიშვას“. რა თქმა უნდა, ამ პარტიების მიზნების მიღწევის უნარს აქვს შეზღუდვები. თუ მომხმარებელი გვთავაზობს ძალიან დაბალ ფასს, მწარმოებელი უარს იტყვის მომხმარებლისთვის პროდუქტის მიყიდვაზე.
ანალოგიურად, თუ მწარმოებელი ითხოვს ფასს, რომელიც აღემატება მომხმარებლის მიერ საქონლის შეფასებას , მომხმარებელი უარს იტყვის საქონლის შეძენაზე. ეს ორი ძალა უზრუნველყოფს საბაზრო პროცესის
ბუნებრივ შემოწმებას და წონასწორობას იმ ბაზრებზეც კი, რომლებშიც პროდუქტს გვთავაზობს ერთი ფირმა (მონოპოლისტი). ამ ტიპის მეტოქეობის საილუსტრაციო მაგალითია ფასზე ჩვეულებრივი ვაჭრობა
მანქანის პოტენციურ მყიდველსა და გამყიდველს შორის.

მომხმარებელთა და მომხმარებელთა მეტოქეობა

მეტოქეობის მეორე წყარო, რომელიც მართავს ბაზრის პროცესს, ხდება მომხმარებლებში.
მომხმარებელ-მომხმარებელთა მეტოქეობა ამცირებს მომხმარებელთა მოლაპარაკების ძალას ბაზარზე.
ის წარმოიქმნება დეფიციტის ეკონომიკური დოქტრინის გამო. როდესაც საქონლის შეზღუდული რაოდენობა ხელმისაწვდომია, მომხმარებლები კონკურენციას გაუწევენ ერთმანეთს ხელმისაწვდომი საქონლის
შეძენის უფლებისთვის. მომხმარებლები, რომლებიც მზად არიან გადაიხადონ ყველაზე მაღალი ფასი მწირი საქონლისთვის , აჭარბებენ სხვა მომხმარებლებს საქონლის მოხმარების უფლებისთვის. კიდევ
ერთხელ, მეტოქეობის ეს წყარო არის იმ ბაზრებზეც კი, სადაც ერთი ფირმა ყიდის პროდუქტს. მომხმარებლის კარგი მაგალითი -
მომხმარებელთა მეტოქეობა არის აუქციონი, თემა, რომელსაც დეტალურად განვიხილავთ მე-12 თავში.

პროდიუსერ-პროდიუსერის მეტოქეობა
მეტოქეობის მესამე წყარო ბაზარზე არის მწარმოებლისა და მწარმოებლის მეტოქეობა. მეტოქეობის სხვა ფორმებისგან განსხვავებით, ეს დისციპლინური მოწყობილობა ფუნქციონირებს მხოლოდ მაშინ, როდესაც
პროდუქტის რამდენიმე გამყიდველი კონკურენციას უწევს ბაზარზე. იმის გათვალისწინებით, რომ მომხმარებლები მწირია, მწარმოებლები კონკურენციას უწევენ ერთმანეთს ხელმისაწვდომი მომხმარებლის
მომსახურების უფლებისთვის. ის ფირმები, რომლებიც სთავაზობენ საუკეთესო ხარისხის პროდუქტს ყველაზე დაბალ ფასად, იღებენ უფლებას მოემსახურონ მომხმარებელს. მაგალითად, როდესაც ორი
ბენზინგასამართი სადგური, რომელიც მდებარეობს ერთმანეთისგან ქუჩის მოპირდაპირე მხარეს, კონკურენციას უწევს ფასში, ისინი ჩართულნი არიან მწარმოებლისა და მწარმოებლის
დაპირისპირებაში.
Machine Translated by
12
თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

მთავრობა და ბაზარი
როდესაც ბაზრის ორივე მხარეს აგენტები აღმოჩნდებიან არახელსაყრელ მდგომარეობაში საბაზრო პროცესში, ისინი ცდილობენ აიძულონ მთავრობა ჩაერიოს მათი სახელით. მაგალითად,
ელექტროენერგიის ბაზარს ზოგიერთ ქალაქში ახასიათებს ელექტროენერგიის ერთადერთი ადგილობრივი მიმწოდებელი და, შესაბამისად, არ არსებობს მწარმოებლისა და მწარმოებლის
მეტოქეობა. მომხმარებელთა ჯგუფებს შეუძლიათ წამოიწყონ ქმედება კომუნალური მომსახურების კომისიის მიერ, რათა შეზღუდონ კომუნალური კომპანიების ძალა ფასების დადგენაში.
ანალოგიურად, მწარმოებლებს შეუძლიათ ლობირება გაუწიონ მთავრობის დახმარებას, რათა მათ მოათავსონ უკეთეს ვაჭრობის პოზიცია მომხმარებლებთან და უცხოელ მწარმოებლებთან
შედარებით. ამრიგად, თანამედროვე ეკონომიკებში მთავრობა ასევე თამაშობს როლს
საბაზრო პროცესის დისციპლინირებაში. მე-14 თავი იკვლევს, თუ როგორ მოქმედებს მთავრობა მენეჯერულ გადაწყვეტილებებზე.

აღიარეთ ფულის დროული ღირებულება

მრავალი გადაწყვეტილების მიღების დრო გულისხმობს უფსკრული პროექტის ხარჯების გაღებასა და პროექტის სარგებლის მიღების დროს შორის. ამ შემთხვევებში
მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ $1 დღეს უფრო მეტი ღირს, ვიდრე $1 მომავალში მიღებული. მიზეზი მარტივია: მომავალში 1$-ის მიღების ოპტიმალური ღირებულება
არის დაკარგული პროცენტი, რომელიც შეიძლება მიიღოთ, თუ დღეს მიღებული 1$. ეს
შესაძლებლობა ღირებულება ასახავს ფულის დროის ღირებულებას. იმისთვის, რომ სწორად გავითვალისწინოთ შემოსულობებისა და ხარჯების დრო, მენეჯერმა უნდა გაიგოს არსებული ღირებულების
ანალიზი.
ფულის დროის ღირებულება
ის ფაქტი, რომ 1 დოლარი დღეს ღირს 1
დოლარზე მეტი, რომელიც მიიღება
მომავალში.

დღევანდელი ღირებულების ანალიზი

მომავალში მიღებული თანხის ამჟამინდელი ღირებულება (PV) არის თანხა, რომელიც უნდა განხორციელდეს დღეს არსებული საპროცენტო განაკვეთით მოცემული მომავალი
ღირებულების შესაქმნელად. მაგალითად, დავუშვათ, რომ ვინმემ შემოგთავაზეთ $1,10 დღეიდან ერთი წლის შემდეგ. რა არის დღევანდელი ღირებულება (დღევანდელი
ამჟამინდელი ღირებულება
ღირებულება) $1.10, რომელიც უნდა მიიღოთ დღეიდან ერთი წლის შემდეგ? გაითვალისწინეთ, რომ თუ დღეს შეძლებთ $1.00 ინვესტიციას გარანტირებული საპროცენტო
თანხა, რომელიც უნდა
განხორციელდეს დღეს განაკვეთით 10 პროცენტით, ერთი წლის
არსებული საპროცენტო განაკვეთით შემდეგ $1.00 იქნება $1.00 × 1.1 = $1.10. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ერთი წლის განმავლობაში, თქვენი $1.00
მოცემული
მომავალი ღირებულების შესაქმნელ ად .
მ იი ღებს $.10 პროცენტს. ამრიგად, როდესაც საპროცენტო განაკვეთი 10 პროცენტია, მომავალში 1,10 დოლარის მიღების ამჟამინდელი ღირებულება არის 1,00 აშშ
დოლარი.
უფრო ზოგადი ფორმულა შემდეგია:

ფორმულა (აწმყო ღირებულება). მომავალი ღირებულების (FV) დღევანდელი ღირებულება (PV) მიღებული n წლის განმავლობაში არის

FV
PV = (1 1)
(1 +
i)n

სადაც i არის საპროცენტო განაკვეთი, ან სახსრების შესაძლო ღირებულება.

მაგალითად, ამჟამინდელი ღირებულება $100.00 10 წელიწადში, თუ საპროცენტო განაკვეთი არის 7 პროცენტი, არის
$50,83 მას შემდეგ

PV = $100 $100
= = $50,83
(1 + 1.9672

.07)10
ეს არსებითად ნიშნავს, რომ თუ დღეს 50,83 აშშ დოლარის ინვესტიციას განახორციელებთ 7 პროცენტიანი საპროცენტო განაკვეთით,

10 წელიწადში თქვენი ინვესტიცია 100 დოლარი იქნება.

გაითვალისწინეთ, რომ საპროცენტო განაკვეთი ჩნდება 1–1 განტოლების გამოხატვის მნიშვნელში. ეს ნიშნავს, რომ რაც უფრო მაღალია საპროცენტო
განაკვეთი, მით უფრო დაბალია მომავალი თანხის
მიმდინარე ღირებულება და პირიქით. მომავალი გადახდის ამჟამინდელი ღირებულება ასახავს განსხვავებას სამომავლო ღირებულებას (FV) და ლოდინის
შესაძლებლობის ღირებულებას (OCW): PV = FV OCW.
ინტუიციურად, რაც უფრო მაღალია საპროცენტო განაკვეთი, მით უფრო მაღალია მომავლის მიღების ლოდინის შესაძლებლობა
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 13

თანხა და, შესაბამისად, უფრო დაბალია მომავალი თანხის დღევანდელი ღირებულება. მაგალითად, თუ საპროცენტო განაკვეთი ნულის ტოლია, ლოდინის ოპტიმალური ღირებულება
ნულის ტოლია, ხოლო დღევანდელი და მომავალი
ღირებულება ემთხვევა ერთმანეთს. ეს შეესაბამება 1–1 განტოლებას, რადგან PV = FV , როდესაც საპროცენტო განაკვეთი ნულის ტოლია.
მომავალი თანხის ამჟამინდელი ღირებულების ძირითადი იდეა შეიძლება გავრცელდეს სამომავლო გადახდების სერიაზე. მაგალითად, თუ გპირდებით FV1 ერთ
წელს მომავალში, FV2 ორ წელს მომავალში და ასე შემდეგ n წლის განმავლობაში, მომავალი გადახდების ამ ჯამის დღევანდელი ღირებულება არის

PV = FV FV2 FV3 FVn

+ + ···+
1 +
(1 + ი)1 (1 + ი)2 (1 + (1 + i)n
i)3

ფორმულა (ნაკადის ახლანდელი ღირებულება). როდესაც საპროცენტო განაკვეთი არის i, მომავალი გადახდების ნაკადის მიმდინარე ღირებულება FV1, FV2, . . . ,
FVn არის

PV = ნ FVt
t=1 (1 +
i)t
შემოსავლის ნაკადის ამჟამინდელი ღირებულების გათვალისწინებით, რომელიც წარმოიქმნება პროექტიდან, შეიძლება ადვილად გამოვთვალოთ პროექტის წმინდა მიმდინარე
ღირებულება. პროექტის წმინდა მიმდინარე ღირებულება (NPV) არის უბრალოდ პროექტის მიერ გენერირებული შემოსავლის ნაკადის მიმდინარე ღირებულება (PV) მინუს პროექტის წმინდა მიმდინარე ღირებულება პროექტის მიერ წარმოქმნილი
მიმდინარე ღირებულება (C0) : NPV = PV C0. თუ პროექტის წმინდა ამჟამინდელი ღირებულება დადებითია, მაშინ პროექტი მომგებიანია, რადგან პროექტიდან მიღებული შემოსავლის შემოსავლის ნაკადის ამჟამინდელი
დღევანდელი ღირებულება აღემატება პროექტის მიმდინარე ღირებულებას. მეორეს მხრივ, მენეჯერმა უნდა უარყოს პროექტი, რომელსაც აქვს უარყოფითი წმინდა მიმდინარე ღირებულება, ღირებულება პროექტის მიმდინარე
რადგან ასეთი პროექტის ღირებულება აღემატება იმ შემოსავლის ნაკადის ამჟამინდელ ღირებულებას, რომელიც გამოიმუშავებს პროექტს. ღირებულების გამოკლებით.

ფორმულა (წმინდა დღევანდელი ღირებულება). დავუშვათ, რომ C0 დოლარის ჩარიცხვით პროექტში დღეს, ფირმა გამოიმუშავებს შემოსავალს FV1 ერთი წლის
განმავლობაში, FV2 ორი წლის განმავლობაში და ასე შემდეგ n წლის განმავლობაში. თუ საპროცენტო განაკვეთი არის i, პროექტის წმინდა მიმდინარე ღირებულება არის

NPV = F V FV2 FV3 FVn

+ + ···+ - C0
1+
(1 + ი)1 (1 + ი)2 (1 + (1 + i)n
i)3

დემონსტრაციის პრობლემა 1–1

Automated Products-ის მენეჯერი განიხილავს ახალი აპარატის შეძენას, რომელიც ეღირება $300,000 და აქვს სარგებლობის ვადა ხუთი წელი. მანქანა გამოიმუშავებს (წლ
მე-5 წლებში. როგორია აპარატის ხარჯების დაზოგვის ამჟამინდელი ღირებულება. თუ საპროცენტო განაკვეთი 8 პროცენტია?
უნდა იყიდოს თუ არა მენეჯერმა მანქანა?

პასუხი:

ახალ მანქანაზე დღეს $300,000 დახარჯვით, ფირმა შეამცირებს ხარჯებს $365,000 ხუთი წლის განმავლობაში. თუმცა, ხარჯების დაზოგვის ამჟამინდელი ღირებ
PV = 50,000 60,000 + +

75000 + 90 000 + 90000 = 284679$

1.08 1.082 1.0831.0841.085

შესაბამისად, ახალი აპარატის წმინდა მიმდინარე ღირებულება არის

NPV = PV - C0 = $284,679 - $300,000 = - $15,321

ვინაიდან აპარატის წმინდა მიმდინარე ღირებულება უარყოფითია, მენეჯერმა არ უნდა შეიძინოს მანქანა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მენეჯერს შეეძლო 30
Machine Translated by
14 თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

განუსაზღვრელი ვადით მცხოვრები აქტივების ამჟამინდელი ღირებულება

ზოგიერთი გადაწყვეტილება წარმოშობს ფულად ნაკადებს, რომლებიც გრძელდება განუსაზღვრელი ვადით. მაგალითად, განიხილეთ აქტივი, რომელიც წარმოქმნის ფულად ნაკადს
CF0 დღეს, CF1 დღეიდან ერთი წლის შემდეგ, CF2 ორი წლის შემდეგ და ასე შემდეგ განუსაზღვრელი ვადით. თუ საპროცენტო განაკვეთი არის i, აქტივის ღირებულება მოცემულია ამ
ფულადი ნაკადების ამჟამინდელი ღირებულებით:
CF1 CF2 CF3
PVAsset = CF0 + + + +···
(1 + მე) (1 + ი)2 (1 + i)3
მიუხედავად იმისა, რომ ეს ფორმულა შეიცავს ტერმინებს, რომლებიც გრძელდება განუსაზღვრელი ვადით, მომავალი ფულადი

ნაკადების გარკვეული შაბლონებისთვის შეიძლება ადვილად გამოვთვალოთ აქტივის მიმდინარე ღირებულება . მაგალითად , დავუშვათ, რომ მიმდინარე რენტის ფულადი ნაკადი არის ნულოვანი (CF0 = 0)

და რომ ყველა მომავალი ფულადი ნაკადი იდენტურია (CF1 = C=F2 ................................................................................................................................................................................ ).

ამ შემთხვევაში, აქტივი წარმოქმნის იდენტური ფულადი ნაკადების მუდმივ ნაკადს ყოველი პერიოდის
ბოლოს. თუ თითოეული მომავალი ფულადი ნაკადი არის CF, აქტივის ღირებულება არის მარადიულობის ამჟამინდელი ღირებულება :
CF CF CF
PVPerpetuity + + +···
= (1 + (1 + ი)2 (1 + ი)3
i)
= CF
მე

ასეთი აქტივის მაგალითები მოიცავს უვადო ობლიგაციებს და პრივილეგირებულ აქციებს. თითოეული ეს აქტივი უხდის მფლობელს ფიქსირებულ თანხას ყოველი პერიოდის ბოლოს,
განუსაზღვრელი ვადით. ამ ფორმულის საფუძველზე, მუდმივი ობლიგაციის ღირებულება, რომელიც მფლობელს უხდის $100 ყოველი წლის ბოლოს, როდესაც საპროცენტო
განაკვეთი დაფიქსირდა 5 პროცენტზე, მოცემულია

CF
$100
PV მარადიული კავშირი = =
= $2000
მე
.05
ამჟამინდელი ღირებულების ანალიზი ასევე სასარგებლოა ფირმის ღირებულების დასადგენად , რადგან ფირმის ღირებულება არის ფირმის ფიზიკური, ადამიანური და არამატერიალური
აქტივების მიერ წარმოქმნილი მოგების ნაკადის (ფულადი ნაკადების) მიმდინარე ღირებულება. კერძოდ, თუ π0 არის ფირმის მოგების ამჟამინდელი დონე, π1 არის მომავალი წლის მოგება
და ასე შემდეგ, მაშინ ფირმის ღირებულება არის
π1 π2 π3
PVFirm = π0 + + + +···
(1 + მე) (1 + ი)2 (1 + i)3
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ფირმის ღირებულება დღეს არის მისი მიმდინარე და მომავალი მოგების ამჟამინდელი ღირებულება. იმდენად, რამდენადაც ფირმა არის „მუდმივი კონცერნი“, რომელიც
ცოცხლობს მისი დამფუძნებლის გარდაცვალების შემდეგაც, ფირმის საკუთრება წარმოადგენს პრეტენზიას აქტივებზე განუსაზღვრელი მოგების ნაკადით.
გაითვალისწინეთ, რომ ფირმის ღირებულება ითვალისწინებს მენეჯერული გადაწყვეტილებების
გრძელვადიან გავლენას მოგებაზე. როდესაც ეკონომისტები ამბობენ, რომ ფირმის მიზანია მაქსიმალური მოგება, ეს უნდა გვესმოდეს, რომ ფირმის მიზანია მისი
ღირებულების მაქსიმიზაცია, რაც არის მიმდინარე და მომავალი მოგების ამჟამინდელი ღირებულება.

მოგების მაქსიმიზაცია
პრინციპი მოგების მაქსიმიზაცია ნიშნავს ფირმის ღირებულების მაქსიმიზაციას, რაც არის მიმდინარე და მომავალი მოგების ამჟამინდელი ღირებულება.

მიუხედავად იმისა, რომ ამ წიგნის ფარგლებს სცილდება ყველა იმ ინსტრუმენტის წარმოდგენა, რომელსაც უოლ სტრიტის ანალიტიკოსები იყენებენ ფირმების ღირებულების
შესაფასებლად, შესაძლებელია რამდენიმე
გამარტივებული ვარაუდის გაკეთებით ჩაითვალოს ჩართული საკითხები. დავუშვათ, ფირმის მიმდინარე მოგება არის π0 და ეს მოგება
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 15

ჯერ არ არის გადახდილი აქციონერებისთვის დივიდენდების სახით. წარმოიდგინეთ, რომ მოსალოდნელია, რომ ეს მოგება გაიზრდება ყოველწლიურად გ პროცენტის მუდმივი

ტემპით და რომ მოგების ზრდა ნაკლებია საპროცენტო განაკვეთზე (g < i). ამ შემთხვევაში, მოგება დღეიდან ერთი წლის შემდეგ იქნება (1 + გ) π0, მოგება დღეიდან ორი
2
წლის შემდ ეπგ0იქდნეაბაა ს(1ე+შგე) მდეგ. ფირმის ღირებულება, ამ დაშვებებით, არის

PVFirm = π0 +
π0 (1 + გ) + π0 (1 + გ) 2 + π0 (1 + გ) 3 + · · ·
(1 + მე) 2
(1 + მე)
3
(1 + მე)

1 + ი
= π0( _ მე - გ)
მოცემული საპროცენტო განაკვეთისა და ფირმის ზრდის ტემპისთვის, აქედან გამომდინარეობს, რომ ფირმის სიცოცხლის ღირებულების მაქსიმიზაცია (გრძელვადიანი მოგება) უდრის
ფ0 ფირმის მიმდინარე (მოკლევადიანი) მოგების მაქსიმიზაციას.
შეიძლება გაგიკვირდეთ, როგორ იცვლება ეს ფორმულა, თუ მიმდინარე მოგება უკვე გადახდილია
დივიდენდების სახით. ამ შემთხვევაში, ფირმის მიმდინარე ღირებულება არის მომავალი მოგების ამჟამინდელი ღირებულება (რადგან მიმდინარე მოგება უკვე
გადახდილია). ფირმის ღირებულება მისი მიმდინარე მოგების დივიდენდების სახით გადახდისთანავე (ე.წ. ex-dividend date) შეიძლება მიღებულ იქნას,
უბრალოდ π0 გამოკლებით განტოლებიდან:

ყოფილი დივიდენდი
= PVFirm π0
PVF

ეს შეიძლება გამარტივდეს შემდეგი ფორმულის მისაღებად:

1 + გ
ყოფილი დივიდენდი

PVFirm
= π0( _ მე - გ )
ამრიგად, სანამ საპროცენტო განაკვეთი და ზრდის ტემპი მუდმივია, მიმდინარე მოგების მაქსიმიზაციის სტრატეგია ასევე ზრდის ფირმის ღირებულებას
ექსდივიდენდის დღეს.

მოკლევადიანი მოგების მაქსიმიზაცია შესაძლოა გრძელვადიანი მოგების მაქსიმიზაცია

თუ მოგების ზრდის ტემპი საპროცენტო განაკვეთზე ნაკლებია და ორივე მუდმივია, მიმდინარე (მოკლევადიანი) მოგების მაქსიმიზაცია იგივეა რაც გრძელვადიანი მო
პრინციპი

დემონსტრაციის პრობლემა 1–2

დავუშვათ, რომ საპროცენტო განაკვეთი არის 10 პროცენტი და მოსალოდნელია, რომ ფირმა გაიზრდება 5 პროცენტით უახლოეს მომავალში. ფირმის ამჟამინდელი მოგება 100 მ
(ა) რა არის ფირმის ღირებულება (მისი მიმდინარე და მომავალი შემოსავლების ამჟამინდელი ღირებულება)?
(ბ) რა არის ფირმის ღირებულება დივიდენდის გადახდისთანავე მისი მიმდინარე მოგების ტოლი?
პასუხი:

(ა) ფირმის ღირებულება არის

π0 (1 + გ) π0 (1 + გ) 2π0 (1 + გ) 3
PVFirm = π0 + (1 + მე) + + + · · ·
1 + ი (1 + მე)2(1 + მე) 3

= π0 ( _მე - გ)
1 + .1
= $100( _.1 .05) = (100$)(22) = 2200 მილიონი აშშ დოლარი
Machine Translated by
16
თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

(ბ) ფირმის ღირებულება ექსდივიდენდის დღეს არის ეს თანხა (2200 მილიონი აშშ დოლარი) ნაკლები
ქირის მოგება გადახდილი დივიდენდების სახით (100 მილიონი დოლარი), ან 2100 მილიონი დოლარი. ალტერნატიულად, ეს შეიძლება გამოითვალოს როგორც

ყოფილი დივიდენდი
1 + გ
PVFi = π0( _ მე - გ )
1 + .05
= (100$) ( _ .1 .05) = ($100)(21) = $2,100 მილიონი

INSIDE BUSINESS 1–3

ჯეტ სეტთან შეერთება

ცოტა ხნის წინ, ავიაკომპანიამ შესთავაზა სტანდარტული ერთწლიანი წევრი გემი თავის ავიახაზების კლუბში 450 დოლარად.
გადაიხადეს დღეს. თუ იხდით ყოველ სამ თვეში, დღეს იხდით $120,
ალტერნატიულად, შეგიძლიათ შეიძინოთ სამთვიანი წევრობა 120 დოლარად. ბევრი მამაკაცი
და აღმასრულებელი უერთდება საჰაერო კლუბებს, რადგან ისინი სთავაზობენ წყნარ ადგილს სამუშაოდ ან დასასვენებლად $120 სამ თვეში, $120 ექვს თვეში და $120 ცხრა თვეში. წელიწადში 8 პროცენტიანი საპროცენტო
გზის დროს; ამდენად, განაკვეთის გათვალისწინებით, რაც ითარგმნება კვარტალური განაკვეთით 2 პროცენტით, გადახდების
ამჟამინდელი ღირებულება არის
პროდუქტიულობა გაუმჯობესებულია. $120 $120 $120
PV = $120 + +
დავუშვათ, რომ გსურს კლუბში გაწევრიანება ერთი წლით. უნდა გადაიხადოთ წინასწარი $450 საკომისიო ერთწლიანი + 3
1.02 2 (1.02)
(1.02)
წევრობისთვის ან
ან
იყიდოთ ოთხი სამთვიანი წევრობა თითო $120-ად, მთლიანი გადასახდელებისთვის $480?
სიმარტივისთვის, დავუშვათ, რომ PV = 120 + 117.65 + 115.34 + 113.08
= $466,07
ავიაკომპანია მომავალ წელს არ შეცვლის სამთვიან გადასახადს 120 აშშ დოლარის ოდენობით.
გარეგნულად, როგორც ჩანს, თქვენ დაზოგავთ $30 ერთწლიანი წევრობის წინასწარ გადახდით.
ამრიგად, მიმდინარე ღირებულების თვალსაზრისით, თქვენ დაზოგავთ 16,07 აშშ დოლარს, თუ წინასწარ გადაიხდით
მაგრამ ეს მიდგომა უგულებელყოფს ფულის დროის ღირებულებას. არის თუ არა მთელი წლის წინასწარ
წლიურ წევრობას. თუ გსურთ გაწევრიანება ერთი წლით და ველით, რომ სამთვიანი გადასახადი ან დარჩება მუდმივი ან

გადახდა მომგებიანი, თუ ფულის დროის ღირებულებას ითვალისწინებთ? გაიზრდება მომდევნო წლის განმავლობაში, უმჯობესია გადაიხადოთ წინასწარ.
წევრობის ღირებულების ამჟამინდელი ღირებულება, თუ თქვენ იხდით ერთი წლის წინასწარ არის $450,
ამჟამინდელი საპროცენტო განაკვეთის გათვალისწინებით, ავიაკომპანია კარგ
რადგან მთელი ეს ფული არის
გარიგებას გვთავაზობს, მაგრამ დანაზოგის ამჟამინდელი ღირებულება არის $16,07 და არა $30.

მიუხედავად იმისა, რომ ფირმის ამჟამინდელი ღირებულების ცნება ძალიან ზოგადია, ზემოთ წარმოდგენილი გამარტივებული ფორმულა ეფუძნება დაშვებას, რომ ფირმის მოგების
ზრდის ტემპი მუდმივია. თუმცა, სინამდვილეში, ფირმის საინვესტიციო და მარკეტინგული სტრატეგიები გავლენას მოახდენს მის ზრდის ტემპზე. უფრო მეტიც, კონკურენტების მიერ
გამოყენებული სტრატეგიები ზოგადად გავლენას მოახდენს ფირმის ზრდის ტემპზე. ასეთ შემთხვევებში, არ არის შემცვლელი ზოგადი დღევანდელი ღირებულების ფორმულისა და
სტრატეგიების გაგებისთვის, რომლებიც დროთა განმავლობაში განსხვავებულ გავლენას ახდენს მოგებაზე, განხილული ამ წიგნის შემდეგ თავებში.

გამოიყენეთ მარგინალური ანალიზი

მარგინალური ანალიზი არის მენეჯმენტის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი - ინსტრუმენტი, რომელსაც განმეორებით გამოვიყენებთ ამ ტექსტის განმავლობაში
ალტერნატიულ კონტექსტში. მარტივად რომ ვთქვათ, ზღვრული ანალიზი აცხადებს, რომ ოპტიმალური მენეჯერული გადაწყვეტილებები მოიცავს გადაწყვეტილების ზღვრული (ან
დამატებითი) სარგებლის შედარებას ზღვრულ (ან დამატებით) ხარჯებთან. მაგალითად, ამ კურსისთვის სწავლის ოპტიმალური რაოდენობა განისაზღვრება თქვენი კლასის (1) გაუმჯობესების
შედარებით, რომელიც
Machine Translated by
17

დამატებითი საათის სწავლის შედეგი და (2) დამატებითი საათის სწავლის დამატებითი ხარჯები. სანამ დამატებითი საათის სწავლის სარგებელი აღემატება დამატებითი
საათის სწავლის ხარჯებს, მომგებიანია სწავლის გაგრძელება. თუმცა, როგორც კი სწავლის დამატებითი საათი უფრო მეტ ხარჯებს მატებს, ვიდრე სარგებელს,
თქვენ უნდა შეწყვიტოთ სწავლა.
უფრო ზოგადად, მოდით B(Q) აღვნიშნოთ ზოგიერთი ცვლადის Q ერთეულებიდან მიღებული ჯამური სარგებელი, რომელიც მენეჯერის კონტროლს ექვემდებარება.
ეს ძალიან ზოგადი იდეაა: B(Q) შეიძლება იყოს შემოსავალი, რომელსაც ფირმა გამოიმუშავებს Q ერთეულების გამომუშავებით; ეს შეიძლება იყოს სარგებელი, რომელიც
დაკავშირებულია გაჭირვებულთათვის საკვების Q ერთეულების დარიგებასთან; ან, ჩვენი წინა მაგალითის კონტექსტში, ის შეიძლება წარმოადგენდეს გამოცდისთვის Q საათის
შესწავლით მიღებულ სარგებელს . მოდით C(Q) წარმოადგენს Q-ის შესაბამისი დონის ჯამურ ხარჯებს. გადაწყვეტილების პრობლემის ბუნებიდან გამომდინარე, C(Q) შეიძლება იყოს
Q ერთეულის წარმოების ფირმის ჯამური ღირებულება, საკვების
ჯამური ღირებულება. გაჭირვებულთათვის Q ერთეული საკვების მიწოდების ბანკი ან გამოცდისთვის Q საათის სწავლის ჯამური ღირებულება .

დისკრეტული გადაწყვეტილებები
ჩვენ პირველ რიგში განვიხილავთ სიტუაციას, როდესაც მენეჯერული კონტროლის ცვლადი დისკრეტულია. ამ შემთხვევაში, მენეჯერი აწყდება ვითარებას, რომელიც შეჯამებულია
ცხრილის 1-1-დან მე-3 სვეტებში. გაითვალისწინეთ, რომ მენეჯერს არ შეუძლია გამოიყენოს Q- ის წილადი ერთეულები ; შესაძლებელია მხოლოდ მთელი მნიშვნელობები. ეს
ასახავს პრობლემის დისკრეტულ ბუნებას. წარმოების გადაწყვეტილების კონტექსტში, Q შეიძლება იყოს წარმოებული გალონილების სასმელის რაოდენობა. მენეჯერმა უნდა
გადაწყვიტოს რამდენი გალონი გამაგრილებელი სასმელის წარმოება (0, 1, 2 და ასე შემდეგ), მაგრამ არ შეუძლია აირჩიოს წილადი ერთეულების წარმოება (მაგალითად, ერთი
პინტი). ცხრილი 1–1 მე-2 სვეტში მოცემულია ჰიპოთეტური მონაცემები მთლიანი სარგებლის შესახებ; სვეტი 3 იძლევა ჰიპოთეტურ მონაცემებს მთლიანი ხარჯებისთვის.
დავუშვათ, მენეჯერის მიზანია მაქსიმალურად გაზარდოს წმინდა სარგებელი

N(Q) = B(Q) - C(Q),

ცხრილი 1–1
საკონტროლო ცვლადის ოპტიმალური დონის განსაზღვრა: დისკრეტული შემთხვევა
Machine Translated by
18 თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

რომლებიც წარმოადგენენ მთლიანი სარგებლის პრემიას ხელმძღვანელობითი კონტროლის ცვლადის Q ერთეულების გამოყენების ჯამურ ხარჯებთან შედარებით Q. ჩვენი
ჰიპოთეტური მაგალითისთვის წმინდა სარგებელი
- N(Q) მოცემულია ცხრილის 4 სვეტში 1-1. გაითვალისწინეთ, რომ მე-4 სვეტის წმინდა სარგებელი მაქსიმალურია, როდესაც წმინდა სარგებელი უდრის 200-ს, რაც ხდება მაშინ,
როდესაც მენეჯერის მიერ არჩეულია Q- ის 5 ერთეული.
ზღვრული ანალიზის მნიშვნელობის საილუსტრაციოდ წმინდა სარგებლის მაქსიმიზაციაში, სასარგებლოა რამდენიმე ტერმინის განსაზღვრა. ზღვრული სარგებელი ეხება
ზღვრული სარგებელი დამატებით სარგებელს, რომელიც წარმოიქმნება მენეჯერული კონტროლის ცვლადის დამატებითი ერთეულის გამოყენებით. მაგალითად, Q-ის პირველი ერთეულის ზღვრული
მთლიანი სარგებლის ცვლილება, სარგებელი არის 90, რადგან Q-ის პირველი ერთეული ზრდის მთლიან სარგებელს 0-დან 90-მდე. Q- ის
რომელიც
წარმოიქმნება მენეჯერული

მ ე ო რე ერთეულის ზღვრული სარგებელი არის 80, ვინაიდან Q 1-დან 2-მდე გაზრდა ზრდის მთლიან სარგებელს. 90- დან 170-მდე. Q-MB(Q)- ის თითოეული ერთეულის
კონტროლის Q ცვლადის ცვლილების შედე გა დ .
ზღვრული (დამატებითი) ღირებულება
(MC)
მთლიანი ხარჯების ცვლილება,
რომელიც წარმოიქმნება
მენეჯერული კონტროლის ცვლადის Q
ცვლილებით.
ზღვრული სარგებელი წარმოდგენილია ცხრილი 1-1-ის მე-5 სვეტში.
მეორე მხრივ, ზღვრული ღირებულება არის დამატებითი ხარჯი, რომელიც წარმოიქმნება მენეჯერული კონტროლის ცვლადის დამატებითი ერთეულის გამოყენებით.
ზღვრული ხარჯები - MC(Q) - მოცემულია ცხრილი 1-1- ის მე-6 სვეტში. მაგალითად, Q-ის პირველი ერთეულის ზღვრული ღირებულება არის 10 Q- ის პირველი ერთეულიდან
ზრდის მთლიან ხარჯებს 0-დან 10-მდე. ანალოგიურად, Q- ის მეორე ერთეულის ზღვრული ღირებულება არის 20, ვინაიდან Q- ის 1-დან 2-მდე გაზრდა ზრდის მთლიან ხარჯებს
20-ით (ხარჯები იზრდება 10-დან 30-მდე).
დაბოლოს, Q-ს ზღვრული წმინდა სარგებელი —MNB(Q) —არის წმინდა სარგებლის ცვლილება, რომელიც წარმოიქმნება Q-ის ერთი ერთეულის ცვლილების შედეგად .
მაგალითად, Q-დან 1-მდე გაზრდით , წმინდა სარგებელი იზრდება 0-დან 80-მდე. 1–1 ცხრილის მე-4 სვეტი და, შესაბამისად, Q- ის პირველი ერთეულის ზღვრული
წმინდა სარგებელი არის 80. Q 1-დან 2-მდე გაზრდით, წმინდა სარგებელი იზრდება 80-დან 140-მდე, ასე რომ, ზღვრული წმინდა სარგებელი მეორე ერთეულის გამო. Q არის
60. 1-1 ცხრილის მე-7 სვეტი წარმოადგენს ჩვენი ჰიპოთეტური მაგალითის ზღვრულ წმინდა სარგებელს. გაითვალისწინეთ, რომ ზღვრული წმინდა სარგებელი შეიძლება ასევე
მიღებულ იქნას, როგორც განსხვავება ზღვრულ სარგებელსა და ზღვრულ ხარჯებს შორის:

MNB(Q) = MB(Q) - MC(Q)

ცხრილი 1–1 ინსპექტირება ავლენს შესანიშნავ ნიმუშს სვეტებში. გაითვალისწინეთ, რომ Q- ის 5 ერთეულის გამოყენებით მენეჯერი უზრუნველყოფს წმინდა სარგებლის
მაქსიმიზაციას. Q- ის წმინდა სარგებლის მაქსიმიზაციის დონეზე (5 ერთეული), Q- ის ზღვრული წმინდა სარგებელი ნულის ტოლია. გარდა ამისა, Q (5 ერთეული) წმინდა
სარგებლის მაქსიმალურ დონეზე , ზღვრული სარგებელი უდრის ზღვრულ ხარჯებს (ორივე ტოლია 50-ის ამ მაგალითში). არსებობს მნიშვნელოვანი მიზეზი, რის გამოც MB = MC Q- ს
დონეზე, რაც მაქსიმუმს აძლევს წმინდა სარგებელს: სანამ ზღვრული სარგებელი აღემატება ზღვრულ დანახარჯებს, Q- ის ზრდა უფრო მეტს მატებს მთლიან სარგებელს, ვიდრე
მთლიან ხარჯებს. ამ შემთხვევაში, მენეჯერისთვის მომგებიანია მენეჯერული კონტროლის ცვლადის გამოყენების გაზრდა. განსხვავებულად გამოხატული, როდესაც ზღვრული სარგებელი
აღემატება ზღვრულ ხარჯებს, Q- ის გამოყენების გაზრდის წმინდა სარგებელი დადებითია; მეტი Q გამოყენებით, წმინდა სარგებელი იზრდება. მაგალითად, განიხილეთ Q- ის 1
ერთეულის გამოყენება ცხრილში 1–1. Q- ს 2 ერთეულზე გაზრდით , ჯამური სარგებელი იზრდება 80-ით და ჯამური ხარჯები იზრდება მხოლოდ 20-ით. Q- ის გამოყენების
გაზრდა
1-დან 2 ერთეულამდე მომგებიანია, რადგან ის უფრო მეტ სარგებელს მატებს, ვიდრე მთლიან ხარჯებს.

მარგინალური პრინციპი

წმინდა სარგებლის მაქსიმიზაციის მიზნით, მენეჯერმა უნდა გაზარდოს მენეჯერული კონტროლის ცვლადი იქამდე, სადაც ზღვრული სარგებელი უდრის ზღვრულ ხარჯებს. მენეჯერული
პრინციპი კონტროლის ცვლადის ეს დონე შეესაბამება იმ დონეს, სადაც ზღვრული წმინდა სარგებელი ნულის ტოლია; ამ ცვლადის შემდგომი ცვლილებებით მეტი ვერაფერი მოიპოვება.

5
რეალურად, წმინდა სარგებელი უდრის 200-ს Q- ის 4 ან 5 ერთეულზე . ეს განპირობებულია ცხრილში მოცემული მონაცემების დისკრეტული ბუნებით, რაც ზღუდავს Q არჩევას ერთ ერთეულში. შემდეგ
განყოფილებაში ჩვენ ვაჩვენებთ, რომ როდესაც Q შეიძლება შეირჩეს თვითნებურად მცირე მატებით (მაგალითად, როდესაც ფირმას შეუძლია ფრაქციული გალონი გამაგრილებელი სასმელის წარმოება), წმინდა
სარგებელი მაქსიმალურად იზრდება Q- ის ერთ დონეზე . ზღვრული წმინდა სარგებელი ნულის ტოლია, რაც შეესაბამება Q- ის 5 ერთეულს ცხრილში 1–1.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 19

ყურადღება მიაქციეთ ცხრილში 1–1, რომ მიუხედავად იმისა, რომ Q- ის 5 ერთეული მაქსიმალურად აძლიერებს წმინდა სარგებელს, ის არ ზრდის მთლიან სარგებელს. ფაქტობრივად,
ჯამური სარგებელი მაქსიმალურია Q-ის 10 ერთეულზე, სადაც ზღვრული სარგებელი ნულის ტოლია. მიზეზი იმისა, რომ Q- ის წმინდა სარგებლის მაქსიმიზაციის დონე ნაკლებია Q- ის დონეზე, რომელიც
მაქსიმალურ სარგებლობას ანიჭებს, არის ის, რომ არსებობს ხარჯები, რომლებიც დაკავშირებულია მეტი მთლიანი სარგებლის მიღწევასთან. წმინდა სარგებლის მაქსიმიზაციის მიზანი ითვალისწინებს ხარჯებს, ხოლო მთლიანი
სარგებლის მაქსიმიზაციის მიზანი არა. ფირმის კონტექსტში მთლიანი სარგებლის მაქსიმიზაცია უდრის შემოსავლების მაქსიმიზაციას ხარჯების გათვალისწინების გარეშე.
გამოცდისთვის სწავლის კონტექსტში, მთლიანი სარგებლის მაქსიმალური გაზრდა მოითხოვს სწავლას მანამ, სანამ მაქსიმალურ შეფასებას არ მიაღწევთ, მიუხედავად იმისა, თუ რამდენი დაგიჯდებათ
სწავლა.

უწყვეტი გადაწყვეტილებები
გადაწყვეტილების მიღების ძირითადი პრინციპები, როდესაც საკონტროლო ცვლადი დისკრეტულია, ასევე ვრცელდება უწყვეტი საკონტროლო ცვლადის შემთხვევაში. ცხრილი 1-1-ის ძირითადი ურთიერთობები
გრაფიკულად არის გამოსახული 1-2 სურათზე. სურათის ზედა პანელზე წარმოდგენილია Q- ის სხვადასხვა დონის გამოყენების ჯამური სარგებელი და ჯამური ხარჯები, იმ ვარაუდით, რომ Q უსასრულოდ
იყოფა (ნაცვლად იმისა, რომ ფირმას მიეცეს საშუალება აწარმოოს გამაგრილებელი სასმელები მხოლოდ ერთ გალონიან კონტეინერებში, როგორც ცხრილში 1-1. მას ახლა შეუძლია წილადი ერთეულების
წარმოება). შუა პანელი წარმოადგენს წმინდა სარგებელს, B(Q) - C(Q) და წარმოადგენს ვერტიკალურ განსხვავებას B და C შორის ზედა პანელში . გაითვალისწინეთ , რომ წმინდა სარგებელი მაქსიმალურია იმ
წერტილში, სადაც განსხვავება B(Q) და C(Q) შორის არის ყველაზე დიდი ზედა პანელში. გარდა ამისა, B(Q) -ის დახრილობა არის ΔB/ΔQ, ანუ ზღვრული სარგებელი, ხოლო C(Q) დახრილობა არის ΔC/ΔQ,
ანუ ზღვრული ღირებულება. მთლიანი სარგებლის მრუდისა და მთლიანი ღირებულების მრუდის დახრილობა ტოლია, როდესაც წმინდა სარგებელი მაქსიმალურია. ეს არის კიდევ ერთი გზა იმის სათქმელად,
რომ როდესაც წმინდა სარგებელი მაქსიმალურია, MB = MC.

სულ
მაქსიმალური ჯამი
სარგებელი
C(Q) სურათი 1–2
სარგებელი და
ოპტიმალურის განსაზღვრა კონტროლის
ღირს ფერდობზე = MB
დონე
B(Q) ცვლადი: უწყვეტი საქმე

ფერდობზე = MC

0 ქ

წმინდა

სარგებელი
მაქსიმალური
წმინდა სარგებელი

ფერდობზე = MNB

ქ
0
N(Q) = B(Q) – C(Q)

მარგინალური სარგებელი,
ხარჯები, და წმინდა სარგებელი

MC(Q)

ქ
0 MNB(Q) მბაიტი (Q)
Machine Translated by
20 თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

ზღვრული მნიშვნელობის მრუდები არის მთლიანი ღირებულების მრუდების ფერდობები

როდესაც საკონტროლო ცვლადი უსასრულოდ იყოფა, მოცემულ წერტილში მთლიანი მნიშვნელობის მრუდის დახრილობა არის ამ წერტილის ზღვრული მნიშვნელობა. კერძოდ,
პრინციპი ჯამური სარგებლის მრუდის დახრილობა მოცემულ
Q- ზე არის Q- ის ამ დონის ზღვრული სარგებელი. მთლიანი ღირებულების მრუდის დახრილობა მოცემულ Q- ზე არის Q- ის ამ დონის ზღვრული ღირებულება. წმინდა დახრილობა
სარგებლის მრუდი მოცემულ Q- ზე არის Q- ის ამ დონის ზღვრული წმინდა სარგებელი .

CA LCULUS ალტერნატივა
ვინაიდან ფუნქციის დახრილობა არის ამ ფუნქციის წარმოებული, წინა პრინციპი ნიშნავს, რომ მოცემული ფუნქციის წარმოებული არის ამ ფუნქციის ზღვრული
მნიშვნელობა. აგალითად,

MB = dB(Q)
dQ
MC = dC(Q)
dQ
MNB = dN(Q
)
dQ

სურათი 1–2-ის ქვედა პანელი ასახავს ზღვრულ სარგებელს, ზღვრულ ხარჯებს და ზღვრულ წმინდა სარგებელს. Q დონეზე, სადაც ზღვრული სარგებლის
მრუდი კვეთს ზღვრული დანახარჯების მრუდს, ზღვრული წმინდა სარგებელი ნულის ტოლია. Q- ის ეს დონე მაქსიმალურად ზრდის წმინდა სარგებელს.

ამ პრობლემის შესახებ ვიდეოს სანახავად დემონსტრაციის პრობლემა 1–3

ეწვიეთ www.mhhe.com/baye9e
საინჟინრო ფირმამ ცოტა ხნის წინ ჩაატარა კვლევა მისი სარგებლისა და ხარჯების სტრუქტურის დასადგენად. კვლევის შედეგები ასეთია:
B(Y) = 300Y 6Y2
C(Y) = 4Y2

ისე, რომ MB = 300 12Y და MC = 8Y. მენეჯერს სთხოვეს განსაზღვროს წმინდა სარგებლის მაქსიმალური დონე და Y- ის დონე, რომელიც ამ
შედეგს გამოიღებს.

პასუხი:

MB- ისა და MC- ის გატოლება იძლევა 300 12Y = 8Y. Y- სთვის ამ განტოლების ამოხსნა ცხადყოფს, რომ Y-ის
ოპტიმალური დონეა Y * = 15. Y* = 15-ის შეერთება წმინდა სარგებლის მიმართებაში იძლევა წმინდა სარგებლის მაქსიმალურ დონეს:

NB = 300 (15) (6)(152 ) (4)(152 ) = 2250

დამატებითი შემოსავლები
დამატებითი შემოსავლები დამატებითი გადაწყვეტილებები
რაც გამომდინარეობს დიახ ან არა
ზოგჯერ მენეჯერები აწყდებიან წინადადებებს, რომლებიც საჭიროებენ მარტივ გადაწყვეტილების მიღებას. მარგინალური ანალიზი არის შესაბამისი ინსტრუმენტი ასეთი
გადაწყვეტილებიდან.
გადაწყვეტილების გამოსაყენებლად; კაცმა უნდა მიიღოს პროექტი, თუ დამატებითი შემოსავალი, რომელიც მიიღება პროექტის მიღების შემთხვევაში , აღემატება პროექტის
დამატებითი ხარჯები განხორციელებისთვის საჭირო დამატებით ხარჯებს. დიახ ან არა გადაწყვეტილებების
დამატებითი ხარჯები რომ შემთხვევაში, გადაწყვეტილების შედეგად მიღებულ დამატებით შემოსავალს ეწოდება დამატებითი შემოსავლები.
გამომდინარეობს დიახ-ან-არა გადაწყვეტილებიდან. დამატებით ხარჯებს, რომლებიც გამომდინარეობს გადაწყვეტილების შედეგად, ეწოდება დამატებითი ხარჯები.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 21

ცხრილი 1–2
ახალი ბურღვის პროექტის დამატებითი ხარჯები და შემოსავლები

მიმდინარე ახალის შემდეგ ინკრემენტული

სიტუაცია საბურღი პროექტი შემოსავლები და ხარჯები

მთლიანი შემოსავალი $1,740,400 $1,923,600 $183,200

ვლადი ხარჯი

გაბურღეთ საბურღი 750 000 840 000 90 000

დროებითი მუშები 500 000 575 000 75000
მთლიანი ცვლადი ღირებულება
1 250 000 1,415,000 165 000
პირდაპირი ფიქსირებული ხარჯები

ამორტიზაცია - აღჭურვილობა 120 000 120 000

მთლიანი პირდაპირი ფიქსირებული ღირებულება
120 000 120 000 0
არაპირდაპირი ფიქსირებული ხარჯები

ზედამხედველების ხელფასები 240 000 30 240 000

საოფისე მასალები 000 30 000

მთლიანი არაპირდაპირი ფიქსირებული ღირებულება 270 000 270 000 0
მოგება $ 100 400 $118,600 $18,200

საილუსტრაციოდ, წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ ხართ Slick Drilling Inc.-ის აღმასრულებელი დირექტორი და უნდა გადაწყვიტოთ, განახორციელოთ თუ არა ბურღვა
ნედლი ნავთობისთვის მიჩიგანის ტყუპი ტბების ზონაში. თქვენ შედარებით დარწმუნებული ხართ, რომ ამ ადგილას 10000 ბარელი ნედლი ნავთობია. თქვენთან მომუშავე
ბუღალტერმა მოამზადა ინფორმაცია ცხრილში 1–2, რათა დაგეხმაროთ გადაწყვიტოთ მიიღოთ თუ არა ახალი პროექტი.
მიუხედავად იმისა, რომ ბუღალტერმა მოგაწოდათ ბევრი ინფორმაცია ცხრილში 1–2, თქვენი გადაწყვეტილების ერთადერთი შესაბამისი მონაცემი არის ბურღვის ახალი
პროექტის მიღების დამატებითი შემოსავლები და
ხარჯები. კერძოდ, გაითვალისწინეთ, რომ თქვენი პირდაპირი და არაპირდაპირი ფიქსირებული ხარჯები იგივეა, მიუხედავად იმისა, მიიღებთ თუ არა პროექტს და, შესაბამისად,
არარელევანტურია თქვენს გადაწყვეტილებასთან. ამის საპირისპიროდ, გაითვალისწინეთ, რომ თქვენი შემოსავალი იზრდება 183,200 აშშ დოლარით, თუ თქვენ მიიღებთ პროექტს.
პროექტის მიღებიდან გამომდინარე შემოსავლების ეს ცვლილება წარმოადგენს თქვენს დამატებით შემოსავალს. ამასთან, ამ დამატებითი შემოსავლის მისაღებად, თქვენ უნდა
დახარჯოთ დამატებითი 90,000 აშშ დოლარი საბურღი ხვრელებისთვის და 75,000 აშშ დოლარი დამატებითი დროებითი მუშაკებისთვის. ამ ხარჯების ჯამი - $165,000 -
წარმოადგენს ახალი ბურღვის პროექტის დამატებით ღირებულებას. იმის გამო, რომ თქვენი დამატებითი შემოსავალი $183,200 აღემატება დამატებით ხარჯებს $165,000, თქვენ
უნდა დაუჭიროთ მხარი ახალ პროექტს. ამით 18,200 დოლარს დაამატებთ თქვენს საბოლოო ხაზს.
როგორც სხვა მაგალითი, დავუშვათ, საკონტროლო ცვლადის პირველი ერთეული უფრო მეტ სარგებელს მატებს, ვიდრე ხარჯებს (MB > MC), მაგრამ მეორე
ერთეული უფრო მეტს მატებს ხარჯებს, ვიდრე სარგებელს (MB <
MC). ამ შემთხვევაში, მენეჯერმა მეორე განყოფილებას უნდა დაადასტუროს, რადგან ეს უფრო მეტ ხარჯებს მატებს, ვიდრე სარგებელს.

მენეჯმენტური ეკონომიკის სწავლა

სანამ ჩვენ გავაგრძელებთ მენეჯერული ეკონომიკის ანალიზს, სასარგებლოა რამდენიმე მინიშნებების მიწოდება იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა შევისწავლოთ ეკონომიკა. ეკონომიკაში
დახელოვნება ჰგავს მუსიკის დაკვრის ან ველოსიპედის ტარების სწავლას: ეკონომიკის სწავლის საუკეთესო გზა არის ვარჯიში, ვარჯიში და პრაქტიკა.
Machine Translated by
22 თავი მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლები

კიდევ რამდენიმე. მენეჯერული ეკონომიკის პრაქტიკა ნიშნავს გადაწყვეტილების მიღებას და ამის საუკეთესო გზა არის ტექსტში და თითოეული თავის ბოლოს
წარმოდგენილი პრობლემების მუშაობა და გადამუშავება. თუმცა, სანამ პრაქტიკაში ეფექტური იქნებით, უნდა გესმოდეთ ეკონომიკის ენა.

ეკონომიკაში ტერმინოლოგიას ორი მიზანი აქვს. პირველ რიგში, განმარტებები და ფორმულები, რომლებსაც ეკონომისტები იყენებენ, საჭიროა სიზუსტისთვის.
ეკონომიკა ეხება ძალიან რთულ საკითხებს და ბევრი დაბნეულობის თავიდან აცილება შესაძლებელია იმ ენის გამოყენებით, რომელიც ეკონომისტებმა შექმნეს რთული
საკითხების მართვად კომპონენტებად დაყოფისთვის. მეორე, ზუსტი ტერმინოლოგია ეხმარება ეკონომიკის პრაქტიკოსებს უფრო ეფექტური კომუნიკაციაში. ძნელი იქნებოდა
კომუნიკაცია, თუ დოქტორ სეუსის მსგავსად, თითოეული ჩვენგანი სიტყვას იმას ნიშნავდა, რასაც ჩვენ გვინდოდა. თუმცა, ტერმინოლოგია არ არის თვითმიზანი, არამედ
უბრალოდ ინსტრუმენტი, რომელიც აადვილებს სხვადასხვა ეკონომიკური სიტუაციების კომუნიკაციას და ანალიზს.
ეკონომიკაში გამოყენებული განმარტებების გაგება ჰგავს მუსიკაში მთლიან ნოტსა და მეოთხედ ნოტს შორის განსხვავების ცოდნას. ასეთი გაგების გარეშე, ძალზედ
ნიჭიერი მუსიკოსის გარდა ვინმესთვის ძალიან რთული იქნება ინსტრუმენტზე დაკვრის სწავლა ან სხვა მუსიკოსთან კომუნიკაცია ახალი სიმღერის დაკვრის შესახებ. მუსიკის
ენის გაგების გათვალისწინებით, ყველას, ვისაც სურს დრო დაუთმოს ვარჯიშს, შეუძლია შექმნას ლამაზი მუსიკა. იგივე ეხება ეკონომიკას: ყველას, ვისაც სურს ისწავლოს
ეკონომიკის ენა და დაუთმოს დრო გადაწყვეტილების მიღებას, შეუძლია ისწავლოს იყოს ეფექტური მენეჯერი.

სათაურზე პასუხის გაცემა

რატომ გაათავისუფლეს რალფი Amcott-ის მენეჯერული პოსტიდან? როგორც უცხო ენების განყოფილების მენეჯერი, ის სავარაუდოდ ეყრდნობოდა თავის მარკეტინგის
განყოფილებას გაყიდვების პროგნოზირებისთვის
და იურიდიულ განყოფილებას კონსულტაციისთვის კონტრაქტისა და საავტორო უფლებების შესახებ. ინფორმაცია, რომელიც მან მოიპოვა მომავალი გაყიდვების შესახებ, მართლაც
ზუსტი იყო, მაგრამ, როგორც ჩანს, მისი იურიდიული განყოფილება სრულად არ ითვალისწინებდა Magicword-ის გავრცელების ყველა იურიდიულ შედეგებს. ხანდახან
მამაკაცებს დეზინფორმაციას აძლევენ.
თუმცა, ამ შემთხვევაში რეალური პრობლემა ის არის, რომ რალფმა სათანადოდ არ მოიქცა
ინფორმაცია, რომელიც მას მიეცა. რალფის გეგმა იყო წელიწადში 7 მილიონი დოლარის გამომუშავება Magicword-ში 20 მილიონი დოლარის ჩაძირვით. თუ
ვივარაუდებთ, რომ პროექტთან დაკავშირებული სხვა ხარჯები არ იყო, ამკოტის მიერ Magicword-ის შეძენის პროგნოზირებული წმინდა მიმდინარე
ღირებულება იყო

NPV = $7,000,000 + $7,000,000 + $7,000,000

20 000 000 დოლარი
(1 + .07) 1 (1 + .07)
(1 + .07) 3
2
= 1629788$

რაც ნიშნავს, რომ რალფს უნდა ელოდა, რომ ამკოტი 1,6 მილიონ დოლარზე მეტს დაკარგავდა Magicword-ის შეძენით.
რალფი სამსახურიდან არ გაათავისუფლეს მისი იურიდიული დეპარტამენტის შეცდომების გამო, არამედ მისი კაცის გამო აგერ უსუსურობა. სარჩელი ამკოტის აქციონერებს,
სხვათა შორის, გამოეცხადა, რომ რალფი სათანადოდ არ ამუშავებდა მისთვის მიცემულ ინფორმაციას: ის არ ცნობდა ფულის დროულ ღირებულებას.
Machine Translated by Google

ძირითადი ტერმინები და ცნებები

სააღრიცხვო ხარჯები
მიზნები წმინდა ამჟამინდელი ღირებულება (NPV) პოტენციური
სააღრიცხვო მოგება შეზღუდვები მომხმარებელ-
იმპლიციტური ხარჯების სტიმულები ღირებულება მუდმივი მიმდინარე ღირებულება (PV)
მომხმარებელთა მეტოქეობა მომხმარებელთა- მწარმოებლისა და მწარმოებლის მეტოქეობის მოგება
დამატებითი ხარჯები დამატებითი შემოსავალი
მწარმოებლის მეტოქეობა ეკონომიკური
მენეჯერი
რესურსები
მოგება ეკონომიკა ექსდივიდენდის თარიღის აშკარა ღირებულება ხუთი
მენეჯერული ეკონომიკა ზღვრული ანალიზი ზღვრული
ძალის ჩარჩო ფირმის ფულის ღირებულების დროითი
სარგებელი ზღვრული ღირებულება ზღვრული წმინდა
მომავალი ღირებულება (FV) ღირებულება
სარგებელი

კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები

1. Southwest Airlines-ი იწყებს კამპანიას "Bags Fly Free" და არ იხდის გადასახადს

პირველი და მეორე ჩაბარებული ჩანთები. ეს სიტუაცია საუკეთესოდ წარმოადგენს მწარმოებელ-მწარმოებლის მეტოქეობას, მომხმარებელ-მომხმარებელთა მეტოქეობას ან
მომხმარებელ-მწარმოებლის მეტოქეობას? ახსენი. (LO1, LO7)

2. რა არის მაქსიმალური თანხა, რომელსაც გადაიხდით აქტივზე, რომელიც გამოიმუშავებს $250,000 შემოსავალს ყოველი ხუთი წლის ბოლოს, თუ სახსრების გამოყენების
შესაძლებლობა არის 8 პროცენტი? (LO5, LO7)

3. დავუშვათ, რომ მთლიანი სარგებელი და მთლიანი ღირებულება უწყვეტი აქტივობიდან, შესაბამისად, მოცემულია შემდეგი განტოლებით: B(Q) = 100 + 36Q 4Q2
და C(Q) = 80 + 12Q.
[შენიშვნა: MB(Q) = 36 8Q და MC(Q) = 12.] (LO1, LO6, LO7) a. ჩაწერეთ წმინდა

სარგებლის განტოლება. ბ. რა არის წმინდა სარგებელი, როდესაც Q = 1? Q = 5? გ. ჩაწერეთ ზღვრული წმინდა

სარგებლის განტოლება. დ. რა არის ზღვრული წმინდა სარგებელი, როდესაც Q = 1? Q = 5? ე. Q- ის რომელი დონე
აძლიერებს წმინდა სარგებელს? ვ. Q- ის ღირებულებით, რომელიც მაქსიმუმს ზრდის წმინდა სარგებელს, რა არის
ზღვრული წმინდა

სარგებელი?

4. ფირმის ამჟამინდელი მოგება 400000 დოლარია. მოსალოდნელია, რომ ეს მოგება გაიზრდება განუსაზღვრელი ვადით მუდმივი წლიური 4 პროცენტით. თუ ფირმის
სახსრების პოტენციური ღირებულება არის 6 პროცენტი, განსაზღვრეთ ფირმის ღირებულება: (LO5, LO7) a. იმ მომენტში, სანამ ის გადაიხდის მიმდინარე მოგებას
დივიდენდების სახით. ბ. მომენტში მას შემდეგ, რაც ის იხდის მიმდინარე მოგებას დივიდენდების სახით.

5. რა არის პრივილეგირებული აქციის ღირებულება, რომელიც იხდის სამუდამო დივიდენდს $125 ყოველი წლის ბოლოს, როდესაც საპროცენტო განაკვეთი
5 პროცენტია? (LO5, LO7)

6. შეავსეთ თანდართული ცხრილი და უპასუხეთ თანდართულ კითხვებს. (LO1, LO6, LO7) a.

საკონტროლო ცვლადის რომელ დონეზეა მაქსიმალური სარგებელი? ბ. რა კავშირია

ზღვრულ სარგებელსა და ზღვრულ ღირებულებას შორის ამ დონეზე ცვლადი?

23
Machine Translated by Google

მარგინალური

კონტროლი სულ სულ წმინდა მარგინალური მარგინალური

წმინდა

ცვლადი სარგებელი ღირებულება სარგებელი სარგებელი ღირებულება სარგებელი

ქ B(Q) C(Q) N(Q) მბაიტი (Q) MC(Q) MNB(Q)

100 1200 950 210 60

101 1400 წ 70

102 1590 წ 80

103 1770 წ 90

104 1940 წ 100

105 2100 წ 110

106 2250 120

107 2390 130

108 2520 წ 140

109 2640 წ 150

110 2750 160

7. სავარაუდოა, რომ 100000-ზე მეტი სტუდენტი განაცხადებს განაცხადებს MBA-ის 30 საუკეთესო პროგრამაზე. შეერთებული შტატები წელს. (LO1, LO3,
LO5, LO7)
ა. წმინდა ამჟამინდელი ღირებულებისა და პოტენციური ღირებულების კონცეფციის გამოყენებით, ახსენით, როდის არის ეს თანაფარდობა

პირმა უნდა გაიაროს MBA ხარისხი.

ბ. რას მოელით აპლიკანტთა რაოდენობასთან, თუ MBA დიპლომით მენეჯერების საწყისი ხელფასები დარჩება უცვლელი, მაგრამ მენეჯერების ხელფასები ასეთი წოდების
გარეშე შემცირდება 20 პროცენტით? რატომ?

8. ჯეინეტი ყოველწლიურად 30000 დოლარს ხარჯავს ფერწერის ნივთებსა და შესანახ სივრცეში. მან ცოტა ხნის წინ მიიღო ორი სამუშაო შეთავაზება ცნობილი მარკეტინგული ფირმისგან
- ერთი შეთავაზება იყო $110,000 წელიწადში, მეორე კი $80,000. თუმცა, მან უარი თქვა ორივე სამუშაოზე, რათა გაეგრძელებინა ფერწერის კარიერა. თუ ჯეინეტი ყიდის 25
ნახატს წელიწადში 8000 აშშ დოლარის ფასად, ( LO1, LO2, LO3, LO7)

ა. რა არის მისი საბუღალტრო მოგება? ბ. რა არის მისი

ეკონომიკური მოგება?

9. დავუშვათ, უწყვეტი გადაწყვეტილების შედეგად მიღებული ჯამური სარგებელი, Q, არის B(Q) = 20Q 2Q2
და შესაბამისი ჯამური ღირებულება არის C(Q) = 4 + 2Q2 , ისე რომ MB(Q) = 20 4Q და MC(Q)= 4Q. (LO1, LO6, LO7)

ა. რა არის მთლიანი სარგებელი, როდესაც Q = 2? Q = 10? ბ. რა არის ზღვრული

სარგებელი, როდესაც Q = 2? Q = 10? გ. Q- ის რომელი დონე აძლიერებს მთლიან
სარგებელს?
დ. რა არის მთლიანი ღირებულება, როდესაც Q = 2? Q = 10? ე. რა არის ზღვრული
ღირებულება, როდესაც Q = 2? Q = 10? ვ. Q- ის რა დონე ამცირებს მთლიან
ღირებულებას?
გ. Q- ის რომელი დონე აძლიერებს წმინდა სარგებელს?

10. მფლობელს შეუძლია იჯარით აიღოს თავისი შენობა წელიწადში 120 000 დოლარად სამი წლით. შენობის შენარჩუნების აშკარა ღირებულება 40 000 აშშ დოლარია, ნაგულისხმევი კი 55
000 აშშ დოლარი. ყველა შემოსავალი მიიღება და ხარჯები იფარება ყოველი წლის ბოლოს. თუ საპროცენტო განაკვეთი არის 5 პროცენტი, განსაზღვრეთ ნაკადის ამჟამინდელი
მნიშვნელობა : (LO2, LO5, LO7)
ა. სააღრიცხვო მოგება. ბ.
ეკონომიკური მოგება.

24
Machine Translated by Google

პრობლემები და აპლიკაციები

11. ახლახან გაიგეთ, რომ კომპანია, სადაც მუშაობთ, 300 000 დოლარად იყიდება.
კომპანიის შემოსავლის ანგარიშგებაში მითითებულია 11000 აშშ დოლარის ამჟამინდელი მოგება, რომელიც ჯერ არ არის გადახდილი დივიდენდების სახით. ვივარაუდოთ, რომ კომპანია
განუსაზღვრელი ვადით დარჩება „მიმდინარე კონცერნზე“ და საპროცენტო განაკვეთი უცვლელი დარჩება 9 პროცენტზე, რა მუდმივი ტემპით სჯერა მფლობელს, რომ მოგება გაიზრდება? ეს
გონივრული ჩანს? (LO5, LO7)

12. თქვენ ხართ ახალი მაცივრის ბაზარზე თქვენი კომპანიის ლაუნჯისთვის და შეამცირეთ ძებნა ორ მოდელამდე. ენერგოეფექტური მოდელი იყიდება 1700 დოლარად და დაგიზოგავთ 45
დოლარს ელექტროენერგიის ხარჯებში ყოველი მომდევნო ხუთი წლის ბოლოს. სტანდარტულ მოდელს აქვს ენერგოეფექტური მოდელის მსგავსი ფუნქციები, მაგრამ
არ უზრუნველყოფს ელექტროენერგიის ხარჯების მომავალ დაზოგვას. მისი ფასი მხოლოდ 1500 დოლარია. თუ ვივარაუდოთ, რომ თქვენი სახსრების სავარაუდო ღირებულება არის 6
პროცენტი, რომელი მაცივარი უნდა შეიძინოთ? (LO1, LO5, LO7)

13. თქვენ ხართ ცნობილი საცალო ვაჭრობის ადამიანური რესურსების მენეჯერი და ცდილობთ დაარწმუნოთ კომპანიის პრეზიდენტი, შეცვალოს თანამშრომელთა კომპენსაციის სტრუქტურა.
ამჟამად, კომპანიის საცალო გაყიდვების პერსონალს უხდიან საათობრივ ხელფასს 20 აშშ დოლარი საათში ყოველი რვასაათიანი ცვლაზე მუშაობისთვის. თქვენ სთავაზობთ ანაზღაურების ახალ
სტრუქტურას, რომლის მიხედვითაც მაღაზიაში თითოეული გამყიდველი მიიღებს 10 აშშ დოლარს კომპენსაციას საათში, პლუს ამ მაღაზიის ყოველდღიური მოგების 1 პროცენტი. დავუშვათ, რომ
ეფექტური მუშაობისას, თითოეული მაღაზიის მაქსიმალური ყოველდღიური მოგება არის $25,000. ჩამოთვალეთ არგუმენტები, რომლებიც მხარს უჭერენ თქვენს შემოთავაზებულ გეგმას. (LO1, LO7)

14. ჯეიმი ფიქრობს დატოვოს თავისი ამჟამინდელი სამსახური, რომელიც წელიწადში 75000 დოლარს იხდის, რათა შექმნას ახალი კომპანია, რომელიც აპლიკაციებს სმარტფონებისთვის ავითარებს.
ბაზრის კვლევის საფუძველზე, მას შეუძლია გაყიდოს დაახლოებით 50,000 ერთეული პირველი წლის განმავლობაში თითო ერთეულის 4 დოლარის ფასად. წლიური ზედნადები და
საოპერაციო ხარჯები შეადგენს $145,000, ჯეიმი ელის მოგების ზღვარს 20 პროცენტით. ეს ზღვარი 5 პროცენტით მეტია, ვიდრე მისი უმსხვილესი კონკურენტის Apps, Inc. (LO2,
LO3, LO7)

ა. თუ ჯეიმი გადაწყვეტს თავის ახალ წამოწყებას, რა იქნება მისი სააღრიცხვო ხარჯები მუშაობის პირველი წლის განმავლობაში? მისი ნაგულისხმევი ხარჯები? მისი შესაძლებლობა ღირს?
ბ. დავუშვათ, რომ ჯეიმის სავარაუდო გასაყიდი ფასი უფრო დაბალია, ვიდრე თავდაპირველად იყო დაგეგმილი პირველი წლის განმავლობაში. რა შემოსავალი დასჭირდება მას დადებითი
სააღრიცხვო მოგების მისაღებად? დადებითი ეკონომიკური მოგება?

15. დაახლოებით 14 მილიონი ამერიკელი ნარკოტიკებსა და ალკოჰოლზეა დამოკიდებული. ფედერალური

მთავრობის შეფასებით, ამ დამოკიდებულებმა აშშ-ს ეკონომიკას 300 მილიარდი დოლარი დაუჯდათ სამედიცინო ხარჯები და დაკარგეს პროდუქტიულობა. მიუხედავად უზარმაზარი
პოტენციური ბაზრისა, ბევრმა ბიოტექნოლოგიურმა
კომპანიამ თავი აარიდა კვლევისა და განვითარების (R&D) ინიციატივების დაფინანსებას ნარკოტიკებისა და ალკოჰოლური დამოკიდებულების სამკურნალოდ. თქვენი ფირმა - Drug
Abuse Sciences (DAS) -
შესამჩნევი გამონაკლისია. მან დღემდე 200 მილიონი დოლარი დახარჯა სამკურნალოდ, მაგრამ ახლა გზაჯვარედინზეა. მას შეუძლია ან უარი თქვას პროგრამაზე ან დღეს კიდევ 60
მილიონი დოლარის ინვესტიცია მოახდინოს.
სამწუხაროდ, ფირმის სახსრების პოტენციური ღირებულება არის 5 პროცენტი და დასჭირდება კიდევ ხუთი წელი , სანამ სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის საბოლოო დამტკიცება
მიიღწევა და პროდუქტი რეალურად გაიყიდება. პრეპარატის გაყიდვიდან მოსალოდნელი (წლის ბოლოს) მოგება წარმოდგენილია თანდართულ ცხრილში. უნდა გააგრძელოს თუ არა DAS-
მა წამლის ბაზარზე გამოტანის გეგმა, თუ უნდა მიატოვოს პროექტი? ახსენი. (LO1, LO5, LO6, LO7)

წელი 1
წელი 2 წელი 3 წელი 4 წელი 5 წელი 6 წელი 7 წელი 8 წელი 9

$0 $0
$0 $0 $12,000,000 $13,400,000 $17,200,000 $20,700,000 $22,450,000

25
Machine Translated by Google

16. როგორც მსოფლიოს ერთ-ერთი უმსხვილესი ავტომწარმოებლის მარკეტინგის მენეჯერი, თქვენ პასუხისმგებელი ხართ ახალი ენერგოეფექტური სპორტული
სატრანსპორტო საშუალების სარეკლამო კამპანიაზე. თქვენმა მხარდაჭერის ჯგუფმა მოამზადა თანდართული ცხრილი, რომელიც აჯამებს (წლის ბოლოს)
მომგებიანობას, გაყიდული მანქანების სავარაუდო რაოდენობას და საშუალო სავარაუდო გაყიდვის ფასს რეკლამის ალტერნატიული დონისთვის. ბუღალტერიის
პროგნოზით, სარეკლამო კამპანიაში გამოყენებული სახსრების საუკეთესო ალტერნატიული გამოყენება არის ინვესტიციის 9 პროცენტიანი დაბრუნება. რეკლამის
განსაცვიფრებელი ღირებულების გათვალისწინებით (რომელიც 1 და 2 წლებში დაბალ პროგნოზირებულ მოგებას განაპირობებს მაღალი და ზომიერი რეკლამის
ინტენსივობით), გუნდის ლიდერი გირჩევთ დაბალ რეკლამის ინტენსივობას ფირმის ღირებულების მაქსიმალურად გაზრდის მიზნით. ეთანხმები? ახსენი. (LO1,
LO5, LO6, LO7)

მომგებიანობა რეკლამის ინტენსივობით

მოგება (მილიონებში)
გაყიდული ერთეული (ათასებში) საშუალო გასაყიდი ფასი
წელი 1
წელი 2 წელი 3 წელი 1 წელი 2 წელი 3 წელი 1 წელი 2 წელი 3

რეკლამის ინტენსივობა

მაღალი $20 $80 $300 10 60 120 $35,000 $36,500 $38,000

ზომიერი 40 80 135 5 12.5 25 35,800 36,100 36,300

დაბალი 75 110 118 4 6 7.2 35,900 36,250 36,000

17. პროგრამული უზრუნველყოფის მსხვილი მწარმოებლის ბუღალტრული აღრიცხვის განყოფილების ხელმძღვანელმა გთხოვათ, შეადგინოთ კომპანიის ღირებულების
პროფორმა განცხადება რამდენიმე შესაძლო ზრდის სცენარის მიხედვით და დაშვება, რომ კომპანიის მრავალი განყოფილება სამუდამოდ დარჩება ერთიან
ერთეულში. მენეჯერი შეშფოთებულია, რომ, მიუხედავად იმისა, რომ ფირმის კონკურენტები შედარებით მცირეა, მათი წლიური შემოსავლების ზრდა
ერთობლივად აღემატება 50 პროცენტს ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში. მან მოითხოვა, რომ ღირებულების პროგნოზები დაფუძნებულიყო ფირმის ამჟამინდელ
მოგებაზე 3.2 მილიარდი დოლარი (რომელიც ჯერ არ არის გადახდილი აქციონერებისთვის) და ბოლო 20 წლის საშუალო საპროცენტო განაკვეთზე (6
პროცენტი) მოგების ზრდის თითოეულ შემდეგ სცენარში. : (LO5, LO7)
ა. მოგება იზრდება წლიური 9 პროცენტით. (ეს სახიფათოა.) ბ. მოგება იზრდება წლიური 2
პროცენტით.
გ. მოგება იზრდება წლიური 0 პროცენტით. დ. მოგება წლიური 4
პროცენტით მცირდება.
18. დავუშვათ, რომ თქვენს ერთ-ერთ კლიენტს პენსიაზე გასვლამდე ოთხი წელი აშორებს და მას მხოლოდ 2500 დოლარი აქვს გადასახადამდე შემოსავალი უნდა დაეთმოთ როთს ან
ტრადიციულ საგადასახადო ინსპექტორს. ტრადიციული IRA საშუალებას აძლევს ინვესტორებს შეიტანონ სრული 2500 დოლარი, რადგან ამ ანგარიშებზე შენატანები გამოიქვითება
გადასახადებიდან, მაგრამ მათ უნდა გადაიხადონ გადასახადები ყველა მომავალ განაწილებაზე. ამის საპირისპიროდ,
Roth IRA-ში შენატანები არ გამოიქვითება გადასახადით. მაგალითად, თუ პირის გადასახადის განაკვეთი არის 25 პროცენტი, ინვესტორს შეუძლია გადასახადების შემდეგ მხოლოდ 1,875 აშშ
დოლარი შეიტანოს; თუმცა, Roth IRA-ს შემოსავალი იზრდება გადასახადებისგან თავისუფალი. თქვენმა კომპანიამ გადაწყვიტა უარი თქვას ერთჯერადი დაყენების საფასურზე 50 აშშ
დოლარის ოდენობით Roth IRA-ს გასახსნელად; თუმცა, ინვესტორებმა, რომლებიც გახსნიან ტრადიციულ IRA-ს, უნდა გადაიხადონ $50 დაყენების საფასური. თუ ვივარაუდებთ, რომ
თქვენი კლიენტი მოელის, რომ მისი საგადასახადო განაკვეთი პენსიაზე გასვლისას დარჩება 19 პროცენტზე და ის მიიღებს სტაბილურ 7 პროცენტიან შემოსავალს თავის ინვესტიციებზე,
უპირატესობას ანიჭებს ტრადიციულ ან Roth IRA-ს? (LO1, LO5, LO7)

19. თქვენ ხართ მენეჯერი, პასუხისმგებელი ბანკის გლობალურ ოპერაციებზე - მსხვილ კომერციულ ბანკში, რომელიც მუშაობს მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში. თქვენ
უნდა გადაწყვიტოთ, წამოიწყოთ
თუ არა ახალი სარეკლამო კამპანია აშშ-ს ბაზარზე. თქვენმა ბუღალტრულმა განყოფილებამ მოგვაწოდა თანდართული განცხადება, რომელიც აჯამებს სარეკლამო
კამპანიის ფინანსურ გავლენას აშშ-ს ოპერაციებზე. გარდა ამისა, ახლახან დაგირეკა კოლეგასგან, რომელიც პასუხისმგებელია საგარეო ოპერაციებზე და ის

26
Machine Translated by Google

მან მიუთითა, რომ მისი დანაყოფი 8 მილიონ დოლარს დაკარგავდა, თუ აშშ-ს სარეკლამო კამპანია წამოიწყებოდა. თქვენი მიზანია მაქსიმალურად გაზარდოთ BankGlobal-ის
ღირებულება. უნდა დაიწყოთ ახალი კამპანია? ახსენი. (LO1, LO6, LO7)

ფინანსური გავლენა აშშ-ს ოპერაციებზე

წინასწარი სარეკლამო კამპანია პოსტ-რეკლამის კამპანია

მთლიანი შემოსავლები $18,610,900 $31,980,200

ვლადი ხარჯი

სატელევიზიო საეთერო დრო

5,750,350 8 610 400

რეკლამის შემუშავების შრომა 1,960,580 3,102,450

მთლიანი ცვლადი ხარჯები 7,710,930 11,712,850

პირდაპირი ფიქსირებული ღირებულება

ამორტიზაცია - კომპიუტერული ტექნიკა 1 500 000 1 500 000

მთლიანი პირდაპირი ფიქსირებული ღირებულება

1 500 000 1 500 000
არაპირდაპირი ფიქსირებული ღირებულება

მენეჯერის ხელფასები 8,458,100 8,458,100

საოფისე მასალები 2,003,500 2,003,500

მთლიანი არაპირდაპირი ფიქსირებული ღირებულება

$10,461,600 $10,461,600

20. The Wall Street Journal-ის თანახმად, შერწყმისა და შესყიდვების აქტივობა პირველ კვარტალში გაიზარდა 5,3 მილიარდ დოლარამდე. პირველი კვარტლის 78 გარიგების
დაახლოებით სამი მეოთხედი მოხდა საინფორმაციო ტექნოლოგიების (IT) კომპანიებს შორის. კვარტალში ყველაზე დიდი IT ტრანზაქცია იყო EMC-ის მიერ VMWare-ის
625 მილიონი დოლარის შეძენა. VMWare-ის შეძენამ გააფართოვა EMC-ის ძირითადი მონაცემთა შენახვის მოწყობილობების ბიზნესი და მოიცავდა პროგრამულ
ტექნოლოგიას, რომელიც საშუალებას აძლევს მრავალ ოპერაციულ სისტემას, როგორიცაა Microsoft-ის Windows, Linux და OS X, ერთდროულად და
დამოუკიდებლად იმუშაონ იმავე Intel-ზე დაფუძნებულ სერვერზე ან სამუშაო სადგურზე. დავუშვათ, რომ შესყიდვის დროს სუსტმა ეკონომიკამ მრავალი ანალიტიკოსი მიიყვანა
იმის პროგნოზით, რომ VMWare-ის მოგება უახლოეს მომავალში გაიზრდებოდა მუდმივი ტემპით 2 პროცენტით და რომ კომპანიის წლიური წმინდა შემოსავალი იყო
39,60 მილიონი აშშ დოლარი. როგორც ანალიტიკოსი, თუ EMC-ის სავარაუდო პოტენციური ღირებულება სახსრების არის 9 პროცენტი, როგორ უყურებთ შენაძენს?
შეიცვლებოდა თუ არა თქვენი დასკვნა, თუ გეცოდინებათ, რომ EMC-ს ჰქონდა სანდო ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ეკონომიკა გაფართოების პერიოდის ზღვარზეა, რომელიც
გაზრდის VMWare-ის პროგნოზირებულ წლიურ ზრდას 4 პროცენტამდე უახლოეს მომავალში? ახსენი. (LO1, LO5,
LO6, LO7)

21. ცოტა ხნის წინ, ევროკავშირის (EU) მთავრობებმა დაამტკიცა ევროკავშირის ხუთწლიანი ვაჭრობის დაცვა მარცვლოვანზე ორიენტირებული ელექტრო ფოლადისგან (GOES)
რუსეთიდან, იაპონიიდან, ჩინეთიდან, სამხრეთ კორეიდან და შეერთებული შტატებიდან. დაცვა შედგებოდა იმპორტის მინიმალურ ფასებზე GOES-ის გადაზიდვებზე
ჩამოთვლილი ხუთი ქვეყნიდან რომელიმე. ეს ღონისძიება დაწესდა, როგორც სასჯელი ამ ქვეყნების ექსპორტიორებისთვის, მათი პროდუქციის სავარაუდო დემპინგისთვის (ანუ
თვითღირებულებაზე დაბალ გაყიდვაზე) ევროპულ ბაზარზე. ევროპის ფოლადის ასოციაციამ შეაქო გეგმა და აღნიშნა, რომ ეს ხელს შეუწყობს ფოლადის ინდუსტრიის
მნიშვნელოვანი ქვედანაყოფის დაცვას. თუმცა, ტრანსფორმატორების მწარმოებლები, რომლებიც იყენებენ GOES-ს, როგორც პროდუქტის წარმოებას, გააპროტესტეს
მინიმალური ფასები. ისინი ამტკიცებენ, რომ მინიმალური ფასები გამოიწვევს GOES-ზე ზედმეტად მაღალ ფასებს და ამ მწარმოებლების ნაწილს გამოიწვევს საწარმოო ობიექტების
შემცირებაზე ან ევროკავშირის გარეთ გადატანაზე.
აღწერეთ ამ სცენარში ასახული სხვადასხვა მეტოქეობა და შემდეგ გამოიყენეთ ხუთი ძალის ჩარჩო ინდუსტრიის გასაანალიზებლად.
(LO1, LO3, LO4, LO7)

22. თქვენ ხართ Local Electronics Shop-ის (LES) მენეჯერი, პატარა აგურისა და ნაღმტყორცნების საცალო კამერებისა და ელექტრონიკის მაღაზია. თქვენმა ერთ-ერთმა
თანამშრომელმა შემოგვთავაზა ახალი ონლაინ სტრატეგია

27
Machine Translated by Google

რომლის მიხედვითაც LES ჩამოთვლის თავის პროდუქტებს Pricesearch.com-ზე - ფასების შედარების ვებსაიტზე, რომელიც მომხმარებლებს საშუალებას აძლევს ნახონ ათობით
საცალო ვაჭრობის ფასები, რომლებიც ყიდიან იმავე
საქონელს. ელით თუ არა, რომ ეს სტრატეგია საშუალებას მისცემს LES-ს მიაღწიოს მდგრად ეკონომიკურ მოგებას? ახსენი. (LO1, LO4, LO7)
23. ორი თვის წინ ავტოდილერის მფლობელი (და ფეხბურთის ამჟამინდელი ვარსკვლავი) signifi
ვერ შეცვალა თავისი გაყიდვების მენეჯერის კომპენსაციის გეგმა. ძველი გეგმის მიხედვით, მენეჯერს თვეში 6000 დოლარის ოდენობის ხელფასს უხდიდნენ; ახალი გეგმის მიხედვით, იგი
იღებს თითოეული გაყიდული მანქანის გასაყიდი ფასის 2 პროცენტს. ბოლო ორი თვის განმავლობაში გაყიდული მანქანების რაოდენობა გაიზარდა 40 პროცენტით, მაგრამ სადილერო
კომპანიის მარჟა (და მოგება) მნიშვნელოვნად შემცირდა. გაყიდვების მენეჯერის თქმით, „მომხმარებლები უფრო რთულ გარიგებებს მართავენ და მე მომიწია მნიშვნელოვნად დაბალი
ფასების ნებართვა, რომ კონკურენტუნარიანი შემენარჩუნებინა“. რა რჩევას მისცემდით დილერის მფლობელს? (LO1, LO7)

24. გასულ წელს, MedSupplies-მა - სამედიცინო მოწყობილობების ეროვნულმა მიმწოდებელმა - გამოაქვეყნა თავისი პირველი ზარალი ექვს წელიწადში. ზარალი ინვესტორებისთვის მოულოდნელი იყო,
რადგან ინდუსტრია მთლიანობაში იზრდება. ანალიტიკოსებმა მიაღწიეს კონსენსუსს, რომ ზარალში პასუხისმგებლობის ნაწილი მაინც ეკისრება ჰეიდი სტივენსს, MedSupplies-ის გაყიდვების
ეროვნულ მენეჯერს. ქალბატონი სტივენსი პასუხისმგებელია ფირმის გაყიდვების ძალის ზომის განსაზღვრაზე და გასული წლის განმავლობაში მან მნიშვნელოვანი გაფართოება მიიღო. ამ
ინდუსტრიაში კარგად არის გასაგები, რომ შემოსავალი ზოგადად იზრდება გაყიდვების ძალის ზრდასთან ერთად. თუმცა, ყოველი ახალი დაქირავება ჩვეულებრივ ამატებს ნაკლებ ახალ
შემოსავალს, ვიდრე წინა, რადგან გაყიდვების საუკეთესო შესაძლებლობები უკვე ამოწურულია. ამავდროულად, სამედიცინო მოწყობილობების გამყიდველების ხელფასები
არსებითად მუდმივი იყო. ანალიტიკოსები პრობლემას თანდართულ ფიგურაში

აჯამებენ. ისინი აღნიშნავენ, რომ ქალბატონმა სტივენსმა, როგორც ჩანს,

ფასი ($)
გაყიდვების ძალების მთლიანი ხელფასები
გააფართოვა თავისი გაყიდვების ძალა A წერტილამდე და ამტკიცებს, რომ მისი გაყიდვების ძალა ძალიან დიდია. როდესაც
კომენტარისთვის მიუახლოვდნენ, ქალბატონმა სტივენსმა უპასუხა: „რა თქმა უნდა , ამ გრაფიკში A წერტილს ავირჩევდი !
გაყიდვების მთლიანი შემოსავალი
ყველაფერი ნაკლები ნიშნავს, რომ კომპანია არასაკმარისია. ” ორივე ანალიტიკოსი და ქალბატონი სტივენსი თანხმდებიან, რომ მან
აირჩია წერტილი A გრაფიკში, როგორც მისი გაყიდვების ძალის ზომა, მაგრამ არ ეთანხმებიან ამ გადაწყვეტილების სიბრძნეს.

აოდენობა

ა გამყიდველები ვინ არის მართალი? (LO6, LO7)

შერჩეული საკითხავი

ანდერსი, გარი ს. ოჰტა, ჰიროში; და მეზღვაურები, ჯოელი, „შენიშვნა ინვესტიციის ზღვრული ეფექტურობისა და მასთან
მერკურო, ნიკოლოზი; სურბისი, ჰარალამბოსი; და უიტნი,
დაკავშირებული ცნებების შესახებ“. Journal of Economic Studies 17(2), 1990, გვ.50–57.
კლარკი, გრეგორი, "ქარხნული დისციპლინა". ჟურნალი ეკონომიკური ისტორიის 54(1), 1994 წლის მარტი, ჯერალდი, "მფლობელობის სტრუქტურა, ფირმის ღირებულება და მენეჯერის ვაჭრობის ძალა". სამხრეთ
გვ.128–63. ეკონომიკური ჟურნალი 59 (2), 1992 წლის ოქტომბერი, გვ. 273–83.

Fizel, John L. და Nunnikhoven, Thomas S., „ტექნიკური პარსონსი, ჯორჯ რ. და ვუ, იანგრუ, „საზღვაო მიწათსარგებლობის კონტროლის შესაძლებლობის ღირებულება:
ემპირიული ანალიზი“.
მომგებიანი და არაკომერციული მოხუცთა სახლების ეფექტურობა“. მენეჯერული და გადაწყვეტილების
მიწის ეკონომიკა 67, აგვისტო 1991, გვ. 308–16. ფილიპსი, ოუენ რ.
ეკონომიკა 13(5), სექტემბერი– 1992 წლის ოქტომბერი, გვ. 429–39.
ბატალიო, რაიმონდ ს. და კოგუტი, კარლ
გიფორდი, შერონი, „სამეწარმეო ყურადღების განაწილება“.
ა., „ჩაძირული ხარჯები და შესაძლებლობების ხარჯები შეფასებასა და ტენდერში“. სამხრეთ ეკონომიკური ჟურნალი
ჟურნალი ეკონომიკური ქცევისა და ორგანიზაციის 19(3), 1992 წლის დეკემბერი, გვ. 265–84. 58, ივლისი 1991, გვ. 112–28.
მაკნამარა, ჯონ რ., „გადაწყვეტილების მიღების ეკონომიკა ახალ მწარმოებელ ფირმაში“. მენეჯერული და გადაწყვეტილების
ეკონომიკა 13(4), 1992 წლის ივლისი–აგვისტო, გვ. 287–93. პინდიკი, რობერტ ს., "შეუქცევადობა, გაურკვევლობა და ინვესტიცია". Journal of Economic
Literature 29, 1991 წლის სექტემბერი, გვ. 1110– 48.

28
Machine Translated by Google

დანართი

წმინდა სარგებლის მაქსიმიზაციის გაანგარიშება

dB dC

dN
dB dC

dB

dC

დემონსტრაციის პრობლემა 1–4

დავუშვათ B(Q) = 10Q 2Q2 და C(Q) = 2 + Q2 . მენეჯერული კონტროლის ცვლადის რა მნიშვნელობა აქვს, Q,
გაზრდის წმინდა სარგებელს?

წმინდა სარგებელი არის

N(Q) = B(Q) C(Q) = 10Q 2Q2 2 Q2

N(Q) წარმოებულის აღება და ნულის ტოლი დაყენება იძლევა

dN

dQ = 10 4Q 2Q = 0

Q- ის ამოხსნა იძლევა Q = 10/6. იმის დასადასტურებლად, რომ ეს მართლაც მაქსიმუმია, უნდა შევამოწმოთ, რომ N(Q)
-ის მეორე წარმოებული უარყოფითია:

d2 N
= 4 2 = 6 < 0
dQ2 მაშასადამე, Q =

10/6 ნამდვილად ზრდის წმინდა სარგებელს.

29
Machine Translated by Google

2 ბაზრის ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

სწავლის მიზნები

ამ თავის დასრულების შემდეგ თქვენ შეძლებთ:

LO1 ახსენით მოთხოვნისა და მიწოდების კანონები და დაადგინეთ გამომწვევი ფაქტორები

მოთხოვნა და მიწოდება გადაინაცვლებს.

LO2 გამოთვალეთ მომხმარებლის ჭარბი და მწარმოებლის ჭარბი და აღწერეთ რას გულისხმობენ ისინი.

LO3 ახსენი ფასის განსაზღვრა კონკურენტულ ბაზარზე და აჩვენე როგორი წონასწორობაა

რიუმი იცვლება მოთხოვნისა და მიწოდების განმსაზღვრელ ცვლილებებზე საპასუხოდ.

LO4 ახსენი და აჩვენე, თუ როგორ მოქმედებს აქციზის გადასახადები, ad valorem გადასახადები, ფასების დონეები და ფასების ჭერი ბაზრის ფუნქციონირებაზე.

LO5 გამოიყენეთ მიწოდებისა და მოთხოვნის ანალიზი, როგორც ხარისხობრივი პროგნოზირების ინსტრუმენტი

"დიდი სურათი" კონკურენტულ ბაზრებზე.

სათაური
Samsung და Hynix Semiconductor Cut Chip Production
სემ რობინსი, PC Solutions-ის მფლობელი და აღმასრულებელი დირექტორი, მივიდა ოფისში და თვალი მოავლო The Wall Street Journal-ის
პირველ გვერდს, რომელიც მის მაგიდასთან ელოდებოდა. ერთ-ერთი
სტატია შეიცავდა სამხრეთ კორეის ნახევარგამტარების ორი უმსხვილესი მწარმოებლის აღმასრულებელთა განცხადებებს.
Samsung Electronic Company და Hynix Semiconductor - რაც მიუთითებს იმაზე, რომ ისინი შეაჩერებენ მეხსიერების ჩიპების მთელ წარმოებას ერთი კვირით.
სტატიაში ნათქვამია, რომ ნახევარგამტარების სხვა დიდი მწარმოებელი სავარაუდოდ მიჰყვება მას. ერთობლივად, ჩიპების ეს სამი მწარმოებელი აწარმოებს მსოფლიოში ძირითადი
ნახევარგამტარული ჩიპების დაახლოებით 30 პროცენტს.
PC Solutions არის პატარა, მაგრამ მზარდი კომპანია, რომელიც აწყობს კომპიუტერებს და ყიდის მათ კონკურენტუნარიან ბაზარზე "კლონებისთვის". PC Solutions-
მა გასულ წელს 100 პროცენტიანი ზრდა განიცადა და ახლა კურსდამთავრებულების გასაუბრების პროცესშია, რათა გააორმაგოს თავისი სამუშაო ძალა.

სტატიის წაკითხვის შემდეგ სემმა აიღო ტელეფონი და დაურეკა თავის რამდენიმე საქმიან კონტაქტს, რათა თავად გადაემოწმებინა ჟურნალში მოცემული ინფორმაცია.
კმაყოფილი რომ ინფორმაცია იყო სწორი, მან დაურეკა პერსონალის დირექტორს ჯეინ რემაკს.
როგორ ფიქრობთ, რა განიხილეს სემმა და ჯეინმა?

30
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 31

შესავალი

ეს თავი აღწერს მიწოდებას და მოთხოვნას, რომლებიც არის მამოძრავებელი ძალები საბაზრო ეკონომიკების უკან, რომლებიც არსებობს შეერთებულ შტატებში და მთელ მსოფლიოში. როგორც
შემოთავაზებულია ამ თავის საწყისი სათაურიდან, მიწოდებისა და მოთხოვნის ანალიზი არის ინსტრუმენტი, რომელიც მენეჯერებს შეუძლიათ გამოიყენონ „დიდი სურათის“ ვიზუალიზაციისთვის. ბევრი კომპანია
მარცხდება, რადგან მათი მენეჯერები იბნევიან ბიზნესის ყოველდღიურ გადაწყვეტილებებში ისე, რომ არ აქვთ მკაფიო სურათი ბაზრის ტენდენციებისა და ცვლილებების შესახებ, რომლებიც ჰორიზონტზეა.

საილუსტრაციოდ, წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ მართავთ პატარა საცალო მაღაზიას, რომელიც ყიდის კომპიუტერებს. ჩნდება ჯადოსნური ჯინი და ამბობს: „მომდევნო თვის განმავლობაში
კომპიუტერების საბაზრო ფასი შემცირდება და მომხმარებლები შეიძენენ ნაკლებ კომპიუტერს“. ჯინმა გამოავლინა დიდი სურათი: კომპიუტერების ფასები და გაყიდვები შემცირდება.
თუ თქვენ ინერვიულებთ თქვენი ბიზნესის დეტალებზე ფასებისა და გაყიდვების მომავალი ტენდენციების ცოდნის გარეშე, თქვენ აღმოჩნდებით მნიშვნელოვან კონკურენტულ მინუსში. დიდი სურათის
არარსებობის შემთხვევაში, თქვენ სავარაუდოდ მოალაპარაკებთ არასწორ ფასებს მომწოდებლებთან და მომხმარებლებთან, ატარებთ ზედმეტ ინვენტარს, დაიქირავეთ ძალიან ბევრი თანამშრომელი და –
თუ თქვენი ბიზნესი ხარჯავს ფულს ინფორმაციულ რეკლამაში – შეიძინეთ რეკლამები, რომლებშიც თქვენი ფასებია. აღარ იქნება კონკურენტუნარიანი იმ დროისთვის, როცა ისინი ბეჭდვას მიაღწევენ.

მიწოდებისა და მოთხოვნის ანალიზი არის ხარისხობრივი ინსტრუმენტი, რომელიც , როგორც ჯინი, აძლევს მენეჯერებს უფლებამოსილებას და საშუალებას აძლევს მათ დაინახონ „დიდი სურათი“. ეს
არის ხარისხობრივი პროგნოზირების ინსტრუმენტი, რომელიც შეგიძლიათ გამოიყენოთ კონკურენტულ ბაზრებზე ტენდენციების პროგნოზირებისთვის, მათ შორის თქვენი ფირმის პროდუქტების, მონათესავე
პროდუქტების (როგორც შემცვლელი, ასევე შემავსებელი) ფასების და იმ პროდუქტების (როგორიცაა შრომის სერვისების) ფასების ცვლილებების ჩათვლით, რომლებიც აუცილებელია. თქვენი ოპერაციები.
როგორც მომდევნო თავებში დავინახავთ, მას შემდეგ, რაც გამოიყენებთ მიწოდებისა და მოთხოვნის ანალიზს დიდი სურათის სანახავად, ხელმისაწვდომია დამატებითი ინსტრუმენტები დეტალების
დასახმარებლად - იმის განსაზღვრა , თუ რამდენად შეიცვლება ფასი, რამდენად შეიცვლება გაყიდვები და შემოსავალი და ა.შ. .
მათთვის, ვინც გაიარა პრინციპების დონის კურსი ეკონომიკაში, ამ თავის ზოგიერთი ნაწილი იქნება მიმოხილვა. თუმცა, დარწმუნდით, რომ სრულად ფლობთ მიწოდებისა და მოთხოვნის ინსტრუმენტებს.
ამ წიგნის დანარჩენი ნაწილი ვარაუდობს, რომ თქვენ გაქვთ ამ თავში მოცემული მასალის საფუძვლიანი ცოდნა.

მოთხოვნა

დავუშვათ, ტანსაცმლის მწარმოებელს სურს ინფორმაცია მისი ფასების გადაწყვეტილების გავლენის შესახებ ჯინსების მოთხოვნაზე მცირე უცხოურ ბაზარზე. ამ ინფორმაციის მისაღებად, შესაძლოა ჩაერთოს
ბაზრის კვლევაში, რათა დადგინდეს, თუ რამდენ წყვილ ჯინსს შეიძენს მომხმარებელი ყოველწლიურად ალტერნატიულ ფასად ერთ ერთეულზე. ბაზრის ასეთი გამოკითხვის ნომრები ჰგავს ცხრილში 2–1.
ბაზრის კვლევამ აჩვენა, რომ თუ ჯინსის ფასი 10 დოლარი იქნებოდა, წელიწადში 60000 წყვილი
ჯინსი გაიყიდებოდა; ყოველ წყვილზე 30 დოლარად, ყოველწლიურად 20000 წყვილი ჯინსი გაიყიდება.

როდესაც არ არის გაურკვევლობა, ზოგჯერ მოსახერხებელია უბრალოდ ვთქვათ „ფასი“ და არა „ფასი წყვილზე“ ან „ფასი ერთეულზე“. მაგალითად, თუ თქვენი ერთ-ერთი თანაკლასელი
ამბობს, რომ ბენზინის ფასი ინდიანაპოლისში 3,99 დოლარია, გესმით, რომ ის ნიშნავს 3,99 დოლარს გალონზე.
ცხრილის 2–1 სტრიქონების დათვალიერებისას, შენიშნეთ, რომ ჩანაწერებში ერთადერთი განსხვავებაა ჯინსის ფასი და გაყიდული ჯინსის რაოდენობა. ყველაფერი, რაც შეიძლება გავლენა იქონიოს
მყიდველის გადაწყვეტილებებზე, როგორიცაა მომხმარებელთა შემოსავალი, რეკლამა და სხვა საქონლის, როგორიცაა მაისურების ფასები, უცვლელია. ფაქტობრივად, ბაზრის კვლევა არ ეკითხება
მომხმარებლებს, რამდენს იყიდიან ისინი შემოსავლის ან რეკლამის ალტერნატიულ დონეზე; ის უბრალოდ ცდილობს განსაზღვროს რამდენი
Machine Translated by
32 თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

ცხრილი 2-1
ჯინსების მოთხოვნის განრიგი მცირე უცხოურ ბაზარზე

რაოდენობა საშუალო არეკლამო მაისურების საშუალო ფასი

ჯინსის ფასი ჯინსი გაიყიდა სამომხმარებლო შემოსავალი ხარჯი

$0 80 000 $25000 $50000 $20

5 70 000 25000 50 000 20

10 60 000 25000 50 000 20

15 50 000 25000 50 000 20

20 40 000 25000 50 000 20

25 30 000 25000 50 000 20

30 20000 25000 50,000 20

35 10000 25000 50,000 20

40 0 25000 50 000 20

მოთხოვნის კანონი როდესაც საქონლის

ფასი იზრდება (ეცემა) და ყველა სხვა რამ
უცვლელი რჩება, საქონლისგან მოთხოვნილი
რაოდენობა ეცემა (იზრდება).
ბაზრის მოთხოვნის მრუდი
მრუდი, რომელიც
მიუთითებს საქონლის მთლიან რაოდენობაზე,
რომელსაც ყველა მომხმარებელი სურს და შეუძლია
შეიძინოს თითოეულ შესაძლო ფასად,
დაკავშირებული საქონლის ფასებს, შემოსავალს,
რეკლამას და სხვა ცვლადებს უცვლელაფდა.
შეძენილი იქნება ალტერნატიული ფასებით. ბაზრის კვლევამ აჩვენა, რომ ყველა სხვა ნივთის მუდმივი შენარჩუნებით, ჯინსების რაოდენობა, რომლებსაც მომხმარებლები სურთ და
შეუძლიათ შეიძინონ, ფასის მატებასთან ერთად მცირდება. ეს ფუნდამენტური ეკონომიკური პრინციპი ცნობილია როგორც მოთხოვნის კანონი: ფასი და მოთხოვნილი
რაოდენობა უკუკავშირშია. ანუ, როდესაც საქონლის ფასი იზრდება (ეცემა) და ყველა სხვა რამ უცვლელი რჩება, საქონლისგან მოთხოვნილი რაოდენობა ეცემა (იზრდება).
სურათი 2-1 ასახავს მონაცემებს ცხრილში 2-1. ამ წერტილების დამაკავშირებელი სწორი ხაზი, რომელსაც ბაზრის მოთხოვნის მრუდი ჰქვია, ინტერპოლაციას უწევს იმ
რაოდენობებს, რომლებსაც მომხმარებლები სურთ და შეძლებენ შეიძინონ იმ ფასებში, რომლებიც აშკარად არ არის განხილული ბაზრის კვლევაში. მაგალითად, ამ ბაზრის
მოთხოვნის მრუდის გამოყენებით, ჩვენ დავასკვნით, რომ მომხმარებლებს სურთ და შეძლებენ შეიძინონ 35000 წყვილი ჯინსი, როდესაც ფასი 22,50 დოლარია (და ყველა
სხვა ცვლადი იგივე რჩება). ყურადღება მიაქციეთ, რომ ხაზი ქვევით არის დახრილი, რაც ასახავს მოთხოვნის კანონს და რომ ყველა სხვა
ქტორი, რომელიც გავლენას ახდენს მოთხოვნაზე, მუდმივია ხაზის თითოეულ წერტილში.

სურათი 2-1 ფასი ($)

მოთხოვნის მრუდი

40

35

30

25

20

15
დ
10 რაოდენობა
(ათასობით წელიწადში)
5

0 10 20 30 40 50 60 70
80
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 33

ფასი
სურათი 2–2
ცვლილებები მოთხოვნაში

ომატება

მოთხოვნადი

შემცირება ბ

მოთხოვნადი

D0 D1
D2
რაოდენობა
0

მოთხოვნის გადამრთველები

ეკონომისტები აღიარებენ, რომ სხვა ცვლადები, გარდა კარგი პროდუქტის ფასისა, გავლენას ახდენს მოთხოვნაზე. მაგალითად, ჯინსების რაოდენობა, რომლებსაც სურთ და ფინანსურად შეუძლიათ
საქონლის ფასის გარდა სხვა ცვლადები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მოთხოვნაზე, ცნობილია როგორც მოთხოვნის გადამრთველი. როდესაც ვხატავთ მოთხოვნილი
მოთხოვნისრაოდენობის
მრუდს ცვლილება
კარგ X-ზე, ჩვენ ვიცავთ ყ
მუდმივი. წარმომადგენლობითი მოთხოვნის მრუდი მოცემულია D0-ით ნახაზზე 2–2. მოძრაობას მოთხოვნის მრუდის გასწვრივ, როგორიცაა მოძრაობა A- დან B-მდეფასის
საქონლის , ეწოდება
ცვლილება მოთხოვნილი
იწვევს ამ რაოდენობის
როდესაც იცვლება რეკლამა, შემოსავალი ან დაკავშირებული საქონლის ფასი, ეს იწვევს მოთხოვნის ცვლილებას ; მთლიანი მოთხოვნის მრუდის პოზიცია იცვლება. მოთხოვნის მრუდის მარჯვნივ ცვლა
მეტი საქონელი მოითხოვება. მოთხოვნის მრუდის მარცხნივ გადანაცვლებას მოთხოვნის შემცირება ეწოდება . საქონლის მოთხოვნის რაოდენობის
ცვლილებას. ეს შეესაბამება მოძრაობას
მოცემული მოთხოვნის მრუდის გასწვრივ.

მოთხოვნის ცვლილება საქონლის ფასის

გარდა სხვა ცვლადების ცვლილება,
როგორიცაა შემოსავალი ან სხვა საქონლის
ფასი, იწვევს მოთხოვნის ცვლილებას. ეს
შეესაბამება მთლიანი მოთხოვნის მრუდის
ცვლას.
შემოსავალი
ნორმალური კარგი
იმის გამო, რომ შემოსავალი გავლენას ახდენს მომხმარებელთა უნარზე, შეიძინონ საქონელი, შემოსავლის ცვლილება გავლენას ახდენს იმაზე, თუ რამდენს შეიძენს მომხმარებელი ნებისმიერ ფასად. საქონელი, რომლისთვისაც
გრაფიკული თვალსაზრისით, შემოსავლის ცვლილება ცვლის მოთხოვნის მთელ მრუდს. გადააქვს თუ არა შემოსავლის ზრდა მოთხოვნის მრუდს მარჯვნივ თუ მარცხნივ, დამოკიდებულია სამომხმარებლო შემოსავლის ზრდა (კლება) იწვევს ა
მოხმარების ნიმუშების ბუნებაზე. შესაბამისად, ეკონომისტები განასხვავებენ საქონლის ორ ტიპს: ნორმალურ და არასრულფასოვან საქონელს. იმ საქონელზე მოთხოვნის გაზრდა
ახლა, როდესაც ჩვენ მოთხოვნაც
საქონელს, რომლის გვესმის იზრდება
ზოგადი განსხვავება
(მარჯვნივ გადადის),მოთხოვნის მრუდის შემოსავალი
როდესაც მომხმარებელთა ცვლილებასა
იზრდებადა მოთხოვნის
, ჩვეულებრივ მრუდის
საქონელს უწოდებენგასწვრივ
. ჩვეულებრივიმოძრაობას შორისშეიცავდეს
საქონელი შეიძლება , სასარგებლოა
ისეთ იმის
(კლებაახსნა
). , თუ როგორ იცვლება მოთხოვნის ხ
იმოქმედებს მოთხოვნაზე.
საქონელს, როგორიცაა სტეიკი, ავიაკომპანიით მოგზაურობა და დიზაინერული ჯინსი: შემოსავლის მატებასთან ერთად, მომხმარებლები ჩვეულებრივ ყიდულობენ ამ საქონელს ნებისმიერ მოცემულ ფასად.
პირიქით, როდესაც მომხმარებლები განიცდიან შემოსავლის შემცირებას , ნორმალურ საქონელზე მოთხოვნა შემცირდება (გადაადგილება მარცხნივ).
Machine Translated by
34 თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

INSIDE BUSINESS 2–1

Asahi Breweries Ltd. და აზიური რეცესია

ბოლო რეცესიის დროს იაპონიამ ბევრი ბიზნესის წარუმატებლობა დაინახა. ბიზნესებიც კი, რომლებიც ტრადიციულად
კარგად მუშაობენ ეკონომიკური ვარდნის დროს, როგორიცაა ლუდის ხარშვის ინდუსტრია, მძიმედ დაზარალდნენ.
ანალიტიკოსები ლუდის ბაზრის ვარდნას ორ ფაქტორს აბრალებენ: (1) იაპონიის შემოსავალი (მშპ) მნიშვნელოვნად
შემცირდა რეცესიის შედეგად და (2) იაპონიის მთავრობამ დააწესა ლუდის გადასახადი შემოსავლების გაზრდის
მიზნით.
ამ მოვლენების შედეგად, იაპონურმა ლუდსახარშებმა, როგორიცაა Kirin Brewery Company, Ltd.
და Sapporo Breweries Ltd., განიცადეს ლუდის შიდა გაყიდვების მკვეთრი ვარდნა. იმავდროულად,
მათი კონკურენტი - Asahi Breweries - აცხადებდა ორნიშნა ზრდას და გაზარდა ბაზრის წილი. Asahi
გაყიდვების ზრდას უკავშირებს გაყიდვების უმაღლეს ქსელს და ძლიერ მარკეტინგულ კამპანიას მისი ყველაზე
გაყიდვადი ლუდის Asahi Super Dry-ისთვის.
მიუხედავად იმისა, რომ Asahi-ს ზრდისა და წარმატების ნაწილი მიეკუთვნება კომპანიის გაყიდვების ძალას და
მარკეტინგულ საქმიანობას. ორივე ქმნის მომხმარებელთა უფრო მეტ ინფორმირებულობას - ეს არ ხსნის
სრულყოფილად, თუ რატომ მოიქცა Asahi განსაკუთრებით კარგად ბოლო აზიის რეცესიის დროს. ერთი
შესაძლებლობა არის ის, რომ ლუდი Asahi არის არასრულფასოვანი პროდუქტი. ეს არ ნიშნავს, რომ ლუდი ასაჰი
არის „სკუნი“ ან დაბალი ხარისხის; მართლაც, მისი Super Dry არის არჩევანის ლუდი ბევრი იაპონელი ლუდის
მსმელისთვის. ტერმინი დაბალი სიკეთე უბრალოდ ნიშნავს, რომ როდესაც იაპონიის შემოსავალი მცირდება რეცესიის
გამო, ლუდ Asahi-ზე მოთხოვნა იზრდება.
წყაროები: შპს Asahi Breweries, Sapporo Breweries Ltd. და Kirin Brewery Company,
Ltd.-ის წლიური ანგარიშები.

შემოსავლის ცვლილებას, როგორც წესი, აქვს ღრმა გავლენა გრძელვადიანი საქონლის მოთხოვნაზე და ეს ეფექტები, როგორც წესი, ძლიერდება განვითარებად ქვეყნებსა და სოფლად . 2004
წელს, მაგალითად, ინდოეთში ფერმერები უფრო მაღალი შემოსავლით სარგებლობდნენ, სასარგებლო მუსონების მოსავალზე გავლენის წყალობით. შედეგად, ინდოეთის სოფლებში მოთხოვნა
ტრაქტორებსა და მოტოციკლებზე გაიზარდა, რაც წინა წელს თითქმის სამჯერ გაიზარდა. 2009 წლისთვის მოთხოვნის ეს ზრდა შეცვალა მომხმარებელთა შემოსავლების მნიშვნელოვანი შემცირების
გამო, რაც გამოწვეული იყო გლობალური ეკონომიკური რეცესიით. განვითარებულ ქვეყნებში მოთხოვნა გრძელვადიან პროდუქტებზე ასევე მკვეთრად შემცირდა და ავტომწარმოებლები
განსაკუთრებით დაზარალდნენ.

ზოგიერთ შემთხვევაში, შემოსავლის ზრდა ამცირებს მოთხოვნას საქონელზე. ეკონომისტები ასეთ საქონელს უმცირეს პროდუქტად მოიხსენიებენ . ბოლონია, ავტობუსით მგზავრობა და
არასრულფასოვანი კარგი
„გენერიკული“ ჯინსი არასრულფასოვანი საქონლის შესაძლო მაგალითებია. როგორც შემოსავალი იზრდება, მომხმარებლები ჩვეულებრივ მოიხმარენ ნაკლებ ამ საქონელს თითოეულ ფასად.
საქონელი,
რომლისთვისაც მნიშვნელოვანია აღვნიშნოთ, რომ ასეთი საქონლის არასრულფასოვნების მოწოდებით არ ვგულისხმობთ, რომ ისინი
შემოსავლის ზრდა (კლება) იწვევს ა
იმ საქონელზე მოთხოვნის შემცირება (გაზრდა). უხარისხოა; ჩვენ ვიყენებთ ამ ტერმინს უბრალოდ იმისათვის, რომ განვსაზღვროთ პროდუქტები, რომლებსაც მომხმარებლები ყიდულობენ ნაკლებად, როდესაც მათი შემოსავალი იზრდება და
ყიდულობენ მეტს, როდესაც მათი შემოსავალი მცირდება.

დაკავშირებული საქონლის ფასები

დაკავშირებული საქონლის ფასების ცვლილება ზოგადად ცვლის მოთხოვნის მრუდს საქონელზე. მაგალითად, თუ კოკას ფასი გაიზრდება, მომხმარებელთა უმეტესობა დაიწყებს პეპსის
ჩანაცვლებას, რადგან კოკას ფარდობითი ფასი უფრო მაღალია, ვიდრე ადრე. რაც უფრო და უფრო მეტი მომხმარებელი ცვლის პეპსის კოკას, პეპსის მოთხოვნილი რაოდენობა თითოეულ ფასზე
გაიზრდება. ფაქტობრივად, კოკას ფასის ზრდა ზრდის პეპსის მოთხოვნას. ეს ილუსტრირებულია პეპსის მოთხოვნის მარჯვნივ გადანაცვლებით. საქონელი, რომელიც ურთიერთქმედებს ამ გზით,
ცნობილია როგორც შემცვლელი.
შემცვლელები
საქონელი, რომლისთვისაც ა
ბევრი წყვილი საქონელი ადვილად გვახსენდება, როცა შემცვლელებზე ვფიქრობთ: ქათამი და საქონლის ხორცი, მანქანები და სატვირთო მანქანები, საწვიმარი ქურთუკები და ქოლგები. ასეთი
ერთი საქონლის ფასის ზრდა (კლება) იწვევს
წყვილი საქონელი არის შემცვლელი მომხმარებლების უმეტესობისთვის. თუმცა, შემცვლელებმა არ უნდა შეასრულონ იგივე ფუნქცია. მაგალითად, ტელევიზორები და ეზოს ავეჯი შეიძლება იყოს
მასზე მოთხოვნის ზრდას (კლებას).
შემცვლელი; ტელევიზორების ფასის მატებასთან ერთად, შეგიძლიათ აირჩიოთ დამატებითი ეზოს ავეჯი, ვიდრე დამატებითი ტელევიზორი. საქონელი არის შემცვლელი, როდესაც ერთი საქონლის ფასის
სხვა კარგი. ზრდა ზრდის მოთხოვნას მეორე საქონელზე.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 35

ყველა საქონელი არ არის შემცვლელი; ფაქტობრივად, ისეთი საქონლის ფასის ზრდამ, როგორიცაა კომპიუტერული პროგრამული უზრუნველყოფა, შეიძლება გამოიწვიოს მომხმარებლები
შეიძინონ ნაკლები კომპიუტერი თითოეულ ფასად. საქონელს, რომელიც ურთიერთქმედებს ამ გზით , ეწოდება კომპლემენტები. ლუდი და პრეცელი დამატებითი საქონლის კიდევ ერთი
მაგალითია. თუ ლუდის ფასი გაიზრდებოდა, ლუდის მომხმარებელთა უმეტესობა შეამცირებდა პრეცელის მოხმარებას. გაითვალისწინეთ, რომ როდესაც X კარგი არის Y კარგის დანამატი, Y- ის ავსებს
ფასის შემცირება რეალურად ზრდის (გადაადგილდება მარჯვნივ) X პროდუქტზე მოთხოვნას. X- ის მეტი პროდუქტი შეძენილია თითოეულ ფასზე ფასის შემცირების გამო. შემავსებელი, კარგი საქონელი, რომელზედაც
Y. ერთი საქონლის ფასის ზრდა (კლება) იწვევს მეორე
საქონელზე მოთხოვნის შემცირებას (მატებას).

რეკლამა და მომხმარებელთა გემოვნება

კიდევ ერთი ცვლადი, რომელიც მუდმივია მოცემული მოთხოვნის მრუდის შედგენისას, არის რეკლამის დონე. რეკლამის ზრდა
მოთხოვნის მრუდს გადააქვს მარჯვნივ, D1- დან D2- მდე
, როგორც

სურათზე 2-3. გაითვალისწინეთ, რომ რეკლამის გავლენა მოთხოვნაზე შეიძლება ორი გზით იქნას განმარტებული.
საწყისი მოთხოვნის მრუდის ქვეშ, D1 , მომხმარებლები იყიდიან 50000 ერთეულ მაღალი სტილის ტანსაცმელს

თვეში, როდესაც ფასი 40 დოლარია. რეკლამის შემდეგ მოთხოვნის მრუდი გადადის D2-ზე
, და
მომხმარებლები ახლა შეიძენენ 60000 ერთეულ საქონელს, როდესაც ფასი 40 დოლარია. ალტერნატიულად, როდესაც
მოთხოვნა არის D1, მომხმარებლები გადაიხდიან ფასს 40 აშშ დოლარი, როდესაც ხელმისაწვდომი იქნება 50,000 ერთეული. რეკლამა ცვლის მოთხოვნის მრუდს D2-ზ,ე ასე რომ,
მომხმარებლები გადაიხდიან უფრო მაღალ ფასს - $50 - 50,000 ერთეულზე.
რატომ ანაცვლებს რეკლამა მოთხოვნას მარჯვნივ? რეკლამა ხშირად აწვდის მომხმარებლებს ინფორმაციას პროდუქტის არსებობის ან ხარისხის შესახებ, რაც თავის მხრივ იწვევს უფრო მეტ
მომხმარებელს, შეიძინოს პროდუქტი. ამ ტიპის სარეკლამო შეტყობინებები ცნობილია როგორც ინფორმაციული რეკლამა.

რეკლამას ასევე შეუძლია გავლენა მოახდინოს მოთხოვნაზე მომხმარებელთა ძირითადი გემოვნების შეცვლით. მაგალითად, რეკლამამ, რომელიც ხელს უწყობს ტანსაცმლის უახლეს
მოდას, შეიძლება გაზარდოს მოთხოვნა კონკრეტულ მოდურ ნივთზე იმით, რომ მომხმარებლებმა აღიქვან ის, როგორც „საყიდელი“ ნივთი. ამ ტიპის სარეკლამო შეტყობინებები ცნობილია
როგორც დამაჯერებელი რეკლამა.

მოსახლეობა
პროდუქტზე მოთხოვნაზე გავლენას ახდენს მოსახლეობის რაოდენობისა და შემადგენლობის ცვლილებებიც. ზოგადად, მოსახლეობის მატებასთან ერთად, სულ უფრო მეტ ადამიანს სურს შეიძინოს
მოცემული

ფასი
მაღალი სტილის სურათი 2-3
ტანსაცმელი რეკლამა და
მოთხოვნა ტანსაცმელზე

იმის გამო, რომ

გაზრდა
სარეკლამო
$50

$40

რაოდენობა
მაღალი სტილის
0 50 000 60 D1 D2 ტანსაცმელი
000
Machine Translated by
36
მოთხოვნის ფუნქცია
ფუნქცია, რომელიც აღწერს
რამდენ საქონელს შეიძენს ამ საქონლის და
მასთან დაკავშირებული საქონლის
ალტერნატიულ ფასებში, შემოსავლის
ალტერნატიულ
დონეებსა და ალტერნატიულ ღირებულმეობეთბხშიოვნის ფუნქცია X კარგისთვის შეიძლება დაიწეროს როგორც
სხვა ცვლადები, რომლებიც გავლენას
ახდენენ მოთხოვნაზე.
ხაზოვანი მოთხოვნის ფუნქცია
მოთხოვნის ფუნქციის წარმოდგენა,
რომელშიც
მოთხოვნა მოცემულ
საქონელზე არის ფასების, შემოსავლის დონის
და სხვა ცვლადების წრფივი ფუნქცია
მოთხოვნაზე გავლენას.
თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება
პროდუქტი, და ეს მოთხოვნის მრუდის მარჯვნივ გადატანას ახდენს. მეოცე საუკუნეში კვების პროდუქტებზე მოთხოვნის მრუდი მნიშვნელოვნად გადაინაცვლა მარჯვნივ მოსახლეობის ზრდასთან
ერთად.
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მოსახლეობის შემადგენლობის ცვლილებამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს პროდუქტზე მოთხოვნაზეც. იმდენად, რამდენადაც საშუალო ასაკის მომხმარებლებს
სურთ სხვადასხვა ტიპის პროდუქტები, ვიდრე პენსიონერები, 30-დან 40 წლამდე ასაკის მომხმარებელთა რაოდენობის ზრდა გაზრდის მოთხოვნას პროდუქტებზე, როგორიცაა უძრავი ქონება. ანალოგიურად,
მოსახლეობის უფრო დიდი წილი ასაკის მატებასთან ერთად, სამედიცინო მომსახურებაზე მოთხოვნა გაიზრდება.
მომხმარებელთა მოლოდინი
მომხმარებელთა მოლოდინების ცვლილებებმა ასევე შეიძლება შეცვალოს მოთხოვნის მრუდის პოზიცია პროდუქტზე. მაგალითად, თუ მომხმარებლები მოულოდნელად ელოდებიან, რომ
ავტომობილების ფასი მომავალ წელს მნიშვნელოვნად გაიზრდება, დღეს ავტომობილებზე მოთხოვნა გაიზრდება. ფაქტობრივად, დღეს მანქანის ყიდვა მომავალ წელს მანქანის ყიდვის შემცვლელია.
თუ მომხმარებლები მოელიან, რომ მომავალი ფასები უფრო მაღალი იქნება, ისინი ჩაანაცვლებენ მიმდინარე შესყიდვებს მომავალი შესყიდვებით. ამ ტიპის მომხმარებელთა ქცევას ხშირად მოიხსენიებენ ,
როგორც მარაგს და, როგორც წესი, ხდება მაშინ, როდესაც პროდუქტები გამძლეა.
ჩვენ ხშირად ვხედავთ ამ ქცევას ნაკლებად ძვირი გამძლეობისთვისაც; მომხმარებელს შეუძლია მოაგროვოს სამრეცხაო სარეცხი საშუალება სასურსათო მაღაზიებში დროებითი გაყიდვების საპასუხოდ.
ამჟამინდელ მოთხოვნაზე მალფუჭებადი პროდუქტი, როგორიცაა ბანანი, ზოგადად, არ არის დამოკიდებული მომავალი ფასების უფრო მაღალი მოლოდინი.
სხვა ფაქტორები
მოთხოვნის შემცვლელთა სიის დასასრულს, ჩვენ უბრალოდ აღვნიშნავთ, რომ ნებისმიერი ცვლადი, რომელიც გავლენას ახდენს მომხმარებელთა ნებისყოფაზე ან უნარზე, შეიძინოს კონკრეტული
საქონელი, არის პოტენციური მოთხოვნის შეცვლა. ჯანმრთელობის შიში გავლენას ახდენს სიგარეტზე მოთხოვნილებაზე. ბავშვის დაბადება გავლენას ახდენს საფენებზე მოთხოვნილებაზე.
მოთხოვნის ფუნქცია
ამ დროისთვის თქვენ უნდა გესმოდეთ ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მოთხოვნაზე და როგორ გამოიყენოთ გრაფიკები ამ გავლენის საილუსტრაციოდ. ბაზრის მოთხოვნის მხარის ჩვენი
ანალიზის ბოლო ნაბიჯი არის იმის ჩვენება, რომ
ყველა ფაქტორი, რომელიც გავლენას ახდენს მოთხოვნაზე, შეიძლება შეჯამდეს იმაში, რასაც ეკონომისტები მოიხსენიებენ, როგორც მოთხოვნის ფუნქციას.
მოთხოვნის ფუნქცია X პროდუქტზე აღწერს, თუ რამდენი X იქნება შეძენილი X-ისა და მასთან დაკავშირებული საქონლის ალტერნატიულ ფასებში, შემოსავლის ალტერნატიულ დონეებსა და სხვა
ცვლადების ალტერნატიულ მნიშვნელობებზე,
დ
რომლებიც გავლენას ახდენენ მოთხოვნაზე. ფორმალურად, მოდწიართმQოxადგენს X, Px საქონლის მოთხოვნილ რაოდენობას
საქონლის ფასი X, Py დაკავშირებული საქონლის ფასი, M შემოსავალი და H ნებისმიერი სხვა ცვლადის მნიშვნელობა, რომელიც გავლენას ახდენს მოთხოვნაზე, როგორიცაა რეკლამის დონე,
მოსახლეობის ზომა ან მომხმარებელთა მოლოდინები. მაშინ
დ
Qx = f(Px, Py, M, H)
ამრიგად, მოთხოვნის ფუნქცია ცალსახად აღიარებს, რომ მოხმარებული საქონლის რაოდენობა დამოკიდებულია მის ფასზე და მოთხოვნის ცვლილებებზე. სხვადასხვა პროდუქტს ექნება
სხვადასხვა ფორმის მოთხოვნის ფუნქციები. ერთი ძალიან მარტივი, მაგრამ სასარგებლო ფორმაა მოთხოვნის ფუნქციის წრფივი წარმოდგენა: მოთხოვნა წრფივია , თუ Qx
დ
არის ფასების, შემოსავლისა და სხვა ცვლადების წრფივი ფუნქცია, რომელიც
გავლენას ახდენს მოთხოვნაზე. შემდეგი განტოლება არის წრფივი მოთხოვნის ფუნქციის მაგალითი:
დ
Qx = α0 + αxPx + αyPy + αM M + αH H
αi არის ფიქსირებული ნომრები, რომლებსაც ფირმის კვლევის დეპარტამენტი ან ეკონომიკური კონსულტანტი ჩვეულებრივ აწვდის მენეჯერს . (მე-3 თავში მოცემულია ამ რიცხვების მისაღებად
გამოყენებული სტატისტიკური ტექნიკის მიმოხილვა.)
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 37

მოთხოვნის კანონის მიხედვით, Px- ის ზრდა იწვევს X საქონლის მოთხოვნილი რაოდენობის

შემცირებას. ეს ნიშნავს, რომ αx < 0. αy-ის ნიშანი იქნება დადებითი ან უარყოფითი იმის მიხედვით, არის თუ არა X და Y საქონელი შემცვლელი ან შემავსებელი. თუ
αy დადებითი რიცხვია, Y საქონლის ფასის ზრდა გამოიწვევს X-ის მოხმარების ზრდას; მაშასადამე, კარგი X არის Y კარგის შემცვლელი. თუ αy არის
უარყოფითი რიცხვი, Y საქონლის ფასის ზრდა გამოიწვევს X-ის მოხმარების შემცირებას; აქედან გამომდინარე, კარგი X არის კარგი Y- ის დამატება.
αM- ის ნიშანი ასევე შეიძლება იყოს დადებითი ან უარყოფითი იმისდა მიხედვით, არის თუ არა X ნორმალური თუ დაბალი სიკეთე. თუ αM დადებითი რიცხვია,
შემოსავლის (M) ზრდა გამოიწვევს X-ის მოხმარების ზრდას , ხოლო კარგი X არის ნორმალური საქონელი. თუ αM არის უარყოფითი რიცხვი,
დემონსტრაციის
შემოსავლის ზრდა გამოიწვევს X-ის პრობლემა
მოხმარების შემცირებას , ხოლო კარგი X არის არასრულფასოვანი საქონელი. 2–1

X Corp.-ის ეკონომიკურმა კონსულტანტმა ახლახან მიაწოდა ფირმის მარკეტინგის მენეჯერს ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის ფუნქციის ეს შეფასება:
Qxდ = 12000 3Px + 4Py 1M + 2Ax

დ
სადაც Qx
წარმოადგენს X საქონლის მოხმარებულ რაოდენობას , Px არის X-ის ფასი, Py არის Y-ის ფასი, M არის შემოსავალი და Ax წარმოადგენს X- ზე დახარჯული რეკლამის რაოდენობ
ყიდის 200 დოლარად თითო ერთეული, კარგი Y ყიდის 15 დოლარად ერთეულზე, კომპანია იყენებს 2000 ერთეულ რეკლამას და მომხმარებლის შემოსავალი 10000 დოლარია. რ

პასუხი:
იმის გასარკვევად, თუ რამდენს შეიძენს X მომხმარებელი, ჩვენ ვანაცვლებთ ფასების, შემოსავლის და რეკლამის მოცემულ მნიშვნელობებს მოთხოვნის ხაზოვან განტოლებაშ
და Y
Qxდ = 12000 3(200) + 4(15) 1(10000) + 2(2000)

რიცხვების შეკრებით აღმოვაჩენთ, რომ X- ის მთლიანი მოხმარება არის 5460 ერთეული. ვინაიდან Py-ს კოეფიციენტი
მოთხოვნის განტოლებაში არის 4 > 0, ჩვენ ვიცით, რომ Y საქონლის ფასის $1 ზრდა გაზრდის X- ის მოხმარებას 4 ერთეულით. ამრიგად, X და Y საქონელი შემცვლელია. ვინაიდ
<0, ჩვენ ვიცით, რომ შემოსავლის $1 ზრდა შეამცირებს X- ის მოხმარებას 1 ერთეულით. ამრიგად, კარგი X არის დაბალი
სიკეთე.

მოთხოვნის ფუნქციაში შეჯამებული ინფორმაცია შეიძლება გამოყენებულ იქნას მოთხოვნის მრუდის დიაგრამისთვის. ვინაიდან მოთხოვნის მრუდი არის კავშირი ფასსა და
რაოდენობას შორის, წარმომადგენლობითი მოთხოვნის მრუდი ყველაფერს ინარჩუნებს ფასის გარდა. ეს ნიშნავს, რომ თქვენ შეგიძლიათ მიიღოთ მოთხოვნის მრუდის
ფორმულა მოთხოვნის ცვლის მოცემული მნიშვნელობების მოთხოვნის ფუნქციაში ჩასმით, მაგრამ დატოვოთ Px განტოლებაში სხვადასხვა მნიშვნელობების დასაშვებად.
თუ ამას
გავაკეთებთ მოთხოვნის ფუნქციისთვის საჩვენებელი ამოცანა 2–1 (სადაც Py = $15, M = $10,000 და Ax = 2,000), მივიღებთ
დ
Qx =12000 3Px + 4(15) 1(10000) + 2(2000)

რაც ამარტივებს

დ
Qx = 6060 3Px (2 1)

იმის გამო, რომ ჩვენ ჩვეულებრივ ვხატავთ ამ კავშირს საქონლის ფასთან ვერტიკალურ ღერძზე, სასარგებლოა 2–1 განტოლების წარმოდგენა ფასით მარცხენა მხარეს
და ყველაფერი დანარჩენი ღერძზე.
Machine Translated by
38
თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

სურათი 2-4 ფასი

ინვერსიის გრაფიკის დახატვა
მოთხოვნის ფუნქცია
$2020

1 დ
Px = 2020 – Qx 3

რაოდენობა
0

6060

მარჯვენა მხარე. ამ მიმართებას ეწოდება შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია. ამ მაგალითისთვის, შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია არის
1 დ
Px = 2020 Qx
3

ის ცხადყოფს, თუ რამდენის გადახდა სურთ და შეუძლიათ მომხმარებლებს X- ის ყოველი დამატებითი ერთეულისთვის.

მოთხოვნის ეს მრუდი გრაფიკულად არის გამოსახული 2-4 სურათზე.

სამომხმარებლო ჭარბი
ახლა ჩვენ ვაჩვენებთ, თუ როგორ შეუძლია მენეჯერს გამოიყენოს მოთხოვნის მრუდი, რათა დადგინდეს ის ღირებულება, რომელსაც მომხმარებელი ან მომხმარებელთა ჯგუფი იღებს პროდუქტისგან. ამ
განყოფილებაში შემუშავებული კონცეფციები განსაკუთრებით სასარგებლოა მარკეტინგისა და სხვა დისციპლინებში, რომლებიც ხაზს უსვამენ ისეთ სტრატეგიებს, როგორიცაა ღირებულების ფასი და
ფასების დისკრიმინაცია.
მოთხოვნის კანონის მიხედვით, თანხა, რომელსაც მომხმარებელი აპირებს გადაიხადოს საქონლის დამატებითი ერთეულისთვის, ეცემა, როგორც მეტი საქონელი მოიხმარება. მაგალითად,
წარმოიდგინეთ, რომ მოთხოვნის მრუდი ნახაზზე 2– 5(a) წარმოადგენს თქვენს მოთხოვნას წყალზე 10K რბენაში მონაწილეობისთანავე.
თავდაპირველად, თქვენ მზად ხართ გადაიხადოთ ძალიან მაღალი ფასი - ამ შემთხვევაში , 5 დოლარი ლიტრზე - წყლის პირველი წვეთისთვის. რაც უფრო მეტ წყალს მოიხმართ, თანხა,
რომელიც მზად ხართ გადაიხადოთ დამატებითი წვეთისთვის, მცირდება 5,00$-დან 4,99$-მდე და ასე შემდეგ, როგორც თქვენ გადახვალთ მოთხოვნის მრუდის ქვემოთ. გაითვალისწინეთ, რომ
მთელი ლიტრი წყლის მოხმარების შემდეგ მზად ხართ გადაიხადოთ მხოლოდ 4 დოლარი ლიტრზე კიდევ ერთი წვეთისთვის. მას შემდეგ, რაც 2 ლიტრი წყალი მიირთვით, მზად ხართ
გადაიხადოთ მხოლოდ 3 დოლარი ლიტრზე კიდევ ერთი წვეთისთვის.

სურათი 2–5 ფასი თითო ფასი

ლიტრი
სამომხმარებლო ჭარბი
5

4
მომხმარებელი

3 ჭარბი
0
2 Px

1
დ დ
რაოდენობა რაოდენობა
0 12345 წ (ლიტრი) 0 Qx

(ა) 0
(ბ)
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 39

2 ლიტრი წყლის თქვენი ჯამური ღირებულების (ან სარგებლის) დასადგენად, ჩვენ უბრალოდ ვამატებთ მაქსიმალურ თანხას, რომლის გადახდაც გსურთ თითოეული ამ წვეთი
წყლისთვის 0-დან 2 ლიტრამდე. ეს რაოდენობა შეესაბამება სურათზე 2–5(a) მოთხოვნის მრუდის ქვეშ არსებულ ფართობს 2 ლიტრის რაოდენობამდე. ვინაიდან ამ რეგიონის
ფართობი არის $8, მთლიანი ღირებულება, რომელსაც იღებთ 2 ლიტრი წყლისგან არის $8.
საბედნიეროდ, თქვენ არ გჭირდებათ სხვადასხვა ფასის გადახდა წყლის სხვადასხვა წვეთებისთვის, რომელსაც მოიხმართ. ამის ნაცვლად, თქვენ ექმნებათ ფასი ერთეულზე, ვთქვათ, $3
ლიტრზე და შეგიძლიათ შეიძინოთ იმდენი წვეთი (ან თუნდაც ლიტრი), რამდენიც გსურთ ამ ფასად. სურათზე 2–5(a) მოთხოვნის მრუდის გათვალისწინებით, როდესაც ფასი არის $3,
თქვენ აირჩევთ 2 ლიტრი წყლის შეძენას. ამ შემთხვევაში, თქვენი ჯამური ხარჯი 2 ლიტრ წყალზე არის $6. ვინაიდან
თქვენ აფასებთ 2 ლიტრ წყალს 8 დოლარად და მასში მხოლოდ 6 დოლარი უნდა გადაიხადოთ, თქვენ მიიღებთ 2 აშშ დოლარს და მეტი თანხა, რომელიც უნდა
გადაიხადოთ წყალში.
ეს "დამატებითი" ღირებულება ცნობილია, როგორც სამომხმარებლო ჭარბი - ღირებულება, რომელსაც მომხმარებლები
იღებენ საქონლისგან, მაგრამ არ უნდა გადაიხადონ. ეს კონცეფცია მნიშვნელოვანია მენეჯერებისთვის, რადგან ის
სამომხმარებლო ჭარბი
ღირებულება, რომელსაც
მომხმარებლები იღებენ საქონლისგან,
გვიჩვენებს, თუ რამდენი დამატებითი ფულის გადახდას მომხმარებლები მზად არიან შეძენილი პროდუქტის მოცემულ თანხაზე.
მაგრამ არ უნდა გადაიხადონ.
ზოგადად, სამომხმარებლო ჭარბი არის ფართობი საქონლის ფასის ზემოთ, მაგრამ მოთხოვნის მრუდის ქვემოთ.
მაგალითად, დაჩრდილული სამკუთხედი 2-5(ბ) სურათზე ასახავს მომხმარებლის ჭარბი რაოდენობას, რომელიც ყიდულობს
Qx- ს. 0 0.
ერთეული Px- ის ფასად იმის გასაგებად, თუ რატომ, გავიხსენოთ, რომ
მოთხოვნის მრუდის თითოეული წერტილი მიუთითებს საქონლის სხვა ერთეულის ღირებულებაზე მომხმარებლისთვის.
განსხვავება თითოეულ ფასს შორის მოთხოვნის მრუდზე და ფასს Px- ს შორის 0
გადახდილი წარმოადგენს ნამეტს (
ღირებულება, რომელსაც მომხმარებელი იღებს, მაგრამ არ უნდა გადაიხადოს). როდესაც თითოეულ ერთეულზე მიღებულ
„ნამეტს“ დავამატებთ 0-დან Qx- მდე 0
(ეს ჯამი უდრის დაჩრდილულ რეგიონს), ვიღებთ სამომხმარებლო
ჭარბი რაოდენობას Qx- ის შეძენასთან 0 0
ერთეული Px- ის ფასად თითოეული.

მენეჯერებს შეუძლიათ გამოიყენონ სამომხმარებლო ჭარბი ცნება, რათა დადგინდეს მთლიანი თანხა, რომელიც მომხმარებელს სურს გადაიხადოს მრავალერთეული პაკეტებისთვის. მიუხედავად
იმისა, რომ ეს დეტალურად იქნება განხილული მე-11 თავში, სადაც განვიხილავთ ფასების სტრატეგიებს, ჩვენ ვასახავთ ძირითად იდეას შემდეგ პრობლემაში.

დემონსტრაციის პრობლემა 2–2

ტიპიური მომხმარებლის მოთხოვნა Happy Beverage Company-ის პროდუქტზე ასე გამოიყურება სურათზე 2–5(a). თუ ფირმა დააწესებს ფასს 2 დოლარი ლიტრისთვის, რ
პასუხი:

ლიტრის 2 დოლარის ფასად, ტიპიური მომხმარებელი შეიძენს 3 ლიტრ სასმელს. ამრიგად, ფირმის შემოსავალი არის
$6, ხოლო სამომხმარებლო ჭარბი $4,50 [მომხმარებლის ჭარბი სამკუთხედის ფართობი არის ბაზის ნახევარი სიმაღლეზე, ან .5(3)($5 $2) = $4,50]. ამგვარად, ფი

ბაზრის მიწოდების მრუდი

მრუდი, რომელიც გვიჩვენებს საქონლის მთლიან
რაოდენობას, რომელსაც კონკურენტულ ბაზარზე ყველა

წინა ნაწილში ჩვენ ყურადღება გავამახვილეთ მოთხოვნაზე, რომელიც წარმოადგენს იმ ძალების ნახევარს, რომლებიც განსაზღვრავენ ფასს ბაზარზე. მეორე განმსაზღვრელი არის ბაზრის მიწოდება. მწარმოებელი აწარმოებდა თითოეულ ფასზე,
შენარჩუნებულია შეტანის ფასები, ტექნოლოგია და სხვა
კონკურენტულ ბაზარზე ბევრი მწარმოებელია, თითოეული აწარმოებს მსგავს პროდუქტს. საბაზრო მიწოდების მრუდის ჯამი ასახავს მთლიან რაოდენობას, რომელსაც ყველა მწარმოებელს სურს
ცვლადები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მიწოდებაზე.
და შეუძლია აწარმოოს ალტერნატიული ფასებით, სხვა ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მიწოდებაზე მუდმივი.
Machine Translated by
40
სურათი 2–6
ცვლილებები მიწოდებაში
მიწოდებული რაოდენობის ცვლილება
საქონლის ფასის ცვლილება იწვევს ამ
საქონლის მიწოდების რაოდენობის
ცვლილებას. ეს შეესაბამება მოძრაობას
მოცემული
მიწოდების მრუდის გასწვრივ.
მიწოდების ცვლილება საქონლის ფასის
გარდა სხვა ცვლადებში, როგორიცაა
შეყვანის ფასები ან ტექნოლოგიური
მიღწევები, იწვევს მიწოდების ცვლილებას.
ეს შეესაბამება მთელი
მიწოდების მრუდის ცვლას.
თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება
ფასი
მიწოდების შემცირება S1
S0
ბ S2
ა
აზრდა
მიწოდება
რაოდენობა
0
მიუხედავად იმისა, რომ საქონლის საბაზრო მიწოდება, ზოგადად, ბევრ რამეზეა დამოკიდებული, როდესაც ჩვენ ვხატავთ მიწოდების მრუდის გრაფიკს, ჩვენ ვიცავთ ყველაფერს,
გარდა კარგის ფასისა. მოძრაობას მიწოდების მრუდის გასწვრივ, როგორიცაა A-დან B-მდე ნახაზზე 2-6, ეწოდება მიწოდებული რაოდენობის ცვლილება. ის ფაქტი, რომ საბაზრო
მიწოდების მრუდი ზევით იხრება, ასახავს მიწოდების საპირისპირო კანონს: როდესაც საქონლის ფასი იზრდება (ეცემა) და სხვა რამ უცვლელი რჩება, საქონლის მიწოდებული
რაოდენობა იზრდება (ეცემა). მწარმოებლები მზად არიან აწარმოონ მეტი პროდუქტი, როდესაც ფასი მაღალია, ვიდრე დაბალი.
მიწოდების გადამრთველები
ცვლადებს, რომლებიც გავლენას ახდენენ მიწოდების მრუდის პოზიციაზე, ეწოდება მიწოდების გადამრთველები და ისინი მოიცავს შეყვანის ფასებს, ტექნოლოგიის დონეს, ბაზარზე
ფირმების რაოდენობას, გადასახადებს და მწარმოებლის მოლოდინებს. როდესაც ერთი ან მეტი ცვლადი იცვლება, მთელი მიწოდების მრუდის პოზიცია იცვლება. ასეთი ცვლილება
ცნობილია როგორც მიწოდების ცვლილება. S0- დან S2- ზე გადასვლას სურათზე 2–6 ეწოდება მიწოდების ზრდა, ვინაიდან მწარმოებლები ყიდიან მეტ პროდუქციას თითოეულ
მოცემულ ფასზე. S0- დან S1- ზე გადასვლა ნახაზზე 2–6 წარმოადგენს მიწოდების შემცირებას, ვინაიდან მწარმოებლები ყიდიან ნაკლებ პროდუქტს თითოეულ ფასზე.
შეყვანის ფასები
მიწოდების მრუდი ცხადყოფს, თუ რამდენი მწარმოებლები არიან მზად აწარმოონ ალტერნატიული ფასები.
როგორც წარმოების ხარჯები იცვლება, იცვლება მწარმოებლების სურვილი, აწარმოონ პროდუქცია მოცემულ ფასად. კერძოდ, როდესაც პროდუქტის ფასი იზრდება, მწარმოებლები მზად
არიან აწარმოონ ნაკლები პროდუქტი თითოეულ მოცემულ ფასზე. მიწოდების ეს შემცირება გამოსახულია მიწოდების მრუდის მარცხნივ ცვლაში.
ტექნოლოგია ან მთავრობის რეგულაციები
ტექნოლოგიურმა ცვლილებებმა და სამთავრობო რეგულაციების ცვლილებამ ასევე შეიძლება გავლენა მოახდინოს მიწოდების მრუდის პოზიციაზე. ცვლილებები, რომლებიც
შესაძლებელს ხდის მოცემული პროდუქტის დაბალ ფასად წარმოებას, როგორიცაა Inside Business 2–2-ში ხაზგასმული, აქვს მიწოდების გაზრდის ეფექტი. პირიქით,
ბუნებრივი კატასტროფები, რომლებიც ანადგურებს არსებულ ტექნოლოგიას და სამთავრობო რეგულაციებს, როგორიცაა
გამონაბოლქვის სტანდარტები, რომლებიც უარყოფითად მოქმედებს ბიზნესზე, მიწოდების მრუდი მარცხნივ გადაადგილდება.
ფირმების რაოდენობა
ინდუსტრიაში ფირმების რაოდენობა გავლენას ახდენს მიწოდების მრუდის პოზიციაზე. როდესაც დამატებითი ფირმები შემოდიან ინდუსტრიაში, უფრო და უფრო მეტი გამომავალი
ხელმისაწვდომია თითოეულ მოცემულ ფასად. ეს აისახება მიწოდების მრუდის მარჯვნივ გადანაცვლებით. ანალოგიურად, როდესაც ფირმები ტოვებენ ინდუსტრიას, ნაკლები ერთეული
იყიდება თითოეულ ფასზე და მიწოდება მცირდება (გადაადგილება მარცხნივ).
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 41

სურათი 2-7
ფასი
დან

ბენზინი ერთეულის (აქციზის) გადასახადი

S0 + t

S0
$1.20 t = 20
ტ

$1.00
t = ერთეულზე გადასახადი
20-დან

რაოდენობა
დან

0 ბენზინი
კვირაში

შემცვლელები წარმოებაში
ბევრ ფირმას აქვს ტექნოლოგიები, რომლებიც ადვილად ადაპტირდება რამდენიმე სხვადასხვა პროდუქტთან. მაგალითად, ავტომწარმოებლებს შეუძლიათ სატვირთო მანქანების ასამბლეის ქარხანა გადააქციონ
მანქანების აწყობის ქარხანად მისი წარმოების ობიექტების შეცვლით. როდესაც მანქანების ფასი იზრდება, ამ ფირმებს შეუძლიათ გადააკეთონ თავიანთი სატვირთო მანქანების ასამბლეის ხაზი მანქანების ასამბლეის
ხაზებად, რათა გაიზარდოს მიწოდებული მანქანების რაოდენობა. ეს იწვევს სატვირთო მანქანის მიწოდების მრუდის მარცხნივ გადატანას.

ადასახადები

მიწოდების მრუდის პოზიციაზე ასევე მოქმედებს გადასახადები. აქციზი არის გადასახადი გაყიდული პროდუქციის თითოეულ ერთეულზე, სადაც საგადასახადო შემოსავალი გროვდება მიმწოდებლისგან.
მაგალითად, დავუშვათ, რომ მთავრობა აწესებს გადასახადს 0,20 დოლარის ოდენობით ბენზინზე გალონზე. ვინაიდან თითოეულმა მომწოდებელმა ახლა უნდა გადაუხადოს მთავრობას
$0,20 თითო გალონზე გაყიდული ბენზინის ყოველი გალონისთვის, თითოეულმა უნდა მიიღოს დამატებითი $.20 თითო გალონზე, რათა მზად იყოს იმავე რაოდენობის ბენზინის მიწოდება, როგორც
გადასახადამდე. აქციზის გადასახადი ანაცვლებს მიწოდების მრუდს გადასახადის ოდენობით, როგორც სურათზე 2–7. გაითვალისწინეთ, რომ ნებისმიერ მოცემულ ფასად, მწარმოებლები მზად არიან გაყიდონ
ნაკლები ბენზინი გადასახადის შემდეგ, ვიდრე ადრე. ამრიგად, აქციზის გადასახადი იწვევს საქონლის მიწოდების შემცირებას.

გადასახადის კიდევ ერთი ფორმა, რომელსაც ხშირად იყენებენ სამთავრობო სააგენტო, არის ad valorem გადასახადი. Ad valorem სიტყვასიტყვით ნიშნავს "ღირებულების მიხედვით". ad valorem
გადასახადი არის პროცენტული გადასახადი; გაყიდვების გადასახადი ცნობილი მაგალითია. თუ საქონლის ფასი არის $1 და ამ საქონელს დართული აქვს 10 პროცენტიანი ღირებულების გადასახადი, გადასახადის
შემდეგ ფასი არის $1.10. იმის გამო, რომ ad valorem გადასახადი არის პროცენტული გადასახადი, ის უფრო მაღალი იქნება ძვირადღირებული ნივთებისთვის.
სურათზე 2–8, S0 წარმოადგენს ზურგჩანთების მიწოდების მრუდს 20 პროცენტიანი ღირებულების გადასახადის დაწყებამდე. გაითვალისწინეთ, რომ 1100 ზურგჩანთა შემოთავაზებულია
გასაყიდად, როცა ზურგჩანთის ფასი 10 დოლარია, ხოლო 2450 ზურგჩანთა შემოთავაზებულია, როცა ფასი 20 დოლარია.
20 პროცენტიანი გადასახადის დანერგვის შემდეგ, თითოეული ერთეულის წარმოებისთვის საჭირო ფასი 20 პროცენტით იზრდება ნებისმიერ გამომუშავების დონეზე. აქედან გამომდინარე, ფასი
გაიზრდება $2-ით 1100 ოდენობით და $4-ით 2450 ოდენობით. ad valorem გადასახადი მოაბრუნებს მიწოდების მრუდს საათის ისრის საწინააღმდეგოდ,
Machine Translated by
42 თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

სურათი 2–8 ფასი

დან
Ad Valorem გადასახადი
ზურგჩანთები

S1 = 1.20 × S0
S0
$24

$20

$12
$10

რაოდენობა
დან
0 1100 2450 ზურგჩანთები
კვირაში

და ახალი მრუდი უფრო შორს გადაინაცვლებს თავდაპირველი მრუდისგან ფასის მატებასთან ერთად. ეს განმარტავს, თუ რატომ არის S1 უფრო ციცაბო ვიდრე S0 სურათზე 2–8.

INSIDE BUSINESS 2–2

2002 წლის სავაჭრო აქტი, NAFTA და მიწოდების მრუდი

ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში, ორივე პოლიტიკური მხარის

დამატებითი საერთაშორისო შეთანხმებები (კონგრესის მიერ კენჭისყრის ზემოდან ან ქვევით).
პრეზიდენტებმა ხელი მოაწერეს სავაჭრო შეთანხმებებსა და კანონებს, რომლებიც
მისი კამპანიის დროს და მისი პრეზიდენტობის დასაწყისში, ბარაკ ობამამ პირობა დადო, რომ NAFTA-ს ხელახალი
მოიცავს დებულებებს, რომლებიც შექმნილია საქონლის წარმოების ღირებულების შესამცირებლად სახლში და მის ფარგლებს
მოლაპარაკება მოეწყო. თუმცა, იმ პერიოდის
გარეთ. ეს ხარჯების შემცირება იქცევა
აშშ-ს მომხმარებლებისთვის ხელმისაწვდომი საქონლისა და სერვისების მიწოდების ზრდღარშიმ.ა რეცესიამ განაპირობა ის, რომ გადაედო ეს ძალისხმევა. მხოლოდ დრო

შეერთებულ შტატებს, კანადასა და მექსიკას შორის ჩრდილოეთ ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას (NAFTA)
გვიჩვენებს, გააგრძელებენ თუ არა დღევანდელი და მომავალი ადმინისტრაციები პრეზიდენტ კლინტონისა და ბუშის კურსს.
მოაწერა ხელი ბილ კლინტონმა და შეიცავდა დებულებებს სამრეწველო პროდუქტებზე (როგორიცაა ტექსტილი და
ტანსაცმელი) და სოფლის მეურნეობის პროდუქტებზე ტარიფების და სხვა ბარიერების აღმოფხვრის ან ეტაპობრივი გაუქმების
შესახებ. . NAFTA ასევე მოიცავდა დებულებებს, რომლებიც შემცირდა ბარიერები ინვესტიციებისთვის მექსიკის ნავთობქიმიურ და
წყაროები: „NAFTA-ს ხელახალი მოლაპარაკება უნდა მოელოდეს, ამბობს ობამა“, Washington Post,
ფინანსურ სექტორებში.
2009 წლის 20 თებერვალი; პრეზიდენტის ეკონომიკური ანგარიში, ვაშინგტონი, DC: აშშ მთავრობის ბეჭდვის ოფისი, 2007
2002 წლის სავაჭრო აქტი ამოქმედდა ჯორჯ ბუშის დროს და პრეზიდენტს აძლევს მოლაპარაკების უნარს.
წლის თებერვალი, გვ. 60; პრეზიდენტის ეკონომიკური ანგარიში, ვაშინგტონი, DC: აშშ მთავრობის ბეჭდვის ოფისი, 2006
წლის თებერვალი, გვ. 153; პრეზიდენტის ეკონომიკური ანგარიში, ვაშინგტონი: აშშ მთავრობის სტამბა, 1995 წლის თებერვალი, გვ. 220 21.

პროდიუსერის მოლოდინი
მწარმოებლის მოლოდინები მომავალი ფასების შესახებ ასევე გავლენას ახდენს მიწოდების მრუდის პოზიციაზე. ფაქტობრივად, პროდუქციის ერთეულის გაყიდვა დღეს და ერთეულის გაყიდვა ხვალ არის შემცვლელი
წარმოებაში. თუ ფირმები მოულოდნელად მოელიან, რომ მომავალში ფასები უფრო მაღალი იქნება და პროდუქტი არ არის მალფუჭებადი, მწარმოებლებს შეუძლიათ შეაჩერონ გამოშვება დღეს და გაყიდონ მოგვიანებით
უფრო მაღალ ფასად. ეს იწვევს მიმდინარე მიწოდების მრუდის მარცხნივ გადატანას.
Machine Translated by
43
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

მიწოდების ფუნქცია
ახლა თქვენ უნდა გესმოდეთ განსხვავება მიწოდებასა და მიწოდებულ რაოდენობას შორის და აღიაროთ ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ მიწოდების მრუდის პოზიციაზე.
ჩვენი მიწოდების ანალიზის საბოლოო ნაბიჯი არის იმის ჩვენება, რომ ყველა ფაქტორი, რომელიც გავლენას ახდენს საქონლის მიწოდებაზე, შეიძლება შეჯამდეს მიწოდების ფუნქციაში.
საქონლის მიწოდების ფუნქცია აღწერს საქონლის რა ნაწილს წარმოიქმნება საქონლის ალტერნატიულ
ფასებში, შეყვანის ალტერნატიულ ფასებში და სხვა ცვლადების ალტერნატიულ მნიშვნელობებზე, რომლებიც გავლენას ახდენენ მიწოდებაზე. ფორმალურს აწდარ,
მიწოდების ფუნქცია
მმოოდადითგეQნxს საქონლის მიწოდებულ რაოდენობას, Px ფასს საქონელი, W შესვლის ფასი (როგორიცაა ხელფასის განაკვეთი შრომაზე), Pr ტექნოლოგიურად
ფუნქცია, რომელიც აღწერს
დაკავშირებული
რამდენი საქონელი წარმოიქმნება ამ
საქონლის ფასი და H სხვა ცვლადის მნიშვნელობა, რომელიც გავლენას ახდენს მიწოდებაზე (როგორიცაა არსებული ტექნოლოგია, ფირმების რაოდენობა ბაზარზე, გადასახადები ან საქონლის ალტერნატიულ ფასებში,
მწარმოებლის მოლოდინები). მაშინ მიწოდების ფუნქცია X კარგისთვის შეიძლება დაიწეროს როგორც შეტანის

ს ალტერნატიულ ფასებში და
Qx = f(Px, Pr, W, H) სხვა ცვლადების ალტერნატიულ მნიშვნე
გავლენას ახდენს მიწოდებაზე.
ამრიგად, მიწოდების ფუნქცია ცალსახად აღიარებს, რომ ბაზარზე წარმოებული რაოდენობა დამოკიდებულია არა მხოლოდ საქონლის ფასზე, არამედ ყველა იმ ფაქტორზე,

რომლებიც პოტენციურ მიწოდებას ცვლის. მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს მრავალი განსხვავებული ფუნქციური ფორმა სხვადასხვა ტიპის პროდუქტისთვის, მიწოდების ფუნქციის

განსაკუთრებით სასარგებლო გამოსახულება არის ხაზოვანი ურთიერთობა. მიწოდება არის წრფივი, თუ Qx

ს
არის ცვლადების წრფივი ფუნქცია, რომლებიც გავლენას ახდენენ მიწოდებაზე. შემდეგი განტოლება არის ხაზოვანი მიწოდების ფუნქციის
წარმომადგენელი:
ს
Qx = β0 + βxPx + βrPr + βwW + ხაზოვანი მიწოდების ფუნქცია მიწოდების ფუნქციის
βH H წარმოდგენა, რომელშიც მოცემული საქონლის
მიწოდება არის ფასებისა და მიწოდებაზე მოქმედი
კოეფიციენტები ( βi s) წარმოადგენს მოცემულ ციფრებს, რომლებიც შეფასებულია ფირმის კვლევის დეპარტამენტის ან ეკონომიკური კონსულტანტის მიერ.
სხვა ცვლადების წრფივი ფუნქცია.

დემონსტრაციის პრობლემა 2–3

თქვენი კვლევის დეპარტამენტის შეფასებით, მიწოდების ფუნქცია მაღალი გარჩევადობის ტელევიზორებისთვის (HDTV)
მოცემულია

ს
Qx = 2000 + 3Px 4Pt Pw

სადაც Px არის HDTV-ების ფასი, Pt წარმოადგენს ტაბლეტის ფასს და Pw არის HDTV-ების დასამზადებლად გამოყენებული შეყვანის ფასი. დავუშვათ, HDTV-ები იყიდება 400 დოლ
პასუხი:
იმის გასარკვევად, თუ რამდენი ტელევიზორი იწარმოება, ჩვენ ვამატებთ ფასების მოცემულ მნიშვნელობებს მიწოდების ფუნქციაში, რომ მივიღოთ

ს
Qx = 2000 + 3(400) - 4(250) - 1(1400)

რიცხვების შეჯამებით, აღმოვაჩენთ, რომ წარმოებული HDTV-ების საერთო რაოდენობა არის 800.

მიწოდების ფუნქციაში შეჯამებული ინფორმაცია შეიძლება გამოყენებულ იქნას მიწოდების მრუდის გრაფიკისთვის. ვინაიდან მიწოდების მრუდი არის კავშირი ფასსა და რაოდენობას შორის,
წარმომადგენლობითი მიწოდების მრუდი ყველაფერს ატარებს, გარდა ფასისა. ეს ნიშნავს, რომ შეიძლება მივიღოთ მიწოდების მრუდის ფორმულა მიწოდების ფუნქციაში მიწოდების
გადამრთველების მოცემული მნიშვნელობების ჩასმით, მაგრამ
Machine Translated by
44
თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

დატოვონ Px განტოლებაში სხვადასხვა მნიშვნელობების დასაშვებად. თუ ამას გავაკეთებთ მიწოდების ფუნქციისთვის საჩვენებელი ამოცანა 2–3 (სადაც Pt = $250 და Pw
= 1,400), მივიღებთ

Qx =ს 2000 + 3Px 4(250) 1(1400)

რაც ამარტივებს
Qx ს= 3Px (2 2)
400

ვინაიდან ჩვენ ჩვეულებრივ ვხატავთ ამ მიმართებას საქონლის ფასთან ვერტიკალურ ღერძზე, სასარგებლოა განტოლების 2–2 წარმოდგენა ფასით მარცხენა მხარეს და
ყველაფერი დანარჩენი მარჯვენა მხარეს. ეს ცნობილია, როგორც ინვერსიული მიწოდების ფუნქცია. ამ მაგალითისთვის, შებრუნებული მიწოდების ფუნქციაა
400 1
Px = + Qx ს
3 3
რომელიც არის მიწოდების მრუდის განტოლება, რომელიც გამოსახულია სურათზე 2–9. ეს მრუდი ცხადყოფს, თუ რამდენი უნდა მიიღონ მწარმოებლებმა, რომ მზად იყვნენ
X- ის ყოველი დამატებითი ერთეულის წარმოებისთვის.

პროდიუსერის ჭარბი
როგორც მომხმარებლებს სურთ, რომ ფასი იყოს რაც შეიძლება დაბალი, მწარმოებლებსაც სურთ ფასი იყოს რაც შეიძლება მაღალი. მიწოდების მრუდი ავლენს იმ
რაოდენობას, რომელიც მწარმოებლებს სურთ აწარმოონ მოცემულ ფასად. ალტერნატიულად, ეს მიუთითებს იმაზე, თუ რა ფასი უნდა მიიღონ ფირმებმა, რომ მზად იყვნენ
საქონლის დამატებითი ერთეულის წარმოება. მაგალითად, მიწოდების მრუდი სურათზე 2–9 მიუთითებს, რომ სულ 800 ერთეული იქნება წარმოებული, როდესაც
ფასი იქნება $400. ალტერნატიულად, თუ 800 ერთეული
იწარმოება, მწარმოებლებს მოუწევთ 400 დოლარის მიღება, რათა აიძულონ საქონლის სხვა ერთეულის წარმოება.
მწარმოებლის ჭარბი არის მწარმოებლის ანალოგი სამომხმარებლო ჭარბი. ეს არის ფულის ოდენობა, რომელსაც მწარმოებლები იღებენ იმ ოდენობის ჭარბი რაოდენობით, რაც
მწარმოებლის ჭარბი
აუცილებელია მათ საქონლის წარმოების სტიმულირებისთვის. უფრო კონკრეტულად, გაითვალისწინეთ, რომ მწარმოებლები მზად არიან გაყიდონ პროდუქციის თითოეული ერთეული 800
მწარმოებლების მიერ მიღებული თანხა
აღემატება ერთეულზე ქვემოთ 400 დოლარზე ნაკლები ფასით. მაგრამ თუ ფასი 400 დოლარია, მწარმოებლები იღებენ თანხას 400 აშშ დოლარის ტოლფასი 800-ზე დაბალი პროდუქციის თითოეული

საჭირო თანხა, რათა აიძულონ ისინი
აწარმოონ კარგი.
ერთეულისთვის, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მზად არიან გაყიდონ ეს ცალკეული ერთეული უფრო დაბალ ფასად.
გეომეტრიულად, მწარმოებლის ჭარბი არის ფართობი მიწოდების მრუდის ზემოთ, მაგრამ საქონლის საბაზრო
ფასის ქვემოთ. ამდენად, დაჩრდილული ტერიტორია 2–9 სურათზე წარმოადგენს ჭარბი მწარმოებლის მიერ მიღებულ 800 ერთეულის 400$-ის ფასში გაყიდვით - თანხა
იმაზე მეტი, ვიდრე იქნება საჭირო საქონლის თითოეული ერთეულის წარმოებისთვის. დაჩრდილული ტერიტორია, ABC, არის მწარმოებლის ჭარბი, როდესაც ფასი 400
დოლარია. მათემატიკურად, ეს ფართობი არის 800-ჯერ 266,67 აშშ დოლარის ნახევარი, ანუ 106,668 აშშ დოლარი.

ფასი

სურათი 2–9
პროდიუსერის ჭარბი

400+13 ს
Px = 3 Qx
მწარმოებლის ჭარბი ს
ა ბ
$400

$400
3 C

რაოდენობა
0 100 200 300 400 500 600 700 900
800
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 45

მწარმოებლის ჭარბი შეიძლება იყოს ძლიერი ინსტრუმენტი მენეჯერებისთვის. მაგალითად, დავუშვათ, მსხვილი სწრაფი კვების რესტორნის მენეჯერი ამჟამად ყიდულობს 10000 ფუნტ
ძროხის ხორცს ყოველ კვირას მომწოდებლისგან 1,25 აშშ დოლარის ფასად თითო ფუნტი. მწარმოებელი ჭარბი ხორცის მიმწოდებელი შოულობს 10,000 ფუნტ სტერლინგს
1,25 დოლარად თითო ფუნტზე, ეუბნება რესტორნის მენეჯერს იმ დოლარს, რომელსაც მიმწოდებელი იღებს და იმაზე მეტი, რაც მას სურს მიიღოს ხორცისთვის. სხვა სიტყვებით რომ
ვთქვათ, ხორცის მიმწოდებლის მწარმოებლის ჭარბი არის მაქსიმალური თანხა, რომელიც რესტორანს შეუძლია დაზოგოს ხორცის ხარჯებში მომწოდებელთან 10,000 ფუნტი ხორცის
პაკეტის გარიგების მოლაპარაკებით.
მე-6 და მე-10 თავებში მოცემულია დეტალები იმის შესახებ, თუ როგორ შეუძლიათ მენეჯერებს ასეთი გარიგების მოლაპარაკება.

ბაზრის წონასწორობა
წონასწორული ფასი კონკურენტულ ბაზარზე განისაზღვრება ბაზარზე ყველა მყიდველისა და გამყიდველის ურთიერთქმედებით. ბაზრის მიწოდებისა და ბაზრის მოთხოვნის ცნებები ურთიერთქმედების
ამ ცნებას უფრო აზუსტებს: საქონლის ფასი კონკურენტულ ბაზარზე განისაზღვრება ბაზრის მიწოდებისა და საბაზრო მოთხოვნის ურთიერთქმედებით საქონელზე.
ვინაიდან ჩვენ ყურადღებას გავამახვილებთ ერთი საქონლის ბაზარზე, მოსახერხებელია ამ ეტაპზე ხელმოწერების ჩამოგდება და მოდით P აღვნიშნოთ ამ საქონლის ფასი და Q -
საქონლის რაოდენობა. დიაგრამა 2–10 ასახავს ბაზრის მიწოდებისა და მოთხოვნის მრუდებს ასეთ საქონელზე. იმის სანახავად, თუ როგორ განისაზღვრება კონკურენტული ფასი,
მოდით, საქონლის ფასი იყოს PL . ეს ფასი შეესაბამება ბაზრის მოთხოვნის მრუდის B
წერტილს; მომხმარებელს სურს შეიძინოს საქონლის Q1 ერთეული. ანალოგიურად, PL- ის ფასი შეესაბამება ბაზრის მიწოდების მრუდის A წერტილს; მწარმოებლები მზად არიან
აწარმოონ მხოლოდ Q0 ერთეული ამ ფასად. ამრიგად,
როდესაც ფასი არის PL , სიკეთის ნაკლებობაა ; ანუ საქონელი არ არის

საკმარისი იმისათვის, რომ დააკმაყოფილოს ყველა მომხმარებელი, რომელსაც სურს შეიძინოს იგი ამ ფასად.

იმ სიტუაციებში, როდესაც დეფიციტი არსებობს, არსებობს ფასის ზრდის ბუნებრივი ტენდენცია; მომხმარებლებმა, რომლებსაც არ შეუძლიათ საქონლის ყიდვა, შეიძლება მწარმოებლებს
ე
შესთავაზონ უფრო მაღალი ფასი პროდუქტის მიღების მცდელობაში. როდესაც ფასი იზრდება PL- დან P- მ დგეაადფიაარგრთაომვაო2ნ–1წ0ა-რზემ,ომეწბაარQმო0-ედბლანეQბeს-

მაქდვეთ. ასნტაილმუოლგიუ, რად, ფასის მატებასთან ერთად, მომხმარებლები მზად არიან შეიძინონ ნაკლები საქონელი. როდესაც ფასი იზრდება P- მდე ამ ფასში, საქონლის
ე
მხოლოდ საკმარისი რაოდენობა იწარმ ო, ემბოა,თრხაოთვანდილააიკრმააყოოდფეინლობოასაყრვიესლQაeმ.ომხსმუარსებდეალშიე,ურძოლმიეალსაც შეიძინოს ამ ფასად;

მოთხოვნილი რაოდენობა უდრის მიწოდებულ რაოდენობას.

ფასი
სურათი 2–10
ს
ჭარბი ბაზრის წონასწორობა

PH
ფ გ

პე

PL
ა
ბ

დეფიციტი
დ

რაოდენობა
0 Q0 ქე Q1
Machine Translated by
46 თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

დავუშვათ, ფასი უფრო მაღალ დონეზეა - ვთქვათ, PH. ეს ფასი შეესაბამება საბაზრო მოთხოვნის მრუდის F წერტილს, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ მომხმარებელს სურს შეიძინოს
საქონლის Q0 ერთეული. ფასი PH შეესაბამება ბაზრის მიწოდების მრუდის G წერტილს; მწარმოებლები მზად არიან აწარმოონ Q1 ერთეული ამ ფასად . ამრიგად, როდესაც ფასი არის PH, არის
სიკეთის ჭარბი რაოდენობა; ფირმები აწარმოებენ იმაზე მეტს, ვიდრე მათ შეუძლიათ გაყიდონ PH-ის ფასად.

როდესაც არის ჭარბი, არსებობს ბუნებრივი ტენდენცია, რომ ფასი დაეცემა, რათა გაიგივდეს მიწოდებული რაოდენობა მოთხოვნილ რაოდენობასთან; მწარმოებლებს, რომლებსაც არ
შეუძლიათ თავიანთი პროდუქციის გაყიდვა, შეუძლიათ
მოითხოვონ დაბალი ფასი, რათა შეამცირონ თავიანთი გაუყიდავი მარაგები. რამდენადაც ფასი ეცემა PH- დან Pe- მდე ,

მწარმოებლებს აქვთ სტიმული, შეამცირონ Qe-სთვის მიწოდებული რაოდენობა . ანალოგიურად, როგორც ფასი ეცემა,
მომხმარებლები მზად არიან შეიძინონ მეტი საქონელი. როცა ფასი ეცემა პე რაოდენობაა Qe ; მოთხოვნილი რაოდენობა
, მოთხოვნილი
უდრის მიწოდებულ რაოდენობას.
ამრიგად, მიწოდებისა და მოთხოვნის ურთიერთქმედება საბოლოოდ განსაზღვრავს კონკურენტულ ფასს, Pe ,

ისეთი, რომ სიკეთის არც ნაკლებობაა და არც ჭარბი. ამ ფასს უწოდებენ წონასწორობის ფასს , ხოლო შესაბამის რაოდენობას, Qe-ს , ეწოდება წონასწორობის რაოდენობა კონკურენტული
ბაზრისთვმიისწ.ოადმ ეფბაისსიასდა ადმაორთახოოდვენნიოსბსიასბრაზერალო იძზაელბეიბსიშემდეგ, დაბალანსებულია; ფასების არც ზრდისა და არც კლების ტენდენცია არ
არის.

კონკურენტული ბაზრის წონასწორობა

წონასწორობა კონკურენტულ ბაზარზე განისაზღვრება ბაზრის მოთხოვნისა და მიწოდების მრუდების გადაკვეთით. წონასწორული ფასი არის ფასი, რომელიც აიგივებს
მოთხოვნილ რაოდენობას მიწოდებულ რაოდენობასთან. მათემატიკურად, თუ Qd (P) და Qs (P) წარმოადგენს მოთხოვნილ და მიწოდებულ რაოდენობას, როდესაც
პრინციპი ფასი არის P, წონასწორული ფ, აასრი,იPსeფასი ისეთი, რომ

Qd (Pe ) = Qs (Pe )

წონასწორული რაოდენობა არის უბრალოდ Qd (Pe ) ან, ექვივალენტურად, Qs (Pe ).

INSIDE BUSINESS 2–3

არაპოპულარული წონასწორობის ფასები

კოლეჯის ბოლო დამთავრებისთვის, თითოეულ დამამთავრებელ სტუდენტს ევალებოდა აეღო სამი უფასო
ბილეთი ნებისმიერ დროს 9 აპრილიდან 20 აპრილამდე. 20 აპრილის შემდეგ დარჩენილი ბილეთები გადაეცა
მათ, ვისაც სურს დამატებითი ბილეთები, პირველ რიგში, პირველ რიგში. . მას შემდეგ, რაც უფასო ბილეთები
სრულად განაწილდა, ნებისმიერი ვაჭრობა ბილეთების მფლობელებსა და ბილეთების მომთხოვნებს შორის დარჩა
ბაზრის ძალებზე, რამაც გამოიწვია ძალიან არაპოპულარული წონასწორობის ფასი.
ამ დროის განმავლობაში სტუდენტების ყურადღების მოსაპოვებლად რამდენიმე პარალელურმა ღონისძიებამ, ბევრმა
სტუდენტმა არ მოითხოვა სამი უფასო ბილეთი ბოლო ვადაში. სკოლის დამთავრების მოახლოებასთან ერთად,
სტუდენტები, რომლებიც არ ითხოვდნენ ბილეთებს, მზად იყვნენ გადაეხადათ დიდი თანხები ბილეთების შესაძენად.
ოჯახის წევრებისა და მეგობრების მონახულება. ვინაიდან ბილეთებზე მოთხოვნა დიდი იყო და ბილეთების მხოლოდ
შეზღუდული რაოდენობა
იყო ხელმისაწვდომი, ზოგიერთი გამყიდველი 400 დოლარს ითხოვდა ბილეთისთვის!
რამდენიმე სტუდენტმა აღშფოთება გამოთქვა მაღალი ფასების გამო. თუმცა, მაღალი ფასები მხოლოდ იმ
მაღალი ღირებულების სიმპტომია, რომელსაც ბევრი სტუდენტი ათავსებს გამოსაშვებ ბილეთებზე, შეზღუდულ
მიწოდებასთან ერთად. ბილეთების გარეშე კურსდამთავრებულები რომ უკეთესად პროგნოზირებდნენ ამ ბაზრის
შედეგს, ისინი თავისუფალ ბილეთებს დროულად აიღებდნენ.

წყარო: „400$? Ticket Scalpers Cash in IU Kelley's დაწყებაზე,”

The Herald-Times, 2012 წლის 3 მაისი.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 47

დემონსტრაციის პრობლემა 2–4

China Daily- ში გამოქვეყნებული სტატიის მიხედვით , ჩინეთმა ცოტა ხნის წინ დააჩქარა თავისი გეგმა ათობით ათასი სახელმწიფო ფირმის პრივატიზების შესახებ. წარმოიდგინეთ,
რომ თქვენ ხართ სენატორის თანაშემწე აშშ-ს სენატის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტში და გთხოვეს დაეხმაროთ კომიტეტს ფასისა და რაოდენობის
განსაზღვრაში, რომელიც გაბატონდება, როდესაც კონკურენტულ ძალებს მიეცემათ ბაზრის დაბალანსების უფლება. საქონლის საბაზრო მოთხოვნისა და მიწოდების საუკეთესო შეფასებები (აშშ
დოლარის ექვივალენტურ ფასებში) მოცემულია Qd = 10 2P და Qs = 2 + 2P, შესაბამისად. განსაზღვრეთ კონკურენტული წონასწორობის ფასი და რაოდენობა.

პასუხი:

კონკურენტული წონასწორობა განისაზღვრება ბაზრის მოთხოვნისა და მიწოდების მრუდების გადაკვეთით.

მათემატიკურად, ეს უბრალოდ ნიშნავს, რომ Qd = Qs . მოთხოვნისა და მიწოდების მოსავლიანობის გათანაბრება

10 2P = 2 + 2P

ან

8 = 4P

P- სთვის ამ განტოლების ამოხსნა იძლევა წონასწორულ ფასს Pe = 2. წონასწორული რაოდენობის დასადგენად, ჩვენ უბრალოდ ვათავსებთ ამ ფასს მოთხოვნას ან მიწოდების
ფუნქციას (რადგან, წონასწორობაში, მიწოდებული
რაოდენობა უდრის მოთხოვნილ რაოდენობას). მაგალითად, მიწოდების ფუნქციის გამოყენებით, ჩვენ ვხვდებით, რომ

Qe = 2 + 2 (2) = 6

ფასების შეზღუდვები და ბაზარი წონასწორობა

წინა განყოფილებაში ნაჩვენები იყო, თუ როგორ განისაზღვრება ფასები და რაოდენობა თავისუფალ ბაზარზე. ზოგიერთ შემთხვევაში, მთავრობა აწესებს შეზღუდვებს იმის შესახებ, თუ რამდენ ფასს
აძლევენ ნებადართული გაზრდის ან დაწევის საშუალებას და ამ შეზღუდვებმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს ბაზრის წონასწორობაზე. ამ განყოფილებაში ჩვენ განვიხილავთ ფასების ჭერის და ფასების
სართულების გავლენას ბაზრის განაწილებაზე.

ფასი ჭერი
დეფიციტის ეკონომიკური დოქტრინის ერთ-ერთი ძირითადი მინიშნება არის ის, რომ არ არის საკმარისი საქონელი ყველა მომხმარებლის სურვილების დასაკმაყოფილებლად ნულოვანი ფასით.
შედეგად, გარკვეული მეთოდი უნდა იქნას გამოყენებული იმის დასადგენად, თუ ვინ მოიხმარს საქონელს და ვინ არა. ადამიანები, რომლებსაც არ შეუძლიათ საქონლის მოხმარება, არსებითად
დისკრიმინირებული არიან. ერთი გზა იმის დასადგენად, თუ ვინ იღებს საქონელს და ვინ არა, არის საქონლის გამოყოფა თმის ფერის მიხედვით: თუ თქვენ გაქვთ წითელი თმა, თქვენ მიიღებთ
კარგს; თუ არ გაქვთ წითელი თმა, არ მიიღებთ კარგს.
ფასების სისტემა იყენებს ფასს იმის დასადგენად, თუ ვინ იღებს საქონელს და ვინ არა. ფასების სისტემა ანაწილებს საქონელს იმ მომხმარებლებისთვის, რომლებსაც სურთ და შეუძლიათ
გადაიხადონ ყველაზე მეტი საქონელი.
თუ ჯინსის კონკურენტული წონასწორობის ფასი არის $40, მომხმარებლები, რომლებსაც სურთ და შეუძლიათ გადაიხადონ $40, შეიძენენ პროდუქტს; მომხმარებლები, რომლებსაც არ სურთ ან არ
შეუძლიათ ამდენი გადაიხადონ ჯინსის შარვალში, არ იყიდიან პროდუქტს.
მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ფასების სისტემა არ არის „უსამართლო“, თუ ადამიანს არ შეუძლია საქონლის საბაზრო ფასის გადახდა; უფრო სწორად, უსამართლოა, რომ ჩვენ
ვცხოვრობთ სიმცირის სამყაროში.
საქონლის განაწილების ნებისმიერი მეთოდი ვინმეს უსამართლოდ მოეჩვენება, რადგან არ არის საკმარისი რესურსი ყველას მოთხოვნილების დასაკმაყოფილებლად. მაგალითად, თუ ჯინსი იყო
გამოყოფილი ხალხის
Machine Translated by
48 თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

ფასების სისტემის ნაცვლად თმის ფერის საფუძველზე, თქვენ ფიქრობთ, რომ ეს განაწილების წესი უსამართლოა, თუ თქვენ არ დაიბადებით "სწორი" თმის ფერით.
ხშირად პირები, რომლებიც დისკრიმინირებულნი არიან ფასების სისტემით, ცდილობენ დაარწმუნონ მთავრობა, ჩაერიოს ბაზარზე, მწარმოებლებისგან საქონლის დაბალ ფასად გაყიდვის
მოთხოვნით. ეს ბუნებრივია, რადგან თუ ჩვენ ვერ შეგვეძლო სახლის საკუთრება, რადგან თმის ფერი გვქონდა არასწორი, ჩვენ, რა თქმა უნდა, ვეცდებით მთავრობას მიეღო კანონი, რომელიც ჩვენი
თმის ფერის მქონე ადამიანებს სახლის ფლობის უფლებას აძლევს. მაგრამ მაშინ ძალიან ცოტა სახლები იქნებოდა შემოსასვლელი და სხვა საშუალებების გამოყენება იქნებოდა ხალხისთვის სახლების
გადასაცემად.

დავუშვათ, რომ რაიმე მიზეზის გამო, მთავრობა განიხილავს Pe-ის წონასწორულ ფასს დიაგრამა 2–11-ზე, როგორც
„ზედმეტად მაღალი“ და იღებს კანონს, რომელიც კრძალავს ფირმებს ფასის დარიცხვას კომპიუტერზე მაღლა.
ფასის ზღვარი
მაქსიმალური ლეგალური ფასი,
. ასეთ ფასს ფასის ჭერი ეწოდება .
რომელიც შეიძლება დაწესდეს ბაზარზე.
ნუ დაგაბნევთ იმ ფაქტმა, რომ ფასის ზღვარი არის საწყისი წონასწორობის ფასის ქვემოთ; ტერმინი ჭერი ეხება იმ ფასს, რომელიც არის ყველაზე მაღალი დასაშვები ფასი ბაზარზე. ეს არ ეხება
წონასწორობის ფასზე ზემოთ დადგენილ ფასს. ფაქტობრივად, თუ ჭერი დაწესდება წონასწორობის ფასზე მაღლა, ის არაეფექტური იქნება; წონასწორული ფასი იქნება მაქსიმალური ლეგალური
ფასის ქვემოთ.

კომპიუტერის რეგულირებული ფასის გათვალისწინებით, მოთხოვნილი რაოდენობა აღემატება მიწოდებულ რაოდენობას A-დან B- მდე მანძილით ნახაზი 2–11; არის Qd Qs

ერთეულების დეფიციტი. დეფიციტის მიზეზი ორგვარია. პირველი, მწარმოებლები მზად არიან აწარმოონ ნაკლები დაბალ ფასად, ამიტომ ხელმისაწვდომი რაოდენობა მცირდება Qe- დან

Qs- მდე . მეორე, მომხმარებელს სურს შეიძინოს მეტი დაბალ ფასად; ამრიგად, მოთხოვნილი რაოდენობა იზრდება Qe- დან Qd- მდე .
შედეგი არის ის, რომ საქონელი არ არის

საკმარისი იმისათვის, რომ დააკმაყოფილოს ყველა მომხმარებელი, რომელსაც სურს და შეუძლია შეიძინოს იგი ფასის ჭერზე. მაშ, როგორ ხდება საქონლის განაწილება ახლა, როცა აღარ არის
ლეგალური ფასის მიხედვით მათი რაციონირება?
უმეტეს შემთხვევაში, საქონლის რაციონირება ხდება „პირველი მოსული, პირველი მომსახურე“ საფუძველზე. შედეგად, ფასების ჭერი, როგორც წესი, იწვევს გრძელ ხაზებს, როგორიცაა 1970-იან წლებში
შექმნილი ბენზინის ფასის ჭერის გამო. ამრიგად, ფასების ჭერი დისკრიმინაციას ახდენს იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც აქვთ დროის მაღალი შესაძლებლობა და არ უყვართ რიგში დგომა. თუ
მომხმარებელს უწევს 10 გალონი ბენზინის შესაძენად რიგში ლოდინი ორი საათის განმავლობაში და მისი დრო საათში 5 დოლარი ღირს, მომხმარებელს რიგში დგომა უჯდება 2 × $5 = $10.
ვინაიდან 10 გალონი ბენზინი შეძენილია, ეს ნიშნავს 1 დოლარის დახარჯვას თითო გალონზე საქონლის შესაძენად რიგში ლოდინი.

სურათი 2–11 ფასი

ფასის ჭერი დაკარგული სოციალური

კეთილდღეობის გამო ს

ფასის ჭერამდე
PF
ფ

პე

კომპიუტერი

ჭერი
ა
ბ

დეფიციტი
დ

რაოდენობა
0 Qs ქე ქდ
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 49

ერთეულები ეს ძირითადი იდეა შეიძლება იყოს გრაფიკულად გამოსახული. კომპიუტერის ფასის ჭერი,სმქხვოელშ ოდ Qs სიკეთეები ხელმისაწვდომია. ვინაიდან ეს რაოდენობა
შეესაბამება F წერტილს მოთხოვნის მრუდის ნახაზზე 2–11, ჩვენ ვხედავთ, რომ მომხმარებლები მზად არიან გადაიხადონ PF საქონლის სხვა ერთეულისთვის. კანონის მიხედვით, PF
ფირმას გადაუხადონ კომპიუტერზე მეტი . Pc სხვაობა ასახავს ფასს, თუმცა, მათ არ შეუძლიათ

ერთეულის მომხმარებლები მზად არიან გადაიხადონ რიგში ლოდინის გზით. მაშასადამე, მომხმარებლის მიერ გადახდილი სრული ეკონომიკური ფასი (PF) არის ფირმასთვის გადახდილი თანხა
სრული ეკონომიკური ფასი
(Pc ) პლუს რიგში ლოდინის დროს გადახდილი იმპლიციტური თანხა (PF - Pc ). ეს უკანასკნელი ფასი გადახდილია არა დოლარში, არამედ ოპციონალური ღირებულების მეშვეობით და, დოლარის თანხა,
შესაბამისად, ეწოდება არაფულადი ფასი.
რომელიც გადაიხადა ფირმას ფასის
ზღვრის
ქვეშ, პლუს არაფულადი ფასი.

PF
სრული = ც + (PF - კომპიუტერი )
ეკონომიკური დოლარი არამატერიალური ფასი
ფასი ფასი

როგორც სურათი 2–11 გვიჩვენებს, PF უფრო მეტია, ვიდრე საწყისი წონასწორობის ფასი, Pe . როდესაც მხედველობაში
მიიღება შესაძლო ხარჯები, საქონლისთვის გადახდილი სრული ეკონომიკური ფასი რეალურად უფრო მაღალია ჭერის დაწესების შემდეგ.
რამდენადაც ფასების ჭერი ამცირებს ბაზარზე არსებულ რაოდენობას, ასეთი რეგულაციები ამცირებს სოციალურ კეთილდღეობას, მაშინაც კი, თუ ისინი არ იწვევს გრძელ რიგებს.
დაკარგული სოციალური სარგებლის დოლარის ღირებულება მოცემულია ნახატ 2–11-ზე დაჩრდილული სამკუთხედით. ინტუიციურად, მოთხოვნის მრუდზე თითოეული წერტილი
წარმოადგენს თანხას, რომელსაც მომხმარებლები მზად არიან გადაიხადონ დამატებითი ერთეულისთვის, ხოლო მიწოდების მრუდის თითოეული წერტილი მიუთითებს იმ თანხაზე,
რომელიც მწარმოებლებს უნდა მიეღოთ, რათა აიძულონ ისინი გაყიდონ დამატებითი ერთეული. შესაბამისად, ვერტიკალური სხვაობა მოთხოვნისა და მიწოდების მრუდებს შორის თითოეულ
რაოდენობაზე წარმოადგენს სოციალური კეთილდღეობის ცვლილებას (სამომხმარებლო ღირებულება გამოკლებული წარმოების შესაბამისი ხარჯები) დაკავშირებულს გამომუშავების თითოეულ
დამატებით ერთეულთან. ამ ვერტიკალური განსხვავებების შეჯამება Qe-სა და Qs- ს შორის ყველა ერთეულისთვის იძლევა დაჩრდილულ სამკუთხედს 2–11 სურათზე და ამგვარად
წარმოადგენს დაკარგული სოციალური კეთილდღეობის მთლიან დოლარს ფასის ჭერის გამო. 2-11 სურათზე მოცემულ სამკუთხედს ზოგჯერ უწოდებენ "მკვდარი წონის დაკარგვას".

დემონსტრაციის პრობლემა 2–5

თქვენი პასუხის საფუძველზე სენატის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტზე (სადემონსტრაციო პრობლემა 2–4), ერთ- ერთი სენატორი გამოთქვამს შეშფოთებას, რომ თავისუფალი

პასუხი:

იმის გამო, რომ ფასის ზღვარი არის 2 დოლარის წონასწორობის ფასის ქვემოთ, დეფიციტი გამოიწვევს. უფრო კონკრეტულად, როდესაც ფასის ჭერი არის $1.50, მოთხოვნილ

და მიწოდებული რაოდენობა არის

ამრიგად, არის 7 5 = 2 ერთეულის დეფიციტი.

Machine Translated by
50 თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

სრული ეკონომიკური ფასის დასადგენად, ჩვენ უბრალოდ განვსაზღვრავთ მაქსიმალურ ფასს, რომელსაც მომხმარებლები გადაიხდიან წარმოებული ხუთი ერთეულისთვის. ამისათვის ჩვენ ჯერ დავაყენეთ
რაოდენობა 5-ის ტოლი მოთხოვნის ფორმულაში:

5 = 10 2PF
ან

2PF = 5
შემდეგი, ჩვენ ვხსნით ამ განტოლებას PF- სთვის , რომ მივიღოთ სრული ეკონომიკური ფასი, PF = $2.50. ამრიგად, მომხმარებლები იხდიან სრულ ეკონომიკურ ფასს 2,50 აშშ
დოლარის ერთეულზე; ამ ფასიდან 1,50 დოლარი არის ფულში, ხოლო 1 დოლარი წარმოადგენს საქონლის არაფულად ფასს. და ბოლოს, ჩვენ შეგვიძლია გადავჭრათ მკვდარი წონის
დაკარგვა, რომელიც წარმოიქმნება ფასის ჭერით. ეს უდრის (PF PC) (Qe Qs ) = (2,50 1,50) (6 5) = 1.

წინა ანალიზიდან გამომდინარე, შეიძლება გაინტერესებდეს, რატომ დააწესებს მთავრობა ოდესმე ფასების ზღვრებს. ერთი პასუხი შეიძლება იყოს ის, რომ პოლიტიკოსებს არ ესმით მიწოდებისა და
მოთხოვნის საფუძვლები. თუმცა, ეს ალბათ არ არის პასუხი.

პასუხი მდგომარეობს იმაში, თუ ვინ სარგებლობს და ვის აზიანებს ჭერი. როდესაც ხაზები ვითარდება დეფიციტის გამო, რომელიც გამოწვეულია ფასის ჭერით, მაღალი შესაძლებლობის ხარჯების მქონე
ადამიანები ზარალდებიან, ხოლო დაბალი შესაძლებლობის მქონე ადამიანებს შეუძლიათ რეალურად ისარგებლონ. მაგალითად, თუ რიგში დგომაზე უკეთესი არაფერი გაქვთ გასაკეთებელი, ისარგებლებთ
დოლარის დაბალი ფასით; თქვენი არამატერიალური ფასი ნულის ტოლია. მეორეს მხრივ, თუ თქვენ გაქვთ დროის მაღალი შესაძლებლობა, რადგან თქვენი დრო თქვენთვის ღირებულია, თქვენ გაუარესებთ
ჭერს. თუ კონკრეტული პოლიტიკოსის ამომრჩევლებს აქვთ საშუალოზე დაბალი შესაძლებლობა, ეს პოლიტიკოსი ბუნებრივია შეეცდება გამოიყენოს ფასის ზღვარი.

INSIDE BUSINESS 2–4

ფასების ჭერი და ფასების იატაკები მთელს მსოფლიოში

ფედერალურ, შტატ და ადგილობრივ ხელისუფლებას მთელს მსოფლიოში ხშირად არწმუნებენ, მიიღონ კანონები,
უფრო მაღალია ვიდრე ფედერალური მინიმალური ხელფასი 18 შტატში. ამ მინიმალური ხელფასის ეფექტი მსგავსია სურათის 2-
რომლებიც ზღუდავს ფასებს, რომლითაც ბიზნესს შეუძლია ლეგალურად დააკისროს კლიენტებს. შეერთებულ შტატებში
12-ში ნაჩვენები. თუმცა, ვინაიდან მთავრობები არ ქირაობენ მუშაკებს, რომლებიც ვერ იპოვიან დასაქმებას ხელოვნურად მაღალი
ბევრ შტატს აქვს უზბეტური კანონები - საპროცენტო განაკვეთების ფასების
ხელფასით, შრომის „ჭარბი“ უმუშევრობად იქცევა. კანადის ყველა პროვინციასა და ტერიტორიას ასევე აქვს მიღებული კანონები
ზღვარი - რაც ზღუდავს იმ განაკვეთს, რომელიც ბანკებს და სხვა კრედიტორებს
მინიმალური ხელფასის შესახებ. გარდა ამისა, ონტარიომ, ბრიტანეთის კოლუმბიამ და კვებეკმა დააწესეს დაბალი ფასები (ე.წ.
შეუძლიათ კანონიერად დააკისრონ თავიანთ კლიენტებს. 2005 წელს პოლონეთმა მიიღო ანტი უზურობის აქტი, რომელიც "მინიმალურ საცალო ფასებს") ლუდზე ფასების ხელოვნურად მაღალი შესანარჩუნებლად, რათა თავიდან აიცილონ
ალკოჰოლის მოხმარება და დაიცვან კანადელი ლუდსახარშები ამერიკული იაფი ბრენდებისგან.
ზღუდავდა სამომხმარებლო საპროცენტო განაკვეთს პოლონეთის ეროვნული ბანკის უსაფრთხოების განაკვეთის ოთხჯერ გაზრდამდე;

კანონის დამრღვევებს ემუქრებათ ჯარიმა ან ორ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა. ტაილანდმა ნება დართო ბენზინის ფასების
წყაროები: “Oil Sales: Ceiling Set on Retail Margin”, The Nation, 2002 წლის 15
განსაზღვრა საბაზრო ძალების მიერ 1990-იან წლებში, მაგრამ მისმა კომერციის სამინისტრომ დააწესა ფასების ზღვარი, რათა
ივნისი; „ნავთობის შოკი ჩვენივე შექმნით“, ერი, 2004 წლის 20 მაისი; „იტალიური უზურობის კანონები: Mercy Strain'd“,
შეეჩერებინა ბენზინის სწრაფად მზარდი ფასები 2000-იანი წლების დასაწყისში. The Economist, 2000 წლის 23 ნოემბერი;
ამერიკის შეერთებულ შტატებში ხუთის გარდა ყველა შტატმა ამოქმედდა „დემოკრატები ცდილობენ დატოვონ მინიმალური ხელფასი მაგიდაზე“, The Wall
Street Journal, 2006 წლის 20 ივნისი; "ლუდის ფასის ომი სჯის დედისა და პოპ მაღაზიებს"
მინიმალური ხელფასის შესახებ კანონმდებლობა - ეს არის ფასების ზღვარი საათობრივ განაკვეთზე, რომელსაც ბიზნესს შეუძლია
გაზეთი, 2005 წლის 4 ნოემბერი; „ევროკავშირის კანონმდებლებმა მიიღეს საკრედიტო დირექტივა“,
კანონიერად გადაუხადოს თანამშრომლებს. ეს შეზღუდვები ემატება ფედერალური მთავრობის მიერ
Krakow Post, 2012 წლის 15 მაისი; და აშშ-ს შრომის დეპარტამენტი, www.dol.gov/
დადგენილ მინიმალურ ხელფასს და 2012 წლიდან, შტატის მინიმალური ხელფასი იყოwhd/minwage/america.htm, წვდომა 2012 წლის 15 მაისს.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 51

ზოგჯერ, როდესაც დეფიციტი იქმნება ჭერით, საქონელი არ არის განაწილებული ხაზების საფუძველზე. მწარმოებლებს შეუძლიათ მომხმარებლების დისკრიმინაცია სხვა ფაქტორების
საფუძველზე, მათ შორის არიან თუ არა მომხმარებლები რეგულარული მომხმარებლები. 1970-იანი წლების ბენზინის დეფიციტის დროს, ბევრი ბენზინგასამართი სადგური გაზს ყიდდა მხოლოდ იმ
მომხმარებლებს, რომლებიც რეგულარულად სარგებლობდნენ სადგურებით. კალიფორნიაში 1990-იანი წლების ბოლოს, ფასების ზღვარი დაწესდა საკომისიოებზე, რომლებსაც ბანკები
ახდენდნენ არადეპოზიტორებს მათი ავტომატური გამყიდველის მანქანების (ბანომატების) გამოყენებისთვის. ბანკებმა უპასუხეს იმით, რომ უარი თქვეს არადეპოზიტორებს თავიანთი ბანკომატების გამოყენების
უფლებაზე. სხვა სიტუაციებში, როგორიცაა სესხის საპროცენტო განაკვეთების ზღვარი, ბანკებს შეუძლიათ ფულის გამოყოფა მხოლოდ შედარებით კეთილმოწყობილი მომხმარებლებისთვის.
მთავარი ის არის, რომ ჭერით შექმნილი დეფიციტის არსებობის შემთხვევაში, მენეჯერებმა ფასის გარდა სხვა მეთოდი
უნდა გამოიყენონ საქონლის გასანაწილებლად. იმისდა მიხედვით, თუ რომელი მეთოდი იქნება გამოყენებული, ზოგიერთი მომხმარებელი მიიღებს სარგებელს, ზოგი კი უარეს მდგომარეობაში
იქნება.

ფასი სართულები

ფასის ზღვრის შემთხვევისგან განსხვავებით, ზოგჯერ წონასწორული კონკურენტული ფასი შეიძლება ჩაითვალოს ძალიან დაბალი გამყიდველებისთვის. ამ შემთხვევაში, ინდივიდებს შეუძლიათ ლობირდნენ
მთავრობისთვის, რომ დააკანონოს საქონლის მინიმალური იურიდიული ფასი. ასეთ ფასს ფასის იატაკი ეწოდება . ალბათ ყველაზე ცნობილი ფასის საფეხური არის მინიმალური ხელფასი, ყველაზე
დაბალი კანონიერი ხელფასი, რომელიც შეიძლება გადაიხადონ მუშაკებზე.
ფასი სართული
თუ წონასწორული ფასი ფასის დონეს მაღლა დგას, ფასის დონეს არანაირი გავლენა არ აქვს ბაზარზე. მაგრამ თუ ფასის დონე დაწესებულია კონკურენტული წონასწორობის დონეზე
მინიმალური ლეგალური ფასი,
ზემოთ, როგორიცაა Pf 2–12 ნახატზე, არსებობს ეფექტი.
რომელიც შეიძლება დაწესდეს ბაზარზე.
კონკრეტულად, როდესაც ფასის დონე დადგენილია Pf , მიწოდებული რაოდენობა
არის Qs და მოთხოვნილი რაოდენობა არის Qd . ამ შემთხვევაში, უფრო მეტი იწარმოება, ვიდრე მომხმარებელს სურს
შეიძინოს ამ ფასად, და წარმოიქმნება ჭარბი რაოდენობა. შრომის ბაზრის კონტექსტში, უფრო მეტი ადამიანი ეძებს სამუშაოს, ვიდრე სამუშაო ადგილების გასავლელი ამ ხელფასით და უმუშევრობის
შედეგი. პროდუქტის ბაზრის კონტექსტში, ჭარბი გადაიქცევა გაუყიდველ მარაგებად. თავისუფალ ბაზარზე ფასი დაეცემა უმუშევრობის ან ჭარბი მარაგების შესამსუბუქებლად, მაგრამ ფასების დონე ხელს
უშლის ამ მექანიზმის მუშაობას. მყიდველები იხდიან უფრო მაღალ ფასს და ყიდულობენ ნაკლებ ერთეულს.

როდესაც ფასების დონეები წონასწორობის ფასზე მაღლა დგას, იქნებიან მომხმარებლები გადახდის სურვილით, რაც აღემატება წარმოების ხარჯებს, მაგრამ ნაკლებია ფასზე. ეს
მომხმარებლები ვერ შეძლებენ შესყიდვას, როდესაც ფასების დონე დაწესდება, რაც იწვევს სოციალური კეთილდღეობის დაკარგვას.
დაკარგული სოციალური კეთილდღეობის დოლარის ღირებულება მოცემულია ლურჯ სამკუთხედში 2–12 სურათზე. სგავსია

ფასი
სურათი 2–12
ფასი სართული
ჭარბი ს

ფ გ
პფ
სართული

პე

რაოდენობა
0 ქდ ქე Qs
Machine Translated by
52 თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

ფასის ჭერის შემთხვევაში, დაკარგული სოციალური კეთილდღეობა არის ვერტიკალური განსხვავება მოთხოვნისა და მიწოდების მრუდს შორის Qd- სა და Qe- ს შორის ყველა

ერთეულისთგავნისსხ. ვავება ისაა, რომ შეზღუდვა ერთეულებზე, რომლებიც შეძენილია ფასის ზღვრისთვის , მოდის შეზღუდული მოთხოვნილი რაოდენობით - Pe-ზე

მაღალი ფასის საპასუხოდ, ვიდრე მიწოდებული შეზღუდული რაოდენობით - ფასის ჭერის საპასუხოდ, რომელიც
უფრო დაბალია, ვიდრე Pe . . ცისფერი სამკუთხედის ფართობი 2-12 სურათზე არის მკვდარი წონის დაკარგვა.
როდესაც ფასის დონე მინიმალური ხელფასია, მკვდარი წონის დანაკარგი, რომელიც წარმოიქმნება, სრულად არის აღბეჭდილი ლურჯ სამკუთხედში 2–12
სურათზე. თუმცა, როდესაც ფასის დონე ვრცელდება პროდუქტზე, მკვდარი წონის დაკარგვა შეიძლება კიდევ უფრო დიდი იყოს. დამატებითი წონის დაკლება
დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა მოხდება გაუყიდველ მარაგებთან. ერთი შესაძლებლობა არის ის, რომ მთავრობა ყიდულობს და გადაყრის ნამეტს. ეს ეხება ბევრ სასოფლო-
სამეურნეო პროდუქტს, როგორიცაა ყველი, ფასების სართულები. ფასების ამ ტიპის იატაკს, სადაც მთავრობა ყიდულობს ნამეტს, ფასის მხარდაჭერა ეწოდება . 2-12 ნახაზის
გადახედვისას, გაუყიდავი პროდუქტების რაოდენობა მოცემულია G- დან F-მდე მანძილით, და ეს ჭარბი არის პროდუქტის რაოდენობა, რომელსაც მთავრობა
ყიდულობს ფასების საფეხურზე. მაშინ მთავრობისთვის მთლიანი ღირებულება არის Pf (Qs – Qd ). თუ მთავრობა უგულებელყოფს მის მიერ შეძენილ ნამეტს, ეს
გამოიწვევს დამატებით წონაში კლებას, როგორც ეს მიუთითებს წითელი ხაფანგის ეზოიდზე. ეს დამატებითი წონის დაკარგვა არის გადაყრილი პროდუქტის წარმოების
ღირებულება. ისევ და ისევ, თუ ყველის მწარმოებლები იღებენ ფასის მხარდაჭერას, ეს დამატებითი მკვდარი წონის დაკარგვა არის ყველის წარმოების ღირებულება, რომელიც
მთავრობამ შეიძინა და გადააგდო.

დემონსტრაციის პრობლემა 2–6

სენატის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის ერთ-ერთმა წევრმა შეისწავლა თქვენი ანალიზი ჩინეთის პრივატიზაციის შესახებ (დემონსტრაციის პრობლემები 2–4 და 2–5), მაგრამ შიშობს,
რომ თავისუფალ ბაზარზე ფასი შეიძლება იყოს ძალიან დაბალი, რათა მწარმოებლებმა მიიღონ სამართლიანი განაკვეთი. მათი ინვესტიციის დაბრუნება. ის გთხოვს აგიხსნათ, რა მოხდებოდა,
თუ ჩინეთის მთავრობა მოახდინა ბაზრის პრივატიზება, მაგრამ დათანხმდა საქონლის გაუყიდველი ერთეულების შეძენას (და გადაგდებას) 3,50 აშშ დოლარის ფასად. რას ეუბნებით
სენატორს? დავუშვათ, რომ ბაზრის მოთხოვნისა და მიწოდების მრუდები (აშშ დოლარის ექვივალენტურ ფასებში) კვლავ მოცემულია

Qd = 10 2P და Qs = 2 + 2P

პასუხი:
იმის გამო, რომ ფასის დონე 2 დოლარის წონასწორულ ფასზე მაღლა დგას, იატაკი იწვევს ჭარბი რაოდენობას. უფრო კონკრეტულად, როდესაც ფასი არის $3.50, მოთხოვნილი რაოდენობა
არის

Qd = 10 2 (3.50) = 3

და მიწოდებული რაოდენობა არის

Qs = 2 + 2 (3.50) = 9

ამრიგად, არის ჭარბი 9 3 = 6 ერთეული. მომხმარებლები იხდიან უფრო მაღალ ფასს (3,50 აშშ დოლარი), ხოლო მწარმოებლებს აქვთ 6 ერთეული გაუყიდველი
მარაგები. თუმცა, ჩინეთის მთავრობამ უნდა შეიძინოს ის თანხა, რომლის შეძენაც მომხმარებელს არ სურს 3,50 დოლარის ფასად. მაშასადამე, ჩინეთის მთავრობისთვის 6
ერთეულის ჭარბი ყიდვის ღირებულებაა $3.50 × 6 = $21.
და ბოლოს, მკვდარი წონის დაკარგვა შედგება ორი დაჩრდილული რეგიონისგან, რომლებიც ილუსტრირებულია სურათზე 2–12. პირველი ნაწილი, რომელიც შეესაბამება
ლურჯ სამკუთხედს, არის (3.50 – 0.50)(6 – 3) = 9. გაითვალისწინეთ, რომ ამ ფორმულაში 0.50 არის ფასი, რომლითაც მწარმოებლები მიაწვდიან 3 ერთეულს (რაც არის
მოთხოვნილი რაოდენობა ფასის სართული). მკვდარი წონის დაკარგვის მეორე ნაწილი, რომელიც შეესაბამება წითელ ტრაპეციას, არის $21 – (1/2)(3.50 – 0.50)(6) = 12. აქ ჩვენ
ვიანგარიშებთ ტრაპეციის ფართობს სახელმწიფო ხარჯების აღებით ($21). ) და ამ დანახარჯის იმ ნაწილის გამოკლება, რომელიც ემატება მწარმოებლის ნამეტს (ანუ ფართობი ფასის
ქვედა დონის ქვემოთ და მიწოდების მრუდის ზემოთ ჭარბი ერთეულებისთვის).
Machine Translated by
53
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

შედარებითი სტატიკა

ახლა თქვენ გესმით, როგორ განისაზღვრება წონასწორობა კონკურენტულ ბაზარზე და როგორ მოქმედებს სახელმწიფო პოლიტიკა, როგორიცაა ფასების ჭერი და ფასების დონეები.
შემდეგი, ჩვენ ვაჩვენებთ, თუ როგორ შეუძლიათ მენეჯერებს გამოიყენონ მიწოდება და მოთხოვნა, რათა გააანალიზონ ბაზრის პირობების ცვლილებების გავლენა კონკურენტულ წონასწორულ
ფასსა და რაოდენობაზე. ერთი წონასწორობიდან მეორეში მოძრაობის შესწავლა ცნობილია როგორც შედარებითი სტატიკური ანალიზი. ამ ანალიზის განმავლობაში, ჩვენ ვვარაუდობთ,
რომ არანაირი სამართლებრივი შეზღუდვა, როგორიცაა ფასების ჭერი ან იატაკი, არ მოქმედებს და რომ ფასების სისტემა თავისუფლად მუშაობს მომხმარებლებში საქონლის
განაწილებაზე.

ცვლილებები მოთხოვნაში

დავუშვათ, რომ The Wall Street Journal იტყობინება, რომ მომხმარებელთა შემოსავალი, სავარაუდოდ, გაიზრდება დაახლოებით 2,5 პროცენტით მომავალ წელს, ხოლო 25

წელზე უფროსი ასაკის პირთა რიცხვი მიაღწევს ყველა დროის მაქსიმუმს წლის ბოლოს. ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ ჩვენი მიწოდებისა და მოთხოვნის აპარატი იმის შესამოწმებლად,

თუ როგორ იმოქმედებს ბაზრის პირობების ეს ცვლილებები მანქანების გაქირავების სააგენტოებზე, როგორიცაა Avis, Hertz და National. გონივრულია ვივარაუდოთ, რომ დაქირავებული

მანქანები ნორმალური საქონელია: მომხმარებელთა შემოსავლების ზრდა, სავარაუდოდ, გაზრდის მოთხოვნას დაქირავებულ მანქანებზე. 25 წელზე უფროსი ასაკის მომხმარებელთა

გაზრდილი რაოდენობა ასევე გაზრდის მოთხოვნას, რადგან ბევრ ადგილას ისინი, ვინც ქირაობენ მანქანებს, უნდა იყვნენ მინიმუმ 25 წლის.
დაქირავებულ მანქანებზე მოთხოვნის ამ ზრდის საბოლოო ეფექტს ჩვენ ვაჩვენებთ დიაგრამა 2–13-ში.

დაქირავებული მანქანების ბაზარზე საწყისი წონასწორობა არის A წერტილში, სადაც მოთხოვნის მრუდი D0 კვეთს ბაზრის მიწოდების მრუდს S. Wall Street Journal- ში

მოხსენებული ცვლილებები ვარაუდობს, რომ გაქირავებულ მანქანებზე მოთხოვნა გაიზრდება მომდევნო წლის განმავლობაში, D0- დან ზოგიერთი მრუდი, როგორიცაა D1
. წონასწორობა გადადის B წერტილში, სადაც მანქანების გაქირავების კომპანიები ქირაობენ უფრო მეტ მანქანას და ახდენენ უფრო მაღალ ფასს,
ვიდრე მოთხოვნის ზრდამდე.
მანქანის გაქირავების ფასების ზრდის მიზეზი შემდეგია: 25 წელზე უფროსი ასაკის მომხმარებელთა მზარდი რაოდენობა, მომხმარებელთა შემოსავლების ზრდასთან ერთად, ზრდის
დაქირავებულ მანქანებზე მოთხოვნას. ძველ ფასად 45$ დღეში, მხოლოდ 100000 მანქანაა ხელმისაწვდომი. ეს ნაკლებია 108 000 მანქანაზე, რომლის დაქირავებაც მომხმარებელს
სურს ამ ფასად. მანქანების გაქირავების კომპანიები ამგვარად პოულობენ

ფასი
სურათი 2–13
ცვლილების ეფექტი
მოთხოვნა მანქანების დაქირავებაზე

ბ
$49

ა
$45

D1

D0

რაოდენობა
0 100 104 108 (ათასობით
ქირავდება დღეში)
Machine Translated by
54 თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

მათ ინტერესებშია გაზარდონ ფასები და გაიზარდონ დაქირავებული მანქანების მიწოდების რაოდენობა, სანამ საბოლოოდ არ იქნება საკმარისი მანქანები ხელმისაწვდომი ახალი წონასწორობის ფასით $49,
რომ ზუსტად გაუტოლდეს მოთხოვნილ რაოდენობას ამ მაღალ ფასში.

დემონსტრაციის პრობლემა 2–7

ავტოპარკის მენეჯერი ამჟამად ქირაობს მათ საბაზრო ფასში 49 აშშ დოლარით დღეში, იქირავები კი საკუთარ ბენზინსა და ზეთს იხდიან. გაზეთის პირველ გვერდზე სტატიაში მენეჯერი გაიგებს, რომ
ეკონომისტები ბენზინზე ფასების მკვეთრად ზრდას მომავალი წლის განმავლობაში ახლო აღმოსავლეთში გაზრდილი დაძაბულობის გამო ელიან. რა უნდა მოელოდეს მას იმ მანქანების
ფასს, რომელსაც მისი კომპანია ქირაობს?

პასუხი:

ვინაიდან ბენზინი და მანქანების დაქირავება ერთმანეთს ავსებს, ბენზინზე ფასების ზრდა შეამცირებს დაქირავებულ მანქანებზე მოთხოვნას. დაქირავებული მანქანების საბაზრო ფასსა და რაოდენობაზე
ზემოქმედების სანახავად, მოდით D1
2–13 სურათზე წარმოადგენდეს საწყის მოთხოვნას დაქირავებულ მანქანებზე, ისე რომ საწყისი წონასწორობა იყოს B წერტილში. ბენზინზე ფასის ზრდა გადაიტანს დაქირავებულ მანქანებზე მოთხოვნის
მრუდს მარცხნივ ( D0- ზე), რაც გამოიწვევს ახალ წონასწორობას A წერტილში. ამრიგად, ის უნდა მოელოდეს დაქირავებული მანქანების ფასის დაცემას.

INSIDE BUSINESS 2–5

გლობალიზაცია და ავტომობილების მიწოდება

დღევანდელ გლობალურ ეკონომიკაში, ფირმების რაოდენობა ბაზარზე კრიტიკულად არის დამოკიდებული

უცხოური ფირმების შესვლისა და

Chery-ს და სხვა ჩინელი მწარმოებლების მიერ შემოსვლა განვითარებულ ბაზარზე, როგორიცაა აშშ-ს საავტომობილო ბაზარი,
გადაიტანს მიწოდების
გასვლის გადაწყვეტილებებზე. ცოტა ხნის წინ, რამდენიმე ჩინელმა ავტომწარმოებმერლუდმას-მარჯვნივ. სხვა თანაბარი პირობებით, ეს უარყოფითად იმოქმედებს
მათ შორის ქვეყნის უმსხვილესი შიდა ბრენდი, Chery Automobile Co.-მ გამოაცხადა საზღვარგარეთ გაფართოების
ფირმების ქვედა ხაზებზე, რომლებიც ამჟამად ყიდიან ამ ბაზრებზე: მიწოდების ზრდა შეამცირებს ავტომობილების წონასწორულ
ამბიციური გეგმები. Chery უკვე ახორციელებს ექსპორტს 70 განვითარებად ქვეყანაში აზიაში , ახლო აღმოსავლეთში და
ფასებს და არსებული ამერიკული ავტომწარმოებლების მოგებას.
ლათინურ ამერიკაში და აკვირდება შემდგომ გაფართოებას უფრო განვითარებულ ბაზრებზე.

წყარო: „ჩინელი ავტომწარმოებლები მიზნად ისახავს გლობალურ გაფართოებას“, წარმოება. net, 2010 წლის 23 აპრილი.

ცვლილებები მიწოდებაში
ჩვენ ასევე შეგვიძლია გამოვიყენოთ ჩვენი მიწოდებისა და მოთხოვნის ჩარჩო, რათა ვიწინასწარმეტყველოთ, თუ როგორ იმოქმედებს მიწოდების ერთ ან რამდენიმე ცვლის ცვლილება საქონლისა თუ
მომსახურების წონასწორულ ფასზე და რაოდენობაზე. მაგალითად, განიხილეთ კანონპროექტი კონგრესის წინაშე, რომელიც მოითხოვს ყველა დამსაქმებელს, როგორც პატარას, ასევე დიდს, უზრუნველყოს
ჯანდაცვა თავიანთი მუშაკებისთვის. როგორ იმოქმედებს ეს კანონპროექტი საცალო ვაჭრობის ობიექტებში საქონლის დაწესებულ ფასებზე?
ჯანდაცვის ეს მანდატი გაზრდის საცალო ვაჭრობისა და სხვა ფირმებისთვის მუშაკების დაქირავებას. ბევრი საცალო ვაჭრობა ეყრდნობა ნახევრად კვალიფიციურ მუშაკებს, რომლებიც იღებენ
შედარებით დაბალ ხელფასს და ამ მუშაკებისთვის ჯანმრთელობის დაზღვევის ღირებულება დიდია მათ წლიურ ხელფასთან შედარებით. მიუხედავად იმისა, რომ ფირმებმა შეიძლება გარკვეულწილად
შეამცირონ ხელფასები ჯანმრთელობის დაზღვევის სავალდებულო ხარჯების ანაზღაურების მიზნით , წმინდა ეფექტი იქნება ფირმაზე მუშების დაქირავების მთლიანი ხარჯების გაზრდა. ეს უფრო მაღალი შრომის
ხარჯები, თავის მხრივ, შეამცირებს საცალო საქონლის მიწოდებას. კანონმდებლობის საბოლოო შედეგი იქნება საცალო ვაჭრობის ობიექტების მიერ დაწესებული ფასების გაზრდა და იქ გაყიდული
საქონლის რაოდენობის შემცირება.
ეს უფრო ნათლად შეგვიძლია დავინახოთ სურათზე 2–14. ბაზარი თავდაპირველად წონასწორობაშია A წერტილში, სადაც მოთხოვნის მრუდი D კვეთს ბაზრის მიწოდების მრუდს, S0
. შეყვანის უფრო მაღალი ფასები მცირდება
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 55

ფასი
სურათი 2–14
S1
ცვლილების ეფექტი
S0 იწოდება

ბ
P1
ა
P0

რაოდენობა
0 Q1
Q0

მიწოდება S0- დან S1- მდე , და ახალი კონკურენტული წონასწორობა გადადის B წერტილში. ამ შემთხვევაში,

საბაზრო ფასი იზრდება P0- დან P1- მდე

, და წონასწორული რაოდენობა მცირდება Q0- დან Q1- მდე .

მიწოდებისა და მოთხოვნის ერთდროული ცვლილებები

როგორც კერძო, ისე საჯარო სექტორის მენეჯერები ხანდახან აწყდებიან მოვლენებს, რომლებიც იწვევს მოთხოვნისა და მიწოდების ერთდროულ ცვლილებას. ტრაგიკული მაგალითი მოხდა გასული
საუკუნის ბოლოს, როდესაც მიწისძვრა მოხდა კობეში, იაპონია. მიწისძვრამ მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენა იაპონიის საკე ღვინის ინდუსტრიას და შედეგად შემცირდა ქვეყნის საკე ღვინის მიწოდება.
სამწუხაროდ, მიწისძვრის შედეგად გამოწვეულმა სტრესმა აიძულა ბევრი გაეზარდა მოთხოვნა საკეზე და სხვა ალკოჰოლურ სასმელებზე. ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ ამ თავის ინსტრუმენტები იმის
შესამოწმებლად, თუ როგორ იმოქმედა მიწოდებისა და მოთხოვნის ამ ერთდროულმა ცვლილებებმა წონასწორულ ფასსა და საკეს რაოდენობაზე.

INSIDE BUSINESS 2–6

ელცხრილის გამოყენება მიწოდებისა და მოთხოვნის მოდელში წონასწორობის გამოსათვლელად

ვებგვერდი მეცხრე გამოცემისთვის, www.mhhe.com/baye9e,

დანაკარგი) დაკავშირებულია ფასებთან, რომლებიც რეგულირდება წონასწორობის ფასის ზემოთ ან ქვემოთ დონეზე.
შეიცავს ფაილს სახელად SupplyandDemandSolver.xls. მაუსის რამდენიმე დაწკაპუნებით, შეგიძლიათ გამოიყენოთ ეს
მნიშვნელოვანია ხაზგასმით აღვნიშნოთ, რომ ეს ინსტრუმენტი არ არის შემცვლელი ამ ამოცანების შესასრულებლად
ინსტრუმენტი, რათა დაადგინოთ წონასწორობა ხაზოვანი მიწოდებისა და მოთხოვნის მოდელში სხვადასხვა სცენარის მიხედვით,
ხელსაწყოს დახმარების გარეშე. მაგრამ ინსტრუმენტი დაგეხმარებათ წარმოიდგინოთ, თუ როგორ იწვევს სხვადასხვა
ფაილის სხვადასხვა ჩანართებზე წვდომით. თქვენ ასევე შეგიძლიათ გამოიყენოთ ეს პროგრამა, რათა ნახოთ, თუ როგორ
მოთხოვნისა და მიწოდების პარამეტრებს სხვადასხვა
იცვლება

წონასწორობის ფასები და რაოდენობები „რეალურ დროში“ შედარებითი სტატიკური სარვააროჯდიშეონოებბირთი. ვი ეფექტი. ისევე მნიშვნელოვანია, რომ თქვენ შეგიძლიათ

გარდა ამისა, ეს ინსტრუმენტი საშუალებას გაძლევთ გამოთვალოთ როგორც მწარმოებლის, ასევე მომხმარებლის
შექმნათ უსასრულო რაოდენობის პრაქტიკული პრობლემები და გადაჭრათ ისინი ხელით, შემდეგ კი გამოიყენოთ ეს
ჭარბი რაოდენობა და გამოიკვლიოთ როგორ იცვლება მათი სიდიდეები მოთხოვნისა და მიწოდების პარამეტრების
ინსტრუმენტი თქვენი პასუხების შესამოწმებლად. Connect-ის მომხმარებლებისთვის, თავის ბოლო ამოცანების
ცვლილებისას. თქვენ ასევე შეგიძლიათ გამოიყენოთ ის ფასების რეგულაციების რაოდენობრივი ზემოქმედების შესამოწმებლად,
ალგორითმული ვერსიები საშუალებას მოგცემთ გადაჭრათ ამ ტიპის წონასწორობის პრობლემების მრავალი ვერსია თქვენს
როგორიცაა ფასების ჭერი და
შესრულებაზე
ფასების დონე, და შედეგად დაკარგული სოციალური კეთილდღეობა (ან მკვდარი წონად). აუყოვნებელი გამოხმაურებით.
Machine Translated by
56 თავი საბაზრო ძალები: მოთხოვნა და მიწოდება

ფასი
სურათი 2–15
ერთდროული ზრდა S2
მოთხოვნასა და შემცირებაში

მიწოდებაში ზრდის
წონასწორობის ფასი C
P2
S1

ბ S0
P1

ა
P0 D1

D0

რაოდენობა
0 Q2 Q0 Q1

ნახაზზე 2–15, ბაზარი თავდაპირველად წონასწორობაშია A წერტილში, სადაც მოთხოვნის მრუდი D0 კვეთს ბაზრის მიწოდების მრუდს S0 . ვინაიდან მიწისძვრამ გამოიწვია

მიწოდების ერთდროული შემცირება და მოთხოვნის გაზრდა გულისთვის, დავუშვათ მიწოდება მცირდება S0- დან S1- მდე და მოთხოვნა იზრდება D0- დან D1- მდე.
. ამ შემთხვევაში, ახალი კონკურენტული წონასწორობა ხდება B წერტილში; საკეს ფასი

იზრდება P0- დან P1- მდე , და მოხმარებული რაოდენობა იზრდება Q0- დან Q1- მდე .
როგორც მრუდები გამოსახულია ნახაზზე 2–15, მიწოდების შემცირებისა და მოთხოვნის ზრდის ეფექტი იყო როგორც ფასის, ასევე რაოდენობის გაზრდა. მაგრამ
რა მოხდება, თუ S0- დან S1- ზე გადასვლის ნაცვლად
, მიწოდების მრუდი გაცილებით შორს გადავიდა მარცხნივ S2- ზე ისე, რომ მან გადაკვეთა ახალი მოთხოვნის

მრუდი C წერტილში B-ის ნაცვლად? ამ შემთხვევაში, ფასი მაინც უფრო მაღალი იქნება, ვიდრე საწყისი წონასწორობის
ფასი, P0 . მაგრამ შედეგად მიღებული რაოდენობა საწყის წონასწორობაზე დაბალი იქნება
რიუმი (C წერტილი ნიშნავს უფრო დაბალ რაოდენობას ვიდრე A წერტილი). ამრიგად, ჩვენ ვნახეთ, რომ როდესაც მოთხოვნა იზრდება და მიწოდება მცირდება, საბაზრო ფასი იზრდება,
მაგრამ საბაზრო რაოდენობა შეიძლება გაიზარდოს ან შემცირდეს ცვლილებების ფარდობითი სიდიდის მიხედვით.
როდესაც იყენებთ მიწოდებისა და მოთხოვნის ანალიზს მოთხოვნისა და მიწოდების ერთდროული ცვლილებების შედეგების პროგნოზირებისთვის, ფრთხილად უნდა იყოთ, რომ
პროგნოზები არ იყოს არტეფაქტები იმის შესახებ, თუ რამდენად გადაიტანეთ მრუდები. როგორც ცხრილი 2-2-შია ნაჩვენები, მოთხოვნასა და მიწოდებაში ერთდროული ცვლილებები,
როგორც წესი, იწვევს გაურკვევლობას წონასწორული ფასის ან რაოდენობის მატებასთან ან
შემცირებასთან დაკავშირებით. ღირებული სავარჯიშოა მიწოდებისა და მოთხოვნის სხვადასხვა ერთდროული ცვლილებების შედგენა ცხრილში 2-2 შეჯამებული შედეგების
შესამოწმებლად.

ცხრილი 2–2
წონასწორული ფასი და რაოდენობა: ერთდროული ცვლილებების გავლენა ოთხოვნა და მიწოდება

ცვლილების ბუნება მიწოდების მოთხოვნის გაზრდა მოთხოვნის შემცირება

გაზრდა ფასი: ორაზროვანი ფასი: მცირდება

რაოდენობა: იზრდება ფასი: იზრდება რაოდენობა: ორაზროვანი ფასი: ორაზროვანი

მიწოდების შემცირება რაოდენობა: ორაზროვანი რაოდენობა: მცირდება

Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 57

დემონსტრაციის პრობლემა 2–8

ვიდეოსთვის ამ
დავუშვათ, რომ თქვენ ხართ კომპიუტერული მაღაზიების ქსელის მენეჯერი. გასაგები მიზეზების გამო, თქვენ ყურადღებით ადევნეთ თვალი კომპიუტერულ ინდუსტრიაში განვითარებულ მოვლენებს და ახლახან
პრობლემის
გაიგეთ, რომ კონგრესმა მიიღო ორმხრივი პროგრამა, რომელიც შექმნილია აშშ-ს კომპიუტერული ინდუსტრიის პოზიციის შემდგომი გაძლიერებისათვის გლობალურ ეკონომიკაში. კანონმდებლობა
ითვალისწინებს გაზრდილ დაფინანსებას კომპიუტერული განათლების დაწყებით და საშუალო სკოლებში, ასევე საგადასახადო შეღავათებს ფირმებისთვის, რომლებიც ამუშავებენ კომპიუტერულ პროგრამულ
გადასაჭრელად, ეწვიეთ www.mhhe.com/baye9e

უზრუნველყოფას. ამ კანონმდებლობის შედეგად, რას პროგნოზირებთ, რა მოუვა პროგრამული უზრუნველყოფის წონასწორულ ფასს და რაოდენობას?

პასუხი:

წონასწორული რაოდენობა, რა თქმა უნდა, გაიზრდება, მაგრამ საბაზრო ფასი შეიძლება გაიზარდოს, დარჩეს იგივე ან დაეცეს, რაც დამოკიდებულია მოთხოვნისა და მიწოდების შედარებით
ცვლილებებზე. ამის სანახავად, გაითვალისწინეთ, რომ დაწყებით და საშუალო სკოლებში კომპიუტერული განათლების გაზრდილი დაფინანსება გამოიწვევს კომპიუტერულ პროგრამულ უზრუნველყოფაზე
მოთხოვნის ზრდას, რადგან ეს ნორმალური პროდუქტია. პროგრამული უზრუნველყოფის მწარმოებლებზე გადასახადების შემცირება გამოიწვევს პროგრამული უზრუნველყოფის მიწოდების ზრდას. თქვენ უნდა
დახაზოთ ფიგურა იმის დასადასტურებლად, რომ თუ მიწოდების მარჯვნივ ცვლა მცირეა მოთხოვნის მარჯვნივ ცვლასთან შედარებით , გაიზრდება წონასწორული ფასიც და რაოდენობაც. თუ მიწოდება
იზრდება ისევე, როგორც მოთხოვნა, ფასის ცვლილება არ მოხდება, მაგრამ წონასწორული რაოდენობა გაიზრდება. და ბოლოს, თუ მიწოდება მოთხოვნის ზრდაზე მეტად გაიზრდება, შედეგად მიღებული
წონასწორობა გამოიწვევს უფრო დაბალ ფასს და მეტ რაოდენობას.
ყველა შემთხვევაში წონასწორული რაოდენობა იზრდება. მაგრამ ეფექტი საბაზრო ფასზე დამოკიდებულია მოთხოვნისა და მიწოდების ზრდის ფარდობით სიდიდეებზე.

სათაურზე პასუხის გაცემა

ახლა, როდესაც ჩვენ შევიმუშავეთ ფორმალური აპარატი იმის გასაგებად, თუ როგორ მუშაობს ბაზრები, ჩვენ დავუბრუნდებით ისტორიას, რომელმაც გახსნა ეს თავი.
სემმა აღიარა, რომ ჩიპების წარმოების შემცირება საბოლოოდ გამოიწვევს ჩიპების უფრო მაღალ ფასებს. იმის გამო, რომ ჩიპები არის მთავარი წვდომა კომპიუტერების
წარმოებაში, ჩიპების ფასის ზრდა თავის
მხრივ გამოიწვევს კომპიუტერების ბაზრის მიწოდების შემცირებას, რაც ნაჩვენებია S0- დან S1- ის მიწოდების ცვლილება სურათზე 2–16. გაითვალისწინეთ, რომ ბაზარზე
გაყიდული კომპიუტერების მთლიანი რაოდენობა ეცემა, როდესაც წონასწორობა A წერტილიდან B წერტილამდე გადადის. კომპიუტერების გაყიდვების
მოსალოდნელი შემცირების ფონზე, სემმა და ჯეინმა განიხილეს PC Solutions-ის სამუშაო ძალის გაორმაგების გეგმის სიბრძნე. ამ დროს.

ფასი
კომპიუტერებიდან
სურათი 2–16
S1 ჩიპების ფასების ზრდა კომპიუტერების მიწოდების შემცირება

S0
ბ

კომპიუტერების რაოდენობა
Machine Translated by Google

ამ თავში მოცემულია მიწოდებისა და მოთხოვნის მიმოხილვა და ამ ძალების ურთიერთქმედება. ჩვენ

მიწოდებისა და მოთხოვნის მოდელი ამ წიგნის მხოლოდ საწყისი წერტილია. წიგნის დარჩენილი ნაწილის
გავაშუქეთ მოთხოვნის, მიწოდების, ფასების ჭერის, ფასების დონის და შედარებითი სტატიკის აპლიკაციები. ამ
განმავლობაში, ჩვენ ვვარაუდობთ, რომ თქვენ საფუძვლიანად გესმით ამ თავში წარმოდგენილი ცნებები. შემდეგ თავში
თავის წაკითხვით და წარმოდგენილ სადემონსტრაციო პრობლემებზე მუშაობისას, თქვენ უნდა გქონდეთ
წარმოგიდგენთ ელასტიურობის ცნებებს და ვაჩვენებთ, თუ როგორ გამოვიყენოთ ისინი მენეჯერული გადაწყვეტილებების
ძირითადი გაგება, თუ როგორ უნდა გააანალიზოთ კონკურენტული ბაზრის ფუნქციონირება.
მიღებისას. ჩვენ ასევე წარმოგიდგენთ დამატებით რაოდენობრივ ინსტრუმენტებს, რათა დავეხმაროთ მენეჯერებს უკეთესი
გადაწყვეტილებების მიღებაში.

ძირითადი ტერმინები და ცნებები

ad valorem გადასახადი
წონასწორული რაოდენობა არაფულადი ფასი ნორმალური კარგი
მოთხოვნის ცვლილება
აქციზის გადასახადი დამაჯერებელი რეკლამა ფასის ზღვარი
მოთხოვნილი რაოდენობის ცვლილება მიწოდებული
სრული ეკონომიკური ფასი მოთხოვნის ფასი სართული ფასის
რაოდენობის ცვლილება მიწოდების ცვლილება
ზრდა მხარდაჭერა
შედარებითი სტატიკური ანალიზი ავსებს
მიწოდების გაზრდა მწარმოებლის მოლოდინები მწარმოებლის ჭარბი
მომხმარებელთა მოლოდინები
არასრულფასოვანი კარგი
დეფიციტი
სამომხმარებლო ჭარბი მოთხოვნის შემცირება მარაგის შეგროვება
ინფორმაციული რეკლამა შებრუნებული მოთხოვნის
მიწოდების შემცირება მოთხოვნა ფუნქცია შემცვლელები

მოთხოვნის ფუნქცია შებრუნებული მიწოდების ფუნქცია მოთხოვნის კანონი მიწოდება მიწოდების ფუნქცია
მოთხოვნის გადამრთველები მიწოდების გადამრთველები
მიწოდების კანონი
წონასწორობის ფასი ჭარბი
ხაზოვანი მოთხოვნის ფუნქცია

ხაზოვანი მიწოდების ფუნქცია ბაზრის მოთხოვნის მრუდი

ბაზრის მიწოდების მრუდი

კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები

1. X-Corporation აწარმოებს საქონელს (ე.წ. X), რომელიც არის ნორმალური საქონელი. მისი კონკურენტი,
Y-Corp., აწარმოებს შემცვლელ პროდუქტს, რომელსაც ის ყიდის სახელით Y. Good Y არის არასრულფასოვანი საქონელი. (LO1)
ა. როგორ შეიცვლება მოთხოვნა X პროდუქტზე, თუ მომხმარებელთა შემოსავალი შემცირდება? ბ. როგორ შეიცვლება მოთხოვნა Y კარგზე,
თუ მომხმარებელთა შემოსავალი გაიზრდება? გ. როგორ შეიცვლება მოთხოვნა X პროდუქტზე, თუ Y- ის ფასი იზრდება?
დ. კარგი Y არის დაბალი ხარისხის პროდუქტი, ვიდრე კარგი X? ახსენი.

2. კარგი X იწარმოება კონკურენტულ ბაზარზე A შეყვანის გამოყენებით. ახსენით რა მოხდება X საქონლის მიწოდება თითოეულ შემდეგ
სიტუაციაში: (LO1, LO4)
ა. შეყვანის A ფასი მცირდება.
ბ. კარგ X- ზე დაწესებულია აქციზი $3 .
გ. კარგ X- ზე დაწესებულია ad valorem გადასახადი 7 პროცენტით .
დ. ტექნოლოგიური ცვლილება ამცირებს X- ის დამატებითი ერთეულების წარმოების ღირებულებას.
3. დავუშვათ X პროდუქტის მიწოდების ფუნქცია მოცემულია Qx- ით
ს
= 30 + 2Px 4Pz. (LO1)
ა. რამდენი X პროდუქტი იწარმოება, როდესაც Px = $600 და Pz = $60? ბ. რამდენი X პროდუქტი
იწარმოება, როდესაც Px = $80 და Pz = $60?
გ. დავუშვათ Pz = $60. განსაზღვრეთ მიწოდების ფუნქცია და შებრუნებული მიწოდების ფუნქცია
კარგი X. დახატეთ შებრუნებული მიწოდების ფუნქცია.

4. მოთხოვნა X კარგზე მოცემულია

დ
Qx = 6000 1
Px Py + 9Pz 1 მ
+ 10
58 2
Machine Translated by Google

კვლევამ აჩვენა, რომ დაკავშირებული საქონლის ფასები მოცემულია Py = $6,500 და Pz = $100, ხოლო ფიზიკური პირების საშუალო შემოსავალი, რომლებიც
მოიხმარენ ამ პროდუქტს, არის M = $70,000. (LO1)
ა. მიუთითეთ საქონელი Y და Z არის თუ არა X კარგის შემცვლელი ან შემავსებელი .
ბ. X არის არასრულფასოვანი თუ ნორმალური კარგი?
გ. რამდენი ერთეული კარგი X იქნება შეძენილი, როდესაც Px = $5,230?

დ. განსაზღვრეთ მოთხოვნის ფუნქცია და შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია X კარგზე. X კარგზე მოთხოვნის მრუდის გრაფიკის გამოსახვა .

5. მოთხოვნის მრუდი X პროდუქტზე მოცემულია Qx- ით დ

ა. იპოვეთ შებრუნებული მოთხოვნის მრუდი. = 300 2Px. (LO2)

ბ. რამდენ სამომხმარებლო ჭარბს იღებენ მომხმარებლები, როდესაც Px = $45? გ. რამდენ სამომხმარებლო ჭარბს
იღებენ მომხმარებლები, როდესაც Px = $30?
დ. ზოგადად, რა ემართება სამომხმარებლო ჭარბი დონეს, როდესაც საქონლის ფასი ეცემა?

6. ვთქვათ მოთხოვნა და მიწოდება მოცემულია Qd = 60 P და Qs = P 20. (LO3, LO4) ა. როგორია წონასწორული

რაოდენობა და ფასი ამ ბაზარზე?
ბ. განსაზღვრეთ მოთხოვნილი რაოდენობა, მიწოდებული რაოდენობა და სიდიდე ჭარბი თუ ამ ბაზარზე 50 დოლარის ფასი
დაწესდება.
გ. განსაზღვრეთ მოთხოვნილი რაოდენობა, მიწოდებული რაოდენობა და დეფიციტის სიდიდე, თუ ამ ბაზარზე ფასის ზღვარი 32 დოლარია დაწესებული. ასევე,
განსაზღვრეთ მომხმარებლების მიერ გადახდილი სრული ეკონომიკური ფასი.
7. დავუშვათ მოთხოვნა და მიწოდება მოცემულია: (LO3, LO4)
დ
Qx = 14 1 ს =
1
Px და Qx 4
Px - 1
2
ა. განსაზღვრეთ წონასწორული ფასი და რაოდენობა. აჩვენე წონასწორობა გრაფიკულად.
ბ. დავუშვათ, საქონელზე დაწესებულია 12 დოლარის აქციზის გადასახადი. განსაზღვრეთ ახალი წონასწორობის ფასი და რაოდენობა.
გ. რამდენ საგადასახადო შემოსავალს შოულობს მთავრობა $12 გადასახადით?

8. გამოიყენეთ თანდართული გრაფიკი ამ კითხვებზე პასუხის გასაცემად. (LO2, LO3, LO4)

ა. დავუშვათ მოთხოვნა არის D და მიწოდება არის S0 . თუ დაწესებულია ფასის 6 დოლარის ზღვარი, რა იქნება
შედეგად გამოწვეული დეფიციტი და სრული ეკონომიკური ფასი?
ბ. დავუშვათ მოთხოვნა არის D და მიწოდება არის S0 . თუ დაწესებულია ფასის მხარდაჭერა 12 აშშ დოლარის
ოდენობით, რა არის შედეგად მიღებული ჭარბი? რა უჯდება მთავრობას ნებისმიერი და ყველა გაუყიდველი ერთეულის შეძენა?
გ. დავუშვათ მოთხოვნა არის D და მიწოდება არის S0 ისე, რომ წონასწორული ფასი არის $10. თუ ა
ამ პროდუქტზე დაწესებულია აქციზის 6 დოლარი, რა ბედი ეწევა მომხმარებლის მიერ გადახდილ წონასწორულ ფასს? მწარმოებლების მიერ მიღებული ფასი?
გაყიდული ერთეულების რაოდენობა?
დ. გამოთვალეთ მომხმარებელთა და მწარმოებლის ჭარბი დონე, როდესაც მოთხოვნა და მიწოდებაა მოცემული D და S0 შესაბამისად.
ე. დავუშვათ მოთხოვნა არის D და მიწოდება არის S0 . 2 დოლარის ფასის ჭერი რაიმე მოხმარებას მოუტანს სარგებელს
ერს? ახსენი.

ფასი X ($)

20 S1 S0
18
16
14
12
10
8
6
4
დ
2
კარგი X- ის რაოდენობა
0 0123456 59
Machine Translated by Google

9. X პროდუქტის მიწოდების მრუდი მოცემულია Qx- ით ა. იპოვეთ შებრუნებული ს

= 520 + 20 Px. (LO2)
მიწოდების მრუდი.
ბ. რამდენ ნამეტს იღებენ მწარმოებლები, როდესაც Qx = 400? როდის Qx = 1200?
ს
= 16 + Px და Qx დ
10. განვიხილოთ ბაზარი, სადაც მიწოდება და მოთხოვნა მოცემულია Qx-ით =

92 2Px. დავუშვათ, რომ მთავრობა დააწესებს ფასის 40 აშშ დოლარს და თანახმაა შეიძინოს და გადააგდოს ნებისმიერი და ყველა ერთეული, რომელსაც მომხმარებელი არ
ყიდულობს ერთეულის 40 აშშ დოლარის ფასად. (LO3, LO4, LO5)
ა. განსაზღვრეთ მთავრობისთვის ფირმების გაუყიდველი ერთეულების შეძენის ღირებულება.
ბ. გამოთვალეთ დაკარგული სოციალური კეთილდღეობა (მკვდარი წონის დაკლება), რომელიც გამომდინარეობს 40 დოლარის ფასიდან.

პრობლემები და აპლიკაციები

11. თქვენ ხართ საშუალო ზომის კომპანიის მენეჯერი, რომელიც აწყობს პერსონალურ კომპიუტერებს. შენ შეიძინეთ კომპონენტების უმეტესობა - როგორიცაა შემთხვევითი წვდომის
მეხსიერება (RAM) - კონკურენტულ ბაზარზე. თქვენი მარკეტინგული კვლევის საფუძველზე, მომხმარებლები, რომლებსაც 80000 დოლარზე მეტი შემოსავალი აქვთ,
ყიდულობენ 1,5-ჯერ მეტ RAM-ს, ვიდრე დაბალი შემოსავლის მქონე მომხმარებლები. ერთ
დილით, თქვენ აიღებთ The Wall Street Journal- ის ასლს და კითხულობთ სტატიას, რომელშიც მითითებულია, რომ RAM- ის შეყვანის კომპონენტები მოსალოდნელია
გაძვირდეს, რაც მწარმოებლებს აიძულებს გამოიმუშავონ ოპერატიული მეხსიერება უფრო მაღალი ერთეულის ღირებულებით. ამ ინფორმაციის საფუძველზე, რა შეიძლება მოელოდეს იმ
ფასს, რომელსაც იხდით შემთხვევითი წვდომის მეხსიერებაში? შეიცვლება თუ არა თქვენი პასუხი, თუ RAM-ის შეყვანის ფასების ამ ცვლილების გარდა, სტატიაში მითითებულია,
რომ მოსალოდნელია მომხმარებელთა
შემოსავალი შემცირდეს მომდევნო ორი წლის განმავლობაში, რადგან ეკონომიკა ჩავარდება რეცესიაში? ახსენი. (LO1, LO3, LO5)

12. თქვენ ხართ იმ ფირმის მენეჯერი, რომელიც აწარმოებს და აწარმოებს გენერიკულ ტიპის გამაგრილებელ სასმელს კონკურენტულ ბაზარზე. თქვენს ბაზარზე გენერიკული პროდუქტების
დიდი რაოდენობის გარდა, თქვენ ასევე კონკურენციას უწევთ მსხვილ ბრენდებს, როგორიცაა Coca-Cola და Pepsi. დავუშვათ, რომ შეერთებულ შტატებში შაქრის მწარმოებლების
წარმატებული ლობირების ძალისხმევის გამო, კონგრესი აპირებს დააწესოს $0,50 თითო ფუნტი ტარიფი ყველა იმპორტირებულ ნედლეულ შაქარზე - თქვენი პროდუქტის
ძირითადი პროდუქტი. გარდა ამისა, კოკა და პეპსი გეგმავენ აგრესიული სარეკლამო კამპანიის წამოწყებას, რომლის მიზანია მომხმარებლების
დარწმუნება, რომ მათი ბრენდირებული პროდუქცია ჯობია გენერიკ გამაგრილებელ სასმელებს. როგორ იმოქმედებს ეს მოვლენები ზოგადი გამაგრილებელი სასმელების
წონასწორულ ფასსა და რაოდენობაზე? (LO1, LO3, LO5)

13. ზოგიერთი ამტკიცებს, რომ სიგარეტის მაღალი ფასი არ აფერხებს მოწევას. სანამ არსებობენ
ბევრი არგუმენტი ამ მოსაზრების მომხრე და წინააღმდეგი, ზოგი მიიჩნევს, რომ შემდეგი არგუმენტი ყველაზე დამაჯერებელია: „მიწოდებისა და მოთხოვნის კანონები მიუთითებს იმაზე, რომ
მაღალი ფასები არაეფექტურია მოწევის შემცირებაში. კერძოდ, სიგარეტის გაძვირება შეამცირებს მოთხოვნას სიგარეტზე. მოთხოვნის ეს შემცირება წონასწორულ ფასს თავდაპირველ
დონემდე დააბრუნებს. ვინაიდან წონასწორული ფასი უცვლელი დარჩება, მწეველები მოიხმარენ იმავე რაოდენობის სიგარეტს“. ეთანხმებით თუ არ ეთანხმებით ამ მოსაზრებას?

ახსენი. (LO1, LO3, LO5)

14. თქვენ ხართ ორგანიზაციის მენეჯერი ამერიკაში, რომელიც ანაწილებს სისხლს საავადმყოფოებში 50-ვე შტატში და კოლუმბიის ოლქში. ბოლო მოხსენებაში ნათქვამია, რომ თითქმის 50
ამერიკელი ყოველწლიურად ინფიცირდება აივ- ით სისხლის გადასხმის გზით. მიუხედავად იმისა, რომ შეერთებულ შტატებში შემოწირული სისხლის ყოველი ლიტრი გადის ცხრა
განსხვავებული ტესტის ბატარეას, არსებული სკრინინგის მეთოდებს შეუძლიათ გამოავლინონ მხოლოდ ორგანიზმის იმუნური სისტემის მიერ წარმოქმნილი ანტისხეულები და არა უცხო
ნივთიერებები სისხლში. ვინაიდან ამ ანტისხეულების სისხლში დაგროვებას კვირები ან თვეებიც კი სჭირდება, ახლად ინფიცირებულ აივ დონორებს
შეუძლიათ ვირუსის გადატანა სისხლის მეშვეობით, რომელმაც გაიარა არსებული სკრინინგის ტესტები. საბედნიეროდ, მკვლევარებმა შეიმუშავეს ახალი ტესტების სერია, რომელიც მიზნად ისახავს
შეწირული სისხლიდან ინფექციების აღმოჩენას და ამოღებას, სანამ ის გამოიყენებოდა ტრანსფუზიის დროს.
ამ ტესტების აშკარა სარგებელი არის სისხლის გადასხმის გზით ინფექციის შემთხვევების შემცირება. ანგარიშში მითითებულია, რომ დეკონტამინირებული სისხლის ამჟამინდელი
ფასი 60 დოლარია

60
Machine Translated by Google

თითო პინტზე. თუმცა, ახალი სკრინინგის მეთოდების მიღების შემთხვევაში, დეკონტამინირებულ სისხლზე მოთხოვნა და მიწოდება შეიცვლება Qd = 210 1,5P და Qs = 2,5P 150.
რა ფასს ელით, რომ გაიმარჯვებს ახალი სკრინინგის მეთოდების მიღების შემთხვევაში? რამდენი ერთეული სისხლი იქნება გამოყენებული შეერთებულ შტატებში? როგორია
მომხმარებლის და მწარმოებლის პლიუსის დონე? აჩვენეთ თქვენი დასკვნები გრაფიკით. (LO2, LO3)
15. ახლო აღმოსავლეთში გაზრდილი დაძაბულობის შედეგად ნავთობის მოპოვება მცირდება 1,21 მილიონი ბარელით დღეში, რაც 5 პროცენტით შემცირდა მსოფლიოში ნედლი
ნავთობის მიწოდებაში. ახსენით ამ მოვლენის სავარაუდო გავლენა ბენზინის და მცირე მანქანების ბაზარზე.
(LO1, LO3, LO5)

16. თქვენ ხართ სენატორის თანაშემწე, რომელიც თავმჯდომარეობს სატელეკომუნიკაციო სერვისებზე გადასახადების რეფორმის დროებით კომიტეტს. თქვენი კვლევის საფუძველზე, AT&T-
მა დახარჯა 15 მილიონ დოლარზე მეტი შესაბამისი დოკუმენტაციისა და შესაბამისობის ხარჯებზე. უფრო მეტიც, ლოკალიდან გამომდინარე, ტელეკომპანიის გადასახადები შეიძლება
შეადგენდეს მომხმარებლის ტელეფონის გადასახადის 25 პროცენტს. სატელეკომუნიკაციო სერვისებზე ეს მაღალი საგადასახადო განაკვეთები საკმაოდ საკამათო გახდა, იმის გამო,
რომ ტელეკომის ინდუსტრიის დერეგულაციამ გამოიწვია მაღალი კონკურენტუნარიანი ბაზარი. თქვენი საუკეთესო შეფასებები მიუთითებს, რომ მიმდინარე საგადასახადო განაკვეთებზე
დაყრდნობით, სატელეკომუნიკაციო სერვისებზე ბაზრის თვიური მოთხოვნა მოცემულია Qd = 300 4P და ბაზრის მიწოდება (გადასახადების ჩათვლით) არის Qs = 3P 120 (ორივე
მილიონებში), სადაც P. არის სატელეკომუნიკაციო მომსახურების ყოველთვიური ფასი. სენატორი განიხილავს საგადასახადო რეფორმას, რომელიც მკვეთრად შეამცირებს
საგადასახადო განაკვეთებს, რაც გამოიწვევს მიწოდების ფუნქციას ახალი საგადასახადო პოლიტიკით Qs = 3.2P 120. რამდენ ფულს დაზოგავს ტიპიური მომხმარებელი
ყოველთვიურად შემოთავაზებულის შედეგად. კანონმდებლობა? (LO2, LO3)

17. GR Dry Foods Distributors სპეციალიზირებულია მშრალი საქონლის საბითუმო დისტრიბუციაში, როგორიცაა ბრინჯი და მშრალი ლობიო. ფირმის მენეჯერი შეშფოთებულია
სტატიით, რომელიც მან წაიკითხა დღეს დილით Wall Street Journal- ში, სადაც მითითებულია, რომ ყველაზე დაბალი შემოსავლის მქონე პირების შემოსავალი
მომავალი წლის განმავლობაში 10 პროცენტით გაიზრდება. მიუხედავად იმისა, რომ მენეჯერი მოხარულია, რომ ხედავს, რომ ამ ჯგუფის ინდივიდები კარგად მუშაობენ, ის
შეშფოთებულია იმ ზეგავლენით, რომელსაც ეს ექნება GR Dry Foods-ზე. როგორ ფიქრობთ, რა დაემართება GR Dry Foods-ის პროდუქციის ფასს? რატომ? (LO1, LO3,
LO5)

18. კალიფორნიიდან ნიუ-იორკამდე, განიხილება საკანონმდებლო ორგანოები შეერთებული შტატების მასშტაბით რითაც აღმოიფხვრება ან შეამცირებს დამატებით გადასახადებს, რომლებსაც
ბანკები აწესებენ არამომხმარებლებზე, რომლებიც იღებენ 12 მილიონ დოლარს სხვა ბანკების ბანკომატებიდან. საშუალოდ, არამომხმარებლები იღებენ ხელფასს $24 საათში და
იხდიან ბანკომატის საკომისიოს $3.00 თითო ტრანზაქციაზე. დადგენილია, რომ ბანკებს სურთ შეინარჩუნონ მომსახურება 5 მილიონი ტრანზაქციისთვის 1,25 აშშ დოლარით თითო
ტრანზაქციაზე, ხოლო არამომხმარებლები შეეცდებიან განახორციელონ 19 მილიონი ტრანზაქცია ამ ფასად. შეფასებები ვარაუდობენ, რომ სასურველ და ხელმისაწვდომ
ტრანზაქციებს შორის ყოველი 1 მილიონი უფსკრულისთვის, ტიპიურ მომხმარებელს მოუწევს დამატებითი წუთის დახარჯვა სხვა მანქანაში მგზავრობისას ნაღდი ფულის გასატანად. ამ
ინფორმაციის საფუძველზე, გამოიყენეთ გრაფიკი, რათა გულდასმით წარმოაჩინოთ კანონმდებლობის გავლენა, რომელიც დააწესებს $1,25 ლიმიტს ბანკების მიერ
არამომხმარებლო ტრანზაქციებზე. (LO3, LO4)
19. Rapel Valley ჩილეში ცნობილია თავისი უნარით აწარმოოს მაღალი ხარისხის ღვინო მსოფლიოს მრავალი სხვა ვენახის ღირებულების ფასად. Rapel Valley
ყოველწლიურად აწარმოებს 20 მილიონ ბოთლ ღვინოს, საიდანაც 5 მილიონი ექსპორტზე გადის შეერთებულ შტატებში.
შეერთებულ შტატებში შემოსული თითოეული ბოთლი ექვემდებარება 0,50 აშშ დოლარს თითო ბოთლზე აქციზის გადასახადს, რაც დაახლოებით 2,5 მილიონი
დოლარის საგადასახადო შემოსავალს ქმნის. ძლიერმა ამინდმა ლა-ნინამ გამოიწვია უჩვეულოდ ცივი ტემპერატურა, რამაც გაანადგურა ჩილეს ამ რეგიონში ღვინის მრავალი
მწარმოებელი. როგორ იმოქმედებს ლა ნინია ჩილეს ღვინის ფასზე? თუ ვივარაუდებთ, რომ ლა ნინია გავლენას არ მოახდენს კალიფორნიის ღვინის მწარმოებელ რეგიონზე,
როგორ იმოქმედებს ლა ნინია კალიფორნიული ღვინოების ბაზარზე? (LO1, LO3, LO5)
20. Viking InterWorks არის ერთ-ერთი მრავალი მწარმოებელი, რომელიც ამარაგებს მეხსიერების პროდუქტებს
დესკტოპის სისტემების ორიგინალური აღჭურვილობის მწარმოებლები (OEM). აღმასრულებელმა დირექტორმა ახლახან წაიკითხა

61
Machine Translated by Google

სტატია სავაჭრო პუბლიკაციაში, სადაც ნათქვამია, რომ დესკტოპის სისტემების სავარაუდო მოთხოვნა
დ
იქნება Qdesktop = 1600 2Pdesktop + .6M (მილიონობით ერთეულში), სადაც Pdesktop არის დესკტოპის
სისტემის ფასი და M არის მომხმარებლის შემოსავალი. იმავე სტატიაში ნათქვამია, რომ დესკტოპის სისტემების ძირითადი სამომხმარებლო დემოგრაფიული
შემოსავალი გაიზრდებოდა 4.2 პროცენტით ამ წელს $61,300-მდე და რომ დესკტოპის გასაყიდი ფასი შემცირდებოდა $980-მდე, რასაც აღმასრულებელი
დირექტორი დადებითად უყურებდა Viking-ისთვის. შესაბამის სტატიაში აღმასრულებელმა დირექტორმა წაიკითხა, რომ მომავალი წლის სავარაუდო მოთხოვნა
512 MB დესკტოპის მეხსიერების მოდულებზე არის
Qmemory. დ
= 11,200 100Pmemory 2Pdesktop (ათასობით ერთეულში), სადაც Pmemory
არის 512 MB მეხსიერების მოდულის საბაზრო ფასი და Pdesktop არის დესკტოპის სისტემის გასაყიდი ფასი. მოხსენებაში ასევე მითითებულია, რომ ხუთი ახალი, მცირე
დამწყები კომპანია შემოვიდა 512 მბ მეხსიერების მოდულის ბაზარზე, რითაც კონკურენტების საერთო რაოდენობამ 100 ფირმას მიაღწია. გარდა ამისა,
დავუშვათ, რომ Viking-ის აღმასრულებელმა დირექტორმა დაკვეთა ინდუსტრიის მასშტაბით კვლევა 512 მბ მეხსიერების მოდულის ინდუსტრიის სიმძლავრის
შესასწავლად. შედეგები მიუთითებს, რომ როდესაც ინდუსტრია მუშაობს მაქსიმალური ეფექტურობით, ეს კონკურენტუნარიანი ინდუსტრია აწვდის მოდულებს
შემდეგი ფუნქციის მიხედვით: Qmemory ს
= 1000 + 25 პრმეხსიერება + N
(ათასებში), სადაც Pmemory არის 512 MB მეხსიერების მოდულის ფასი და N არის მეხსიერების მოდულის მწარმოებლების რაოდენობა ბაზარზე. Viking-ის
აღმასრულებელი დირექტორი მოგაწვდის თქვენ, წარმოების მენეჯერს, ამ ინფორმაციას და ითხოვს ანგარიშს, რომელიც შეიცავს მეხსიერების მოდულების
საბაზრო ფასს და ერთეულების რაოდენობას, რომლებიც წარმოიქმნება მომავალ წელს, იმ ვარაუდის საფუძველზე, რომ ყველა ფირმა, რომელიც 512 მბ მოდულს
აწარმოებს, თანაბარ წილს აწვდის. ბაზრისკენ. როგორ შეიცვლება თქვენი ანგარიში, თუ დესკტოპის ფასი იქნება $1,080? რას მიანიშნებს ეს მეხსიერების მოდულებსა
და დესკტოპის სისტემებს შორის ურთიერთობაზე? (LO1, LO3)

21. United Food and Commercial Workers Local 655-ის წევრების სამოცდათორმეტმა პროცენტმა ხმა მისცა გაფიცვას Stop 'n Shop-ის წინააღმდეგ სენტ-ლუისის
რაიონში. პროფკავშირის მსგავსი პასუხების შიშით, Stop 'n Shop-ის ორმა უფრო დიდმა კონკურენტმა სენტ-ლუისის ბაზარზე - Dierberg's-მა და Schnuck's-მა -
გადაწყვიტეს დაეტოვებინათ თავიანთი პროფკავშირის თანამშრომლები. ამ სუპერმარკეტების ქმედებებმა, გასაკვირი არ არის, გამოიწვია ლოკალური 655 პროფკავშირის
წევრებმა პიკეტირება და ბოიკოტი მოახდინეს სუპერმარკეტების თითოეულ ადგილს. მიუხედავად იმისა, რომ Mid Towne IGA-ის მენეჯერმა - ერთ-ერთი
მცირე კონკურენტი სასურსათო მაღაზიიდან - გაფიცვა ორივე მხარისთვის სამწუხაროდ მიიჩნია, მან სწრაფად აღნიშნა, რომ გაფიცვა მის მაღაზიას მისცა ბაზრის წილის გაზრდის
შესაძლებლობას.
გაფიცვით სარგებლობისთვის, Mid Towne IGA-ის მენეჯერმა გაზარდა საგაზეთო რეკლამა იმით, რომ Mid Towne-ში დასაქმებული იყო ლოკალური 655
პროფკავშირის წევრი და რომ იგი მუშაობდა სხვა კონტრაქტით, ვიდრე "სხვა" სასურსათო მაღაზიები რეგიონში. გამოიყენეთ გრაფიკი Mid Towne IGA-ზე
რეკლამის მოსალოდნელი გავლენის აღსაწერად (როგორ იცვლება წონასწორული ფასი და რაოდენობა). განსაზღვრეთ რეკლამის ტიპი, რომელშიც
ჩართული იყო Mid Towne IGA. გჯერათ, რომ რეკლამის გავლენა მუდმივი იქნება? ახსენი. (LO1, LO3, LO5)

22. ფლორიდამ, ისევე როგორც რამდენიმე სხვა შტატმა, მიიღო კანონი, რომელიც კრძალავს „ფასის გაზრდას“ სასწრაფოდ, საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადებამდე ან მის
შემდეგ. ფასების ზრდა განისაზღვრება, როგორც „საჭირო საქონლის გაყიდვა, როგორიცაა საკვები, გაზი, ყინული, ზეთი და ხე-ტყე იმ ფასად, რომელიც უხეშად
აღემატება საშუალო გასაყიდ ფასს გადაუდებელი სიტუაციიდან 30 დღის განმავლობაში“. ბევრი მომხმარებელი ცდილობს შეინახოს სასწრაფო დახმარების წყაროები,
როგორიცაა ჩამოსხმული წყალი, ქარიშხლის ან სხვა სტიქიური უბედურების დარტყმის წინ და მის შემდეგ.
ასევე, საცალო ვაჭრობისთვის მიწოდების მრავალი მიწოდება წყდება სტიქიური უბედურების დროს. თუ ვივარაუდოთ, რომ კანონი მკაცრად აღსრულდება, რა
ეკონომიკური შედეგები მოჰყვება ფასების ზრდის დებულებას? ყურადღებით ახსენი. (LO1, LO3, LO5)
23. ბოლო გამოსვლაში თქვენი შტატის გუბერნატორმა განაცხადა: „ამ შტატში არასრულწლოვანთა დანაშაულის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მიზეზი არის უმუშევრობის
მაღალი მაჩვენებელი 16-დან 19 წლამდე. შტატში დამსაქმებლების მიერ შეთავაზებულმა დაბალმა ხელფასმა უფრო ნაკლებ მოზარდს მისცა სტიმული, იპოვონ
საზაფხულო სამუშაო. იმის ნაცვლად, რომ მთელი ზაფხული ვიმუშაოთ, როგორც ჩვენ ვიყენებდით

62
Machine Translated by Google

დღევანდელი თინეიჯერები დუმს და უსიამოვნებას იწვევს. ამ პრობლემის გადასაჭრელად მე ვთავაზობ სახელმწიფოს მინიმალური ხელფასის გაზრდას 1,50 დოლარით
საათში. ეს მისცემს მოზარდებს სათანადო სტიმულს, რომ წავიდნენ და იპოვონ მნიშვნელოვანი სამუშაო, როდესაც ისინი არ არიან სკოლაში“. შეაფასეთ გუბერნატორის
გეგმა არასრულწლოვანთა დანაშაულის შესამცირებლად. (LO3, LO4, LO5)

შერჩეული საკითხავი

ოლტი, რიჩარდ ვ. ჯექსონი, ჯონ დ. და საბა, რიჩარდ პ., „გრძელვადიანი ქირის კონტროლის ეფექტი
მოიჯარეების მობილურობაზე“. ურბანული ეკონომიკის ჟურნალი 35 (2), 1994 წლის მარტი, გვ. ოლსონი, ჯოზეფინ ე. და ფრიზი, ირინე ჰანსონი, „იობი

140– შეფერხებები და ნახევარ განაკვეთზე მუშაობა: მათი გავლენა MBA-ის შემოსავალზე“.

58. Industrial Relations 28(3), 1989 წლის შემოდგომა, გვ.373–86.

ო'ნილი, ჯუნი და პოლაჩეკი, სოლომონი, „რატომ სქესი
ესპანა, ხუან რ., „ჩრდილოეთ ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების (NAFTA) გავლენა აშშ-მექსიკის სავაჭრო და
ხელფასების სხვაობა შემცირდა 1980-იან წლებში“. ჟურნალი შრომის ეკონომიკის 11(1), 1993 წლის იანვარი, გვ.
საინვესტიციო
205–28.
ნაკადებზე“. ბიზნესის ეკონომიკა 28(3), 1993 წლის ივლისი, გვ. 41–47.
საიმონი, ჰერბერტ ა., "ორგანიზაციები და ბაზრები". ჟურნალი ეკონომიკური პერსპექტივები 5(2), 1991 წლის გაზაფხული, გვ.
25–44.
ფრიდმანი, მილტონი, კაპიტალიზმი და თავისუფლება. ჩიკაგო: ჩიკაგოს უნივერსიტეტის გამოცემა, 1962 წ.
სმიტი, ვერნონ ლ., „კონკურენტული ბაზრის ქცევის ექსპერიმენტული შესწავლა“. Journal of Political
Katz, Lawrence F. და Murphy, Kevin M., "ცვლილებები შედარებით ხელფასებში, 1963-1987:
Economy 70(2), 1962 წლის აპრილი, გვ.111–39.
მიწოდებისა და მოთხოვნის ფაქტორები". ეკონომიკის კვარტალური ჟურნალი 107 (1), 1992
წლის თებერვალი, გვ. 35–78. უილიამსონი, ოლივერი, კაპიტალიზმის ეკონომიკური ინსტიტუტები.
ნიუ-იორკი: თავისუფალი პრესა, 1985 წ.

63
 3
Machine Translated by

რაოდენობრივი მოთხოვნის ანალიზი

სწავლის მიზნები

ამ თავის დასრულების შემდეგ თქვენ შეძლებთ:

LO1 გამოიყენეთ მოთხოვნის სხვადასხვა ელასტიურობა, როგორც რაოდენობრივი ინსტრუმენტი შემოსავლების, ფასების და/ან გაყიდული ერთეულების ცვლილებების
პროგნოზირებისთვის.

LO2 ილუსტრირება მოთხოვნის ელასტიურობასა და მთლიან შემოსავალს შორის.

LO3 განიხილეთ სამი ფაქტორი, რომლებიც გავლენას ახდენენ მოთხოვნაზე მოცემულ პროდუქტზე
uc არის შედარებით ელასტიური ან არაელასტიური.

LO4 ახსენით კავშირი ზღვრულ შემოსავალსა და მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობას შორის.

LO5 აჩვენეთ როგორ განვსაზღვროთ დრეკადობა წრფივი და ლოგ-წრფივი მოთხოვნის ფუნქციებიდან.

LO6 ახსენით, როგორ შეიძლება გამოყენებულ იქნას რეგრესიის ანალიზი მოთხოვნის ფუნქციების შესაფასებლად და როგორ ინტერპრეტაცია და გამოყენება რეგრესიის
შედეგი.

სათაური
Walmart კიდევ ერთი დიდი დღესასწაულის ჩვენების იმედით
ყოველი წლის ოქტომბერში Walmart-ის გაყიდვების ეროვნულმა დირექტორმა იცის, რომ ზარები მოდის მისი დასვენების პროგნოზებისთვის. წელს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ფირმის სადღესასწაულო
შესრულება, იმედგაცრუებული გაყიდვების შემდეგ.
მიუხედავად იმისა, რომ დირექტორს არ აქვს პრობლემა გამოხატოს თავისი იმედი ძლიერი სადღესასწაულო გაყიდვების შესახებ, ინვესტორები და რეპორტიორები - ისევე როგორც ადგილობრივი
მენეჯერები - ეძებენ პროგნოზს, რომელსაც აქვს ამის დამადასტურებელი მტკიცებულება. შესაბამისად, ის მიმართავს თავის ანალიტიკის განყოფილებას, რომელიც აგროვებს მონაცემთა ფართო ნაწილს Walmart-
ისთვის მრავალი წლის განმავლობაში შეერთებული შტატების 381 მეტროპოლიტენის სტატისტიკურ ზონაში (MSAs). ზოგიერთი განსაკუთრებული ინტერესის ცვლადი მოიცავს დღესასწაულების გაყიდვებს,
საშუალო ფასებს და მომხმარებელთა ნდობას. ამ მონაცემების გამოყენებით, ანალიტიკოსები მივიდნენ შემდეგ განტოლებამდე, რომელიც შექმნილია HolidaySales-ის პროგნოზირებისთვის (გაზომილი
შემოსავლების სახით):

ln (HolidaySales) = 25,8 0,8 ln (ფასი) + 0,9 ln (ConsumerConfidence)

დირექტორი აღნიშნავს, რომ MSA-ების უმეტესობამ დაინახა მომხმარებელთა ნდობის შემცირება დაახლოებით 4 პროცენტით. ამ ინფორმაციის საფუძველზე, მხარს უჭერს თუ არა მტკიცებულებები
ოპტიმიზმს სადღესასწაულო გაყიდვების მიმართ, თუ ფასები უცვლელი დარჩება? შეიძლება ფასის ცვლილებამ ხელი შეუწყოს შემოსავლების გაძლიერებას?

64
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 65

შესავალი

მე-2 თავში დავინახეთ, რომ მოთხოვნა ფირმის პროდუქტზე (Qx d ) დამოკიდებულია მის ფასზე (Px), შემცვლელის ან შემავსებლის ფასებზე (Py), მომხმარებელთა შემოსავალზე
(M) და სხვა ცვლადებზე (H) , როგორიცაა რეკლამა, მოსახლეობის ზომა ან მომხმარებელთა მოლოდინები:
დ
Qx = f(Px, Py, M, H)

აქამდე ჩვენი ანალიზი ფასებისა და შემოსავლის ცვლილების ზეგავლენის შესახებ სამომხმარებლო მოთხოვნაზე იყო ხარისხობრივი და არა რაოდენობრივი; ანუ, ჩვენ ყურადღება გავამახვილეთ
„დიდ სურათზე“, რათა განვსაზღვროთ მხოლოდ ცვლილებების მიმართულებები და ცოტა ვთქვით მათ სიდიდეზე.
მიუხედავად იმისა, რომ დიდი სურათის დანახვა მნიშვნელოვანი პირველი ნაბიჯია სწორი მენეჯერული გადაწყვეტილებების მისაღებად, წარმატებული მენეჯერი ასევე დახელოვნებულია „დეტალური“
რაოდენობრივი პასუხების გაცემაში ასეთ კითხვებზე:

რამდენად უნდა შევამციროთ ჩვენი ფასი, რომ მივაღწიოთ გაყიდვების 3.2 პროცენტიან ზრდას? თუ 6,5 პროცენტით დავაკლებთ ფასებს, კიდევ

რამდენ ერთეულს გავყიდით? გვაქვს სუფ

საკმარისი მარაგი გაყიდვების ამ ზრდის დასაკმაყოფილებლად? თუ არა, გვყავს თუ არა საკმარისი პერსონალი წარმოების გასაზრდელად? რამდენად შეიცვლება ჩვენი
შემოსავლები და ფულადი ნაკადები ამ ფასების შემცირების შედეგად?
რამდენად შეიცვლება ჩვენი გაყიდვები, თუ კონკურენტები შეამცირებენ ფასებს 2 პროცენტით ან რეცესიაში ჰიტები და ოჯახების შემოსავალი 2,5 პროცენტით შემცირდება?

ამ თავის პირველი ნახევარი გვიჩვენებს, თუ როგორ შეუძლია მენეჯერს გამოიყენოს მოთხოვნის ელასტიურობა, როგორც რაოდენობრივი პროგნოზირების ინსტრუმენტი ამ და ასობით სხვა კითხვებზე
პასუხის გასაცემად, რომლებსაც ყოველდღიურად სვამენ მენეჯერები , რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ფასების გადაწყვეტილებებზე, მარაგის მართვაზე , მოსავლიანობის (შემოსავლების) მართვაზე.
წარმოების გადაწყვეტილებები, სტრატეგიული (კონკურენტის) ანალიზი და სხვა ოპერაციები, ადამიანური რესურსების მართვის ჩათვლით.
თავის მეორე ნახევარში აღწერილია რეგრესიული ანალიზი, რომელიც არის ძირითადი მეთოდი, რომელსაც ეკონომისტები იყენებენ მოთხოვნის ფუნქციების პარამეტრების
შესაფასებლად. ძირითადი აქცენტი კეთდება იმაზე, თუ როგორ შეუძლია მენეჯერს გამოიყენოს მენეჯერული ეკონომიკა ბიბლიოთეკაში არსებული ან ფირმის კვლევის დეპარტამენტის მიერ
მოწოდებული ინფორმაციის შესაფასებლად. შესაბამისად, ჩვენ განვმარტავთ, თუ როგორ უნდა განიმარტოს რეგრესიის შედეგები და როგორ შეუძლიათ მენეჯერებს გამოიყენონ რეგრესიის
ინსტრუმენტები, რომლებიც შეიცავს ცხრილების პროგრამებს, როგორიცაა Excel, რათა რეალურად შეაფასონ მარტივი მოთხოვნის ურთიერთობები.

ელასტიურობის კონცეფცია

დავუშვათ, რომ ზოგიერთი ცვლადი, როგორიცაა პროდუქტის ფასი, გაიზარდა 10 პროცენტით. რა მოუვა საქონელზე მოთხოვნილ რაოდენობას? მე-2 თავში ჩატარებული ანალიზისა და
მოთხოვნის კანონის საფუძველზე ვიცით, რომ მოთხოვნილი რაოდენობა დაეცემა. მენეჯერისთვის სასარგებლო იქნება იმის ცოდნა, შემცირდება თუ არა მოთხოვნილი რაოდენობა 5
პროცენტით, 10 პროცენტით თუ სხვა ოდენობით.
პირველადი ინსტრუმენტი, რომელიც გამოიყენება ასეთი ცვლილების სიდიდის დასადგენად, არის ელასტიურობის ანალიზი. მართლაც, ამ თავში წარმოდგენილი ყველაზე მნიშვნელოვანი
კონცეფცია არის ელასტიურობა. ელასტიურობა ძალიან ზოგადი კონცეფციაა. ელასტიურობა ზომავს ერთი ცვლადის რეაგირებას მეორე ცვლადის ცვლილებებზე. მაგალითად, თქვენი
ელასტიურობას
კლასის ელასტიურობა სწავლასთან მიმართებაში, აღინიშნა თქვენი კლასის პროცენტული ცვლილება (%ΔG) , სიტყვებრიოთმ, ელიც მოჰყვება მოცემული პროცენტული EG, S,
საზომი
სწავლაში დახარჯული დროის ცვლილებას (%ΔS). ხვა
ერთი ცვლადის რეაგირება მეორე
ცვლადის ცვლილებებზე;
%ΔG პროცენტული
ე.გ., ს = ცვლილება ერთ ცვლადში რომ
%ΔS წარმოიქმნება სხვა ცვლადის მოცემული
პროცენტული ცვლილების გამო.
Machine Translated by
66
თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

ვინაიდან %ΔG = ΔG/G და %ΔS = ΔS/S, ეს შეიძლება ჩავწეროთ როგორც EG, S = (ΔG/ΔS) × (S/G). გაითვალისწინეთ, რომ ΔG/ΔS
წარმოადგენს G- სა და S- ს შორის ფუნქციური მიმართების დახრილობას ; ის გვიჩვენებს ცვლილებას G- ში , რომელიც გამოწვეულია S-ში მოცემული
ცვლილების შედეგად . ამის S/G- ზე
გამრავლებით , ჩვენ თითოეულ ამ ცვლილებას ვაქცევთ პროცენტებში, რაც ნიშნავს, რომ ელასტიურობის საზომი არ არის დამოკიდებული იმ ერთეულებზე, რომლებშიც ჩვენ
ვზომავთ ცვლადებს. გ და ს.

გაანგარიშების ალტერნატივა
თუ ცვლადი G დამოკიდებულია S- ზე G = f(S) ფუნქციური ურთიერთობის მიხედვით, G- ის ელასტიურობა
S- ის მიმართ შეიძლება მოიძებნოს გამოთვლების გამოყენებით:

dG S
ე.გ., ს =
dS გ

ელასტიურობის ორი ასპექტი მნიშვნელოვანია: (1) დადებითია თუ უარყოფითი და (2) 1-ზე მეტია თუ 1- ზე ნაკლები აბსოლუტური მნიშვნელობით.
ელასტიურობის ნიშანი განსაზღვრავს ურთიერთობას G- სა და S- ს შორის. თუ ელასტიურობა დადებითია, S- ის მატება იწვევს G-ს ზრდას. თუ ელასტიურობა
უარყოფითია, S- ის მატება იწვევს G- ის შემცირებას.
ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა 1-ზე მეტია თუ ნაკლები, განსაზღვრავს თუ რამდენად რეაგირებს G S- ის ცვლილებებზე . თუ ელასტიურობის აბსოლუტური
მნიშვნელობა 1-ზე მეტია, მრიცხველი ელასტიურობის ფორმულის მნიშვნელზე დიდია და ჩვენ ვიცით. რომ S- ის მცირე პროცენტული ცვლილება გამოიწვევს G-ის შედარებით
დიდ პროცენტულ ცვლილებას. თუ ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა 1-ზე ნაკლებია, მრიცხველი ელასტიურობის ფორმულის მნიშვნელზე მცირეა. ამ
შემთხვევაში, S- ში მოცემული პროცენტული ცვლილება გამოიწვევს G-ის შედარებით მცირე პროცენტულ ცვლილებას. სასარგებლოა ამ პუნქტების გათვალისწინება, როდესაც
განვსაზღვრავთ კონკრეტულ ელასტიურობას.

მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა

მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა ჩვენ ვიწყებთ ელასტიურობის ძალიან მნიშვნელოვანი კონცეფციით: მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობას, რომელიც ზომავს მოთხოვნილი რაოდენობის რეაგირებას ფასის
საზომი ცვლილებაზე. მოგვიანებით ამ განყოფილებაში დავინახავთ, რომ მენეჯერებს შეუძლიათ გამოიყენონ ეს ზომა, რათა დაადგინონ ფასების ზრდის ან შემცირების რაოდენობრივი გავლენა ფირმის
საქონლისგან გაყიდვებზე და შემოსავლებზე. X პროდუქტზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის
მოთხოვნილი
ელასტიურობა , რომელიც აღინიშნება EQx, Px, განისაზღვრება როგორც
რაოდენობის რეაგირება დ
ამ საქონლის ფასის ცვლილებაზე; %ΔQx
=
მოთხოვნილი რაოდენობის EQx, Px
პროცენტული %ΔPx
ცვლილება გაყოფილი
თუ პროდუქტზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის -2, მაგალითად, ჩვენ ვიცით, რომ
საქონლის ფასის პროცენტულ ცპვრლოიდლუექბტაიზსე.ფასის 10 პროცენტით ზრდა იწვევს საქონელზე მოთხოვნილი რაოდენობის 20 პროცენტით შემცირებას, ვინაიდან 20%/10% = .
2.

გაანგარიშების ალტერნატივა
დ
მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა პროდუქტზე მოთხოვნის ფუნქციით Qx = f(Px, Py, M, H) შეიძლება იყოს
ნაპოვნია კალკულუსის გამოყენებით:

= დ
EQx, Px
Qx Px

Px Qx

შეგახსენებთ, რომ ელასტიურობის ორი ასპექტი მნიშვნელოვანია: (1) მისი ნიშანი და (2) აბსოლუტური მნიშვნელობით 1-ზე მეტია თუ ნაკლები. მოთხოვნის კანონის
მიხედვით, არსებობს შებრუნებული მიმართება
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 67

ფასსა და მოთხოვნილ რაოდენობას შორის; ამრიგად, მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა უარყოფითი რიცხვია. მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა შეიძლება
იყოს 1-ზე მეტი ან ნაკლები, რაც დამოკიდებულია რამდენიმე ფაქტორზე, რომლებსაც შემდეგ განვიხილავთ. თუმცა, სასარგებლოა გარკვეული ტერმინოლოგიის შემოღება ამ განხილვის
დასახმარებლად.
პირველ რიგში, მოთხოვნა ელასტიურია , თუ საკუთარი ფასის ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა 1-ზე მეტია:
ელასტიური მოთხოვნა მოთხოვნა ელასტიურია,
თუ საკუთარი ფასის
| EQx, Px| > ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა 1-ზე
1 მეტია.

მეორე, მოთხოვნა არაელასტიურია , თუ საკუთარი ფასის ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა 1-ზე ნაკლებია:
არაელასტიური მოთხოვნა
მოთხოვნა არაელასტიურია თუ
-ის აბსოლუტური მნიშვნელობა
| EQx, Px| <
1 საკუთარი ფასის ელასტიურობა 1-ზე ნაკლებია.

და ბოლოს, მოთხოვნა ითვლება ერთეულ ელასტიურად , თუ საკუთარი ფასის ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა უდრის 1-ს:

| EQx, Px| = უნიტარული ელასტიური მოთხოვნა

1 მოთხოვნა არის ერთეული ელასტიური, თუ საკუთარი
ფასის
კონცეპტუალურად, საქონლის მოხმარებული რაოდენობა შედარებით რეაგირებს საქონლის ფასის ცვლილებაზე, როდესაც მოთხოვნა ელასტიურია და შედარებით არ რეაგირებს ფასის ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა უდრის 1-ს.
ცვლილებებზე, როდესაც მოთხოვნა არაელასტიურია. ეს ნიშნავს, რომ ფასების ზრდა ძალიან მცირედ შეამცირებს მოხმარებას, როდესაც მოთხოვნა არაელასტიურია. თუმცა, როდესაც მოთხოვნა
ელასტიურია, ფასის ზრდა მნიშვნელოვნად შეამცირებს მოხმარებას.

ელასტიურობა და მთლიანი შემოსავალი

ცხრილი 3–1 გვიჩვენებს ჰიპოთეტურ ფასებს და მოთხოვნილ პროგრამულ რაოდენობას, საკუთარი ფასის ელასტიურობას და
მთლიან შემოსავალს (TR = PxQx) ხაზოვანი მოთხოვნის ფუნქციისთვის, Qx დ
= 80 2Px.
გაითვალისწინეთ, რომ საკუთარი ფასის ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა იზრდება ფასის მატებასთან ერთად.
კერძოდ, ამ წრფივი მოთხოვნის ფუნქციის დახრილობა მუდმივია (ΔQx d /ΔPx = 2), რაც გულისხმობს = (ΔQx d /
EQx, Px ფასის ელΔPაxს)(ტPxი/უQრxო) იბზარიდცველბაეაბბასმოოლთუხტოუვრნისმნხიაზშვონვეალნიომბრიუთდ, რისოგგაოსრწვცრPიxვი. ზრდება. ამრიგად, მოთხოვნის საკუთარი, რომ

ცხრილი 3–1
მთლიანი შემოსავალი და ელასტიურობა (Qx დ = 80 2Px)

რაოდენობა საკუთარი ფასი სულ

პროგრამული უზრუნველყოფის ფასი პროგრამული უზრუნველყოფა გაიყიდა
ელასტიურობა შემოსავალი

(Px) (Qx) (EQx, Px ) (Px Qx)

ა $0 80 0.00 $0

ბ 5 70 0,14 350

C 10 60 0,33 600

დ 15 50 0,60 750

ე 20 40 1.00 800

ფ 25 30 1,67 750

გ 30 20 3.00 600

ჰ 35 10 7.00 350

მე
40 0 0
Machine Translated by
68 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

როდესაც საკუთარი ფასის ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა 1-ზე ნაკლებია (პუნქტები A-დან D-მდე ცხრილში 3–1), ფასის ზრდა ზრდის მთლიან შემოსავალს.
მაგალითად, ფასის ზრდა $5-დან $10 ერთეულზე ზრდის მთლიან შემოსავალს $250-ით. გაითვალისწინეთ, რომ ამ ორი ფასისთვის, მოთხოვნის შესაბამისი ელასტიურობა
აბსოლუტურ მნიშვნელობაში 1-ზე ნაკლებია.
როდესაც საკუთარი ფასის ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა 1-ზე მეტია (პუნქტები F-დან I-მდე ცხრილში 3–1), ფასის ზრდა იწვევს მთლიანი შემოსავლის შემცირებას.
მაგალითად, როდესაც ფასი იზრდება $25-დან (სადაც საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის -1,67) $30-მდე (სადაც საკუთარი ფასის ელასტიურობაა -3), ჩვენ ვხედავთ, რომ მთლიანი
შემოსავალი მცირდება $150-ით. ფასი-რაოდენობის კომბინაცია, რომელიც აძლიერებს მთლიან შემოსავალს ცხრილში 3-1, არის E წერტილში, სადაც საკუთარი ფასის ელასტიურობა
უდრის -1-ს.

მოთხოვნის მრუდი, რომელიც შეესაბამება ცხრილში 3-1 მონაცემებს, წარმოდგენილია ნახაზი 3-1-ის ზედა პანელზე, ხოლო მთლიანი შემოსავალი, რომელიც დაკავშირებულია
მოთხოვნის მრუდზე ფასი-რაოდენობის თითოეულ კომბინაციასთან, გრაფიკულად არის დატანილი ქვედა პანელზე. როდესაც მოთხოვნის მრუდზე მაღლა ვწევთ A წერტილიდან I
წერტილამდე, მოთხოვნა სულ უფრო ელასტიური ხდება. E წერტილში, სადაც მოთხოვნა არის ერთიანი ელასტიური, მთლიანი შემოსავალი მაქსიმალურია. E-ს ჩრდილო-დასავლეთით
მდებარე წერტილებში მოთხოვნა ელასტიურია და მთლიანი შემოსავალი მცირდება ფასის მატებასთან ერთად. E-ის სამხრეთ-აღმოსავლეთით მდებარე წერტილებში მოთხოვნა
არაელასტიურია და მთლიანი შემოსავალი იზრდება ფასის ზრდისას. ფასში, ელასტიურობასა
და მთლიან შემოსავალში ცვლილებებს შორის ამ ურთიერთობას ეწოდება მთლიანი შემოსავლის ტესტი.

სურათი 3-1 ფასი

მოთხოვნა, ელასტიურობა და
მთლიანი შემოსავალი
ელასტიური

მე უნიტარული
40 ჰ ელასტიური

35 გ
30 ფ არაელასტიური

25 ე
20 მოთხოვნა დ
15 C
10 ბ
5 ა
რაოდენობა

0 10 20 30 40 50 60 70 80
სულ
შემოსავალი

$
800
750

600

350
სულ
შემოსავალი

რაოდენობა
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
Machine Translated by
69
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

მთლიანი შემოსავლის ტესტი

თუ მოთხოვნა ელასტიურია, ფასის ზრდა (კლება) გამოიწვევს მთლიანი შემოსავლის შემცირებას (მატებას). თუ მოთხოვნა არაელასტიურია, ფასის ზრდა (კლება) გამოიწვევს მთლიანი შემოსავლის ზრდას (კლებას).
პრინციპი
დაბოლოს, მთლიანი შემოსავალი მაქსიმალურია იმ წერტილში, სადაც მოთხოვნა არის უნიტარული ელასტიური.

ბიზნესები მთელს მსოფლიოში იყენებენ მთლიანი შემოსავლის ტესტს ფულადი ნაკადების მართვისთვის. მაგალითად, Dell ახლახანს შეექმნა დილემა კომპიუტერების ფასების სტრატეგიასთან
დაკავშირებით: უნდა გაზარდოს თუ არა ფასები ფულადი სახსრების ნაკადის გასაზრდელად, თუ „შემცირებული ფასის და მისი მოცულობის შემცირების“ სტრატეგია?
მოთხოვნის ფრთხილად ანალიზის საფუძველზე, კომპანიამ გადაწყვიტა ამ უკანასკნელის სტრატეგიის გამოყენება და შემოსავლების გაზრდის მიზნით ფასების შემცირება.
იმის გასაგებად, თუ რატომ, დავუშვათ, კომპიუტერული კომპანიის კვლევის დეპარტამენტი აფასებს, რომ
კონკრეტულ დესკტოპ კომპიუტერზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის -1,7. თუ კომპანია შეამცირებს ფასებს 5 პროცენტით, გაიზრდება თუ არა კომპიუტერების
გაყიდვები საკმარისად, რომ გაიზარდოს საერთო შემოსავლები? ჩვენ შეგვიძლია ვუპასუხოთ ამ კითხვას 1დ.7ა= E5Q=x,%PΔxPxდმაოყთენხეობვინთის საკუთარი ფასის
ელასტიურობის
ფორმულაში:
დ
1,7 = %ΔQx
იდეალურად ელასტიური მოთხოვნა
5
დ დ
ამ განტოლების ამოხსნა %ΔQx იძლევა %ΔQx = 8.5. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კომპიუტერების რაოდენობა
მოთხოვნა სავსებით
გაყიდული ფასები 5 პროცენტით შემცირების შემთხვევაში 8,5 პროცენტით გაიზრდება. ვინაიდან მოთხოვნილი რაოდენობის
ელასტიურია, თუ საკუთარი
პროცენტული ზრდა აღემატება ფასების პროცენტულ შემცირებას (|EQx, Px| > 1), ფასის შემცირება რეალურად გაზრდის ფირმის გაყიდვების შემოსავალს. განსხვავებულად გამოხატული, რადგან მოთხოვნა ფასის ელასტიურობა აბსოლუტური სიდიდით
ელასტიურია, ფასების შემცირება იწვევს გაყიდვების უფრო მეტ ზრდას, ვიდრე პროპორციულ ზრდას და ამით ზრდის ფირმის მთლიან შემოსავალს. უსასრულოა. ამ შემთხვევაში მოთხოვნის მრუდი
ჰორიზონტალურია.

ექსტრემალურ შემთხვევებში პროდუქტზე მოთხოვნა შეიძლება იყოს იდეალურად ელასტიური ან სრულიად არაელასტიური. მოთხოვნა სავსებით ელასტიურია , თუ მოთხოვნის საკუთარი ფასის სრულიად არაელასტიური მოთხოვნა
ელასტიურობა აბსოლუტური მნიშვნელობით უსასრულოა. მოთხოვნა სრულიად არაელასტიურია, თუ მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა ნულის ტოლია.
მოთხოვნა სრულიად არაელასტიურია, თუ საკუთარი
როდესაც მოთხოვნა იდეალურად ელასტიურია, მენეჯერი, რომელიც ოდნავ გაზრდის ფასს, აღმოაჩენს, რომ არცერთი ფასის ელასტიურობა ნულის
საქონელი არ არის შეძენილი. ამ შემთხვევაში მოთხოვნის მრუდი ჰორიზონტალურია, როგორც ეს ნაჩვენებია სურათზე 3–2(a).
ტოლია. ამ შემთხვევაში მოთხოვნის მრუდი არი
გენერიკული (არაბრენდირებული) პროდუქტების მწარმოებლებს, როგორიცაა ასპირინი, შესაძლოა მოთხოვნილება შეექმნათ ვერტიკალური.

ფასი ფასი
სურათი 3–2
დ იდეალურად ელასტიური და
არაელასტიური მოთხოვნა

რაოდენობა რაოდენობა
0 0
მშვენივრად მშვენივრად
ელასტიური არაელასტიური

EQx, Px = – EQx, Px =
0

(ა) (ბ)
Machine Translated by
70 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

INSIDE BUSINESS 3–1

რკალის ელასტიურობის გამოთვლა და გამოყენება: განაცხადი საბინაო ბაზარზე

მიუხედავად იმისა, რომ ხშირ შემთხვევაში მენეჯერებს შეუძლიათ მიიღონ ელასტიურობის შეფასებები ბიბლიოთეკის ან ფირმის ამ ერთი თვის განმავლობაში და ეს ფასი-რაოდენობის წყვილი წარმოადგენს მოთხოვნის მრუდის
მკვლევარი პერსონალისგან, ზოგჯერ მენეჯერები ხვდებიან სიტუაციებს, როდესაც ელასტიურობის შეფასება არ არის კიდევ ერთ წერტილს შეერთებულ შტატებში ერთოჯახიან სახლებზე.
ხელმისაწვდომი. საბედნიეროდ, ამ შემთხვევებში ყველაფერი არ არის დაკარგული კონცეფციის წყალობით, რომელსაც მოთხოვნის მრუდზე ამ ორ პუნქტზე დაყრდნობით, ჩვენ შეგვიძლია დავაახლოოთ მოთხოვნის ფასის
ეწოდება მოთხოვნის რკალი ელასტიურობა. ელასტიურობა შეერთებულ შტატებში არსებულ ერთოჯახიან სახლებზე რკალის ელასტიურობის ფორმულის
კონკრეტულად რომ ვთქვათ, დავუშვათ, რომ მენეჯერს აქვს მონაცემები, გამოყენებით:
რომლებიც აჩვენებს, როდის იყო ზოგიერთი საქონლის ფასი P1,
(Q1 Q2)(P1 + P2)/2
ე
რკალი
=
მომხმარებლებმა შეიძინეს პროდუქტის Q1 ერთეული და როდის შეიცვალა ფასი P2, Q2 .
ერთეულები შეიძინა. სხვა თანაბარ პირობებში, ეს მონაცემები შეიძლება გამოყენებულ იქნას საქონლის მოთხოვნის
(P1 P2) (Q1 + Q 2)/2
საკუთარი ფასის ელასტიურობის დასაახლოებლად რკალის ელასტიურობის ფორმულის გამოყენებით: 343 000 335 000
=
160,800 164,000
ΔQd (160,800 + 164,000)/2
საშუალო პ ×
EArc = ×
ΔP (343000 + 335000)/2
საშუალო Q
= 1,2
ფორმულაში საშუალო Q არის (Q1 + Q2)/2 და საშუალო P არის (P1
მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა 1-ზე მეტია აბსოლუტური მნიშვნელობით, ასე რომ, მთლიანი
+ P2)/2.
იმის საილუსტრაციოდ, თუ როგორ შეიძლება ამ ფორმულის გამოყენება შემოსავლების ტესტით ჩვენ ვიცით, რომ საცხოვრებლის ფასების ზრდამ ამ პერიოდის განმავლობაში გამოიწვია
საცხოვრებლის მთლიანი ხარჯების შემცირება. ჩვენ ასევე შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ უძრავი ქონების აგენტების
გამოვთვალოთ ელასტიურობა რეალურ სამყაროში არსებულ მონაცემებზე დაყრდნობით, ჩვენ შეგვიძლია
შემოსავლები ამ პერიოდში შემცირდა უძრავი ქონების დაბალი საკომისიოს გამო, რომელიც წარმოიქმნება ამ
გავაანალიზოთ მონაცემები შეერთებულ შტატებში არსებული მარტოხელა სახლების გაყიდვებისა და ფასის
შემცირებული საცხოვრებლის ხარჯებით.
შესახებ. რეალტორთა ეროვნული ასოციაციის მონაცემებით, ოქტომბერში ასეთი სახლების გაყიდვის საშუალო
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ აქ აღწერილი რკალის
ფასი იყო $160,800 და ამ ფასად გაიყიდა 343,000 სახლი. ამრიგად, P1
= $160,800 და Q1 = 343,000 წარმოადგენს მოთხოვნის მრუდის ერთ ელასტიურობის ტექნიკა მხოლოდ აახლოებს საცხოვრებელზე მოთხოვნის ნამდვილ ელასტიურობას.

დაახლოების სიზუსტე
წერტილს - არსებული ერთოჯახიანი სახლების ფასს და რაოდენობას ოქტომბერში.
ანალოგიურად, P2 = $164,000 და Q2 = 335,000 წარმოადგენს არსებული დიდწილად დამოკიდებულია დაშვებაზე, რომ მოთხოვნის მრუდი არ გადაინაცვლა ოქტომბრიდან ნოემბრამდე. თუ
ერთოჯახიანი სახლების ფასს და რაოდენობას ერთი თვის შემდეგ. საპროცენტო განაკვეთები და შეერთებულ შტატებში მოთხოვნა ერთოჯახიან საცხოვრებელზე შეიცვალა ამ პერიოდის განმავლობაში, მაგალითად,
შემოსავალი - საცხოვრებლებზე მოთხოვნის ორი ძირითადი განმსაზღვრელი - უხეშად მუდმივი იყო უჩვეულოდ კარგი სამონადირეო ამინდის
ოქტომბრიდან ნოემბრამდე. ამრიგად, გამო, მაშინ მოთხოვნის ნამდვილი ელასტიურობა განსხვავდება ჩვენი მიახლოებისგან.
ლოგიკურია ვივარაუდოთ, რომ მოთხოვნა იყო სტაბილური (არ გადაინწაყცავრლო:აw) ww.realtor.org/topics/existing-home-sales/data

მრუდი, რომელიც იდეალურად ელასტიურია; ფასის მცირე ზრდამ შეიძლება აიძულოს მათი მომხმარებლები შეწყვიტონ პროდუქტის ყიდვა, პროდუქტის კონკურენტული ზოგადი ვერსიის
სასარგებლოდ. ამის საპირისპიროდ, როდესაც მოთხოვნა სრულიად არაელასტიურია, მომხმარებლები საერთოდ არ რეაგირებენ ფასების ცვლილებებზე. ამ შემთხვევაში მოთხოვნის მრუდი
ვერტიკალურია, როგორც ნაჩვენებია სურათზე 3–2(ბ). ბევრი აღიქვამს ჯანდაცვის ინდუსტრიაში არსებულ პროდუქტებსა და სერვისებს (როგორიცაა სიცოცხლის გადამრჩენი წამლები)
მოთხოვნის მრუდები, რომლებიც სრულიად არაელასტიურია. მიუხედავად იმისა, რომ ბევრს აქვს ძალიან არაელასტიური მოთხოვნის მრუდები, ისინი, როგორც წესი, არ არიან იდეალურად
არაელასტიური (იხ. Inside Business 3–2 უფრო დეტალური განხილვისთვის).
როგორც წესი, მოთხოვნა არც სრულყოფილად ელასტიურია და არც სრულიად არაელასტიური. ამ შემთხვევებში
ელასტიურობის კონკრეტული მნიშვნელობის ცოდნა შეიძლება სასარგებლო იყოს მენეჯერისთვის. მსხვილი ფირმები,
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 71

მთავრობა და უნივერსიტეტები ჩვეულებრივ ქირაობენ ეკონომისტებს ან სტატისტიკოსებს პროდუქტებზე მოთხოვნის შესაფასებლად. მენეჯერის ამოცანაა იცოდეს, თუ როგორ უნდა
გამოიყენოს ასეთი შეფასებები.

ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ საკუთარი ფასის ელასტიურობაზე

ახლა, როდესაც გესმით, რა არის საკუთარი ფასის ელასტიურობა და როგორ შეიძლება მისი გამოყენება გაყიდვების მოცულობასა და შემოსავლებზე ფასების ცვლილების გავლენის
შესაფასებლად, განვიხილავთ სამ ფაქტორს, რომლებიც გავლენას ახდენენ საქონლის საკუთარი ფასის ელასტიურობის სიდიდეზე: ხელმისაწვდომი შემცვლელები, დრო და
ხარჯების წილი.

ხელმისაწვდომი შემცვლელები
პროდუქტზე მოთხოვნის ელასტიურობის ერთ-ერთი მთავარი განმსაზღვრელი არის ამ საქონლის ახლო შემცვლელების რაოდენობა. ინტუიციურად, რაც უფრო მეტი შემცვლელია
ხელმისაწვდომი სიკეთისთვის, მით უფრო ელასტიურია მასზე მოთხოვნა. ამ პირობებში, ფასის ზრდა იწვევს მომხმარებლებს სხვა პროდუქტის ჩანაცვლებისკენ, რითაც მნიშვნელოვნად
ამცირებს საქონლის მოთხოვნილ რაოდენობას. როდესაც საქონლის რამდენიმე ახლო შემცვლელია, მოთხოვნა შედარებით არაელასტიურია. ეს იმიტომ ხდება, რომ ფასის ზრდისას
მომხმარებლები ადვილად ვერ გადადიან მჭიდრო შემცვლელზე.
მოთხოვნის ელასტიურობაზე მჭიდრო შემცვლელების რაოდენობის გავლენის ძირითადი მნიშვნელობა არის ის, რომ მოთხოვნა ფართოდ განსაზღვრულ საქონელზე
უფრო არაელასტიურია, ვიდრე მოთხოვნა კონკრეტულ საქონელზე. მაგალითად, მოთხოვნა საკვებზე (ფართო საქონელზე) უფრო არაელასტიურია, ვიდრე საქონლის
ხორცზე მოთხოვნა. შიმშილის გამო, საკვების მჭიდრო შემცვლელი არ არსებობს და, შესაბამისად, საკვების
მოთხოვნილი რაოდენობა გაცილებით ნაკლებად მგრძნობიარეა ფასების ცვლილების მიმართ, ვიდრე კონკრეტული
ტიპის საკვები, როგორიცაა საქონლის ხორცი. როდესაც საქონლის ხორცის ფასი იზრდება, მომხმარებელს შეუძლია
შეცვალოს სხვა სახის საკვები, მათ შორის ქათამი, ღორის ხორცი და თევზი. ამრიგად, საქონლის ხორცზე მოთხოვნა უფრო ელასტიურია, ვიდრე საკვების მოთხოვნა.
ცხრილი 3-2 გვიჩვენებს გარკვეული ფასების ელასტიურობას შეერთებულ შტატებში ბაზრის კვლევებიდან. ეს კვლევები ცხადყოფს, რომ საქონლის უფრო ფართო
კატეგორიებს ნამდვილად აქვთ უფრო არაელასტიური მოთხოვნა, ვიდრე უფრო კონკრეტულად განსაზღვრულ კატეგორიებს. სურსათის საკუთარი ფასის ელასტიურობა ოდნავ
არაელასტიურია, ხოლო მარცვლეულის, უფრო სპეციფიკური ტიპის საკვების ელასტიურობა ელასტიურია. ჩვენ მოველით ამ შედეგს, რადგან მარცვლეულის შემცვლელი ბევრია,
მაგრამ საკვების შემცვლელი არ არსებობს. ცხრილი 3–2 ასევე ცხადყოფს, რომ მოთხოვნა ქალის ტანსაცმელზე უფრო ელასტიურია, ვიდრე ზოგადად ტანსაცმელზე
მოთხოვნა (უფრო ფართო კატეგორია).

ცხრილი 3–2
არჩეული საკუთარი ფასის ელასტიურობა

ბაზარი საკუთარი ფასის ელასტიურობა

ტრანსპორტირება 0.6

საავტომობილო მანქანები 1.4

მოტოციკლები და ველოსიპედები 2.3

საჭმელი 0.7

მარცვლეული 1,5

ტანსაცმელი 0.9

ალის ტანსაცმელი 1.2

წყაროები: MR Baye, DW Jansen და JW Lee, „რეკლამის ეფექტები სრული მოთხოვნის სისტემებში“, Applied Economics 24 (1992), გვ. 1087–96; WS Commanor და TA Wilson, Advertising and M
Press, 1974).
Machine Translated by
72 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

დაბოლოს, განიხილეთ მოტოციკლებისა და ველოსიპედების, საავტომობილო მანქანებისა და ტრანსპორტის საკუთარი ფასის ელასტიურობის შეფასებები. ტრანსპორტი ყველაზე
ფართოდ განსაზღვრული ჯგუფია, რასაც მოჰყვება ავტომობილები და შემდეგ მოტოციკლები და ველოსიპედები. აქედან გამომდინარე, ჩვენ მოველით, რომ მოთხოვნა
მოტოციკლებსა და ველოსიპედებზე იქნება უფრო ელასტიური, ვიდრე მოტოტრანსპორტის მოთხოვნა, ხოლო მოტორულ სატრანსპორტო საშუალებებზე მოთხოვნა იქნება უფრო
ელასტიური, ვიდრე მოთხოვნა ტრანსპორტირებაზე. ცხრილი 3–
2-ში მოცემული რიცხვები შეესაბამება ამ მოლოდინებს; ბაზრის კვლევები მხარს უჭერს განცხადებას, რომ მოთხოვნა უფრო ელასტიურია, როდესაც პროდუქტს უფრო ახლო შემცვლელი
აქვს.

დრო
მოთხოვნა მოკლევადიან პერსპექტივაში უფრო არაელასტიურია, ვიდრე გრძელვადიან პერსპექტივაში. რაც უფრო მეტ დროს უწევთ მომხმარებელს რეაგირება ფასის ცვლილებაზე, მით
უფრო ელასტიურია მოთხოვნა საქონელზე. კონცეპტუალურად, დრო საშუალებას აძლევს მომხმარებელს მოიძიოს ხელმისაწვდომი შემცვლელები. მაგალითად, თუ მომხმარებელს აქვს
30 წუთი ფრენის დასაჭერად, ის გაცილებით ნაკლებად მგრძნობიარეა აეროპორტში ტაქსით
მგზავრობისთვის დაწესებული ფასის მიმართ, ვიდრე ეს მოხდება ფრენის რამდენიმე საათის შემდეგ. საკმარისი დროის გათვალისწინებით, მომხმარებელს შეუძლია მოიძიოს ტრანსპორტის
ალტერნატიული გზები, როგორიცაა ავტობუსი, მეგობრის მანქანა ან თუნდაც ფეხით. მაგრამ მოკლევადიან პერსპექტივაში მომხმარებელს არ აქვს დრო ხელმისაწვდომი შემცვლელების
მოსაძებნად და ტაქსით მგზავრობაზე მოთხოვნა უფრო არაელასტიურია.
ცხრილი 3-3 წარმოადგენს მოკლევადიანი და გრძელვადიანი საკუთარი ფასების ელასტიურობას ტრანსპორტის, საკვების, ალკოჰოლისა და თამბაქოს, დასვენებისა და
ტანსაცმლის მიმართ. გაითვალისწინეთ, რომ ყველა მოკლევადიანი ელასტიურობა ნაკლებია (აბსოლუტური სიდიდით) შესაბამის გრძელვადიან ელასტიურობაზე. მოკლევადიან
პერსპექტივაში, ყველა საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის 1-ზე ნაკლები აბსოლუტური მნიშვნელობით, გარდა რეკრეაციისთვის საკუთარი ფასის ელასტიურობისა. გრძელვადიანი
საკუთარი ფასის ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობები ყველა 1-ზე მეტია, გარდა ალკოჰოლისა და თამბაქოსა.

ხარჯების წილი
საქონელი, რომელიც მოიცავს მომხმარებელთა ბიუჯეტის შედარებით მცირე წილს, უფრო არაელასტიურია, ვიდრე საქონელი, რომელზეც მომხმარებლები ხარჯავენ თავიანთი შემოსავლის
მნიშვნელოვან ნაწილს. უკიდურეს შემთხვევაში, როდესაც მომხმარებელი ხარჯავს თავის მთელ ბიუჯეტს საქონელზე, მომხმარებელმა უნდა შეამციროს მოხმარება, როდესაც ფასი იზრდება.
არსებითად, არაფერია დათმობა, გარდა თავად სიკეთისა.
როდესაც საქონელი ბიუჯეტის მხოლოდ მცირე ნაწილს შეადგენს, მომხმარებელს შეუძლია შეამციროს სხვა საქონლის მოხმარება, როდესაც საქონლის ფასი იზრდება. მაგალითად,
მომხმარებელთა უმეტესობა მარილს ძალიან ცოტას ხარჯავს; მარილის ფასის მცირე ზრდა შეამცირებს მოთხოვნილ რაოდენობას ძალიან მცირედ, რადგან მარილი შეადგენს
მომხმარებლის მთლიანი ბიუჯეტის მცირე ნაწილს.

ცხრილი 3–3
არჩეული მოკლე და გრძელვადიანი საკუთარი ფასის ელასტიურობა

მოკლევადიანი საკუთარი გრძელვადიანი საკუთარი

ბაზარი ფასის ელასტიურობა ფასის ელასტიურობა

ტრანსპორტირება 0.6 1.9

საჭმელი 0.7 2.3

ალკოჰოლი და თამბაქო 0.3 0.9

დასვენება 1.1 3.5

ტანსაცმელი 0.9 2.9

წყარო: MR Baye, DW Jansen და JW Lee, „რეკლამის ეფექტები სრული მოთხოვნის სისტემებში“, Applied Economics 24 (1992), გვ. 1087–
96.
Machine Translated by
73
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

მოელოდით, რომ სურსათზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა მეტ-ნაკლებად ელასტიური იქნება, ვიდრე ტრანსპორტირებაზე? იმის გამო, რომ საკვები გაცილებით დიდი
აუცილებლობაა, ვიდრე ტრანსპორტირება (ბოლოს და ბოლოს, საკვების გარეშე ცხოვრება არ შეიძლება), შეიძლება მოელოდეთ, რომ საკვების მოთხოვნა უფრო არაელასტიური იქნება, ვიდრე
ტრანსპორტირებაზე მოთხოვნა. თუმცა, ცხრილი 3-3 ცხადყოფს, რომ მოთხოვნა ტრანსპორტირებაზე უფრო
არაელასტიურია (როგორც მოკლევადიან, ასევე გრძელვადიან პერიოდში), ვიდრე მოთხოვნა საკვებზე. როგორ შეიძლება ეს სიმართლე იყოს?

პასუხი მდგომარეობს იმ შემოსავლის პროცენტში, რომელსაც ამერიკელები ხარჯავენ საკვებსა და ტრანსპორტირებაზე. საშუალო ამერიკელი მომხმარებელი თითქმის ოთხჯერ მეტს ხარჯავს
საკვებზე, ვიდრე ტრანსპორტირებაზე.
მიუხედავად იმისა, რომ საკვები ბიოლოგიური გაგებით უფრო „მნიშვნელოვანია“, ვიდრე ტრანსპორტი, საკვებზე მოთხოვნა უფრო ელასტიურია, რადგან ადამიანების ბიუჯეტის გაცილებით დიდი ნაწილი
იხარჯება საკვებზე.

მარგინალური შემოსავალი და საკუთარი ფასი მოთხოვნის ელასტიურობა

პირველ თავში ვისწავლეთ, რომ ზღვრული შემოსავალი (MR) არის მთლიანი შემოსავლის ცვლილება გამოშვების ცვლილების გამო, და რომ მოგების მაქსიმიზაციისთვის ფირმამ უნდა აწარმოოს
იქ, სადაც ზღვრული შემოსავალი უდრის ზღვრულ ღირებულებას. ჩვენ დეტალურად შევისწავლით მოგების მაქსიმალურ გამომუშავებას და ფასების გადაწყვეტილებებს მოგვიანებით ამ წიგნში, მაგრამ ამ
ეტაპზე სასარგებლოა იმის ჩვენება, თუ როგორ არის დაკავშირებული ფირმის ზღვრული შემოსავალი ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობასთან.
3-3-ზე მოცემული MR ხაზი არის ზღვრული შემოსავალი, რომელიც დაკავშირებულია თითოეულ ფასთან –
გამომავალი წყვილი მოთხოვნის მრუდზე. გაითვალისწინეთ, რომ ხაზოვანი მოთხოვნის მრუდისთვის, ზღვრული შემოსავლის განრიგი ზუსტად შუაშია მოთხოვნის მრუდსა და ვერტიკალურ ღერძს
შორის. გარდა ამისა, ზღვრული შემოსავალი ნაკლებია თითოეული გაყიდული ერთეულის ფასზე.
რატომ არის ზღვრული შემოსავალი ნაკლები საქონლის ფასზე? იმისათვის, რომ მომხმარებლები აიძულონ შეიძინონ მეტი საქონელი, ფირმამ უნდა შეამციროს მისი ფასი. როდესაც ფირმა
აწესებს ერთსა და იმავე ფასს თითოეული გაყიდული ერთეულისთვის, ეს დაბალი ფასი მიიღება არა მხოლოდ ბოლო გაყიდულ ერთეულზე, არამედ იმ ერთეულებზეც , რომლებიც შეიძლებოდა
უფრო მაღალ ფასად გაეყიდათ, რომ ფირმა არ შეამცირებდა ფასს. კონკრეტულად რომ ვთქვათ , დავუშვათ, რომ მომხმარებლები ყიდულობენ 1 ერთეულ პროდუქტს 5 აშშ დოლარის ფასად
ერთეულზე, მთლიანი ხარჯებისთვის (შემოსავლები მწარმოებლებისთვის) $5 × 1 = $5. მომხმარებლები შეიძენენ საქონლის დამატებით ერთეულს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ფასი დაეცემა,
ვთქვათ 5-დან 4 დოლარამდე ერთეულზე. ახლა ფირმა იღებს $4 პირველ გაყიდულ ერთეულზე და $4-ს მეორე გაყიდულ ერთეულზე. ფაქტობრივად, ფირმა კარგავს $1
შემოსავალს

ფასი სურათი 3-3

მოთხოვნა და მარგინალური
6 შემოსავალი

ელასტიური
პ
უნიტარული

არაელასტიური

რაოდენობა

1 3 6
Machine Translated by
74 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

INSIDE BUSINESS 3–2

არაელასტიური მოთხოვნა რეცეპტით გაცემულ წამლებზე

ბევრი ადამიანი თვლის, რომ მოთხოვნა წამლებზე და სხვა ფარმაცევტულ პროდუქტებზე სრულიად
გულ-სისხლძარღვთა წამლების ფასის ზრდა იწვევს მოთხოვნილი რაოდენობის მხოლოდ 4 პროცენტით
არაელასტიურია. ბოლოს და ბოლოს, პაციენტი, რომელსაც ესაჭიროება ძვირადღირებული გულ-სისხლძარღვთა
შემცირებას.
წამალი, შესაძლოა მოკვდეს მკურნალობის არარსებობის შემთხვევაში. უფრო მეტიც, ხშირ შემთხვევაში
აქ მოხსენებული მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა ეფუძნება ინდუსტრიის მოთხოვნას თითოეულ
მედიკამენტების ღირებულებას იხდის სადაზღვევო კომპანია და არა პაციენტი. ეს ორი ფაქტორი ბევრ ფარმაცევტულ
ტიპის წამალზე. თითოეულ ინდუსტრიაში მოთხოვნა კონკრეტულ ბრენდებზე კიდევ უფრო რეაგირებს ფასების
პროდუქტზე მოთხოვნას შედარებით არაელასტიურს
ცვლილებებზე.
ხდის. თუმცა, იმის გამო, რომ ქირურგია და ცხოვრების წესის ცვლილებები მრავალი სიცოცხლის გადამრჩენი
წამლის შემცვლელია,
ნარკოტიკების ტიპი საკუთარი ფასის ელასტიურობა
ეკონომიკური თეორია ვარაუდობს, რომ ასეთ პროდუქტებზე მოთხოვნა ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იყოს
სრულიად არაელასტიური. გულ-სისხლძარღვთა 0.4
თანდართული ცხრილი აჯამებს ორი კლასიკური კვლევის შედეგებს, ანტიინფექციური 0.9

რომლებიც ადასტურებენ ამ პროგნოზს: ფარმაცევტულ პროდუქტებზე მოთხოვნა არაელასტიურია, მაგრამ არა 0.3
ფსიქოთერაპიული
სრულყოფილად. მაგალითად, წყლულის საწინააღმდეგო პრეპარატებზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის
წყლულის საწინააღმდეგო 0.7
ელასტიურობა არის -0.7, ხოლო გულ-სისხლძარღვთა სამკურნალო

საშუალებებზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა ოდნავ უფრო არაელასტიურია -0.4. შესაბამისად, წყაროები: M. Baye, R. Maness და S. Wiggins, „მოთხოვნის სისტემები და ფარმაცევტული პროდუქტებისთვის ცხოვრების
ღირებულების ნამდვილი ქვეინდექსი“, Applied Economics 29 (1997), გვ. 1179–89; და ე.ბერნდტი, ლ.ბუი, დ.რეილი
წყლულის საწინააღმდეგო
და გ.

პრეპარატების 10 პროცენტით გაძვირება მათ გამოყენებას 7 პროცენტით ამცირურებბასნი. ,1„ი0ნპფრორომცაეცინატ, მიარკეტინგი და ფასები აშშ-ს წყლულის საწინააღმდეგო წამლების
ბაზარზე“, ამერიკული ეკონომიკური მიმოხილვა 85, No. 2 (1995 წლის მაისი), გვ. 100–5.

რადგან პირველ ერთეულს ახლა $4 მოაქვს $5-ის ნაცვლად. მთლიანი შემოსავალი იზრდება $5-დან $8-მდე, რადგან გამომუშავება იზრდება 1 ერთეულით, ამიტომ ზღვრული
შემოსავალი არის $8 $5 = $3, რაც ფასზე ნაკლებია.
ყურადღება მიაქციეთ ჩვენს მაგალითს, რომ ფასის შემცირებით $5-დან $4-მდე, მოთხოვნილი რაოდენობა გაიზარდა 1-დან 2 ერთეულამდე, ხოლო მთლიანი
შემოსავალი გაიზარდა $5-დან $8-მდე. ჯამური რევე ნუუ ტესტით, ეს ნიშნავს, რომ მოთხოვნა ელასტიურია ამ დიაპაზონში. ამის საპირისპიროდ, ფასის შემცირება რომ
გაზრდილიყო მოთხოვნილი რაოდენობა, მაგრამ შემცირებულიყო მთლიანი შემოსავლები, მოთხოვნა იქნება არაელასტიური
დიაპაზონში და ზღვრული შემოსავალი იქნებოდა უარყოფითი. ფაქტობრივად, რაც უფრო არაელასტიურია მოთხოვნა

პროდუქტზე, მით უფრო დიდია შემოსავლის კლება, რაც გამოწვეულია ფასების შემცირებით, მიუხედავად მოთხოვნილი რაოდენობის გაზრდისა.
ეს ინტუიცია იწვევს შემდეგ ზოგად კავშირს ზღვრულ შემოსავალსა და მოთხოვნის ელასტიურობას შორის:

MR = P[ 1 E+ ]E
ეს ფორმულა, რომელიც ფორმალურად მიღებულია მე-8 თავში, ამარტივებს აღნიშვნას
ხელმოწერების ჩაშვებით: P არის საქონლის ფასი და E არის საქონლის მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა.
გაითვალისწინეთ, რომ როდესაც < E < 1, მოთხოვნა ელასტიურია და ფორმულა გულისხმობს, რომ MR დადებითია. როდესაც E = 1, მოთხოვნა არის
ერთეული ელასტიური, ხოლო ზღვრული შემოსავალი ნულის ტოლია. როგორც პირველ თავში გავიგეთ, წერტილი, სადაც ზღვრული შემოსავალი ნულის ტოლია, შეესაბამება
გამომუშავებას, რომლის დროსაც მთლიანი შემოსავალი მაქსიმალურია. და ბოლოს, როდესაც 1 < E < 0, მოთხოვნა არაელასტიურია,
ხოლო ზღვრული შემოსავალი უარყოფითია. ეს ზოგადი შედეგები შეესაბამება იმას, რაც ადრე იხილეთ ცხრილში 3–1 ხაზოვანი მოთხოვნის შემთხვევაში.
Machine Translated by
75
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ელასტიურობა არის მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა , რომელიც ავლენს საქონელზე მოთხოვნის რეაგირებას მონათესავე საქონლის ფასის
ცვლილებებზე. ეს ელასტიურობა მენეჯერებს ეხმარება გაარკვიონ, რამდენად გაიზრდება ან შემცირდება მისი მოთხოვნა სხვა ფირმის პროდუქტის ფასის ცვლილების გამო.
ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა
მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა X და Y საქონელს შორის, რომელიც
საზომი
აღინიშნება EQx, Py, მათემატიკურად განისაზღვრება როგორც საქონელზე მოთხოვნის რეაგირება მონათესავე
საქონლის ფასის ცვლილებაზე; ერთი

= საქონლის მოთხოვნილი რაოდენობის პროცენტული

EQx, Py %ΔQx დ
ცვლილება გაყოფილი მონათესავე საქონლის
ფასის
%ΔPy
მაგალითად, თუ მოთხოვნის ჯვარედინი ელასტიურობა Corel WordPerfect-სა და Microsoft Word-ს შორის პროცენტულ ცვლილებაზე.

არის 3, Word-ის ფასის 10 პროცენტით ზრდა გაზრდის მოთხოვნას WordPerfect-ზე 30 პროცენტით, რადგან 30%/10% = 3. WordPerfect-ზე მოთხოვნის ეს
ზრდა ხდება იმის გამო, რომ მომხმარებლები ცვლიან Word-ს და WordPerfect-ს, ფასის ზრდის გამო.

გაანგარიშების ალტერნატივა
როცა მოთხოვნის ფუნქციაა Qx დ
= f(Px, PY, M, H), მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა შორის
X და Y საქონელი შეიძლება მოიძებნოს გამოთვლების გამოყენებით:

=
EQx, Py Qxდ პი
პი Qx

უფრო ზოგადად, როდესაც X და Y საქონელი შემცვლელია, Y- ის ფასი იზრდება

იწვევს X-ზე მოთხოვნის ზრდას . ამრიგად, EQx, Py > 0, როდესაც X და Y საქონელი არის შემცვლელი. როდესაც X და Y საქონელი ავსებენ, Y- ის ფასის
ზრდა იწვევს X-ზე მოთხოვნის შემცირებას . ამრიგად,
EQx, Py < 0, როდესაც X და Y საქონელი ავსებენ.
ცხრილი 3-4 გთავაზობთ რამდენიმე წარმომადგენლობითი ჯვარედინი ფასის ელასტიურობას. მაგალითად, ტანსაცმელსა და საკვებს აქვს ჯვარედინი
ფასის ელასტიურობა -0,18. ეს ნიშნავს, რომ თუ სურსათზე ფასი 10 პროცენტით გაიზრდება, ტანსაცმელზე მოთხოვნა 1,8 პროცენტით შემცირდება ; საკვები და
ტანსაცმელი ავსებს. რაც უფრო მნიშვნელოვანია, ეს მონაცემები იძლევა რაოდენობრივ საზომს ტანსაცმლის მოხმარებაზე სურსათის ფასის ცვლილების გავლენის შესახებ.
ცხრილში 3-4 შეჯამებულ მონაცემებზე დაყრდნობით, არის საკვები და დასვენება შემავსებელი ან შემცვლელი? თუ დასვენების ფასი 15 პროცენტით
გაიზრდება, რა ბედი ეწევა საკვებზე მოთხოვნას? ეს კითხვები ჩართულია შემდეგ პრობლემაში.

ცხრილი 3–4
შერჩეული ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა

ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა

ტრანსპორტი და დასვენება კვება და 0,05

დასვენება 0.15

ტანსაცმელი და საკვები 0,18

წყარო: MR Baye, DW Jansen და JW Lee, „რეკლამის ეფექტები სრული მოთხოვნის სისტემებში“, გამოყენებითი ეკონომიკა 24 (1992), გვ.
1087–96.
Machine Translated by
76 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

დემონსტრაციის პრობლემა 3–1

თქვენ ახლახან გახსენით ახალი სასურსათო მაღაზია. ყველა ნივთი, რომელსაც თქვენ ატარებთ, არის გენერიკული (გენერიკული ლუდი, გენერიკ პური, გენერიკ ქათამი და ა.შ.). თქვენ ახლახან
წაიკითხეთ სტატია Wall Street Journal- ში , სადაც ნათქვამია, რომ მოსალოდნელია დასვენების ფასი 15 პროცენტით გაიზრდება. როგორ იმოქმედებს ეს თქვენი მაღაზიის ზოგადი კვების
პროდუქტების გაყიდვებზე?

პასუხი:
ცხრილი 3–4 გვიჩვენებს, რომ საკვებსა და დასვენებაზე მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა არის 0,15. თუ მოცემულ ინფორმაციას ჩავსვამთ ჯვარედინი ფასის
ელასტიურობის ფორმულაში, მივიღებთ

%ΔQx დ

0.15 =
15
ამ განტოლების ამოხსნა %ΔQx
დ , ვიღებთ

%ΔQx d = 2.25

ამრიგად, საკვები და დასვენება შემცვლელია. თუ დასვენების ფასი 15 პროცენტით გაიზრდება, შეიძლება ველოდოთ, რომ მოთხოვნა გენერიკულ საკვებ
პროდუქტებზე 2,25 პროცენტით გაიზრდება.

ჯვარედინი ფასების ელასტიურობა მნიშვნელოვან როლს ასრულებს იმ ფირმების ფასების გადაწყვეტილებებში, რომლებიც ყიდიან მრავალ პროდუქტს. მართლაც, ბევრი სწრაფი
კვების რესტორანი გვთავაზობს ჰამბურგერს 1,00 დოლარამდე, რადგან მათი მენეჯერები აცნობიერებენ, რომ ჰამბურგერი და გაზიანი სასმელები ავსებს: როდესაც მომხმარებლები
ყიდულობენ ჰამბურგერს, ყიდვას ჩვეულებრივ თან ახლავს სოდა. ამრიგად, ბურგერების ფასის შემცირებით, რესტორანი გავლენას ახდენს მის შემოსავალზე, როგორც ბურგერის
გაყიდვიდან, ასევე სოდის
გაყიდვიდან. ამ შემოსავლებზე ზუსტი გავლენა დამოკიდებულია საკუთარ ფასზე და მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობაზე.
კონკრეტულად, მთლიანი შემოსავლის ტესტიდან ვიცით, რომ ჰამბურგერების ფასის შემცირება გაზრდის (დააკლებს) შემოსავალს ჰამბურგერის გაყიდვიდან,
როდესაც ჰამბურგერზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა ელასტიურია (არაელასტიური). გარდა ამისა, ვინაიდან ჰამბურგერი და გაზიანი სასმელები ავსებს,
ჰამბურგერების ფასის შემცირება ზრდის გაზიანი სასმელების მოთხოვნილ რაოდენობას, რითაც იზრდება სოდის შემოსავლები. სოდადან მიღებული შემოსავლების ზრდის
სიდიდე დამოკიდებული იქნება ბურგერებისა და სოდას შორის მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობის სიდიდეზე.
უფრო ზოგადად, დავუშვათ, რომ ფირმის შემოსავალი მიიღება ორი პროდუქტის, X და Y, გაყიდვიდან.

ჩვენ შეგვიძლია გამოვხატოთ ფირმის შემოსავალი, როგორც R = Rx + Ry, სადაც Rx = PxQx ნიშნავს შემოსავალს პროდუქტის გაყიდვიდან X და Ry = PyQy
წარმოადგენს . შემოსავლები პროდუქტიდან Y. X
პროდუქტის ფასის მცირე პროცენტული ცვლილების გავლენა (%ΔPx = ΔPx/Px) ფირმის მთლიან შემოსავალზე არის1.

ΔR = [Rx(1 + EQx, Px ) + RyEQy, Px ] × %ΔPx

იმის საილუსტრაციოდ, თუ როგორ გამოვიყენოთ ეს ფორმულა, დავუშვათ, რომ რესტორანი გამოიმუშავებს

კვირაში $4000 შემოსავალში ჰამბურგერის გაყიდვიდან (პროდუქტი X) და $2000 კვირაში სოდის გაყიდვიდან (პროდუქტი Y).

ამრიგად, Rx = $4,000 და Ry = $2,000. თუ ბურგერებზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის EQx,
=
პქს= -1,5 და მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა გაზიან სასმელებსა და ჰამბურგერებს შორის
არის EQx, Px 4,0, რა მოუვა ფირმის მთლიან შემოსავალს, თუ იგი ჰამბურგერების ფასს შეამცირებს. 1 პროცენტი? ამ ციფრების ფორმულაში შეერთება ცხადყოფს

ΔR = [4000$(1 1.5) + 2000$( 4.0)]( 1%)

= $20 + $80 =
$100

1
ეს ფორმულა არის მიახლოება ფასის დიდი ცვლილებებისთვის.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 77

INSIDE BUSINESS 3–3

ჯვარედინი ფასის ელასტიურობის გამოყენება ახალი მანქანების გაყიდვების გასაუმჯობესებლად
ბენზინზე ფასების ზრდა

გასული საუკუნის მიწურულს ბენზინზე ფასის ზრდამ გამოიწვია ბენზინის შემავსებელ პროდუქტებზე
რა გააკეთეს ავტომწარმოებლებმა ამ პერიოდში ბენზინის ფასების ზრდის ნეგატიური ზემოქმედების
მოთხოვნის შემცირება, როგორიცაა ავტომობილები. მიზეზი ის იყო, რომ ბენზინზე უფრო მაღალმა
შესარბილებლად ახალ
ფასებმა აიძულა მომხმარებლები ჩაანაცვლონ
ავტომობილებზე მოთხოვნაზე? მათ მანქანებს საწვავის ეფექტურობა გაუწიეს. ახლახან შეჯამებული შედეგები გულისხმობს, რომ საწვავის
საზოგადოებრივი ტრანსპორტის, ველოსიპედის და ფეხით სიარულისკენ. ეფექტურობის ყოველი 10 პროცენტიანი ზრდისთვის (გაზომილი
პატრიკ მაკკარტის მიერ ჩატარებული ეკონომეტრიული კვლევა გვაწვდის რაოდენობრივ ინფორმაციას საწვავის
გალონზე მილის ზრდით), მანქანებზე მოთხოვნა იზრდება 2,14 პროცენტით. ავტომობილების
ხარჯების გავლენის შესახებ ავტომობილებზე მოთხოვნაზე. ავტომობილებზე მოთხოვნის ერთ-ერთი ყველაზე
მწარმოებლებს შეეძლოთ სრულად აენაზღაურებინათ ბენზინზე მაღალი ფასების უარყოფითი გავლენა
მნიშვნელოვანი განმსაზღვრელი არის საწვავის საოპერაციო ღირებულება, რომელიც განისაზღვრება, როგორც საწვავის
ახალი მანქანების საწვავის ეფექტურობის გაზრდით იმავე პროცენტით, როგორც ბენზინის ფასების ზრდა.
ღირებულება თითო გავლილ მილზე. კვლევა ცხადყოფს, რომ საწვავის ხარჯების ყოველი 1 პროცენტით გაზრდის
სინამდვილეში, საწვავის ეფექტურობის გაზრდით უფრო მეტი პროცენტით, ვიდრე
შემთხვევაში ავტომობილებზე მოთხოვნა 0,214 პროცენტით შემცირდება. ბენზინზე ფასის 10 პროცენტით გაძვირება
ბენზინის ფასების ზრდა, ისინი რეალურად გაზრდის მოთხოვნას ახალ ავტომობი
10 პროცენტით ზრდის საწვავის ღირებულებას გავლილ მილზე და

წყარო: პატრიკ ს. მაკკარტი, „სატრანსპორტო საშუალების უსაფრთხოებაზე მომხმარებელთა

შესაბამისად ამცირებს მოთხოვნას მოცემულ ავტომობილზე 2,14 პროცენტით. მოთხოვნა: ემპირიული კვლევა“, ეკონომიკური კვლევა 28 (1990 წლის ივლისი), გვ. 530–43.

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ჰამბურგერის ფასის 1 პროცენტით დაწევა მთლიან შემოსავალს 100 დოლარით ზრდის. გაითვალისწინეთ, რომ ამ ზრდიდან $20 მოდის ბურგერის
გაზრდილ შემოსავლებზე (ბურგერების მოთხოვნა ელასტიურია, ამიტომ ბურგერების ფასის შემცირება ზრდის ჰამბურგერის შემოსავალს) და 80 $ ზრდა არის დამატებითი სოდა
გაყიდვებიდან (სოდაზე მოთხოვნა იზრდება 4-ით. პროცენტი, რაც გამოიწვევს დამატებით შემოსავალს 80 აშშ დოლარის გამაგრილებელი სასმელების გაყიდვიდან).

შემოსავლის ელასტიურობა

შემოსავლის ელასტიურობა
შემოსავლის ელასტიურობა არის მომხმარებელთა მოთხოვნის რეაგირების საზომი შემოსავლის ცვლილებებზე. მათემატიკურად, მოთხოვნის შემოსავლის ელასტიურობა,
საზომი
რომელიც აღინიშნება EQx, M, განისაზღვრება როგორც საქონელზე მოთხოვნის
დ
%ΔQx რეაგირება მომხმარებელთა შემოსავლის
EQx, მ =
%ΔM ცვლილებებზე; მოთხოვნილი რაოდენობის
პროცენტული ცვლილება
გაანგარიშების ალტერნატივა
დ

შემოსავლის ელასტიურობა საქონელზე მოთხოვნის ფუნქციით Qx = f(Px, Py, M, H) შეიძლება მოიძებნოს გამოყენებით გაყოფილი შემოსავლის პროცენტულ ცვლილებაზე.
გაანგარიშება:
დ
მ
= Qx
EQx, მ
მ Qx
როდესაც კარგი X არის ნორმალური საქონელი, შემოსავლის ზრდა იწვევს X-ის მოხმარების ზრდას . ამრიგად, EQx, M > 0, როდესაც X არის ნორმალური საქონელი.
როდესაც X არის არასრულფასოვანი საქონელი, შემოსავლის ზრდა იწვევს X-ის მოხმარების შემცირებას. ამრიგად, EQx, M <0, როდესაც X არის არასრულფასოვანი საქონელი.
Machine Translated by
78 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

ცხრილი 3–5
შერჩეული შემოსავლის ელასტიურობა

შემოსავლის ელასტიურობა

ტრანსპორტირება 1.80

საჭმელი 0.80

ძროხის დაფქული ხორცი, უკვებავი 1,94

წყაროები: MR Baye, DW Jansen და JW Lee, „რეკლამის ეფექტები სრული მოთხოვნის სისტემებში“, Applied
Economics 24 (1992), გვ. 1087–96; GW Brester და MK Wohlsenant, „ხორცზე
ურთიერთდაკავშირებული მოთხოვნის შეფასება, ახალი ზომების გამოყენებით დაფქული და სუფრის დაჭრილი ძროხის
ხორცისთვის“, American Journal of Agricultural Economics 73 (ნოემბერი 1991), გვ. 21.

ცხრილი 3–5 წარმოგიდგენთ შემოსავლის ელასტიურობის რამდენიმე კლასიკურ შეფასებას სხვადასხვა პროდუქტისთვის. განვიხილოთ, მაგალითად, ტრანსპორტირების შემოსავლის
ელასტიურობა, 1.8. ეს რიცხვი გვაძლევს ორ მნიშვნელოვან ინფორმაციას შემოსავალსა და ტრანსპორტის მოთხოვნას შორის ურთიერთობის შესახებ. პირველი, რადგან შემოსავლის ელასტიურობა
დადებითია, ჩვენ ვიცით, რომ მომხმარებლები ზრდიან იმ თანხას, რომელსაც ხარჯავენ ტრანსპორტირებაზე, როდესაც მათი შემოსავალი იზრდება. ტრანსპორტირება ამგვარად ნორმალური სიკეთეა. მეორე,
რადგან ტრანსპორტირების შემოსავლის ელასტიურობა 1-ზე მეტია, ჩვენ ვიცით, რომ ტრანსპორტირებაზე დანახარჯები უფრო სწრაფად იზრდება, ვიდრე შემოსავალი.
ცხრილის 3-5 მეორე სტრიქონი ცხადყოფს, რომ საკვები ასევე ნორმალური პროდუქტია, რადგან საკვების შემოსავლის ელასტიურობა არის 0.8. ვინაიდან შემოსავლის ელასტიურობა 1-ზე
ნაკლებია, შემოსავლის ზრდა გაზრდის საკვებზე დანახარჯს უფრო დაბალი პროცენტით, ვიდრე შემოსავლის პროცენტული ზრდა. როდესაც შემოსავალი მცირდება, საკვებზე დანახარჯები
მცირდება ნაკლებად სწრაფად, ვიდრე შემოსავალი.
ცხრილი 3-5 მესამე სტრიქონი წარმოადგენს შემოსავლის ელასტიურობას არასაკვები დაფქული ხორცისთვის. საქონლის არასაკვები ხორცი მოდის მსხვილფეხა პირუტყვიდან, რომელიც არ
იკვებება სპეციალური დიეტით. მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვის უმეტესობა იკვებება სიმინდით 90-დან 120 დღით ადრე ბაზარზე გასვლამდე და ამგვარად აწარმოებს უფრო ნაზ საქონლის ხორცს, ვიდრე
უკვებავი პირუტყვი. შემოსავლის ელასტიურობა არასაკვები ხორცის ხორცისთვის უარყოფითია; მაშასადამე, ჩვენ ვიცით, რომ ძროხის არასაკვები ხორცი არის არასრულფასოვანი პროდუქტი. საქონლის ხორცის
მოხმარება შემცირდება 1,94 პროცენტით სამომხმარებლო შემოსავლის ყოველი 1 პროცენტით ზრდისთვის. ამიტომ, სასურსათო მაღაზიების
მენეჯერებმა უნდა შეამცირონ თავიანთი შეკვეთები არასაკვები ხორცის ხორცის შესახებ ეკონომიკური ბუმის დროს და გაზარდონ შეკვეთები რეცესიის დრო

დემონსტრაციის პრობლემა 3–2

თქვენი ფირმის კვლევითმა განყოფილებამ შეაფასა მსხვილფეხა საქონლის ხორცის მოთხოვნის შემოსავლის ელასტიურობა
-1,94. თქვენ ახლახან წაიკითხეთ The Wall Street Journal- ში, რომ ეკონომიკის აღმავლობის გამო, მოსალოდნელია, რომ მომხმარებელთა შემოსავალი გაიზრდება 10 პროცენტით
მომდევნო სამი წლის განმავლობაში. როგორც ხორცის გადამამუშავებელი ქარხნის მენეჯერი, როგორ იმოქმედებს ეს პროგნოზი თქვენს არასაკვებ პირუტყვის შესყიდვაზე?

პასუხი:

დააყენეთEQx, M = -1,94 და %ΔM = 10 მოთხოვნის შემოსავლის ელასტიურობის მისაღებად

დ

1,94 = %Δ
10
დ
ამ განტოლების ამოხსნა %ΔQx იძლევა 19,4. იმის გამო, რომ არასაკვებ ძროხის ხორცს აქვს შემოსავლის ელასტიურობა -1,94 და მოსალოდნელია, რომ

სამომხმარებლო შემოსავალი გაიზრდება 10 პროცენტით, შეგიძლიათ ველოდოთ, რომ გაყიდით 19,4 პროცენტით ნაკლებ ძროხის ხორცს მომდევნო სამი წლის განმავლობაში. აქედან

გამომდინარე, თქვენ უნდა შეამციროთ არასაკვები პირუტყვის შესყიდვები 19,4 პროცენტით, თუ სხვა რამ არ შეიცვლება.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 79

სხვა ელასტიურობა

ელასტიურობის ზოგადი ცნების გათვალისწინებით, რთული არ არის იმის გაგება, თუ როგორ შეიძლება გაანალიზდეს სხვა ცვლადებში, როგორიცაა რეკლამა, ცვლილებების
გავლენა ელასტიურობის თვალსაზრისით. მაგალითად, X პროდუქტზე მოთხოვნის საკუთარი სარეკლამო ელასტიურობა არის X- ის მოხმარების პროცენტული ცვლილების
თანაფარდობა X- ზე დახარჯული რეკლამის პროცენტულ ცვლილებასთან . ჯვარედინი რეკლამის ელასტიურობა X და Y საქონელს შორის გაზომავს პროცენტულ ცვლილებას X- ის
მოხმარება, რომელიც გამოწვეულია Y- ისკენ მიმართული რეკლამის 1 პროცენტიანი ცვლილების შედეგად .

ცხრილი 3–6
არჩეული გრძელვადიანი რეკლამა
ელასტიურობა

სარეკლამო ელასტიურობა 0.04

ტანსაცმელი 0.25
დასვენება

წყარო: MR Baye, DW Jansen და JW Lee, „რეკლამის ეფექტები სრული მოთხოვნის სისტემებში“,

Applied Economics 24 (1992), გვ. 1087–96.

ცხრილი 3-6 გვიჩვენებს ტანსაცმლისა და დასვენების რეკლამის ელასტიურობის შეფასებას. ორივე ელასტიურობა დადებითია და 1-ზე ნაკლები. ის ფაქტი, რომ ისინი
პოზიტიურია, ცხადყოფს, როგორც თქვენ შეიძლება მოელოდეთ, რომ რეკლამის ზრდა იწვევს პროდუქტებზე მოთხოვნის ზრდას; ანუ, თუ ტანსაცმლის მწარმოებლები
გაზრდიან რეკლამას, მათ შეუძლიათ მოელოდონ მეტი ტანსაცმლის გაყიდვას ნებისმიერ მოცემულ ფასად. თუმცა, ის ფაქტი, რომ ტანსაცმლის სარეკლამო ელასტიურობა
არის 0,04, ნიშნავს, რომ რეკლამის 10 პროცენტიანი ზრდა მხოლოდ 0,4 პროცენტით გაზრდის მოთხოვნას ტანსაცმელზე.
როგორც ფართო კატეგორია, ტანსაცმელი არ არის ძალიან სარეკლამო ელასტიური.

იმის საილუსტრაციოდ, თუ როგორ შეუძლიათ მენეჯერებს გამოიყენონ ასეთი შეფასებები, წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ ახლახან დაქირავებული ხართ აშშ-ს კომერციის

დეპარტამენტის მიერ, რათა დაგეხმაროთ შეერთებულ შტატებში ტურისტული ვაჭრობის წარმართვაში. თქვენმა უფროსმა იცის, რომ ახლახან გაიარეთ მენეჯერული ეკონომიკის კურსი

და გეკითხებათ, რამდენად უნდა გაზარდოს რეკლამა, რათა გაზარდოს მოთხოვნა დასვენებაზე შეერთებულ შტატებში 15 პროცენტით.

ცხრილიდან 3–6 ვიცით, რომ EQx Ax = 0.25. შეერთება ეს და %ΔQx დ

= 15 გენში
დ
Qx-ის ელასტიურობის პირველი ფორმულა ცულის მოსავლიანებთან მიმართებაში

დ 15
0.25 = %ΔQx =
%ΔAx
%ΔAx

რეკლამის პროცენტული ცვლილების ამ განტოლების ამოხსნა აჩვენებს, რომ რეკლამა უნდა გაიზარდოს სოლიდური 60 პროცენტით, რათა გაზარდოს მოთხოვნა
დასვენებაზე 15 პროცენტით.

ელასტიურობის მიღება მოთხოვნის

ფუნქციები

ახლა, როცა გესმით, რა არის ელასტიურობა და როგორ გამოვიყენოთ ისინი მენეჯერული გადაწყვეტილებების მისაღებად, ჩვენ განვიხილავთ როგორ გამოვთვალოთ ელასტიურობა მოთხოვნის
ფუნქციებიდან. პირველ რიგში, ჩვენ განვიხილავთ ელასტიურობას, რომელიც დაფუძნებულია ხაზოვანი მოთხოვნის ფუნქციებზე. შემდეგ ჩვენ ვნახავთ, თუ როგორ

გამოვთვალოთ დრეკადობა კონკრეტული არაწრფივი მოთხოვნის ფუნქციებიდან.

Machine Translated by
80 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

ელასტიურობა ხაზოვანი მოთხოვნის ფუნქციებისთვის

წრფივი მოთხოვნის ფუნქციის შეფასების გათვალისწინებით, საკმაოდ მარტივია მოთხოვნის სხვადასხვა ელასტიურობის გამოთვლა.

ფორმულა: ელასტიურობა ხაზოვანი მოთხოვნისთვის. თუ მოთხოვნის ფუნქცია წრფივია და მოცემულია

დ
Qx = α0 + αxPx + αyPy + αMM + αHH
ელასტიურობა არის

Px
საკუთარი ფასის ელასტიურობა: EQx, Px = αx
Qx
პი
ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა: EQx, Py = αy
Qx
მ
შემოსავლის ელასტიურობა:
EQx, მ = αM
Qx

გაანგარიშების ალტერნატივა
წრფივი მოთხოვნის მრუდის ელასტიურობა შეიძლება მოიძებნოს კალკულუსის გამოყენებით. კონკრეტულად,

= Qxდ Px Px
EQx, Px = αx
Px Qx
Qx
და ანალოგიურად ჯვარედინი ფასისა და შემოსავლის ელასტიურობისთვის.

ამრიგად, მოთხოვნის წრფივი მრუდისთვის, მოთხოვნის ელასტიურობა მოცემულ ცვლადთან მიმართებაში არის უბრალოდ ცვლადის კოეფიციენტი
გამრავლებული ცვლადის თანაფარდობაზე
მოთხოვნილ რაოდენობაზე. მაგალითად, მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა უბრალოდ Px- ის კოეფიციენტია
(რომელიც არის αx მოთხოვნის ფუნქციაში) გამრავლებული X-ის ფასის შეფარდებაზე X- ის მოხმარებულ რაოდენობასთან .

წრფივი მოთხოვნის მრუდისთვის, ელასტიურობის მნიშვნელობა დამოკიდებულია კონკრეტულ ფასზე და რაოდენობაზე, რომლითაც იგი გამოითვლება. ეს ნიშნავს, რომ საკუთარი

ფასის ელასტიურობა არ არის იგივე რაც მოთხოვნის მრუდის დახრილობა. ფაქტობრივად, წრფივი მოთხოვნის ფუნქციისთვის მოთხოვნა ელასტიურია მაღალ
0
ფასებში და არაელასტიური დაბალ ფასებში. ამის სანახავად გაითვალისწინეთ, რომ როდესაც Px = 0, |EQQx,xPx| = | αx | = 0
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ნულთან ახლოს მყოფი ფასებისთვის მოთხოვნა არაელასტიურია. მეორე მხრივ, როდესაც ფასები იზრდება, Qx მცირდება და ელასტიურობის აბსოლუტური
მნიშვნელობა იზრდება.

ამ პრობლემის შესახებ ვიდეოს სანახავად

ეწვიეთ www.mhhe.com/baye9e დემონსტრაციის პრობლემა 3–3
ყოველდღიური მოთხოვნა Invigorated PED ფეხსაცმელზე შეფასებულია

დ
Qx = 100 3Px + 4Py .01M + 2Ax

სადაც Ax წარმოადგენს ფეხსაცმელზე დახარჯული რეკლამის რაოდენობას (X), Px არის X-ის ფასი, Py არის Y-ის ფასი და M არის საშუალო შემოსავალი. დავუშვათ, კარგი X იყიდება
25 დოლარად წყვილი, კარგი Y იყიდება 35 დოლარად, კომპანია იყენებს 50 ერთეულ რეკლამას, ხოლო მომხმარებლის საშუალო შემოსავალი 20,000 დოლარია. გამოთვალეთ და
ინტერპრეტაცია გაუწიეთ მოთხოვნის საკუთარ ფასს, ჯვარედინი ფასისა და შემოსავლის ელასტიურობას.
Machine Translated by
81
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

პასუხი:
წრფივი მოთხოვნისთვის საკუთარი ფასის ელასტიურობის გამოსათვლელად ვიყენებთ ფორმულას

პქს
EQx, Px = αx
Qx
აქ αx = 3 და Px = 25. ერთადერთი სხვა ინფორმაცია, რომელიც გვჭირდება ელასტიურობის გამოსათვლელად, არის X-ის მოხმარებული რაოდენობა . Qx- ის საპოვნელად , ჩვენ ვანაცვლებთ
ფასების, შემოსავლისა და რეკლამის მოცემულ მნიშვნელობებს მოთხოვნის განტოლებაში, რომ მივიღოთ.

დ
= 100 3(25) + 4(35) .01(20000) + 2(50) = 65 ერთეული
Qx

აქედან გამომდინარე, მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა მოცემულია

EQx, Px = 3 ( 2565 ) = 1,15

თუ Invigorated PED გაზრდის ფეხსაცმლის ფასებს, მისი ფეხსაცმლისთვის მოთხოვნილი რაოდენობის პროცენტული შემცირება იქნება უფრო დიდი აბსოლუტური მნიშვნელობით, ვიდრე ფასის
პროცენტული ზრდა. შესაბამისად, მოთხოვნა ელასტიურია: მთლიანი შემოსავალი შემცირდება, თუ ის ფეხსაცმლის ფასებს გაზრდის.
ანალოგიურად, მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობაა

EQx, Py = 4 ( 3565 ) = 2.15

ვინაიდან ეს დადებითია, კარგი Y არის Invigorated PED ფეხსაცმლის შემცვლელი. Invigorated PED-ის ფეხსაცმელზე მოთხოვნის შემოსავლის ელასტიურობა
არის

EQx, მ = 0.01( 20000=65 )3.08

გაძლიერებული PED-ის ფეხსაცმელი არის არასრულფასოვანი საქონელი, რადგან ეს არის უარყოფითი რიცხვი.

ელასტიურობა არაწრფივი მოთხოვნის ფუნქციებისთვის

მენეჯერები ხშირად აწყდებიან სიტუაციებს, როდესაც პროდუქტის მოთხოვნა არ არის ფასების, შემოსავლის, რეკლამის და სხვა მოთხოვნის ცვლის ხაზოვანი ფუნქცია. ამ
განყოფილებაში ჩვენ ვაჩვენებთ, რომ ჩვენ მიერ შემუშავებული ხელსაწყოები ადვილად შეიძლება მოერგოს ამ უფრო რთულ გარემოს.
დავუშვათ, მოთხოვნის ფუნქცია არ არის წრფივი ფუნქცია, არამედ მოცემულია მიერ
დ
βx
Qx = cPx პიβy MβMHβH

სადაც c არის მუდმივი. ამ შემთხვევაში X პროდუქტზე მოთხოვნილი რაოდენობა არ არის ფასებისა და შემოსავლის წრფივი ფუნქცია, არამედ არაწრფივი ფუნქცია.
თუ ავიღებთ ამ განტოლების ბუნებრივ ლოგარითმს, მივიღებთ გამოსახულებას, რომელიც წრფივია ცვლადების ლოგარითმებში:2
დ
ln Qx = β0 + βx ln Px + βy ln Py + βM ln M + βH ln H

ლოგ-წრფივი მოთხოვნა
სადაც β0 = ln(c) და βi არის თვითნებური რეალური რიცხვები. ამ კავშირს ეწოდება ლოგ-წრფივი მოთხოვნის ფუნქცია.
მოთხოვნა ლოგ-წრფივია, თუ მოთხოვნის
როგორც წრფივი მოთხოვნის შემთხვევაში, ln Py- ს კოეფიციენტის ნიშანი განსაზღვრავს X და Y საქონელი შემცვლელი თუ შემავსებელი, ხოლო ln M ლოგარითმი არის წრფივი ფუნქცია
კოეფიციენტის ნიშანი.
ფასების, შემოსავლის და სხვა ცვლადების
ლოგარითმები.
2
აქ ln აღნიშნავს ბუნებრივ ლოგარითმს. ზოგიერთ ცხრილებში (როგორიცაა Excel), ეს ფუნქცია აღინიშნება LN.
Machine Translated by
82 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

განსაზღვრავს, არის თუ არა X ნორმალური თუ არასრულფასოვანი საქონელი. მაგალითად, თუ βy არის დადებითი რიცხვი, Y საქონლის ფასის ზრდა გამოიწვევს X-ის მოხმარების ზრდას;
ამ შემთხვევაში, X და Y არის შემცვლელები. თუ βy არის
უარყოფითი რიცხვი, კარგი Y- ის ფასის ზრდა
გამოიწვევს X-ის მოხმარების შემცირებას; ამ შემთხვევაში X და Y საქონელი ავსებს. ანალოგიურად, თუ βM არის დადებითი რიცხვი, შემოსავლის ზრდა იწვევს X-ის მოხმარების
ზრდას , ხოლო X არის ნორმალური საქონელი. თუ βM არის
უარყოფითი რიცხვი, შემოსავლის ზრდა იწვევს X-ის მოხმარების შემცირებას , ხოლო X არის არასრულფასოვანი საქონელი.

ფორმულა: ელასტიურობა ლოგ-ხაზოვანი მოთხოვნისთვის. როდესაც მოთხოვნის ფუნქცია X- ზე არის ლოგ-წრფივი და მოცემულია მიერ
დ
ln = β0 + βx ln Px + βy ln Py + βM ln M + βH ln H
Qx
ელასტიურობა არის

საკუთარი ფასის ელასტიურობა: EQx, Px = βx

ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა: EQx, Py = β შემოსავლის

ელასტიურობა: = βMEQx, მ

გაანგარიშების ალტერნატივა
ელასტიურობის ფორმულები ლოგ-წრფივი მოთხოვნისთვის შეიძლება ასევე მიღებული იყოს გაანგარიშების გამოყენებით. განტოლების ანტილოგარითმის აღება ლოგ-წრფივი მოთხოვნისთვის იძლევა
დ
Qx = cPx βxPy βyMβM HβH

სადაც c არის მუდმივი. ელასტიურობის გამოთვლების ფორმულის გამოყენება იძლევა

დ
Px Px
EQx.Px = Q
Px
(Qx
) = βx cPx βx 1Py βyMβM HβH ( βyMβM HcβPHx)β=xPβxy

და ანალოგიურად ჯვარედინი ფასისა და შემოსავლის ელასტიურობისთვის.

გაითვალისწინეთ, რომ როდესაც მოთხოვნა ლოგ-წრფივია, ელასტიურობა მოცემულ ცვლადთან მიმართებაში უბრალოდ შესაბამისი ლოგარითმის კოეფიციენტია. მოთხოვნის
საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის ln-ის კოეფიციენტი (Px) და, ფაქტობრივად, ნებისმიერი სხვა ლოგარითმის კოეფიციენტი ლოგარით-წრფივი მოთხოვნის მიმართების მარჯვენა მხარეს
გვიჩვენებს მოთხოვნის ელასტიურობას ამ მოთხოვნასთან მიმართებაში. გადამრთველი. ვინაიდან ყველა ეს კოეფიციენტი მუდმივია, არცერთი ელასტიურობა არ არის დამოკიდებული ცვლადების
მნიშვნელობაზე, როგორიცაა ფასები, შემოსავალი ან რეკლამა.
ცხრილი 3-7 გვიჩვენებს სტატისტიკური კვლევის შედეგებს, რომელმაც დაადგინა, რომ მოთხოვნა საცალო ბენზინზე ლოგიკურია. ვინაიდან ეს არის ლოგ-წრფივი მოთხოვნის
მიმართება, ჩვენ ვიცით, რომ კოეფიციენტები შეიძლება განიმარტოს როგორც ელასტიურობა.

ცხრილი 3–7
საცალო ბენზინზე ლოგ-ხაზოვანი მოთხოვნა შეერთებულ შტატებში

ln(QG) = -1.697 - 0.042 ln(PG) + 0.53 ln(Y)

QG = ერთ სულ მოსახლეზე ბენზინის მოხმარება გალონებში PG = ბენზინის რეალური საცალო

ფასი
Y = რეალური ერთ სულ მოსახლეზე განკარგვადი შემოსავალი

წყარო: ადაპტირებულია J. Hughes-ის, C. Knittel-ისა და D. Sperling-ისგან, “Evidence of a Shift in the Short- Run Price
Elasticity of Bend Demand”, The Energy Journal 29, No. 1 (2008), გვ. 93–114.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 83

3-7 ცხრილში შეჯამებული კვლევა ფოკუსირებული იყო ბენზინზე მოთხოვნის ფასის ელასტიურობაზე
2000-იანი წლების დასაწყისისთვის. ფასის ლოგარითმის კოეფიციენტია –0,042. ეს გვიჩვენებს, რომ ბენზინზე მოთხოვნა ძალზე არაელასტიურია და დაღმავალია. ამასთან,
საცალო ბენზინის ფასის 10 პროცენტით ზრდა მხოლოდ 0,4 პროცენტით შეამცირებს საცალო ბენზინის მოთხოვნილ რაოდენობას და შესაბამისად გაზრდის საცალო
ბენზინგასამართ სადგურების შემოსავლებს. შემოსავლის ლოგარითმის კოეფიციენტი არის 0,53,
რაც მიუთითებს იმაზე, რომ საცალო ბენზინი ნორმალური პროდუქტია. ერთ სულ მოსახლეზე მომხმარებელთა შემოსავლის 10 პროცენტით ზრდა გამოიწვევს ბენზინზე საცალო
მოთხოვნის 5,3 პროცენტით ზრდას.
როგორც ელასტიურობის გამოყენების უნარის საბოლოო შემოწმება, შეეცადეთ მოაგვაროთ შემდეგი პრობლემა.

დემონსტრაციის პრობლემა 3–4

ტანსაცმლის მსხვილი კომპანიის ანალიტიკოსის შეფასებით, მის საწვიმარზე მოთხოვნას იძლევა

დ
ln Qx = 10 1,2 ln Px + 3 ln R 2 ln Ay

სადაც R აღნიშნავს ნალექის დღიურ რაოდენობას და Ay წარმოადგენს რეკლამის დონეს კარგ Y- ზე.
რა გავლენას მოახდენს ნალექის დღიური რაოდენობის 10 პროცენტით ზრდა მოთხოვნაზე? რა გავლენას მოახდენს კარგი Y- ისკენ მიმართული რეკლამის რაოდენობის 10
პროცენტით შემცირება?
შეგიძლიათ მოიფიქროთ კარგი, რომელიც შეიძლება იყოს კარგი Y ამ მაგალითში?

პასუხი:
ჩვენ ვიცით, რომ ლოგ-წრფივი მოთხოვნის ფუნქციებისთვის, ცვლადის ლოგარითმის კოეფიციენტი იძლევა მოთხოვნის ელასტიურობას ამ ცვლადთან მიმართებაში. ამრიგად, საწვიმარზე
მოთხოვნის ელასტიურობა ნალექის მიმართ არის

EQx, R = βR = 3
გარდა ამისა,
დ
%ΔQx
EQx, R = βR =
%ΔR

აქედან გამომდინარე,

დ
%ΔQx
3 =
10
დ
ამ განტოლების ამოხსნით მივიღებთ %ΔQx = 30. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ნალექის 10 პროცენტიანი ზრდა გამოიწვევს საწვიმარზე მოთხოვნის 30 პროცენტით
ზრდამდე.
იმის შესასწავლად, თუ რა გავლენას ახდენს საწვიმარზე მოთხოვნაზე 10 პროცენტით შემცირების რეკლამა კარგ Y-ზე დახარჯული , კიდევ ერთხელ უნდა აღინიშნოს, რომ ლოგ-ხაზოვანი
მოთხოვნის ფუნქციებისთვის, თითოეული კოეფიციენტი იძლევა მოთხოვნის ელასტიურობას ამ ცვლადის მიმართ. ამრიგად, საწვიმარზე მოთხოვნის ელასტიურობა კარგი Y- ისკენ მიმართულ
რეკლამასთან მიმართებაში არის

EQx, Ay = βAy = 2

გარდა ამისა,
დ
%ΔQx
EQx, Ay = βAy
= %ΔAy
აქედან გამომდინარე,

დ
%ΔQx
2 =
10
დ
ამ განტოლების ამოხსნით მივიღებთ %ΔQx = 20. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კარგი Y- ისკენ მიმართული რეკლამის 10 პროცენტით შემცირება იწვევს საწვიმარზე
მოთხოვნის 20 პროცენტით ზრდას. ალბათ კარგი Y
ეს არის ქოლგები, რადგან მოსალოდნელია, რომ საწვიმარზე მოთხოვნა გაიზრდება, როცა ნაკლები ქოლგის რეკლამა კეთდება.
Machine Translated by
84 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

წინა ანალიზი ვარაუდობს, რომ მენეჯერმა იცის ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნა. ჩვენ აღვნიშნეთ რამდენიმე კვლევა, რომელიც იძლევა მოთხოვნის ელასტიურობისა და მოთხოვნის
ფუნქციების ფუნქციონალური ფორმების მკაფიო შეფასებას. როგორც მენეჯერმა, შეგიძლიათ მიიღოთ მოთხოვნისა და ელასტიურობის შეფასება ბიბლიოთეკაში არსებული
გამოქვეყნებული კვლევებიდან ან კონსულტანტისგან, რომელიც დაქირავებულია მოთხოვნის ფუნქციის შესაფასებლად თქვენი პროდუქტის სპეციფიკიდან გამომდინარე. ან შეგიძლიათ
შეიყვანოთ მონაცემები ცხრილების პროგრამაში და დააწკაპუნოთ რეგრესიის ხელსაწყოთა ზოლზე, რათა მიიღოთ სავარაუდო მოთხოვნის ფუნქცია, რეგრესიის დიაგნოსტიკასთან ერთად.
მიუხედავად იმისა, თუ როგორ იღებს მენეჯერი შეფასებებს, სასარგებლოა ზოგადი გაგება იმისა, თუ როგორ ფასდება მოთხოვნის ფუნქციები და რას ნიშნავს სხვადასხვა დიაგნოსტიკური
სტატისტიკა, რომელიც თან ახლავს მოხსენებულ გამომუშავებას. ეს გულისხმობს ეკონომიკის ფილიალის ცოდნას, რომელსაც ეკონომეტრია ეწოდება.
ეკონომეტრია უბრალოდ ეკონომიკური მონაცემების სტატისტიკური ანალიზია. ამ წიგნის ფარგლებს სცილდება იმის გასწავლა, თუ როგორ უნდა შეაფასოთ მოთხოვნის
ფუნქციები, მაგრამ შესაძლებელია გადმოგცეთ ძირითადი იდეები, რომლებსაც ეკონომისტები იყენებენ ასეთი ინფორმაციის მისაღებად. თქვენი, როგორც მენეჯერის მთავარი ამოცანაა
გამოიყენოთ ინფორმაცია ამ თავის წინა თავებში მოცემული მაგალითების მსგავსი გადაწყვეტილებების მისაღებად.
მოდით მოკლედ განვიხილოთ ძირითადი იდეები, რომლებიც ემყარება პროდუქტზე მოთხოვნის შეფასებას. დავუშვათ, რომ არსებობს გარკვეული ძირითადი მონაცემები
დამოკიდებულ ცვლადს, Y-სა და ზოგიერთ ახსნა- განმარტებით ცვლადს შორის კავშირის შესახებ . დავუშვათ, რომ როდესაც X და Y მნიშვნელობები გამოსახულია, ისინი
გამოჩნდებიან წერტილებად A, B, C, D, E და F სურათზე 3–4. ცხადია, წერტილები არ დევს სწორ ხაზზე, ან თუნდაც გლუვ მრუდზე (სცადეთ წერტილების
დაკავშირების ალტერნატიული გზები, თუ არ ხართ დარწმუნებული).

ეკონომეტრიკოსის ამოცანაა იპოვოთ გლუვი მრუდი ან ხაზი, რომელიც ასრულებს წერტილების მიახლოებას "კარგ" სამუშაოს. მაგალითად, დავუშვათ, რომ ეკონომეტრიკოსს
სჯერა, რომ საშუალო ასაკის მიხედვით, არსებობს წრფივი კავშირი Y- სა და X-ს შორის, მაგრამ ასევე არის გარკვეული შემთხვევითი ცვალებადობა ურთიერთობაში.
მათემატიკურად, ეს ნიშნავს, რომ ჭეშმარიტი ურთიერთობა Y- სა და X- ს შორის არის

Y = a + bX + e

სურათი 3–4 ი

რეგრესიის ხაზი

â ა
êA

ბ დ
რეგრესიის ხაზი
êD (დახრილობა = bˆ )

êC

C êE ფ

X
0
Machine Translated by Google

მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 85

სადაც a და b უცნობი პარამეტრებია და e არის შემთხვევითი ცვლადი (შეცდომის ტერმინი), რომელსაც აქვს ნულოვანი საშუალო. იმის გამო, რომ Y- სა და X- ს შორის
მოსალოდნელი მიმართების განმსაზღვრელი პარამეტრები უცნობია, ეკონომეტრიკოსმა უნდა გაარკვიოს a და b პარამეტრების მნიშვნელობები.
გაითვალისწინეთ, რომ წერტილებში გავლებული ნებისმიერი ხაზისთვის, იქნება გარკვეული შეუსაბამობა
რეალურ წერტილებსა და ხაზს შორის. მაგალითად, განიხილეთ ხაზი 3-4 ნახატზე, რომელიც გონივრულ სამუშაოს ასრულებს მონაცემების მორგებაში. თუ მენეჯერი
გამოიყენებდა ხაზს ჭეშმარიტი ურთიერთობის დასაახლოებლად, იქნება გარკვეული შეუსაბამობა რეალურ მონაცემებსა და ხაზს შორის. მაგალითად, წერტილები A და D
რეალურად დევს წრფის ზემოთ, ხოლო C და E წერტილები მის ქვემოთ. ფაქტობრივ
წერტილებსა და ხაზს შორის გადახრები მოცემულია ნახატ 3–4-ზე გამოსახული წყვეტილი ხაზების მანძილით, კერძოდ êA, êC , êD და êE.
ვინაიდან ხაზი წარმოადგენს Y- სა და X- ს შორის მოსალოდნელ ან საშუალო კავშირს , ეს გადახრები ანალოგიურია გადახრების საშუალოდან, რომელიც გამოიყენება შემთხვევითი ცვლადის
დისპერსიის გამოსათვლელად.
ეკონომეტრიკოსი იყენებს რეგრესიის პროგრამულ პაკეტს a და b- ის მნიშვნელობების საპოვნელად, რომლებიც მინიმუმამდე ამცირებენ კვადრატულ გადახრებს შორის
რეალურ წერტილებსა და წრფეს. არსებითად, რეგრესიის ხაზი არის ხაზი, რომელიც ამცირებს კვადრატულ გადახრებს ხაზს (მოსალოდნელი მიმართება) და რეალურ
მონაცემთა წერტილებს შორის. a და b-ის ამ მნიშვნელობებს , რომლებიც ხშირად აღინიშნება â და bˆ,
ეწოდება პარამეტრების შეფასება, ხოლო შესაბამის ხაზს ეწოდება უმცირესი კვადრატების რეგრესია. უმცირესი
კვადრატების რეგრესია
ხაზი, რომელიც ამცირებს
უმცირესი კვადრატების რეგრესიის ხაზი განტოლებისთვის
შორის კვადრატული გადახრების ჯამი
Y = a + bX ხაზი და ფაქტობრივი მონაცემები
+ e
მოცემულია მიერ
ˆ ქულები.
Y = â + b X

პარამეტრის შეფასებები â და bˆ წარმოადგენს a და b მნიშვნელობებს, რაც იწვევს კვადრატულ შეცდომების უმცირეს ჯამს ხაზსა და რეალურ მონაცემებს
შორის.
ცხრილების პროგრამული პაკეტები, როგორიცაა Excel, აადვილებს რეგრესიული ანალიზის გამოყენებას მოთხოვნის ფუნქციების შესაფასებლად. საილუსტრაციოდ, დავუშვათ,
ტელევიზორის მწარმოებელს აქვს მონაცემები პიტსბურგის 10 მაღაზიაში გასულ თვეში გაყიდული ტელევიზორების ფასისა და რაოდენობის შესახებ. აქ ჩვენ ვიყენებთ ფასს და რაოდენობას,
როგორც ჩვენს განმარტებით და დამოკიდებულ ცვლადებად, შესაბამისად. როდესაც მონაცემები შეიტანება გავრცელებულ ფურცელში, ის გამოიყურება, როგორც პირველი 11 სტრიქონი
ცხრილში 3–8. მაუსის რამდენიმე დაწკაპუნებით და ელცხრილი ითვლის მე-12 მწკრივში მოხსენებულ საშუალო ფასსა და რაოდენობას. გარდა ამისა, რეგრესიის ხელსაწყოთა ზოლზე
დაწკაპუნება წარმოქმნის რეგრესიის გამომავალს, რომელიც მოხსენებულია 16-დან 33- მდე რიგებში. უჯრა 32-B აჩვენებს, რომ შეფასების კვეთა ტელევიზორებზე მოთხოვნის ფუნქცია არის
1631.47, ხოლო უჯრედი 33-B აჩვენებს, რომ ფასის სავარაუდო კოეფიციენტია –2.60. ამრიგად, ტელევიზორებისთვის წრფივი მოთხოვნის
ფუნქცია, რომელიც ამცირებს კვადრატული შეცდომების ჯამს რეალურ მონაცემთა წერტილებსა და წერტილებს შორის ხაზს შორის არის

Q = 1631,47 - 2,60P

გაითვალისწინეთ, რომ ცხრილების პროგრამა ასევე აწარმოებს დეტალურ ინფორმაციას რეგრესიისა და სავარაუდო კოეფიციენტების შესახებ, როგორც რეგრესიის
გვერდითი პროდუქტი. როგორც შემდეგ განვიხილავთ, ეს სტატისტიკა საშუალებას აძლევს მენეჯერს შეამოწმოს სავარაუდო კოეფიციენტების სტატისტიკური მნიშვნელოვნება და
შეაფასოს საერთო რეგრესიის შესრულება.

სავარაუდო კოეფიციენტების სტატისტიკური მნიშვნელობის შეფასება

ცხრილში 3-8 რეგრესიის გამომავალი 30-დან 33-მდე სტრიქონები გვაწვდიან ინფორმაციას მოთხოვნის ფუნქციის პარამეტრების სიზუსტის შესახებ. 32-B და 33-B უჯრედებში
მოხსენებული კოეფიციენტები მხოლოდ პარამეტრების შეფასებაა - ჭეშმარიტი, უცნობი კოეფიციენტების შეფასება. ერთიდაიგივე ჭეშმარიტი მოთხოვნილების ურთიერთობიდან
წარმოქმნილი განსხვავებული მონაცემების გათვალისწინებით,
Machine Translated by
86 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

ცხრილი 3–8
ელცხრილის გამოყენება რეგრესიის შესასრულებლად

ა ბ C დ ე ფ გ
1 დაკვირვება რაოდენობა ფასი

2 1 180 590 475

3 2 400
4 3 430 450
5 4 250 550
6 5 275 575
7 6 720 375
8 7 660 375
9 8 490 450
10 9 700 400
11 10 210 500
12 საშუალო 450.50 455.00
13
14
15
16 რეგრესიის სტატისტიკა
17
18 მრავალჯერადი რ 0.87
19 R-კვადრატი 0.75
20 მორგებული R-Square 0.72
21 ტანდარტული შეცდომა 112.22
22 დაკვირვებები 10.00
23

24 ვარიაციის ანალიზი
25 დფ კვადრატების ჯამი საშუალო ფ მნიშვნელობა F
26 რეგრესია 1.00 301470.89 მოედანი 301470.89 23.94 0.0012
27 ნარჩენი 8.00 100751.61 12593.95
28 სულ 9.00 402222.50
29
30 კოეფიციენტები ტანდარტული შეცდომა t-სტატისტიკა P-მნიშვნელობა ქვედა 95% ზედა 95%
31
32 ჩაჭრა 1631.47 243.97 6.69 0.0002 1068.87 2194.07
33 ფასი 2,60 0.53 4,89 0.0012 3,82 1,37

მიიღება ჭეშმარიტი კოეფიციენტების სხვადასხვა შეფასება. თითოეული შეფასებული კოეფიციენტის სტანდარტული

ცდომილება არის საზომი იმისა, თუ რამდენად შეიცვლება თითოეული შეფასებული კოეფიციენტი რეგრესიებში, რომელიც ეფუძნება იმავე ფუძემდებლური ჭეშმარიტი მოთხოვნის მიმართებას,
მაგრამ განსხვავებული დაკვირვებებით. რაც უფრო მცირეა შეფასებული კოეფიციენტის სტანდარტული ცდომილება, მით უფრო მცირეა ცვალებადობა შეფასებით
მოცემულ მონაცემებში სხვადასხვა წყაროდან (მონაცემთა სხვადასხვა ნიმუშები).
სტანდარტული, მაგრამ გარკვეულწილად ტექნიკური, დაშვებების კომპლექტის გათვალისწინებით , რეგრესიის მოდელის, მონაცემთა შერჩევისა და შეცდომების საშუალებების შესახებ,
მინიმალური კვადრატების შეფასებები არის ნამდვილი მოთხოვნის პარამეტრების მიუკერძოებელი შემფასებელი. გარდა ამისა , თუ ei- ები დამოუკიდებლად და იდენტურად ნაწილდება
ნორმალური შემთხვევითი ცვლადები (მოკლედ, iid ნორმალური შემთხვევითი ცვლადები) მუდმივი დისპერსიით, შეფასებული კოეფიციენტების მოხსენებული სტანდარტული შეცდომები
შეიძლება გამოყენებულ იქნას ნდობის ინტერვალების ასაგებად და მნიშვნელოვნების შესასრულებლად. ტესტები. ეს ტექნიკა განიხილება შემდეგში.

ნდობის ინტერვალები
პარამეტრის შეფასების, მისი სტანდარტული შეცდომის და ადრე ნახსენები აუცილებელი ტექნიკური დაშვებების გათვალისწინებით, ფირმის მენეჯერს შეუძლია ააგოს ზედა და ქვედა ზღვარი ნამდვილ
მნიშვნელობაზე.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
87

სავარაუდო კოეფიციენტი 95 პროცენტიანი ნდობის ინტერვალის აგებით. სასარგებლო ცერის წესი წარმოდგენილია შემდეგ პრინციპში, მაგრამ საბედნიეროდ, რეგრესიის პაკეტები ითვლის
ზუსტი ნდობის ინტერვალებს რეგრესიით შეფასებული თითოეული კოეფიციენტისთვის. მაგალითად, უჯრედები 33-F და 33-G ცხრილში 3-8 მიუთითებენ, რომ ფასის კოეფიციენტისთვის
95 პროცენტიანი ნდობის ინტერვალის ზედა და ქვედა ზღვრები არის -3.82 და -1.37. პარამეტრის შეფასება ფასის კოეფიციენტისთვის, 2.60, დევს ამ ზღვრების შუაში. ამრიგად, ჩვენ ვიცით, რომ
ფასის კოეფიციენტის საუკეთესო შეფასებაა -2,60 და ჩვენ 95 პროცენტით დარწმუნებული ვართ, რომ ჭეშმარიტი მნიშვნელობა მდგომარეობს
3,82-დან 1,37-მდე.
ცერის წესი 95 პროცენტიანი ნდობის ინტერვალისთვის
თუ რეგრესიის განტოლების პარამეტრების შეფასება არის â და bˆ , a , 95 პროცენტიანი ნდობის ინტერვალები და b- ის ნამდვილი მნიშვნელობები შეიძლება მია
± 2ს â

პრინციპი

და
ˆ
ბ ± 2σbˆ ˆ
სადაც σâ და σb ˆ არის â და b- ის სტანდარტული შეცდომები , შესაბამისად.

t-სტატისტიკა
პარამეტრის შეფასების t-სტატისტიკა არის პარამეტრის შეფასების მნიშვნელობის თანაფარდობა მის სტანდარტულ შეცდომასთან. მაგალითად, თუ პარამეტრების შეფასებები არის â და bˆ
და შესაბამისი სტანდარტული შეცდომებია σâ და σbˆ , t-სტატისტიკა â- სთვის არის

t-სტატისტიკა
ღირებულების თანაფარდობა

პარამეტრის შეფასება სტანდარტული შეცდომის მიმართ

პარამეტრის შეფასება.
tâ =
ˆ სა
და t-სტატისტიკა b- სთვისარის
ბ
tbˆ =
σbˆ

როდესაც პარამეტრის შეფასების t-სტატისტიკა დიდია აბსოლუტური მნიშვნელობით, მაშინ შეგიძლიათ დარწმუნებული იყოთ, რომ ჭეშმარიტი პარამეტრი არ არის ნული. ამის
მიზეზი ის არის, რომ როდესაც t-სტატისტიკის აბსოლუტური მნიშვნელობა დიდია, პარამეტრის შეფასების სტანდარტული შეცდომა მცირეა პარამეტრის შეფასების აბსოლუტურ
მნიშვნელობასთან შედარებით. ამრიგად, შეიძლება უფრო დარწმუნებული ვიყოთ, რომ ჭეშმარიტი მოდელიდან მიღებული მონაცემების განსხვავებული ნიმუშის გათვალისწინებით, ახალი
პარამეტრის შეფასება იქნება იმავე ბალპარკში.
სასარგებლო წესი არის ის, რომ თუ t-სტატისტიკის აბსოლუტური მნიშვნელობა 2-ზე მეტი ან ტოლია, მაშინ შესაბამისი პარამეტრის შეფასება სტატისტიკურად განსხვავდება
ნულისაგან. რეგრესიის პაკეტები იუწყებიან P- მნიშვნელობებს, რომლებიც სტატისტიკური მნიშვნელობის ბევრად უფრო ზუსტი საზომია.
მაგალითად, 3-8 ცხრილის 33-E უჯრედში ჩვენ ვხედავთ, რომ P-მნიშვნელობა ფასის სავარაუდო კოეფიციენტისთვის არის
.0012. ეს ნიშნავს, რომ არსებობს მხოლოდ 12 10000-დან შანსი, რომ მივიღოთ შეფასება მინიმუმ -2,60-ს აბსოლუტურ მნიშვნელობაში, თუ ფასის ნამდვილი კოეფიციენტი
რეალურად არის 0. გაითვალისწინეთ, რომ რაც უფრო დაბალია P- მნიშვნელობა სავარაუდო კოეფიციენტისთვის. , მით უფრო დარწმუნებული ხარ შეფასებაში.
ჩვეულებრივ, P-მნიშვნელობები 0,05 ან უფრო დაბალია, საკმარისად დაბალია იმისთვის, რომ მკვლევარი დარწმუნებული იყოს, რომ სავარაუდო კოეფიციენტი სტატისტიკურად
მნიშვნელოვანია. თუ P- მნიშვნელობა არის 0,05, ჩვენ ვამბობთ, რომ სავარაუდო კოეფიციენტი სტატისტიკურად მნიშვნელოვანია 5 პროცენტის დონეზე. გაითვალისწინეთ, რომ P-
მნიშვნელობა, რომელიც მოცემულია ცხრილში 3–8, ფასის კოეფიციენტისთვის გულისხმობს, რომ ის სტატისტიკურად მნიშვნელოვანია 0,12 პროცენტის დონეზე: სავარაუდო კოეფიციენტი
ძალზე მნიშვნელოვანია.
Machine Translated by
88 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

t-სტატისტიკის გამოყენების ცერის წესი

პრინციპი როდესაც t-სტატისტიკის აბსოლუტური მნიშვნელობა 2-ზე მეტია, მენეჯერი შეიძლება იყოს 95 პროცენტით დარწმუნებული, რომ ძირითადი პარამეტრის ჭეშმარიტი
მნიშვნელობა რეგრესიაში არ არის ნული.

რეგრესიის ხაზის საერთო მორგების შეფასება

ერთი ან მეტი კოეფიციენტის სტატისტიკური მნიშვნელობის შეფასების გარდა, შეიძლება ასევე გაზომოთ სიზუსტე, რომლითაც მთლიანი რეგრესიის ხაზი შეესაბამება
მონაცემებს. რეგრესიის ხაზის საერთო
მორგების გასაზომად ხშირად გამოყენებული ორი ეზოს ჯოხი - R-კვადრატი და F- სტატისტიკა - განიხილება შემდეგში.

R-Square
3-8 ცხრილის 18-დან 20-მდე სტრიქონები იძლევა დიაგნოზს, რომელიც მიუთითებს, თუ რამდენად კარგად ხსნის რეგრესიის ხაზი დამოკიდებული ცვლადის
დაკვირვების ნიმუშს (მაგალითად, რაოდენობა არის დამოკიდებული ცვლადი და ფასი არის ახსნა-განმარტებადი ცვლადი). R-კვადრატი ( ასევე უწოდებენ დეტერმინაციის
კოეფიციენტს) გვიჩვენებს დამოკიდებული ცვლადის მთლიანი ვარიაციის ნაწილს, რომელიც აიხსნება რეგრესით. ის გამოითვლება როგორც კვადრატული
შეცდომების ჯამის თანაფარდობა
რეგრესიიდან (SSRegression) კვადრატული შეცდომების ჯამამდე (SSTotal):

ახსნილი ვარიაცია = SSრეგრესია SSTotal

R2 =
სულ ვარიაცია

მაგალითად, 3-8 ცხრილის 26-C უჯრედში ჩვენ ვხედავთ, რომ რეგრესიის კვადრატული შეცდომების ჯამი არის 301470.89, ხოლო უჯრა 28-C ცხადყოფს,
რომ კვადრატული შეცდომების ჯამი არის 402222.50. ამრიგად, R-კვადრატი არის .75 (= 301470.89/402222.50). ეს ნიშნავს, რომ შეფასებული მოთხოვნის
განტოლება (რეგრესიის ხაზი) ხსნის ტელევიზორის გაყიდვების მთლიანი ვარიაციის 75 პროცენტს 10 მაღაზიის ნიმუშში. ელცხრილების რეგრესიის პაკეტების უმეტესობა
ავტომატურად ითვლის R-კვადრატს, როგორც ჩანს 3–8.3 ცხრილის 19-B უჯრედში.
R-კვადრატის მნიშვნელობა მერყეობს 0-დან 1-მდე:

0 R2 1

რაც უფრო ახლოს არის R-კვადრატი 1-თან, მით უფრო "უკეთესი" შეესაბამება რეგრესიის სავარაუდო განტოლებას რეალურ მონაცემებთან. სამწუხაროდ, არ არსებობს მარტივი წყვეტა,
რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას იმის დასადგენად, არის თუ არა R-კვადრატი საკმარისად ახლოს 1-თან, რათა მიუთითოს "კარგი" მორგება. დროის სერიების მონაცემებით, R-
კვადრატები ხშირად აღემატება .9-ს; ჯვარედინი მონაცემებით, R-კვადრატები .2-ზე დაბალი არ არის იშვიათი. ამდენად, R-კვადრატის მთავარი ნაკლი არის ის, რომ ეს არის მორგების
სიკეთის სუბიექტური საზომი.
R-კვადრატის კიდევ ერთი პრობლემა არის ის, რომ ის არ შეიძლება შემცირდეს, როდესაც რეგრესიაში
შედის დამატებითი ახსნა-განმარტებითი ცვლადები. ამრიგად, თუ შემოსავალს, რეკლამას და სხვა ახსნა- განმარტებით ცვლადებს ჩავთვლით ჩვენს რეგრესიაში, მაგრამ
სხვა რამ მუდმივია, ჩვენ თითქმის აუცილებლად მივიღებთ უფრო მაღალ R-კვადრატს. საბოლოოდ, როდესაც სავარაუდო კოეფიციენტების რაოდენობა გაიზარდა
დაკვირვებების რაოდენობამდე, ჩვენ მივიღებთ R-კვადრატს 1-ის. სავარაუდო პარამეტრების. ეს ვითარება არასასურველია სტატისტიკური თვალსაზრისით, რადგან მას
შეუძლია წარმოადგინოს ძალიან შეცდომაში შემყვანი ინდიკატორი რეგრესიის ხაზის სიკეთის მორგების შესახებ. ამ მიზეზით, ბევრი მკვლევარი იყენებს მორგებულ R-
კვადრატს, რომელიც მოხსენებულია ცხრილის 20-B უჯრაში 3–8, როგორც სიკეთის შესაფასებლად.

3
R-კვადრატის კვადრატული ფესვი , რომელსაც ეწოდება Multiple R, ასევე მოხსენებულია ცხრილების რეგრესიის პროგრამების უმეტესობის მიერ. იგი მოცემულია 3-8 ცხრილის 18-B უჯრედში.
Machine Translated by Google

მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 89

მორგებული R- კვადრატი მოცემულია

¯ (n 1)
R2 = 1 (1
R2 ) (n k)

სადაც n არის დაკვირვებების საერთო რაოდენობა და k არის სავარაუდო კოეფიციენტების რაოდენობა. რეგრესიის

განხორციელებისას, შესაფასებელი პარამეტრების რაოდენობა არ შეიძლება აღემატებოდეს დაკვირვებების რაოდენობას. განსხვავება (n k) წარმოადგენს თავისუფლების ნარჩენ ხარისხებს
რეგრესიის ჩატარების შემდეგ. ყურადღება მიაქციეთ, რომ მორგებული R-კვადრატი „აჯარიმებს“ მკვლევარს რეგრესიის შესრულებისთვის თავისუფლების მხოლოდ რამდენიმე გრადუსით (ანუ
მრავალი კოეფიციენტის შეფასება შედარებით მცირე დაკვირვებით). სინამდვილეში, ჯარიმა შეიძლება იყოს იმდენად მაღალი, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში, მორგებული R-კვადრატი
რეალურად უარყოფითია.

ჩვენს მაგალითში, 3-8 ცხრილის 22-B უჯრა გვიჩვენებს, რომ n = 10. უჯრედები 32-B და 33-B მიუთითებენ, რომ ჩვენ შევაფასეთ 2 პარამეტრი, ამიტომ k = 2. თავისუფლების 8
ნარჩენი გრადუსით, მორგებული R -ჩვენი რეგრესიის კვადრატი არის 1 (1 .75)(9/8) = .72. ეს რიცხვი მოხსენებულია 20-B უჯრედში.
ამ მონაცემებისთვის, მცირე განსხვავებაა R-კვადრატსა და მორგებულ R-კვადრატს შორის, ასე რომ, არ ჩანს, რომ "მაღალი" R- კვადრატი არის შეფასებული კოეფიციენტების
გადაჭარბებული რაოდენობის შედეგი ნიმუშის ზომასთან შედარებით.

F- სტატისტიკა
მიუხედავად იმისა , რომ რეგრესიის R-კვადრატი და მორგებული R-კვადრატი ორივე უზრუნველყოფს რეგრესიის საერთო მორგების ლიანდაგს, ჩვენ აღვნიშნავთ, რომ არ არსებობს
უნივერსალური წესი იმის დასადგენად, თუ რამდენად
„მაღალი“ უნდა იყოს ისინი, რათა მიუთითებდეს კარგ მორგებაზე. მორგების სიკეთის ალტერნატიული საზომი, რომელსაც F- სტატისტიკა ეწოდება, არ განიცდის ამ ხარვეზს. F-სტატისტიკა
უზრუნველყოფს მთლიანი ვარიაციის საზომს, რომელიც აიხსნება რეგრესიით მთლიან აუხსნელ ვარიაციასთან მიმართებაში. რაც უფრო დიდია F-სტატისტიკა, მით უკეთესია რეგრესიის ხაზის
საერთო მორგება რეალურ მონაცემებში. ჩვენს მაგალითში, F- სტატისტიკა მოხსენებულია, როგორც
23.94 ცხრილის 26-E უჯრედში 3-8.
F- სტატისტიკის უპირველესი უპირატესობა გამომდინარეობს იქიდან, რომ ცნობილია მისი სტატისტიკური თვისებები. ამრიგად, ობიექტურად შეიძლება განისაზღვროს ნებისმიერი
მოხსენებული F- ის სტატისტიკური მნიშვნელობა ღირებულება. ჩვენი რეგრესიის მნიშვნელოვნების მნიშვნელობა, .0012, მოხსენებულია ცხრილის 26-F უჯრედში 3-8.
ეს დაბალი რიცხვი ნიშნავს, რომ არსებობს მხოლოდ 0,12 პროცენტიანი შანსი, რომ სავარაუდო რეგრესიის მოდელი შეესაბამებოდეს მონაცემებს მხოლოდ შემთხვევით.
როგორც P-მნიშვნელობების შემთხვევაში, რაც უფრო დაბალია F-სტატისტიკის მნიშვნელოვნების მნიშვნელობა, მით უფრო დარწმუნებული იქნებით რეგრესიის განტოლების
საერთო მორგებაში. რეგრესია, რომელსაც აქვს F- სტატისტიკა მნიშვნელოვნების მნიშვნელობებით 5 პროცენტი ან ნაკლები, ზოგადად ითვლება მნიშვნელოვნად. ცხრილის 3-8 26-F
უჯრედში მოხსენებული მნიშვნელოვნების მნიშვნელობიდან გამომდინარე, ჩვენი რეგრესია მნიშვნელოვანია 0,12 პროცენტიან დონეზე. შესაბამისად, რეგრესია ძალზე მნიშვნელოვანია.

რეგრესია არაწრფივი ფუნქციებისთვის და მრავალჯერადი

რეგრესია
წრფივი მოთხოვნის ფუნქციის ერთი ახსნა-განმარტებითი ცვლადით შესაფასებლად აღწერილი ტექნიკა ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას არაწრფივი მოთხოვნის ფუნქციების შესაფასებლად.
იგივე ინსტრუმენტები შეიძლება გამოყენებულ
იქნას მოთხოვნის ფუნქციების შესაფასებლად, რომლებშიც მოთხოვნილი რაოდენობა დამოკიდებულია რამდენიმე განმარტებით ცვლადზე, როგორიცაა ფასები, შემოსავალი, რეკლამა
და ა.შ. ეს საკითხები განიხილება შემდეგში.

რეგრესია არაწრფივი ფუნქციებისთვის

ზოგჯერ, მონაცემების დიაგრამა გამოავლენს მონაცემებში არაწრფივობას, როგორც ეს ჩანს სურათზე 3-5. აქ, როგორც ჩანს, ფასი და რაოდენობა არ არის წრფივი დაკავშირებული:
მოთხოვნის ფუნქცია არის მრუდი. ლოგ-წრფივი მოთხოვნის მრუდს, რომელიც ადრე განვიხილეთ ამ თავში, აქვს ასეთი მრუდი ფორმა.
Machine Translated by
90
თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

სურათი 3–5 ფასი

ლოგ-წრფივი რეგრესია ხაზი

რაოდენობა
0

ლოგ-წრფივი მოთხოვნის ფუნქციის შესაფასებლად, ეკონომეტრისტი იღებს ფასებისა და რაოდენობების ბუნებრივ ლოგარითმს რეგრესიის რუტინის შესრულებამდე,
რომელიც მინიმუმამდე ამცირებს კვადრატული შეცდომების ჯამს (e):

ln Q = β0 + βp ln P + e

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ელცხრილის გამოყენებით Q′ = ln Q და P′ = ln P გამოსათვლელად , ეს მოთხოვნის სპეციფიკაცია შეიძლება განიხილებოდეს
ექვივალენტურად, როგორც

Q′ = β0 + βpP′ + ე

რომელიც წრფივია Q′ და P′ -ში. მაშასადამე, შეიძლება გამოყენებულ იქნას ადრე აღწერილი პროცედურების იდენტური პროცედურები და რეგრესია გარდაქმნილი Q′
P′ -ზე პარამეტრების შეფასების მისაღებად. შეგახსენებთ, რომ βP-სთვის მიღებული პარამეტრის შეფასება ამ შემთხვევაში არის მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა, რადგან
ეს არის ლოგ-წრფივი მოთხოვნის ფუნქცია.

დემონსტრაციის პრობლემა 3–5

გასული მარტის 31 დღის განმავლობაში, ონლაინ ბილეთების აგენტმა შესთავაზა სხვადასხვა ფასების ფასდაკლება ბროდვეის ბილეთებზე, რათა შეეგროვებინა საჭირო ინფორმაცია მის ბილეთებზე
მოთხოვნის შესაფასებლად. ფაილი სახელად Demo_3_5. xls ხელმისაწვდომია www.mhhe.com/baye9e. თუ გახსნით ამ ფაილს და იხილავთ ჩანართს სახელწოდებით Data, თქვენ იხილავთ
ინფორმაციას ბროდვეის ბილეთების რაოდენობის შესახებ, რომელიც კომპანიამ გაყიდა სხვადასხვა ფასებში მარტში. გამოიყენეთ ეს მონაცემები ჟურნალ-წრფივი მოთხოვნის ფუნქციის შესაფასებლად. გამოიყენეთ
განტოლება თქვენი დასკვნების შესაჯამებლად.

პასუხი:

პირველი ნაბიჯი არის ფასისა და რაოდენობის მონაცემების გარდაქმნა ბუნებრივ ლოგარითმებად, შესაბამისი ცხრილების ბრძანების გამოყენებით. თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ, თუ როგორ უნდა გააკეთოთ ეს
ნაბიჯი Demo_3_5.xls ფაილში ეტიკეტირებული Transformed- ის ნახვით. მეორე ნაბიჯი არის ხაზოვანი რეგრესიის შესრულება ტრანსფორმირებულ მონაცემებზე.
ეს რეგრესიის შედეგები ნაჩვენებია ფაილის შედეგების ჩანართში. საბოლოო ნაბიჯი არის რეგრესიის შედეგების შეჯამება მოთხოვნის განტოლებაში. ამ შემთხვევაში, შედეგების ჩანართში შეფასებები გულისხმობს
შემდეგ ლოგ-ხაზოვან მოთხოვნის ფუნქციას:

ln Qd = 8,44 1,58 ln P
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 91

ასე დაწერილი, მოთხოვნილი რაოდენობის ლოგარითმი ფასის ლოგარითმის წრფივი ფუნქციაა და კომპანიის ბილეთებზე მოთხოვნის ელასტიურობა არის 1,58.
ალტერნატიულად, შეიძლება გამოვხატოთ მოთხოვნილი ფაქტობრივი რაოდენობა, როგორც ფასის არაწრფივი ფუნქცია, განტოლების ორივე მხარის ექსპონენციალის აღებით:

exp[ln Qd ] = exp[8.44] exp[ - 1.58 ln P]

Qd = ექსპლუატაცია

[8.44]P 1.58 Qd = 4629P 1.58

მრავალჯერადი რეგრესია
ზოგადად, საქონელზე მოთხოვნა დამოკიდებული იქნება არა მხოლოდ საქონლის ფასზე, არამედ მოთხოვნის შეცვლაზეც. რეგრესიის ტექნიკა ასევე შეიძლება გამოყენებულ
იქნას მრავალი რეგრესიის შესასრულებლად - დამოკიდებული ცვლადის რეგრესიები მრავალ განმარტებით ცვლადზე. წრფივი მოთხოვნის მიმართების შემთხვევაში, შეიძლება
მიუთითოთ მოთხოვნის ფუნქცია როგორც
დ
Qx = α0 + αxPx + αyPy + αM M + αH H + e

სადაც α არის შესაფასებელი პარამეტრები; Py, M და H არის მოთხოვნის გადამრთველები; და e არის შემთხვევითი შეცდომის ტერმინი, რომელსაც აქვს ნულოვანი საშუალო.
ალტერნატიულად, ლოგ-წრფივი სპეციფიკაცია შეიძლება იყოს შესაბამისი, თუ მოთხოვნილი რაოდენობა არ არის წრფივი დაკავშირებული ახსნა-განმარტებით ცვლადებთან:
დ
ln Qx = β0 + βx ln Px + βy ln Py + βM ln M + βH ln H + e

იმ პირობით, რომ დაკვირვებების რაოდენობა აღემატება შესაფასებელი პარამეტრების რაოდენობას, შეგიძლიათ გამოიყენოთ სტანდარტული რეგრესიის პაკეტები,
რომლებიც შედის ცხრილების პროგრამებში, რათა იპოვოთ იმ პარამეტრების მნიშვნელობები, რომლებიც ამცირებენ რეგრესიის კვადრატული შეცდომების ჯამს. R-კვადრატი,
F- სტატისტიკა, t-სტატისტიკა და ნდობის ინტერვალები მრავალჯერადი რეგრესიებისთვის აქვს იგივე გამოყენება და ინტერპრეტაციები, რომლებიც აღწერილია ადრე მარტივი
რეგრესიის შემთხვევისთვის ერთი განმარტებითი ცვლადით. საჩვენებელი ამოცანა 3-6 ასახავს ამ ფაქტს.

დემონსტრაციის პრობლემა 3–6

FCI ფლობს 10 საცხოვრებელ კორპუსს კოლეჯის ქალაქში, რომელსაც ის ქირაობს ექსკლუზიურად სტუდენტებზე. თითოეული საცხოვრებელი კორპუსი შეიცავს 100 გაქირავებულ
ერთეულს, მაგრამ მფლობელს აქვს ფულადი სახსრების ნაკადის პრობლემები იმის გამო, რომ ვაკანსიების საშუალო მაჩვენებელი თითქმის 50 პროცენტია. ბინებს თითოეულ კორპუსში აქვს
შესადარებელი სართულის გეგმები, მაგრამ ზოგიერთი შენობა უფრო ახლოს არის კამპუსთან, ვიდრე სხვები. FCI-ის მფლობელს აქვს გასული წლის მონაცემები დაქირავებული ბინების
რაოდენობის, ქირის ფასის (დოლარებში) და რეკლამისთვის დახარჯული თანხის შესახებ (ასობით დოლარში) 10 ბინიდან თითოეულზე . ეს მონაცემები, ყოველი საცხოვრებელი
კორპუსიდან კამპუსამდე მანძილთან ერთად (მილში), წარმოდგენილია ცხრილის
1-დან 11-მდე სტრიქონებში 3–9. მფლობელმა უკან დაიხია ბინების მოთხოვნილი რაოდენობა ფასის, რეკლამისა და მანძილის მიხედვით. რეგრესიის შედეგები მოხსენებულია ცხრილის 16-დან 35-მდე
სტრიქონებში 3-9. რა არის სავარაუდო მოთხოვნის
ფუნქცია FCI-ის გაქირავების ერთეულებზე? თუ FCI-მ ერთი კომპლექსის ქირა 100$-ით გაზარდა, რას ელოდით დაქირავებული ერთეულების რაოდენობასთან? თუ FCI-მ საშუალო
ბინის კორპუსში ქირა გაზარდა, რა მოუვა FCI-ის მთლიან შემოსავალს? რა დასკვნები უნდა გამოვიდეს ამ ანალიზიდან?

პასუხი:
თუ P, A და D წარმოადგენენ ფასს, რეკლამას და დაშორებას კამპუსიდან, სავარაუდო კოეფიციენტები გულისხმობს შემდეგ მოთხოვნას ბინის კორპუსში
გასაქირავებელზე:

Qxd = 135,15 0,14P + 0,54A 5,78D

ვინაიდან ფასის კოეფიციენტი არის 0,14, ფასის 100 დოლარის მატება ამცირებს ბინის შენობაში მოთხოვნილ რაოდენობას 14 ერთეულით. FCI-ის საიჯარო ერთეულებზე
მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა, გამოთვლილი საშუალო ფასით და რაოდენობით, არის ( .14)(420/53.10) = 1.11. ვინაიდან მოთხოვნა ელასტიურია, იზრდება
Machine Translated by
92 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

საშუალო საცხოვრებელი კორპუსის ქირა შეამცირებს არა მხოლოდ დაქირავებული ერთეულების რაოდენობას, არამედ მთლიან შემოსავალსაც.
R- კვადრატი .79 მიუთითებს, რომ რეგრესია ხსნის 10 კორპუსში დაქირავებული ბინების რაოდენობის ცვალებადობის 79 პროცენტს. F- სტატისტიკა ვარაუდობს , რომ რეგრესია მნიშვნელოვანია
1.82 პროცენტის დონეზე, ამიტომ მენეჯერი შეიძლება იყოს გონივრულად დარწმუნებული , რომ განტოლების კარგი მორგება შემთხვევითობა არ არის განპირობებული . გაითვალისწინეთ, რომ ყველა
სავარაუდო პარამეტრი სტატისტიკურად მნიშვნელოვანია 5 პროცენტიან დონეზე, გარდა რეკლამის კოეფიციენტისა. ამრიგად, არ ჩანს, რომ რეკლამას აქვს სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი გავლენა გაქირავების
ობიექტებზე მოთხოვნაზე.
კამპუსიდან დაშორება, როგორც ჩანს, ბინებზე მოთხოვნის ძალიან მნიშვნელოვანი განმსაზღვრელია.
t-სტატისტიკა ამ კოეფიციენტისთვის აბსოლუტური მნიშვნელობით 4-ს აღემატება, ხოლო P-მნიშვნელობა არის .37 პროცენტი. მისი ნდობის ინტერვალის ქვედა და ზედა საზღვრებიდან
გამომდინარე, მფლობელს შეუძლია 95 პროცენტით დარწმუნებული იყოს, რომ ყოველ მილზე ბინა დაშორებულია კამპუსიდან, FCI კარგავს 2,71-დან 8,86-მდე გამქირავებელს.
ვინაიდან FCI-ს არ შეუძლია თავისი ბინების გადატანა კამპუსთან უფრო ახლოს და რეკლამას არ აქვს სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი გავლენა ნაქირავებ ერთეულებზე, როგორც ჩანს, FCI-ს შეუძლია
გააკეთოს ფულადი სახსრების პრობლემების შესამცირებლად, არის ქირის შემცირება იმ მრავალბინიან შენობებზე, სადაც მოთხოვნაა. არის ელასტიური.

ცხრილი 3–9
შეყვანა და გამომავალი მრავალჯერადი რეგრესიიდან

ა ბ C დ ე ფ გ
1 დაკვირვება 1 ფასი მანძილი
რაოდენობა რეკლამა 11
2 28 250 12
3 2 69 400 24 6
4 3 43 450 15 5
5 4 32 550 31 7
6 5 42 575 34 4
7 6 72 375 22 2
8 7 66 375 12 5
9 8 49 450 24 7
10 9 70 400 22 4
11 10 60 375 10 5
12 საშუალო 53.10 420.00 20.50 5.70
13
14
15
16 რეგრესიის სტატისტიკა
17
18 მრავალჯერადი რ
0.89
19 R-Square 0.79

20 მორგებული R-Square 0.69

21 სტანდარტული შეცდომა 9.18
22 დაკვირვება 23 10.00

24 ვარიაციის ანალიზი
25 დფ კვადრატების ჯამი საშუალო ფ მნიშვნელობა F
26 რეგრესია 3.00 კვადრატი 1920.99 640.33 7.59 0.0182
27 ნარჩენი 6.00 505.91 84.32
28 სულ 9.00 2426.90
29
30 კოეფიციენტები სტანდარტული შეცდომა t-სტატისტიკა P-მნიშვნელობა ქვედა 95% ზედა 95%
31
32 ჩაჭრა 135.15 20.65 6.54 0.0006 84.61 185.68
33 ფასი 0,14 0.06 2,41 0.0500 0,29 0.00
34 არეკლამო 0,54 0.64 0,85 0.4296 1,02 2.09
35 მანძილი
5,78 1.26 4.61 0.0037 8,86 2,71
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 93

INSIDE BUSINESS 3–4

ონლაინ შოპინგი ევროპაში: მოთხოვნის ელასტიურობა პერსონალურ ციფრულ ასისტენტებზე რეგრესიის ტექნიკის საფუძველზე

ინტერნეტის წყალობით მომხმარებლებს შეუძლიათ თაგვის ყიდვის ნება დართონ ავტობუსის საფასურის გადახდის ან ფირმები, რომლებიც ყიდიან PDA-ს ექვს სხვადასხვა მოდელს. გაითვალისწინეთ, რომ ონლაინ საცალო ვაჭრობა,
მანქანების ბენზინით შევსების ნაცვლად აგურის მაღაზიების მოსანახულებლად. რომელიც ყიდის IPAQ 1940- ს, ემუქრება ყველაზე ელასტიური მოთხოვნა ( 14,7), ხოლო ფირმა, რომელიც ყიდის Clie
რამდენად რეაგირებენ ონლაინ მყიდველების მოთხოვნები ონლაინ საცალო SJ22-ს, ყველაზე ნაკლებად ელასტიური მოთხოვნაა ( 3,3). ბრენდისა და მოდელის მიხედვით, ონლაინ საცალო ვაჭრობა,

ვაჭრობის მიერ დაწესებულ ფასებზე? ცოტა ხნის წინ, ეკონომისტებმა, რომელიც შეამცირებს

რომლებიც მუშაობდნენ ჰასის ბიზნესის სკოლაში ბერკლიში, კემბრიჯის
უნივერსიტეტში და კელის ბიზნესის სკოლაში ინდიანას უნივერსიტეტში, ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად გამოიყენეს
რეგრესიის ტექნოლოგია და ევროპის ონლაინ მონაცემები.
ფასს 10 პროცენტით, ისარგებლებს ონლაინ გაყიდვების 33-დან 147 პროცენტამდე გაზრდით
t- სტატისტიკა ყველა აღემატება 2-ს აბსოლუტური მნიშვნელობით, რაც მიუთითებს, რომ შეფასებები სტატისტიკურად
მნიშვნელოვანია 5 პროცენტიან დონეზე.

ეკონომისტებმა შეაფასეს მოთხოვნის ფუნქციები სხვადასხვა ბრენდისა

ბრენდი/მოდელი ელასტიურობა t-სტატისტიკა
და პერსონალური ციფრული ასისტენტების (PDA) მოდელებზე, რომლებიც გაყიდულია სხვადასხვა ონლაინ საცალო ვაჭრობის
მიერ წამყვან ევროპულ სავაჭრო საიტზე Kelkoo.com. ეს საიტი საშუალებას აძლევს მყიდველებს ევროპაში შეიძინონ HP Compaq IPAQ 14.7 20.39
პროდუქტების ფართო სპექტრი ინტერნეტით, დაწყებული ელექტრონული გაჯეტებიდან დაწყებული მტვერსასრუტებით და 1940 HP Compaq 11.7 10.54
სარეცხი მანქანებით დამთავრებული. მიუხედავად იმისა, რომ Kelkoo.com შეიძლება IPAQ 2210 პალმის 6.1 11.90
არ იყოს ცნობილი მყიდველებისთვის აუზის ამერიკულ მხარეს, მისი დედა კომპანია - Yahoo! - მსოფლიოში ცნობილი ვოლფრამი T2 11.1 11.47
სახელია. Palm Zire 71
5.9 10,82
Sony Clié NX73V
3.3 8,65
Sony Clié SJ22
წყარო: მაიკლ რ. ბაი, ჯ. რუპერტ ჯ. გატი, პოლ კატუმანი და ჯონ მორგანი, „დაწკაპუნებები, შეწყვეტები და
თანდართული ცხრილი აჯამებს ავტორების ეკონომეტრიულ შეფასებებს მოთხოვნის ელასტიურობის შესახებ.
ფირმის მოთხოვნა ონლაინ“,
ეკონომიკისა და მენეჯმენტის სტრატეგიის ჟურნალი 18, No. 4 (2009), გვ. 935–75.

გაფრთხილება

ახლა თქვენ იცით, თუ როგორ უნდა ინტერპრეტაცია მოახდინოთ რეგრესიის გამომავალზე და როგორ გამოიყენოთ გამომავალი პროდუქტზე მოთხოვნილების შესაჯამებლად მარტივ განტოლებაში.
მოთხოვნის ფუნქციები არ არის ფიქტიური სახელმძღვანელოს კონსტრუქციები - ისინი განტოლებებია, რომლებიც მენეჯერებს შეუძლიათ რეალურად მიიღონ შესაბამისი ეკონომეტრიული ტექნიკისა და
მონაცემების გამოყენებით.
თუმცა მნიშვნელოვანია ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ ეკონომეტრია არის ეკონომიკის სპეციალიზებული სფერო, რომლის დაუფლებას წლები სჭირდება. იმავე მიზეზით, არ იქნება გონივრული, რომ
გაიკეთოთ LASIK თვალის ოპერაცია თქვენი ბიოლოგიის სახელმძღვანელოში განყოფილების სახელწოდებით „თვალის“ წაკითხვის შემდეგ, გონიერი მენეჯერები ეყრდნობიან
„სპეციალისტების“ (ეკონომიკური ექსპერტების ან კონსულტანტების) გამოცდილებას. მოთხოვნის შეფასებები. თუ არ ჩადებთ ინვესტიციას კურსში, რომელიც საჭიროა ეკონომეტრიული საკითხების
დაუფლებისთვის, რომლებიც სცილდება მენეჯერული ეკონომიკის სახელმძღვანელოს ან ცხრილების პროგრამის ფარგლებს (მაგ., ენდოგენურობა, ნიმუშის შერჩევა, ჰეტეროსკედასტიურობა, ავტოკორელაცია,
Machine Translated by
94 თავი მოთხოვნის რაოდენობრივი ანალიზი

და შეუმჩნეველი ეფექტები), ალბათ საუკეთესოა თქვენთვის გამოიყენოთ თქვენი ეკონომეტრიული ცოდნა, პირველ რიგში, როგორც ინსტრუმენტი ეკონომეტრიის სპეციალისტებთან
კომუნიკაციისთვის (და მიღებული შედეგების ინტერპრეტაციისთვის).

სათაურზე პასუხის გაცემა

თავის დასაწყისში, ჩვენ ვკითხეთ, უნდა მოელოდეს თუ არა Walmart-ს კარგი სადღესასწაულო სეზონი ფასის ცვლილების არარსებობის შემთხვევაში და შეიძლება თუ არა ფასის
ცვლილება გააუმჯობესოს გაყიდვები (გაზომილი შემოსავლების სახით). შეგახსენებთ, რომ ფირმის ანალიტიკოსებმა წარმოადგინეს შემდეგი რეგრესიის შედეგები, რომლებიც აკავშირებენ
გაყიდვებს ფასებთან და მომხმარებელთა ნდობასთან:

ln (HolidaySales) = 25,8 0,8 ln (ფასი) + 0,9 ln (ConsumerConfidence)

ვინაიდან ეს არის ლოგ-წრფივი განტოლება, კოეფიციენტები არის დრეკადობა. კერძოდ, ln (ConsumerConfidence) (0.9) კოეფიციენტი გვეუბნება სადღესასწაულო გაყიდვების
პროცენტულ ცვლილებას (HS)
მომხმარებელთა ნდობის ყოველი 1 პროცენტიანი ცვლილების შედეგად. შესაბამისად, როდესაც მომხმარებელთა ნდობა მცირდება 4 პროცენტით, ეს ნიშნავს 0.9 = %ΔHS/(–
4), ან %ΔHS = –3.6.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დირექტორს უნდა მოელოდოს, რომ სადღესასწაულო გაყიდვები 3.6 პროცენტით დაბალი იქნება MSA-ებში, სადაც მომხმარებელთა ნდობა
შემცირდა 4 პროცენტით, და ამიტომ არ უნდა იყოს განსაკუთრებით ოპტიმისტურად განწყობილი სადღესასწაულო გაყიდვებთან დაკავშირებით წელს. შედეგები მიუთითებს, რომ
დირექტორს შეუძლია შეამსუბუქოს გაყიდვების შემცირება ფასის შემცირებით. მაგალითად, დირექტორს შეუძლია რეკომენდაცია გაუწიოს ფასის 3 პროცენტით შემცირებას, რაც, რეგრესიის
მიხედვით, გამოიწვევს სადღესასწაულო გაყიდვების 2,4 პროცენტით ზრდას (–0,8 = %ΔHS/(–3), ან %ΔHS = 2,4 ). თუმცა, დირექტორი დარწმუნებული უნდა იყოს, რომ
მხედველობიდან არ დაკარგოს რაიმე ეფექტი, რომელსაც ფასის ცვლილება მოჰყვება მოგებაზე, გაყიდვებისგან განსხვავებით.
გარდა ჩვეულებრივი გაფრთხილებისა, რომ ამ შემოსავლების მიღება ექსპერტებს უნდა დაეტოვებინათ შეფასებით, ასევე გაითვალისწინეთ, რომ დირექტორი არ მუშაობს
მოთხოვნის მრუდით ამ გადაწყვეტილებების მისაღებად. ვინაიდან ეს არის შემოსავალი და არა რაოდენობა, როგორც დამოკიდებული ცვლადი, ფასის კოეფიციენტის ნიშანი გვეუბნება,
მოთხოვნა ელასტიურია თუ არაელასტიური. ამ შემთხვევაში, ფასზე უარყოფითი
კოეფიციენტი, რომელიც მიუთითებს შემოსავლების ვარდნაზე ფასის მატებასთან ერთად, გულისხმობს მოთხოვნის ელასტიურ მრუდს.

ამ თავში ჩვენ განვიხილეთ მოთხოვნის ანალიზის რაოდენობრივი ასპექტები, მათ შორის საკუთარი ფასის
ამ თავში დავინახეთ, რომ ფასის ზრდა ყოველთვის არ ზრდის შემოსავლებს. თუ საკუთარი ფასის
ელასტიურობა, შემოსავლის ელასტიურობა და მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა. ჩვენ გამოვიკვლიეთ
ელასტიურობის აბსოლუტური მნიშვნელობა 1-ზე მეტია, ფასის ზრდა შეამცირებს მთლიან შემოსავალს. ჩვენ ასევე
მოთხოვნის ფუნქციების ფუნქციური ფორმები, მათ შორის წრფივი და ლოგ-წრფივი სპეციფიკაციები და განვიხილეთ
გავაშუქეთ შემცვლელის ან შემავსებლის ფასის ცვლილებით გამოწვეული ცვლილებების სიდიდე.
რეგრესიის პროცედურები, რომლებიც გამოიყენება მოთხოვნის ურთიერთობების შესაფასებლად. ამ ინსტრუმენტებით
შეიარაღებულ მენეჯერს შეუძლია იწინასწარმეტყველოს არა მხოლოდ მოთხოვნის ცვლილებების მიმართულება, არამედ
ბოლოს შემოვიღეთ რეგრესიის და ნდობის ინტერვალების ცნებები. მოთხოვნის სავარაუდო ფუნქციაზე
რამდენად შორს წავა მოთხოვნა, როდესაც შეიცვლება მოთხოვნის ერთ-ერთი განმსაზღვრელი. ელასტიურობის
დაფუძნებული ელასტიურობის გამოყენებით და ნდობის ინტერვალის აგებით, მენეჯერი შეიძლება იყოს 95
ცნებების ცოდნა და t- სტატისტიკის და ნდობის ინტერვალების გამოყენება ძალზე მნიშვნელოვანია გადაწყვეტილების მიღებისას
პროცენტით დარწმუნებული იმ ოდენობის შესახებ, რომლითაც მოთხოვნილება გადაინაცვლებს, როდესაც იცვლება
იმის შესახებ, თუ რამდენი მარაგის შენახვა, რამდენი თანამშრომელი დაიგეგმოს და
ისეთი ცვლადი, როგორიცაა შემოსავალი ან რეკლამა.
რამდენი ერთეული პროდუქტის წარმოება, როდესაც მოთხოვნის სხვადასხვა განმსაზღვრელი იცვლება. .
Machine Translated by Google

ძირითადი ტერმინები და ცნებები

მორგებული R-კვადრატი
შემოსავლის ელასტიურობა არაელასტიური მოთხოვნა R-კვადრატი რეგრესიული ანალიზი
მოთხოვნის რკალი ელასტიურობა განსაზღვრის კოეფიციენტი
რეგრესიის ხაზი
უმცირესი კვადრატების რეგრესია ლოგ-წრფივი
ნდობის ინტერვალი
თავისუფლების ნარჩენი ხარისხი
მოთხოვნა მრავალჯერადი რეგრესია
ჯვარედინი რეკლამის ელასტიურობა სტანდარტული შეცდომა
საკუთარი სარეკლამო ელასტიურობა
ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა ეკონომეტრია კვადრატული შეცდომების ჯამი t-სტატისტიკა
მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა
ელასტიური მოთხოვნა მთლიანი შემოსავლის ტესტი
P- მნიშვნელობა

ელასტიურობას პარამეტრების შეფასებები იდეალურად ელასტიური უნიტარული ელასტიური მოთხოვნა

F- სტატისტიკა მოთხოვნა სრულიად არაელასტიური მოთხოვნა
iid ნორმალური ვარაუდი

კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები

1. უპასუხეთ შემდეგ კითხვებს თანდართული სქემის მიხედვით. ( LO1, LO2, LO4)

ფასი ($)
20
18
16
14
12
10
8
6
4
დ
2
რაოდენობა
0 1 2 3 5 6
0 4

ა. რამდენად შეიცვლება ფირმის შემოსავალი, თუ მან ფასი 12 დოლარიდან 10 დოლარამდე შეამცირა?

მოთხოვნა ელასტიურია თუ არაელასტიური ამ დიაპაზონში?
ბ. რამდენად შეიცვლება ფირმის შემოსავალი, თუ მან ფასი 4 დოლარიდან 2 დოლარამდე შეამცირა? მოთხოვნა ელასტიურია თუ არაელასტიური ამ დიაპაზონში?
გ. რა ფასი ზრდის ფირმის მთლიან შემოსავალს? რა არის მოთხოვნის ელასტიურობა ეს წერტილი მოთხოვნის მრუდზე?
დ
2. პროდუქტზე მოთხოვნის მრუდი მოცემულია Qx- ით
= 1200 3Px 0.1Pz სადაც Pz =
$300. ( LO1, LO4,
LO5)
ა. რა არის მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა, როდესაც Px = $140? მოთხოვნა ელასტიურია თუ არაელასტიური ამ ფასში? რა მოუვა ფირმის შემოსავალს,
თუ იგი გადაწყვეტს ფასის დაწესებას $140- ზე დაბალი?
ბ. რა არის მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა, როდესაც Px = $240? მოთხოვნა ელასტიურია თუ არაელასტიური ამ ფასში? რა მოუვა ფირმის შემოსავალს,
თუ იგი გადაწყვეტს 240 დოლარზე მეტი ფასის დაწესებას?
გ. რა არის მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა X- სა და კარგ Z- ს შორის, როდესაც Px = $140? არის X და Z საქონელი შემცვლელი ან
შემავსებელი?
3. დავუშვათ, ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის ფუნქცია მოცემულია იმით
დ
ln Qx = 7 1,5 ln Px + 2 ln Py 0,5 ln M + ln A

95
Machine Translated by Google

სადაც
Px = $15,
Py = $6,
M = $40,000 და
A = $350

(LO1, LO5)

ა. განსაზღვრეთ მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა და მიუთითეთ არის თუ არა მოთხოვნა ელასტიური,
არაელასტიური, ან ერთიანი დრეკადი.
ბ. განსაზღვრეთ მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა X- სა და კარგ Y-ს შორის და მიუთითეთ, არის თუ არა ეს ორი საქონელი
შემცვლელი ან შემავსებელი.
გ. დაადგინეთ მოთხოვნის შემოსავლის ელასტიურობა და დააფიქსირეთ არის თუ არა კარგი X ნორმალური ან
არასრულფასოვანი კარგი.

დ. განსაზღვრეთ მოთხოვნის საკუთარი სარეკლამო ელასტიურობა.

4. დავუშვათ, X პროდუქტზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის –3, მისი შემოსავლის ელასტიურობა არის 1, სარეკლამო ელასტიურობა არის 2 და მოთხოვნის
ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა მასსა და პროდუქტს შორის არის –4. განსაზღვრეთ რამდენად შეიცვლება ამ საქონლის მოხმარება, თუ: (LO1)
ა. კარგი X- ის ფასი 5 პროცენტით იკლებს. ბ. კარგი Y- ის ფასი
8 პროცენტით იზრდება. გ. რეკლამა მცირდება 4 პროცენტით.
დ. შემოსავალი 4 პროცენტით იზრდება.

5. დავუშვათ X და Y საქონელს შორის მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა არის 4. რამდენი უნდა შეიცვალოს Y საქონლის ფასი, რათა X- ის
მოხმარება 20 პროცენტით გაიზარდოს? (LO1)

6. თქვენ ხართ ფირმის მენეჯერი, რომელიც იღებს შემოსავალს $40,000 წელიწადში X პროდუქტიდან და $90,000 წელიწადში პროდუქტიდან Y. მოთხოვნის საკუთარი ფასის
ელასტიურობა X პროდუქტზე არის -1,5 და მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა Y პროდუქტებს შორის. და X არის 1,8.
რამდენად შეიცვლება თქვენი ფირმის მთლიანი შემოსავალი (შემოსავლები ორივე პროდუქტიდან), თუ თქვენ გაზრდით X- ის ფასს 2 პროცენტით?
(LO1, LO2)
7. თქვენი ფირმის Quant Jock-მა გამოიყენა ხაზოვანი მოთხოვნის სპეციფიკაცია მის პროდუქტზე მოთხოვნის შესაფასებლად და გამოგიგზავნათ შედეგების ნაბეჭდი ასლი. სამწუხაროდ,
ზოგიერთი ჩანაწერი აკლია, რადგან ტონერი დაბალი იყო მის პრინტერში. გამოიყენეთ ქვემოთ წარმოდგენილი ინფორმაცია, რომ იპოვოთ გამოტოვებული მნიშვნელობები
წარწერით „1“-დან „7“-მდე (დამრგვალეთ თქვენი პასუხები უახლოეს მეასედამდე). შემდეგ უპასუხეთ თანდართულ კითხვებს. (LO6)

შემაჯამებელი გამომავალი

რეგრესიის სტატისტიკა
მრავალჯერადი რ
0.38
R-კვადრატი
'1'
მორგებული R-Square
'2'
ტანდარტული შეცდომა
20.77
დაკვირვებები
150

ვარიაციის ანალიზი

ხარისხები
თავისუფლების კვადრატების ჯამი ნიშნავს კვადრატს F მნიშვნელობა F
რეგრესია 2 '3' 5199.43 12.05 0.00
ნარჩენი
147 63,408,62 431.35
სულ
'4' 73,807,49

კოეფიციენტები სტანდარტული t-სტატისტიკა P-მნიშვნელობა ქვედა 95% ზედა 95%

 ჩაჭრა შეცდომა 58.87 '5' 3.84 0.00 28.59 89.15

ფასი X 1,64 0.85 '6' 0.06 3.31 0.04

შემოსავალი '7' 0.24 4.64 0.00 0.63 1.56

96
Machine Translated by Google

ა. ამ შეფასებებზე დაყრდნობით, დაწერეთ განტოლება, რომელიც აჯამებს მოთხოვნას ფირმის პროდუქტი.

ბ. რეგრესიის რომელი კოეფიციენტებია სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი 5 პროცენტის დონეზე?
გ. კომენტარი გააკეთეთ იმაზე, თუ რამდენად შეესაბამება რეგრესიის ხაზი მონაცემებს.

8. დავუშვათ, ჭეშმარიტი შებრუნებული მოთხოვნის მიმართება X- ზე არის Qx დ

= a + bPx + cM + e, და

თქვენ შეაფასეთ პარამეტრები â = 22, bˆ = 1.8, σâ = 2.5 და σbˆ = 0.7. იპოვეთ მიახლოებითი 95 პროცენტიანი ნდობის ინტერვალი a და b ჭეშმარიტი

მნიშვნელობებისთვის. (LO6)
დ
9. მოთხოვნის ფუნქცია X- ზე არის Qx = a + bPx + cM + e, სადაც Px არის X პროდუქტის ფასი და M
არის შემოსავალი. უმცირესი კვადრატების რეგრესია ცხადყოფს, რომ â = 8,27, bˆ = 2,14, ĉ = 0,36, σâ = 5,32, σbˆ
= 0,41 და σĉ = 0,22. R-კვადრატი არის 0.35 . (LO6)
ა. გამოთვალეთ t-სტატისტიკა თითოეული სავარაუდო კოეფიციენტისთვის.
ბ. დაადგინეთ, თუ რომელია (ასეთის არსებობის შემთხვევაში) სავარაუდო კოეფიციენტებიდან სტატისტიკურად განსხვავებული
ნულიდან.
გ. მარტივი სიტყვებით ახსენით, რაზე მიუთითებს R-კვადრატი ამ რეგრესიაში.

10. მოთხოვნის ფუნქცია X- ზე არის ln Qx დ

= a + b ln Px + c ln M + e, სადაც Px არის X პროდუქტის ფასი

და M არის შემოსავალი. უმცირესი კვადრატების რეგრესია ცხადყოფს, რომ â = 7.42, bˆ = 2.18 და ĉ = 0.34. (LO5, LO6)
ა. თუ M = 55,000 და Px = 4.39, გამოთვალეთ მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა.
ეს შეფასებები. დაადგინეთ მოთხოვნა ელასტიურია თუ არაელასტიური.
ბ. თუ M = 55,000 და Px = 4.39, გამოთვალეთ მოთხოვნის შემოსავლის ელასტიურობა ამ შეფასებებზე დაყრდნობით. დაადგინეთ, არის თუ არა X
ნორმალური თუ დაბალი სიკეთე.

პრობლემები და აპლიკაციები

11. სმარტფონების მსხვილი მწარმოებლის შემოსავალმა შეადგინა 2,3 მილიარდი დოლარი ცხრა თვის განმავლობაში 2 მარტამდე, რაც 85 პროცენტით მეტია გასული წლის იმავე
პერიოდის შემოსავლებთან შედარებით. მენეჯმენტი შემოსავლების ზრდას უკავშირებს მიწოდების 108 პროცენტიან ზრდას, მიუხედავად მისი ტელეფონების ხაზის
საშუალო შერეული გასაყიდი ფასის 21 პროცენტით შემცირებისა. ამ ინფორმაციის გათვალისწინებით, გასაკვირია, რომ კომპანიის შემოსავალი გაიზარდა, როდესაც მან შეამცირა თავისი
ტელეფონების საშუალო გასაყიდი ფასი? ახსენი. (LO1, LO4)

12. თქვენ ხართ ფირმის მენეჯერი, რომელიც ყიდის წამყვანი ბრენდის ტუტე ბატარეებს. ფაილი სახელად Q12.xls თქვენი პროდუქტის მოთხოვნის შესახებ მონაცემებით
ხელმისაწვდომია ონლაინ მისამართზე www.mhhe.com/ baye9e. კერძოდ, ფაილი შეიცავს მონაცემებს თქვენი გაყიდული რაოდენობის ბუნებრივ ლოგარითმზე, ფასზე და
მომხმარებელთა საშუალო შემოსავალზე მსოფლიოს სხვადასხვა რეგიონში . გამოიყენეთ ეს ინფორმაცია ლოგ-წრფივი რეგრესიის შესასრულებლად და შემდეგ დაადგინეთ
გლობალური შემოსავლის 3 პროცენტიანი შემცირების სავარაუდო გავლენა თქვენს პროდუქტზე მთლიან მოთხოვნაზე. ( LO1, LO5, LO6)

13. პირველად ორი წლის განმავლობაში, Big G-მა (გენერალ მილსის მარცვლეულის სამმართველო) გაზარდა მარცვლეულის ფასი 4 პროცენტით. თუ ამ ფასის ზრდის შედეგად
Big G-ის მიერ გაყიდული მარცვლეულის მოცულობა 5 პროცენტით შემცირდა, რა დასკვნა შეგიძლიათ Big G მარცვლეულზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობის
შესახებ? შეგიძლიათ წინასწარ განსაზღვროთ, გაიზარდა თუ შემცირდა შემოსავალი მისი Lucky Charms ბრენდის გაყიდვებიდან? ახსენი. (LO1, LO3)

14. თუ Starbucks-ის მარკეტინგის დეპარტამენტი აფასებს მის ყავაზე მოთხოვნის შემოსავლის ელასტიურობას 2.6-ად, როგორ იმოქმედებს ეკონომიკური ბუმის პერსპექტივა (მომავალ
წელს მომხმარებელთა შემოსავლების 6 პროცენტით გაზრდა) ყავის რაოდენობაზე, რომელსაც Starbucks ელოდება. გაყიდვა? (LO1)

15. თქვენ ტოიოტას განყოფილების მენეჯერი ხართ. თუ თქვენი მარკეტინგის დეპარტამენტი შეაფასებს ამას ნახევარწლიური მოთხოვნა Highlander-ზე არის Q = 150,000 – 1.5P, რა ფასი
უნდა დააწესოთ, რომ მაქსიმალურად გაზარდოთ შემოსავლები Highlander-ის გაყიდვებიდან? (LO1, LO2,
LO4, LO5)

97
Machine Translated by Google

16. თქვენ ხართ მენეჯერი, რომელიც პასუხისმგებელია ფულადი სახსრების მონიტორინგზე მთავარ გამომცემლობაში . ქაღალდის წიგნები შეადგენს თქვენი შემოსავლის 40 პროცენტს, რომელიც
ყოველწლიურად იზრდება დაახლოებით 2 პროცენტით. თქვენ ახლახან მიიღეთ წინასწარი ანგარიში, რომელიც ვარაუდობს, რომ ელექტრონული წიგნების კითხვის ზრდის ტემპი შემცირდა და
ქაღალდის წიგნებსა და ელექტრონულ წიგნებს შორის მოთხოვნის ჯვარედინი ფასის ელასტიურობა არის –0.3. 2016 წელს თქვენმა კომპანიამ გამოიმუშავა დაახლოებით 600 მილიონი დოლარი
ელექტრონული წიგნების გაყიდვიდან და დაახლოებით 400 მილიონი დოლარი ქაღალდის წიგნების გაყიდვიდან. თუ ქაღალდის წიგნებზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის -2,
როგორ იმოქმედებს ქაღალდის წიგნების ფასის 4 პროცენტით შემცირება თქვენს მთლიან შემოსავალზე, როგორც ქაღალდის წიგნების, ასევე ელექტრონული წიგნების გაყიდვიდან? (LO1, LO2)

17. როგორც ახლად დანიშნული „ენერგეტიკული მეფე“, თქვენი მიზანია შეამციროთ მთლიანი მოთხოვნა საცხოვრებელი სახლის გათბობის საწვავზე თქვენს შტატში. თქვენ უნდა აირჩიოთ სამი
საკანონმდებლო წინადადებიდან ერთ-ერთი, რომელიც შექმნილია ამ მიზნის მისაღწევად: (ა) გადასახადი, რომელიც ეფექტურად გაზრდის საცხოვრებელი სახლის გათბობის საწვავის ფასს
$1-ით, (ბ) სუბსიდია, რომელიც ეფექტურად შეამცირებს ბუნებრივ აირზე ფასს $3-ით, ან გ)
გადასახადი, რომელიც ფაქტობრივად გაზრდის ელექტროენერგიის ფასს (ჰიდროელექტროსადგურების მიერ წარმოებული)
$4-ით. გადაწყვეტილების მიღებაში დასახმარებლად, თქვენს ოფისში ეკონომიკურმა ქარხანამ შეაფასა საცხოვრებელი გათბობის საწვავზე მოთხოვნა ხაზოვანი მოთხოვნის სპეციფიკაციის გამოყენებით.
რეგრესიის შედეგები წარმოდგენილია შემდეგნაირად. ამ ინფორმაციის საფუძველზე რომელ წინადადებას დაუჭერდით მხარს? ახსენი. (LO6)

ა
ბ C დ ე ფ გ
1 შემაჯამებელი შედეგი
2
3 რეგრესიის სტატისტიკა
4 მრავალჯერადი რ 0.76
5 R-კვადრატი 0.57
6 მორგებული R-Square 0.49
7 ტანდარტული შეცდომა 47.13
8 9 დაკვირვებები 25

10 ვარიაციის ანალიზი

11 ხარისხები
თავისუფლება 4 კვადრატების ჯამი საშუალო კვადრატი 60936.56 ფ მნიშვნელობა F
12 რეგრესია 15234.14 6.86 .03
13 ნარჩენი 20 44431.27 2221.56
14 სულ 24 105367.84
15
16 კოეფიციენტები ტანდარტული შეცდომა t-სტატისტიკა P-მნიშვნელობა ქვედა 95% ზედა 95%
17 ჩაჭრა 136.96 43.46 3.15 0.01 50.60 223.32
18 საცხოვრებლის გათბობის საწვავის ფასი –91,69 29.09 –3.15 0.01 –149,49 –33,89
19 ბუნებრივი აირის ფასი 43.88 9.17 4.79 0.00 25.66 62.10
20 ელექტროენერგიის ფასი –11.92 8.35 –1,43 0.17 –28.51 4.67
18. როგორც Barney's Broilers-ის - სწრაფი კვების ქსელის მფლობელი, თქვენ ხედავთ მოთხოვნილების ზრდას მოხარშულ ქათმზე, რადგან მომხმარებლები უფრო მეტად აცნობიერებენ
21 შემოსავალი –0.050 0.3500 –0.14 0.90 – 0,75 0.65
ჯანმრთელობას და ამცირებენ საქონლის ხორცისა და შემწვარი საკვების მოხმარებას. შედეგად, თქვენ თვლით, რომ აუცილებელია სხვა ღუმელის შეძენა გაზრდილი მოთხოვნის
დასაკმაყოფილებლად. ღუმელის დასაფინანსებლად მიდიხართ ბანკში სესხის მისაღებად. სესხის ოფიცერი გეუბნებათ, რომ თქვენი $750,000 შემოსავალი არასაკმარისია დამატებითი ვალის
მხარდასაჭერად. სესხის კვალიფიკაციისთვის, Barney's Broilers-ის შემოსავალი უნდა იყოს $50,000 მეტი.
დამატებითი შემოსავლის გამომუშავების სტრატეგიის შემუშავებისას, თქვენ აგროვებთ მონაცემებს ფუნტზე ფასის (ცენტებში) შესახებ, რომელსაც არიცხავთ კლიენტებს და წლიურად მოხმარებული
ქათმის რაოდენობას ფუნტებში. ეს ინფორმაცია შეიცავს ფაილში სახელწოდებით Q18.xls, რომელიც ხელმისაწვდომია ონლაინ მისამართზე www.mhhe.com/ baye9e. გამოიყენეთ ეს
მონაცემები და მოთხოვნის ლოგ-წრფივი სპეციფიკაცია, რათა მიიღოთ შემწვარ ქათამს მოთხოვნის უმცირესი კვადრატების შეფასება. დაწერეთ განტოლება, რომელიც შეაჯამებს მოთხოვნილებას
შემწვარ ქათამს და შემდეგ დაადგინეთ ფასის პროცენტული ზრდა ან შემცირება, რომელიც საჭიროა შემოსავლების 50,000 დოლარით გაზრდისთვის.
( LO1, LO4 , LO5, LO6)

98
Machine Translated by Google

19. დავუშვათ, Kalamazoo Brewing Company (KBC) ამჟამად ყიდის თავის მიკროლუდს შვიდი შტატის ტერიტორიაზე: ილინოისი, ინდიანა, მიჩიგანი, მინესოტა, მისისიპი, ოჰაიო და
ვისკონსინი. კომპანიის მარკეტინგის დეპარტამენტმა შეაგროვა მონაცემები მისი დისტრიბუტორებისგან თითოეულ შტატში. ეს მონაცემები მოიცავს თითოეულ შტატში გაყიდული მიკრო ლუდის
რაოდენობასა და ფასს (თითო შემთხვევისთვის), ასევე თითოეული შტატის სხვადასხვა რეგიონში მცხოვრები მომხმარებლების საშუალო შემოსავალს (ათასობით დოლარში). თითოეული
შტატის მონაცემები ხელმისაწვდომია ონლაინ მისამართზე www.mhhe.com/baye9e ფაილის სახელით Q19.xls, სადაც ცხრილის ბოლოში არის რამდენიმე ჩანართი, თითოეული
მიუთითებს შვიდი შტატიდან ერთ-ერთზე, რომელიც ყიდის Kalamazoo Brewing Company-ის მიკროლუდს. . თუ ვივარაუდებთ, რომ არსებული მოთხოვნის მიმართება
ფასისა და შემოსავლის წრფივი ფუნქციაა, გამოიყენეთ თქვენი ცხრილების პროგრამა KBC მიკრობრაუზე სახელმწიფოს მოთხოვნის უმცირესი კვადრატების შესაფასებლად.

ამობეჭდეთ რეგრესიის შედეგი და მიაწოდეთ რეგრესიის შედეგების ეკონომიკური ინტერპრეტაცია. (LO6)

20. ბოლო დროს რძის გაყიდვების შემცირებით, რძის გადამამუშავებლის საგანმანათლებლო პროგრამა (MPEP) გადაწყვიტა გადასულიყო ცნობილი „Got Milk“-ის სარეკლამო
სლოგანიდან ახლის, „Milk Life“-ის სასარგებლოდ. ახალი სლოგანი ხაზს უსვამს რძის საკვებ სარგებელს, მათ შორის ცილის შემცველობას. MPEP-მა დაიწყო
მონაცემების
შეგროვება რძის შინამეურნეობების ყოველკვირეულად მოხმარებული გალონების რაოდენობის შესახებ (მილიონებში), ყოველკვირეული ფასი თითო გალონზე და ყოველკვირეული
ხარჯები რძის რეკლამაზე (ასობით დოლარში) ახალი კამპანიის დაწყების შემდგომ პერიოდში. ეს მონაცემები, როგორც ხაზოვანი მოდელის, ასევე ლოგ-წრფივი მოდელის
შესაფასებლად, ხელმისაწვდომია ონლაინ მისამართზე www.mhhe.com/baye9e ფაილში სახელად Q20.xls. გამოიყენეთ ეს მონაცემები ორი რეგრესიის შესასრულებლად: წრფივი
რეგრესია და ლოგ-წრფივი რეგრესია. შეადარეთ და შეადარეთ ორი მოდელის რეგრესიის გამომავალი. კომენტარი გააკეთეთ იმაზე, თუ რომელი მოდელი უკეთესად აწყობს
მონაცემებს. დავუშვათ, რომ რძის ყოველკვირეული ფასი არის $3.40 გალონზე და MPEP გადაწყვეტს ყოველკვირეული რეკლამის გაზრდას 35 პროცენტით 150 დოლარამდე (ასობით).
გამოიყენეთ საუკეთესოდ მორგებული რეგრესიის მოდელი ამ რეკლამის ზრდის შემდეგ მოხმარებული რძის ყოველკვირეული რაოდენობის შესაფასებლად. (LO6)

21. დავუშვათ, რომ News Corp., რომელიც აკონტროლებს შეერთებული შტატების უდიდეს თანამგზავრულ ტელევიზიას მაუწყებელი განიხილავს სპეისვეის თანამგზავრის გაშვებას, რომელსაც

შეუძლია უზრუნველყოს მაღალსიჩქარიანი ინტერნეტ სერვისი. Spaceway-ის თანამგზავრის გაშვებამდე, დავუშვათ, რომ News Corp.-მა გამოიყენა უმცირესი კვადრატები თანამგზავრული

ინტერნეტ სერვისების მოთხოვნის რეგრესიის ხაზის შესაფასებლად. საუკეთესო

მორგებული შედეგები მიუთითებს, რომ მოთხოვნა არის Qsat დ
= 152.5 .8Psat + 1.2

PDSL + .5Pcable (ათასებში), სადაც Psat არის სატელიტური ინტერნეტ სერვისის ფასი, PDSL
არის DSL ინტერნეტ სერვისის ფასი, ხოლო Pcable არის მაღალსიჩქარიანი საკაბელო ინტერნეტ სერვისის ფასი. დავუშვათ, რომ FCC-ის გადაწყვეტილების შემდეგ, DSL-ის, PDSL- ის
ფასი თვეში 25 დოლარია, ხოლო მაღალსიჩქარიანი საკაბელო ინტერნეტის, კომპიუტერის, ყოველთვიური ფასი 50 დოლარია . გარდა ამისა , News Corp.-მ დაადგინა, რომ მისი
ყოველთვიური შემოსავალი უნდა იყოს მინიმუმ 15 მილიონი აშშ დოლარი, რათა დაფაროს ყოველთვიური ხარჯები. თუ News Corp.-მ სატელიტური ინტერნეტ სერვისის
ყოველთვიური გამოწერის ფასი დაადგინა $55, იქნება თუ არა მისი შემოსავალი საკმარისად მაღალი, რომ დაფაროს მისი ღირებულება? შესაძლებელია თუ არა News Corp.-ს
დაფაროს თავისი ღირებულება მიმდინარე მოთხოვნის ფუნქციის გათვალისწინებით? დაასაბუთეთ თქვენი პასუხი.
( LO1, LO2 , LO4, LO5)

22. ახლახან Verizon Wireless-მა ჩაატარა ფასების ტესტირება, რათა შეეფასებინა ელასტიურობა
მოთხოვნა მის მომსახურებაზე. მენეჯერმა აირჩია სამი სახელმწიფო, რომლებიც წარმოადგენდნენ მის მთელ სერვის ზონას და 5 პროცენტით გაზარდა ფასები ამ ტერიტორიების
მომხმარებლებზე.
ერთი კვირის შემდეგ, Verizon-ის ფიჭურ გეგმებში დარეგისტრირებული კლიენტების რაოდენობა ამ შტატებში 4 პროცენტით შემცირდა, ხოლო ისეთ შტატებში ჩარიცხვები, სადაც ფასები არ
გაიზარდა, უცვლელი დარჩა. მენეჯერმა გამოიყენა ეს ინფორმაცია მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობის შესაფასებლად და, მისი დასკვნების საფუძველზე, დაუყოვნებლივ გაზარდა ფასები
ბაზრის ყველა სფეროში 5 პროცენტით, რათა გაეზარდა კომპანიის 2012 წლის წლიური შემოსავლები. ერთი წლის შემდეგ, მენეჯერი დაბნეული იყო, რადგან Verizon-ის 2012 წლიური
შემოსავალი 10 პროცენტით დაბალი იყო, ვიდრე 2011 წელს - ფასების ზრდამ აშკარად გამოიწვია კომპანიის შემოსავლების შემცირება. მენეჯერმა შეცდომა დაუშვა? ახსენი. (
LO1, LO3, LO4)

99
Machine Translated by Google

23. ბენზინგასამართი სადგურების მცირე ქსელის მფლობელმა შუა დასავლეთის დიდ ქალაქში წაიკითხა სტატია სავაჭრო პუბლიკაციაში, სადაც ნათქვამია, რომ
შეერთებულ შტატებში ბენზინზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის –0,2. შეერთებულ შტატებში ამ უაღრესად არაელასტიური მოთხოვნის გამო, ის
ფიქრობს ფასების გაზრდაზე შემოსავლებისა და მოგების გასაზრდელად.
მირჩევთ თუ არა ამ სტრატეგიას მის მიერ მოპოვებული ინფორმაციის საფუძველზე? ახსენი. ( LO1, LO3, LO4)

შერჩეული საკითხავი

ჩილესი, ტედ ვ., უმცროსი და სოლარსი, დევიდ ლ., „შეფასება სიგარეტის საგადასახადო შემოსავალი“.
ეკონომიკისა და ფინანსების ჟურნალი 17(3), 1993 წლის შემოდგომა, გვ. 1–15.
Pratt, Robert W., Jr., „ახალი პროდუქტის გაყიდვების პროგნოზირება შესყიდვის ალბათობის

კრანდალი, რ., "იმპორტის კვოტები და საავტომობილო ინდუსტრია: პროტექციონიზმის ღირებულება".
Brookings Review 2(4), ზაფხული 1984, გვ. 8–16.
Houthakker, H., and Taylor, L., Consumer Demand in the United
States: Analyses and Projections, 2nd ed. კემბრიჯი, MA: ჰარვარდის
უნივერსიტეტის გამოცემა, 1970 წ.
მაქსველი, ნან ლ. და ლოპუსი, ჯეინ ს., „ვობეგონის ტბის ეფექტი სტუდენტების თვითშეტყობინებებში“.
American Economic Review 84(2), 1994 წლის მაისი, გვ. 201–205.
რეიტინგებიდან: კომენტარი . მარკეტინგის მეცნიერება 5(4), 1986 წლის შემოდგომა, გვ. 387–
88.
Sawtelle, Barbara A., „ოჯახის შემოსავლის ელასტიურობა
ხარჯები: აშშ-ს სექციური პერსპექტივა. Applied Economics 25(5), 1993 წლის მაისი, გვ. 635–44.
Stano, Miron და Hotelling, ჰაროლდი, "რეგრესიის ანალიზი სამართალწარმოებაში: ზოგიერთი შეუმჩნეველი
მოსაზრება". იურიდიული ეკონომიკის ჟურნალი 1(3), 1991 წლის დეკემბერი, გვ. 68–78.
უილიამსი, ჰაროლდ რ. და მაუნტი, რენდალ ი., „OECD ბენზინზე მოთხოვნის
ელასტიურობა: მომხმარებელთა ქცევის ანალიზი აშშ-ს ენერგეტიკულ პოლიტიკაზე ზეგავლენით“. ქცევითი
ეკონომიკის ჟურნალი 16(1), 1987 წლის გაზაფხული, გვ. 69–79.

100
Machine Translated by Google

თეორია
ინდივიდუალური ქცევა
4
სწავლის მიზნები

ამ თავის დასრულების შემდეგ თქვენ შეძლებთ:

LO1 ახსენით მომხმარებლის პრიორიტეტების შეკვეთის ოთხი ძირითადი თვისება და მათი შედეგები მომხმარებელთა გულგრილობის მოსახვევებზე.

LO2 აჩვენეთ, თუ როგორ მოქმედებს ფასებისა და შემოსავლის ცვლილებები ინდივიდის შესაძლებლობებზე.

LO3 აჩვენეთ მომხმარებლის წონასწორობის არჩევანი და როგორ იცვლება ის ფასებისა და შემოსავლის ცვლილების საპასუხოდ.

LO4 ფასის ცვლილების ზემოქმედება გამოყავით ჩანაცვლებად და შემოსავლის ეფექტებად.

LO5 აჩვენე, როგორ გამოვიტანოთ ინდივიდის მოთხოვნის მრუდი გულგრილობის მრუდიდან

ანალიზი და ბაზრის მოთხოვნა ინდივიდთა ჯგუფის მოთხოვნებიდან.

LO6 აჩვენეთ, თუ როგორ მოქმედებს „იყიდე ერთი, მიიღე ერთი უფასო“ გარიგებები და საჩუქრების სერტიფიკატები მომხმარებლის შეძენის გადაწყვეტილებებზე.

LO7 გამოიყენეთ შემოსავალი-დასვენების არჩევანის ჩარჩო მუშაკებისა და მენეჯერების შესაძლებლობების, სტიმულირებისა და არჩევანის საილუსტრაციოდ.

სათაური
შემფუთავი ფირმა იყენებს ზეგანაკვეთურ ანაზღაურებას შრომის დეფიციტის დასაძლევად

Boxes Ltd. აწარმოებს გოფრირებული ქაღალდის კონტეინერებს პატარა ქარხანაში Sunrise Beach, Texas. Sunrise Beach არის საპენსიო საზოგადოება,
რომელსაც აქვს ხანდაზმული მოსახლეობა და გასული ათწლეულის განმავლობაში მისი მშრომელი მოსახლეობის რაოდენობა შემცირდა. 2016 წელს, მუშახელის
ამ დეფიციტმა შეაფერხა შპს ბოქსის შესაძლებლობა დაქირავებულიყო საკმარისი მუშები მზარდი მოთხოვნისა და წარმოების მიზნების დასაკმაყოფილებლად. ეს იმისდა
მიუხედავად, რომ მუშებს საათში 16 დოლარს უხდის - ადგილობრივ საშუალოზე თითქმის 30 პროცენტით მეტს.
გასულ წელს შპს ბოქსმა დაიქირავა ახალი მენეჯერი, რომელმაც დააწესა ფირმაში ზეგანაკვეთური ხელფასის გეგმა. მისი გეგმის მიხედვით, მუშები იღებენ 16 დოლარს
საათში პირველი რვა საათის განმავლობაში, და 24 დოლარს საათში რვა საათზე მეტი სამუშაო საათისთვის. ამ გეგმამ აღმოფხვრა ფირმის პრობლემები, რადგან წელს ფირმის
წარმოების დონე და მოგება 20 პროცენტით გაიზარდა.
რატომ დააწესა ახალმა მენეჯერმა ზეგანაკვეთური სამუშაო გეგმა, ნაცვლად იმისა, რომ უბრალოდ გაეზარდა ხელფასი, რათა მეტი მუშაკი მოეზიდა ფირმაში?
101
Machine Translated by
102 თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

შესავალი
ეს თავი შეიმუშავებს ინსტრუმენტებს, რომლებიც ეხმარება მენეჯერს გაიგოს ინდივიდების ქცევა , როგორიცაა მომხმარებლები და მუშები, და ალტერნატიული სტიმულირების გავლენა მათ გადაწყვეტილებებზე.
ეს არც ისე მარტივია, როგორც თქვენ ფიქრობთ. ადამიანები გადაწყვეტილების მისაღებად რთულ სააზროვნო პროცესებს იყენებენ და ადამიანის ტვინს შეუძლია დიდი რაოდენობით ინფორმაციის
დამუშავება.
ამ მომენტში თქვენი გული სისხლს მთელ სხეულში ტუმბავს, თქვენი ფილტვები ამარაგებს ჟანგბადს და გამოდევნის ნახშირორჟანგს და თქვენი თვალები სკანირებს ამ გვერდს, სანამ ტვინი ამუშავებს მასზე
არსებულ ინფორმაციას. ადამიანის ტვინს შეუძლია გააკეთოს ის, რისი გაკეთებაც კი სუპერკომპიუტერებს და დახვეწილ „ხელოვნურ ინტელექტს“ არ შეუძლიათ.

ადამიანის აზროვნების პროცესების სირთულის მიუხედავად, მენეჯერებს სჭირდებათ მოდელი, რომელიც განმარტავს, თუ როგორ იქცევიან ინდივიდები ბაზარზე და სამუშაო გარემოში. რა
თქმა უნდა, ინდივიდუალური ქცევის მოდელირების მცდელობებს არ შეუძლიათ რეალურ სამყაროში ქცევის სრული დიაპაზონის აღება.
ცხოვრება უფრო მარტივი იქნებოდა ფირმების მენეჯერებისთვის, თუ ინდივიდების ქცევა ასე რთული არ იქნებოდა. მეორეს მხრივ, ფირმის მენეჯერად ყოფნის ჯილდო გაცილებით დაბალი
იქნება.
თუ თქვენ მიაღწევთ ინდივიდუალური ქცევის გაგებას, თქვენ მიიღებთ გაყიდვადი უნარს, რომელიც დაგეხმარებათ წარმატების მიღწევაში ბიზნეს სამყაროში.
ჩვენი ქცევის მოდელი აუცილებლად იქნება აბსტრაქცია იმისა, თუ როგორ იღებენ ინდივიდები რეალურ გადაწყვეტილებებს. ჩვენ უნდა დავიწყოთ მარტივი მოდელით, რომელიც
ფოკუსირებულია არსებით საკითხებზე, ნაცვლად ქცევის მახასიათებლებზე, რომლებიც ცოტას გააკეთებს ჩვენი გაგების გასაუმჯობესებლად. გაითვალისწინეთ ეს აზრები , როდესაც ვიწყებთ
მომხმარებლის ქცევის ეკონომიკური მოდელის შესწავლას.

ახლა, როდესაც თქვენ გესმით, რომ ნებისმიერი თეორია ინდივიდუალური ქცევის შესახებ უნდა იყოს რეალობის აბსტრაქცია, ჩვენ შეიძლება დავიწყოთ მოდელის შემუშავება, რომელიც დაგვეხმარება
გავიგოთ, როგორ უპასუხებენ მომხმარებლები მათ ალტერნატიულ არჩევანს. მომხმარებელი არის ინდივიდი, რომელიც ყიდულობს საქონელს და მომსახურებას ფირმებისგან მოხმარების მიზნით. როგორც
ფირმის მენეჯერი, თქვენ დაინტერესებული ხართ არა მხოლოდ იმით, თუ ვინ მოიხმარს პროდუქტს, არამედ ვინ ყიდულობს მას. ექვსი თვის ბავშვი მოიხმარს საქონელს, მაგრამ არ არის
პასუხისმგებელი შესყიდვის გადაწყვეტილებებზე. თუ თქვენ დასაქმებული ხართ ბავშვთა საკვების მწარმოებელში, თქვენ უნდა გესმოდეთ მშობლის ქცევა და არა ბავშვის.
მომხმარებელთა ქცევის დახასიათებისას გასათვალისწინებელია ორი მნიშვნელოვანი, მაგრამ განსხვავებული ფაქტორი: მომხმარებელთა შესაძლებლობები და მომხმარებელთა
პრეფერენციები. სამომხმარებლო შესაძლებლობები
წარმოადგენს შესაძლო საქონელსა და მომსახურებას, რომელსაც მომხმარებელს შეუძლია მოიხმაროს. მომხმარებელთა პრეფერენციები განსაზღვრეთ ამ საქონლიდან რომელი იქნება მოხმარებული. განსხვავება ძალიან
მნიშვნელოვანია: მიუხედავად იმისა, რომ
მე შემიძლია ყოველკვირეულად 1 ფუნტი ძროხის ღვიძლი მივიღო (და, შესაბამისად, მაქვს მოხმარების შესაძლებლობა), ჩემი პრეფერენციები ისეთია, რომ ნაკლებად სავარაუდოა, რომ საერთოდ
ავირჩიო საქონლის ხორცის მოხმარება.
ამ განსხვავების გათვალისწინებით, დავიწყოთ მომხმარებლის პრეფერენციების მოდელირებით.
დღევანდელ გლობალურ ეკონომიკაში ფაქტიურად მილიონობით საქონელი იყიდება გასაყიდად. თუმცა, ინდივიდუალური ქცევის არსებით ასპექტებზე ფოკუსირებისთვის და საქმის მართვადი
შესანარჩუნებლად, ჩვენ ვივარაუდებთ, რომ ეკონომიკაში მხოლოდ ორი საქონელი არსებობს. ეს ვარაუდი გაკეთდა მხოლოდ ჩვენი ანალიზის გასამარტივებლად: ყველა დასკვნა, რომელსაც ჩვენ
ვაკეთებთ ამ ორი კარგი პარამეტრიდან, ძალაში რჩება, როდესაც ბევრი საქონელია. ჩვენ დავუშვებთ, რომ X წარმოადგენდეს ერთი საქონლის რაოდენობას და Y - მეორე საქონლის რაოდენობას. ამ
აღნიშვნის გამოყენებით ორი პროდუქტის წარმოსაჩენად, ჩვენ გვაქვს ძალიან ზოგადი მოდელი იმ გაგებით, რომ X და Y შეიძლება იყოს ნებისმიერი ორი პროდუქტი, ვიდრე შემოიფარგლება, ვთქვათ,
საქონლის ხორცით და ღორის ხორცით.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 103

დავუშვათ, რომ მომხმარებელს შეუძლია შეუკვეთოს თავისი პრეფერენციები ალტერნატიულ პაკეტებზე ან საქონლის კომბინაციებზე საუკეთესოდან უარესამდე. ჩვენ
დავუშვებთ აღვნიშნოთ ეს შეკვეთა და დავწეროთ A
B , როდესაც მომხმარებელი ურჩევნია A პაკეტს B პაკეტს. თუ მომხმარებელი მიიჩნევს, რომ ეს ორი პაკეტი თანაბრად დამაკმაყოფილებელია, ჩვენ ვიტყვით, რომ ის გულგრილია A და B პაკეტებს შორის.
და გამოიყენეთ A B როგორც სტენოგრამის აღნიშვნა. თუ A B, მაშინ, თუ მიეცემა არჩევანი A პაკეტს შორის
და B პაკეტს, მომხმარებელი აირჩევს A პაკეტს . თუ A B, მომხმარებელს, რომელსაც ეძლევა არჩევანი A და B პაკეტს შორის, არ აინტერესებს რომელ პაკეტს მიიღებს იგი. პრიორიტეტების
შეკვეთა ვარაუდობს, რომ აკმაყოფილებს ოთხ ძირითად მახასიათებელს: სისრულეს, მეტი უკეთესია, ჩანაცვლების ზღვრული სიჩქარის შემცირება და ტრანზიტულობა. მოდით
განვიხილოთ ეს თვისებები და მათი შედეგები უფრო დეტალურად.

თვისება 4–1: სისრულე. ნებისმიერი ორი შეკვრისთვის - ვთქვათ, A და B - ან A B, B A, ან A B.

თუ ვივარაუდებთ, რომ პრეფერენციები სრულია, ჩვენ ვივარაუდებთ, რომ მომხმარებელს შეუძლია გამოხატოს უპირატესობა ან გულგრილობა ყველა პაკეტს შორის. თუ
პრეფერენციები არ იყო სრული, შეიძლება არსებობდეს შემთხვევები, როდესაც მომხმარებელი ამტკიცებდა, რომ არ იცოდა, უპირატესობას ანიჭებდა A პაკეტს B-ს, უპირატესობას
ანიჭებდა B- ს A-ს, თუ იყო გულგრილი ორ პაკეტს შორის.
თუ მომხმარებელი ვერ გამოხატავს საკუთარ უპირატესობას ან გულგრილობას საქონელს შორის, მენეჯერს ძნელად შეუძლია წინასწარ განსაზღვროს ამ ინდივიდის მოხმარების ნიმუშები
გონივრული სიზუსტით.

თვისება 4–2: მეტი უკეთესია. თუ A პაკეტს აქვს მინიმუმ იმდენი პროდუქტი, რამდენიც B პაკეტს და კიდევ რამდენიმე კარგი, პაკეტს A
ურჩევნია B პაკეტს.
თუ მეტი უკეთესია, მომხმარებელი განიხილავს განხილულ პროდუქტს როგორც „საქონელს“ და არა „ცუდს“. გრაფიკულად, ეს გულისხმობს, რომ როდესაც
მოძრაობთ ჩრდილო-აღმოსავლეთის მიმართულებით სურათზე 4–1,
ჩვენ გადავდივართ პაკეტებზე, რომლებსაც მომხმარებელი თვლის, რომ უკეთესია, ვიდრე სამხრეთ-დასავლეთის პაკეტები. მაგალითად, ნახატ 4–1 -ზე A პაკეტს უპირატესობა ენიჭება D
შეფუთვაზე, რადგან მას აქვს იგივე რაოდენობის კარგი X
და მეტი კარგი Y. პაკეტს C ასევე სასურველია D პაკეტზე, რადგან მას აქვს მეტი ორივე პროდუქტი. ანალოგიურად, B პაკეტს უპირატესობა ენიჭება D პაკეტზე.

ი
სურათი 4-1
გულგრილობის მრუდი

6
ა
5

3 ბ

2 C

X
0 123456
დ
მე
Machine Translated by
104
თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

მიუხედავად იმისა, რომ დაშვება, რომ მეტი უკეთესია, გვაწვდის მნიშვნელოვან ინფორმაციას მომხმარებელთა პრეფერენციების შესახებ, ის არ დაგვეხმარება განვსაზღვროთ
მომხმარებლის უპირატესობა ყველა შესაძლო პაკეტზე. მაგალითად, გაითვალისწინეთ 4–1 ნახატზე, რომ თვისება „მეტი, უკეთესია“ არ ცხადყოფს, არის თუ არა B პაკეტს
უპირატესობა ენიჭება A-ს ან A-ს ანიჭებს უპირატესობას B-ს. იმისათვის, რომ შევძლოთ ასეთი შედარებების გაკეთება, ჩვენ უნდა გავაკეთოთ რამდენიმე დამატებითი ვარაუდი.
ინდიფერენტულობის მრუდი განსაზღვრავს X და Y საქონლის კომბინაციებს, რომლებიც მომხმარებელს კმაყოფილების იმავე დონეს აძლევს; ანუ მომხმარებელი გულგრილია
ინდიფერენტულობის მრუდის გასწვრივ საქონლის ნებისმიერ კომბინაციას შორის. ტიპიური გულგრილობის მრუდი გამოსახულია 4-1 სურათზე. განმარტებით, ინდიფერენტულობის
გულგრილობის მრუდი მრუდი,
რომელიც განსაზღვრავს ორი მრუდზე მდებარე X და Y- ის ყველა კომბინაცია მომხმარებელს კმაყოფილების
საქონლის კომბინაციას, რომელიც
მომხმარებელს
კმაყოფილების ერთსა და იმავე დონეს აძილმაევვსე. დონეს აძლევს. მაგალითად, თუ თქვენ ჰკითხავთ მომხმარებელს: "რომელს ანიჭებთ უპირატესობას - პაკეტს A,
B და C პაკეტს?" მომხმარებელი უპასუხებდა: „არ მაინტერესებს“, რადგან A, B და C პაკეტები ერთსა და იმავე გულგრილობის მრუდზე დევს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მომხმარებელი
გულგრილია სამ შეკვრას შორის.

გულგრილობის მრუდის ფორმა დამოკიდებულია მომხმარებლის პრეფერენციებზე. ზოგადად, სხვადასხვა მომხმარებელს ექნება სხვადასხვა ფორმის გულგრილობის მრუდი.
მომხმარებლის პრეფერენციების შესახებ ინფორმაციის შეჯამების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გზა არის ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი. ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი (MRS) არის
ინდიფერენტულობის მრუდის დახრის აბსოლუტური მნიშვნელობა. ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი ორ საქონელს შორის არის ის მაჩვენებელი, რომლითაც მომხმარებელი მზად არის
ჩანაცვლების ჩაანაცვლოს ერთი საქონელი მეორით და მაინც შეინარჩუნოს კმაყოფილების იგივე დონე.
ზღვრული მაჩვენებელი (MRS)
ტემპი, რომლითაც ა
ჩანაცვლების ზღვრული სიჩქარის კონცეფცია რეალურად საკმაოდ მარტივია. სურათზე 4-1, მომხმარებელი გულგრილია A და B პაკეტებს შორის . A- დან B- ზე გადასვლისას
მომხმარებელი მზად არის შეცვალოს ერთი
მომხმარებელი იძენს X-ის 1 ერთეულს. იმავე ინდიფერენტულობის მრუდზე რომ დარჩეს, ის ან ის თმობს Y კარგის 2 ერთეულს. ამრიგად, A წერტილიდან B წერტილში გადასვლისას
საქონელი
მეორე საქონლით და მაინც შეინარჩუნოს
X და Y საქონელს შორის ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი არის 2.
იგივე დონე
კმაყოფილების.

ყურადღებიანი მკითხველი შენიშნავს, რომ ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი, რომელიც დაკავშირებულია A- დან B-მდე გადასვლასთან, ნახაზი 4–1, განსხვავდება იმ
სიჩქარისგან, რომლითაც მომხმარებელი მზად არის ჩაანაცვლოს ორ საქონელს შორის B-დან C-ზე გადასვლისას. კერძოდ, B-დან C-ზე გადასვლისას, მომხმარებელი იძენს X-ის 1
ერთეულს. მაგრამ ახლა ის მზადაა დათმოს მხოლოდ 1 ერთეული კარგი Y , რათა მიიღოს X-ის დამატებითი ერთეული . მიზეზი არის ის, რომ ეს ინდიფერენტულობის მრუდი
აკმაყოფილებს თვისებას. ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებლის შემცირება.

თვისება 4–3: ჩანაცვლების ზღვრული სიჩქარის შემცირება. როგორც მომხმარებელი იღებს X საქონლის მეტს, Y საქონლის რაოდენობა, რომელიც მას სურს უარი
თქვას X- ის სხვა ერთეულის მისაღებად .

ეს დაშვება გულისხმობს, რომ გულგრილობის მრუდები ამოზნექილია საწყისიდან; ანუ ისინი ჰგავს ინდიფერენტულობის მრუდს სურათზე 4–1. იმის დასანახად, თუ როგორ
შეიძლება გამოყენებულ იქნას სხვადასხვა ინდიფერენტულობის მრუდების მდებარეობა მომხმარებელთა კმაყოფილების სხვადასხვა დონის საილუსტრაციოდ, ჩვენ უნდა გავაკეთოთ
დამატებითი დაშვება: რომ პრეფერენციები გარდამავალია.

თვისება 4–4: გარდამავალი. ნებისმიერი სამი შეკვრისთვის, A, B და C, თუ A B და B C, მაშინ A C. ანალოგიურად, თუ A B და B C, მაშინ A

C.
გარდამავალი პრეფერენციების დაშვება, მეტი-ის-უკეთეს ვარაუდთან ერთად, გულისხმობს, რომ გულგრილობის მრუდები ერთმანეთს არ კვეთენ. ის ასევე გამორიცხავს იმის
შესაძლებლობას, რომ მომხმარებელი მუდმივ ციკლში მოხვდეს, რომელშიც ის არასოდეს აკეთებს არჩევანს.
ამის სანახავად, დავუშვათ, რომ ბილის პრეფერენციები ისეთია, რომ მას ძირტკბილას ანიჭებს ჟელეს ლობიოს, შოკოლადს ძირტკბილას და ჟელეს ლობიოს შოკოლადს. ის
სთხოვს კლერკს, ჩანთა ჟელე აავსოს
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 105

INSIDE BUSINESS 4–1

გულგრილობის მრუდები და რისკის პრეფერენციები

ოდესმე დაფიქრებულხართ, რატომ ირჩევს ზოგიერთი ადამიანი სარისკო პერსპექტივებს, როგორიცაა ცისდაივინგი და
სარისკო ფინანსურ აქტივებში ინვესტირება, ზოგი კი უფრო უსაფრთხო აქტივობებს? ინდიფერენტულობის მრუდის ანალიზი ამ
კითხვაზე პასუხს იძლევა.
თანმხლები ფიგურები ასახავს სამ პოტენციურ საინვესტიციო ვარიანტს (ასახული A, B და C პუნქტებით), თითოეულს
განსხვავებული მოსალოდნელი მოგება და რისკი აქვს. ვარიანტი A არის ყველაზე უსაფრთხო ინვესტიცია, მაგრამ ის
გთავაზობთ ყველაზე დაბალ შემოსავალს (2,94 პროცენტი); ვარიანტი
B არის საშუალო უსაფრთხოების, ზომიერი ანაზღაურებით (4,49 პროცენტი); და
თვალსაზრისით, არსებობს კომპრომისი უფრო მაღალ ჯილდოს (ანაზღაურებას) და ინვესტიციის უსაფრთხოების დონეს შორის.
შედარებით ციცაბო გულგრილობის მრუდები, რომლებიც შედგენილია პანელზე (a) აღწერს ინვესტორს,
რომელსაც აქვს ჩანაცვლების მაღალი ზღვრული მაჩვენებელი ანაზღაურებასა და უსაფრთხოებას შორის; მან უნდა მიიღოს
დიდი ანაზღაურება, რათა აიძულოს უარი თქვას მცირე რაოდენობით უსაფრთხოებაზე. (ბ) პანელში შედგენილი
შედარებით ბრტყელი ინდიფერენტულობის მრუდები მიუთითებს ინვესტორზე, რომელსაც აქვს
დაბალი ზღვრული ჩანაცვლების მაჩვენებელი ანაზღაურებასა და უსაფრთხოებას
შორის. ეს ინდივიდი მზად არის უარი თქვას უამრავ უსაფრთხოებაზე, რომ მიიღოთ ოდნავ მაღ

ფონდი C ყველაზე ნაკლებად უსაფრთხოა, მაგრამ მას აქვს ყველაზე მაღალი პოტენციური ანაზღაურება (6.00 პროცენტი).
ინდიფერენტულობის მრუდების მქონე ინვესტორი, როგორიცაა პანელში (a) ინვესტიციის ვარიანტი ყველაზე მიმზიდველია,
ინვესტორები უსაფრთხოებას და ინვესტიციიდან ანაზღაურების დონეს განიხილავენ, როგორც „საქონელს“; ინვესტიციები
რადგან ის ასოცირდება უმაღლეს გულგრილობის მრუდთან. ამის საპირისპიროდ, ინვესტორი გულგრილობის მრუდებით,
უფრო მაღალი ანაზღაურებით და უსაფრთხოების უფრო მაღალი დონით, სასურველია ინვესტიციების შედარებით დაბალი
როგორიცაა პანელი (b) ახორციელებს უმაღლეს გულგრილობის მრუდს საინვესტიციო ვარიანტით C. ორივე ტიპის
ანაზღაურება და უსაფრთხოების დაბალი დონე. ინვესტორები მზად არიან ჩაანაცვლონ დაბრუნების დონესა და უსაფრთხოების
ინვესტორი რაციონალურია, მაგრამ ერთი ინვესტორი მზად არის უარი თქვას დამატებით ფინანსურ ანაზღაურებაზე მეტი
დონეს შორის. სამი ვარიანტის გათვალისწინებით, ინვესტორის მხრიდან
უსაფრთხოებისთვის.

აბრუნების აბრუნების

C C
6.00 6.00

ბ ბ
4.49
4.49
ა
2.94 ა
2.94

საფრთხოება საფრთხოება
0 დაბალი საშუალო მაღალი 0 დაბალი საშუალო მაღალი

(ა): უსაფრთხოების ამომრჩეველი (ბ): რისკის ამომრჩეველი

ლობიო, რადგან მას ძირტკბილას ჟელე ლობიო ურჩევნია. როდესაც კლერკი მას გადასცემს ჟელეს ლობიოს ტომარას, ბილი ეუბნება, რომ მას შოკოლადი უფრო მეტად უყვარს, ვიდრე ჟელეს ლობიო.
როდესაც კლერკი მას შოკოლადის ტომარას გადასცემს, ის ეუბნება, რომ შოკოლადზე მეტად ძირტკბილა უყვარს. როდესაც კლერკი მას ერთ ტომარა ძირტკბილას გადასცემს , ბილი ეუბნება, რომ მას
უყვარს ჟელე ლობიო უფრო მეტად ვიდრე ძირტკბილა.
კლერკი ძირტკბილას აბრუნებს და ბილის ჟელე ლობიოს ტომარას აწვდის. ახლა ბილი დაბრუნდა იქ, სადაც დაიწყო! მას არ შეუძლია აირჩიოს ტკბილეულის „საუკეთესო“ სახეობა, რადგან მისი უპირატესობა
კანფეტის სახეობებზე არ არის გარდამავალი.
Machine Translated by
106 თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

სურათი 4–2
ი
გულგრილობის ოჯახი
მოსახვევები

III
II
მე

X
0

ამ ოთხი თვისების შედეგები მოხერხებულად არის შეჯამებული სურათზე 4-2, რომელიც ასახავს გულგრილობის სამ მრუდს. ინდიფერენტულობის II
მრუდები.

გადაწყვეტილების მიღებისას ინდივიდები აწყდებიან შეზღუდვებს. არსებობს სამართლებრივი შეზღუდვები, დროის შეზღუდვები, ფიზიკური შეზღუდვები და, რა თქმა უნდა, ბიუჯეტის შეზღუდვები.
იმისათვის, რომ შევინარჩუნოთ ფოკუსირება მენეჯერული ეკონომიკის საფუძვლებზე, ამ კურსის მიღმა არსებულ საკითხებში ჩაღრმავების გარეშე, ჩვენ განვიხილავთ ფასების და შემოსავლის
როლს მომხმარებელთა ქცევის შეზღუდვაში.

ბიუჯეტის შეზღუდვა
შეზღუდვები
მარტივად რომ ვთქვათ, ბიუჯეტის შეზღუდვა ზღუდავს მომხმარებელთა ქცევას, აიძულებს მომხმარებელს აირჩიოს საქონლის ნაკრები, რომელიც ხელმისაწვდომია. თუ მომხმარებელს
სუპერმარკეტში საგადასახადო ხაზთან მისვლისას ჯიბეში აქვს მხოლოდ $30, საქონლის ჯამური ღირებულება, რომელსაც მომხმარებელი წარუდგენს მოლარეს, არ უნდა აღემატებოდეს
$30-ს.
იმის დემონსტრირებისთვის, თუ როგორ ზღუდავს ბიუჯეტის შეზღუდვის არსებობა მომხმარებლის არჩევანს, ჩვენ გვჭირდება დამატებითი სტენოგრაფიული აღნიშვნა. მოდით M წარმოადგენდეს
მომხმარებლის შემოსავალს, რომელიც შეიძლება იყოს ნებისმიერი თანხა. შემოსავლის კონკრეტული მნიშვნელობის ნაცვლად M- ის გამოყენებით , ჩვენ ვიღებთ
ზოგადობას, რომ თეორია მოქმედებს ნებისმიერი შემოსავლის დონის მქონე მომხმარებლისთვის. ჩვენ დავუშვებთ Px და Py
წარმოადგენს X და Y საქონლის ფასებს შესაბამისად. ამ აღნიშვნის გათვალისწინებით, შესაძლებლობების ნაკრები (ასევე უწოდებენ ბიუჯეტის კომპლექტს) შეიძლება იყოს გამოხატული მათემატიკურად,
როგორც

PxX + PyY
ბიუჯეტის კომპლექტი
M
საქონლის პაკეტები, რომელსაც მომხმარებელს შეუძლია
შეიძინოს.

სიტყვებით, ბიუჯეტის ნაკრები განსაზღვრავს X და Y საქონლის კომბინაციებს , რომლებიც ხელმისაწვდომია მომხმარებლისთვის: მომხმარებლის დანახარჯები X პროდუქტზე, პლუს მისი ან მისი ხარჯები
პროდუქტზე Y, არ აღემატება მომხმარებლის შემოსავალს. გაითვალისწინეთ, რომ თუ მომხმარებელი ხარჯავს თავის მთელ შემოსავალს ორ საქონელზე, ეს განტოლება თანაბარია. ამ
კავშირს ბიუჯეტის ხაზი ეწოდება :
ბიუჯეტის ხაზი
ჩალიჩები PxX + PyY = M
საქონელი, რომელიც ამოწურავს მომხმარებლის სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ბიუჯეტის ხაზი განსაზღვრავს X და Y საქონლის ყველა კომბინაციას, რომელიც ზუსტად ამოწურავს მომხმარებლის შემოსავალს.
შემოსავალს.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 107

სასარგებლოა ბიუჯეტის ხაზის განტოლების მანიპულირება, რათა მივიღოთ ბიუჯეტის შეზღუდვის ალტერნატიული გამოხატულება ფერდობ-კვეთის სახით. თუ
ბიუჯეტის ხაზის ორივე მხარეს გავამრავლებთ 1/Py-ზე, მივიღებთ
პქს მ
X + Y =
პი პი

Y გამოსავლიანობის ამოხსნა

მ
Y = Px
X
პი პი
-

გაითვალისწინეთ, რომ Y არის X- ის წრფივი ფუნქცია M/ Py- ის ვერტიკალური კვეთით და Px /Py დახრილობით .
მომხმარებლის ბიუჯეტის შეზღუდვა გრაფიკულად არის გამოსახული 4–3 სურათზე. დაჩრდილული ზონა წარმოადგენს მომხმარებლის ბიუჯეტის კომპლექტს, ან
შესაძლებლობების კომპლექტს. კერძოდ, X და Y საქონლის ნებისმიერი კომბინაცია დაჩრდილულ ზონაში, როგორიცაა წერტილი G, წარმოადგენს X და Y-ის ხელმისაწვდომ
კომბინაციას. ნებისმიერი წერტილი დაჩრდილული ზონის ზემოთ, როგორიცაა წერტილი H, წარმოადგენს საქონლის შეკვრას, რომელიც მიუწვდომელია.
სურათი 4–3-ში მითითებული ბიუჯეტის ზედა ზღვარი არის ბიუჯეტის ხაზი. თუ მომხმარებელი
დახარჯავს თავის ან მთელ შემოსავალს X პროდუქტზე, X პროდუქტზე დანახარჯები ზუსტად გაუტოლდება მომხმარებლის შემოსავალს:

Px X = M
ამ განტოლების მანიპულირებით, ჩვენ ვხედავთ, რომ კარგი X- ის მაქსიმალური ხელმისაწვდომი რაოდენობა
მოხმარებული არის

მ
X =
Px

ამიტომ არის ბიუჯეტის ხაზის ჰორიზონტალური კვეთა

მ
Px

ი სურათი 4-3
ბიუჯეტის ნაკრები
მ
პი

გ მ Px
Y = -პიპი
X
Px

პი X

მ
0 Px
Machine Translated by
108
თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

ანალოგიურად, თუ მომხმარებელი მთელ თავის შემოსავალს ხარჯავდა Y კარგზე, Y- ზე დანახარჯები ზუსტად უტოლდება შემოსავალს:

PyY = M

შესაბამისად, კარგი Y- ის მაქსიმალური რაოდენობა, რომელიც ხელმისაწვდომია, არის

მ
Y =
პი
ჩანაცვლების საბაზრო მაჩვენებელი
ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა მოცემულია Px / Py-ით და წარმოადგენს X და Y საქონელს შორის ჩანაცვლების საბაზრო განაკვეთს. X და Y საქონელს
განაკვეთი, რომლითაც ერთი
შორის ჩანაცვლების საბაზრო განაკვეთის უკეთ გასაგებად , განიხილეთ სურათი 4–4, რომელიც წარმოგიდგენთ ბიუჯეტის ხაზს მომხმარებლისთვის,
საქონლის გაყიდვა შესაძლებელია სხვაზე
რომელსაც აქვს $10 შემოსავალი და ემუქრება ფასი $1-ს X- ისთვის და $2-ის ფასის Y-ისთვის. თუ Px, Py და
ბაზარზე; ბიუჯეტის ხაზის ფერდობზMე.- ის ამ მნიშვნელობებს ჩავანაცვლებთ ბიუჯეტის ხაზის ფორმულაში, ჩვენ ვხედავთ, რომ ბიუჯეტის ხაზის ვერტიკალური კვეთა ( ხელმისაწვდომი Y- ის მაქსიმალური
რაოდენობა) არის M/Py = 10/2 = 5.
ჰორიზონტალური კვეთა არის M/Px = 10/1 = 10 და წარმოადგენს მაქსიმალურ თანხას. კარგი X , რომლის შეძენაც შესაძლებელია. ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა
არის Px /Py = (1/2).
მიზეზი, რის გამოც ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა წარმოადგენს ორ საქონელს შორის ჩანაცვლების
საბაზრო ტემპს, არის შემდეგი: დავუშვათ, რომ მომხმარებელმა შეიძინა პაკეტი A სურათზე 4–4, რომელიც წარმოადგენს სიტუაციას, როდესაც მომხმარებელი
ყიდულობს 3 ერთეულ საქონელს Y და 4 ერთეულს . X საქონლის . თუ მომხმარებელი A შეკვრის ნაცვლად B შეკვრას იყიდის , ის მოიპოვებს Y საქონლის ერთ დამატებით
ერთეულს. მაგრამ იმისათვის, რომ ეს შეძლოს, მან უნდა დათმოს 2 ერთეული (4 2 = 2) X საქონლის. Y
საქონლის ყოველ ერთეულზე, რომელიც მომხმარებელმა ყიდულობს, მან უნდა დათმოს X საქონლის 2 ერთეული, რათა შეძლოს Y პროდუქტის დამატებითი ერთეულის შეძენა
. ამრიგად ჩანაცვლების საბაზრო მაჩვენებელია ΔY/ΔX = (4 3)/ (2 4)
= 1/2, რომელიც არის ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა.

ცვლილებები შემოსავალში
მომხმარებლის შესაძლებლობების ნაკრები დამოკიდებულია საბაზრო ფასებზე და მომხმარებლის შემოსავალზე. როგორც ეს პარამეტრები შეიცვლება, ასევე შეიცვლება მომხმარებლის
შესაძლებლობები. მოდით, ახლა განვიხილოთ ეფექტები შემოსავლის ცვლილებების შესაძლებლობების კომპლექტზე, თუ ვივარაუდებთ, რომ ფასები მუდმივი რჩება.

სურათი 4–4 ი

ბიუჯეტის ხაზი
5

ბ
4

ა
3
ბიუჯეტის ხაზი

X
0 2 4 10
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
109

INSIDE BUSINESS 4–2

ბიუჯეტის შეზღუდვები და საკრედიტო ბარათები

დღევანდელ ეკონომიკაში ბევრი მომხმარებელი ირჩევს შესყიდვებს საკრედიტო ბარათების გამოყენებით და არა ნაღდი
წინა განხილვიდან, ქეითის ბიუჯეტის ხაზს 2 პერიოდის ფული აქვს შემდეგი მახასიათებლები: M =
ფულით. როგორ მოქმედებს საკრედიტო ბარათზე წვდომა მომხმარებლის ბიუჯეტის შეზღუდვაზე? საკრედიტო ბარათების
მთავარი ასპექტი არის ის, რომ ისინი საშუალებას გვაძლევს მოვიხმაროთ დღეს და გადავიხადოთ მოგვიანებით. ჩვენ $125, Px = $1,25 და Py = $1. ბიუჯეტის ეს ხაზი ილუსტრირებულია თანმხლებ ფიგურაში. 1,25 დახრილობა წარმოადგენს
მუსიკის ჩამოტვირთვების
შეგვიძლია დავაფიქსიროთ საკრედიტო ბარათების ეს ფუნქცია ჩვენს ჩარჩოებში, თუ განვიხილავთ მომხმარებლის
რაოდენობას, რომელიც მან უნდა დათმოს მე-2 პერიოდიდან, რომ იყიდოს კიდევ ერთი 1 პერიოდში.
გადაწყვეტილებას პროდუქტის შეძენის შესახებ, მაგ., მუსიკის ჩამოტვირთვები, დროის სხვადასხვა მომენტში.
მოდით X იყოს მუსიკის ჩამოტვირთვა დღეს (პერიოდი 1) და Y იყოს მუსიკის ჩამოტვირთვა ერთი პერიოდის შემდეგ
(პერიოდი 2). სიმარტივისთვის, ორივე პერიოდში მუსიკის ჩამოტვირთვის ფასი იყოს $1. დავუშვათ, რომ 1 პერიოდში ქეითი ი
განიხილავს მუსიკის ყიდვას, მაგრამ ხელთ აღარ აქვს ფული. თუმცა, მას აქვს წვდომა საკრედიტო ბარათზე $100
კრედიტზე, 125
რომელიც მან უნდა გადაიხადოს მე-2 პერიოდში. მის ბარათზე საპროცენტო განაკვეთი არის 25 პროცენტი. ვინაიდან,
მიუხედავად მისი შესყიდვის დროისა, იგი არ იხდის არანაირ გადახდებს მე-2 პერიოდამდე, ჩვენ შეგვიძლია ავაშენოთ მისი
ბიუჯეტის ხაზი შემოსავლებისა და ფასების მიხედვით მე-2 პერიოდში. მე-2 პერიოდში მუსიკის ჩამოტვირთვის ფასი არის
ბიუჯეტის ხაზი
$1; თუმცა, მუსიკის ჩატვირთვის ფასი 1 პერიოდში მას 1,25 დოლარი
(დახრილობა = 1,25)
დაუჯდება 2 პერიოდში, რადგან მან უნდა ისესხოს $1 ფასი 25 პროცენტით.
0 100 X

დავუშვათ, მომხმარებლის საწყისი შემოსავალი 4–5 სურათზე არის M0 . რა მოხდება, თუ M0 გაიზრდება M1- მდე,
ხოლო ფასები უცვლელი რჩება? შეგახსენებთ, რომ ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა მოცემულია Px /Py-ით. იმ ვარაუდით, რომ ფასები უცვლელი რჩება, შემოსავლის ზრდა არ იმოქმედებს ბიუჯეტის
ხაზის დახრილობაზე.

თუმცა, ბიუჯეტის ხაზის ვერტიკალური და ჰორიზონტალური კვეთები იზრდება მომხმარებელთა შემოსავალის მატებასთან ერთად, რადგან თითოეული საქონლის მეტი შეძენა
შესაძლებელია მაღალ დონეზე.

ი
M1 სურათი 4–5
M2 < M0 <
M1 ცვლილებები შემოსავალში
პი შემცირება ან გაფართოება

ესაძლებლობები
M0
პი შემოსავლის ზრდა

M2
პი შემოსავლის
შემცირება

X
0 M2 M0 M1
Px Px Px
Machine Translated by
110
თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

შემოსავალი. ამრიგად, როდესაც შემოსავალი იზრდება M0- დან M1- მდე,

ბიუჯეტის ხაზი გადადის მარჯვნივ პარალელურად. ეს ასახავს მომხმარებლის შესაძლებლობების
ზრდას, რადგან შემოსავლის გაზრდის შემდეგ უფრო მეტი საქონელი ხელმისაწვდომია, ვიდრე ადრე. ანალოგიურად, თუ შემოსავალი მცირდება M2- მდ,ე
ბMი0უ-ჯდეტანის ხაზი გადადის საწყისზე და ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა უცვლელი რჩება.

ცვლილებები ფასებში
1 0
ახლა დავუშვათ, რომ მომხმარებლის შემოსავალი ფიქსირებული რჩება M-ზე, მაგრამ X- ის ფასი მცირდება Px- მდ ე< Px . გარდა ამისა, დავუშვათ,
კარგი Y- ის ფასი უცვლელი რჩება. ვინაიდან ბიუჯეტის ხაზის
დახრილობა მოცემულია Px /Py-ით, X- ის ფასის შემცირება ცვლის ფერდობას , რაც მას უფრო ბრტყელ ხდის ვიდრე ადრე. ვინაიდან Y საქონლის
მაქსიმალური რაოდენობა, რომლის შეძენაც შესაძლებელია არის M/Py, X საქონლის ფასის შემცირება არ ცვლის ბიუჯეტის ხაზის Y კვეთას. მაგრამ
X საქონლის მაქსიმალური რაოდენობა, რომლის შეძენაც შესაძლებელია დაბალ ფასად ( ბიუჯეტის
ხაზის X კვეთა) არის M1/,Pრx ო. მელიც მეტია M/Px- ზე 0 . ამრიგად, X საქონლის ფასის შემცირების საბოლოო

ეფექტი არის ბიუჯეტის ხაზის როტაცია საათის ისრის საწინააღმდეგოდ, როგორც სურათზე 4–6. ანალოგიურად, X პროდუქტის ფასის ზრდა იწვევს ბიუჯეტის ხაზის საათის
ისრის მიმართულებით ბრუნვას, როგორც ამას შემდეგი საჩვენებელი პრობლემა მიუთითებს.

სურათი 4–6 ი 0 1

ფასის კლება Px > Px

კარგი X-ის მ
P ბიუჯეტის ახალი ხაზი
y

საწყისი
ბიუჯეტის ხაზი

X
0 M მ
0 1
პქს
Px

დემონსტრაციის პრობლემა 4–1

მომხმარებელს აქვს საწყისი შემოსავალი $100 და ემუქრება ფასები Px = $1 და Py = $5. დახატეთ ბიუჯეტის
1
ხაზი და აჩვენეთ, როგორ იცვლება ის, როდესაც X- ის ფასი იზრდება Px- მდე =

პასუხი:

თავდაპირველად, თუ მომხმარებელი მთელ თავის შემოსავალს ხარჯავს X-ზე, მას შეუძლია შეიძინოს M/Px
= 100/1 = X-ის 100 ერთეული. ეს არის საწყისი ბიუჯეტის ხაზის ჰორიზონტალური კვეთა სურათზე 4–7. თუ
მომხმარებელი მთელ თავის შემოსავალს ხარჯავს Y-ზე, მას შეუძლია შეიძინოს M/Py = 100/5 = 20 ერთეული Y. ეს არის საწყისი ბიუჯეტის ხაზის ვერტიკალური კვეთა.
საწყისი ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა არის Px /Py
= 1/5.
როდესაც X საქონლის ფასი იზრდება 5-მდე, X- ის მაქსიმალური რაოდენობა, რომელიც მომხმარებელს შეუძლია შეიძინოს, მცირდება M/Px = 100/5 = 20 ერთეული
X-მდე. ეს არის ახალი ბიუჯეტის ხაზის
ჰორიზონტალური კვეთა სურათზე 4–7. . თუ მომხმარებელი მთელ თავის შემოსავალს ხარჯავს Y კარგზე, მას
შეუძლია შეიძინოს M/Py = 100/5 = 20 ერთეული Y. ამრიგად, ბიუჯეტის ხაზის ვერტიკალური კვეთა უცვლელი
1
რჩება; დახრილო/ბPაy ი=ცვლ5/ე5ბ=ა -P1x.-მდე
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 111

სურათი 4–7
კარგი X-ის ფასის ზრდა

ბიუჯეტის ახალი
ხაზი

20
საწყისი ბიუჯეტის ხაზი

X
0 20 100

სამომხმარებლო წონასწორობა
მომხმარებლის მიზანია აირჩიოს მოხმარების ნაკრები, რომელიც მაქსიმალურად გაზრდის მის სარგებლიანობას ან კმაყოფილებას. დეფიციტი რომ არ არსებობდეს, მეტი-უკეთესი თვისება გულისხმობს
იმას, რომ მომხმარებელს სურს მოიხმაროს შეკვრა, რომელიც შეიცავს უსასრულო რაოდენობის საქონელს. თუმცა, სიმცირის ერთ-ერთი მინიშნება არის ის, რომ მომხმარებელმა უნდა
აირჩიოს პაკეტი, რომელიც დევს ბიუჯეტის ნაკრების შიგნით, ანუ ხელმისაწვდომი პაკეტი. მოდით გავაერთიანოთ სამომხმარებლო პრეფერენციების ჩვენი თეორია შეზღუდვების ანალიზთან,
რათა დავინახოთ, როგორ აპირებს მომხმარებელი აირჩიოს საუკეთესო ხელმისაწვდომ პაკეტს.
განვიხილოთ შეკვრა, როგორიცაა A სურათზე 4–8. X და Y საქონლის ეს კომბინაცია დევს ბიუჯეტის ხაზში, ამიტომ A პაკეტის ღირებულება მთლიანად ამოწურავს
მომხმარებლის შემოსავალს. ბიუჯეტის ხაზის შესაბამისი შემოსავლისა და ფასების გათვალისწინებით, შეუძლია თუ არა მომხმარებელს უკეთესის გაკეთება, ანუ შეუძლია თუ არა მომხმარებელს
მიაღწიოს უფრო მაღალი გულგრილობის მრუდს? ცხადია, თუ მომხმარებელი მოიხმარდა B პაკეტს A-ს ნაცვლად , ის უკეთესი იქნებოდა, რადგან ინდიფერენტულობის მრუდი B- დან
მაღლა დგას A-ს ზემოთ. უფრო მეტიც, B პაკეტი დევს ბიუჯეტის ხაზზე და, შესაბამისად, ხელმისაწვდომია.
მოკლედ, მომხმარებლისთვის არაეფექტურია A პაკეტის მოხმარება, რადგან B პაკეტი ხელმისაწვდომია და იძლევა
კეთილდღეობის უფრო მაღალ დონეს.
არის თუ არა პაკეტი B ოპტიმალური? პასუხი არის არა. პაკეტი B ამოწურავს მომხმარებლის ბიუჯეტს, მაგრამ არის კიდევ ერთი ხელმისაწვდომი პაკეტი, რომელიც კიდევ უკეთესია:
პაკეტი C. გაითვალისწინეთ, რომ არის პაკეტები,
როგორიცაა D, რომლებსაც მომხმარებელი ურჩევნია C პაკეტზე მეტი, მაგრამ ეს პაკეტები არ არის ხელმისაწვდომი. ამრიგად, ჩვენ ვამბობთ, რომ დლე C წარმოადგენს
მომხმარებლის წონასწორობის არჩევანს. ტერმინი წონასწორობა
აღნიშნავს იმ ფაქტს, რომ მომხმარებელს არ აქვს სტიმული გადავიდეს სხვა ხელმისაწვდომ პაკეტზე, მას შემდეგ რაც ამ პუნქტს მიაღწევს.

ი
სურათი 4–8
სამომხმარებლო წონასწორობა

ბ მომხმარებელი
C წონასწორობა

X
0
Machine Translated by
112
თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

სამომხმარებლო წონასწორობა
სამომხმარებლო წონასწორობის მნიშვნელოვანი თვისებაა ის, რომ წონასწორობის მოხმარების პაკეტში, ინდიფერენტულობის მრუდის დახრილობა უდრის ბიუჯეტის ხაზის დახრილობას.
წონასწორული მოხმარების პაკეტი
არის ხელმისაწვდომი პაკეტი, შეგახსენებთ, რომ ინდიფერენტულობის მრუდის დახრილობის აბსოლუტურ მნიშვნელობას ეწოდება ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი და ბიუჯეტის ხაზის
რომელიც ყველაზე დიდ კმაყოფილებას დახრილობა მოცემულია Px /Py-ით, ჩვენ ვხედავთ, რომ სამომხმარებლო წონასწორობის წერტილში,
იძლევა
მომხმარებელი.
პქს
MRS =
პი

თუ ეს პირობა არ არსებობდა, პერსონალური კურსი, რომლითაც მომხმარებელს სურს ჩაანაცვლოს X და Y საქონელს შორის , განსხვავდებოდა საბაზრო კურსისგან, რომლითაც
მას შეუძლია ჩაანაცვლოს საქონელს შორის. მაგალითად, A წერტილში 4-8 ნახატზე, ინდიფერენტულობის მრუდის დახრილობა უფრო ციცაბოა, ვიდრე ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა. ეს
ნიშნავს, რომ მომხმარებელი მზად არის დათმოს მეტი Y კარგი პროდუქტის X- ის დამატებითი ერთეულის მისაღებად, ვიდრე რეალურად უნდა დათმოს, საბაზრო ფასებზე დაყრდნობით.
შესაბამისად, მომხმარებლის ინტერესებშია მოიხმაროს ნაკლები Y და მეტი X საქონელი. ეს ჩანაცვლება გრძელდება მანამ, სანამ მომხმარებელი საბოლოოდ არ მოხვდება ისეთ
წერტილში, როგორიც არის C ნახაზი 4–8, სადაც MRS უდრის ფასების თანაფარდობას. .

შედარებითი სტატიკა

ფასების ცვლილებები და მომხმარებელთა ქცევა

საქონლის ფასის ცვლილება გამოიწვევს წონასწორული მოხმარების პაკეტის ცვლილებას.
ამის სანახავად, გავიხსენოთ, რომ X პროდუქტის ფასის შემცირება იწვევს ბიუჯეტის ხაზის საათის ისრის საწინააღმდეგო როტაციას. ამრიგად, თუ მომხმარებელი თავდაპირველად

წონა სწორობაშია A წერტილში 4–9 ნახატზე, როდესაც X- ის

1
ფასი ეცემა Px- მდე. , მისი შესაძლებლობების ნაკრები ფართოვდება. ამ
ახალი შესაძლებლობების გათვალისწინებით, მომხმარებელს შეუძლია მიაღწიოს კმაყოფილების უფრო მაღალ დონეს. ეს ილუსტრირებულია, როგორც მოძრაობა ახალ
წონასწორობის წერტილამდე, B, სურათზე 4–9.
ზუსტად სად არის ახალი წონასწორობის წერტილი ახალი ბიუჯეტის ხაზის გასწვრივ ფასის ცვლილების შემდეგ, დამოკიდებულია მომხმარებელთა პრეფერენციებზე. შესაბამისად,
სასარგებლოა გავიხსენოთ შემცვლელების და შემავსებლების განმარტებები, რომლებიც წარმოდგენილი იყო მე-2 თავში.

სურათი 4–9 ი

ცვლილება მომხმარებელში
0
წონასწორობა ა მ Px 1< Px
ფასის შემცირება პი მე

კარგი X (გაითვალისწინეთ, რომ კარგი Y

არის X-ის შემცვლელი.) II

ა
Y0
ბ
Y1

X
0 X0 M X1 მ1
0
Px Px
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 113

INSIDE BUSINESS 4–3

ფასების ცვლილებები და ინვენტარის მართვა მულტიპროდუქტიული ფირმებისთვის

ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება, რომელიც მენეჯერმა უნდა მიიღოს, არის ის, თუ რამდენი
პროდუქტის ფასის შემცირების უფრო დახვეწილი ასპექტი არის მისი გავლენა შემცვლელ საქონელზე მოთხოვნაზე
ინვენტარი უნდა ჰქონდეს ხელთ. ძალიან მცირე ინვენტარი ნიშნავს პროდუქციის არასაკმარის რაოდენობას
და ოპტიმალურ მარაგებზე. თუ საცალო ვაჭრობა ყიდის ბევრ პროდუქტს და ზოგიერთი პროდუქტი არის
მომხმარებელთა მოთხოვნილების დასაკმაყოფილებლად, ამ შემთხვევაში თქვენი კლიენტები შეიძლება სხვა
შემცვლელი, ერთი პროდუქტის ფასის შემცირება გამოიწვევს ამ შემცვლელი საქონლის საცალო გაყიდვების შემცირებას.
მაღაზიაში მოხვდნენ. ინვენტარის პოტენციური ღირებულება არის დაკარგული პროცენტი,
მაგალითად, როდესაც Xbox One სათამაშო კონსოლების ფასი მცირდება, Xbox One-ის
რომელიც შეიძლება მიიღოთ ინვენტარში დაკავშირებულ ფულზე, შენახვის ხარკჯოენბსზოე ლდაებაი.შს. მოხმარება იზრდება, როგორც ფასის შემცირების პირდაპირი
მარაგების მენეჯმენტის განხორციელებისას ეფექტური მენეჯერი ცნობს მაღაზიაში არსებულ პროდუქტებს შორის
შედეგი. თუმცა, გაითვალისწინეთ, რომ PlayStation4 სათამაშო კონსოლების მსგავსი შემცვლელების მოხმარება
არსებულ ურთიერთობას და ერთი პროდუქტის ფასის ცვლილების გავლენას სხვა პროდუქტების საჭირო
შემცირდება Xbox One სათამაშო კონსოლების ფასის შემცირების შედეგად. თუ მენეჯერი არ ითვალისწინებს ფასის შემცირების
მარაგებზე. მაგალითად, ვიდეო თამაშის კონსოლების ფასის კლება არა მხოლოდ ზრდის სათამაშო კონსოლებზე
გავლენას შემცვლელი საქონლის მოხმარებაზე, მას სავარაუდოდ დაემუქრება PlayStation4 კონსოლების მარაგების
მოთხოვნილ რაოდენობას, არამედ ზრდის მოთხოვნას ვიდეო თამაშებზე, რომლებიც დამატებითი საქონელია. ეს შედეგი
დაგროვება, როდესაც Xbox One სათამაშო კონსოლების ფასი შემცირდება.
აშკარა გავლენას ახდენს ინვენტარის მენეჯმენტზე.

პირველი, X და Y საქონელს უწოდებენ შემცვლელებს , თუ X- ის ფასის ზრდა (კლება) იწვევს Y-ის მოხმარების ზრდას (კლებას). მომხმარებელთა უმეტესობა კოკასა და პეპსის
შემცვლელად მიიჩნევს. პეპსის ფასი რომ გაიზარდოს, ადამიანების უმეტესობა უფრო მეტ კოკას მოიხმარს.
თუ X და Y საქონელი შემცვლელია, X- ის ფასის შემცირებამ მიიყვანა მომხმარებელი სურათზე 4–9 A წერტილიდან გადავიდეს ისეთ წერტილამდე, როგორიც არის B, სადაც Y
ნაკლები მოიხმარება ვიდრე A წერტილში.
მეორე, X და Y საქონელს უწოდებენ კომპლემენტებს , თუ X საქონლის ფასის მატება (კლება) იწვევს Y-ს მოხმარების შემცირებას (მატებას) . ლუდი და პრეზელი დამატებითი საქონლის
მაგალითია. თუ ლუდის ფასი გაიზრდებოდა, ლუდის მომხმარებელთა უმეტესობა შეამცირებდა პრეცელის მოხმარებას. როდესაც X და Y საქონელი ავსებს, X- ის ფასის შემცირებამ მიიყვანა
მომხმარებელი სურათზე 4–10 A წერტილიდან გადავიდეს ისეთ წერტილამდე, როგორიცაა B, სადაც უფრო მეტი Y მოიხმარება, ვიდრე ადრე.

მ 1
Px >
სურათი 4–10
როცა სიკეთის ფასი
2
Px X Falls, დამატებითი სიკეთის მოხმარება
პი Y ამოდის

ბ
Y2
Y1 ა

X
0 X1 M მ
2
Px
X2
1
Px
Machine Translated by
114 თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

მენეჯერული პერსპექტივიდან, მთავარია აღინიშნოს, რომ ფასების ცვლილება გავლენას ახდენს საბაზრო განაკვეთზე, რომლითაც მომხმარებელს შეუძლია ჩაანაცვლოს სხვადასხვა საქონელს შორის.
შესაბამისად, ფასების ცვლილება მომხმარებელთა ქცევას შეცვლის. ფასების ცვლილებები შეიძლება მოხდეს თქვენი კომპანიის შიგნით განახლებული ფასების სტრატეგიების გამო . ან ისინი შეიძლება წარმოიშვას ფასების
ცვლილების გამო, რომლებიც განხორციელდა კონკურენტების ან ფირმების მიერ სხვა ინდუსტრიებში. საბოლოო ჯამში, ფასების ცვლილებები ცვლის მომხმარებელთა სტიმულს სხვადასხვა საქონლის შესაძენად, რითაც
ცვლის მათ მიერ შეძენილ საქონელს წონასწორობაში.
ინდიფერენტულობის მრუდის ანალიზის უპირველესი უპირატესობა ის არის, რომ ის მენეჯერს საშუალებას აძლევს დაინახოს, თუ როგორ მოქმედებს ფასების ცვლილებები იმ საქონლის ნარევზე, რომელსაც
მომხმარებლები ყიდულობენ წონასწორობაში. როგორც ქვემოთ დავინახავთ, ინდიფერენტულობის მრუდის ანალიზი ასევე გვაძლევს საშუალებას დავინახოთ, თუ როგორ მოქმედებს შემოსავლის ცვლილებები
მომხმარებელთა შეძენილი საქონლის კომბინაციაზე.

შემოსავლის ცვლილებები და მომხმარებელთა ქცევა

შემოსავლის ცვლილება ასევე გამოიწვევს მომხმარებელთა მოხმარების მოდელის ცვლილებას.

მიზეზი არის ის, რომ შემოსავალში ცვლილებები ან აფართოებს ან ამცირებს მომხმარებლის ბიუჯეტის შეზღუდვას და, შესაბამისად, მომხმარებელი ოპტიმალურად მიიჩნევს ახალი წონასწორობის
ნაკრების არჩევას.
მაგალითად, ვივარაუდოთ, რომ მომხმარებელი თავდაპირველად წონასწორობაშია A წერტილში, სურათზე 4–11. ახლა დავუშვათ, რომ მომხმარებლის შემოსავალი
იზრდება M1- მდე ისე, რომ მისი ბიუჯეტის ხაზი გადაინაცვლებს.
ცხადია, მომხმარებელს შეუძლია მიაღწიოს კმაყოფილების უფრო მაღალ დონეს, ვიდრე ადრე. ეს კონკრეტული მომხმარებელი თვლის, რომ მის ინტერესშია B პაკეტის არჩევა სურათზე 4–11, სადაც
ინდიფერენტულობის მრუდი B წერტილის გავლით შეესაბამება ბიუჯეტის ახალ ხაზს.
როგორც ფასის ცვლილების შემთხვევაში, ახალი წონასწორობის წერტილის ზუსტი მდებარეობა დამოკიდებული იქნება მომხმარებლის პრეფერენციებზე. მოდით ახლა მიმოვიხილოთ ნორმალური და
არასრულფასოვანი საქონლის ჩვენი განმარტებები.

გავიხსენოთ, რომ კარგი X არის ნორმალური საქონელი , თუ შემოსავლის ზრდა (შემცირება) იწვევს X-ის მოხმარების ზრდას (კლებას). ჩვეულებრივ საქონელს მიეკუთვნება ისეთ საქონელს, როგორიცაა სტეიკი,
ავიახაზები და დიზაინერული ჯინსები. როგორც შემოსავალი იზრდება, მომხმარებლები ჩვეულებრივ ყიდულობენ ამ საქონელს. შენიშვნა დიაგრამა 4–11-ზე, რომ X და Y საქონლის მოხმარება გაიზარდა
სამომხმარებლო შემოსავლის ზრდის გამო. ამრიგად, მომხმარებელი X და Y- ს ჩვეულებრივ საქონელად მიიჩნევს.

შეგახსენებთ, რომ X კარგი პროდუქტია , თუ შემოსავლის ზრდა (შემცირება) იწვევს X-ის მოხმარების შემცირებას (მატებას). ბოლონია, ავტობუსით მგზავრობა და ზოგადი ჯინსი დაბალი ხარისხის საქონლის მაგალითებია
. როგორც შემოსავალი იზრდება, მომხმარებლები ჩვეულებრივ მოიხმარენ ნაკლებ ამ საქონელსა და მომსახურებას. მნიშვნელოვანია გავიმეორო, რომ საქონლის არასრულფასოვნების მოწოდებით არ ვგულისხმობთ, რომ ისინი
უხარისხოა; ეს არის უბრალოდ ტერმინი, რომელიც გამოიყენება იმ პროდუქტების განსაზღვრისთვის, რომლებიც მომხმარებლები ყიდულობენ ნაკლებად, როდესაც მათი შემოსავალი იზრდება.

სურათი 4–11 ი
ზრდა M1 M1> M0
შემოსავალი იზრდება
პი
მოხმარება ნორმალური
საქონელი M0
პი ბ

X
0 M0 M1
Px Px
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 115

INSIDE BUSINESS 4–4

შემოსავლის ეფექტები და ბიზნეს ციკლი

ფირმის მართვისას მნიშვნელოვანი საკითხია ფასების ცვლილების გავლენა ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნაზე.
ნორმალურ საქონელზე მოთხოვნის შემცირება. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ პროდუქტების ოპტიმალური ნაზავი გულისხმობს
დავუშვათ, რომ თქვენ ხართ ფირმის მენეჯერი, რომელიც ყიდის პროდუქტს, რომელიც არის ნორმალური პროდუქტი
ნორმალური და არასრულფასოვანი საქონლის 50-50 ნაზავს; მართლაც, ოპტიმალური ნაზავი დამოკიდებული იქნება
და განიხილავს თქვენი პროდუქციის ხაზის გაფართოებას სხვა საქონლის ჩათვლით . არსებობს რამდენიმე რამ, რისი
თქვენს რისკზე. ანალიზი ვარაუდობს, რომ გურმანული საკვების მაღაზიის გამართვა, სავარაუდოდ, უფრო მაღალი რისკის
გათვალისწინებაც გსურთ თქვენი გადაწყვეტილების მიღებისას. ვინაიდან თქვენი პროდუქტი ჩვეულებრივი საქონელია, თქვენ
შემცველია, ვიდრე სუპერმარკეტის მართვა. კერძოდ, გურმანების მაღაზიები ყიდიან თითქმის ექსკლუზიურად ნორმალურ
უფრო მეტს გაყიდით მას, როცა ეკონომიკა ყვავის (მომხმარებლის შემოსავალი მაღალია), ვიდრე მაშინ, როცა რთული
საქონელს, ხოლო სუპერმარკეტებს აქვთ ნორმალური და არასრულფასოვანი საქონლის უფრო
დროა (შემოსავლები დაბალია). თქვენი პროდუქტი ციკლური პროდუქტია, ანუ გაყიდვები პირდაპირ იცვლება
„დაბალანსებული პორტფელი“. ეს განმარტავს, თუ რატომ, რეცესიის დროს, ბევრი გურმანული მაღაზია იშლება, ხოლო
ეკონომიკის მიხედვით. ეს ინფორმაცია შეიძლება სასარგებლო იყოს
სუპერმარკეტები არა.
თქვენთვის, როდესაც განიხილავთ ალტერნატიულ პროდუქტებს თქვენს მაღაზიაში შეასსაეტვაენსაადს.არგებლოა შემოსავლის ეფექტის სიდიდის ცოდნა
თუ თქვენ გააფართოვებთ თქვენს შეთავაზებებს უფრო ნორმალურ საქონელზე, თქვენ გააგრძელებთ ოპერაციას,
მარკეტინგული კამპანიის შემუშავებისას. თუ პროდუქტი ნორმალური პროდუქტია, სავარაუდოდ, ფირმის ინტერესებში შედის
რომელიც უფრო მეტს ყიდის ეკონომიკური ბუმის დროს, ვიდრე რეცესიის დროს. მაგრამ თუ თქვენ ჩართავთ თქვენს
სარეკლამო
საქმიანობაში რამდენიმე არასრულფასოვან საქონელს, ამ პროდუქტებზე მოთხოვნა გაიზრდება ცუდ ეკონომიკურ
კამპანიები უფრო მაღალი შემოსავლის მქონე პირების მიმართ. ეს ფაქტორები გასათვალისწინებელია, როდესაც აფერხებს
პერიოდში (როდესაც შემოსავალი დაბალია) და შესაძლოა კომპენსირდება
მაინინგი, რომელიც ჟურნალები, სატელევიზიო შოუები და ვებსაიტები საუკეთესო საშუალებაა სარეკლამო შეტყობინებებისთვის.

დიაგრამა 4–12 ასახავს შემოსავლის ზრდის ეფექტს იმ შემთხვევისთვის, როდესაც X კარგი პროდუქტი არის არასრულფასოვანი საქონელი. როდესაც შემოსავალი იზრდება, მომხმარებელი
გადადის A წერტილიდან B წერტილამდე, რათა მაქსიმალურად გაზარდოს მისი კმაყოფილება უმაღლესი შემოსავლის გათვალისწინებით. ვინაიდან B წერტილში მომხმარებელი მოიხმარს უფრო მეტ
პროდუქტს Y ვიდრე A წერტილში, ჩვენ ვიცით, რომ კარგი Y არის ნორმალური საქონელი. თუმცა, გაითვალისწინეთ, რომ B წერტილში X- ზე ნაკლები საქონელი მოიხმარება, ვიდრე A წერტილში, ასე რომ,
ჩვენ ვიცით, რომ მომხმარებელი X განიხილავს როგორც დაბალ საქონელს.

ი
სურათი 4–12
M1 შემოსავლის ზრდა
პი ამცირებს
M1>M0
კარგი X-ის წონასწორული მოხმარება -
M 0 არასრულფასოვანი კარგი
პი ბ
Y 1
II

ა
Y 0

X
მე

0 X1 X0 M0 M1
Px Px
Machine Translated by
116
ჩანაცვლების ეფექტი
მოძრაობა მოცემული გულგრილობის მრუდის
გასწვრივ, რომელიც გამოწვეულია
საქონლის ფარდობითი ფასების ცვლილება,
რეალური შემოსავალი მუდმივი.
სურათი 4–13
ფასის ზრდა
კარგი X-ს მივყავართ ა
ჩანაცვლების ეფექტი
(A-დან B) და შემოსავალი
ეფექტი (B-დან C)
თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია
ჩანაცვლება და შემოსავლის ეფექტები
ჩვენ შეგვიძლია გავაერთიანოთ ფასებისა და შემოსავლის ცვლილებების ჩვენი ანალიზი, რათა უკეთ გავიგოთ ფასების ცვლილების ეფექტი მომხმარებელთა ქცევაზე. დავუშვათ, რომ
მომხმარებელი თავდაპირველად წონასწორობაშია A წერტილში ნახაზი 4–13, F და G წერტილების დამაკავშირებელი ბიუჯეტის ხაზის გასწვრივ. დავუშვათ, კარგი X- ის ფასი
იზრდება ისე, რომ ბიუჯეტის ხაზი ბრუნავს საათის ისრის მიმართულებით და ხდება F და H წერტილების დამაკავშირებელი ბიუჯეტის ხაზი. ამ ცვლილებასთან დაკავშირებით ორი
რამ უნდა შეამჩნიოთ. ჯერ ერთი, რამდენადაც ბიუჯეტის დაწესება უფრო მცირეა ფასის ზრდის გამო, ფასის გაზრდის შემდეგ მომხმარებელი უარეს მდგომარეობაში იქნება. უფრო
დაბალი „რეალური შემოსავალი“ მიიღწევა, რადგან დაბალი ინდიფერენტულობის მრუდი არის ყველაფერი, რისი მიღწევაც შესაძლებელია ფასის ზრდის შემდეგ. მეორე, X საქონლის
ფასის ზრდა იწვევს ბიუჯეტის ხაზს უფრო ციცაბო დახრილობით, რაც ასახავს ორ საქონელს შორის ჩანაცვლების მაღალ საბაზრო მაჩვენებელს. ეს ორი ფაქტორი აიძულებს
მომხმარებელს გადავიდეს საწყისი სამომხმარებლო წონასწორობიდან (პუნქტი A) ახალ წონასწორობაზე (პუნქტი C) სურათზე 4–13.
სასარგებლოა ფასის ცვლილების ორი ეფექტის იზოლირება, რათა დავინახოთ, როგორ ცვლის თითოეული ეფექტი ინდივიდუალურად მომხმარებლის არჩევანს. კერძოდ,
ამ მომენტისთვის უგულებელყოთ ის ფაქტი, რომ ფასების ზრდა იწვევს ინდიფერენტულობის დაბალ მრუდს. დავუშვათ, რომ ფასის გაზრდის შემდეგ მომხმარებელს ეძლევა საკმარისი
შემოსავალი, რათა მიაღწიოს J და I წერტილების დამაკავშირებელ საბიუჯეტო ხაზს სურათზე 4–13. ბიუჯეტის ამ ხაზს აქვს იგივე დახრილობა, როგორც ბიუჯეტის ხაზი FH, მაგრამ
ის გულისხმობს უფრო მაღალ შემოსავალს, ვიდრე ბიუჯეტის ხაზი FH. ამ საბიუჯეტო ხაზის გათვალისწინებით, მომხმარებელი მიაღწევს წონასწორობას B წერტილში, სადაც X საქონლის
ნაკლები მოხმარება ხდება, ვიდრე საწყის სიტუაციაში, A წერტილში. მოძრაობას A-დან B-მდე ეწოდება ჩანაცვლების ეფექტი; ის ასახავს, თუ როგორ რეაგირებს
მომხმარებელი ჩანაცვლების სხვადასხვა საბაზრო მაჩვენებელზე. ჩანაცვლების ეფექტი არის განსხვავება X0 Xm სურათზე 4–13. მნიშვნელოვანია, რომ მოძრაობა A-დან B-მდე ტოვებს
მომხმარებელს იმავე გულგრილობის მრუდზე, ამიტომ X
საქონლის მოხმარების შემცირება, რომელიც გულისხმობს ამ მოძრაობას, ასახავს მომხმარებლის ჩანაცვლების მაღალ საბაზრო მაჩვენებელს და არა შემცირებულ „რეალურ
შემოსავალს“.
ფასის ზრდისას მომხმარებელი რეალურად არ აწყდება ბიუჯეტის ხაზის JI-ს, არამედ აწყდება ბიუჯეტის ხაზს FH. მოდით, ახლა დავიბრუნოთ შემოსავალი, რომელიც
მომხმარებელს მივეცით ფასის ზრდის საკომპენსაციოდ. როდესაც ეს შემოსავალი უკან არის აღებული, ბიუჯეტის ხაზი გადადის JI-დან FH-ზე. ბიუჯეტის ხაზის ეს ცვლილება
ასახავს მხოლოდ შემოსავლის შემცირებას; ბიუჯეტის ფერდობები
ი
ჯ
ფ
ბ
C
ა
ჰ
X
0 X1 Xm X0 მე გ
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
117

ხაზები JI და FH იდენტურია. ამრიგად, B-დან C-მდე მოძრაობას შემოსავლის ეფექტი ეწოდება .

შემოსავლის ეფექტი მოძრაობა ერთი
შემოსავლის ეფექტი არის განსხვავება Xm X1 სურათზე 4–13; ეს ასახავს იმ ფაქტს, რომ როდესაც ფასი იზრდება, მომხმარებლის გულგრილობის მრუდიდან მეორეზე,
„რეალური შემოსავალი“ ეცემა. ვინაიდან კარგი X არის ნორმალური საქონელი სურათზე 4–13, შემოსავლის შემცირება იწვევს X- ის მოხმარების შემდგომ შემცირებას. რომელიც

ამრიგად, ფასის ზრდის მთლიანი ეფექტი შედგება ჩანაცვლებისა და შემოსავლის ეფექტებისგან. გამოწვეულია ფასის ცვლილებით გამოწვეული
რეალური შემოსავლის ცვლილების შედეგა
ჩანაცვლების ეფექტი ასახავს მოძრაობას ინდიფერენტულობის მრუდის გასწვრივ, რითაც იზოლირებულია ფასის ფარდობითი ცვლილების ეფექტი მოხმარებაზე. შემოსავლის ეფექტი წარმოიქმნება ბიუჯეტის ხაზის
პარალელური ცვლის შედეგად; ამრიგად, ის იზოლირებს შემცირებული „რეალური შემოსავლის“ ეფექტს მოხმარებაზე და წარმოდგენილია მოძრაობით B-დან C-მდე. ფასის ზრდის მთლიანი ეფექტი, რასაც ჩვენ
ვაკვირდებით ბაზარზე, არის მოძრაობა A-დან C-მდე. სამომხმარებლო ქცევის ცვლილების მთლიანი ეფექტი გამოწვეულია არა მხოლოდ X საქონლის უფრო მაღალი ფარდობითი ფასის ეფექტით
(გადაადგილება A-დან B- მდე), არამედ მომხმარებლის შემცირებული რეალური შემოსავლით (მოძრაობა B-დან C-მდე).
არჩევანი მომხმარებლების მიერ
ყიდე ერთი მიიღე მეორე საჩუქრად
ძალიან პოპულარული გაყიდვების ტექნიკა პიცის რესტორნებში არის შემდეგი გარიგების შეთავაზება:
ინდიფერენტულობის აპლიკაციები მრუდის ანალიზი
იყიდეთ ერთი დიდი პიცა, მიიღეთ ერთი დიდი პიცა უფასოდ (შეზღუდეთ ერთი უფასო პიცა თითო მომხმარებელს).

მაცდურია დავასკვნათ, რომ ეს არის უბრალოდ პიცის ფასის 50 პროცენტით შემცირება ისე, რომ ბიუჯეტის ხაზი ბრუნავს ისე, როგორც ეს ხდება ნებისმიერი ფასის კლების შემთ
ამცირებს მხოლოდ მეორე შეძენილი ერთეულის ფასს (ფაქტობრივად , მეორე დიდი პიცის ფასს ნულამდე ამცირებს ). შეთავაზება არ
ცვლის ერთ პიცაზე და ორ პიცაზე ზევით ერთეულების ფასს.

„ იყიდე ერთი, მიიღე ერთი უფასოდ“ მარკეტინგული სქემა ჩვენს ჩარჩოებში საკმაოდ მარტივია გასაანალიზებელი. სურათზე 4–14, მომხმარებელი თავდაპირველად ხვდება A და B წ
წყვეტს, რომ ასეა. უმჯობესია იყიდოთ პატარა პიცა დიდის ნაცვლად. წერტილი D წარმოადგენს

სხვა
საქონელი
(Y)
სურათი 4–14
იყიდე ერთი, მიიღე ერთი უფასოდ
პიცას გარიგება
ა

C
ე

პიცა
1 (X)
1 2 ბ ფ
2
Machine Translated by
118

თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

წერტილი, როდესაც ის ყიდულობს ერთ დიდ პიცას, მაგრამ, როგორც ვხედავთ, მომხმარებელი ურჩევნია შეკვრა C შეფუთვას D, რადგან ის დევს უფრო მაღალ გულგრილობის
მრუდზე.
როდესაც მომხმარებელს სთავაზობენ „იყიდე ერთი, მიიღე ერთი უფასო“ გარიგება, მისი ბიუჯეტის ხაზი ხდება ADEF. მიზეზი შემდეგია: თუ ის იყიდის ერთზე ნაკლებ დიდ პიცას, ის
არ მიიღებს გარიგებას და მისი ბიუჯეტის ხაზი ერთი პიცის მარცხნივ რჩება ისეთი, როგორიც იყო, კერძოდ AD. მაგრამ თუ ის ერთ დიდ პიცას იყიდის, მეორეს უფასოდ მიიღებს. ამ
შემთხვევაში, ბიუჯეტის ხაზი ხდება DEF, როგორც კი იგი ყიდულობს ერთ პიცას. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, პიცის ფასი ნულის ტოლია ერთ და ორ დიდ პიცას შორის. ეს
გულისხმობს, რომ პიცის ბიუჯეტის ხაზი ჰორიზონტალურია ერთ და ორ ერთეულს შორის (გავიხსენოთ, რომ ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა არის Px /Py და ამ
ერთეულებისთვის Px არის ნული). თუ მომხმარებელს სურს მოიხმაროს ორზე მეტი დიდი პიცა, მან უნდა იყიდოს ისინი რეგულარულ ფასებში.
მაგრამ გაითვალისწინეთ, რომ თუ იგი მთელ თავის შემოსავალს დახარჯავდა პიცაზე, მას შეეძლო უფრო მეტის ყიდვა, ვიდრე აქამდე შეეძლო (რადგან ერთ-ერთი პიცა უფასოა).
ამრიგად, ორ ერთეულზე მეტი პიცისთვის, ბიუჯეტის შეზღუდვა არის E და F წერტილების დამაკავშირებელი ხაზი. გარიგების შეთავაზების შემდეგ, შესაძლებლობების ნაკრები იზრდება.
სინამდვილეში, პაკეტი E ახლა ხელმისაწვდომი პაკეტია. უფრო მეტიც, ცხადია, რომ E შეკვრა უპირატესობას ანიჭებს C პაკეტს და მომხმარებლის ოპტიმალური არჩევანია E-ს
მოხმარება, როგორც 4–14 სურათზე.
გაყიდვების ტექნიკამ აიძულა მომხმარებელი შეიძინოს მეტი პიცა, ვიდრე სხვაგვარად იქნებოდა.

ფულადი საჩუქრები, ნატურალური საჩუქრები და სასაჩუქრე სერთიფიკატები

სიკვდილთან და გადასახადებთან ერთად, შობის შემდეგ თანხის დაბრუნების განყოფილებებში ხაზები ცხოვრების უსიამოვნო, მაგრამ აუცილებელი ასპექტია. იმის გასაგებად, თუ
რატომ და რომ შეძლოთ პრობლემის პოტენციური გადაწყვეტა, განიხილეთ შემდეგი ამბავი.
ერთ საშობაო დილას მომხმარებელი, სახელად სემი, წონასწორობაშია, მოიხმარს A შეკვრას, როგორც სურათზე 4–15. ის ხსნის შეფუთვას და მისდა გასაკვირად, მასში
არის 10 დოლარიანი ხილის ნამცხვარი (კარგი X). ის იღიმება
და დეიდა სარას ეუბნება, რომ ყოველთვის სურდა ხილის ნამცხვარი. გრაფიკულად, როდესაც სემი იღებს საჩუქარს, მისი შესაძლებლობების ნაკრები ფართოვდება და მოიცავს B
წერტილს სურათზე 4–15. პაკეტი B ჰგავს A შეკვრას, გარდა იმისა, რომ მას აქვს კიდევ ერთი ხილის ნამცხვარი (კარგი X), ვიდრე პაკეტი A. ამ ახალი შესაძლებლობების ნაკრების
გათვალისწინებით, სემი საჩუქრის მიღების შემდეგ გადადის უფრო მაღალ გულგრილობის მრუდზე B წერტილის გავლით.

სურათი 4–15 ი
ფულადი საჩუქარი უფრო მაღალია სასარგებლო
ბიუჯეტი
ვიდრე თვითნაკეთი
ხაზი 10$ ნაღდი
საჩუქარი
საჩუქრით

M +
$10
პი

მ
პი
C

ა ბ

ბიუჯეტი
ხაზი საჩუქარი 10
დოლარის ღირებულების X
საჩუქრის წინ
X
0
მ M + $10
Px Px
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
119

მიუხედავად იმისა, რომ სემს უყვარს ხილის ნამცხვარი და უკეთესია მისი მიღების შემდეგ, საჩუქარი არ არის ის, რასაც ის იყიდიდა, დეიდა სარას რომ მისცემოდა ნაღდი ფული, რომელიც
დახარჯა ხილის ტორტზე.
კონკრეტულობისთვის, დავუშვათ, ხილის ნამცხვრის ღირებულება იყო 10 დოლარი. სემს რომ მიეცათ $10 ნაღდი ფული, მისი ბიუჯეტის ხაზი გადაინაცვლებდა ძველი ბიუჯეტის ხაზის პარალელურად, მაგრამ B
წერტილის გავლით, როგორც სურათი 4–15. იმის გასაგებად, თუ რატომ, გაითვალისწინეთ, რომ როდესაც სემი იღებს დამატებით შემოსავალს, ფასები არ იცვლება, ამიტომ ბიუჯეტის ხაზის დახრილობა უცვლელია.
გაითვალისწინეთ ისიც, რომ თუ სემი ფულს კიდევ ერთი ხილის ნამცხვრის შესაძენად გამოიყენებდა, ის ზუსტად ამოწურავდა თავის შემოსავალს. ამრიგად, ნაღდი ფულის საჩუქრის შემდეგ ბიუჯეტის ხაზი უნდა
გაიაროს B წერტილი - და ფულადი საჩუქრის გათვალისწინებით, სემი მიაღწევს კმაყოფილების მაღალ დონეს C წერტილში ხილის ნამცხვრის საჩუქრთან შედარებით (პუნქტი B).

ამდენად, ფულადი საჩუქარი, როგორც წესი, უპირატესობას ანიჭებს თანაბარი ღირებულების ნატურალურ საჩუქარს, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ნატურალური საჩუქარი არის ზუსტად ის, რასაც
მომხმარებელი პირადად იყიდდა. ეს განმარტავს, თუ რატომ არის ასე დატვირთული თანხის დაბრუნების განყოფილებები საშობაო არდადეგების შემდეგ; ინდივიდები ცვლიან საჩუქრებს ნაღდი ფულით, რათა მათ
შეიძინონ სასურველი პაკეტები.
ერთი გზა მაღაზიები ცდილობენ შეამცირონ დაბრუნებული საჩუქრების რაოდენობა არის საჩუქრების სერთიფიკატების გაყიდვა. იმის გასაგებად, თუ რატომ, დავუშვათ, სემმა მიიღო საჩუქრის
სერთიფიკატი, რომელიც კარგია 10 დოლარის ღირებულების საქონელზე X მაღაზიაში, რომელიც ყიდის კარგ X-ს, 10 დოლარიანი ხილის ნამცხვრის ნაცვლად. გარდა ამისა, დავუშვათ, რომ სერთიფიკატი არ
არის კარგი მაღაზიაში Y, რომელიც ყიდის კარგ Y-ს. სასაჩუქრე მოწმობის მიღებით, სემი ვერ იყიდის იმაზე მეტ Y- ს, ვიდრე შეეძლო სერტიფიკატის მიღებამდე. მაგრამ თუ ის მთელ თავის შემოსავალს ხარჯავს კარგ
Y-ზე, მას შეუძლია შეიძინოს 10 დოლარის ღირებულების კარგი X, რადგან მას აქვს 10 დოლარის ღირებულების სერთიფიკატი X მაღაზიაში. საჩუქრის მოწმობის გამო . ფაქტობრივად, საჩუქრის სერთიფიკატი
ჰგავს ფულს, რომელიც კარგია მხოლოდ X მაღაზიაში.

გრაფიკულად, X მაღაზიაში საჩუქრის მოწმობის მიღების ეფექტი გამოსახულია სურათზე 4–16.

სწორი შავი ხაზი არის ბიუჯეტის ხაზი, სანამ სემი საჩუქრის სერთიფიკატს მიიღებს. როდესაც ის მიიღებს 10$-იანი სასაჩუქრე სერთიფიკატს, ბიუჯეტის შეზღუდვა იქცევა ლურჯ ხაზად. ფაქტობრივად, სასაჩუქრე
სერთიფიკატი მომხმარებელს საშუალებას აძლევს
$10-მდე ღირებულების X- ს, საკუთარი ფულის დახარჯვის გარეშე.

სასაჩუქრე სერტიფიკატების გავლენა მომხმარებელთა ქცევაზე, სხვა საკითხებთან ერთად, დამოკიდებულია იმაზე, არის თუ არა X საქონელი ნორმალური თუ არასრულფასოვანი საქონელი. იმისათვის,
რომ გამოვიკვლიოთ რა ემართება ქცევას, როდესაც მომხმარებელი იღებს სასაჩუქრე სერთიფიკატს, დავუშვათ, რომ მომხმარებელი თავდაპირველად წონასწორობაშია A წერტილში ნახაზი 4–16, დახარჯავს
$10 X პროდუქტზე. რა მოხდება, თუ მომხმარებელს გადაეცემა 10$-იანი სასაჩუქრე სერტიფიკატი. მხოლოდ X მაღაზიაში ნივთებისთვის? თუ ორივე X და Y ნორმალური საქონელია,
მომხმარებელი

ი
სურათი 4–16
სასაჩუქრე სერთიფიკატი მოქმედებს

მაღაზია X

M0
პი Y2

C
Y1
ა ბ
ბიუჯეტი
ხაზი $10
სასაჩუქრე სერტიფიკატი
X მაღაზიაში X

Px Px

0 X1 X2 M0 M0+ 10$
Machine Translated by
120 თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

შემოსავლის გაზრდისას მოისურვებს მეტი დახარჯოს ორივე საქონელზე. ამგვარად, თუ ორივე საქონელი ნორმალური საქონელია, მომ
საჩუქარზე.

დემონსტრაციის პრობლემა 4–2

როგორ შეიცვლება ახლახან წარმოდგენილი სასაჩუქრე სერთიფიკატების ანალიზი, თუ კარგი X იყო დაბალი საქონელი?

პასუხი:

ამ შემთხვევაში, 10$ ნაღდი ფულის ჩუქება გამოიწვევს მოძრაობას A წერტილიდან სურათი 4–17-ში D-ის მსგავს წერტილამდე, რადგან X არის არასრულფასოვანი საქონელი. თუმცა, როდესაც
არ არის ხელმისაწვდომი და ყველაზე კარგი, რაც მომხმარებელს შეუძლია გააკეთოს არის E-ს პაკეტის მოხმარება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ,
მომხმარებელს რომ მიეცა ნაღდი ფული, მისი ბიუჯეტის ხაზი გაგრძელდებოდა წერტილოვანი ხაზის გასწვრივ და წერტილი D იქნებოდა ხელმისაწვდომი პაკეტი. . ნაღდი ფულის მიცემის შემ

სურათი 4–17
აქ, ფულადი საჩუქარი შემოსავალია (კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვა 4, რომელიც გამოჩნდება ამ თავის ბოლოს, გეკითხებით, იწვევს თუ არა სასაჩუქრე სერტიფიკატი ყოველთვის
უფრო დაბალ გულგრილობამდე და უფრო მაღალ გაყიდვებამდე, ვიდრე ფულადი საჩუქარი, როდესაც საქონელი არასრულფასოვანია.)
უფრო მაღალი სარგებლიანობა ვიდრე ა

თანაბარი სასაჩუქრე სერთიფიკატი

დოლარის ღირებულება

M + $10
პი ნაღდი ფულის ექვივალენტი

მ მე ნაღდი ფული

პი
ე მე ერტიფიკატი

ეს ანალიზი ავლენს ორ მნიშვნელოვან სარგებელს ფირმისთვის, რომელიც ყიდის სასაჩუქრე სერთიფიკატებს. პირველ რიგში, როგორც მენეჯერს, შეგიძლიათ შეამციროთ დატვირთვა თქვენი თანხის
დაბრუნების განყოფილებაზე, შესთავაზეთ საჩუქრების სერთიფიკატები კლიენტებს, რომლებიც ეძებენ საჩუქრებს. ეს ეხება როგორც ნორმალურ, ასევე უხარისხო საქონელს. მეორე , თუ თქვენ ყიდით
არასრულფასოვან საქონელს, საჩუქრების მაძიებელთათვის სასაჩუქრე სერთიფიკატების მიყიდვის შეთავაზება შეიძლება გამოიწვიოს გაყიდული უფრო დიდი რაოდენობა, ვიდრე კლიენტებმა ფულადი საჩუქრების
ა
მიცემა. (ეს ვარაუდობს, რომ თქვენ არ აძლევთ უფლებას ფიზიკურ პირებს გამოისყიდონ სასაჩუქრე სერთიფიკატები ნაღდი ფულით.)

X
XP X1 M + $10
0 მ
Px Px
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 121

არჩევანი მუშებისა და მენეჯერების მიერ

აქამდე გულგრილობის მრუდების ჩვენი ანალიზი ფოკუსირებული იყო საქონლისა და მომსახურების მომხმარებელთა გადაწყვეტილებებზე. მენეჯერები და მუშები ასევე ინდივიდები არიან და, შესაბამისად, აქვთ
უპირატესობა ალტერნატივებს შორის, რომლებიც მათ წინაშე დგას. ამ განყოფილებაში ჩვენ დავინახავთ, რომ მომხმარებელთათვის ადრე შემუშავებული გულგრილობის მრუდის ანალიზი ადვილად შეიძლება
შეიცვალოს მენეჯერებისა და ფირმებში დასაქმებული სხვა პირების ქცევის გასაანალიზებლად. მე-6 თავში ჩვენ გაჩვენებთ, თუ როგორ შეიძლება გამოყენებულ იქნას მუშაკებისა და მენეჯერების ქცევის ეს
შეხედულებები ეფექტური სამუშაო კონტრაქტების შესაქმნელად.

შემოსავლის-დასვენების არჩევანის გამარტივებული მოდელი

მუშაკთა უმეტესობა განიხილავს როგორც დასვენებას, ასევე შემოსავალს, როგორც საქონელს და მათ შორის შემცვლელს მცირდება გულგრილობის მრუდის გასწვრივ. ამრიგად, ტიპიური მუშაკის
გულგრილობის მრუდს აქვს ჩვეულებრივი ფორმა 4–18 სურათზე, სადაც ჩვენ ვზომავთ დასვენების რაოდენობას, რომელიც მოიხმარს დასაქმებულს ჰორიზონტალურ ღერძზე და მუშათა შემოსავალს
ვერტიკალურ ღერძზე. გაითვალისწინეთ, რომ სანამ მუშები სარგებლობენ დასვენებით, ისინი ასევე სარგებლობენ შემოსავლით.

იმისათვის, რომ მუშები აიძულონ უარი თქვან დასვენებაზე, ფირმებმა უნდა აუნაზღაურონ ისინი. დავუშვათ, რომ ფირმა
სთავაზობს მუშაკს გადაიხადოს 10 დოლარი დასვენების ყოველ საათზე, რომელსაც თანამშრომელი უარს ამბობს (ანუ სამუშაოზე ხარჯავს). ამ შემთხვევაში, შესაძლებლობები, რაც თანამშრომლის ან მენეჯერის
წინაშე დგას, მოცემულია სწორი ხაზით სურათზე 4–18. თუ თანამშრომელი ირჩევს 24-საათიან მუშაობას, ის არ მოიხმარს თავისუფალ დროს, მაგრამ გამოიმუშავებს $10 × 24 = $240 დღეში, რაც
არის ხაზის ვერტიკალური კვეთა. თუ თანამშრომელი ირჩევს არ იმუშაოს, ის მოიხმარს 24 საათს დასვენებას, მაგრამ არ იღებს შემოსავალს. ეს არის ხაზის ჰორიზონტალური კვეთა სურათზე 4–18.

ამრიგად, მუშაკის ქცევა შეიძლება განიხილებოდეს ისევე, როგორც ჩვენ გავაანალიზეთ მომხმარებლის ქცევა. მუშაკი ცდილობს მიაღწიოს უფრო მაღალი ინდიფერენტულობის მრუდს მანამ, სანამ არ
მიაღწევს მრუდს, რომელიც ემთხვევა E წერტილში დაყენებულ შესაძლებლობას ნახატ 4–18-ზე. ამ შემთხვევაში, თანამშრომელი მოიხმარს 16 საათს დასვენებას და მუშაობს 8 საათს, რათა
დღეში სულ 80 დოლარი გამოიმუშაოს.

შემოსავალი

(თითოეულ დღეს) სურათი 4–18

შრომა-დასვენების არჩევანი

მუშა
შესაძლებლობები

$240

მუშა
წონასწორობა
$80
(8 საათი ×
ე
$10)

III
II დასვენება

(თითოეულ დღეს)

8 საათი მუშაობა მე
16 საათი დასვენება

16 24
Machine Translated by
122 თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

INSIDE BUSINESS 4–5

ნატურალური საჩუქრების "მკვდარი წონის დაკარგვა".

საჩუქრების გამცემი სასაჩუქრე მოწმობებს რეკორდული რაოდენობით მიმართავენ. ბოლო გამოკითხვამ აჩვენა, რომ ზარალი“, რომელიც საშუალოდ შეადგენს საჩუქრებზე დახარჯული თანხის 10-დან 30 პროცენტამდე.
საშობაო მყიდველების დაახლოებით 80 პროცენტი გეგმავს საჩუქრების სერთიფიკატების გაცემას . ამ სერთიფიკატების როგორც ტექსტი გვიჩვენებს, ამ მკვდარი წონის დაკარგვის თავიდან
მთლიანი დოლარის ღირებულება შეადგენს 32 მილიარდ დოლარს. რატომ არის სასაჩუქრე სერთიფიკატები
აცილების ერთ-ერთი გზა არის ნაღდი ფულის მიცემა და არა ნატურალური საჩუქრის მიცემა. სამწუხაროდ, ეს ქმნის სხვა
საჩუქრების გაცემის ასეთი პოპულარული საშუალება?
ტიპის ზარალს, როდესაც არსებობს სტიგმა, რომელიც დაკავშირებულია ნაღდი ფულის გაცემასთან:
ეკონომისტმა ერთი ახსნა შემოგვთავაზა. კოლეჯის სტუდენტების ჯგუფის მონაცემებზე დაყრდნობით, მკვლევარმა შეაფასა,
საჩუქარი არის „ფასდაკლებული“, რადგან მიმღები გრძნობს, რომ მასზე ცოტა ფიქრია. სასაჩუქრე სერთიფიკატები ბედნიერი საშუალებაა. იდეალურ
რომ ტიპიური ნატურალური საჩუქრის ფულადი ღირებულების 10-დან 30 პროცენტამდე „იკარგება“. ეს ზარალი გამოწვეულია
შემთხვევაში,
საჩუქრისთვის რეალურად გადახდილ თანხასა და მიმღების მიერ მას აფასებს შორის შეუსაბამობისგან. რეალური სამყაროს ეს
მათ შეუძლიათ აღმოფხვრას სტიგმა, რომელიც დაკავშირებულია ფულადი საჩუქრებთან და წონის დაკარგვა, რაც
მონაცემები მიუთითებს იმაზე, რომ ეს მართლაც რთულია
გამოწვეულია საჩუქრის მიცემით, რომელიც ზუსტად არ შეესაბამება მიმღების პრეფერენციებს.

აირჩიონ საჩუქარი, რომელიც ზუსტად ემთხვევა ამ მიმღების უპირატესობას. ამ მიზეზით, ნატურალური საჩუქრები ქმნის წყაროები: „Harried Shoppers მიმართავენ სასაჩუქრე სერთიფიკატებს“, New York Times, 1997 წლის 4 იანვარი;

„მკვდარ წონას ჯ. უოლდფოგელი, "შობის მკვდარი წონის დაკარგვა" ამერიკული ეკონომიკური მიმოხილვა 83, No. 5 (დეკემბერი 1993),
გვ. 1328–36; სტატისტიკა

საცალო ვაჭრობის ეროვნული ფედერაციის სასაჩუქრე ბარათების გამოკითხვისგან, 2014 წლის ნოემბერი.

ამ პრობლემის შესახებ ვიდეოს სანახავად

ეწვიეთ www.mhhe.com/baye9e დემონსტრაციის პრობლემა 4–3

დავუშვათ, რომ მუშაკს სთავაზობენ ხელფასს 5 დოლარი საათში, პლუს 40 დოლარის ფიქსირებული ანაზღაურება. როგორია თანამშრომლის შესაძლებლობების განტოლება მოცემულ 24-
საათიან დღეში? რა არის მაქსიმალური
ჯამური შემოსავალი, რომელსაც შეუძლია მუშაკმა მიიღოს დღეში? მინიმალური? რა ფასი აქვს მუშაკს დამატებით საათობით დასვენებას?

პასუხი:

მუშის ჯამური შემოსავალი (E) , რომელიც მოიხმარს დასვენების L საათს 24-საათიან დღეში, მოცემულია

E = $40 + $5 (24 L)

ასე რომ, შემოსავლის (E) და დასვენების (L) კომბინაციები აკმაყოფილებს

E = $160 $5L

ამრიგად, ყველაზე მეტი, რაც მუშას შეუძლია 24 საათის განმავლობაში გამოიმუშაოს, არის $160 (დასვენების გარეშე); ყველაზე ნაკლები, რისი შოვნაც შეიძლება არის $40 (საერთოდ არ
მუშაობით). დასვენების ერთეულის ფასი 5 დოლარია, რადგან დასვენების ერთი საათის შესაძლებლობა არის ერთი საათის სამუშაო.

მენეჯერების გადაწყვეტილებები
უილიამ ბაუმოლის კლასიკური არგუმენტი ამტკიცებს, რომ ბევრი მენეჯერი იღებს კმაყოფილებას მათი ფირმების ძირითადი პროდუქტისა და მოგებიდან. ბაუმოლის აზრით, უფრო მაღალი მოგება და
გაყიდვები იწვევს უფრო დიდ ფირმას, ხოლო უფრო დიდი ფირმები უზრუნველყოფენ უფრო მეტ „შეღავათებს“, როგორიცაა ფართო ოფისები, აღმასრულებელი ჯანმრთელობის კლუბები,
კორპორატიული თვითმფრინავები და მსგავსი.

1 William J. Baumol, Business Behavior, Value, and Growth, rev. რედ. (New York: Harcourt, Brace and World, 1967).
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 123

დავუშვათ, მენეჯერის პრეფერენციები ისეთია, რომ იგი ფირმის „მოგებასა“ და „გამომუშავებას“ „საქონელად“ თვლის, ისე რომ თითოეული მათგანის მეტი უპირატესობა ნაკლებია. ჩვენ არ
გირჩევთ, რომ თქვენთვის, როგორც მენეჯერისთვის, ოპტიმალურია გქონდეთ ამ ტიპის პრეფერენციები, მაგრამ შეიძლება იყოს შემთხვევები, როდესაც თქვენი პრეფერენციები ასე შეესაბამება. გაყიდვების
ბევრ სამუშაოზე, მაგალითად, ფიზიკური პირები იღებენ ბონუსს , რაც დამოკიდებულია ფირმის მთლიან მომგებიანობაზე. მაგრამ გამყიდველის შესაძლებლობა მიიღოს ანაზღაურება ბიზნესთან
დაკავშირებული გარკვეული ხარჯებისთვის, შეიძლება დამოკიდებული იყოს ამ ინდივიდის მთლიან გამომუშავებაზე (მაგ . გაყიდული მანქანების რაოდენობაზე). გარდა ამისა, შეღავათები , როგორიცაა
კომპანიის თვითმფრინავი , მანქანა და ა.შ. ყველა ამ სცენარში , მენეჯერული პრეფერენციები დამოკიდებულია ფირმის გამომუშავებაზე და ასევე მოგებაზე.

4-19-ის პანელები (a), (b) და (c) გვიჩვენებენ კავშირი მოგებასა და ფირმის გამომუშავებას შორის მრუდზე წარწერით
„ფირმის მოგება“. ეს მრუდი გადადის საწყისიდან C, A და B წერტილების გავლით და წარმოადგენს ფირმის მოგებას, როგორც გამომუშავების ფუნქციას. როდესაც ფირმა არ ყიდის პროდუქციას, მოგება
ნულის ტოლია. როგორც ფირმა აფართოებს გამომუშავებას, მოგება იზრდება, აღწევს მაქსიმუმს Qm- ზე და შემდეგ იწყებს კლებას, სანამ Q0 წერტილში ისინი კვლავ ნულის ტოლია.
გამომუშავებასა და მოგებას შორის არსებული ურთიერთობის გათვალისწინებით, მენეჯერს, რომელიც აფასებს
გამომუშავებას და პროფს, როგორც „საქონელს“ (ბაუმოლის ჰიპოთეზა), აქვს ინდიფერენტულობის მრუდები, როგორიცაა ნახაზი 4-19(a). ის ცდილობს მიაღწიოს უფრო და უფრო მაღალ ინდიფერენტულ
მრუდებს, სანამ საბოლოოდ არ მიაღწევს წონასწორობას A წერტილში. გაითვალისწინეთ, რომ გამომუშავების ეს დონე, Qu, მეტია, ვიდრე გამომუშავების მოგების მაქსიმიზაციის დონე,
Qm. ამრიგად, როდესაც მენეჯერი მოგებას და გამომუშავებას განიხილავს როგორც „საქონელს“, ის აწარმოებს უფრო მეტს, ვიდრე მოგების მაქსიმიზაციის დონე.
ამის საპირისპიროდ, როდესაც მენეჯერის პრეფერენციები დამოკიდებულია მხოლოდ გამომუშავებაზე, ინდიფერენტულობის მრუდები ჰგავს ნახატზე 4–19(ბ), რომლებიც ვერტიკალური სწორი
ხაზებია. ამ სიტუაციის ერთ-ერთი მაგალითი ჩნდება, როდესაც ავტომობილების დილერის მფლობელი იხდის მენეჯერს მხოლოდ გაყიდული მანქანების რაოდენობის მიხედვით (მენეჯერი არაფერს
იღებს, თუ კომპანია გაკოტრდება). ვინაიდან მენეჯერს არ აინტერესებს მოგება, მისი გულგრილობის მრუდები ვერტიკალური ხაზებია და კმაყოფილება იზრდება, როდესაც ხაზები უფრო შორს მოძრაობს
მარჯვნივ. ასეთი პრეფერენციების მქონე მენეჯერი შეეცდება მოიპოვოს ინდიფერენტულობის მრუდები უფრო და უფრო შორს მარჯვნივ, სანამ ინდიფერენტულობის მრუდი I2 არ მიიღწევა. წერტილი B
წარმოადგენს წონასწორობას ამ მენეჯერისთვის, სადაც წარმოიქმნება გამომავალი Q0 ერთეული. ისევ და ისევ, ამ შემთხვევაში მენეჯერი აწარმოებს უფრო მეტს, ვიდრე მოგების მაქსიმალური დონე.

დაბოლოს, დავუშვათ, რომ მენეჯერი ზრუნავს მხოლოდ ფირმის მოგებაზე. ამ შემთხვევაში, მენეჯერის გულგრილობის მრუდები არის ჰორიზონტალური სწორი ხაზები, როგორც
ნაჩვენებია სურათზე 4–19(c).
მენეჯერი მაქსიმუმს ანიჭებს კმაყოფილებას C წერტილში, სადაც ინდიფერენტულობის მრუდი I2 რაც შეიძლება მაღალია,
მოცემული შესაძლებლობების გათვალისწინებით. ამ შემთხვევაში, მოგება უფრო დიდია და გამომუშავება უფრო დაბალია, ვიდრე დანარჩენ ორ შემთხვევაში.

სურათი 4–19
მენეჯერის პრეფერენციები
მოგება მოგება
მოგება შეიძლება დამოკიდებული იყოს: (ა) პროფესორზე და გამომუშავებაზე,

მენეჯერის მენეჯერის (ბ)

გულგრილობის მოსახვევები გულგრილობის მოსახვევები მხოლოდ გამომუშავებაზე, ან (გ) მხოლოდ მოგებაზე

ფირმის
ფირმის
მოგება მე მე მე
მოგება 0 1 2 ფირმის
C მოგება
ა C მე
მე C 2
1 ა
მე
0 ა მე
ბ
1
ბ ბ
მე 0

0
Qm Qu 0 0 გამომავალი
გამომავალი
ქმ Q0 გამომავალი ქმ Q0
Q0

(ა) მოგება და გამომუშავება (ბ) მხოლოდ გამომავალი (გ) მხოლოდ მოგება

Machine Translated by
124
თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

ფირმის მფლობელებისთვის მნიშვნელოვანი საკითხია აიძულონ მენეჯერები იზრუნონ მხოლოდ მოგებაზე, რათა შედეგი იყოს ფირმის ძირითადი ღირებულების მაქსიმიზაცია, როგორც ეს
მოცემულია სურათზე 4–19(c). ამ საკითხს უფრო დეტალურად განვიხილავთ მე-6 თავში.

ურთიერთობა გულგრილობას შორის მრუდის ანალიზი და

მოთხოვნის მრუდები

ჩვენ ვნახეთ, თუ როგორ არის დამოკიდებული ინდივიდუალური მომხმარებლის მოხმარების შაბლონები ცვლადებზე, რომლებიც მოიცავს შემცვლელი საქონლის ფასებს, დამატებითი საქონლის ფასებს,
გემოვნებას (ანუ გულგრილობის მრუდების ფორმას)
და შემოსავალს. ამ თავში შემუშავებული ინდიფერენტულობის მრუდის მიდგომა, ფაქტობრივად, წარმოადგენს მოთხოვნის ფუნქციების საფუძველს, რომელიც ჩვენ შევისწავლეთ მე-2 და მე-3 თავებში.
ჩვენ დავასკვნათ ინდიფერენტულობის მრუდის ანალიზსა და მოთხოვნის მრუდებს შორის კავშირის შესწავლით.

ინდივიდუალური მოთხოვნა

იმის სანახავად, თუ საიდან მოდის მოთხოვნის მრუდი ნორმალურ საქონელზე, განიხილეთ სურათი 4–20(a).
მომხმარებელი თავდაპირველად წონასწორობაშია A წერტილში, სადაც შემოსავალი ფიქსირდება M- ზე და ფასები არის Px
0 1, შესაძლებლობა
და პი. მაგრამ როცა კარგი X- ის ფასი ეცემა დაბალ დონეზე, რაც მითითებულია Px-ით
სიმრავლე ფართოვდება და მომხმარებელი აღწევს ახალ წონასწორობას B წერტილში. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ერთადერთი ცვლილება, რამაც მომხმარებელმა A-დან B-ზე გადასვლა
გამოიწვია, იყო X საქონლის ფასის ცვლილება; შემოსავალი და Y პროდუქტის ფასი უცვლელია დიაგრამაში.

სურათი 4–20
ინდივიდის გამოყვანა მ
მოთხოვნის მრუდი
Px-ის შემცირება საწყისიდან
პი
(ა) ა ბ 0 1
Px- დან Px- მდე

II
მე

X
0 X0
ფასი X1 მ 0 მ1
Px Px
კარგი X

0
Px

1
(ბ) Px

რაოდენობა
0 X0 X1 კარგი X
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 125

როცა კარგი X- ის ფასი არის Px 0

, მომხმარებელი მოიხმარს X0 ერთეულ X საქონელს; როდესაც ფასი X- ის
1 .
ეცემა Px-ზე , მოხმარება იზრდება X1- მდე
ეს კავშირი X-ის ფასსა და X- ის მოხმარებულ რაოდენობას შორის
გრაფიკულად არის გამოსახული 4–20(ბ) სურათზე და არის ინდივიდუალური მომხმარებლის მოთხოვნის მრუდი X პროდუქტზე. სამომხმარებლო მოთხოვნის ეს მრუდი X პროდუქტზე

მიუთითებს, რომ სხვა ნივთების მუდმივი შენარჩუნება, როდესაც X- ის ფასი არის P0 . , მომხმარებელი შეიძენს X0 ერთეულ X-ს; როცა კარგი X- ის ფასი
1
არის Px , მომხმარებელი შეიძენს X1 ერთეულს X.

ბაზრის მოთხოვნა
როგორც წესი, თქვენ, როგორც მენეჯერის როლში, დაინტერესებული იქნებით ყველა მომხმარებლის მიერ
თქვენი ფირმის პროდუქტზე მთლიანი მოთხოვნის განსაზღვრით. ეს ინფორმაცია შეჯამებულია ბაზრის მოთხოვნის მრუდში. ბაზრის მოთხოვნის მრუდი არის ინდივიდუალური
მოთხოვნის მრუდების ჰორიზონტალური ჯამი და
მიუთითებს მთლიან რაოდენობაზე, რომელსაც ბაზარზე ყველა მომხმარებელი შეიძენდა თითოეულ შესაძლო ფასად.
ეს კონცეფცია გრაფიკულად არის ილუსტრირებული 4–21(ა) და 4-21(ბ) სურათებში. მოსახვევები DA
და DB წარმოადგენს ორი ჰიპოთეტური მომხმარებლის მოთხოვნის ინდივიდუალურ მრუდებს, Ms. A და Mr. B, შესაბამისად. როდესაც ფასი 60 დოლარია, ქალბატონი A ყიდულობს 0
ერთეულს და ბატონი B ყიდულობს 0 ერთეულს. ამრიგად, ბაზრის დონეზე, 0 ერთეული იყიდება, როდესაც ფასი 60$-ია, და ეს არის ერთი წერტილი ბაზრის
მოთხოვნის მრუდზე [ სურათზე 4–21(ბ)-ზე ეტიკეტირებული DM ]. როდესაც ფასი არის $40, ქალბატონი A ყიდულობს 10 ერთეულს (პუნქტი A) და ბატონი B
ყიდულობს 20 ერთეულს (პუნქტი B). ამრიგად, ბაზრის დონეზე [სურათი 4–
21(ბ)], 30 ერთეული იყიდება, როდესაც ფასი 40 დოლარია, და ეს არის კიდევ ერთი წერტილი (პუნქტი A + B) ბაზრის მოთხოვნის მრუდზე. როდესაც X- ის ფასი ნულის
ტოლია, ქალბატონი A ყიდულობს 30 ერთეულს და ბატონი B ყიდულობს 60 ერთეულს; ამრიგად, ბაზრის დონეზე, 90 ერთეული იყიდება, როდესაც ფასი 0 დოლარია. თუ
ჩვენ გავიმეორებთ ანალიზს ყველა ფასისთვის $0-დან $60-მდე, მივიღებთ მრუდს, რომელსაც აქვს DM ნახატზე 4–21(b).

ამრიგად, მოთხოვნის მრუდები, რომლებიც ჩვენ შევისწავლეთ მე-2 და მე-3 თავებში, ეფუძნება ინდიფერენტულ მრუდის ანალიზს.

ფასი ფასი
სურათი 4–21
ბაზრის გამომუშავება
$60 მოთხოვნის მრუდი

A + B
40
AB AB

DA DB DM

0 10
20 30 60 10 20 30 90
რაოდენობა მთლიანი ბაზრის

(ა) ინდივიდუალური მოთხოვნის მრუდები მოთხოვნილი რაოდენობა

ბ) ბაზრის მოთხოვნის მრუდი
Machine Translated by
126 თავი ინდივიდუალური ქცევის თეორია

INSIDE BUSINESS 4–6

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრები და შედეგზე ორიენტირებული სტიმული

კერძო კომპანიების უმეტესობისგან განსხვავებით, სამთავრობო სააგენტოები და არაკომერციული ორგანიზაციები
ძირითადად არ ზრუნავენ მოგების მაქსიმიზაციაზე; სამაგიეროდ, მათ აქვთ სხვა მიზნები, ხშირად გამომუშავების მაქსიმიზაცია. ეს
ძირითადად ეხება საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრებს, რომლებიც ცდილობენ რაც შეიძლება მეტი მოქალაქისთვის
უზრუნველყონ ჯანმრთელობის დაცვა.
თუმცა, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრების თანამშრომლებმა შეიძლება არ გაიზიარონ მთავრობის უპირატესობა
პროდუქციის წარმოებასთან დაკავშირებით.
ცოტა ხნის წინ რუანდაში, ქვეყნის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრებმა განიცადეს რამდენიმე წლის ცუდი
შესრულება. ამის საპასუხოდ, რუანდის ჯანდაცვის სამინისტრომ HealthNet International-თან ერთად გადაწყვიტა
შეცვალოს მათი მხარდაჭერის სტრატეგია
რუანდის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრები. კერძოდ, ხელფასების გარდა, თანამშრომლები კომპენსაციას იღებდნენ
გამომუშავებაზე დაფუძნებული პრემიებით. მოკლედ, რაც უფრო მეტი სერვისი იყო, თანამშრომლებმა მეტი თანხა მიიღეს.
ამ გამომუშავებაზე ორიენტირებული წახალისების სქემა დაეხმარა თანამშრომლების პრეფერენციების გათანაბრებას
მთავრობის უპირატესობებთან. ფაქტობრივად, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრების პროდუქტიულობა, რომლებმაც
განიცადეს გადახდის სქემის ეს ცვლილება, აჩვენა პროდუქტიულობის ზრდა 50 პროცენტზე მეტი!
წყარო: B. Meesen, JP Kashala, და L. Musango, „გამომუშავებაზე დაფუძნებული ანაზღაურება პერსონალის პროდუქტიულობის
გასაზრდელად საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრებში: კონტრაქტი კაბუტარის რაიონში, რუანდა“, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის
ბიულეტენი 85 (2007), გვ. 108 -15.

სათაურზე პასუხის გაცემა

თავის დასაწყისში დასმული კითხვა ეკითხებოდა, თუ რატომ იხდიდა შპს ბოქსს უფრო მაღალი ზეგანაკვეთური ხელფასი მხოლოდ რვა საათზე მეტ საათზე დღეში, ნაცვლად იმისა, რომ მუშებს შესთავაზოს უფრო
მაღალი ხელფასი მოცემული დღის განმავლობაში სამუშაო საათისთვის.
დიაგრამა 4-22 წარმოადგენს ჰიპოთეტური მუშაკისთვის შემოსავალ-დასვენების არჩევანის ანალიზს. როდესაც ხელფასი არის $16 საათში, მუშაკის შესაძლებლობები
მითითებულია DF ხაზით.
თუ თანამშრომელი არ მოიხმარდა დასვენებას, მისი შემოსავალი იქნებოდა $16 × 24 = $384. თუმცა , 16 დოლარის ანაზღაურების გათვალისწინებით, ეს მუშაკი მაქსიმალურ კმაყოფილებას იღებს A
წერტილში, სადაც ის მოიხმარს 16 საათს დასვენებას (მუშაობს დღეში 8 საათს) 128 დოლარის ხელფასის მისაღებად.
ზეგანაკვეთური ანაზღაურებით 24 აშშ დოლარით 8 საათზე მეტი სამუშაო საათისთვის, შესაძლებლობების ნაკრები ხდება EAF. მიზეზი მარტივია. თუ თანამშრომელი მუშაობს 8 საათს ან ნაკლებს,
ის არ იღებს ზეგანაკვეთურ ანაზღაურებას და მისი ბიუჯეტის ხაზის ეს ნაწილი (AF) იგივე რჩება.
მაგრამ თუ ის 16 საათზე ნაკლებ დროს მოიხმარს, ის მიიღებს 24 დოლარს 16 დოლარის ნაცვლად ამ სამუშაო საათებისთვის, ამიტომ ბიუჯეტის ხაზი უფრო ციცაბოა (EA). როდესაც დასვენება არ არის
მოხმარებული (პუნქტი E), უარის თქმის პირველი 8 საათი გამოიმუშავებს $16 × 8 = $128 შემოსავალს, ხოლო დასვენების ბოლო 16 საათი გამომუშავებს $24 × 16 = $384 მოგებას. ამრიგად,
ზეგანაკვეთური ბიუჯეტის ხაზის E წერტილი შეესაბამება $128 + $384 = $512 მოგებას. ზეგანაკვეთური ვარიანტის გათვალისწინებით, ეს

მუშაკი მაქსიმალურ კმაყოფილებას იძენს B წერტილში, სადაც ის მუშაობს 13 საათის განმავლობაში, რათა გამოიმუშაოს $248. ზეგანაკვეთური ანაზღაურება ზრდის სამუშაოს მოცულობას 8 საათიდან 13
საათამდე.

რატომ არ ზრდის ფირმა ხელფასს 24 დოლარამდე უფრო რთული ზეგანაკვეთური სისტემის დაწყების ნაცვლად? თუ ამ მუშაკს ხელფასს აძლევდნენ $24 ყოველ სამუშაო საათზე, მისი ბიუჯეტის ხაზი
იქნებოდა HF. ეს მუშაკი მიიღებდა უფრო მაღალ ინდიფერენტულ მრუდს C წერტილში, სადაც 12 საათი დასვენება მოიხმარება (12 საათი სამუშაო). როდესაც დასვენება ჩვეულებრივი სიკეთეა, 24 დოლარიანი
ხელფასი თითოეული მუშაკისგან უფრო ნაკლებ საათს იძლევა, ვიდრე ზეგანაკვეთური სისტემა.

გარდა ამისა, შრომის ხარჯები უფრო დაბალია ზეგანაკვეთური სამუშაოს ანაზღაურებით (პუნქტი B), ვიდრე $24 ხელფასი (პუნქტი C). შეჯამებისთვის, ჩვენ ვაჩვენეთ, რომ მენეჯერს შეუძლია აიძულოს მუშები, რომლებიც
დასვენებას ჩვეულებრივ
საქონელად თვლიან, უფრო მეტ საათს იმუშაონ ზეგანაკვეთური ანაზღაურებით, ვიდრე მას შეეძლო, უბრალოდ უფრო მაღალი ხელფასის შეთავაზებით ყველა სამუშაო საათზე.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 127

შემოსავალი ($)
სურათი 4–22
ჰ
ზეგანაკვეთური ხელფასი
576
ზრდის სამუშაო საათებს
ე
512

დ
384

C
288
248 ბ

128
ა

ფ
დასვენება

0 11 16 24
12 8 საათი სამუშაო

ამ თავში ჩვენ წარმოვადგინეთ ინდივიდუალური ქცევის ძირითადი მოდელი, რომელიც საშუალებას აძლევს მენეჯერს
გაიგოს სხვადასხვა
მენეჯერული გადაწყვეტილებების გავლენა მომხმარებელთა და მუშაკთა ქმედებებზე.
ამ თავში სადემონსტრაციო პრობლემების წაკითხვისა და მუშაობის შემდეგ, თქვენ უნდა გესმოდეთ, რა არის
ბიუჯეტის შეზღუდვა და როგორ იცვლება ის ფასების ან შემოსავალის ცვლილებისას. თქვენ ასევე უნდა გესმოდეთ, რომ
როდესაც ხდება საქონლის ფასის ცვლილება, მომხმარებლები ცვლიან თავიანთ ქცევას, რადგან იცვლება ფასების
თანაფარდობა (რაც იწვევს ჩანაცვლების ეფექტს) და ცვლილება რეალურ შემოსავალში (რაც იწვევს შემოსავლის
ეფექტი).
სამომხმარებლო ქცევის მოდელი ასევე ასახავს დაშვებებს, რომლებიც ემყარება მოთხოვნის მრუდს.
წონასწორობის პირობებში, მომხმარებლები არეგულირებენ თავიანთ შესყიდვის ქცევას ისე, რომ ფასების
თანაფარდობა, რომელსაც ისინი
იხდიან, უტოლდება ჩანაცვლების ზღვრულ მაჩვენებელს. ეს ინფორმაცია, თან თქვენი ფირმის ღირებულებას.
მომხმარებლის ქცევაზე დაკვირვებით, მენეჯერს ეხმარება განსაზღვროს, როდის გამოიყენოს „იყიდე ერთი, მიიღე ერთი
უფასო“ საფასო სტრატეგია ნახევარფასიანი შეთავაზების ნაცვლად. შვებულების დროს, იმავე მენეჯერს ექნება მყარი
საფუძველი იმის დასადგენად, არის თუ არა სასაჩუქრე სერთიფიკატების შეთავაზება გონივრული სტრატეგია.
ეფექტური მენეჯერები ასევე იყენებენ სამომხმარებლო ქცევის თეორიას თანამშრომლების ქცევის მართვით. ამ
თავში ჩვენ განვიხილეთ ფირმისთვის ზეგანაკვეთური ხელფასის გადახდის შეღავათები; დამატებითი საკითხები განხილული
იქნება მე-6 თავში.
დასასრულს, გახსოვდეთ, რომ ამ თავში შემუშავებული ინდივიდუალური ქცევის მოდელები ძირითადი
ინსტრუმენტებია თქვენი კლიენტებისა და თანამშრომლების ქცევის გასაანალიზებლად. მოდელებთან გასაცნობად და
დემონსტრირებისა და თავის ბოლო პრობლემების გადასაჭრელად დახარჯვით, თქვენ უკეთ იქნებით ისეთი
გადაწყვეტილებების მისაღებად, რომლებიც მაქსიმალურად გაზრდის

ძირითადი ტერმინები და ცნებები

ბიუჯეტის შეზღუდვა ბიუჯეტის ხაზი ჩანაცვლების ზღვრული სიჩქარის შემცირება ჩანაცვლების საბაზრო მაჩვენებელი მეტი უკეთესია
ბიუჯეტის კომპლექტი ჩანაცვლების ეფექტი ტრანზიტულობა

"იყიდე ერთი, მიიღე ერთი უფასო" გარიგებები სასაჩუქრე სერთიფიკატები

სისრულე შემოსავლის ეფექტი გულგრილობის მრუდი

სამომხმარებლო წონასწორობა ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი (MRS)

Machine Translated by Google

კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები

1. მომხმარებელს აქვს $300 დასახარჯად X და Y საქონელზე. ამ ორი საქონლის საბაზრო ფასები არის Px = $15 და Py = $5. (LO2)
ა. როგორია X და Y საქონელს შორის ჩანაცვლების საბაზრო მაჩვენებელი?
ბ. აჩვენეთ მომხმარებლის შესაძლებლობები, რომლებიც მითითებულია ყურადღებით ეტიკეტირებულ დიაგრამაში.

გ. აჩვენეთ, როგორ იცვლება მომხმარებლის შესაძლებლობების ნაკრები, თუ შემოსავალი გაიზრდება $300-ით.

როგორ ცვლის შემოსავლის $300 ზრდა X და Y საქონელს შორის ჩანაცვლების საბაზრო ტემპს?

2. თანმხლები ფიგურის A წერტილში მომხმარებელი წონასწორობაშია. კარგი X- ის ფასი 5 დოლარია. (LO2, LO3)

ა. კარგი Y- ის ფასი რა ღირს?

ბ. რა არის მომხმარებლის შემოსავალი?
გ. A წერტილში რამდენ ერთეულ X- ს ყიდულობს მომხმარებელი?
დ. დავუშვათ, რომ ბიუჯეტის ხაზი იცვლება ისე, რომ მომხმარებელმა მიაღწიოს ახალ წონასწორობას B წერტილში. ეკონომიკური გარემოს რა ცვლილებამ
გამოიწვია ეს ახალი წონასწორობა? მომხმარებელი უკეთესია თუ უარესი ფასის ცვლილების შედეგად?

პროდუქტი Y

45

40

35

30
ბ
25

20

15
ა
10

5
პროდუქტი X
0 20

3. მომხმარებელმა უნდა გაყოს $600 X პროდუქტის მოხმარებასა და Y პროდუქტს შორის. შესაბამისი საბაზრო ფასებია Px = $10 და Py = $40.

(LO2)
ა. დაწერეთ მომხმარებლის ბიუჯეტის ხაზის განტოლება.
ბ. აჩვენეთ მომხმარებლის შესაძლებლობები, რომლებიც მითითებულია ყურადღებით ეტიკეტირებულ დიაგრამაში.

გ. აჩვენეთ, როგორ იცვლება მომხმარებლის შესაძლებლობების ნაკრები X- ის საქონლის ფასის დროს იზრდება 20 დოლარამდე. როგორ ცვლის ეს ცვლილება X და Y
საქონელს შორის ჩანაცვლების საბაზრო ტემპს?
4. ტექსტში 4–2 საჩვენებელი ამოცანის პასუხში ჩვენ ვაჩვენეთ სიტუაცია, როდესაც სასაჩუქრე მოწმობა მომხმარებელს უბიძგებს შეიძინოს უფრო დიდი რაოდენობით არასრულფასოვანი
საქონელი, ვიდრე ის მოიხმარს, თუ მას თანაბარი ღირებულების ფულადი საჩუქარი მიეცემა. . ყოველთვის ასეა?
ახსენი. (LO6)

5. მიეცით ინტუიციური ახსნა, თუ რატომ არ არის იგივე გარიგება „იყიდე ერთი, მიიღე ერთი უფასოდ“. როგორც "ნახევრად" გაყიდვა. (LO6)
6. შემდეგ სურათზე, მომხმარებელი თავდაპირველად წონასწორობაშია C წერტილში. მომხმარებლის შემოსავალი არის $400, ხოლო ბიუჯეტის ხაზი C წერტილამდე
მოცემულია $400 = $100X +

128
Machine Translated by Google

$200Y. როდესაც მომხმარებელს ეძლევა 100$-იანი სასაჩუქრე სერტიფიკატი, რომელიც კარგია მხოლოდ X მაღაზიაში, ის გადადის ახალ წონასწორობაზე D
წერტილში ( LO1, LO3, LO6)
ა. განსაზღვრეთ X და Y საქონლის ფასები .
ბ. რამდენი ერთეული პროდუქტის Y შეძენა შეიძლება A წერტილში? გ. რამდენი ერთეული X
პროდუქტის შეძენა შეიძლება E წერტილში? დ. რამდენი ერთეული X პროდუქტის შეძენა შეიძლება B
წერტილში?
ე. რამდენი ერთეული X პროდუქტის შეძენა შესაძლებელია F წერტილში?
ვ. ამ მომხმარებლის პრეფერენციებიდან გამომდინარე, დაალაგეთ A, B, C და D პაკეტები ყველაზე სასურველიდან ყველაზე ნაკლებად სასურველის მიხედვით.
გ. პროდუქტი X ნორმალურია თუ არასრულფასოვანი კარგი?

პროდუქტი Y

ა ბ

C დ

მე
2 მე1

EF
პროდუქტი X

7. მომხმარებელმა მთელი თავისი შემოსავალი უნდა დახარჯოს ორ საქონელზე (X და Y). თითოეულ შემდეგ სცენარში მიუთითეთ X და Y საქონლის წონასწორული მოხმარება გაიზრდება თუ

შემცირდება. დავუშვათ კარგი X არის ნორმალური სიკეთე და კარგი Y არის დაბალი სიკეთე. (LO3)
ა. შემოსავალი ორმაგდება.

ბ. შემოსავალი ოთხმაგდება და ყველა ფასი ორმაგდება. გ. შემოსავალი და ყველა ფასი

ოთხმაგდება.
დ. შემოსავალი განახევრებულია და ყველა ფასი ორმაგდება.

8. დაადგინეთ, თუ რომელია 4–1–დან 4–4–მდე თვისებები დაირღვა გულგრილობა მრუდები ნაჩვენებია შემდეგ
დიაგრამაზე. (LO1)

პროდუქტი Y

U3

U2

U1
პროდუქტი X

129
Machine Translated by Google

9. ორ საქონელზე (X და Y) მომხმარებლის ბიუჯეტი არის 600 3X + 6Y. (LO2) ა. აჩვენეთ ბიუჯეტის სქემა
დიაგრამაში.
ბ. იცვლება თუ არა ბიუჯეტის ნაკრები, თუ ორივე საქონლის ფასი გაორმაგდება და სამომხმარებლო შემოსავალიც გაორმაგდება? ახსენი.
გ. ბიუჯეტის ნაკრების განტოლების გათვალისწინებით, შეგიძლიათ განსაზღვროთ ორის ფასები საქონელი? მომხმარებლის შემოსავალი? ახსენი.

10. მუშა დასვენებას და შემოსავალს განიხილავს როგორც „საქონელს“ და აქვს შესაძლებლობა იმუშაოს საათობრივი ანაზღაურებით 15 დოლარი საათში. (LO7)
ა. აჩვენეთ მუშაკის შესაძლებლობა მოცემულ 24 საათში.
ბ. დავუშვათ, რომ თანამშრომელი ყოველთვის მზადაა დათმოს 11 დოლარის შემოსავალი დასვენების ყოველ საათზე. აჩვენებს თუ არა მისი პრეფერენციები ჩანაცვლების
ზღვრულ მაჩვენებელს?
დღეში რამდენ საათს აირჩევს ის მუშაობას?

პრობლემები და აპლიკაციები

11. ჩვეულებრივ სუპერმარკეტებში ტარდება შაქრისა და სხვა პროდუქტების როგორც გენერიკული (მაღაზია-ეტიკეტების), ისე საფირმო (პროდუცერ-ეტიკეტის) ჯიშები. ბევრი მომხმარებელი აღიქვამს ამ
პროდუქტს, როგორც სრულყოფილ შემცვლელს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მომხმარებლები ყოველთვის მზად არიან შეცვალონ მაღაზიის ბრენდის მუდმივი ნაწილი მწარმოებლის ბრენდით.
განვიხილოთ მომხმარებელი, რომელიც ყოველთვის მზადაა შეცვალოს ოთხი ფუნტი ზოგადი მაღაზიის ბრენდის შაქარი ორი ფუნტი ბრენდის შაქრით. ავლენს თუ არა ეს პრეფერენციები
ჩანაცვლების კლებულ ზღვრულ მაჩვენებელს მაღაზია-ბრენდისა და მწარმოებლის-ბრენდის შაქარს შორის? დავუშვათ, რომ ამ მომხმარებელს აქვს 24 დოლარის შემოსავალი შაქარზე
დასახარჯად, ხოლო მაღაზიის ბრენდის შაქრის ფასი არის $1 ფუნტზე, ხოლო მწარმოებლის ბრენდის შაქრის ფასი არის $3 ფუნტზე. რა რაოდენობით იქნება შეძენილი შაქრის თითოეული
სახეობა? როგორ შეიცვლება თქვენი პასუხი, თუ მაღაზიის ბრენდის შაქრის ფასი იქნება 2 დოლარი ფუნტზე და მწარმოებლის ბრენდის შაქრის ფასი 3 დოლარი ფუნტზე? ( LO1, LO2,
LO3)

12. აშშ-ს მთავრობა 74 მილიარდ დოლარზე მეტს ხარჯავს თავის დამატებითი კვების დახმარების პროგრამაზე (SNAP), რათა უზრუნველყოს მილიონობით ამერიკელი საკვების
შესაძენად.
ბენეფიციარები იყენებენ ელექტრონული სარგებელი გადარიცხვის (EBT) ბარათს, რათა გადარიცხონ თავიანთი სახელმწიფო სარგებელი ფედერალური ანგარიშიდან საცალო ვაჭრობის
ანგარიშზე. EBT ბარათზე არსებული თანხები

არ შეიძლება გაიყიდოს ნაღდი ანგარიშსწორებით ან გამოიყენოთ არასასურსათო პროდუქტების შესაძენად. SNAP-ის საშუალო სარგებელი თვეში დაახლოებით 284 დოლარია. დავუშვათ,
რომ SNAP-ის არარსებობის შემთხვევაში, საშუალო მომხმარებელმა უნდა დაყოს $600 ყოველთვიური შემოსავალი საკვებსა და „ყველა სხვა საქონელს“ შორის ისე, რომ შენარჩუნდეს შემდეგი
ბიუჯეტის შეზღუდვა: $600 = $12A + $4F, სადაც A არის „ყველას“ რაოდენობა. სხვა საქონელი“ და F არის შეძენილი საკვების რაოდენობა. ვერტიკალური ღერძის გამოყენებით „ყველა სხვა
საქონლისთვის“, დახაზეთ მომხმარებლის ბიუჯეტის ხაზი SNAP-ის არარსებობის შემთხვევაში . როგორია ჩანაცვლების საბაზრო მაჩვენებელი საკვებსა და „ყველა სხვა საქონელს“ შორის? იმავე
გრაფიკზე აჩვენეთ, როგორ ცვლის SNAP საშუალო მომხმარებლის ბიუჯეტის ხაზს. სარგებლობდა თუ არა ეს მომხმარებელი SNAP-ის სარგებლის უკანონოდ გაცვლა ნაღდი ფულით? ახსენი.
(LO2, LO6)

13. ახლახან გაზეთების ცირკულარში რეკლამირებული იყო შემდეგი სპეციალური საბურავები: „იყიდეთ სამი , მიიღეთ მეოთხე საბურავი უფასოდ —შეზღუდეთ ერთი უფასო საბურავი თითო
მომხმარებელს“. თუ მომხმარებელს აქვს $360 დასახარჯად საბურავებზე და სხვა საქონელზე და თითოეული საბურავი ჩვეულებრივ 40 დოლარად იყიდება, როგორ იმოქმედებს
ეს გარიგება მომხმარებლის შესაძლებლობებზე? (LO6)

14. გასული დიდი რეცესიის დროს, შეერთებულ შტატებში მაღალი დონის სასტუმროებმა ცოტა ხნის წინ შეამცირეს ფასები 25 პროცენტით, რათა გაეძლიერებინათ საქმიან მოგზაურებს შორის
დასაქმების მაჩვენებლების შემცირება. მსხვილი კვლევითი ორგანიზაციის მიერ ჩატარებულმა გამოკითხვამ აჩვენა, რომ ბიზნესი უფრთხილდებოდა ცუდ ეკონომიკურ
პირობებს და დაიწყეს მიმართავენ ელექტრონულ მედიას, როგორიცაა ინტერნეტი და ტელეფონი, ბიზნესის გასაკეთებლად. დავუშვათ, რომ კომპანიის ბიუჯეტი საშუალებას აძლევს მას დახარჯოს
$6,000 თვეში საქმიან მოგზაურობაზე ან ელექტრონულ მოგზაურობებზე.

130
Machine Translated by Google

მედია ბიზნესის გასაკეთებლად. გრაფიკულად აჩვენეთ, თუ როგორ იმოქმედებს საქმიანი მოგზაურობის ფასის 25 პროცენტით შემცირება ამ კომპანიის ბიუჯეტზე , თუ საქმიანი
მოგზაურობის ფასი თავდაპირველად იყო $1,200 მგზავრობისთვის, ხოლო ელექტრონული მედიის ფასი იყო $600 საათში.
დავუშვათ, რომ საქმიანი მოგზაურობის ფასის დაწევის შემდეგ, კომპანია გამოსცემს ანგარიშს, რომელშიც მითითებულია, რომ მისი ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი ელექტრონულ
მედიასა და საქმიან მოგზაურობას შორის არის -1. ანაწილებს თუ არა კომპანია რესურსებს ეფექტურად? ახსენი. ( LO1, LO2, LO3)

15. განვიხილოთ თანამშრომელი, რომელიც არ იღებს დამსაქმებელზე დაფუძნებულ ჯანმრთელობის დაზღვევას და უნდა გაყოს მისი $1000 კვირაში გადასახადის შემდგომ
შემოსავალში ჯანმრთელობის დაზღვევასა და „სხვა საქონელს“ შორის. დახაზეთ ამ თანამშრომლის შესაძლებლობების ნაკრები, თუ ჯანმრთელობის დაზღვევის ფასი არის $200
კვირაში და ”სხვა საქონლის” ფასი არის $100 კვირაში. იმავე დიაგრამაზე აჩვენეთ, თუ როგორ შეიცვლება შესაძლებლობების ნაკრები, თუ დამსაქმებელი დათანხმდება ამ
თანამშრომელს 200 აშშ დოლარის ღირებულების ჯანმრთელობის დაზღვევას კვირაში (მოქმედი საგადასახადო კანონმდებლობით, ანაზღაურების ეს ფორმა დაუბეგრავია). ეს
თანამშრომელი უკეთესი იქნება თუ უარესი, თუ დამსაქმებელი ჯანმრთელობის დაზღვევის ნაცვლად, მას კვირაში 200 აშშ დოლარის ანაზღაურებას მისცემდა, რომელიც დაიბეგრება
25 პროცენტით? ახსენი. (LO6)

16. შიდა კვლევა Mimeo Corporation-ში —დაბალი კლასის ქსეროქსების მწარმოებელში —

გამოავლინა, რომ მისი თითოეული თანამშრომელი საათში აწყობს სამ ქსეროქსს და უხდის 6 დოლარს თითოეული აწყობილი ქსეროქსისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ
კომპანიას არ გააჩნია მუშაკების ზედამხედველობისთვის საჭირო რესურსები, სრულ განაკვეთზე ინსპექტორი ამოწმებს წარმოებული თითოეული ერთეულის ხარისხს მანამ, სანამ მუშაკი
გადაიხდის მის გამომუშავებას. თქვენ სთხოვეთ თქვენმა უფროსმა შეაფასოთ ახალი წინადადება, რომელიც შექმნილია ხარჯების შესამცირებლად. გეგმის მიხედვით, მუშებს საათში 16
დოლარის ფიქსირებული ხელფასი გადაუხდიან. გეგმის მომხრე ხართ? ახსენი. (LO7)

17. Einstein Bagel Corp. გთავაზობთ ხშირი მყიდველების პროგრამას, რომლის მიხედვითაც მომხმარებელი იღებს ბეჭედს ყოველ ჯერზე, როდესაც ის ყიდულობს ათეულ ბაგელს
6 დოლარად. მას შემდეგ, რაც მომხმარებელი აგროვებს 10 მარკას, ის იღებს 1 ათეულ ბეგელს უფასოდ. ეს შეთავაზება არის შეუზღუდავი შეთავაზება, რომელიც მოქმედებს მთელი
წლის განმავლობაში. მენეჯერმა იცის, რომ მისი პროდუქტები ჩვეულებრივი საქონელია. ამ ინფორმაციის გათვალისწინებით, შეადგინეთ ბიუჯეტი მომხმარებლისთვის, რომელსაც აქვს $200
დასახარჯად ბაგელებსა და სხვა საქონელზე მთელი წლის განმავლობაში. აქვს თუ არა აინშტაინის ხშირი მყიდველების პროგრამა მისი ბაგელების მოხმარებაზე იგივე გავლენას, რაც
მოხდებოდა, თუ ის უბრალოდ 3 პროცენტით შეამცირებდა ათეული ბაგელის ფასს? ახსენი. (LO6)

18. საშუალოდ 15 წლის მოზარდი ყიდულობს 100 სიმღერას iTunes-დან ჩამოტვირთავს და ყიდულობს 20 ყველის პიცას ჩვეულებრივ წელიწადში. თუ ყველის პიცა არასრულფასოვანი
პროდუქტია, საშუალოდ 15 წლის მოზარდი გულგრილი იქნება iTunes-ისთვის 50 დოლარის სასაჩუქრე სერთიფიკატის და 50 დოლარის ნაღდი ფულის მიღებას შორის? ახსენი.
(LO6)

19. ალკოჰოლური სასმელების ბევრ მაღაზიას შორის გავრცელებული მარკეტინგული ტაქტიკა არის კლიენტებისთვის ფასდაკლების შეთავაზება რაოდენობრივად (ან მოცულობით).
მაგალითად, ჩილედან ექსპორტირებული მეორე წამყვანი ბრენდის ღვინო შეერთებულ შტატებში იყიდება 15 დოლარად თითო ბოთლში, თუ მომხმარებელი ყიდულობს რვა
ბოთლს. თითოეული დამატებითი ბოთლის ფასი მხოლოდ 8 დოლარია . თუ მომხმარებელს აქვს 200 დოლარი ამ ბრენდის ღვინისა და სხვა საქონლის შესაძენად
გასაყოფად, გრაფიკულად აჩვენეთ, როგორ მოქმედებს ეს მარკეტინგული ტაქტიკა მომხმარებლის ბიუჯეტზე, თუ სხვა საქონლის ფასი არის $1. თუ ვივარაუდებთ, რომ
მომხმარებელს აქვს სტანდარტული გულგრილობის მრუდები (ანუ 4–2 სურათზე მოცემულის მსგავსი), შეიძენს ის ოდესმე ზუსტად რვა ბოთლ ღვინოს? ახსენი. (LO6)

20. დავუშვათ, რომ აღმასრულებელი დირექტორის მიზანია გაზარდოს მისი კომპანიის მომგებიანობა და გამომუშავება მისი გაყიდვების ძალის გაძლიერებით და რომ ცნობილია, რომ მოგება
გამომუშავების ფუნქციით არის π = 40q 2q2 (მილიონები აშშ დოლარში). წარმოადგინეთ კომპანიის მოგების ფუნქცია.
შეადარეთ გამომავალი და მოგება შემდეგი კომპენსაციის სქემების გამოყენებით, დაფუძნებული იმ ვარაუდზე, რომ გაყიდვების მენეჯერები აფასებენ გამომუშავებას და მოგებას,
როგორც „საქონელს“: (ა) კომპანია ანაზღაურებს გაყიდვების მენეჯერებს მხოლოდ გამომუშავების საფუძველზე, (ბ) კომპანია ანაზღაურებს მხოლოდ გაყიდვების მენეჯერებს . მოგებაზე
დაფუძნებული და (გ) კომპანია ანაზღაურებს გაყიდვების მენეჯერებს პროდუქციისა და მოგების ერთობლიობის საფუძველზე. (LO7)

131
Machine Translated by Google

21. დავუშვათ, რომ Boyer Construction-ის მფლობელი გრძნობს გაზრდილი პრე

მინი ასოცირდება თანამშრომლის კომპენსაციასთან და გადაწყვიტა შეემცირებინა ხელფასები თავისი ორი თანამშრომლისთვის (ალბერტი და სიდი) 25 დოლარიდან საათში 22
დოლარამდე. დავუშვათ, რომ ალბერტი და
სიდი ხედავენ შემოსავალს და დასვენებას, როგორც „საქონელს“, რომ ორივე განიცდის შემოსავალსა და დასვენებას შორის ზღვრული ჩანაცვლების მაჩვენებლის შემცირებას და რომ მუშებს
აქვთ იგივე ბიუჯეტის შეზღუდვები ყოველ ხელფასზე გადასახადამდე და გადასახადის შემდეგ. დახაზეთ თითოეული მუშაკისთვის დადგენილი შესაძლებლობა თითოეული საათობრივი
ხელფასისთვის. საათში 25 დოლარის ანაზღაურებით, ალბერტიც და სიდიც, როგორც ჩანს, მოიხმარენ 12 საათს დასვენებას (და ექვივალენტურად აწვდიან 12 საათიან შრომას).
მას შემდეგ, რაც ხელფასი 22 დოლარამდე შემცირდა, ალბერტი 10 საათს მოიხმარს, ხოლო სიდი 14 საათს. განსაზღვრეთ შრომის საათების რაოდენობა, რომელსაც თითოეული
მუშა აწვდის საათში $22 ხელფასით. როგორ შეგიძლიათ ახსნათ ერთი შეხედვით ურთიერთგამომრიცხავი შედეგი, რომ მუშები აწვდიან სხვადასხვა რაოდენობის სამუშაო საათებს?
(LO2, LO3, LO7)

22. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში, სადღესასწაულო სასაჩუქრე ბარათები სულ უფრო პოპულარული ხდება ონლაინ საცალო ვაჭრობაში. არც ისე დიდი ხნის წინ, ონლაინ მყიდველებს ნამდვილად უწევდათ
ნადირობა ელექტრონული საცალო ვაჭრობის უმეტეს საიტებზე საჩუქრის სერთიფიკატის შესაძენად, მაგრამ დღეს სასაჩუქრე ბარათების ონლაინ შეძენა უფრო ადვილია, ვიდრე ტრადიციულ საცალო
მაღაზიებში. როგორ ფიქრობთ, ონლაინ სასაჩუქრე ბარათები მხოლოდ მოდაა? ყურადღებით ახსენი. (LO6)

23. ცოტა ხნის წინ, ინტერნეტ სერვისის პროვაიდერმა (ISP) გაერთიანებულ სამეფოში დანერგა ა
„აშშ-ის სტილის უცვლელი გეგმა“, რომლის მიხედვითაც მის კომერციულ აბონენტებს შეუძლიათ გაგზავნონ და მიიღონ შეუზღუდავი მოცულობა (გაზომილი გიგაბაიტებში) 10000
გიგაბაიტამდე (თვეში) მათი ფართოზოლოვანი ინტერნეტ სერვისის მეშვეობით ყოველთვიური გადასახადის სახით £ 399.99. ძველი „გამრიცხველი გეგმის“ მიხედვით, ალისტერ
უილუბი კუკმა გაგზავნა და მიიღო მთლიანი 3,500 გიგაბაიტი თავისი ფართოზოლოვანი კავშირით და გადაიხადა 399,99 ფუნტი სტერლინგი გამოყენების საფასურში ტიპიური 30-დღიანი
თვის განმავლობაში. თუ ყველა მომხმარებელი ზუსტად ისეთია, როგორიც Alistair-ს, რა გავლენას ახდენს ფიქსირებული განაკვეთის გეგმა მომხმარებელთა კეთილდღეობაზე და
კომპანიის მოგებაზე? ახსენი. (LO2, LO3)

24. კოკა-კოლას მსხვილმა გამყიდველმა ახლახან დაიქირავა ეკონომიკური ანალიტიკოსები ეფექტის შესაფასებლად ფასის ზრდა მის 16 უნცია ბოთლებში $1.00-დან $2.00-მდე.
ანალიტიკოსებმა დაადგინეს, რომ საშუალოდ, გამყიდველის მომხმარებლები ყოველ კვირას ხარჯავენ დაახლოებით $15.00 სოდაზე (კოკა და ყველა სხვა ბრენდი), ხოლო სხვა
16 უნცია სოდა ბოთლების საშუალო ფასი $1.00-ია. ანალიტიკოსებმა ასევე გამოიყენეს რამდენიმე ფოკუს ჯგუფი გამყიდველის მომხმარებლების პრეფერენციების დასადგენად. მათ
გამოიყენეს ეს ანალიზი შემდეგი გრაფიკის შესაქმნელად:

ბოთლები
ბიუჯეტის ხაზი ფასი $1.00 სხვა სოდა

ბიუჯეტის ხაზი ფასი $2.00

X1 X0
ბოთლები კოლა

დავუშვათ , X0 = 9 და X1 = 7. უნდა მოელოდეს თუ არა გამყიდველი 7, 7-ზე მეტ ან 7 ბოთლ კოკას გაყიდვას ფასის 2,00 დოლარამდე გაზრდის შემდეგ, თუ კოკა
ჩვეულებრივი პროდუქტია? (LO4)

132
Machine Translated by Google

25. როდესაც ცდილობდა შეეფასებინა განსხვავებები თავის მომხმარებლებში, კლერმა - Claire's Rose Boutique- ის მფლობელმა - შენიშნა განსხვავება მისი ქალის ტიპურ
მოთხოვნას და მამაკაცის კლიენტებს შორის. კერძოდ, მან აღმოაჩინა, რომ მისი ქალი მომხმარებლები ზოგადად უფრო მგრძნობიარენი არიან ფასებზე. გაყიდვების
ანალიზის ჩატარების შემდეგ, მან დაადგინა, რომ მის მდედრობითი სქესის მომხმარებლებს აქვთ ვარდებზე მოთხოვნის შემდეგი მრუდი: QF = 24 - 2P. აქ, QF არის
ვარდების რაოდენობა, რომელსაც მოითხოვს ქალი მომხმარებელი და P არის ფასი, რომელიც დაწესებულია თითო ვარდზე. მან დაადგინა, რომ მის მამრობითი
სქესის მომხმარებელს აქვს შემდეგი მოთხოვნის მრუდი ვარდებზე: QM = 27 P. აქ QM არის მამაკაცი მომხმარებლის მიერ მოთხოვნილი ვარდების რაოდენობა.
თუ მის ბუტიკში შემოდის ორი არააფილირებული მომხმარებელი, ერთი მამაკაცი და ერთი ქალი, განსაზღვრეთ მოთხოვნის მრუდი ამ ორი მომხმარებლისთვის
ერთად (ანუ რა არის მათი საერთო მოთხოვნა?). (LO5)

შერჩეული საკითხავი

ბატალიო, რაიმონდ ს. კაგელი, ჯონ ჰ. და კოგუტი, კარლ ა.

ზოგადი ჩარჩო. ” ჟურნალი ეკონომიკური ქცევისა და ორგანიზაციის 8(1), 1987 წლის მარტი, გვ. 61–73.
„გიფენის სიკეთის არსებობის ექსპერიმენტული დადასტურება“. American Economic Review 81(4),
ლანკასტერი, კელვინი, მომხმარებელთა მოთხოვნა: ახალი მიდგომა. ნიუ-იორკი: კოლუმბიის
1991 წლის სექტემბერი, გვ. 961–70.
უნივერსიტეტის გამოცემა, 1971 წ. მაკკრიმონი, კენეტი, და ტოდა, მასეო, "განსხვავებულობის მრუდების
ექსპერიმენტული განსაზღვრა". ეკონომიკური კვლევების მიმოხილვა 37, 1969 წლის ოქტომბერი, გვ. 433–51.
ბაუმოლი, უილიამ ჯ., ბიზნეს ქცევა, ღირებულება და ზრდა. ნიუ-იორკი: მაკმილანი, 1959 წ.
სმარტი, დენიზ ტ. და მარტინი, ჩარლზ ლ., „მწარმოებლის
დევისი, ჯ., „პრეფერენციების ტრანზიტულობა“. ქცევის მეცნიერება, 1958 წლის შემოდგომა, გვ. 26–33.
ევანსი, უილიამ ნ. და ვისკუსი, ვ. კიპი, „შემოსავლის ეფექტები და ჯანმრთელობის ღირებულება“. ჟურნალი ადამიანური პასუხისმგებლობა მომხმარებელთა მიმოწერაზე: მომხმარებელთა აღქმის ემპირიული გამოკვლევა“.
რესურსების 28(3), ზაფხული 1993, გვ. 497–518. Journal of Consumer Affairs 26(1), Summer 1992, გვ. 104–28.
გილადი, ბენიამინი; კაიშ, სტენლი; და ლოები, პიტერ დ., „კოგნიტური დისონანსი და სარგებლიანობის
მაქსიმიზაცია:

დანართი

კალკულუსური მიდგომა ინდივიდუალური ქცევის მიმართ

კომუნალური ფუნქცია
სადაც λ არის ლაგრაჟის მამრავლი. ამ პრობლემის პირველი რიგის პირობებია
დავუშვათ, მომხმარებლის პრეფერენციები წარმოდგენილია

სასარგებლო ფუნქციით U(X, Y). მოდით A = (XA, YA) იყოს კრებული XA ერთეულებით კარგი X და
ℒ U
YA ერთეულები კარგი Y, და მოდით B = (XB, YB) იყოს ორი საქონლის განსხვავებული ნაკრები. = λ Px = (A-1)
თუ A შეკვრა უპირატესობას ანიჭებს B-ს, მაშინ U(A) > U(B); მომხმარებელი იღებს უფრო მაღალ 0 X X
სარგებლიანობის დონეს A პაკეტიდან, ვიდრე B ნაკრებიდან . ანალოგიურად, თუ U(B) > U(A),
ℒ U (A-2)
= λ Py =
0 Y Y

ℒ
მომხმარებელი თვლის B პაკეტს , როგორც "უკეთესს", ვიდრე A პაკეტს. და ბოლოს, თუ U(A) = U(B), = M - PxX - PyY = 0
λ
მომხმარებელი თვლის, რომ ორი
შეკვრა თანაბრად დამაკმაყოფილებელია; ის ან ის გულგრილია A და B ჯგუფებს შორის. განტოლებები (A-1) და (A-2) გულისხმობს იმას
U/ X
= P x (A-3)

სარგებლიანობის მაქსიმიზაცია U/ Y პი
ან, ეკონომიკური თვალსაზრისით, ზღვრული კომუნალური მომსახურების თანაფარდობა უდრის ფასების თანაფარდობას.
Px-ისა და Py- ს ფასების და M შემოსავლის დონის გათვალისწინებით , მომხმარებელი ცდილობს მაქსიმალურად
გაზარდოს სარგებლიანობა, რომელიც ექვემდებარება კვირტის შეზღუდვას. ფორმალურად, ეს პრობლემა
ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი
შეიძლება გადაწყდეს ლაგრანგის ფორმირებით:
ინდიფერენტულობის მრუდის გასწვრივ სარგებლიანობა მუდმივია:

ℒ U(X, Y) + λ(M PxX PyY) U(X, Y) = მუდმივი

133
Machine Translated by Google

ამ ურთიერთობის მთლიანი წარმოებულის აღება იძლევა

ინდიფერენტულობის მრუდის დახრის აბსოლუტური მნიშვნელობა არის ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი (MRS). ამრიგად,
U U dX +
dY = 0 X Y

MRS = U/ X (A-4)
U/ Y
dY/dX- ის ამოხსნა გულგრილობის მრუდის გასწვრივ იძლევა

U/ X
dY dX|სასარგებლო მუდმივი = MRS = PX / PY წესი
U/ Y
განტოლების (A-4) ჩანაცვლება განტოლებაში (A-3) ცხადყოფს, რომ სარგებლიანობის

ამრიგად, გულგრილობის მრუდის დახრილობა არის

მაქსიმალურად გაზრდის მიზნით, მომხმარებელი აიგივებს
U/ X
Px
U/ Y MRS =
პი

134
Machine Translated by Google

წარმოების პროცესი და ხარჯები

5
სწავლის მიზნები

ამ თავის დასრულების შემდეგ თქვენ შეძლებთ:

LO1 ახსენი შენატანების პროდუქტიულობისა და როლის გაზომვის ალტერნატიული გზები

მენეჯერის წარმოების პროცესში.

LO2 გამოთვალეთ შეყვანის მოთხოვნა და ხარჯების მინიმიზაციის კომბინაცია და

გამოიყენეთ იზოკვანტური ანალიზი ოპტიმალური შეყვანის ჩანაცვლების საილუსტრაციოდ.

LO3 გამოთვალეთ ღირებულების ფუნქცია წარმოების ფუნქციიდან და აუხსენით როგორ ეკო

ნომინალური ხარჯები განსხვავდება სააღრიცხვო ხარჯებისგან.

LO4 ახსენით განსხვავება ფიქსირებულ ხარჯებს შორის და ეკონომიკური შესაბამისობა,

ჩაძირული ხარჯები, ცვლადი ხარჯები და ზღვრული ხარჯები.

LO5 გამოთვალეთ საშუალო და ზღვრული ხარჯები ალგებრული ან ტაბულური ღირებულების მონაცემებიდან

და ილუსტრაციით ურთიერთობა საშუალო და ზღვრულ ხარჯებს შორის.

LO6 განასხვავებენ მოკლევადიანი და გრძელვადიანი წარმოების გადაწყვეტილებებს და ილუსტრაციულად აღწერენ მათ გავლენას ხარჯებსა და მასშტაბის ეკონომიაზე.

LO7 დაასკვნეთ , ავლენს თუ არა მრავალპროდუქტიული წარმოების პროცესი მოცულობის ეკონომიურობას ან ღირებულების კომპლემენტატურობას და ახსენით მათი
მნიშვნელობა მმართველობითი გადაწყვეტილებებისთვის.

სათაური
ბოინგი აგებს ბრძოლას, მაგრამ იგებს ომს
თითქმის რვა კვირის შემდეგ, Boeing-მა და მისმა მანქანათმშენებელთა და აერონავტიკის მუშაკთა საერთაშორისო ასოციაციამ (IAM) მიაღწიეს შეთანხმებას,
რომელმაც დაასრულა გაფიცვა, რომელშიც 27000
მუშა მონაწილეობდა. გაფიცვა მოჰყვა რამდენიმე დღის „ბოლო წუთს“, მთელი საათის მოლაპარაკებებს, რომლებიც დაიწყო მაშინ, როდესაც მენეჯმენტმა და პროფკავშირის
მომლაპარაკებლებმა ვერ მიაღწიეს შეთანხმებას კომპენსაციისა და სამუშაოს დაცვის საკითხებზე.
შეთანხმების შედეგად, IAM-ის თანამშრომლებმა მოიპოვეს შეღავათები ისეთ სფეროებში, რომლებიც მოიცავს ჯანდაცვას, პენსიებს, ხელფასს და სამუშაო უსაფრთხოებას
2900 მუშაკისთვის ინვენტარის მართვისა და მიწოდების კატეგორიებში. Boeing-მა ასევე დათანხმდა გადაამზადოს დათხოვნილი ან გადაადგილებული მუშები. მიუხედავად ამ
დათმობებისა, ბოინგის სპიკერმა განაცხადა, რომ

135
Machine Translated by
136 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

შეთანხმება გვაძლევს მოქნილობას, რომელიც გვჭირდება კომპანიის მართვისთვის. ოთხწლიანი შეთანხმება საშუალებას
აძლევს Boeing-ს შეინარჩუნოს კრიტიკული ქვეკონტრაქტორების დებულებები, რომლებიც მან მოიპოვა გაერთიანებასთან წარსულში ბრძოლებში.

ამ ყველაფრის კომენტირებისას, ერთ-ერთმა ანალიზმა დაასკვნა, რომ „კავშირმა ალბათ გაიმარჯვა ბრძოლა და ბოინგი ალბათ ომს მოიგებს. შეგიძლიათ
ამიხსნათ რას ნიშნავს ეს ანალიტიკოსი?

წყაროები: C. Isidore, “Union Strikes Boeing”, CNNMoney.com, 6 სექტემბერი, 2008; S. Freeman, „Boeing Contract Offers Pay
Raise, Job Protections“, The Washington Post, 2008 წლის 29 ოქტომბერი.

შესავალი

კომპანიები, ისევე როგორც არაკომერციული ორგანიზაციები არიან საქონლის წარმოების ან მომსახურების მიწოდების ბიზნესში და მათი წარმატებული ფუნქციონირება მოითხოვს
მენეჯერებს ოპტიმალურად აირჩიონ საწარმოო პროცესში გამოსაყენებელი საშუალებების რაოდენობა და ტიპები. მაგალითად, საკონსულტაციო ბიზნესის წარმატებული ფუნქციონირება
მოითხოვს თანამშრომელთა სწორი რაოდენობისა და ნაზავის მიღებას და ამ და სხვა პროდუქტებს შორის ოპტიმალურად ჩანაცვლებას ხელფასების და სხვა შეტანის ფასების
ცვლილებისას.

ეს თავი გვაწვდის ეკონომიკურ საფუძვლებს, რომლებიც საჭიროა იმ მენეჯერულ პოზიციებში, როგორიცაა წარმოება და ფასების მართვა. წარმოდგენის ცნებები და
დანახარჯები ასევე მნიშვნელოვანია თავისთავად, რადგან ისინი ემსახურებიან როგორც ძირითად სამშენებლო ბლოკებს ბიზნეს სფეროებისთვის, რომლებიც მოიცავს ადამიანურ
რესურსებს, ოპერაციებს, მენეჯერულ აღრიცხვას და სტრატეგიულ მენეჯმენტს.

წარმოების ფუნქცია

ჩვენ დავიწყებთ პროდუქტის წარმოებისთვის ხელმისაწვდომი ტექნოლოგიის აღწერით. ტექნოლოგიური ჯამი აერთიანებს ნედლეული პროდუქტების, როგორიცაა ფოლადი, მუშახელი და
მანქანა-დანადგარების, შესაძლებელ საშუალებებს ისეთ პროდუქტად, როგორიცაა ავტომობილი. ტექნოლოგია ეფექტურად აჯამებს საინჟინრო ცოდნას. მენეჯერული გადაწყვეტილებები,
როგორიცაა კვლევისა და განვითარების ხარჯებთან დაკავშირებით, შეიძლება გავლენა იქონიოს ხელმისაწვდომ ტექნოლოგიაზე. ამ თავში ჩვენ დავინახავთ, თუ როგორ შეუძლია მენეჯერს
გამოიყენოს არსებული ტექნოლოგია მისი უდიდესი პოტენციალით. მომდევნო თავებში ჩვენ გავაანალიზებთ გადაწყვეტილებას ტექნოლოგიის გაუმჯობესების შესახებ.
ჩვენი ანალიზის დასაწყებად, მოდით განვიხილოთ წარმოების პროცესი, რომელიც იყენებს ორ საშუალებებს, კაპიტალს და შრომას, რათა გამოვიდეს. ჩვენ დავუშვებთ, რომ
K აღვნიშნოთ კაპიტალის რაოდენობა, L - შრომის რაოდენობა და Q - წარმოების პროცესში წარმოებული პროდუქციის დონე. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ვუწოდებთ შეყვანის
კაპიტალს და შრომას, აქ წარმოდგენილი ზოგადი იდეები მოქმედებს ნებისმიერი ორი შეყვანისთვის. თუმცა, წარმოების პროცესების უმეტესობა მოიცავს რაიმე სახის მანქანებს
(ეკონომისტები მოიხსენიებენ როგორც კაპიტალს) და ადამიანებს (შრომას), და ეს ტერმინოლოგია ემსახურება ძირითადი იდეების გამყარებას.

წარმოების ფუნქცია
ფუნქცია, რომელიც განსაზღვრავს გამოსავლის
მაქსიმალურ
რაოდენობას, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას
შეყვანის მოცემული ნაკრებით.
კაპიტალისა და შრომის პროდუქტად გარდაქმნის ხელმისაწვდომი ტექნოლოგია შეჯამებულია წარმოების ფუნქციაში. წარმოების ფუნქცია არის საინჟინრო კავშირი, რომელიც
განსაზღვრავს გამომავალი მაქსიმალური რაოდენობას, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას შეყვანის მოცემული ნაკრებით. მათემატიკურად, წარმოების ფუნქცია აღინიშნება როგორც
Q = F(K, L)
ანუ გამოშვების მაქსიმალური რაოდენობა, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას კაპიტალის K ერთეულით და L
შრომის ერთეულები.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 137

მოკლევადიანი და გრძელვადიანი გადაწყვეტილებები

როგორც მენეჯერი, თქვენი სამუშაოა ხელმისაწვდომი წარმოების ფუნქციის ეფექტურად გამოყენება; ეს ნიშნავს, რომ თქვენ უნდა განსაზღვროთ თითოეული შეყვანის რა ოდენობა უნდა გამოიყენოთ
გამოსავლის მისაღებად. მოკლევადიან პერსპექტივაში, წარმოების ზოგიერთი ფაქტორი ფიქსირდება და ეს ზღუდავს თქვენს არჩევანს შეტანილი გადაწყვეტილების მიღებისას. მაგალითად,
ავტომწარმოებლებს რამდენიმე წელი სჭირდება ჰიბრიდების წარმოებისთვის ახალი ასამბლეის ხაზების განვითარებასა და აშენებას. კაპიტალის დონე ზოგადად ფიქსირდება მოკლევადიან პერიოდში.
წარმოების
თუმცა, მოკლევადიან პერსპექტივაში ავტომწარმოებლებს შეუძლიათ შეცვალონ ისეთი საშუალებების გამოყენება, როგორიცაა შრომა და ფოლადი; ასეთ საშუალებებს წარმოების ცვლადი
ფიქსირებული ფაქტორები
ფაქტორები ეწოდება .
მენეჯერს არ შეუძლია შეასწოროს
მოკლევადიან პერიოდში განისაზღვრება, როგორც დროის ჩარჩო, რომელშიც არის წარმოების ფიქსირებული ფაქტორები. საილუსტრაციოდ, დავუშვათ, რომ კაპიტალი და შრომა
ის მონაცემები მოკლევადიან პერიოდში.
არის ერთადერთი ორი პროდუქტი წარმოებაში და რომ კაპიტალის დონე ფიქსირდება მოკლევადიან პერიოდში. ამ შემთხვევაში, მენეჯერის მიერ მიღებული ერთადერთი მოკლევადიანი
შეყვანის გადაწყვეტილება არის რამდენი შრომა გამოიყენოს. მოკლევადიანი წარმოების ფუნქცია არსებითად მხოლოდ შრომის ფუნქციაა, რადგან კაპიტალი ფიქსირებულია და არა ცვლადი. წარმოების ცვლადი ფაქტორები
თუ K* არის კაპიტალის ფიქსირებული დონე, მოკლევადიანი წარმოების ფუნქცია შეიძლება ჩაიწეროს როგორც შეყვანის საშუალებები, რომელსაც მენეჯერი შეუძლია შეცვალოს

წარმოების შესაცვლელად.

Q = f(L) = F(K*, L)

5-1 ცხრილის 1, 2 და 4 სვეტები იძლევა მოკლევადიანი წარმოების ფუნქციის კომპონენტების მნიშვნელობებს, სადაც კაპიტალი ფიქსირდება K* = 2-ზე. ამ წარმოების
ფუნქციისთვის საჭიროა 5 ერთეული შრომა 1100 ერთეულის წარმოებისთვის. გამომავალი. არსებული ტექნოლოგიისა და კაპიტალის ფიქსირებული დონის გათვალისწინებით, თუ
მენეჯერს სურს 1952 ერთეული პროდუქციის წარმოება, 8 ერთეული შრომა უნდა გამოიყენოს. მოკლევადიან პერსპექტივაში მეტი შრომაა საჭირო მეტი პროდუქციის წარმოებისთვის,
რადგან კაპიტალის გაზრდა შეუძლებელია.

ცხრილი 5-1
წარმოების ფუნქცია

დაფიქსირდა ცვლადი შეცვლა გამომავალი მარგინალური საშუალო

შეყვანა შეყვანა შრომის შრომის
(1) )
(კაპიტალი (2) )
(შრომა შრომა
(3) (4) პროდუქტი
(5) (6)
პროდუქტი

Q
K* ]
[მოცემული [მოცემული]
ლ
[ΔΔ
(2)]
L [მოცემული]
ქ [ΔQ
Δ(4)/=Δ(2)]
MPL [(4)/(2)]
= APL
ΔL ლ
2 0 - 0 - -

2 1 1 76 76 76

2 2 1 248 172 124

2 3 1 492 244 164

2 4 1 784 292 196

2 5 1 1100 316 220

2 6 1 1,416 316 236

2 7 1 1,708 292 244

2 8 1 1952 244 244

2 9 1 2124 172 236

2 10 1 2200 76 220

2 11 1 2156 44 196
Machine Translated by
138
თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

გრძელვადიან პერსპექტივაში განისაზღვრება, როგორც ჰორიზონტი, რომელზეც მენეჯერს შეუძლია შეცვალოს წარმოების ყველა ფაქტორი . თუ კომპანიას სამი წელი სჭირდება
დამატებითი კაპიტალის მანქანების შესაძენად, მისი მენეჯმენტის გრძელვადიანი ვადა სამი წელია, ხოლო მოკლევადიანი სამ წელზე ნაკლები.

პროდუქტიულობის ზომები
მენეჯერული გადაწყვეტილების მიღების მნიშვნელოვანი კომპონენტია წარმოების პროცესში გამოყენებული საშუალებების პროდუქტიულობის განსაზღვრა. როგორც დავინახავთ, ეს ზომები
სასარგებლოა საწარმოო პროცესის ეფექტურობის შესაფასებლად და შეტანილი გადაწყვეტილებების მისაღებად, რომლებიც მაქსიმალურ მოგებას ზრდის. პროდუქტიულობის სამი
ყველაზე მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია მთლიანი პროდუქტი,
საშუალო პროდუქტი და ზღვრული პროდუქტი.

მთლიანი პროდუქტი
მთლიანი პროდუქტი (TP) მთლიანი პროდუქტი (TP) უბრალოდ გამომავალი მაქსიმალური დონეა, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას შეყვანის მოცემული რაოდენობით. მაგალითად, 5-1 ცხრილში აღწერილი
გამომუშავების
წარმოების პროცესის მთლიანი პროდუქტი, როდესაც 5 ერთეული შრომაა დასაქმებული, არის 1100. ვინაიდან წარმოების ფუნქცია განსაზღვრავს პროდუქტის მაქსიმალურ
მაქსიმალური დონე, რომელიც

შეიძლება

რ ა ო დ ენობას, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას შეყვანის მოცემული დონით, ეს არის ის რაოდენობა, რომელიც წარმოიქმნება, თუ 5 ერთეული შრომა გამოიყენებს მაქსიმალურ ძალისხმევას. რა თქმა
წარმოიქმნას შეყვანის მოცემული რაოდენ ო ბ ით .
უნდა, თუ მუშები არ გამოიყენებდნენ
მაქსიმალურ ძალისხმევას, გამომუშავება უფრო დაბალი იქნებოდა. ხუთი თანამშრომელი, რომლებიც ყავას სვამენ
მთელი დღის განმავლობაში, ვერ აწარმოებენ რაიმე გამოსავალს, ყოველ შემთხვევაში, ამ საწარმოო ფუნქციის გათვალისწინებით.

საშუალო პროდუქტი
ხშირ შემთხვევაში, მენეჯერული გადაწყვეტილების მიმღებები დაინტერესებულნი არიან შეტანის საშუალო პროდუქტიულობით. მაგალითად, მენეჯერს შეიძლება სურდეს იცოდეს, საშუალოდ,
რამდენი წვლილი შეიტანა თითოეული მუშაკმა ფირმის მთლიან გამომუშავებაში. ეს ინფორმაცია შეჯამებულია საშუალო პროდუქტის ეკონომიკურ კონცეფციაში. შეყვანის საშუალო
პროდუქტი (AP) განისაზღვრება, როგორც მთლიანი პროდუქტი გაყოფილი შეყვანის გამოყენებული რაოდენობაზე. კერძოდ, შრომის საშუალო პროდუქტი (APL) არის
საშუალო პროდუქტი (AP) ქ
შეყვანის ერთეულზე წარმოებული გამომავალი საზომი. APL =
ლ

ხოლო კაპიტალის საშუალო პროდუქტი (APK) არის

ქ
APK = კ
ამრიგად, საშუალო პროდუქტი არის პროდუქტის საზომი, რომელიც წარმოიქმნება შეყვანის ერთეულზე. მაგალითად, 5–1 ცხრილში, ხუთ მუშაკს შეუძლია
აწარმოოს 1100 ერთეული პროდუქტი; ეს შეადგენს 220 ერთეულ პროდუქტს ერთ მუშაკზე.

მარგინალური პროდუქტი
ზღვრული პროდუქტი (MP) შეყვანის ზღვრული პროდუქტი (MP) არის მთლიანი გამოშვების ცვლილება, რომელიც მიეკუთვნება შეყვანის ბოლო ერთეულს. ამრიგად, კაპიტალის ზღვრული პროდუქტი
მთლიანი გამომუშავების ცვლილება, რომელიც
(MPK) არის მთლიანი გამომუშავების ცვლილება გაყოფილი კაპიტალის ცვლილებაზე:
მიეკუთვნება შეყვანის ბოლო ერთეულს.
ΔQ
MPK =

შრომის ზღვრული პროდუქტი (MPL) არის მთლიანი გამომუშავების ცვლილება გაყოფილი შრომის ცვლილებაზე:
ΔQ
MPL = ΔL
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
139

მაგალითად, ცხრილში 5–1 შრომის მეორე ერთეული ზრდის გამომუშავებას 172 ერთეულით, ამიტომ შრომის მეორე ერთეულის ზღვრული პროდუქტი არის
172.
ცხრილი 5-1 ასახავს შეყვანის ზღვრული პროდუქტის მნიშვნელოვან მახასიათებელს.
გაითვალისწინეთ, რომ როდესაც შრომის ერთეულები იზრდება 0-დან 5-მდე სვეტში 2, შრომის ზღვრული პროდუქტი იზრდება სვეტში 5. ეს დაგეხმარებათ იმის ახსნაში, თუ რატომ
გამოიყენება ასამბლეის ხაზები ამდენი წარმოების პროცესში: რამდენიმე მუშის გამოყენებით, რომელთაგან თითოეული პოტენციურად განსხვავებულად მუშაობს. დავალებების
შესრულებისას, მენეჯერს შეუძლია თავიდან აიცილოს არაეფექტურობა, რომელიც დაკავშირებულია ერთი ამოცანის შეწყვეტასთან და მეორის დაწყებასთან. მაგრამ გაითვალისწინეთ
ცხრილში 5–1, რომ 5 ერთეული შრომის შემდეგ, შრომის ყოველი დამატებითი ერთეულის ზღვრული პროდუქტი მცირდება და საბოლოოდ ხდება
უარყოფითი. უარყოფითი ზღვრული პროდუქტი ნიშნავს, რომ შეყვანის ბოლო ერთეული რეალურად ამცირებს მთლიან პროდუქტს. ეს შეესაბამება საღ აზრს. თუ მენეჯერი განაგრძობდა ასამბლეის ხაზზე მუშაკთა რაოდენობის გაფართოებას, ის
საბოლოოდ მიაღწევდა ისეთ
წერტილს, როდესაც მუშები სარდინებივით იყვნენ შეფუთული ხაზის გასწვრივ, აჩერებდნენ ერთმანეთს და გამოიმუშავებდნენ ნაკლებ გამომუშავებას, ვიდრე ადრე.
სურათი 5-1 გრაფიკულად გვიჩვენებს კავშირი მთლიან პროდუქტს, ზღვრულ პროდუქტსა და საშუალო პროდუქტს შორის. პირველი, რაც მრუდებზე უნდა შეამჩნიოთ, არის ის,
რომ მთლიანი პროდუქტი იზრდება და მისი დახრილობა
უფრო ციცაბო ხდება, როდესაც A წერტილიდან E წერტილამდე გადავდივართ მთლიანი პროდუქტის მრუდის გასწვრივ. როდესაც შრომის გამოყენება იზრდება A და E წერტილებს
მზარდი ზღვრული
შორის, მთლიანი პროდუქტის მრუდის დახრილობა იზრდება (უფრო ციცაბო ხდება); ამრიგად, ზღვრული პროდუქტი იზრდება a წერტილიდან e- ზე გადასვლისას . დიაპაზონი, ბრუნდება
რომელზედაც იზრდება ზღვრული პროდუქტი, ცნობილია, როგორც მზარდი ზღვრული მოგების დიაპაზონი. შეყვანის გამოყენების დიაპაზონი, რომლის დროსაც
იზრდება ზღვრული პროდუქტი.

დიაგრამა 5-1-ზე ჩვენ ვხედავთ, რომ ზღვრული პროდუქტი აღწევს მაქსიმუმს e წერტილში , სადაც დასაქმებულია 5 ერთეული შრომა. როდესაც შრომის მოხმარება იზრდება მე-5-
მცირდება
დან მე-10 ერთეულამდე, მთლიანი გამომუშავება იზრდება, მაგრამ კლებადი ტემპით. სწორედ ამიტომ ზღვრული პროდუქტი მცირდება 5-დან 10 ერთეულამდე შრომით, მაგრამ მაინც
(მცირდება)
დადებითია. დიაპაზონი, რომელზედაც ზღვრული პროდუქტი დადებითია, მაგრამ მცირდება, ცნობილია, როგორც მცირდება ან მცირდება ზღვრული შემოსავლის დიაპაზონი. ზღვრული შემოსავალი შეყვანის გამოყენების
ცვლადი შეყვანისკენ. დიაპაზონი, რომლის დროსაც მცირდება ზღვრული
პროდუქტი.
ნახაზზე 5-1, ზღვრული პროდუქტი ხდება უარყოფითი, როდესაც 10 ერთეულზე მეტი შრომაა დასაქმებული. ერთი წერტილის შემდეგ, შეყვანის დამატებითი ერთეულების
გამოყენება ფაქტობრივად ამცირებს მთლიან პროდუქტს, რაც ნიშნავს, რომ ზღვრული პროდუქტი იყოს უარყოფითი. დიაპაზონი, რომელზეც ზღვრული პროდუქტი უარყოფითია, უარყოფითი ზღვრული
ცნობილია, როგორც უარყოფითი ზღვრული მოგების დიაპაზონი. შემოსავალი
შეყვანის გამოყენების დიაპაზონი, რომელზეც
ზღვრული პროდუქტი უარყოფითია.

მთლიანი პროდუქტი, საშუალო

პროდუქტი, მარგინალური პროდუქტი
მზარდი მარგინალური
ბრუნდება
კლებადი
ზღვრული
ნეგატიური
სურათი 5-1
ბრუნდება მარგინალური
რომ
ბრუნდება მზარდი, კლებადი და უარყოფითი მარგინალური
შრომა რომ
ბრუნდება
რომ
შრომა
IJK შრომა
ჰ
გ სულ
ფ პროდუქტი
ე
(TP)
დ

C
ე
ბ
ა ცვლადი
ა APL
0 1234 5678 შეყვანა
9 10 11 (შრომა)
MPL
Machine Translated by
140 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

ზღვრული დაბრუნების ფაზები

როგორც შეყვანის გამოყენება იზრდება, ზღვრული პროდუქტი თავდაპირველად იზრდება (იზრდება ზღვრული
პრინციპი შემოსავალი), შემდეგ იწყებს კლებას (მცირდება ზღვრული შემოსავალი) და საბოლოოდ ხდება უარყოფითი (ნეგატიური ზღვრული შემოსავალი).

გამოცდისთვის სწავლისას, თქვენ დიდი ალბათობით განიცადეთ ზღვრული ანაზღაურების სხვადასხვა ფაზა. სწავლაზე დახარჯული პირველი რამდენიმე საათი შენს
შეფასებას ბევრად უფრო ზრდის, ვიდრე ბოლო რამდენიმე საათი. მაგალითად, დავუშვათ, რომ თქვენ გააკეთებთ 0-ს, თუ არ სწავლობთ, მაგრამ გააკეთებთ 75-ს, თუ 10
საათს სწავლობთ. ამრიგად, პირველი 10 საათის ზღვრული ნამრავლი არის 75 ქულა. თუ გამოცდაზე 100 ქულას 20 საათი სჭირდება სწავლა, მეორე 10 საათის ზღვრული
ნამრავლი მხოლოდ 25 ქულაა. ამრიგად, თქვენი კლასის ზღვრული გაუმჯობესება მცირდება, როდესაც დამატებით საათებს ატარებთ სწავლაში. თუ თქვენ ოდესმე
გამოგიყვანიათ „მთელი ღამისთევა“ და დასრულებულიყავით გამოცდის დროს ძილი ან ცუდად გამოდით ძილის ნაკლებობის გამო, თქვენ სწავლობდით უარყოფითი ზღვრული
მოგების დიაპაზონში. ცხადია, არც სტუდენტებმა და არც ფირმებმა არ უნდა გამოიყენონ რესურსები ამ დიაპაზონში.

მენეჯერის როლი წარმოების პროცესში

მენეჯერის როლი წარმოების პროცესის წარმართვაში, რომელიც ზემოთ იყო აღწერილი, ორგვარია: (1) უზრუნველყოს, რომ ფირმა მუშაობს საწარმოო ფუნქციაზე და (2)
უზრუნველყოს, რომ ფირმა გამოიყენებს შეყვანის სწორ დონეს. ეს ორი ასპექტი უზრუნველყოფს, რომ ფირმა მუშაობს წარმოების ფუნქციის სწორ წერტილში. წარმოების
ეფექტურობის ეს ორი ასპექტი განიხილება შემდეგში.

წარმოება საწარმოო ფუნქციაზე

პირველი მენეჯერული როლი შედარებით მარტივი ასახსნელია, მაგრამ მენეჯერისთვის ერთ-ერთი ყველაზე რთული შესასრულებელია. წარმოების ფუნქცია აღწერს
მაქსიმალურ შესაძლო გამომუშავებას, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას მოცემული შეყვანით. შრომის შემთხვევაში, ეს ნიშნავს, რომ მუშებმა მაქსიმალური ძალისხმევა უნდა
გამოიჩინონ. იმის უზრუნველსაყოფად, რომ მუშები ფაქტობრივად მუშაობენ სრული
პოტენციალით, მენეჯერმა უნდა დააწესოს სტიმულირების სტრუქტურა, რომელიც მათ უბიძგებს გამოიყენონ სასურველი დონის ძალის მაგალითად, რესტორნის მენეჯერმა უნდა დააწესოს წამახალისებელი სქემა,
რომელიც უზრუნველყოფს, რომ
კვების სერვერები კარგად ასრულებენ სამუშაოს მაგიდებზე მოლოდინში. რესტორნების უმეტესობა მუშებს უხდის დაბალ ხელფასს, მაგრამ საშუალებას აძლევს მათ შეაგროვონ
რჩევები, რაც ეფექტურად აძლევს მუშებს სტიმულს, რომ კარგად შეასრულონ სამუშაო. ზოგადად, ბევრი ფირმა აწესებს მოგების გაზიარების გეგმებს, რათა
მუშებს სტიმული მისცენ წარმოების ფუნქციაზე. მენეჯერის ამ როლის უფრო დეტალური განხილვა წარმოდგენილია მე-6 თავში.

გამოიყენეთ შეყვანის სწორი დონე

მენეჯერის მეორე როლი არის უზრუნველყოს, რომ ფირმა მუშაობს წარმოების ფუნქციის სწორ წერტილში. რესტორნის მენეჯერისთვის ეს ნიშნავს სერვერების „სწორი“
რაოდენობის დაქირავებას.
იმის სანახავად, თუ როგორ შეიძლება ეს განხორციელდეს, დავუშვათ, რომ ფირმის მიერ წარმოებული პროდუქცია შეიძლება გაიყიდოს ბაზარზე 3 დოლარის ფასად. გარდა
ამისა, დავუშვათ, რომ შრომის თითოეული ერთეული ღირს $400. შრომის რამდენი ერთეული უნდა დაიქირაოს მენეჯერმა მოგების მაქსიმიზაციისთვის? ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად,
ჯერ უნდა განვსაზღვროთ დამატებითი თანამშრომლის აყვანის სარგებელი. თითოეული მუშაკი ზრდის ფირმის გამომუშავებას თავისი ზღვრული პროდუქტით და გამომუშავების ეს
ზღვრული პროდუქტის
ღირებულება
ზრდა შეიძლება
შეყვანის ბოლო ერთეულის მიერ წარმოებული გაიყიდოს ბაზარზე 3 დოლარის ფასად. ამრიგად, ფირმის სარგებელი შრომის თითოეული ერთეულიდან არის $3 × MPL. ამ რიცხვს ეწოდება შრომის ზღვრული პროდუქტი .
გამომავალი მნიშვნელობა. ღირებულების ზღვრული პროდუქტი
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 141

ამგვარად, შეყვანა არის ამ შეყვანის ბოლო ერთეულის მიერ წარმოებული გამოსავლის მნიშვნელობა. მაგალითად, თუ გამოშვების თითოეული ერთეული შეიძლება გაიყიდოს P-ის
ფასად, შრომის ზღვრული პროდუქტი არის

VMPL = P × MPL

ხოლო კაპიტალის ღირებულების ზღვრული პროდუქტი არის

VMPK = P × MPK

ჩვენს მაგალითში, ფირმასთვის დამატებითი შრომის ერთეულის ღირებულებაა $400. როგორც ცხრილი 5–2 გვიჩვენებს, შრომის პირველი ერთეული
წარმოქმნის VMPL = $228 და მეორე ერთეულის VMPL არის $516.
თუ მენეჯერი შეხედავს მხოლოდ შრომის პირველ ერთეულს და მის შესაბამის VMPL-ს, მუშა არ დაიქირავებს. თუმცა, ცხრილის საგულდაგულო შემოწმება აჩვენებს, რომ
მეორე თანამშრომელი დაამატებს 116 დოლარს მის ღირებულებაზე მეტი. თუ პირველი თანამშრომელი არ დაიქირავეს, მეორე არ დაიქირავეს.
ფაქტობრივად, ყოველი მუშაკი მეორესა და მეცხრეს შორის აწარმოებს დამატებით გამომუშავებას, რომლის ღირებულება აღემატება მუშის დაქირავების ღირებულებას. მომგებიანია
შრომის ერთეულის დაქირავება მანამ, სანამ VMPL $400-ზე მეტია. გაითვალისწინეთ, რომ შრომის მე-10 ერთეულის VMPL არის $228, რაც ნაკლებია შრომის მე-10 ერთეულის
ღირებულებაზე. ფირმას არ გადაუხდიდა შრომის ამ ერთეულის დაქირავება , რადგან მისი დაქირავების ღირებულება აღემატებოდა სარგებელს. იგივე ეხება შრომის დამატებით
ერთეულებს. ამრიგად, ცხრილი 5–2-ში მოცემული
მონაცემების გათვალისწინებით, მენეჯერმა უნდა დაიქირაოს ცხრა თანამშრომელი, რათა მაქსიმალურად გაზარდოს მოგება.

მოგების მაქსიმიზაციის შეყვანის გამოყენება

მოგების მაქსიმალური გასაზრდელად, მენეჯერმა უნდა გამოიყენოს მონაცემები იმ დონეზე, სადაც ზღვრული სარგებელი უდრის ზღვრულ ღირებულებას. უფრო კონკრეტულად,
მენეჯერმა უნდა გააგრძელოს შრომის გამოყენება იმ წერტილამდე, სადაც VMPL = w მცირდება ზღვრული პროდუქტის დიაპაზონში.
პრინციპი

ცხრილი 5-2
შრომის ზღვრული პროდუქტი

მარგინალური
(1) (2) (3)
შრომის (4) (5)
ცვლადი ფასი ღირებულება მარგინალური ერთეულის

შეყვანა პროდუქტი პროდუქტის ღირებულება

პ ΔQ ვ
ლ = MPL VMPL = Pშრომა
× MPL შრომა
(შრომა) გამომავალი [სვეტი
ΔL 5 of
[მოცემული] [მოცემული] ცხრილი 5-1] [(2) × (3)] [მოცემული]

0 $3 - - $400

1 3 76 $228 400

2 3 172 516 400

3 3 244 732 400

4 3 292 876 400

5 3 316 948 400

6 3 316 948 400

7 3 292 876 400

8 3 244 732 400

9 3 172 516 400

10 3 76 228 400

11 3 44 132 400
Machine Translated by
142 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

INSIDE BUSINESS 5–1

საიდან მოდის ტექნოლოგია?

ამ თავში ჩვენ უბრალოდ ვივარაუდებთ, რომ მენეჯერმა იცის საქონლის წარმოებისთვის ხელმისაწვდომი
მოიცავს ოდნავ განსხვავებულ საწარმოო ფუნქციას ორიგინალური დეველოპერის მიერ გამოყენებულისგან.
ძირითადი ტექნოლოგია.
როგორ იძენენ მენეჯერები ინფორმაციას ტექნოლოგიების შესახებ? რიჩარდ ლევინის მიერ ჩატარებული კვლევა ვარაუდობს,
ინოვაციური ფირმების თანამშრომლების დაქირავება
რომ არსებობს შვიდი ძირითადი მეთოდი.
სხვა ფირმების ყოფილ თანამშრომლებს ხშირად აქვთ ინფორმაცია წარმოების პროცესის შესახებ.
დამოუკიდებელი კვლევა და განვითარება
პატენტის გამჟღავნება
პროდუქტისა და პროცესის ინოვაციების შეძენის ყველაზე მნიშვნელოვანი საშუალებაა დამოუკიდებელი კვლევა და
განვითარება (R&D). ეს ძირითადად მოიცავს ფირმის მიერ დასაქმებულ ინჟინრებს, რომლებიც შეიმუშავებენ პატენტი აძლევს მფლობელს გამოგონებაზე ექსკლუზიურ უფლებებს განსაზღვრული პერიოდის განმავლობაში -
ახალ წარმოების პროცესებს ან პროდუქტებს. უმეტეს ქვეყნებში 17-დან 20 წლამდე. ამასთან, პატენტის მისაღებად გამომგონებელმა უნდა წარადგინოს
დეტალური ინფორმაცია გამოგონების შესახებ, რომელიც ხდება საჯარო ინფორმაცია. შეტანილი ინფორმაციის
ლიცენზირების ტექნოლოგია ნახვა პრაქტიკულად ყველას შეუძლია, კონკურენტების ჩათვლით. ხშირ შემთხვევაში, ეს ინფორმაცია კონკურენტს
საშუალებას აძლევს
ფირმა, რომელიც თავდაპირველად პასუხისმგებელი იყო ტექნოლოგიის განვითარებაზე და, შესაბამისად,
„კლონირდეს“ პროდუქტი ისე, რომ არ დაარღვიოს პატენტი. საინტერესოა, რომ სანამ პატენტი ელოდება, ეს
ფლობს უფლებებს ტექნოლოგიაზე, ხშირად ყიდის საწარმოო ფუნქციას სხვა ფირმას ლიცენზირების საფასურად.
ინფორმაცია საჯაროდ არ არის
საფასური შეიძლება იყოს ფიქსირებული, ამ შემთხვევაში
ტექნოლოგიის შეძენის ღირებულება წარმოების ფიქსირებული ღირებულებახაე. ლმისაწვდომი. ამ მიზეზით, დროის გახანგრძლივება, როდესაც
საკომისიო შეიძლება მოიცავდეს გადახდებს იმის მიხედვით, თუ რამდენი პროდუქტია წარმოებული. ამ შემთხვევაში, პატენტი ელოდება, ხშირად უფრო მეტ დაცვას აძლევს გამომგონებელს, ვიდრე პატენტის რეალურად შეძენას.
ტექნოლოგიის ღირებულება წარმოების ცვლადი ღირებულებაა.
საუბრები თანამშრომლებთან ინოვაციური ფირმები
პუბლიკაციები ან ტექნიკური შეხვედრები სავაჭრო საიდუმლოების „საიდუმლო“ შენახვის აშკარა უპირატესობების მიუხედავად, თანამშრომლები უნებლიედ
სავაჭრო პუბლიკაციები და შეხვედრები წარმოადგენს ფორუმს წარმოების პროცესების შესახებ ინფორმაციის აწვდიან ინფორმაციას
გავრცელებისთვის. წარმოების პროცესის შესახებ კონკურენტებს. ეს განსაკუთრებით ხშირია ინდუსტრიებში, სადაც ფირმები
კონცენტრირებულნი არიან
უკუ ინჟინერია ერთი და იგივე გეოგრაფიული რეგიონი და სხვადასხვა ფირმების თანამშრომლები ერევიან არაბიზნეს გარემოში.
როგორც ტერმინი გვთავაზობს, ეს გულისხმობს უკან მუშაობას: კონკურენტის მიერ წარმოებული პროდუქტის აღებას და
წყარო: რიჩარდ ს. ლევინი, „მიზანშეწონილობა, R&D ხარჯვა და ტექნოლოგიური შესრულება“, ამერიკული ეკონომიკური
მსგავსი პროდუქტის წარმოების მეთოდის შემუშავებას. ტიპიური შედეგი არის პროდუქტი, რომელიც ოდნავ მიმოხილვა 78 (მაისი 1988), გვ. 424–28.
განსხვავდება არსებული პროდუქტისგან და

მოგების მაქსიმალური გამოყენების წესი განსაზღვრავს შემოსავალზე მოთხოვნას მოგების მაქსიმიზაციის ფირმის მიერ. მაგალითად, დიაგრამა 5–2-ზე შრომის ზღვრული
პროდუქტის მნიშვნელობის გრაფიკი გამოსახულია გამოყენებული
შრომის რაოდენობის მიხედვით. როდესაც ხელფასის მაჩვენებელი არის w0 , შრომის მოგების მაქსიმალური

ზღვრული შემოსავლის შემცირების კანონი

აღნიშნავს, რომ შეყვანის დამატებითი ერთეულის
ზღვრული პროდუქტი რაღაც მომენტში უფრო
დაბალი იქნება, ვიდრე წინა ერთეულის ზღვრული
პროდუქტი.
რაოდენობა არის ის რაოდენობა, რომ VMPL = w0 მცირდება ზღვრული მოგების დიაპაზონში. სურათზე ვხედავთ, რომ შრომის მოგების მაქსიმალური რაოდენობა არის
L0 ერთეული.
VMPL მრუდის ქვევით დახრილი ნაწილი განსაზღვრავს მოთხოვნას შრომაზე პროფესორის მაქსიმიზაციის ფირმის მიერ; ის გვიჩვენებს ურთიერთობას ხელფასის განაკვეთსა და შრომის
რაოდენობას შორის, რომელსაც ფირმა სურს დაქირავდეს ამ განაკვეთით. ჩვენ ვიცით, რომ შეყვანის მოთხოვნა ქვევით იკლებს ზღვრული შემოსავლის შემცირების კანონის გამო, რომელიც
ამბობს, რომ დამატებითი ერთეულის ზღვრული პროდუქტი რაღაც მომენტში დაბალი იქნება , ვიდრე ზღვრული პროდუქტი.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 143

$
მოთხოვნა
შრომისთვის
სურათი 5-2
შრომის მოთხოვნა
მოგების მაქსიმიზაცია
w0 წერტილი

ლ
0
L0 VMPL

წინა ერთეული. მას შემდეგ, რაც შეყვანის ზღვრული პროდუქტი მცირდება, რადგან უფრო მეტი შეყვანა გამოიყენება, ზღვრული პროდუქტის ღირებულება ასევე მცირდება, როდესაც
გამოყენებულია მეტი შემავალი. ვინაიდან შეყვანის მოთხოვნა არის შეყვანის მნიშვნელობის ზღვრული პროდუქტი შემცირებული ზღვრული ანაზღაურების დიაპაზონში, შეყვანის მოთხოვნა
ქვევით იხრება. ფაქტობრივად, შეყვანის ყოველი დამატებითი ერთეული მატებს ნაკლებ მოგებას, ვიდრე წინა ერთეული. ამრიგად, მოგების მაქსიმიზაციის ფირმები მზად არიან გადაიხადონ
ნაკლები შეტანის ყოველი დამატებითი ერთეულისთვის.

წარმოების ფუნქციების ალგებრული ფორმები

აქამდე ჩვენ ვეყრდნობოდით ცხრილებსა და გრაფიკებს, რათა წარმოედგინათ წარმოების საფუძველი. წარმოების ფუნქციის ძირითადი ცნება შეიძლება იყოს გამოხატული მათემატიკურად
და რეალურად შესაძლებელია გამოვიყენოთ სტატისტიკური ტექნიკები, როგორიცაა მე-3 თავში განხილული, წარმოების ფუნქციის კონკრეტული ფუნქციური ფორმის შესაფასებლად. ამ
განყოფილებაში ჩვენ გამოვყოფთ წარმოების ფუნქციების უფრო ხშირად ნაცნობ ალგებრულ ფორმებს. ჩვენ ვიწყებთ წარმოების ყველაზე მარტივი ფუნქციით: შეყვანის ხაზოვანი
ფუნქციით.

ხაზოვანი წარმოების ფუნქცია არის

ხაზოვანი წარმოების ფუნქცია
Q = F(K, L) = aK წარმოების ფუნქცია, რომელიც ითვალისწინებს
+ bL სრულყოფილ წრფივ ურთიერთობას ყველა შეყვანასა
და მთლიან გამომუშავებას შორის.
სადაც a და b მუდმივებია. ხაზოვანი წარმოების ფუნქციით, შეყვანები შესანიშნავი შემცვლელია. არსებობს სრულყოფილი წრფივი კავშირი ყველა შეყვანასა და
მთლიან გამომავალს შორის. მაგალითად,
დავუშვათ, რომ ქარხანაში მუშებს ოთხი საათი სჭირდებათ, რათა აწარმოონ ის, რაც მანქანას შეუძლია ერთ საათში. ამ შემთხვევაში წარმოების ფუნქცია წრფივია a = 4
და b = 1:

Q = F(K, L) = 4K + L

ეს არის მათემატიკური გზა იმის დასამტკიცებლად, რომ კაპიტალი ყოველთვის 4-ჯერ უფრო პროდუქტიულია ვიდრე შრომა. გარდა ამისა, რადგან F(5,2) = 4(5) + 1(2) = 22, ჩვენ ვიცით,
რომ 5 ერთეული კაპიტალი და 2 ერთეული შრომა გამოიმუშავებს 22 ერთეულს.
ლეონტიევის წარმოების ფუნქცია მოცემულია

Q = F(K, L) = მინ {aK, bL} ლეონტიევის წარმოების ფუნქცია

წარმოების ფუნქცია, რომელიც ითვალისწინებს ამას
სადაც a და b მუდმივებია. ლეონტიევის წარმოების ფუნქციას ასევე უწოდებენ ფიქსირებული პროპორციების წარმოების ფუნქციას, რადგან ის გულისხმობს, რომ შეყვანები შეყვანები გამოიყენება ფიქსირებული პროპორციებით.
გამოიყენება ფიქსირებული პროპორციებით.
ამის სანახავად, დავუშვათ, ტექსტის დამუშავების ფირმის წარმოების ფუნქციაა Leontief, a = b = 1; წარმოიდგინეთ K , როგორც კლავიატურების რაოდენობა და L , როგორც
კლავიატურების რაოდენობა. წარმოების ფუნქცია მაშინ გულისხმობს, რომ ერთ კლავიატურას და ერთ კლავიატურას შეუძლია საათში ერთი ქაღალდის წარმოება, ორ
კლავიატურას და ორ კლავიატურას შეუძლია საათში ორი ქაღალდის წარმოება და ა.შ. მაგრამ რამდენი ქაღალდის დამზადება შეიძლება საათში ერთი კლავიატურა და ხუთი
კლავიატურა? პასუხი მხოლოდ ერთი ფურცელია. დამატებითი კლავიატურები გამოსადეგია მხოლოდ იმ ზომით, რამდენადაც დამატებითია
Machine Translated by
144
კობ-დუგლასის წარმოების
ფუნქცია
წარმოების ფუნქცია, რომელიც
ითვალისწინებს
ჩანაცვლებადობის გარკვეულ ხარისხს
პროდუქტებს შორის.
თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები
მათი გამოსაყენებლად ხელმისაწვდომია კლავიატურა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კლავიატურა და კლავიატურა უნდა იყოს
გამოყენებული ყოველი კლავიატურისთვის ერთი კლავიატურის ფიქსირებული პროპორციით.
დემონსტრაციის პრობლემა 5–1
Morris Industries-ის ინჟინრებმა მიიღეს ფირმის წარმოების ფუნქციის შემდეგი შეფასება:
Q = F(K, L) = მინ {3K, 4L}
რამდენი პროდუქცია წარმოიქმნება, როდესაც დასაქმებულია 2 ერთეული შრომა და 5 ერთეული კაპიტალი?
პასუხი:
ჩვენ უბრალოდ ვიანგარიშებთ F(5, 2). მაგრამ F(5, 2) = min{3(5), 4(2)} = min{15, 8}. ვინაიდან „15“ და „8“ რიცხვების მინიმუმი არ
წარმოების ფუნქცია, რომელიც მდებარეობს ხაზოვანი წარმოების ფუნქციის უკიდურესობებს შორის და ლეონტიეფის წარმოების ფუნქციას შორის არის კობ-დუგლასის წარმოების
ფუნქცია. კობ-დუგლასის წარმოების ფუნქცია მოცემულია
Q = F(K, L) = Ka
Lb
სადაც a და b მუდმივებია.
ხაზოვანი წარმოების ფუნქციისგან განსხვავებით, გამომავალსა და შეყვანებს შორის კავშირი არ არის წრფივი.
Leontief-ის წარმოების ფუნქციისგან განსხვავებით, შეყვანის საშუალებები არ უნდა იქნას გამოყენებული ფიქსირებული პროპორციებით. კობ-დუგლასის წარმოების ფუნქცია ითვალისწინებს
შემცვლელობის გარკვეულ ხარისხს შეყვანებს შორის, თუმცა არა სრულყოფილ ჩანაცვლებადობას.
პროდუქტიულობის ალგებრული საზომები
წარმოების ფუნქციის ალგებრული ფორმის გათვალისწინებით, ჩვენ შეგვიძლია გამოვთვალოთ პროდუქტიულობის სხვადასხვა საზომი. მაგალითად, ჩვენ გავიგეთ, რომ შეყვანის
საშუალო პროდუქტი არის წარმოებული გამომავალი გაყოფილი შეყვანის გამოყენებული ერთეულების რაოდენობაზე. ეს კონცეფცია ადვილად შეიძლება გავრცელდეს წარმოების
პროცესებზე, რომლებიც იყენებენ ერთზე მეტ შეყვანას.
კონკრეტულად რომ ვთქვათ, დავუშვათ, რომ კონსულტანტი მოგაწოდებთ თქვენს შემდეგ შეფასებას ფირმის კობ-დუგლასის წარმოების ფუნქცია:
Q = F(K, L) = K1/2 L1/2
რა არის შრომის საშუალო პროდუქტი, როდესაც დასაქმებულია 4 ერთეული შრომა და 9 ერთეული კაპიტალი? ვინაიდან F(9,4) = 91/241/2 = (3)(2) = 6, ვიცით, რომ 9
ერთეული კაპიტალი და 4 ერთეული შრომა აწარმოებს 6 ერთეულს. ამრიგად, შრომის 4 ერთეულის საშუალო პროდუქტია APL = 6/4 = 1,5 ერთეული.
გაითვალისწინეთ, რომ როდესაც გამომავალი იწარმოება როგორც კაპიტალით, ასევე შრომით, შრომის საშუალო პროდუქტი დამოკიდებული იქნება არა მხოლოდ შრომის რამდენი
ერთეულის გამოყენებაზე, არამედ იმაზეც, თუ რამდენი კაპიტალია გამოყენებული. ვინაიდან მთლიან გამომუშავებაზე (Q) გავლენას ახდენს ორივე შეყვანის დონე, საშუალო პროდუქტის შესაბამისი
საზომი დამოკიდებულია როგორც კაპიტალზე, ასევე შრომაზე. ანალოგიურად, კაპიტალის
საშუალო პროდუქტი დამოკიდებულია არა მხოლოდ კაპიტალის დონეზე, არამედ Q- ის წარმოებისთვის გამოყენებული შრომის დონეზე.
შეგახსენებთ, რომ შეყვანის ზღვრული პროდუქტი არის გამოშვების ცვლილება, რომელიც გამოწვეულია შეყვანის მოცემული ცვლილების შედეგად. როდესაც წარმოების ფუნქცია
წრფივია, შეყვანის ზღვრულ პროდუქტს აქვს ძალიან მარტივი წარმოდგენა, როგორც ამას ცხადყოფს შემდეგი ფორმულა.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 145

ფორმულა: ზღვრული პროდუქტი ხაზოვანი წარმოების ფუნქციისთვის. თუ საწარმოო ფუნქცია წრფივია და მოცემულია

Q = F(K, L) = aK + bL
მაშინ

MPK = ა

და

MPL = ბ

გაანგარიშების ალტერნატივა
შეყვანის ზღვრული პროდუქტი არის წარმოების ფუნქციის წარმოებული შეყვანის მიმართ. ამრიგად, შრომის ზღვრული პროდუქტი არის

Q
MPL =
ლ
ხოლო კაპიტალის ზღვრული პროდუქტი არის

Q
MPK =
კ

წრფივი წარმოების ფუნქციის შემთხვევაში Q = aK + bL,

Q Q
MPK = = ა და MPL = = ბ
კ
ლ

ამრიგად, ხაზოვანი წარმოების ფუნქციისთვის, შეყვანის ზღვრული პროდუქტი არის უბრალოდ შეყვანის კოეფიციენტი წარმოების ფუნქციაში. ეს
გულისხმობს, რომ შეყვანის ზღვრული პროდუქტი დამოუკიდებელია გამოყენებული შეყვანის რაოდენობისგან, როდესაც წარმოების ფუნქცია წრფივია; ხაზოვანი
წარმოების ფუნქციები არ ემორჩილება ზღვრული პროდუქტის შემცირების კანონს.

წრფივი შემთხვევისგან განსხვავებით, კობ-დუგლასის წარმოების ფუნქციის შეყვანის ზღვრული

პროდუქტი დამოკიდებულია გამოყენებული შეყვანის რაოდენობაზე, როგორც შემდეგი ფორმულა ცხადყოფს.

ფორმულა: ზღვრული პროდუქტი კობ-დუგლასის წარმოების ფუნქციისთვის. თუ წარმოების ფუნქცია არის Cobb-Douglas და მოცემულია მიერ

Q = F(K, L) = Ka Lb

მაშინ

MPL = bKa Lb 1

და

MPK = aKa 1 ლბ
Machine Translated by
146 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

გაანგარიშების ალტერნატივა
შეყვანის ზღვრული პროდუქტი არის წარმოების ფუნქციის წარმოებული შეყვანის მიმართ. კობ-დუგლასის წარმოების ფუნქციის წარმოებულის აღება იძლევა მოსავალს

Q
MPK = = aKa 1 ლბ
კ

და

MPL = Q
= bKa Lb 1
ლ

რომლებიც შეესაბამება წინა ფორმულის განტოლებებს.

შეგახსენებთ, რომ შეყვანის მაქსიმალური მოგების გამოყენება ხდება იმ წერტილში, როდესაც შეყვანის ზღვრული პროდუქტი უდრის შეყვანის ფასს. როგორც შემდეგი პრობლემა
გვიჩვენებს, ჩვენ შეგვიძლია გამოვიყენოთ იგივე პრინციპი წარმოების ფუნქციების ალგებრული ფუნქციონალური ფორმების მიმართ, რათა მივაღწიოთ შეყვანის მოგების მაქსიმალურ
გამოყენებას.

დემონსტრაციის პრობლემა 5–2

ფირმა აწარმოებს პროდუქციას, რომელიც შეიძლება გაიყიდოს 10 დოლარის ფასად. წარმოების ფუნქცია მოცემულია

Q = F(K, L) = K1/2 L1/2

თუ კაპიტალი დაფიქსირდა 1 ერთეულზე მოკლევადიან პერსპექტივაში, რამდენი შრომა უნდა გამოიყენოს ფირმამ მოგების მაქსიმიზაციისთვის, თუ ხელფასის განაკვეთი არის $2?

პასუხი:

ჩვენ უბრალოდ დავაყენეთ შრომის ზღვრული პროდუქტის მნიშვნელობის ზღვრული პროდუქტი ხელფასის განაკვეთის ტოლი და ვხსნით L-ს. ვინაიდან წარმოების ფუნქცია არის
Cobb-Douglas, ჩვენ ვიცით, რომ MPL = bKa Lb 1. აქ a = 1/2, b = 1/2 და K = 1. აქედან გამომდინარე, MPL = .5L1/2 1. ახლა, რადგან P = $10, ჩვენ ვიცით, რომ VMPL
= P × MPL = 5L 1/2 = 5/
L. ამის ტოლფასი ხელფასის, რომელიც არის $2, მივიღებთ 5/ L = 2. თუ ამ განტოლების ორივე მხარეს
კვადრატში მივიღებთ, მივიღებთ 25/L = 4. ამრიგად, შრომის მოგების მაქსიმალური რაოდენობა არის L = 25/4 = 6.25 ერთეული.

იზოკვანტები
ჩვენი შემდეგი ამოცანაა შევამოწმოთ კაპიტალისა და შრომის ოპტიმალური არჩევანი გრძელვადიან პერსპექტივაში, როდესაც ორივე შეყვანის ცვალებადობა თავისუფალია. წარმოების მრავალი
ცვლადის თანდასწრებით, შეყვანის სხვადასხვა კომბინაცია საშუალებას აძლევს მენეჯერს წარმოქმნას გამომავალი იგივე დონე. მაგალითად, ავტომობილების შეკრების ხაზს შეუძლია საათში
1000 მანქანის წარმოება 10 მუშისა და ერთი რობოტის გამოყენებით. მას ასევე შეუძლია 1000 მანქანის წარმოება მხოლოდ ორი მუშისა და სამი რობოტის გამოყენებით. 1000 მანქანის
წარმოების ხარჯების მინიმუმამდე შესამცირებლად, მენეჯერმა უნდა განსაზღვროს შეყვანის ეფექტური კომბინაცია მათი წარმოებისთვის. ძირითადი ინსტრუმენტი იმის გასაგებად, თუ როგორ
შეიძლება ალტერნატიული შეყვანის გამოყენება გამოსავლის წარმოებისთვის არის იზოკვანტი. იზოკვანტი განსაზღვრავს შეყვანის კომბინაციებს ( K
და L) რაც მწარმოებელს აწარმოებს იგივე დონის გამომუშავებას; ანუ კაპიტალისა და შრომის ნებისმიერი კომბინაცია იზოკვანტის გასწვრივ წარმოქმნის გამომუშავების იმავე დონეს.
სურათი 5-3 ასახავს იზოკვანტების ტიპურ კომპლექტს. იმის გამო, რომ შეყვანის შეკვრა A და B ორივე დევს ერთსა და იმავე იზოკვანტზე, თითოეული გამოიმუშავებს გამომავალი
იგივე დონეს, კერძოდ, Q0 ერთეულებს. შეყვანის ნარევი A გულისხმობს უფრო კაპიტალის ინტენსიური ქარხანას, ვიდრე შეყვანის ნაზავი B. რადგან ორივე შეყვანის მეტი რაოდენობა გამოიყენება,

იზოკვანტი
განსაზღვრავს კომბინაციებს

შეყვანის საშუალებები, რომლებიც გამომუშავების იმავე დონეს

იძლევა.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
147

კ
სურათი 5-3
გამომუშავების გაზრდა

იზოკვანტების ოჯახი

ბ Q2 = 300 ერთეული გამომავალი Q1 = 200

ერთეული გამომავალი

Q0 = გამომავალი 100 ერთეული

ლ
0

მიიღება უფრო მაღალი იზოკვანტი. ამრიგად, ნახატზე ჩრდილო-აღმოსავლეთის მიმართულებით გადაადგილებისას, ყოველი ახალი იზოკვანტი ასოცირდება გამომუშავების უფრო და
უფრო მაღალ დონეებთან.
ყურადღება მიაქციეთ, რომ 5-3 სურათზე გამოსახული იზოკვანტები ამოზნექილია. იზოკვანტების, როგორც წესი, ამოზნექილი ფორმის გამოყვანის მიზეზი არის ის, რომ ისეთი საშუალებები,
როგორიცაა კაპიტალი და შრომა, როგორც წესი, არ არის სრულყოფილად ჩანაცვლებადი. 5-3 სურათზე, მაგალითად, თუ ვიწყებთ A წერტილიდან და დავიწყებთ შრომის
კაპიტალით ჩანაცვლებას, საჭიროა შრომის მზარდი რაოდენობა, რათა ჩაანაცვლოს კაპიტალის თითოეული ერთეული, რომელიც წაერთმევა.
სიჩქარეს, რომლითაც შრომა და კაპიტალი შეიძლება ჩაანაცვლონ ერთმანეთს, ეწოდება ტექნიკური ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი (MRTS). კაპიტალისა და შრომის
ტექნიკური ჩანაცვლების ზღვრული
MRTS არის იზოკვანტის დახრილობის აბსოლუტური მნიშვნელობა და უბრალოდ ზღვრული პროდუქტების თანაფარდობაა:
მაჩვენებელი (MRTS)
სიჩქარე, რომლითაც
MPL
MRTSKL = მწარმოებელს შეუძლია
MPK ჩაანაცვლოს ორ საქონელს შორის და
შეინარჩუნოს
სხვადასხვა წარმოების ფუნქცია გულისხმობს ტექნიკური ჩანაცვლების განსხვავებულ ზღვრულ განაკვეთებს. მაგალითად, წრფივი წარმოების ფუნქცია გულისხმობს
გამომუშავების იგივე დონე.
იზოკვანტებს, რომლებიც წრფივია , როგორც სურათი 5–4(a). ეს იმიტომ ხდება, რომ შეყვანები ერთმანეთის სრულყოფილად შემცვლელია და სიჩქარე, რომლითაც
მწარმოებელს შეუძლია ჩაანაცვლოს პროდუქტებს შორის, დამოუკიდებელია შეყვანის გამოყენების დონისგან. კონკრეტულად, წრფივი წარმოების ფუნქციისთვის Q = aK + bL,
ტექნიკური ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი არის b/a, ვინაიდან MPL = b და MPK = a. ეს დამოუკიდებელია გამოყენებული შეყვანის დონისგან.
ლეონტიეფის წარმოების ფუნქცია, მეორე მხრივ, გულისხმობს იზოკვანტებს, რომლებიც L ფორმისაა, როგორც 5–4(ბ) სურათზე. ამ შემთხვევაში, შეყვანები უნდა იქნას
გამოყენებული ფიქსირებული პროპორციებით; მენეჯერს არ შეუძლია ჩაანაცვლოს კაპიტალსა და შრომას შორის და შეინარჩუნოს გამომუშავების იგივე
დონე. ლეონტიეფის წარმოების ფუნქციისთვის MRTS არ არსებობს, რადგან არ არის ჩანაცვლება შეყვანებს შორის

კ კ
სურათი 5-4
Linear და Leontief
Q2 იზოკვანტები

Q1

Q2 Q0
Q1
Q0
ლ

ლ
0 0
(ა) ხაზოვანი ბ) ლეონტიევი
Machine Translated by
148
თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

კ
სურათი 5–5
9 დ
ზღვრული მაჩვენებელი
8 ΔK 3
ტექნიკური ჩანაცვლება დახრილოΔბLა = = =1 –MRTSKL
ΔK = 3
3 7
C
6
1
5
ΔK 1

4 ბ დახრილΔოLბა = = 1 = – MRTSKL
ΔK = 1 1 ა
3
1
2

1 Q0 = 100

ლ
0 1 2 3 4 5 6 7 8

ΔL = 1 ΔL = 1

ტექნიკური ჩანაცვლების
ზღვრული მაჩვენებლის შემცირების კანონი
წარმოების ფუნქციის თვისება,
რომელიც ამტკიცებს, რომ რაც უფრო ნაკლებია
ერთი შეყვანის გამოყენება, სხვა შეყვანის მზარდი
რაოდენობა უნდა იქნას გამოყენებული გამომავალი
იგივე დონის წარმოებისთვის.

იზოკოსტები

იზოკოსტის ხაზი

ხაზი, რომელიც წარმოადგენს კომბინაციებს

პროდუქცია,
რომელიც მწარმოებელს იგივე თანხა
დაუჯდება.

w C

C w
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
149

კ
სურათი 5-6
C
იზოკოსტები
რ C
K = – L r ვ

ლ
0 C
ვ

ამრიგად, იზოკოსტის ხაზის გასწვრივ K არის L- ის წრფივი ფუნქცია C/r ვერტიკალური კვეთით და -w/r დახრილობით .

გაითვალისწინეთ, რომ თუ მწარმოებელს სურს გამოიყენოს მეტი ორივე პროდუქტიდან, მეტი თანხა უნდა დაიხარჯოს. ამრიგად, იზო-დანახარჯები, რომლებიც დაკავშირებულია უფრო
მაღალ ხარჯებთან, უფრო დაბალია, ვიდრე დაბალი
ხარჯებით. როდესაც შეყვანის ფასები მუდმივია, იზოკოსტის ხაზები ერთმანეთის პარალელური იქნება. სურათი 5-7(a) ასახავს იზოკოსტის ხაზებს C0 და C1 ღირებულების
დონ,ესეაბდისათც ვCი0ს< C1 .

ანალოგიურად, შეყვანის ფასების ცვლილებები გავლენას ახდენს იზოკოსტის ხაზის პოზიციაზე. შრომის ფასის მატება იზოკოსტის მრუდს უფრო მკვეთრს ხდის, ხოლო კაპიტალის
ფასის მატება უფრო ბრტყელდება. მაგალითად, სურათი 5–7(ბ) გვიჩვენებს, რომ იზოკოსტის ხაზი ბრუნავს საათის ისრის მიმართულებით, როდესაც ხელფასის მაჩვენებელი იზრდება w0- დან
w1- მდე .

ცვლილებები იზოკოსტებში

მოცემული შეტანის ფასებისთვის, წარმოშობისგან შორს არსებული იზო ხარჯები დაკავშირებულია უფრო მაღალ ხარჯებთან. შესვლის ფასების ცვლილებები ცვლის იზოკოსტის ხაზების ფერდობებს. პრინციპი

ხარჯების მინიმიზაცია
ახლახან განსაზღვრული იზოკოსტები და იზოკვანტები შეიძლება გამოყენებულ იქნას შეყვანის გამოყენების დასადგენად, რომელიც მინიმიზირებს წარმოების ხარჯებს. დეფიციტი რომ არ იყოს,
მწარმოებელს არ აინტერესებს წარმოების ხარჯები. მაგრამ იმის გამო, რომ დეფიციტი ეკონომიკური რეალობაა, მწარმოებლები დაინტერესებულნი არიან დანახარჯების მინიმიზაციაში, ანუ პროდუქციის
ხარჯების მინიმიზაცია
წარმოება ყველაზე დაბალ ფასად. ყოველივე ამის შემდეგ, მაქსიმალურად
პროდუქციის წარმოება ყველაზე დაბალ ფასად.

კ კ
შეყვანის ერთობლიობა C1
C1
რ
(უფრო ძვირი შეყვანის პაკეტები) C
რ
სურათი 5-7
ცვლილებები იზოკოსტებში
C0 შეყვანის ერთობლიობა C0 ღირებულებით
რ (ნაკლებად ძვირი შეყვანის პაკეტები) ხელფასების გაზრდის
გამო
(w1 > w0)

ლ ლ
0 C C
C0 C1
0 w1 w0
ვ ვ
(ბ)
(ა)
Machine Translated by
150 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

კ
სურათი 5-8
Input Mix B ამცირებს
C1
წარმოების ღირებულებას
რ
გამომავალი 100 ერთეული
ა

C2
რ

Q0 = გამომავალი 100
ერთეული

ლ
0 C2 C1
ვ ვ

მოგებაზე, ფირმამ ჯერ უნდა აწარმოოს თავისი პროდუქტი ყველაზე დაბალ ფასად. არაკომერციულ ორგანიზაციებსაც კი შეუძლიათ მიაღწიონ თავიანთ მიზნებს მომსახურების მოცემული
დონის მიწოდებით ყველაზე დაბალ ფასად. მოდით გავაერთიანოთ აქამდე შემუშავებული ინსტრუმენტები, რათა ვნახოთ, როგორ ავირჩიოთ კაპიტალისა და შრომის ოპტიმალური
ნაზავი.
განვიხილოთ შეყვანის ნაკრები, როგორიცაა A წერტილში ფიგურა 5–8. ეს კომბინაცია L
და K დევს იზოკვანტზე ეტიკეტირებული Q0 და ამით გამოიმუშავებს Q0 გამომავალ ერთეულებს. ის ასევე დევს იზოკოსტის ხაზზე A წერტილის გავლით. ამრიგად, თუ მწარმოებელი იყენებს
შეყვანის ნარევს A, ის გამოიმუშავებს Q0-ს. გამომავალი ერთეული C1 ჯამური ღირებულებით . არის ეს ხარჯების მინიმიზაციის გზა პროდუქციის მოცემული დონის წარმოებისთვის? ცხადია, არა,
რადგან A-ის ნაცვლად B შეყვანის მიქსის გამოყენებით , მწარმოებელს შეუძლია იგივე რაოდენობის გამომავალი აწარმოოს დაბალ ფასად, კერძოდ, C2მო. კლედ, მწარმოებლისთვის
არაეფექტურია შეყვანის
A ნარევის გამოყენება, რადგან შეყვანის ნაზავი B აწარმოებს იგივე გამომავალს და დევს ქვედა იზოკოსტის ხაზზე. ხარჯების მინიმიზაციის შეყვანის მიქსით, იზოკვანტის დახრილობა უდრის
იზოკოსტის ხაზის დახრილობას.
გავიხსენოთ, რომ იზოკვანტის დახრილობის აბსოლუტური მნიშვნელობა ასახავს ტექნიკური ჩანაცვლების ზღვრულ სიჩქარეს და რომ იზოკოსტის ხაზის დახრილობა მოცემულია -w/r-ით,
ჩვენ ვხედავთ, რომ ხარჯების მინიმიზაციის შეყვანის მიქსით,

MRTSKL = w/r

თუ ეს პირობა არ არსებობდა, ტექნიკური კურსი, რომლითაც მწარმოებელს შეეძლო ჩაენაცვლებინა L და K- ს შორის, განსხვავდებოდა საბაზრო კურსისგან, რომლითაც მას
შეეძლო ჩაენაცვლებინა პროდუქტებს შორის. მაგალითად, A
წერტილში ნახაზზე 5–8, იზოკვანტის დახრილობა უფრო ციცაბოა, ვიდრე იზოკოსტის ხაზის დახრილობა. შესაბამისად, კაპიტალი „ზედმეტად ძვირია“; მწარმოებელი მიიჩნევს, რომ
მის ინტერესშია გამოიყენოს ნაკლები კაპიტალი და მეტი შრომა პროდუქციის მოცემული დონის წარმოებისთვის. ეს ჩანაცვლება გრძელდება მანამ, სანამ საბოლოო ჯამში მწარმოებელი
არ მოხვდება ისეთ წერტილში, როგორიცაა B, სადაც MRTS უდრის შეყვანის ფასების თანაფარდობას. დანახარჯების მინიმიზაციის პირობა ასევე შეიძლება განისაზღვროს ზღვრული
პროდუქტების მიხედვით.
იმის გასაგებად, თუ რატომ უნდა შენარჩუნდეს ეს პირობა, რათა შესაძლებელი იყოს გამომუშავების მოცემული დონის წარმოების ხარჯების მინიმუმამდე დაყვანა, დავუშვათ
MPL/w > MPK /r. შემდეგ, ბოლო დოლარის დახარჯვის საფუძველზე, შრომა კაპიტალზე უკეთესი გარიგებაა და ფირმამ უნდა გამოიყენოს ნაკლები კაპიტალი და მეტი შრომა ხარჯების
შესამცირებლად. კერძოდ, თუ ფირმა შეამცირებს კაპიტალზე დანახარჯებს $1-ით, მას შეუძლია აწარმოოს იგივე დონის პროდუქცია, თუ გაზრდის შრომაზე დანახარჯებს $1-ზე ნაკლებით.
ამრიგად, კაპიტალის და შრომის მოშორებით, ფირმას შეუძლია შეამციროს ხარჯები იმავე დონის გამომუშავების დროს. ეს ჩანაცვლება აშკარად გაგრძელდება მანამ, სანამ კაპიტალზე
დახარჯულ დოლარზე ზღვრული პროდუქტი ზუსტად არ გაუტოლდება შრომაზე დახარჯულ დოლარზე ზღვრულ პროდუქტს.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 151

ხარჯების მინიმიზაციის შეყვანის წესი

პროდუქციის მოცემული დონის წარმოების ღირებულების შესამცირებლად, ზღვრული პროდუქტი დახარჯულ დოლარზე უნდა იყოს თანაბარი ყველა შეყვანისთვის:

MP
L MPK
= პრინციპი
ვ რ

ექვივალენტურად, წარმოების ღირებულების მინიმუმამდე შესამცირებლად, ფირმამ უნდა გამოიყენოს ისეთი საშუალებები, რომ ტექნიკური ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი უდრის შეყვანის ფასების
თანაფარდობას:

MPL =
w

MPK რ

დემონსტრაციის პრობლემა
5–3 ამ პრობლემის შესახებ ვიდეოს სანახავად ეწვიეთ
ტერის გაზონის სერვისი ქირაობს ხუთ პატარა ბიძგს და ორ დიდ საცხენოსნო სათიბს უბნის ოჯახების გაზონების მოსაჭრელად. პატარა ბიძგური სათიბის ზღვრული პროდუქტი
www.mhhe.com/baye9e
არის 3 გაზონი დღეში, ხოლო დიდი საცხენოსნო სათიბის ზღვრული პროდუქტი არის 6 გაზონი დღეში. მცირე სათიბი სათიბის დაქირავების ფასია 10 დოლარი დღეში,
ხოლო დიდი საცხენოსნო სათიბის ქირის ფასი 25 დოლარია დღეში. იყენებს თუ არა ტერის გაზონის სერვისი მცირე ბიძგების სათიბებსა და დიდ საცხენოსნო სათიბებს
ხარჯების მინიმიზაციის გზით?

პასუხი:

მოდით MPS იყოს მცირე ბიძგური სათიბის ზღვრული პროდუქტი და MPL იყოს დიდი საცხენოსნო სათიბის ზღვრული პროდუქტი. თუ დავუშვებთ , რომ PS და PL იყოს პატარა
ბიძგების და დიდი სათიბი სათიბის ქირავნობის ფასები, შესაბამისად, ხარჯების მინიმიზაცია მოითხოვს, რომ

MPS MPL
PS = PL
შესაბამის მნიშვნელობებში ჩანაცვლებით, ჩვენ ამას ვხედავთ
3 MPS MPL 6
= > =
10 PS PL 25

ამრიგად, ზღვრული პროდუქტი ერთ დოლარზე, რომელიც დახარჯულია მცირე სათიბი სათიბებზე, აღემატება ზღვრულ პროდუქტს თითო დოლარზე დახარჯულ დიდ სათიბი
სათიბებზე. საცხენოსნო სათიბები ორჯერ უფრო პროდუქტიულია, ვიდრე ბიძგები, მაგრამ ორჯერ უფრო ძვირი. აშკარაა, რომ ფირმა არ ამცირებს ხარჯებს და, შესაბამისად, უნდა
გამოიყენოს ნაკლები სათიბი სათიბი და მეტი ბიძგი.

ოპტიმალური შეყვანის ჩანაცვლება

შეტანის ფასის ცვლილება გამოიწვევს ხარჯების მინიმიზაციის შეტანის პაკეტის ცვლილებას. ამის სანახავად, დავუშვათ, ნახაზი 5–9-ში საწყისი იზოკოსისტის ხაზი არის FG და
მწარმოებელი ამცირებს ხარჯებს შეყვანის მიქსში A, აწარმოებს Q0 გამომავალი ერთეულებს. ახლა დავუშვათ, რომ ხელფასის განაკვეთი იზრდება ისე, რომ თუ ფირმა დახარჯავს
იგივე თანხას პროდუქტებზე, მისი იზოკოსისტის ხაზი ბრუნავს საათის ისრის მიმართულებით FH-მდე სურათზე 5–9. ცხადია, თუ ფირმა ხარჯავს იმ თანხას, რომელიც მან
დახარჯა ხელფასის განაკვეთის გაზრდამდე, მას არ შეუძლია პროდუქციის იგივე დონის წარმოება.
იზოკოსტის ხაზის ახალი დახრილობის გათვალისწინებით, რომელიც ასახავს შრომის უფრო მაღალ
ფარდობით ფასს, საწყისი იზოკვანტით ნაგულისხმევი გამომუშავების შესანარჩუნებლად ხარჯების მინიმიზაციის გზა არის B წერტილში, სადაც იზოკოსტის ხაზი IJ ტანგენტია იზოკვანტზე.
შრომის ფასის გაზრდის გამო შედარებით
Machine Translated by
152 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

სურათი 5–9 კ

კაპიტალის ჩანაცვლება შრომა,

მე

ხელფასის გაზრდის გამო

იზოკვანტი

ფ
ხარჯების მინიმიზაციის ახალი წერტილი უფრო მაღალი
K2 ბ
ხელფასის გამო

ხარჯების მინიმიზაციის
ა საწყისი წერტილი
K1
ჰ ჯ Q0

0 L2 ლ
L1 გ

კაპიტალი, მწარმოებელი ცვლის შრომას და კაპიტალისკენ და იღებს წარმოების უფრო კაპიტალის ინტენსიურ რეჟიმს. ეს მიუთითებს შემდეგ მნიშვნელოვან შედეგზე:

ოპტიმალური შეყვანის ჩანაცვლება

პრინციპი
პროდუქციის მოცემული დონის წარმოების ღირებულების შესამცირებლად, ფირმამ უნდა გამოიყენოს ნაკლები საქონელი და მეტი სხვა დანამატი, როდესაც ამ პროდუქტის ფასი
იზრდება.

ნახაზი 5–10 გვიჩვენებს იზოფასის ხაზს (AB) და იზოკვანტს ფირმისთვის, რომელიც აწარმოებს ფარდაგებს კომპიუტერებისა და შრომის გამოყენებით. ხარჯების მინიმიზაციის საწყისი წერტილი
არის M წერტილში, სადაც მენეჯერმა აირჩია გამოიყენოს
40 ერთეული კაპიტალი (კომპიუტერები) და 80 ერთეული შრომა, როდესაც ხელფასი არის w = $20 და კომპიუტერების დაქირავება (კაპიტალი) არის r0 = $20. ეს გულისხმობს, რომ M
წერტილში, მთლიანი ხარჯები არის C0 = ($20 × 40) + ($20 × 80) = $2,400. ყურადღება მიაქციეთ ასევე M წერტილში, რომ MRTS
უდრის ხელფასის თანაფარდობას ქირავნობის განაკვეთთან.
1
ახლა დავუშვათ, რომ სილიკონის ჩიპების მიწოდების შემცირების გამო, კაპიტალის გაქირავების კურსი = $40. რას იზრდება რ -მდე გააკეთებს მენეჯერი ხარჯების შესამცირებლად? მას

შემდეგ, რაც კაპიტალის ფასი გაიზარდა, იზოკოსტის ხაზი ბრუნავს საათის ისრის საწინააღმდეგოდ AB-დან DB-მდე. იგივე რაოდენობის გამომავალი პროდუქციის წარმოებისთვის, მენეჯერს მოუწევს C0 =

$2,400-ზე მეტის დახარჯვა. დამატებითი დანახარჯები გადააქვთ იზოღირებულების ხაზს EF-ზე 5-10

სურათზე. დანახარჯების მინიმიზაციის ახალი წერტილი არის N წერტილში, სადაც ფირმა ახლა იყენებს მეტ მუშახელს (120 ერთეული) და ნაკლებ კაპიტალს (10 ერთეული) ფარდაგების
წარმოების ხარჯების შესამცირებლად. ახლა ხარჯები არის C1 = ($40 × 10) + ($20 × 120) = $2,800, რაც უფრო მაღალია ვიდრე C0 .

ღირებულების ფუნქცია

მოცემული შეტანის ფასებისთვის, სხვადასხვა იზოკვანტები გამოიწვევს სხვადასხვა წარმოების ხარჯებს, რაც კი საშუალებას იძლევა ოპტიმალური ჩანაცვლება კაპიტალსა და შრომას შორის. თითოეული იზოკვანტი
შეესაბამება გამომუშავების განსხვავებულ დონეს, ხოლო იზოღირებულების ხაზი უფრო მაღალ იზოკვანტებზე ტანგენტი იქნება წარმოების უფრო მაღალ ხარჯებს, თუნდაც იმ შემთხვევაში, თუ ფირმა
გამოიყენებს ხარჯების მინიმიზაციის შეყვანის მიქსს. ვინაიდან წარმოების ღირებულება იზრდება უფრო მაღალი იზოკვენტების მიღწევისას, სასარგებლოა C(Q)- ს აღვნიშნოთ ღირებულება.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 153

კომპიუტერები
(K)
სურათი 5–10
შრომის ჩანაცვლება კომპიუტერები, იმის გამო
კომპიუტერების უფრო მაღალი ფასები

C0 = $2400 = ა
120
r0 $20

Q0

C1 = $2800 = ე
70
r1 $40
C0 = $2400 = დ
60
r1 $40

40 მ საწყისი შეყვანის ნარევი

ახალი შეყვანის მიქსი კომპიუტერის

უფრო მაღალი ფასების გამო

ნ
10
ბ ფ შრომა
0 (L)
80
C0
120 = $2400 = C1
$20 ვ 140 = $2800 =
$20 ვ

ფირმას, რომელიც აწარმოებს იზოკვანტ Q- ს ხარჯების მინიმიზაციის გზით. C ფუნქციას ღირებულების ფუნქცია ეწოდება .
საერთო ღირებულება

დანახარჯების ფუნქცია ძალზე ღირებულია, რადგან, როგორც შემდგომ თავებში დავინახავთ, ის გვაწვდის აუცილებელ ინფორმაციას, რომელსაც მენეჯერი სჭირდება, რათა დადგინდეს მოგების მაქსიმალური ფიქსირებული და ცვლადის ჯამი
დონე. გარდა ამისა, ხარჯების ფუნქცია აჯამებს ინფორმაციას წარმოების პროცესის შესახებ. ღირს.

ამგვარად, დანახარჯების ფუნქცია ამცირებს იმ ინფორმაციის რაოდენობას, რომელიც მენეჯერმა უნდა დაამუშაოს ოპტიმალური გამოსავალი გადაწყვეტილებების მისაღებად.
ფიქსირებული ხარჯები

ხარჯები, რომლებიც არ
იცვლება პროდუქციის ცვლილებით; მოიცავს ხარჯებს

მოკლევადიანი ხარჯები წარმოებაში გამოყენებული ფიქსირებული საშუალებები.

შეგახსენებთ, რომ მოკლევადიან პერიოდში განისაზღვრება, როგორც პერიოდი, რომლის განმავლობაშიც ფიქსირდება ზოგიერთი შენატანის ოდენობა. მოკლევადიან პერსპექტივაში, მენეჯერს შეუძლია შეცვალოს ცვლადი ცვლადი ღირებულება

შეყვანის გამოყენება, მაგრამ „ჩარჩება“ ფიქსირებული შეყვანის არსებულ დონეებთან. იმის გამო, რომ შეყვანები ძვირია, ფიქსირებული თუ ცვლადი, პროდუქციის წარმოების მთლიანი ღირებულება მოკლევადიან ხარჯები, რომლებიც იცვლება
გამომუშავების ცვლილებებით; მოიცავს შეყვანის ხარჯებს,
პერსპექტივაში შედგება (1) ფიქსირებული შეყვანის ღირებულება და (2) ცვლადი შეყვანის ღირებულება. მოკლევადიანი მთლიანი ღირებულების ამ ორ კომპონენტს შესაბამისად ფიქსირებული და ცვლადი ხარჯები
რომლებიც განსხვავდება გამომუშავების მიხედვით.
ეწოდება. ფიქსირებული ხარჯები, რომლებიც აღინიშნება FC, არის ხარჯები, რომლებიც არ განსხვავდება გამომუშავების მიხედვით. ფიქსირებული ხარჯები მოიცავს წარმოებაში გამოყენებული ფიქსირებული
საშუალებების ხარჯებს. ცვლადი ხარჯები, აღინიშნება VC(Q), არის ხარჯები, რომლებიც იცვლება გამომავალი ცვლილებისას. ცვლადი ხარჯები მოიცავს შეყვანის ხარჯებს, რომლებიც განსხვავდება გამომუშავების მოკლევადიანი ხარჯების ფუნქცია
მიხედვით. ფუნქცია, რომელიც განსაზღვრავს
ვინაიდან ყველა ხარჯი მიეკუთვნება ამა თუ იმ კატეგორიას, ფიქსირებული და ცვლადი ხარჯების ჯამი არის ფირმის მოკლევადიანი დანახარჯების ფუნქცია. წარმოების ფიქსირებული ფაქტორების არსებობისას, თითოეული გამომავალი
მოკლევადიანი დანახარჯების ფუნქცია აჯამებს გამომუშავების თითოეული დონის წარმოების მინიმალურ შესაძლო ღირებულებას, როდესაც ცვლადი ფაქტორები გამოიყენება ხარჯების მინიმიზაციის გზით. დონის წარმოების მინიმალური
შესაძლო ღირებულება, როდესაც ცვლადი
ფაქტორებია

დასაქმებული ხარჯების მინიმიზაციის მოდაში.

Machine Translated by
154
თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

INSIDE BUSINESS 5–2

ხელმისაწვდომი მოვლის აქტი, დამსაქმებლის მანდატი და შეყვანის ჩანაცვლება

სამთავრობო რეგულაციებს ხშირად აქვთ არასასურველი შედეგები. 2010 წელს პრეზიდენტმა ობამამ ხელი მოაწერა
რომ კომპიუტერის პროგრამისტი. Isoquant და isocost ანალიზი ვარაუდობს, რომ ფირმებმა უნდა შეცვალონ
კანონს „ხელმისაწვდომი მოვლის აქტს“, რომელიც აღნიშნავდა ამერიკის ჯანდაცვის სისტემის მნიშვნელოვან ცვლილებას.
ახლა უფრო მაღალი ფასიანი ადმინისტრაციული ასისტენტები, რათა მინიმუმამდე დაიყვანონ ხარჯები.
ახალმა კანონმა შემოიღო მრავალი ახალი რეგულაცია, რომელთაგან რამდენიმე ძალიან საკამათო აღმოჩნდა. ერთ-
შორს მოგეჩვენებათ? ეკონომისტებმა ფრენკ სკოტმა, მარკ ბერგერმა და დენ ბლეკმა შეისწავლეს კავშირი
ერთი განსაკუთრებით საკამათო ახალი რეგულაცია არის დამსაქმებლის მანდატი, რომელიც მოითხოვს ყველა ამერიკულ
ჯანდაცვის ხარჯებსა და დაბალი ხელფასის მქონე მუშაკების დასაქმებას შორის. მათ აღმოაჩინეს, რომ ინდუსტრიებში,
ბიზნესს, სადაც 50 ან მეტი სრულ განაკვეთზე თანამშრომელია, „შეთავაზოს ჯანმრთელობის ხელმისაწვდომ დაფარვა,
რომლებიც სთავაზობდნენ ჯანმრთელობის დაცვის უფრო დიდ გეგმებს, დასაქმებულნი იყვნენ მნიშვნელოვნად ნაკლები
რომელიც უზრუნველყოფს დაფარვის მინიმალურ დონეს მათ სრულ განაკვეთზე თანამშრომლებისთვის (და მათზე
ბუღალტერი, საკვანძო ოპერატორები, მიმღებები, მდივნები, კლერკ-დაბეჭდილები, დამლაგებლები და კვების სერვისის
დამოკიდებული). თუ ფირმები არ შეასრულებენ მანდატს , მათ უნდა გადაიხადონ გადასახადი 2000 აშშ დოლარის
მუშაკები, ვიდრე იმ ინდუსტრიებში, რომლებსაც აქვთ ჯანმრთელობის დაცვის დაბალი ხარჯები. უფრო მეტიც,
ოდენობით თითო თანამშრომელზე პირველი 30 თანამშრომლისთვის.
მრეწველობა, რომელსაც აქვს დამატებითი შეღავათების მაღალი დონე, დაქირავებულია უფრო მეტი ნახევარ განაკვეთზე
მანდატის ოპონენტები ამტკიცებენ, რომ ეს საზიანო გავლენას მოახდენს დაბალანაზღაურებადი მუშაკებზე,
მუშაკი, ვიდრე მრეწველობის დაბალი სარგებელის დონე, რადგან მთავრობა არ მოითხოვს
სავარაუდოდ ერთ-ერთ ჯგუფზე, რომლის დახმარებასაც კანონი აპირებს. იმის გასაგებად, თუ რატომ, განვიხილოთ
ფირმებს, შესთავაზონ პენსიები, ჯანდაცვა და ბევრი სხვა შემოსავალი ნახევარ განაკვეთზე მუშაკებს. და ბოლოს, გაითვალისწინეთ, რომ ფირმებს, რომლებიც
კომპანია, რომელიც ქირაობს კომპიუტერულ პროგრამისტებსა და ადმინისტრაციულ ასისტენტებს. დავუშვათ ,
აირჩევენ არ
კომპიუტერული პროგრამისტის წლიური ხელფასი არის $80,000, ხოლო ადმინისტრაციული ასისტენტის –
შეასრულონ მანდატი და სანაცვლოდ გადაიხადონ ჯარიმა, კვლავ აქვთ სტიმული, რომ შეცვალონ ადმინისტრაციული
$40,000. შემდეგი, დავუშვათ, რომ
ასისტენტები, რადგან ადმინისტრაციული ასისტენტის შედარებითი ფასი ოდნავ აღემატება .51.
დამსაქმებლის მანდატი აიძულებს ბიზნესს შესთავაზონ დამატებითი სარგებელიწყაროები: ფრენკ სკოტი, მარკ ბერგერი და დენ ბლეკი, „შეზღუდული

4000 დოლარი თავის თანამშრომლებს. დამსაქმებლის მანდატის გარეშე, კომპიუტერული პროგრამისტის ადმინისტრაციული
ასისტენტის შედარებითი ფასი არის $40,000/$80,000 = .5. მაგრამ როდესაც დამატებითი სარგებლის
ღირებულება დაემატება, ადმინისტრაციული ასისტენტის ფარდობითი ფასი იზრდება ოდნავ მეტი .52
სარგებელის ეფექტი შრომის ბაზრის სეგმენტაციაზე“, ინდუსტრიული და შრომითი ურთიერთობების მიმოხილვა 42
(იანვარი 1989), გვ. 216–29; https:// www.irs.gov/Affordable
Care-Act/Employers/Questions-and-Answers-on-Employer-
Shared Responsibility-Provisions-Under-the-Affordable-Care-Act, წვდომა 2015 წლის
ოქტომბერში.

ცხრილი 5-3 ასახავს 5-1 ცხრილში გამოყენებული ტექნოლოგიით წარმოების ხარჯებს. გაითვალისწინეთ, რომ პირველი სამი სვეტი მოიცავს მოკლევადიანი წარმოების ფუნქციას, რადგან ისინი
აჯამებენ გამომუშავების მაქსიმალურ რაოდენობას, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას ფიქსირებული ფაქტორის (კაპიტალი) ორი ერთეულით და ცვლადი ფაქტორის (შრომის) ალტერნატიული ერთეულით.
თუ ვივარაუდებთ, რომ კაპიტალი ღირს $1000 ერთეულზე და შრომის ღირებულება $400 ერთეულზე, ჩვენ შეგვიძლია გამოვთვალოთ წარმოების ფიქსირებული და ცვლადი ხარჯები, რომლებიც
შეჯამებულია ცხრილის 4 და 5 სვეტებში 5-3. გაითვალისწინეთ, რომ წარმოებული პროდუქციის რაოდენობის მიუხედავად, კაპიტალური აღჭურვილობის ღირებულება არის $1000 × 2 = $2000. ამრიგად, მე-4
სვეტის ყოველი ჩანაწერი შეიცავს ამ რიცხვს, რაც ასახავს პრინციპს, რომ ფიქსირებული ხარჯები არ იცვლება გამომუშავების მიხედვით.
მეტი პროდუქციის წარმოებისთვის, მეტი ცვლადი ფაქტორი უნდა იყოს გამოყენებული. მაგალითად, 1100 ერთეული პროდუქციის წარმოებისთვის საჭიროა 5 ერთეული შრომა; 1708 ერთეული
პროდუქციის წარმოებისთვის საჭიროა 7 ერთეული შრომა. ვინაიდან შრომა არის ერთადერთი ცვლადი შეყვანა ამ მარტივ მაგალითში, 1,100 ერთეულის გამომუშავების ცვლადი ღირებულება არის 5
ერთეული შრომის ღირებულება, ან $400 × 5 = $2,000. ანალოგიურად, 1,708 ერთეული პროდუქტის წარმოების ცვლადი ღირებულება არის $400 × 7 = $2,800.
ჯამური ხარჯები, შეჯამებული ცხრილის ბოლო სვეტში 5-3, არის უბრალოდ ფიქსირებული დანახარჯების ჯამი (სვეტი 4) და ცვლადი ხარჯები (სვეტი 5) გამომუშავების თითოეულ
დონეზე.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 155

ცხრილი 5-3
ღირებულების ფუნქცია

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

კ ლ ქ FC VC TC

დაფიქსირდა ცვლადი გამომავალი დაფიქსირდა ცვლადი სულ

შეყვანა შეყვანა ღირებულება ღირებულება ღირებულება

[მოცემული] [მოცემული] [მოცემული] [1000$ × (1)] [400$ × (2)] [(4) +

(5)]
2 0 0 $2000 $0 $2000
2 1 76 2000 400 2400
2 2 248 2000 800 2800
2 3 492 2000 1200 3200
2 4 784 2000 1600 3600
2 5 1100 2000 2000 4000
2 6 1416 2000 2400 4400
2 7 1708 2000 2800 4800
2 8 1952 2000 3200 5200
2 9 2124 2000 3600 5600
2 10 2200 2000 4000 6000

სურათი 5–11 გრაფიკულად ასახავს საერთო ხარჯებს (TC), ცვლადი ხარჯებს (VC) და ფიქსირებულ ხარჯებს (FC) შორის. იმის გამო, რომ ფიქსირებული დანახარჯები არ იცვლება
გამომუშავებასთან ერთად, ისინი მუდმივია ყველა გამომავალი დონისთვის და უნდა იყოს გადახდილი მაშინაც კი, თუ გამომუშავების ნულოვანი ერთეული იქნება. ცვლადი ხარჯები, მეორეს მხრივ, ნულის
ტოლია, თუ გამომავალი არ არის წარმოებული, მაგრამ იზრდება, როდესაც გამომავალი იზრდება ნულზე ზემოთ. მთლიანი ღირებულება არის ფიქსირებული და ცვლადი ხარჯების ჯამი. ამრიგად, TC
და VC მრუდებს შორის მანძილი 5-11-ში არის უბრალოდ
ფიქსირებული ხარჯები. გაითვალისწინეთ, რომ მოსახვევები ერთმანეთთან უფრო ახლოს გამოიყურება, რადგან ისინი უფრო ციცაბო ხდება; თუმცა, ეს გამოწვეულია იმით, რომ მოსახვევებში
ფიქსირებული ვერტიკალური სხვაობით, ჰორიზონტალური
სხვაობა უფრო მცირე გახდება, როდესაც მოსახვევები უფრო ციცაბო ხდება, რაც მათ უფრო ახლოს გამოიყურება ამ განზომილებაში.

მთლიანი ხარჯები,

ცვლადი სურათი 5–11

ღირებულება,
TC = VC + FC
და დაფიქსირდა შორის ურთიერთობა ირს
ღირს

VC

FC

FC
FC

FC

FC FC FC
ქ
0
Machine Translated by
156 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

საშუალო და ზღვრული ხარჯები

ერთ-ერთი გავრცელებული მცდარი წარმოდგენა ხარჯებთან დაკავშირებით არის ის, რომ მსხვილ ფირმებს უფრო დაბალი ხარჯები აქვთ, ვიდრე მცირე ფირმებს, რადგან ისინი აწარმოებენ უფრო დიდი
რაოდენობით პროდუქციას. ნაწიბურების ქალაქის ერთ-ერთი ფუნდამენტური მნიშვნელობა არის ის, რომ მეტი გამომუშავების მისაღებად, მეტი უნდა დაიხარჯოს. ის, რაც პირებს, სავარაუდოდ, მხედველობაში აქვთ,
როდესაც განიხილავენ დიდი რაოდენობით პროდუქციის წარმოების უპირატესობებს, არის ის, რომ ზედნადები გადანაწილებულია გამომუშავების უფრო დიდ დონეზე. ეს იდეა რთულად არის დაკავშირებული
საშუალო ფიქსირებული ღირებულების ეკონომიკურ კონცეფციასთან. საშუალო ფიქსირებული ღირებულება (AFC) განისაზღვრება, როგორც ფიქსირებული ხარჯები (FC) გაყოფილი გამომავალი
ერთეულების რაოდენობაზე:
საშუალო ფიქსირებული ღირებულება

(AFC)
ფიქსირებული ხარჯები

გაყოფილი ერთეულების რაოდენობაზე

FC
გამომავალი. AFC
= ქ

ვინაიდან ფიქსირებული დანახარჯები არ განსხვავდება გამომუშავების მიხედვით, რადგან უფრო და უფრო მეტი პროდუქცია იწარმოება, ფიქსირებული ხარჯები ნაწილდება პროდუქციის უფრო დიდ
რაოდენობაზე. შედეგად, საშუალო ფიქსირებული ხარჯები განუწყვეტლივ იკლებს გამოშვების გაფართოებასთან ერთად. ეს პრინციპი ნაჩვენებია ცხრილი 5-4-ის მე-5 სვეტში, სადაც ვხედავთ, რომ
საშუალო ფიქსირებული ხარჯები მცირდება მთლიანი გამომუშავების ზრდასთან ერთად.
საშუალო ცვლადი ღირებულება უზრუნველყოფს ცვლადი ხარჯების საზომს ერთეულზე. საშუალო ცვლადი
ღირებულება (AVC) განისაზღვრება, როგორც ცვლადი ღირებულება (VC) გაყოფილი გამომავალი ერთეულების რაოდენობაზე:

საშუალო ცვლადი ღირებულება

(AVC)
ცვლადი ხარჯები გაყოფილი ერთეულების
რაოდენობაზე VC(Q)
AVC
გამომავალი. = ქ
5-4 ცხრილის მე-6 სვეტი ასახავს წარმოების ფუნქციის საშუალო ცვლადი ღირებულებას ჩვენს მაგალითში. გაითვალისწინეთ, რომ გამოშვების ზრდასთან ერთად,
საშუალო ცვლადი ღირებულება თავდაპირველად მცირდება, აღწევს მინიმუმს 1,708-დან 1,952 ერთეულამდე და შემდეგ იწყებს ზრდას.

ცხრილი 5-4
საშუალო დანახარჯების გამოტანა

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

ქ FC VC TC AFC AVC ATC

გამომავალი დაფიქსირდა ცვლადი სულ საშუალო საშუალო საშუალო

ღირებულება
ღირებულება ღირებულება დაფიქსირდა
ცვლადი სულ

ღირებულება ღირებულება ღირებულება

[მოცემული] [მოცემული] [მოცემული] [(2) + (3)] [(2)/(1)] [(3)/(1)] [(4)/(1)]

0 $2000 $0 $2000 - - -

76 2000 400 2400 $26,32 $5,26 $31,58

248 2000 800 2800 8.06 3.23 11.29

492 2000 1200 3200 4.07 2.44 6.50

784 2000 1600 3600 2.55 2.04 4.59

1100 2000 2000 4000 1.82 1.82 3.64

1416 2000 2400 4400 1.41 1.69 3.11

1708 2000 2800 4800 1.17 1.64 2.81

1952 2000 3200 5200 1.02 1.64 2.66

2,124 2000 3600 5600 0.94 1.69 2.64

2,200 2000 4000 6000 0.91 1.82 2.73

Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
157

საშუალო მთლიანი ღირებულება ანალოგიურია საშუალო ცვლადი ღირებულებისა, გარდა იმისა, რომ იგი უზრუნველყოფს მთლიანი ხარჯების საზომს ერთეულზე. საშუალო ჯამური
ღირებულება (ATC) განისაზღვრება, როგორც მთლიანი ღირებულება (TC) გაყოფილი გამომავალი ერთეულების რაოდენობაზე: საშუალო საერთო ღირებულება (ATC)
მთლიანი ღირებულება გაყოფილი

ATC = C(Q) გამომავალი ერთეულების რაოდენობაზე.

5-4 ცხრილის მე-7 სვეტი ასახავს ჩვენს მაგალითში სხვადასხვა პროდუქტის საშუალო ჯამურ ღირებულებას. გაითვალისწინეთ, რომ საშუალო ჯამური ღირებულება მცირდება,
როდესაც გამომავალი იზრდება 2,124 ერთეულამდე და შემდეგ იწყებს ზრდას. გარდა ამისა, გაითვალისწინეთ, რომ საშუალო მთლიანი ღირებულება არის საშუალო ფიქსირებული და
საშუალო ცვლადი ხარჯების ჯამი (5 და 6 სვეტების ჯამი) ცხრილში 5–4.
ღირებულების ყველაზე მნიშვნელოვანი კონცეფცია არის ზღვრული (ან დამატებითი) ღირებულება. კონცეპტუალურად, ზღვრული ღირებულება (MC) არის პროდუქტის დამატებითი ერთეულის
წარმოების ღირებულება, ანუ ღირებულების ცვლილება, რომელიც მიეკუთვნება გამომუშავების ბოლო ერთეულს:
ზღვრული (დამატებითი)
ღირებულება (MC)
მთლიანი ხარჯების ცვლილება,

MC = ΔC რომელიც წარმოიქმნება
მენეჯერული კონტროლის ცვლადის Q
ΔQ
ცვლილებით.
ამ მნიშვნელოვანი კონცეფციის გასაგებად, განიხილეთ ცხრილი 5–5, რომელიც აჯამებს მოკლევადიანი ხარჯების ფუნქციას, რომლებთანაც ჩვენ ვმუშაობდით.
ზღვრული ღირებულება, რომელიც ნაჩვენებია სვეტში 7, გამოითვლება, როგორც ხარჯების ცვლილება, რომელიც წარმოიქმნება გამომუშავების მოცემული
ცვლილებით. მაგალითად, გამომუშავების გაზრდა 248-დან 492 ერთეულამდე (ΔQ = 244) ზრდის ხარჯებს 2800-
დან 3200-მდე (ΔC = 400$). ამრიგად, გამომუშავების 492 ერთეულამდე გაზრდის ზღვრული ღირებულება არის ΔC/ΔQ = 400/244 = $1,64.
როდესაც მხოლოდ ერთი შენატანი ცვლადია, ზღვრული ღირებულება არის ამ შეტანის ფასი გაყოფილი მის ზღვრულ პროდუქტზე. გახსოვდეთ, რომ ზღვრული
პროდუქტი თავდაპირველად იზრდება, აღწევს მაქსიმუმს და შემდეგ მცირდება. ვინაიდან ზღვრული ღირებულება არის ზღვრული პროდუქტის საპასუხო ტოლი შეტანის
ფასზე, ის მცირდება ზღვრული პროდუქტის მატებასთან ერთად და იზრდება, როდესაც ზღვრული პროდუქტი მცირდება.

ცხრილი
(1)
5–5 (2) (3) (4) (5) (6) (7)
ზღვრული
ქ ხარჯების წარმოშობა
ΔQ VC ΔVC TC ΔTC MC

[მოცემული] [Δ(1)] [მოცემული] [Δ(3)] [მოცემული] [Δ(5)] [(6)/(2) ან (4)/2)]

0 - 0 - 2000 - -

76 76 400 400 2400 400 400/76 = 5.26

248 172 800 400 2800 400 400/172 = 2.33

492 244 1200 400 3200 400 400/244 = 1.64

784 292 1600 400 3600 400 400/292 = 1.37

1100 316 2000 400 4000 400 400/316 = 1.27

1416 316 2400 400 4400 400 400/316 = 1.27

1708 292 2800 400 4800 400 400/292 = 1.37

1952 244 3200 400 5200 400 400/244 = 1.64

2124 172 3600 400 5600 400 400/172 = 2.33

2200 76 4000 400 6000 400 400/76 = 5.26

Machine Translated by
158 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

ურთიერთობები ხარჯებს შორის

დიაგრამა 5-12 გრაფიკულად ასახავს საშუალო ჯამურ, საშუალო ცვლადი, საშუალო ფიქსირებულ და ზღვრულ ხარჯებს იმ ვარაუდით, რომ გამომავალი უსასრულოდ იყოფა
(ფირმა არ არის შეზღუდული მხოლოდ 5-4 და 5-5 ცხრილებში ჩამოთვლილი შედეგების წარმოებაზე, მაგრამ შეუძლია აწარმოოს ნებისმიერი შედეგი). მრუდების ფორმები
მიუთითებს ამ ცხრილებში წარმოდგენილ ზღვრულ და საშუალო ხარჯებს შორის კავშირზე. ეს ურთიერთობები დანახარჯების მრუდებს შორის, ასევე ასახული 5-12 სურათზე,
ძალიან მნიშვნელოვანია. პირველი, რაც უნდა აღინიშნოს, არის ის, რომ ზღვრული ღირებულების მრუდი კვეთს ATC და AVC მრუდებს მათ მინიმალურ წერტილებზე. ეს
გულისხმობს, რომ როდესაც ზღვრული ღირებულება საშუალო ღირებულების მრუდზე დაბალია,
საშუალო ღირებულება მცირდება, ხოლო როდესაც ზღვრული ღირებულება საშუალო ღირებულებაზე მაღალია, საშუალო ღირებულება იზ
ამ ურთიერთობის მარტივი ახსნა არსებობს ხარჯების სხვადასხვა მრუდებს შორის. კვლავ გაითვალისწინეთ თქვენი შეფასება ამ კურსში. თუ გამოცდაზე თქვენი
შეფასება საშუალოზე დაბალია, ახალი შეფასება ამცირებს თქვენს საშუალო შეფასებას. თუ გამოცდაზე მიღებული შეფასება თქვენს საშუალო შეფასებას აღემატება,
ახალი შეფასება გაზრდის თქვენს საშუალოს. არსებითად, ახალი შეფასება არის ზღვრული წვლილი თქვენს მთლიან შეფასებაში. როდესაც ზღვრული არის
საშუალოზე მაღალი, საშუალო იზრდება; როდესაც ზღვრული არის საშუალოზე დაბალი, საშუალო მცირდება. იგივე
პრინციპი ვრცელდება ზღვრულ და საშუალო დანახარჯებზე და ამიტომაა, რომ 5-12-ში მოცემული მრუდები ისე გამოიყურება.
მეორე, რაც უნდა შეამჩნიოთ სურათზე 5–12, არის ის, რომ ATC და AVC მრუდები უფრო უახლოვდებიან ერთმანეთს, როდესაც გამომავალი იზრდება. ეს იმიტომ ხდება, რომ
ATC-სა და AVC- ში ერთადერთი განსხვავებაა AFC. იმის გასაგებად, თუ რატომ, გაითვალისწინეთ, რომ მთლიანი ხარჯები შედგება ცვლადი და ფიქსირებული ხარჯებისგან:

C(Q) = VC(Q) + FC
თუ ამ განტოლების ორივე მხარეს გავყოფთ მთლიან გამომუშავებაზე (Q), მივიღებთ

C(Q) = VC(Q)
+ FC
ქ ქ ქ
მაგრამ C(Q)/Q = ATC, VC(Q)/Q = AVC და FC/Q = AFC. ამრიგად,

ATC = AVC + AFC

განსხვავება საშუალო ჯამურ და საშუალო ცვლად ხარჯებს შორის არის ATC AVC = AFC.
ვინაიდან საშუალო ფიქსირებული დანახარჯები მცირდება გამომუშავების გაფართოებასთან ერთად, როგორც სურათი 5–12- ში, ეს განსხვავება საშუალო მთლიან და საშუალო ცვლადი
ხარჯებს შორის მცირდება, რადგან ფიქსირებული ხარჯები ნაწილდება გამომუშავების მზარდ დონეებზე.

სურათი 5–12 $ MC
შორის ურთიერთობა
ATC
საშუალო და მარგინალური
ირს AVC
ინიმალური
დან

ATC

ინიმალური
დან

AVC
AFC
ქ
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 159

ფიქსირებული და ჩაძირული ხარჯები

ახლა ჩვენ განვასხვავებთ ფიქსირებულ და ჩაძირულ ხარჯებს შორის. შეგახსენებთ, რომ ფიქსირებული ღირებულება არის ღირებულება, რომელიც არ იცვლება გამომავალი ცვლილებისას.
დაკავშირებული კონცეფცია, რომელსაც ეწოდება ჩაძირული ღირებულება, არის ღირებულება, რომელიც სამუდამოდ იკარგება გადახდის შემდეგ. კონკრეტულად რომ ვთქვათ,
ჩაძირული ღირებულება

წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ ხართ ქვანახშირის კომპანიის მენეჯერი და ახლახან გადაიხადეთ $10,000 ვაგონის ერთი თვით იჯარისთვის. ეს ხარჯი ასახავს თქვენი ფირმის ფიქსირებულ ხარჯს ღირებულება, რომელიც სამუდამოდ იკარგება
- ღირებულება არის $10,000, მიუხედავად იმისა, იყენებთ რკინიგზას 10 ტონა თუ 10,000 ტონა ნახშირის გადასაზიდად. ამ $10,000-დან რამდენია ჩაძირული ღირებულება, დამოკიდებულია
გადახდის შემდეგ.
თქვენი იჯარის პირობებზე. თუ იჯარა არ გაძლევთ 10,000 აშშ დოლარის ანაზღაურების საშუალებას მისი გადახდის შემდეგ, მთელი 10,000 დოლარი არის ჩაძირული ღირებულება - თქვენ
უკვე გაწეული გაქვთ ღირებულება და ვერაფერს გააკეთებთ მის შეცვლაზე. თუ იჯარაში ნათქვამია, რომ დაგიბრუნდებათ $6,000 იმ შემთხვევაში, თუ არ დაგჭირდებათ სარკინიგზო ვაგონი,
მაშინ 10,000$-დან ფიქსირებული ხარჯებიდან მხოლოდ $4,000
არის ჩაძირული ღირებულება. ამრიგად, ჩაძირული ხარჯები არის ამ ფიქსირებული ხარჯების ოდენობა, რომლის ანაზღაურება შეუძლებელია.
ვინაიდან ჩაძირული ხარჯები სამუდამოდ იკარგება გადახდის შემდეგ, ისინი შეუსაბამოა გადაწყვეტილების მიღებისთვის. საილუსტრაციოდ, დავუშვათ, რომ თქვენ
გადაიხადეთ 10000 აშშ დოლარი შეუქცევადი თანხა, რომ იჯარით აიღოთ სარკინიგზო ვაგონი ერთი თვით, მაგრამ იჯარის ხელმოწერისთანავე ხვდებით, რომ ეს არ გჭირდებათ -
ნახშირზე მოთხოვნა საგრძნობლად დაბალია, ვიდრე ელოდით. ფერმერი მოგიახლოვდებათ და გთავაზობს ვაგონის ქვეიჯარას თქვენგან 2000 დოლარად. თუ თქვენი იჯარის
პირობები საშუალებას გაძლევთ ქვეიჯაროთ ვაგონი, უნდა მიიღოთ ფერმერის შეთავაზება?
შეიძლება დაფიქრდეთ, რომ პასუხი არის არა; ბოლოს და ბოლოს, თქვენი ფირმა დაკარგავს 8000$-ს 10000$- იანი სარკინიგზო ვაგონის ქვეიჯარით 2000$-ად. ეს
მსჯელობა არასწორია. თქვენი იჯარის გადახდა არ არის დაბრუნებული, რაც ნიშნავს, რომ $10,000 არის გარდაუვალი ღირებულება, რომელიც უკვე დაკარგულია. ვინაიდან ამ
10,000 აშშ დოლარის ღირებულების აღმოსაფხვრელად ვერაფერს გააკეთებთ, ერთადერთი აქტუალური საკითხია, შეგიძლიათ თუ არა რაიმე გააკეთოთ თქვენი ნაღდი ფულის
შემოდინების გასაუმჯობესებლად. ამ შემთხვევაში თქვენი ოპტიმალური გადაწყვეტილებაა ვაგონის ქვეიჯარა, რადგან ამით მოგცემთ 2000$ შემოსავალს, რომელსაც სხვაგვარად
ვერ მიიღებდით. გაითვალისწინეთ, რომ დახარჯული ხარჯები არარელევანტურია თქვენი გადაწყვეტილების მიღებისას, ისინი გავლენას ახდენენ მთლიანი მოგების გაანგარიშებაზე. თუ
არ იჯარით ვაგონს, კარგავთ $10,000; ქვეიჯარის შემთხვევაში კარგავთ მხოლოდ 8000 დოლარს.

ჩაძირული ხარჯების შეუსაბამობა

პრინციპი
გადაწყვეტილების მიმღებმა უნდა იგნორირება გაუწიოს დახარჯულ ხარჯებს, რათა მაქსიმალურად გაზარდოს მოგება ან მინიმუმამდე დაიყვანოს ზარალი.

დემონსტრაციის პრობლემა 5–4

ACME Coal-მა 5000 დოლარი გადაიხადა რედინგის რკინიგზისგან სარკინიგზო ვაგონის იჯარისთვის. იჯარის პირობების თანახმად, ამ გადახდის 1000 დოლარი ანაზღაურდება, თუ ვაგონი დაბრუნდება იჯარის ხელმ

1. იჯარის ხელმოწერისა და 5000 აშშ დოლარის გადახდის შემდეგ, რამდენად დიდია ACME-ს ფიქსირებული ხარჯები? მისი ჩაძირული ხარჯები?
2. იჯარის ხელმოწერიდან ერთი დღის შემდეგ, ACME ხვდება, რომ მას არ აქვს სარკინიგზო ვაგონი. ფერმერს აქვს სიმინდის მოსავალი და შესთავაზა ვაგონის ქვეიჯარა ACME-სგან 4500 დოლარად. უნდა მიიღოს თ

პასუხი:

1. ACME-ს ფიქსირებული ხარჯები არის $5,000. პირველი ორი დღის განმავლობაში მისი ჩაძირული ღირებულება 4000 დოლარია (ეს ის თანხაა, რომლის დაბრუნებაც შეუძლებელია). ორი დღის შემდეგ, მთელი $5000 ხდ
2. დიახ, ACME-მ უნდა ქვეიჯაროს ვაგონი. გაითვალისწინეთ, რომ ACME-ს მთლიანი ზარალი არის $500, თუ ის მიიღებს
ფერმერის შეთავაზება. თუ ეს ასე არ მოხდა, მისი ზარალი იქნება $4,000 (თუ ვივარაუდებთ, რომ ის დააბრუნებს ვაგონს მომდევნო სამუშაო დღის ბოლომდე).
Machine Translated by
160
კუბური ღირებულების ფუნქცია
ხარჯები არის კუბური
გამომავალი ფუნქცია; იძლევა გონივრულ
მიახლოებას პრაქტიკულად
ნებისმიერი ღირებულების ფუნქციასთან.
თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები
ღირებულების ფუნქციების ალგებრული ფორმები
პრაქტიკაში, დანახარჯების ფუნქციებს შეიძლება მრავალი ფორმა ჰქონდეს, მაგრამ კუბური ღირებულების ფუნქცია ხშირად გვხვდება და მჭიდროდ უახლოვდება ხარჯების ნებისმიერ ფუნქციას.
კუბური ღირებულების ფუნქცია მოცემულია
C(Q) = f + aQ + bQ2 + cQ3
სადაც a, b, c და f მუდმივებია. გაითვალისწინეთ, რომ f წარმოადგენს ფიქსირებულ ხარჯებს.
კუბური ხარჯების ფუნქციის ალგებრული ფორმის გათვალისწინებით, ჩვენ შეგვიძლია პირდაპირ გამოვთვალოთ
ზღვრული ღირებულების ფუნქცია.
ფორმულა: ზღვრული ღირებულება კუბური ხარჯებისთვის. კუბური ღირებულების ფუნქციისთვის,
C(Q) = f + aQ + bQ2 + cQ3
ზღვრული ღირებულების ფუნქცია არის
MC(Q) = a + 2bQ + 3cQ2
გაანგარიშების ალტერნატივა
ზღვრული ღირებულება უბრალოდ ღირებულების ფუნქციის წარმოებულია გამომუშავებასთან მიმართებაში:
dC
MC(Q) = dQ
მაგალითად, კუბური ღირებულების ფუნქციის წარმოებული Q- ის მიმართ არის
dC
= a + 2bQ + 3cQ2
dQ
რომელიც არის ფორმულაში მოცემული ზღვრული ღირებულების განტოლება.
დემონსტრაციის პრობლემა 5–5
ღირებულების ფუნქცია მენეჯერული საწარმოებისთვის მოცემულია C(Q) = 20 + 3Q2-ით .
განსაზღვრეთ ზღვრული ღირებულება,
საშუალო ფიქსირებული ღირებულება, საშუალო ცვლადი ღირებულება და საშუალო მთლიანი ღირებულება, როდესაც Q = 10.
პასუხი:
ზღვრული ღირებულების ფორმულის გამოყენებით (აქ a = c = 0), ჩვენ ვიცით, რომ MC = 6Q. ამრიგად, ზღვრული ღირებულება, როდესაც Q = 10 არის $60.
სხვადასხვა საშუალო ხარჯების მოსაძებნად, ჯერ უნდა გამოვთვალოთ მთლიანი ხარჯები. 10 ერთეული პროდუქციის წარმოების ჯამური ღირებულება არის
C(10) = 20 + 3(10) 2 = $320
ფიქსირებული ხარჯები არის ის ხარჯები, რომლებიც არ განსხვავდება გამომუშავების მიხედვით; ამრიგად, ფიქსირებული ხარჯები არის $20. ცვლადი ხარჯები არის ხარჯები, რომლებიც განსხვავდება გამომუშავების მიხედვით ,
კერძოდ, VC(Q) = 3Q2 . ამრიგად, VC(10) = 3(10)2 = 300$. აქედან
გამომდინარეობს, რომ 10 ერთეულის წარმოების საშუალო ფიქსირებული ღირებულება არის $2, საშუალო ცვლადი ღირებულება არის $30 და საშუალო საერთო ღირებულება $32.
გრძელვადიანი ხარჯები
გრძელვადიან პერსპექტივაში, ყველა ხარჯი ცვალებადია, რადგან მენეჯერს შეუძლია შეცვალოს ყველა შეყვანის დონე. ნახაზზე 5–13, მოკლევადიანი საშუალო ღირებულების
მრუდი ATC0 შედგენილია იმ ვარაუდით, რომ არსებობს წარმოების გარკვეული ფიქსირებული ფაქტორი. გამომავალი დონის წარმოების საშუალო ჯამური ღირებულება
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

161

ATC0 (Q1)

ATC0 სურათი 5–13

ATC1
ATC2 მცენარის ოპტიმალური ზომა და

ATC1 (Q2 ) გრძელვადიანი საშუალო ღირებულება

LRAC

ATC2 (Q1 )
ATC0 (Q0 )

ATC2 (Q2)

ATC1 (Q1 )
გამომავალი
0 Q0 Q1
Q2

Q0, წარმოების ფიქსირებული ფაქტორების გათვალისწინებით, არის ATC0(Q0). მოკლევადიან პერსპექტივაში, თუ ფირმა გაზრდის გამომუშავებას Q1-მდე, მას არ შეუძლია დაარეგულიროს ფიქსირებული
ფაქტორები და, შესაბამისად, საშუალო ხარჯები იზრდება ATC0 (Q1-მდე). თუმცა, გრძელვადიან პერსპექტივაში, ფირმას შეუძლია შეცვალოს ფიქსირებული ფაქტორები. მოდით ATC1 იყოს საშუალო
ღირებულების მრუდი მას შემდეგ, რაც ფირმა დაარეგულირებს ფიქსირებულ ფაქტორებს ოპტიმალურად. ახლა ფირმას შეუძლია Q1- ის წარმოება საშუალო ღირებულების მრუდით ATC1. თუ ფირმა აწარმოებდა Q1 საშუალო
ღირებულების მრუდით ATC0, მისი საშუალო ასაკობრივი
ხარჯები იქნება ATC0(Q1). ფიქსირებული ფაქტორების მორგებით ისე , რომ ოპტიმიზაცია მოახდინოს ოპერაციების მასშტაბზე, ფირმა დაზოგავს წარმოებას და შეუძლია აწარმოოს Q1 ერთეული გამომავალი
საშუალო დაბალ ფასად, ATC1(Q1). გაითვალისწინეთ, რომ მრუდი, სახელწოდებით ATC1 , თავისთავად არის მოკლევადიანი საშუალო ღირებულების მრუდი, დაფუძნებული ფიქსირებული შეყვანის ახალ
დონეებზე, რომლებიც არჩეულია Q1-ის წარმოების ღირებულების მინიმუმამდე შესამცირებლად . თუ ფირმას სურს გააფართოვოს პროდუქცია, ვთქვათ, Q2-მდე, ის მიჰყვება ATC1 მრუდს მოკლევადიან პერიოდში
ATC1(Q2) - მდე, სანამ არ შეცვლიდა თავის ფიქსირებულ ფაქტორებს, რათა გაიღოს საშუალო ასაკობრივი ხარჯები Q2 ერთეულების წარმოებისთვის, კერძოდ, ATC2. (Q2).

გრძელვადიანი საშუალო ღირებულების მრუდი, რომელიც მითითებულია LRAC სურათზე 5–13, განსაზღვრავს მინიმალურ საშუალო ღირებულებას გამომუშავების ალტერნატიული დონის გრძელვადიანი საშუალო ღირებულება
მრუდი
წარმოებისთვის, რაც იძლევა წარმოების ყველა ცვლადის ოპტიმალური შერჩევის საშუალებას (როგორც ფიქსირებული, ასევე ცვლადი ფაქტორები). გრძელვადიანი საშუალო ღირებულების მრუდი არის ყველა მრუდი, რომელიც განსაზღვრავს

მოკლევადიანი საშუალო ღირებულების მრუდის ქვედა გარსი. ეს ნიშნავს, რომ გრძელვადიანი საშუალო ასაკის დანახარჯების მრუდი დევს მოკლევადიანი საშუალო ღირებულების მრუდების ყველა წერტილის გამომუშავების ალტერნატიული დონის წარმოების
მინიმალურ საშუალო ღირებულებას, რაც
ქვემოთ, გარდა იმისა, რომ იგი უდრის ყოველ მოკლევადიან საშუალო ღირებულების მრუდს იმ წერტილებში, სადაც მოკლევადიანი მრუდი ოპტიმალურად იყენებს ფიქსირებულ ფაქტორებს . არსებითად, ჩვენ იძლევა წარმოების როგორც ფიქსირებული,
ისე ცვლადი
შეგვიძლია მივიჩნიოთ თითოეული მოკლევადიანი საშუალო ღირებულების მრუდი ნახაზზე 5–13, როგორც ფიქსირებული

ზომის ქარხანაში წარმოების საშუალო ღირებულება. სხვადასხვა მოკლევადიანი საშუალო ღირებულების მრუდი დაკავშირებულია ფაქტორების ოპტიმალური შერჩევის საშუალება

მცენარეთა სხვადასხვა ზომებთან. გრძელვადიან პერსპექტივაში, ფირმის მენეჯერი თავისუფალია აირჩიოს ქარხნის ოპტიმალური ზომა გამომუშავების სასურველი დონის წარმოებისთვის და ეს განსაზღვრავს
გრძელვადიან პერსპექტივაში ამ პროდუქტის წარმოების საშუალო ღირებულებას.

მასშტაბის ეკონომია
გაითვალისწინეთ, რომ გრძელვადიანი საშუალო ღირებულების მრუდი ნახაზზე 5–14(a) არის U ფორმის. ეს გულისხმობს, რომ თავდაპირველად გამოშვების გაფართოება საშუალებას აძლევს ფირმას
მასშტაბის ეკონომია
არსებობს მაშინ, როდესაც გრძელვადიანი საშუალო ხარჯები
აწარმოოს დაბალი გრძელვადიანი საშუალო დანახარჯებით, როგორც ეს ნაჩვენებია 0-დან Q*-მდე პროდუქციისთვის. ეს მდგომარეობა ცნობილია, როგორც მასშტაბის ეკონომია. როდესაც არსებობს მასშტაბის
მცირდება გამომუშავების ზრდისას.
ეკონომია, ოპერაციის ზომის გაზრდა ამცირებს მინიმალურ საშუალო ღირებულებას. პუნქტის შემდეგ, როგორიცაა Q* სურათზე 5–14(a), გამოტანის შემდგომი ზრდა იწვევს საშუალო ხარჯების ზრდას. ეს
მდგომარეობა ცნობილია, როგორც მასშტაბის დისეკონომიმი. მასშტაბის არაეკონომიურობა
არსებობს ყოველთვის, როდესაც გრძელვადიანი საშუალო
ხარჯები იზრდება გამომუშავების ზრდისას.
Machine Translated by
162 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

INSIDE BUSINESS 5–3

წარმოების ფუნქციების, ღირებულების ფუნქციების და მასშტაბის დაბრუნების შეფასება

აშშ-ს არმიაში მსახურობისას მარკ ნერლოვმა მოიფიქრა კვლევითი პროექტი იმ ეკონომიკური ფაქტორების
მოდელირებისთვის, რომლებიც გავლენას ახდენენ ელექტროენერგიის წარმოებაზე. Nerlove-ის ელექტროენერგიის
მიწოდების მოდელში პირველადი ინოვაცია იყო ის, რომ იგი დაფუძნებულია წარმოებისა და ხარჯების თეორიაში.
მისი მიდგომა იყო პირველი, ვინც ემპირიულად გამოიყენა "ორმაგი" მიდგომა წარმოებისა
და ხარჯების მიმართ, ანუ გამოიყენა ის ფაქტი, რომ ხარჯების ფუნქცია აჯამებს მთელ ინფორმაციას, რომელიც შეიცავს
წარმოების ფუნქცია და პირიქით.
ნერლოვის ემპირიული ანალიზიდან ორი ძირითადი დასკვნა გამოვიდა. პირველი, 1950-იან წლებში
ელექტროენერგიის ბაზარზე ფირმის დონეზე არსებობდა მასშტაბის მნიშვნელოვანი ეკონომია. მასშტაბის ეკონომიის ხარისხი,
თუმცა, საპირისპიროდ განსხვავდება გამომუშავების მიხედვით და მნიშვნელოვნად დაბალია, ვიდრე ადრე შეფასებული
ცალკეული ქარხნების ობიექტებისთვის. ეს განსაკუთრებით ეხებოდა დიდ ფირმებს. მეორე, მიუხედავად იმისა, რომ
ელექტროენერგეტიკული კომპანიის ოპერაციების ზომა გავლენას ახდენდა მისი მასშტაბის ეკონომიაზე, ეს არ იმოქმედებდა
წარმოების ფაქტორებს შორის ჩანაცვლების ზღვრულ სიჩქარეზე.
წარმოებასა და ხარჯებს შორის ორმაგობის თეორიის წინსვლამ
აიძულა კრისტენსენმა და გრინმა განასხვავონ მასშტაბის ეკონომია და ხარჯების შემცირება, რაც გამომდინარეობს.
ტექნოლოგიური ცვლილებებისგან. მათი ანალიზი ვარაუდობს, რომ ტექნოლოგიური ცვლილება ხსნის ელექტროენერგიის
ხარჯების შემცირების დიდ ნაწილს, რაც მოხდა 1955-1970 წლებში.
დღეს, ეს პიონერული ტექნიკა - ისევე როგორც უფრო მოწინავე ეკონომეტრიული მიდგომები - გამოიყენება
წარმოებისა და ხარჯების ფუნქციების შესაფასებლად, რომლებიც საჭიროა რიალური გადაწყვეტილებების მართვისთვის
ინდუსტრიებში, დაწყებული ელექტროენერგიიდან ჯანდაცვამდე, როგორც გვიჩვენებს ეკონომისტების მაიკლ მალონისა და
ჯეიმს თორნტონის უახლესი ნაშრომი. . არსებობს ელცხრილების რამდენიმე ფაილი და მონაცემები , რომლებიც
ხელმისაწვდომია McGraw-Hill Connect-ის საშუალებით, რომლებიც გაძლევთ
შესაძლებლობას გამოიყენოთ მე-3 თავში წარმოდგენილი ეკონომეტრიული ტექნიკა წარმოებისა და ხარჯების ფუნქციების
შესაფასებლად.
წყაროები: M. Nerlove, “Returns to Scale in Electricity Supply”, Measurement in
Economics, ed. C. Christ et al. (Palo Alto, CA: Stanford University Press, 1963), გვ.
167–98; LR Christensen და WH Greene, „მასშტაბის ეკონომიკა აშშ-ს ელექტროენერგიის
გამომუშავებაში“, პოლიტიკური ეკონომიკის ჟურნალი
84 (1976), გვ. 655–76; მ. მალონი, „ეკონომიკა და დისეკონომიკა: ელექტროენერგიის ღირებულების ფუნქციების
შეფასება“, ინდუსტრიული ორგანიზაციის მიმოხილვა 19 (2001), გვ.165–80; ჯ. თორნტონი, „ჯანმრთელობის წარმოების
ფუნქციის შეფასება აშშ-სთვის: ზოგიერთი ახალი მტკიცებულება“, Applied Economics 34
(2002), გვ. 59–62.

ზოგჯერ ინდუსტრიაში ტექნოლოგია საშუალებას აძლევს ფირმას აწარმოოს სხვადასხვა დონის პროდუქცია იმავე მინიმალური საშუალო დანახარჯით, როგორც სურათზე 5–14(ბ). ამ მდგომარეობას
მასშტაბის მუდმივი დაბრუნება ეწოდება მასშტაბის მუდმივი დაბრუნება.
არსებობს მაშინ, როდესაც

გრძელვადიანი საშუალო ხარჯები

უცვლელი რჩება, რადგან გამომავალი იზრდება.

შეხსენება: ეკონომიკური ხარჯები სააღრიცხვო ხარჯების წინააღმდეგ
ამ ნაწილის დასასრულს მნიშვნელოვანია გავიხსენოთ განსხვავება ეკონომიკურ და სააღრიცხვო ხარჯებს შორის . სააღრიცხვო ხარჯები არის ხარჯები, რომლებიც ყველაზე ხშირად დაკავშირებულია ხარჯებთან

სურათი 5–14 $
$
მასშტაბის ეკონომიკა LRAC

ATC1 ATC2 ATC3

LRAC

მასშტაბის ეკონომია მასშტაბის

დისეკონომიკა
0 Q* ქ ქ
0

(ა) ეკონომიურობა და მასშტაბის დისეკონომიკა (ბ) მასშტაბის მუდმივი დაბრუნება

Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 163

INSIDE BUSINESS 5–4

საერთაშორისო კომპანიები გამოიყენებენ მასშტაბის ეკონომიკას

მასშტაბის ეკონომიის მქონე ინდუსტრიებში, ფირმები, რომლებიც აწარმოებენ პროდუქციის უფრო დიდ დონეს, აწარმოებენ უფრო ავტომწარმოებელმა ინდოეთში - Maruti Udyog Ltd.-მ წარმოადგინა ხელშესახები მტკიცებულება იმისა, რომ მასშტაბის ეკონომია
დაბალ საშუალო ხარჯებს და ამით იძენენ პოტენციურ კონკურენტულ უპირატესობას კონკურენტებთან შედარებით. ცოტა ხნის წინ, მნიშვნელოვანია ბიზნეს გადაწყვეტილებებში. 2000-იანი წლების შუა პერიოდში ის სარგებლობდა წმინდა მოგების 271 პროცენტით ზრდით,
ორმა საერთაშორისო ბიზნესმა გამოიყენა ასეთი სტრატეგიები, ამ ეკონომიკების ექსპლუატაციის შესაძლებლობის წყალობით. ზრდა გამოწვეული იყო გაყიდვების მოცულობის 30 პროცენტით
რათა გაეუმჯობესებინათ თავიანთი ბოლო ხაზი. ზრდით, რამაც საშუალება მისცა ფირმას გაენაწილებინა თავისი მნიშვნელოვანი ფიქსირებული ხარჯები უფრო დიდ პროდუქციაზე.

იაპონურმა Matsushita Plasma Display Panel Company-მ, შპს, 835 მილიონი დოლარის ინვესტიცია მნიშვნელოვანია, რომ კომპანიის მიერ საშუალო დანახარჯების შემცირება მასშტაბის ეკონომიის გამო საკმარისზე მეტი იყო ფოლადის

მოახდინა პლაზმური დისპლეის პანელების მწარმოებელი პლაზმური პანელების მწარმოებელი მსოფლიოში უდიდესი ქარხნის ფასის ზრდის შედეგად გამოწვეული მაღალი ხარჯების ასანაზღაურებლად.

ასაშენებლად. ქარხანას - Panasonic-ისა და Toray Industries-ის ერთობლივი საწარმო - 2000-იანი წლების ბოლოს თვეში
250 000 პანელის წარმოების შესაძლებლობა ჰქონდა. ეს სტრატეგია განხორციელდა პლაზმური დისპლეის პანელებზე მზარდი წყაროები: „მაცუსიტა გეგმავს PDP წარმოების დიდ გაფართოებას“, IDG News Service, 2004 წლის 19 მაისი; „MUL მოგება
გლობალური მოთხოვნის საპასუხოდ და კომპანიის სურვილის, რომ მოეპოვებინა კონკურენტული უპირატესობა კონკურენტებთან ხარჯების დაზოგვის ღონისძიებებიდან“
Sify India, 2004 წლის 18 მაისი.
შედარებით ამ მზარდ კონკურენტულ ინდუსტრიაში.

წარმოების. მაგალითად, სააღრიცხვო ხარჯები მოიცავს პირდაპირ გადახდებს სამუშაოსა და კაპიტალზე პროდუქციის წარმოებისთვის. სააღრიცხვო ხარჯები არის ხარჯები, რომლებიც ჩანს ფირმების
მოგების ანგარიშგებაში.
თუმცა, ეს ხარჯები არ არის მხოლოდ საქონლის წარმოების ხარჯები. ფირმას შეეძლო იგივე რესურსების გამოყენება სხვა საქონლის წარმოებისთვის. ერთი საქონლის წარმოების არჩევით, მწარმოებლები უარს
ამბობენ სხვა საქონლის წარმოების შესაძლებლობაზე. ამრიგად, წარმოების ხარჯები მოიცავს არა მხოლოდ სააღრიცხვო ხარჯებს, არამედ იმ შესაძლებლობებს, რომლებიც გაქრება მოცემული პროდუქტის
წარმოებით.

მრავლობითი გამომავალი ღირებულების ფუნქციები

აქამდე, წარმოების პროცესის ჩვენი ანალიზი ფოკუსირებული იყო სიტუაციებზე, როდესაც ფირმა აწარმოებს ერთ პროდუქტს. ასევე არსებობს ფირმების უამრავი მაგალითი, რომლებიც აწარმოებენ მრავალ პროდუქტს.
Toyota აწარმოებს მანქანებს, სატვირთო მანქანებს და ჯიპებს (და თითოეული მათგანის მრავალ სახეობას); Dell აწარმოებს სხვადასხვა ტიპის კომპიუტერებსა და პრინტერებს. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი ანალიზი იმ
ფირმის შემთხვევისთვის, რომელიც აწარმოებს ერთ პროდუქტს, ასევე ეხება მრავალპროდუქტიულ ფირმას, ეს უკანასკნელი აჩენს დამატებით საკითხებს. ეს განყოფილება ხაზს უსვამს ამ კონცეფციებს.

ამ განყოფილებაში, ჩვენ ვივარაუდებთ, რომ მრავალპროდუქტიული ფირმისთვის დანახარჯების ფუნქცია მოცემულია C(Q1, Q2) მიერ, სადაც Q1 არის პროდუქტის 1-დან წარმოებული ერთეულების
რაოდენობა და Q2 არის პროდუქტის 2-ზე წარმოებული ერთეულების რაოდენობა. ამგვარად, მრავალპროდუქტის ღირებულების ფუნქცია განსაზღვრავს 1-ლი პროდუქტის Q1 ერთეულის და მე -2 პროდუქტის Q2
ერთეულების წარმოების ღირებულებას, თუ ვივარაუდებთ, რომ ყველა შენატანი ეფექტურად გამოიყენება.
მრავალპროდუქტის ღირებულების ფუნქცია
ფუნქცია, რომელიც განსაზღვრავს
გაითვალისწინეთ, რომ მრავალპროდუქტის დანახარჯების ფუნქციას აქვს იგივე ძირითადი ინტერპრეტაცია, როგორც sin gle-output cost ფუნქცია. თუმცა, ერთი პროდუქტის ღირებულების ფუნქციისგან
ორი ან მეტი ტიპის პროდუქტის მოცემული დონის
განსხვავებით, წარმოების ხარჯები დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენს იწარმოება თითოეული ტიპის პროდუქტი. ეს წარმოშობს იმას, რასაც ეკონომისტები უწოდებენ მოცულობის ეკონომიას და ღირებულების წარმოების ღირებულებას, თუ ვივარაუდებთ, რომ
კომპლემენტატურობას, განხილული შემდეგში. ყველა შენატანი ეფექტურად გამოიყენება.
Machine Translated by
164 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

ფარგლების ეკონომიკა

მოცულობის ეკონომიკა მასშტაბის ეკონომია არსებობს მაშინ, როდესაც Q1 და Q2 ერთად წარმოების ჯამური ღირებულება ნაკლებია Q1 და Q2 ცალკე წარმოების მთლიან ღირებულებაზე, ანუ,
არსებობს მაშინ, როცა სულ
როდესაც
ერთსა და იმავე ფირმაში ორი
პროდუქტის წარმოების ღირებულება უფრო დაბალია, C(Q1, 0) + C(0, Q2) > C(Q1, Q2)
ვიდრე

როდესაც პროდუქციას აწარმოებენ ცალკეული რესტორანში, მაგალითად, სტეიკის და ქათმის ვახშმის მოცემული რაოდენობის საწარმოებლად, ზოგადად უფრო იაფია ორივე პროდუქტის წარმოება ერთსა და იმავე
ფირმები. რესტორანში, ვიდრე ორი რესტორნის ქონა, ერთი, რომელიც ყიდის მხოლოდ ქათამი და მეორე, რომელიც ყიდის მხოლოდ სტეიკს. მიზეზი, რა თქმა უნდა, ის არის,
რომ სადილების ცალ-ცალკე წარმოება მოითხოვს მრავალი საერთო წარმოების ფაქტორების დუბლირებას, როგორიცაა ღუმელები, მაცივრები, მაგიდები, შენობა და ა.შ.

ღირებულების კომპლემენტარულობა

ღირებულების კომპლემენტარობა არსებობს მაშინ, დანახარჯების კომპლემენტატურობა არსებობს მრავალპროდუქტის ღირებულების ფუნქციაში, როდესაც ერთი პროდუქტის წარმოების ზღვრული ღირებულება მცირდება, როდესაც იზრდება სხვა
როდესაც ერთი პროდუქტის წარმოების ზღვრული
პროდუქტის გამომუშავება. მოდით C(Q1, Q2) იყოს ღირებულების ფუნქცია მულტიპროდუქტიული ფირმისთვის, და მოდით MC1(Q1, Q2) იყოს ზღვრული ღირებულება პირველი პროდუქტის
ღირებულება მცირდება, როდესაც იზრდება სხვა
პროდუქტის
წარმოებისთვის. ღირებულების ფუნქცია აჩვენებს ხარჯების კომპლემენტარობას, თუ

გამომუშავება.
ΔMC1 (Q1, Q2)
< 0
ΔQ2

ანუ, თუ პროდუქტი 2-ის გამომუშავების ზრდა ამცირებს 1-ლი პროდუქტის წარმოების ზღვრულ ღირებულებას. ხარჯების კომპლემენტარობის მაგალითია დონატებისა და
დონატ ხვრელების წარმოება.
ფირმას შეუძლია ამ პროდუქტების დამზადება ცალკე ან ერთობლივად. მაგრამ დონატზე დამატებითი ხვრელების გაკეთების ღირებულება უფრო დაბალია, როდესაც
მუშები ცომს ახვევენ, ხვრელებს აჭრიან და ცალ-ცალკე ნახვრეტის გაკეთების ნაცვლად შეწვენ დონატსაც და ნახვრეტსაც.
ფარგლების ეკონომიკისა და დანახარჯების კომპლემენტარობის ცნებები ასევე შეიძლება განიხილებოდეს ალგებრული ფუნქციონალური ფორმის კონტექსტში
მრავალპროდუქტის ღირებულების ფუნქციისთვის. მაგალითად, დავუშვათ, მრავალპროდუქტის ღირებულების ფუნქცია კვადრატულია:

C(Q1, Q2) = f + aQ1Q2 + (Q1)

2 2
+ (Q2)

ამ ხარჯების ფუნქციისთვის,

MC1 = aQ2 + 2Q1

გაითვალისწინეთ, რომ როდესაც < 0, Q2- ის ზრდა ამცირებს 1 პროდუქტის წარმოების ზღვრულ ღირებულებას. ამრიგად, თუ < 0, ეს დანახარჯების ფუნქცია აჩვენებს ხარჯების
კომპლემენტარობას. თუ a > 0, არ არსებობს ღირებულების კომპლემენტატურობა.

ფორმულა: კვადრატული მრავალპროდუქტის ღირებულების ფუნქცია. მრავალპროდუქტის ღირებულების ფუნქცია

C(Q1, Q2) = f + aQ1Q2 + (Q1) 2 2

+ (Q2)

აქვს შესაბამისი ზღვრული დანახარჯების ფუნქციები,

MC1 (Q1, Q2) = aQ2 + 2Q1

და

MC2 (Q1, Q2) = aQ1 + 2Q2

იმის შესამოწმებლად, არსებობს თუ არა მასშტაბის ეკონომია კვადრატული მრავალპროდუქტის დანახარჯების ფუნქციისთვის,

შეგახსენებთ, რომ არსებობს მასშტაბის ეკონომიკა, თუ

Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
165

C(Q1, 0) + C(0, Q2) > C(Q1, Q2)

ან გადაწყობა,
C(Q1, 0) + C(0, Q2) - C(Q1, Q2) > 0
ეს პირობა შეიძლება გადაიწეროს როგორც

f + (Q1)
2 2
+ f + (Q2) 2 [f + aQ1Q2 + + 2] > 0
(Q1) (Q2)
რომელიც შეიძლება გამარტივდეს

f aQ1Q2 > 0

ამრიგად, მასშტაბის ეკონომია რეალიზდება Q1 და Q2 დონეების წარმოებაში, თუ f > aQ1Q2. კვადრატული მრავალპროდუქტის

ღირებულების ფუნქციის თვისებების შეჯამება. მრავალ

2
პროდუქტის ღირებულება C(Q1, Q2) = f + aQ1Q2 + (Q1) + (Q2) 2

1. აჩვენებს ღირებულების კომპლემენტარობას, როდესაც < 0.

2. აჩვენებს მასშტაბის ეკონომიას, როდესაც f aQ1Q2 > 0.

დემონსტრაციის პრობლემა 5–6

დავუშვათ A ფირმის ღირებულების ფუნქცია, რომელიც აწარმოებს ორ საქონელს, მოცემულია

C =100 - .5Q1Q2 + (Q1)

2 2
+ (Q2)

ფირმას სურს აწარმოოს 5 ერთეული კარგი 1 და 4 ერთეული კარგი 2.

1. არსებობს თუ არა ხარჯების კომპლემენტატურობა? არსებობს მასშტაბის ეკონომიკა?

2. ფირმა A განიხილავს შვილობილი კომპანიის გაყიდვას, რომელიც აწარმოებს 2-ს პროდუქტს ფირმა B-ზე, ამ შემთხვევაში იგი აწარმოებს მხოლოდ 1-ს პროდუქტს. რა დაემართება A-ს
ხარჯებს, თუ იგი გააგრძელებს 5 ერთეული საქონლის 1-ის წარმოებას?

პასუხი:

1. ამ დანახარჯების ფუნქციისთვის, a = 1/2 < 0, ასე რომ, მართლაც არსებობს ღირებულების კომპლემენტარობა. მასშტაბის ეკონომიის შესამოწმებლად, უნდა განვსაზღვროთ f aQ1Q2
> 0. ეს აშკარად მართალია, რადგან ამ პრობლემაში a < 0. ამრიგად, მასშტაბის ეკონომია არსებობს 5 ერთეული კარგი 1 და 4 ერთეული კარგი 2.

2. იმის დასადგენად, თუ რა ბედი ეწევა A-ს ხარჯებს, თუ იგი მიყიდის შვილობილი კომპანიას, რომელიც აწარმოებს 2-ს ფირმას, ჩვენ უნდა გამოვთვალოთ ხარჯები
ალტერნატიული სცენარის მიხედვით. შვილობილი კომპანიის გაყიდვით ფირმა A შეამცირებს საქონლის 2-ის წარმოებას 4-დან 0 ერთეულამდე; ვინაიდან არსებობს
ღირებულების კომპლემენტატურობა, ეს გაზრდის 1-ის საქონლის წარმოების ზღვრულ ღირებულებას . გაითვალისწინეთ, რომ ფირმა A-სთვის 5 ერთეული საქონლის 1-ის
წარმოების ჯამური ხარჯები მოდის.

C(5, 4) = 100 10 + 25 + 16 = 131

რომ

C(5, 0) = 100 + 25 = 125

მაგრამ ფირმა B-სთვის 4 ერთეული კარგი 2-ის წარმოების ხარჯები იქნება

C(0, 4) = 100 + 16 = 116

ფირმა A-ს ხარჯები შემცირდება მხოლოდ $6-ით, როდესაც ის შეწყვეტს პროდუქტის 2-ის წარმოებას, ხოლო ფირმა B-სთვის 4 ერთეული კარგი 2-ის წარმოების ხარჯები იქნება $116. ერთი ფირმის
მიერ თავდაპირველად წარმოებული პროდუქციის წარმოებისთვის ორი ფირმის ერთობლივი ხარჯები იქნება 110 დოლარით მეტი, ვიდრე ერთი ფირმის წარმოების ღირებულება.
Machine Translated by
166 თავი წარმოების პროცესი და ხარჯები

წინა პრობლემა ასახავს სუბსიდირების შერწყმისა და გაყიდვის ზოგიერთ მნიშვნელოვან ასპექტს. პირველი, როდესაც არსებობს მასშტაბის ეკონომიკა, ორი ფირმა, რომლებიც აწარმოებენ
განსხვავებულ პროდუქტს, შეიძლება გაერთიანდეს ერთ ფირმაში და ისარგებლონ ხარჯების შემცირებით. მეორე, წამგებიანი შვილობილი კომპანიის გაყიდვამ შეიძლება გამოიწვიოს ხარჯების მხოლოდ
უმნიშვნელო შემცირება. ფაქტობრივად, როდესაც არსებობს მასშტაბის ეკონომიკა, ძნელია „დანახარჯების განაწილება“ პროდუქციის ხაზებზე.

სათაურზე პასუხის გაცემა

საწყისი სათაურით, ფრაზა „იგებს ბრძოლას“ ეხება Boeing-სა და IAM-ს შორის შეთანხმების მოკლევადიან შედეგებს, ხოლო „იგებს ომს“ აღნიშნავს შეთანხმების
გრძელვადიან შედეგებს. ანალიტიკოსი აღიარებს, რომ შეთანხმება მოკლევადიან პერიოდში სარგებელს მოუტანდა პროფკავშირის მუშაკებს, მაგრამ შეთანხმებამ ასევე
გაზარდა Boeing-ის გრძელვადიანი ღირებულება, რაც მას აძლევდა მოქნილობას, შეეცვალა უფრო ძვირადღირებული პროფკავშირები.

უფრო კონკრეტულად, Boeing-ის ახალი პროფკავშირის კონტრაქტი ითვალისწინებდა უამრავ

„მოკლევადიანი“ დებულებას (ჯანმრთელობისა და საპენსიო შეღავათები, უმაღლესი ხელფასები და სამუშაო უსაფრთხოება პროფკავშირის ზოგიერთი უფროსი მუშაკისთვის),
რომლებიც ძვირი იყო Boeing-ისთვის, მაგრამ მომგებიანი პროფკავშირისთვის. თუმცა, გრძელვადიან პერსპექტივაში, ხელშეკრულებასთან დაკავშირებული უფრო მაღალი შრომის
ხარჯები Boeing-ს აძლევს სტიმულს, ჩაანაცვლოს უფრო ძვირი პროფკავშირის შრომა, და შეთანხმება აძლევს Boeing-ს ამის მოქნილობას. მაგალითად, ხელშეკრულებაში
ბოინგის მიერ მოპოვებული ქვეკონტრაქტის დებულებები შეიძლება, გრძელვადიან პერსპექტივაში, საშუალებას მისცემს კომპანიას ჩაანაცვლოს თავისი ძვირადღირებული და ძლიერ
გაერთიანებული წყნარი ოკეანის ჩრდილო-დასავლეთის შენატანები ასამბლეის ობიექტებზე ნაკლებად ძვირადღირებულ ადგილებში. მოკლედ, ანალიტიკოსმა დაასკვნა, რომ
შეთანხმებაში ჩადებული გრძელვადიანი მოქნილობა ნიშნავს Boeing-ის ჩანაცვლების ღირებულების
შემცირების შესაძლებლობებს, რაც გამოიმუშავებს გრძელვადიან სარგებელს, რომელიც, ალბათ, უფრო მეტად ანაზღაურებს მოკლევადიან ხარჯებს.

ამ თავში ჩვენ წარმოვადგინეთ წარმოებისა და ღირებულების ფუნქციები, რომლებიც აჯამებს მნიშვნელოვან ინფორმაციას ფირმის
ხარჯების მინიმუმამდე შეყვანის დონე. ხარჯების მინიმიზაციის დონე განისაზღვრება იმ წერტილით, როდესაც შეტანის ფასების
მიერ გაყიდულ პროდუქტად შეყვანის შესახებ. ფირმებისთვის, რომლებიც გამოიყენებენ რამდენიმე შეყვანას გამომავალი
თანაფარდობა უდრის ზღვრული პროდუქტების თანაფარდობას სხვადასხვა შეყვანისთვის.
პროდუქციის წარმოებისთვის, იზოღირებულებები
და იზოკვანტები უზრუნველყოფენ მოსახერხებელ გზას ოპტიმალური შეყვანის ნარევის დასადდგეანბაოდლ. ოს, ჩვენ ვაჩვენეთ, თუ როგორ მოქმედებს მასშტაბის ეკონომია,

ჩვენ დავყავით ხარჯების ფუნქცია საშუალო ჯამურ ღირებულებად, საშუალო ფიქსირებულ ღირებულებად, საშუალო
მასშტაბის ეკონომიკა და დანახარჯების კომპლემენტატურობა ერთჯერადი და მრავალპროდუქტიანი ფირმების მიერ წარმოებული
ცვლადი ღირებულებად და ზღვრულ ხარჯებად. ეს ცნებები ხელს უწყობს საფუძვლის შექმნას მოგების მაქსიმიზაციის შეყვანისა და
პროდუქციის დონეზე და ნაზავზე. მომდევნო თავში ჩვენ შევხედავთ შეყვანის შეძენის საკითხს. ჩვენ დავინახავთ, თუ როგორ შეუძლიათ
გამომავალი გადაწყვეტილებების გასაგებად, რაც უფრო დეტალურად იქნება განხილული შემდეგ თავებში.
მენეჯერებს გამოიყენონ სპექტური ბაზრები, კონტრაქტები ან ვერტიკალური ინტეგრაცია, რათა ეფექტურად მიიღონ მონაცემები,
გამომუშავების სასურველი დონის გათვალისწინებით, იზოკვანტები და იზო ხარჯები გვაწვდიან ინფორმაციას,
რომლებიც საჭიროა მათი სასურველი ნაზავის წარმოებისთვის.
რომელიც საჭიროა მისი დასადგენად
Machine Translated by Google

ძირითადი ტერმინები და ცნებები

საშუალო ფიქსირებული ღირებულება (AFC) საშუალო ფიქსირებული ზღვრული პროდუქტი (MP) ტექნიკური ჩანაცვლების
პროდუქტი (AP) საშუალო მთლიანი ღირებულება ხარჯები წარმოების ფიქსირებული ზღვრული
(ATC) საშუალო ცვლადი ღირებულება (AVC) კაპიტალი მაჩვენებელი (MRTS)
ფაქტორები, მზარდი ზღვრული შემოსავალი, იზოღირებულების ხაზი
კობ-დუგლასის წარმოების ფუნქცია მუდმივი უკუგება
იზოკვენტური შრომის კანონი ტექნიკური ჩანაცვლების ზღვრული მრავალპროდუქტიული ღირებულების ფუნქცია უარყოფითი
მასშტაბის
მაჩვენებლის ზღვრული ანაზღაურება ოპტიმალური შეყვანის ჩანაცვლება
ღირებულების კომპლემენტარულობა
პატენტის წარმოების ფუნქცია მოგება-მაქსიმიზაცია შეყვანის
შემცირების კანონი მცირდება ზღვრული შემოსავალი
ხარჯების ფუნქციის ღირებულება მინიმიზაცია კუბური
გამოყენების მოკლევადიან პერიოდში მოკლევადიანი
დანახარჯების
ღირებულების ფუნქცია
ფუნქცია მცირდება (ან მცირდება) ზღვრული ანაზღაურება
ჩაძირული ხარჯები მთლიანი ღირებულება მთლიანი პროდუქტის
მასშტაბის
(TP) ღირებულება ზღვრული პროდუქტის ცვლადი ხარჯები
ლეონტიევის (ან ფიქსირებული პროპორციების) საწარმოო ფუნქცია წრფივი
ეკონომიურობის მასშტაბის ეკონომიურობის
წარმოების ცვლადი ფაქტორები
წარმოების
ფუნქცია გრძელვადიანი გრძელვადიანი საშუალო ღირებულების
მრუდი ზღვრული (დამატებითი) ღირებულება (MC)

კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები

1. ფირმას შეუძლია აწარმოოს პროდუქტი საწარმოო ფუნქციის მიხედვით (LO1, LO2, LO5, LO6)

Q = F(K, L) = K3/4 L1/4

ა. გამოთვალეთ შრომის საშუალო პროდუქტი, APL, როდესაც კაპიტალის დონე ფიქსირდება 81 ერთეულზე და ფირმა იყენებს 16 ერთეულ შრომას. როგორ იცვლება
შრომის საშუალო პროდუქტი, როდესაც ფირმა იყენებს 256 ერთეულ შრომას?
ბ. იპოვეთ გამოხატულება შრომის ზღვრული პროდუქტისთვის, MPL, როდესაც კაპიტალის ოდენობა დაფიქსირდა 81 ერთეულზე. შემდეგ, აჩვენეთ, რომ შრომის ზღვრული
პროდუქტი დამოკიდებულია დაქირავებული შრომის რაოდენობაზე შრომის ზღვრული პროდუქტის გამოთვლით შრომის 16 და 81 ერთეულზე.

გ. დავუშვათ, კაპიტალი დაფიქსირდა 81 ერთეულზე. თუ ფირმას შეუძლია გაყიდოს თავისი პროდუქტი 200 დოლარის ფასად გამომუშავების ერთეულზე და შეუძლია შრომის დაქირავება
50$-ად შრომის ერთეულზე, რამდენი შრომის ერთეული უნდა დაიქირაოს ფირმამ მაქსიმალური მოგების მისაღებად?

2. ფირმის პროდუქტი ყიდის 4 დოლარად ერთეულზე მაღალ კონკურენტულ ბაზარზე. ფირმა აწარმოებს პროდუქციას კაპიტალის (რომელსაც ქირაობს 25 დოლარად საათში) და
შრომით (რომელსაც 20 საათიანი შრომითი მომსახურებისთვის კონტრაქტის მიხედვით ეძლევა ხელფასი 30 დოლარი საათში). შეავსეთ შემდეგი ცხრილი და გამოიყენეთ ეს
ინფორმაცია ამ კითხვებზე პასუხის გასაცემად. ( LO1, LO2 , LO5, LO6) a. ფიქსირებული და ცვლადი შეყვანის იდენტიფიცირება. ბ. რა არის ფირმის ფიქსირებული ხარჯები?
გ. რა არის 475 ერთეული
პროდუქციის წარმოების ცვლადი ღირებულება? დ. ცვლადი შეყვანის რამდენი ერთეული უნდა იყოს გამოყენებული მოგების მაქსიმიზაციისთვის? ე. რა მაქსიმალური მოგება
შეუძლია ამ ფირმას? ვ. ცვლადი

შეყვანის გამოყენების რომელ დიაპაზონში არსებობს მზარდი ზღვრული შემოსავალი? გ. ცვლადის შეყვანის გამოყენების რომელ დიაპაზონში არსებობს კლებადი ზღვრული
შემოსავალი? თ. შეყვანის გამოყენების რა დიაპაზონში არსებობს უარყოფითი ზღვრული შემოსავალი?

167
Machine Translated by Google

კ ლ ქ MPK APK APL VMPK

0 20 0

1 20 50

2 20 150

3 20 300

4 20 400

5 20 450

6 20 475

7 20 475

8 20 450

9 20 400

10 20 300

11 20 150

3. ახსენით განსხვავება კლებადი ზღვრული მოგების კანონსა და ტექნიკური ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებლის შემცირების კანონს შორის. (LO2, LO5)

4. ეკონომისტმა შეაფასა, რომ ერთპროდუქტიული ფირმის დანახარჯების ფუნქცია არის

C(Q) = 100 + 20Q + 15Q2 + 10Q3

ამ ინფორმაციის საფუძველზე განსაზღვრეთ: (LO4, LO5)

ა. 10 ერთეული პროდუქციის წარმოების ფიქსირებული ღირებულება. ბ. 10 ერთეული პროდუქციის

წარმოების ცვლადი ღირებულება.
გ. 10 ერთეული პროდუქციის წარმოების ჯამური ღირებულება.

დ. 10 ერთეული პროდუქციის წარმოების საშუალო ფიქსირებული ღირებულება. ე. 10 ერთეული პროდუქციის წარმოების

საშუალო ცვლადი ღირებულება.
ვ. 10 ერთეული პროდუქციის წარმოების საშუალო ჯამური ღირებულება. გ. ზღვრული ღირებულება, როდესაც
Q = 10.

5. მენეჯერი ქირაობს მუშახელს და ქირაობს კაპიტალურ აღჭურვილობას ძალიან კონკურენტულ ბაზარზე.

ამჟამად ხელფასი საათში 12 დოლარია და კაპიტალი ქირავდება 8 დოლარად საათში. თუ შრომის ზღვრული პროდუქტი არის 60 ერთეული გამომავალი საათში და კაპიტალის
ზღვრული პროდუქტი არის 45 ერთეული პროდუქცია საათში, იყენებს
თუ არა ფირმა შრომისა და კაპიტალის ხარჯების მინიმიზაციის კომბინაციას? თუ არა, უნდა გაზარდოს თუ შეამციროს ფირმამ წარმოების პროცესში გამოყენებული კაპიტალის რაოდენობა?
(LO2)

6. ფირმის ფიქსირებული დანახარჯები 0 ერთეული პროდუქციისთვის და მისი საშუალო ჯამური ხარჯები სხვადასხვა დონის პროდუქციის წარმოებისთვის შეჯამებულია შემდეგ ცხრილში. შეავსეთ ცხრილი,
რათა იპოვოთ ფიქსირებული ღირებულება, ცვლადი ღირებულება, მთლიანი ღირებულება, საშუალო ფიქსირებული ღირებულება, საშუალო ცვლადი ღირებულება და ზღვრული ღირებულება
გამომუშავების ყველა შესაბამის დონეზე. (LO5, LO6)

ქ FC VC TC AFC AVC ATC MC

0 $15000 -

100 300
200 200
300 175
400 225
500 325
600 400

168
Machine Translated by Google

7. მრავალპროდუქტიული ფირმის ღირებულების ფუნქცია ახლახან შეფასდა როგორც (LO7)

C(Q1, Q2) = 90 0.5 Q1Q2 + 2 2

+ 0.3 Q2
0.4 Q1

ა. არის თუ არა მასშტაბის ეკონომია 10 ერთეული პროდუქტის 1 და 10 ერთეული პროდუქტის წარმოებაში პროდუქტი 2?
ბ. არის თუ არა 1 და 2 პროდუქტების წარმოებაში დანახარჯების კომპლემენტატურობა?
გ. დავუშვათ, რომ განყოფილება, რომელიც ყიდის პროდუქტს 2, ფუჭდება და სხვა კომპანიამ შესთავაზა შეიძინოს ექსკლუზიური უფლებები პროდუქტის 2-ზე. როგორ შეცვლის
პროდუქტის 2-ის წარმოების უფლებების გაყიდვა ფირმის ზღვრულ ღირებულებას პროდუქტის 1-ის წარმოებისთვის?
8. ახსენით განსხვავება ფიქსირებულ ხარჯებს, ჩაძირულ და ცვლად ხარჯებს შორის. მოიყვანეთ მაგალითი, რომელიც აჩვენებს, რომ ეს ხარჯები, ზოგადად,
განსხვავებულია. (LO4)
9. ფირმა აწარმოებს გამომუშავებას საწარმოო ფუნქციის მიხედვით Q = F(K, L) = min {4K, 8L}. (LO1, LO2)
ა. რამდენი გამომავალი იწარმოება, როდესაც K = 2 და L = 3?
ბ. თუ ხელფასის განაკვეთი არის $60 საათში და კაპიტალის გაქირავების განაკვეთი არის $20 საათში, რა არის ხარჯების მინიმუმამდე შეყვანის ნაზავი 8 ერთეული გამომავალი
წარმოებისთვის?
გ. როგორ იცვლება თქვენი პასუხი ბ ნაწილზე, თუ ხელფასის განაკვეთი მცირდება 20 დოლარამდე საათში, მაგრამ კაპიტალის გაქირავების კურსი რჩება 20
დოლარად საათში?
10. ფირმა აწარმოებს გამომუშავებას საწარმოო ფუნქციის მიხედვით Q = F(K, L) = 4K + 8L. (LO1, LO2)
ა. რამდენი გამომავალი იწარმოება, როდესაც K = 2 და L = 3?
ბ. თუ ხელფასის განაკვეთი არის 60 დოლარი საათში და კაპიტალის გაქირავების კურსი არის 20 დოლარი საათში, რა არის
ხარჯების მინიმუმამდე შეყვანის ნაზავი 32 ერთეული გამომავალი წარმოებისთვის?
გ. როგორ იცვლება თქვენი პასუხი ბ ნაწილზე, თუ ხელფასის განაკვეთი მცირდება 20 დოლარამდე საათში, მაგრამ კაპიტალის გაქირავების კურსი რჩება 20
დოლარად საათში?

პრობლემები და აპლიკაციები

11. ბევრი საავტომობილო მწარმოებელი ობიექტის მიგრაციის შესაჩერებლად

დეტროიტის რაიონიდან დეტროიტის საქალაქო საბჭო განიხილავს დებულების მიღებას, რომელიც ავტომწარმოებლებს საინვესტიციო გადასახადის კრედიტს მისცემს. ფაქტობრივად,
ეს შეამცირებს ავტომწარმოებლების ხარჯებს კაპიტალისა და მაღალტექნოლოგიური აღჭურვილობის გამოყენებისას მათი წარმოების პროცესში. კენჭისყრის საღამოს პროფკავშირის
ადგილობრივმა წარმომადგენლებმა ამ წესდებას
სერიოზული პროტესტი გამოთქვეს. ჩამოთვალეთ არგუმენტის საფუძველი, რომელიც, სავარაუდოდ, პროფკავშირის წარმომადგენლებმა გამოიყენეს.
(მინიშნება: გაითვალისწინეთ, რა გავლენას მოახდენს დებულება ავტომწარმოებლების ლიმიტის დასაქმების თანაფარდობაზე.) როგორც ერთ-ერთი
ავტომწარმოებლის წარმომადგენელი, როგორ დაუპირისპირდით პროფკავშირის ოფიციალური პირების არგუმენტს? (LO1, LO2)
12. თქვენ ახლახან დაიქირავეთ როლერების განყოფილების მენეჯერის ჩასანაცვლებლად მთავარ კონვეიერების მწარმოებელ ფირმაში, მიუხედავად მენეჯერის ძლიერი გარე გაყიდვების
რეკორდისა. ლილვაკების წარმოება შედარებით მარტივია, მოითხოვს მხოლოდ შრომას და მანქანას, რომელიც ჭრის და ჭრის ლილვაკებს. კომპანიის წარმოების ინფორმაციის
გადახედვისას გაიგებთ, რომ შრომას ანაზღაურებენ 12 დოლარი საათში და ბოლო დაქირავებული მუშა აწარმოებდა 80 ლილვას საათში. კომპანია ქირაობს როლიკებით
საჭრელებს და საკრავ მანქანებს საათში 15 დოლარად, ხოლო კაპიტალის ზღვრული პროდუქტი არის 110 ლილვაკი საათში. როგორ ფიქრობთ, რა შეეძლო გაეკეთებინა
წინა მენეჯერს სამუშაოს შესანარჩუნებლად? (LO1, LO2)

13. თქვენ ხართ ჰერმან მილერის მენეჯერი, საოფისე ავეჯის მთავარი მწარმოებელი. თქვენ ახლახან დაიქირავეთ ეკონომისტი ინჟინერიისა და ოპერაციების ექსპერტებთან სამუშაოდ, რათა
შეეფასებინათ წარმოების ფუნქცია საოფისე სკამების კონკრეტული ხაზისთვის. ამ ექსპერტების დასკვნაში მითითებულია, რომ შესაბამისი საწარმოო ფუნქციაა

Q = 2 (K) 1/2 1/2

(L)

169
Machine Translated by Google

სადაც K წარმოადგენს კაპიტალურ აღჭურვილობას და L არის შრომას. თქვენმა კომპანიამ უკვე დახარჯა სულ $8000 9 ერთეული კაპიტალური აღჭურვილობის შესყიდვაზე. არსებული
ეკონომიკური პირობებიდან გამომდინარე, კომპანიას არ გააჩნია დამატებითი აღჭურვილობის შესაძენად საჭირო მოქნილობა. თუ ფირმაში თანამშრომლებს უხდიან კონკურენტულ
ხელფასს დღეში 120 აშშ დოლარით და სკამები შეიძლება გაიყიდოს თითო 400 დოლარად, როგორია თქვენი მოგების მაქსიმალური დონე გამომუშავებისა და შრომის გამოყენებისას?
რა არის თქვენი მაქსიმალური მოგება? (LO1, LO2)

14. ცოტა ხნის წინ, Boeing Commercial Airline Group (BCAG) დაწერა შეკვეთები მეტი
15000-ზე მეტი თვითმფრინავი და 13000-ზე მეტი თვითმფრინავი. გამოშვების მოცულობის შესანარჩუნებლად, ბოინგის ეს განყოფილება აერთიანებს კაპიტალის ძალისხმევას და 90000-
ზე მეტ მუშაკს.
დავუშვათ, რომ ევროპული კომპანია Airbus სარგებლობს მსგავსი წარმოების ტექნოლოგიით და აწარმოებს მსგავსი რაოდენობის თვითმფრინავებს, მაგრამ შრომის ხარჯები (მათ შორის
ზღვრული შეღავათები) უფრო მაღალია ევროპაში, ვიდრე შეერთებულ შტატებში. ელით თუ არა Airbus-ის მუშაკებს ისეთივე მარგინალური პროდუქტის ქონას, როგორიც Boeing-ის
მუშაკებს? ყურადღებით ახსენი. (LO1, LO2)

15. თქვენ ხართ მენეჯერი Glass Inc.-ში - სარკეების და ფანჯრების მომწოდებელი. ცოტა ხნის წინ, თქვენ con
ჩაატარა შესწავლა წარმოების პროცესის თქვენი ცალმხრივი კაფსულირებული ფანჯრისთვის. კვლევის შედეგები შეჯამებულია შემდეგ ცხრილში და ეფუძნება კაპიტალის რვა ერთეულს, რომელიც
ამჟამად ხელმისაწვდომია თქვენს ქარხანაში. შრომის თითოეული ერთეული ღირს $60, კაპიტალის თითოეული ერთეული არის $20, ხოლო თქვენი კაფსულირებული ფანჯრები იყიდება $12-
ად. ამ ინფორმაციის გათვალისწინებით, გააუმჯობესეთ თქვენი ადამიანური რესურსების და წარმოების გადაწყვეტილებები. ელოდებით მოგების მიღებას თუ ზარალს? ყურადღებით ახსენი. (
LO1, LO2, LO3)

შრომა
გამომავალი
0
0
1
10
2
30
3
60
4
80
5
90
6
95
7
95
8
90
9
80
10
60
11
30

16. Nike-ის მხოლოდ ქალთა მაღაზია კალიფორნიაში გთავაზობთ ქალთა სირბილს, ვარჯიშს და სპორტს
აცვიათ პროდუქტები და ასევე შეიცავს მაღაზიაში ფიტნეს სტუდიას ჯგუფური და პირადი ფიტნეს ვარჯიშებისთვის. მაღაზია მუდმივად იღებს მოგებას, რომელიც აღემატება 500,000 დოლარს
წელიწადში და მდებარეობს ქალაქის ცენტრში უძრავ ქონებაზე. მაღაზიის მფლობელი შენობის ქირაში თვეში 15000 დოლარს იხდის. უძრავი ქონების აგენტი მივიდა მფლობელთან და აცნობა,
რომ მას შეეძლო დაემატებინა $8,000 თვეში მისი ფირმის მოგებაზე მისი მაღაზიის ნაწილის გაქირავებით, რომელსაც ის ფიტნეს სტუდიად იყენებს. მიუხედავად იმისა, რომ გაქირავების ამ შემოსავლის
მიღების პერსპექტივა მიმზიდველი იყო, მფლობელს სჯეროდა, რომ ამ სივრცის ფიტნეს სტუდიად გამოყენება მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა მისი მაღაზიის მოგებაში. რა არის მაღაზიის
ფარგლებში ფიტნეს სტუდიის ფუნქციონირების შესაძლებლობის ღირებულება? (LO3)

17. ადგილობრივმა რესტავრატორმა, რომელიც მრავალი წლის განმავლობაში აწარმოებდა მომგებიან ბიზნესს, ახლახან იყიდა ალკოჰოლის სამმხრივი ლიცენზია. ეს ლიცენზია აძლევს მფლობელს
კანონიერ უფლებას გაყიდოს ლუდი, ღვინო და ალკოჰოლური სასმელები მის რესტორანში. სამმხრივი ლიცენზიის მოპოვების ღირებულება იყო დაახლოებით 90,000 აშშ დოლარი, ვინაიდან
მხოლოდ 300 ასეთი ლიცენზია გაცემულია სახელმწიფოს მიერ. მიუხედავად იმისა, რომ ლიცენზია გადაცემულია, მხოლოდ 75,000 აშშ დოლარი ანაზღაურდება, თუ მფლობელი გადაწყვეტს არ
გამოიყენოს ლიცენზია. დაახლოებით ერთი წლის განმავლობაში ალკოჰოლური სასმელების გაყიდვის შემდეგ, რესტავრატორი მოვიდა

170
Machine Translated by Google

იმის გაცნობიერება, რომ სადილის კლიენტებს კარგავდა და რომ მისი მომგებიანი რესტორანი ხმაურიან , წამგებიან ბარად იქცევა. შემდგომში მან დახარჯა დაახლოებით 8000 აშშ დოლარი
სხვადასხვა გაზეთებსა და რესტორნების ჟურნალებში რეკლამების განთავსებაზე, რომლებიც სთავაზობდნენ ლიცენზიის გაყიდვას 80000 დოლარად. დიდი ხნის ლოდინის შემდეგ მან საბოლოოდ
მიიღო ერთი შეთავაზება 77000 დოლარად ლიცენზიის შესაძენად . როგორია თქვენი აზრი რესტავრატორის გადაწყვეტილებებზე?
ურჩევდით მას 77,000 აშშ დოლარის შეთავაზების მიღებას? (LO4)

18. 2000 და 2001 წლებში კალიფორნიაში ენერგეტიკული კრიზისის ფონზე, ელექტროენერგიის წარმომქმნელი მრავალი ობიექტი ქვეყნის მასშტაბით პერიოდულად აფასებს
ელექტროენერგიაზე მოთხოვნისა და სიმძლავრის მომავალ პროგნოზებს შესაბამის ბაზრებზე. როგორც მენეჯერი Florida Power & Light Company-ში, თქვენ
პასუხისმგებელი ხართ ორი ელექტროენერგიის გამომუშავების ობიექტის ოპტიმალური ზომის განსაზღვრაზე. თანმხლები ფიგურა ასახავს
მოკლევადიანი საშუალო ჯამური ღირებულების მრუდებს, რომლებიც დაკავშირებულია სხვადასხვა ზომის ობიექტებთან. მოთხოვნის პროგნოზები მიუთითებს, რომ 6 მილიონი კილოვატი
უნდა იყოს წარმოებული თქვენს სამხრეთ ფლორიდის ობიექტში და 2 მილიონი კილოვატი უნდა იყოს წარმოებული თქვენს ობიექტში Panhandle-ში. განსაზღვრეთ ობიექტის
ოპტიმალური ზომა (S, M, ან L) ამ ორი რეგიონისთვის და მიუთითეთ იქნება თუ არა მასშტაბის ეკონომია, მასშტაბის არაეკონომიური მიდგომა ან მასშტაბის მუდმივი ანაზღაურება, თუ ობიექტები
ოპტიმალურად აშენდება. (LO6)

საშუალო ჯამური ღირებულება სხვადასხვა ზომის მცენარეებისთვის

$10
9
ATCS
8 ATCM
7 ATCL

1 კილოვატი
1 2 4 6 7 საათში
0 3
0 5 8 (მილიონები)

19. A-1 Corporation აწვდის თვითმფრინავების მწარმოებლებს წინასწარ ჩამოყალიბებული ლითონის ფურცლის პანელებით რომლებიც გამოიყენება თვითმფრინავის ექსტერიერზე. ამ პანელების
წარმოებისთვის საჭიროა მხოლოდ ხუთი ფურცლის ფორმირების მანქანა, რომელთა ღირებულება თითო $500-ია და მუშები. ამ მუშაკების დაქირავება შესაძლებელია შრომის ბაზარზე
საჭიროებისამებრ 9000 აშშ დოლარით. წარმოების პროცესის სიმარტივის გათვალისწინებით, ლითონის ფურცლის პანელების წინასწარ ჩამოყალიბებული ბაზარი უაღრესად კონკურენტუნარიანია.
ამიტომ, A-1-ის ერთ-ერთი პანელის საბაზრო ფასი 80 დოლარია . თანდართული ცხრილის წარმოების მონაცემებზე დაყრდნობით, რამდენი მუშა უნდა დაიქირაოს A-1-მა თავისი
მოგების მაქსიმალური გასაზრდელად? (LO1, LO2)

ლითონის ფურცელი–ფორმირება აოდენობა

მანქანები მუშები წარმოებული პანელები

5 0 0

5 1 600

5 2 1000
5 3 1290
5 4 1480
5 5 1600
5 6 1680

171
Machine Translated by Google

20. The Wall Street Journal-ის თანახმად, Mitsubishi Motors- მა ცოტა ხნის წინ გამოაცხადა ძირითადი რესტრუქტურიზაციის გეგმა, რათა შეცვალოს გლობალური გაყიდვების შემცირება.
დავუშვათ, რომ რესტრუქტურიზაციის გეგმის ფარგლებში Mitsubishi აწარმოებს ანალიზს, თუ როგორ გამოიყენება შრომა და კაპიტალი მის წარმოების პროცესში. Mitsubishi-ის
რესტრუქტურიზაციამდე ტექნიკური ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი არის 0.12 (აბსოლუტური მნიშვნელობით). მუშების დასაქირავებლად , დავუშვათ, რომ Mitsubishi-მ უნდა
გადაიხადოს კონკურენტული საათობრივი ხელფასი 1800 ¥. მისი წარმოების პროცესისა და ბაზრების შესწავლისას, სადაც ხდება კაპიტალის შესყიდვა, დავუშვათ, რომ Mitsubishi
განსაზღვრავს, რომ მისი კაპიტალის ზღვრული პროდუქტიულობა არის 0,8 პატარა მანქანა საათში მისი ახალი მიზნობრივი დონის გამომუშავებაზე და რომ კაპიტალი შესყიდულია
მაღალ კონკურენტულ ბაზარზე. იგივე კვლევა მიუთითებს, რომ Mitsubishi-ის ყველაზე პატარა მანქანის საშუალო გასაყიდი ფასი არის 1,200,000 ¥.
განსაზღვრეთ ტემპი, რომლითაც Mitsubishi-ს შეუძლია კაპიტალის დაქირავება და შრომის ზღვრული პროდუქტიულობა გამომუშავების ახალ მიზნობრივ დონეზე. ხარჯების
შესამცირებლად Mitsubishi-მ უნდა დაიქირაოს კაპიტალი და შრომა, სანამ ტექნიკური ჩანაცვლების ზღვრული მაჩვენებელი რა პროპორციას მიაღწევს? (LO1, LO2)

21. Hyundai Heavy Industries Co. არის კორეის ერთ-ერთი უმსხვილესი სამრეწველო მწარმოებელი. BusinessWeek Online- ის სტატიის თანახმად , კომპანია არა
მხოლოდ არის მსოფლიოში უდიდესი გემთმშენებელი, არამედ აწარმოებს სხვა სამრეწველო საქონელს, დაწყებული სამშენებლო აღჭურვილობითა და საზღვაო ძრავებიდან
დაწყებული, ელექტროსადგურებისა და ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნების მშენებლობამდე მთელ მსოფლიოში. მიუხედავად იმისა, რომ კორეაში მთავარი სამრეწველო ძალაა,
კომპანიის რამდენიმე განყოფილება წამგებიანია, სტატიის სიტყვებით რომ ვთქვათ, „წითელი მელნის სისხლდენა“. მართლაც, გასულ წელს ელექტროსადგურისა და
ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნების შენობის სამმართველომ დააფიქსირა $105 მილიონი ზარალი, ანუ გაყიდვების 19 პროცენტი. Hyundai Heavy Industries-მა ახლახან
დაიქირავა ახალი აღმასრულებელი დირექტორი, რომელსაც ევალება წამგებიანი განყოფილებების მომგებიანობის დაბრუნება.
BusinessWeek- ის თანახმად , Hyundai-ის მოგებაზე ორიენტირებული აღმასრულებელმა დირექტორმა განყოფილების ხელმძღვანელებს შემდეგი ულტიმატუმი წარუდგინა: „. . .
გაათავისუფლეთ ფულის ზარალიანი ბიზნესები და მიიტანეთ მოგება ერთი წლის განმავლობაში, წინააღმდეგ შემთხვევაში გადადექით. დავუშვათ, რომ თქვენ ხართ საზღვაო ძრავების
განყოფილების უფროსი და რომ ის წამგებიანი იყო ბოლო 10 წლიდან 7. მიუხედავად იმისა, რომ თქვენ აშენებთ და ყიდით კონკურენტულ საზღვაო ძრავების ინდუსტრიაში, თქვენი
მთავარი მომხმარებელი არის Hyundai-ის მომგებიანი გემთმშენებელი განყოფილება. ეს მჭიდრო ურთიერთობა დიდწილად განპირობებულია ძრავების გარშემო გემების აგების
ტექნიკური მახასიათებლებით. დავუშვათ, რომ წლის ბოლოს ანგარიშში აღმასრულებელი დირექტორისთვის თქვენ უნდა გაამჟღავნოთ, რომ მიუხედავად იმისა, რომ თქვენმა
განყოფილებამ შეამცირა ხარჯები 10 პროცენტით, ის მაინც წამგებიანი რჩება. აჩვენეთ არგუმენტი აღმასრულებელ დირექტორთან და აუხსენით, რატომ არ უნდა დაიხუროს თქვენი
განყოფილება. რა პირობები უნდა იყოს თქვენი არგუმენტისთვის, რომ გაუძლოს აღმასრულებელი დირექტორის კრიტიკას? (LO7)

22. ქარიშხლის შემდეგ მეწარმემ ერთთვიანი შვებულება აიღო

(ანაზღაურების გარეშე) მისი თვეში 5000$-იანი სამუშაოდან, რათა მართოს კიოსკი, რომელიც ყიდდა სუფთა სასმელ წყალს. იმ თვის განმავლობაში, როდესაც მან ამ საწარმოს
მართავდა, მეწარმემ მთავრობას გადაუხადა 2500 დოლარი კიოსკის ქირაში და იყიდა წყალი ადგილობრივი საბითუმო ვაჭრობისგან თითო გალონის ფასი 1,34 დოლარად.
დაწერეთ განტოლება, რომელიც აჯამებს ღირებულების ფუნქციას მისი ოპერაციისთვის, ასევე განტოლებები, რომლებიც აჯამებს ზღვრულ, საშუალო ცვლადს, საშუალო ფიქსირებულ
და საშუალო ჯამურ ხარჯებს კიოსკში სუფთა სასმელი წყლის გაყიდვისას. თუ მომხმარებლები მზად იყვნენ გადაეხადათ $2.25 თითოეული გალონი სუფთა სასმელი წყლის
შესაძენად, რამდენი ერთეული უნდა გაეყიდა მას მოგების მისაღებად? ყურადღებით ახსენი. (LO1, LO3)

23. თქვენ ხართ მსხვილი, მაგრამ კერძო ონლაინ საცალო ვაჭრობის მენეჯერი, რომელიც ამჟამად იყენებს 17 არაკვალიფიციურ მუშაკს და 6 ნახევარკვალიფიციურ მუშაკს თავის
საწყობში, რათა მოაგროვოს და გაგზავნოს პროდუქცია, რომელსაც ყიდის ონლაინ. თქვენი კომპანია უხდის თავის არაკვალიფიციურ მუშაკებს მინიმალურ ხელფასს, მაგრამ
ნახევარკვალიფიციურ მუშაკებს უხდის $12,75 საათში. სამთავრობო კანონმდებლობის წყალობით, მინიმალური ხელფასი თქვენს შტატში გაიზრდება 10,25 აშშ დოლარიდან
საათში 10,75 დოლარამდე საათში 2017 წლის 24 ივლისს. განიხილეთ ამ კანონმდებლობის გავლენა თქვენი კომპანიის ოპერაციებზე და, კერძოდ, გავლენა თქვენს
ოპტიმალურ შეყვანაზე - აწარმოე საინვესტიციო გადაწყვეტილებები. ( LO1, LO2, LO6)

172
Machine Translated by Google

შერჩეული საკითხავი

ანდერსონი, ევან ე. და ჩენი, იუ მინი, „მეორადი მეხსიერების მასშტაბის იმპლიციტური ფასები და ეკონომია: დისკის
დისკების შემთხვევა“. მენეჯერული და გადაწყვეტილების ეკონომიკა
12 (3), 1991 წლის ივნისი, გვ. 241–48.
კარლსონი, ბო; ოდრეჩი, დევიდ ბ. და აკსი, ზოლტან ჯ.,
მოქნილი ტექნოლოგია და ქარხნის ზომა: აშშ-ს წარმოება და ლითონის დამუშავების მრეწველობა. ინდუსტრიული
ორგანიზაციის საერთაშორისო ჟურნალი 12 (3), 1994, გვ. 359–72.
Eaton, C., "მიწოდების, მოთხოვნისა და კონკურენტული ბაზრის სტრუქტურის გეომეტრია მასშტაბის
ეკონომიით." American Economic Review 81, 1991 წლის სექტემბერი, გვ. 901–11.
Ferrier, Gary D. და Lovell, CA Knox, “Measuring
ხარჯების ეფექტურობა საბანკო საქმეში: ეკონომეტრიული და ხაზოვანი პროგრამირების მტკიცებულება“.
ეკონომიკის ჟურნალი 46 (12), 1990 წლის ოქტომბერი–ნოემბერი, გვ. 229–45.
გოლდი, ბ., „ზომის, მასშტაბის და ანაზღაურების პერსპექტივების შეცვლა: ინტერპრეტაციული კვლევა“. ჟურნალი
ეკონომიკური ლიტერატურა 19(1), მარტი 1981, გვ.5–33.
Gropper, Daniel M., "მასშტაბიანი ეკონომიის ცვლილებების ემპირიული
გამოკვლევა კომერციული საბანკო ფირმისთვის, 1979-1986 წწ." ფულის, კრედიტისა და საბანკო საქმეების
ჟურნალი
23(4), 1991 წლის ნოემბერი, გვ. 718–27.
კონი, რობერტ ე. და ლევინი, სტენფორდ ლ., „კომპლიმენტურობა და ანტიკომპლიმენტარულობა იმავე
წყვილი შეყვანით“. ჟურნალი ეკონომიკური განათლების 25(1), ზამთარი 1994 წ., გვ. 67–73.
მილსი, დ., "ტევადობის გაფართოება და მცენარეთა ზომა". RAND Journal of
Economics 21, ზამთარი 1990, გვ. 555–66.

დანართი

წარმოებისა და დანახარჯების გაანგარიშება

მოგების მაქსიმალური გამოყენება შეყვანის

ეს გულისხმობს, რომ მოგების მაქსიმიზაციისთვის P × MPL = w და P
× M P K = r; ა ნ უ , თ ი თ ო ე უ ლ ი შ ე ნ ა ტ ა ნი უ ნ დ ა ი ყ ო ს გ ა მო ყ ე ნ ე ბ ულ ი ი მ წერტილამდე.
ამ განყოფილებაში ჩვენ ვიყენებთ გამოთვლებს იმის საჩვენებლად, რომ მოგება, ს ა დ ა ც მი ს ი ღ ი რე ბ უ ლ ე ბ ი ს ზ ღ ვ რ უ ლ ი პ რ ო დ უ ქ ტ ი უ დ რ ი ს მ ი ს ფა ს ს .
შეყვანის მაქსიმალური დონე არის დონე, რომელზედაც შეყვანის
ზღვრული პროდუქტი უდრის შეყვანის ფასს. მოდით P აღვნიშნოთ გამომავალი Q ფასს, რომელიც ფერდობზე ISOQUANT
წარმოიქმნება ამ განყოფილებაში,
ჩ ვე ნ ვი ყ ე ნ ე ბ თ გ ა მო თ ვ ლ ებ ს ი მ ი ს საჩვენებლად, რომ დახრილობა
წარმოების ფუნქციით F(K, L). იზოკვანტის მოგება არის ზღვრული ფი რ მ ის თ ა ნ ა ფ ა რ დ ო ბი ს უ არ ყ ო ფ ი თ ი

ორი შეყვანის პროდუქტები.

π = PQ wL rK
მოდით წარმოების ფუნქცია იყოს Q = F(K, L). თუ ავიღებთ ამ მიმართების მთლიან
PQ არის ფირმის შემოსავალი, ხოლო wL და rK არის შრომის წარმოებულს, გვაქვს

ხარჯები და კაპიტალის ხარჯები, შესაბამისად. ვინაიდან Q = F(K, L), მენეჯერის მიზანია აირჩიოს K და
dQ = F(K, L) F(K, L)
L მაქსიმალურად dK ლ dL
+
კ
ვინაიდან გამომავალი არ იცვლება იზოკვანტის გასწვრივ, მაშინ dQ = 0. ამრიგად,
π = PF(K, L) wL rK

ამ ფუნქციის მაქსიმიზაციის პირველი რიგის პირობა მოითხოვს, რომ დავაყენოთ პირველი F(K, dK F(K, L) დლ
0 =
წარმოებულები ნულის ტოლი:
L) + ლ
კ
π F(K, L) dK/dL ამ მიმართების ამოხსნა იძლევა გამოსავალს
=პ r = 0
კ კ
და dK F(K, L)/ L
=
F(K, დლ
F(K, L)/ K
π w =
ლ
=პ L) 0 მას შემდეგ, რაც

ლ
მაგრამ მას შემდეგ

F(K, L)/ L =
F(K, L)/ L = MPL
MPL
და და

F(K, L)/ K =
F(K, L)/ K = MPK
MPK

173
Machine Translated by Google

ჩვენ ვაჩვენეთ, რომ იზოკვანტის დახრილობა (dK/dL) არის (A–1) და (A–2) განტოლებების თანაფარდობის აღება გვაძლევს

dK MPL w F(K, L)/ L

= =
დლ MPK რ F(K, L)/ K
რომელიც
შეყვანის ოპტიმალური ნაზავი w MPL
= = MRTS
ამ განყოფილებაში ჩვენ ვიყენებთ გამოთვლებს იმის საჩვენებლად, რ MPK
რომ წარმოების ღირებულების მინიმიზაციისთვის მენეჯერი ირჩევს ისეთ მონაცემებს, რომ იზოკოსტის ხაზის კავშირი საშუალოს შორის და ზღვრული
ხარჯები
დახრილობა უდრის MRTS-ს .
ავირჩიოთ K და L ისე, რომ შემცირდეს და ბოლოს, ჩვენ გამოვიყენებთ გამოთვლებს, რათა დავანახოთ, რომ ამ თავში მოცემულ დიაგრამებში
მოცემული კავშირი საშუალო და
wL + rK ექვემდებარება F(K, L) = Q ჩვენ ვქმნით
ზღვრული ხარჯებს შორის მართლაც სწორია. თუ C(Q) არის დანახარჯების ფუნქცია (შემდეგი ანალიზი
ლაგრანგიანს მოქმედებს როგორც ცვლადი, ასევე მთლიანი ხარჯებისთვის, ამიტომ მათ შორის აქ არ განვასხვავებთ), საშუალო
ღირებულება არის AC(Q) = C(Q)/Q. საშუალო ღირებულების ცვლილება გამოშვების ცვლილების გამო არის
H = wL + rK + μ[Q F(K, L)]
უბრალოდ საშუალო ღირებულების წარმოებული პროდუქტის მიმართ. AC(Q) - ის წარმოებულის
სადაც μ არის ლაგრანგის მულტიპლიკატორი. პირველი რიგის პირობები მინიმუმისთვის არის
ჰ
= w μ
F(K, L) = (A-1)
Q- თან მიმართებაში და კოეფიციენტის წესის გამოყენებით, ჩვენ ვხედავთ, რომ
0
ლ ლ
dAC(Q) Q(dC/dQ) - C(Q) = 1
=
[MC(Q) - AC(Q)]
dQ Q2 ქ
ჰ
= r μ F(K, L) = (A–2)
0
კ კ ვინაიდან dC(Q)/dQ = MC(Q). ამრიგად, როდესაც MC(Q) < AC(Q), საშუალო ღირებულება მცირდება
და გამომუშავების ზრდასთან ერთად. როდესაც MC (Q)
ჰ > AC(Q), საშუალო ღირებულება იზრდება გამომუშავების მატებასთან ერთად. და ბოლოს, როდესაც MC(Q) = AC(Q),
= Q F(K, L) = საშუალო ღირებულება მინიმალურია.
0
μ

174
Machine Translated by Google

ფირმის ორგანიზაცია
6
სწავლის მიზნები

ამ თავის დასრულების შემდეგ თქვენ შეძლებთ:

LO1 განიხილეთ ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულება, რომელიც დაკავშირებულია წვდომის მიღებასთან ადგილზე გაცვლის, კონტრაქტის ან ვერტიკალური ინტეგრაციის გზით.

LO2 დაასახელეთ სპეციალიზებული ინვესტიციის ოთხი ტიპი და ახსენით, თუ როგორ შეიძლება თითოეულმა გამოიწვიოს ძვირადღირებული ვაჭრობა, არასაკმარისი ინვესტიცია და/ან
„შეკავების პრობლემა“.

LO3 ახსენით სხვადასხვა ტიპის შეყვანის შესყიდვის ოპტიმალური გზა.

LO4 აღწერეთ მთავარი აგენტის პრობლემა, როგორც ეს ეხება მფლობელებსა და მენეჯერებს.

LO5 განიხილეთ სამი ძალა, რომელიც მფლობელებს შეუძლიათ გამოიყენონ მენეჯერების დისციპლინისთვის.

LO6 აღწერეთ მთავარი აგენტის პრობლემა, როგორც ეს ეხება მენეჯერებსა და მუშაკებს.

LO7 განიხილეთ ოთხი ინსტრუმენტი, რომელსაც შეუძლია გამოიყენოს მენეჯერი სტიმულირების პრობლემების შესამსუბუქებლად

სამუშაო ადგილი.

სათაური
Google ყიდულობს Motorola Mobility-ს ვერტიკალურად ინტეგრირებისთვის

თამამი ნაბიჯით, Google-მა შეიძინა Motorola Mobility - Motorola-ს ახლახან გამოყოფილი ფიჭური მკლავი - 12,5 მილიარდ დოლარად. ეს ნაბიჯი აღნიშნავს Google-
ის მცდელობას ვერტიკალურად ინტეგრირდეს სმარტფონების ტექნიკის ბაზარზე. ინდუსტრიის ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ შესყიდვა Google-ს საშუალებას მისცემს შექმნას
პროტოტიპები და მოწინავე ტექნიკის მოწყობილობები, რომლებიც დაეხმარება მის პროგრამულ ბიზნეს
პარტნიორებს მიუთითოს იმ მიმართულებით, სადაც Google-ს სურს წავიდეს. Google ემსახურება გაზრდილ კოორდინაციას მის პროგრამულ უზრუნველყოფასა და
Motorola-ს აპარატურას და შემცირებას
ვერტიკალურ ინტეგრაციასთან დაკავშირებულ რისკებში, რომლებიც აჭარბებს ხარჯებს.
Google-ში გადაწყვეტილების მიმღები რომ ყოფილიყავით, გირჩევთ ვერტიკალურს ინტეგრაცია?

წყაროები: „გუგლი ეძებს ვერტიკალურ ინტეგრაციას“, New York Times Online, 2011 წლის 15 აგვისტო; Google ყიდულობს Motorola Mobility-ს. . . და ასე იწყება ბნელი საუკუნეები“,
Forbes Online, 2011 წლის 22 აგვისტო.

175
Machine Translated by
176
თავი ფირმის ორგანიზაცია

შესავალი

მე-5 თავში ჩვენ ვნახეთ, თუ როგორ შეუძლია მენეჯერს შეარჩიოს ისეთი საშუალებების ნაზავი, რომელიც ამცირებს წარმოების ღირებულებას. თუმცა, ამ თავში ჩვენმა ანალიზმა
გადაუჭრელი დატოვა ორი მნიშვნელოვანი საკითხი. პირველი, რა არის ოპტიმალური გზა შეყვანის ამ ეფექტური ნაზავის მისაღებად? მეორე, როგორ შეუძლიათ ფირმის მფლობელებმა
უზრუნველყონ, რომ მუშებმა გამოიყენონ მაქსიმალური ძალისხმევა მათი შესაძლებლობების შესაბამისად? ამ თავში განვიხილავთ ამ ორ საკითხს.1
სურათი 6-1 გვიჩვენებს, თუ რატომ არის მნიშვნელოვანი ამ ორი საკითხის გადაჭრა. დანახარჯების ფუნქცია განსაზღვრავს მინიმალურ შესაძლო ღირებულებას პროდუქციის თითოეული
დონის წარმოებისთვის. წერტილი A შეესაბამება სიტუაციას, როდესაც ფირმას აქვს ხარჯები, რომლებიც აღემატება მინიმალურ დანახარჯებს, რომლებიც აუცილებელია პროდუქციის მოცემული დონის
წარმოებისთვის. A წერტილში იწარმოება 10 ერთეული გამომავალი საერთო ღირებულება 100$. გაითვალისწინეთ, რომ ეს ღირებულება აღემატება 80 დოლარს, რაც არის მინიმალური
ღირებულება, რომელიც აუცილებელია 10 ერთეული პროდუქტის წარმოებისთვის. მაშინაც კი, თუ ფირმას აქვს შეტანილი საშუალებების სწორი კომბინაცია, თუ მან არ მიიღო ისინი ეფექტურად
ან თუ მუშები არ ხარჯავენ მაქსიმალურ
ძალისხმევას მათი შესაძლებლობების შესაბამისად, ფირმის ხარჯები იქნება უფრო მაღალი ვიდრე მინიმალური შესაძლო ხარჯები. ამ თავში განვიხილავთ ტექნიკას, რომელსაც შეუძლია გამოიყენოს ფირმა, რათა
დარწმუნდეს, რომ იგი მუშაობს
ხარჯების ფუნქციით (პუნქტი B სურათზე 6–1) და არა მის ზემოთ (პუნქტი A). ჩვენ ვიწყებთ სამი მეთოდის განხილვას, რომელსაც მენეჯერებმა შეიძლება გამოიყენონ წარმოებაში
საჭირო მონაცემების მისაღებად: ადგილზე გაცვლა, კონტრაქტები და ვერტიკალური ინტეგრაცია. ხარჯების მინიმიზაციის მიზნით, ფირმამ არა მხოლოდ უნდა გამოიყენოს ყველა პროდუქტი
ეფექტურად ( MRTSKL = w/r წესი განხილული მე-5 თავში); მან უნდა გამოიყენოს წვდომის მიღების ყველაზე იაფი მეთოდი. ჩვენ განვმარტავთ, როდის არის ოპტიმალური შეგროვება
(1) ადგილზე გაცვლის გზით, (2) კონტრაქტების დაწერით შეყვანის მომწოდებლებთან, ან (3) ფირმის შიგნით შეყვანის შეტანით (ვერტიკალური ინტეგრაცია). ამრიგად, ამ თავის პირველი
ნაწილი მენეჯერებს აწვდის ინფორმაციას, რომელიც საჭიროა მონაცემთა ნაკრების ოპტიმალური გზით მოსაპოვებლად.
თავის მეორე ნაწილი განიხილავს, თუ როგორ შეუძლია ფირმას უზრუნველყოს, რომ შრომის რესურსები, როგორც მენეჯერების, ასევე მუშაკების ჩათვლით, გამოიყენონ
მაქსიმალური ძალისხმევა მათი შესაძლებლობების შესაბამისად. ეს მნიშვნელოვანი საკითხია, რადგან ინტერესთა კონფლიქტი ხშირად წარმოიქმნება მათ შორის

ირს

სურათი 6-1
წარმოება მინიმუმამდე
ღირებულება

ინიმალური
ხარჯების ფუნქცია

ა
$100
ბ
$80

გამომავალი
0 10

1
სხვა კითხვები, რომლებიც რჩება, მოიცავს რა პროდუქციის წარმოებას და როგორ ფასდება პროდუქტი. ამ
მნიშვნელოვან კითხვებზე პასუხი გაეცემა ამ წიგნის დარჩენილ თავებში.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 177

მუშები, მენეჯერები და ფირმის მფლობელები. მაგალითად, მენეჯერს შეუძლია მოისურვოს ფირმის რესურსების დახარჯვა პლიუს საოფისე ხალიჩებზე ან კორპორატიულ თვითმფრინავებზე,
მაშინ როცა მფლობელებს ურჩევნიათ თანხების ინვესტიცია განხორციელდეს მოგების გაზრდის მიზნით, რაც მათ ერიცხებათ საკუთრების სტატუსის მიხედვით. ან მუშებს შეიძლება სურდეთ
მუშაობის ნაცვლად დღის უმეტესი ნაწილი ჭორაობაში გაატარონ სადილის ოთახში. როდესაც თანამშრომლებსა და მფლობელებს აქვთ კონფლიქტური ინტერესები, ამბობენ, რომ არსებობს
ძირითადი აგენტის პრობლემა. ჩვენ დავინახავთ, თუ როგორ შეიძლება შემუშავდეს მენეჯერისა და თანამშრომლის კომპენსაციის გეგმები, რათა უზრუნველყოს, რომ ყველა თანამშრომელი
გამოიყენოს თავისი უმაღლესი დონის ძალისხმევა.

საშუალებების შესყიდვის მეთოდები

მენეჯერს შეუძლია გამოიყენოს რამდენიმე მიდგომა საბოლოო პროდუქტის წარმოებისთვის საჭირო წვდომის მისაღებად . განვიხილოთ მანქანის გაქირავების კომპანიის მენეჯერი. პროდუქტის
(მანქანების დაქირავება) წარმოებისთვის საჭირო ერთ-ერთი შემავალი არის ავტომობილების მომსახურება (მოწესრიგება, ზეთის შეცვლა, საპოხი სამუშაოები და მსგავსი). მენეჯერს აქვს სამი ვარიანტი: (1)
უბრალოდ წაიყვანს მანქანები ფირმას, რომელიც ემსახურება ავტომობილებს და გადაიხდის მომსახურების საბაზრო ფასს; (2) გააფორმოს ხელშეკრულება ფირმასთან, რომელიც ემსახურება
ავტომობილებს და, როცა საჭიროა მომსახურება, იხდის ხელშეკრულებაში მოლაპარაკებულ ფასს ამ კონკრეტული სერვისისთვის ; ან (3) შექმნას ფირმაში განყოფილება, რომელიც ემსახურება
ავტომობილებს. ავტომობილების მომსახურების თითოეული ეს მეთოდი ზოგადად გულისხმობს სხვადასხვა ხარჯების ფუნქციებს მანქანის დაქირავების სერვისების წარმოებისთვის. მენეჯერის ამოცანაა
აირჩიოს მეთოდი, რომელიც ამცირებს ხარჯებს. სანამ განვიხილავთ, თუ როგორ უნდა განვსაზღვროთ მოცემული ტიპის შეყვანის შეძენის საუკეთესო მეთოდი, სასარგებლოა ინფორმაციის მოპოვების ამ სამი
მეთოდის ფართო მიმოხილვა.

შეიძინეთ შეყვანები Spot Exchange-ის გამოყენებით

წვდომის მოპოვების ერთ-ერთი მეთოდია სპოტური გაცვლის გამოყენება. ადგილზე გაცვლა ხდება მაშინ, როდესაც შეყვანის მყიდველი და გამყიდველი ხვდებიან, გაცვლიან და შემდეგ ცალ-ცალკე
ადგილზე გაცვლა
მიდიან. თუ მანქანის გაქირავების კომპანიის მენეჯერი უბრალოდ მიჰყავს მანქანას ერთ-ერთ ფირმაში, რომელიც უზრუნველყოფს მანქანის მომსახურებას და იხდის მომსახურების საფასურს,
არაფორმალური ურთიერთობა
მენეჯერმა გამოიყენა ადგილზე გაცვლა მანქანის მომსახურების მისაღებად. ადგილზე გაცვლით, მყიდველები და გამყიდველები არსებითად არიან „ანონიმები“; მხარეებს შეუძლიათ გაცვალონ
მყიდველსა და გამყიდველს შორის, რომელშიც არც
ერთმანეთის სახელის ცოდნის გარეშეც და არ არსებობს ფორმალური (იურიდიული) ურთიერთობა მყიდველსა და გამყიდველს შორის. ერთი

მხარე არ არის ვალდებული დაიცვას გაცვლის

კონკრეტული პირობები.

ადგილზე გაცვლითი მონაცემების შეძენის მთავარი უპირატესობა ის არის, რომ ფირმა სპეციალიზირებულია იმაზე, რაც უკეთესად აკეთებს: შეყვანის პროდუქტად გადაქცევას. შეყვანის
მწარმოებელი განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს იმას, რასაც აკეთებს საუკეთესოდ: აწარმოებს პროდუქტებს. ადგილზე გაცვლა ხშირად გამოიყენება, როდესაც შეყვანები "სტანდარტიზებულია".
ამ შემთხვევაში, ადამიანი უბრალოდ ყიდულობს სასურველ მასალას მრავალი მომწოდებლიდან, რომელიც გაყიდის მას.

შეიძინეთ წვდომა ხელშეკრულებით

ხელშეკრულება არის იურიდიული დოკუმენტი , რომელიც ქმნის გაფართოებულ ურთიერთობას შეტანის კონკრეტულ მყიდველსა და გამყიდველს შორის. იგი განსაზღვრავს პირობებს,
რომლითაც ისინი თანხმდებიან გაცვლაზე მოცემული დროის ჰორიზონტზე, ვთქვათ, სამი წლის განმავლობაში. მაგალითად, მანქანის გაქირავების ფირმის მენეჯერმა შეიძლება აირჩიოს
ოფიციალური ურთიერთობა კონკრეტულ ფირმასთან, რომელიც ემსახურება ავტომობილებს ხელშეკრულების ხელმოწერით. ასეთი ხელშეკრულება განსაზღვრავს მომსახურების სპექტრს, კონტრაქტი
თითოეული სერვისის ფასს და საათებს, რომლის განმავლობაშიც მოხდება მანქანების მომსახურება. სანამ ავტომობილებისთვის მომსახურების მოთხოვნები წინასწარ არის გააზრებული, მხარეებს ფორმალური ურთიერთობა მყიდველსა და
შეუძლიათ წერილობითი კონტრაქტით განიხილონ ყველა მნიშვნელოვანი საკითხი. თუმცა, თუ ხელშეკრულების ვადის განმავლობაში საჭირო სერვისების რაოდენობა ძალიან დიდია, ან თუ რაიმე სახის გამყიდველს შორის, რომელიც

გაუთვალისწინებელი ავარია მოხდა, კონტრაქტი ავალდებულებს მყიდველსა და გამყიდველს

გაცვალონ
იურიდიულ დოკუმენტში მითითებული პირობებით.
Machine Translated by
178
თავი ფირმის ორგანიზაცია

შეიძლება იყოს არასრული. კონტრაქტი არასრულია, თუ, მაგალითად, მანქანას სჭირდება ახალი გადაცემათა კოლოფი და ხელშეკრულებაში არ არის მითითებული ის
ფასი, რომლითაც მომსახურე ფირმა უზრუნველყოფს ამ სერვისს. რა თქმა უნდა, ეს ხსნის კარს ორ მხარეს შორის დავისთვის საჭირო მომსახურების ფასთან დაკავშირებით,
რომელიც არ არის გათვალისწინებული ხელშეკრულებაში.
კონტრაქტებით წვდომის შეძენით, შემსყიდველი ფირმა სარგებლობს სპეციალური უპირატესობებით , რასაც აკეთებს საუკეთესოდ, რადგან სხვა ფირმა რეალურად
აწარმოებს შემსყიდველ ფირმას საჭირო პროდუქტებს. კონტრაქტები ასევე საშუალებას აძლევს შემსყიდველ ფირმას, შეიძინოს „არასტანდარტული“ საშუალებები, რომელთა
მიმწოდებელი შეიძლება არ იყოს ბევრი. მონაცემების მოპოვების ეს მეთოდი კარგად მუშაობს, როდესაც შედარებით ადვილია ხელშეკრულების დაწერა, რომელიც აღწერს
საჭირო შენატანების მახასიათებლებს. კონტრაქტების ერთ-ერთი მთავარი მინუსი არის მათი დაწერა ძვირი; ხელშეკრულების გაფორმებას, რომელიც ზუსტად განსაზღვრავს ორივე
მხარის ვალდებულებებს, სჭირდება დრო და ხშირად იურიდიული საფასური. ასევე, შეიძლება ძალიან რთული იყოს ყველა იმ გაუთვალისწინებელი სიტუაციის
დაფარვა, რომელიც შეიძლება მოხდეს მომავალში. ამრიგად, რთულ კონტრაქტის პირობებში, კონტრაქტები აუცილებლად არასრულ

შეიტანეთ შიგთავსი
დაბოლოს, მენეჯერს შეუძლია აირჩიოს საწარმოში წარმოებისთვის საჭირო მასალების წარმოება.
ამ სიტუაციაში მანქანის გაქირავების კომპანიის მენეჯერი მთლიანად ათავისუფლებს გარე სერვის ფირმებს. იგი აყალიბებს ობიექტს საავტომობილო ფლოტის მოსამსახურებლად
საკუთარი თანამშრომლებით, როგორც მომსახურე პერსონალი. ამრიგად, ფირმა მთლიანად გვერდს უვლის მომსახურების ბაზარს და თავად აკეთებს სამუშაოს. როდესაც
ფირმა გაურბის სხვა მომწოდებლებს და ირჩევს შიდა პროდუქტის წარმოებას, ის ჩართულია ვერტიკალურ ინტეგრაციაში.
თუმცა, ვერტიკალური ინტეგრაციით, ფირმა კარგავს მიღწევებს სპეციალიზაციით, რასაც ის მიხვდებოდა, თუ დამოუკიდებელი მიმწოდებლისგან შეძენილი საშუალებები.
უფრო მეტიც, ახლა ფირმას უწევს მართოს პროდუქციის წარმოება, ისევე როგორც ამ პროდუქტებით წარმოებული საბოლოო პროდუქტის წარმოება. ეს იწვევს ბიუროკრატიულ
ხარჯებს, რომლებიც დაკავშირებულია უფრო დიდ ორგანიზაციასთან.
მეორეს მხრივ, მასში საჭირო მასალების წარმოებით, ფირმა აღარ უნდა დაეყრდნოს სხვა ფირმებს, რათა უზრუნველყოს სასურველი საშუალებები. ეს საშუალებას აძლევს
ფირმას გამოიყენოს უაღრესად
ვერტიკალური ინტეგრაცია
„არასტანდარტული“ მონაცემები, თუნდაც ის, რისთვისაც გარე მომწოდებელთან კონტრაქტის დაწერა რთული იქნება.
სიტუაცია, როდესაც ფირმა

აწარმოებს საჭირო პროდუქტებს მისი საბოლოო

პროდუქტის დასამზადებლად.

დემონსტრაციის პრობლემა 6–1

განსაზღვრეთ, მოიცავს თუ არა შემდეგი ტრანზაქციები სპექტურ გაცვლას, კონტრაქტს ან ვერტიკალურ ინტეგრაციას:

1. Clone 1 PC იურიდიულად ვალდებულია შეიძინოს 300 კომპიუტერული ჩიპი ყოველწლიურად მომდევნო სამი წლის განმავლობაში AMI-სგან. პირველ წელს გადახდილი ფასი არის $200 ჩიპზე, ხოლო
ფასი იზრდება მეორე და მესამე წლებში იმავე პროცენტით , რომლითაც იზრდება საბითუმო ფასების ინდექსი ამ წლებში.

2. Clone 2 PC-მა შეიძინა 300 კომპიუტერის ჩიპი ფირმისგან, რომელიც აქვეყნებდა რეკლამას კომპიუტერული ჟურნალის უკანა მხარეს.

3. Clone 3 PC აწარმოებს საკუთარ დედაპლატებსა და კომპიუტერულ ჩიპებს თავისი პირადისთვის კომპიუტერები.

პასუხი:

1. Clone 1 PC იყენებს კონტრაქტს თავისი კომპიუტერის ჩიპების შესაძენად.

2. კლონმა 2 კომპიუტერმა გამოიყენა სპოტის გაცვლა თავისი ჩიპების შესაძენად.

3. კლონი 3 კომპიუტერი იყენებს ვერტიკალურ ინტეგრაციას თავისი ჩიპებისა და დედაპლატების მისაღებად.

Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

179

ტრანზაქციის ხარჯები

როდესაც ფირმა იძენს საქონელს, მას შეიძლება დაეკისროს ხარჯები, რომლებიც აღემატება რეალურ თანხას, რომელიც გადაიხადა შეტანის მიმწოდებელს. ეს ხარჯები ცნობილია, როგორც
ტრანზაქციის ხარჯები და გადამწყვეტ როლს თამაშობს ოპტიმალური შესყიდვების დადგენაში. ტრანზაქციის ხარჯები
დაკავშირებული ხარჯები
შენატანის შეძენის ტრანზაქციის ხარჯები არის შენატანის გამყიდველის პოვნის, ფასზე მოლაპარაკების ხარჯები,
შეძენილი მონაცემები, რომლებიც აღემატება
რომლითაც შეძენილი იქნება შენატანი და შეყვანის გამოყენება.
თანხა გადახდილია შეყვანის მიმწოდებელზე.
ტრანზაქციის ხარჯები მოიცავს:

1. მიმწოდებლის ძებნის ღირებულება, რომელსაც სურს გაყიდოს მოცემული პროდუქტი.

2. ფასზე მოლაპარაკების ხარჯები, რომლითაც შეძენილი იქნება პროდუქტი. ეს ხარჯები შეიძლება იყოს დროის შესაძლებლობის, იურიდიული მოსაკრებლების და ა.შ.
3. გაცვლის გასაადვილებლად საჭირო სხვა ინვესტიციები და ხარჯები.

ბევრი ტრანზაქციის ღირებულება აშკარაა. მაგალითად, თუ საწვავის მიმწოდებელი აწესებს ფასს 10 აშშ დოლარი ერთეულზე, მაგრამ მოითხოვს, რომ მიაწოდოთ თქვენი საკუთარი
სატვირთო მანქანები და მძღოლები, რათა აიღოთ პროდუქტი, თქვენი ფირმის ტრანზაქციის ხარჯები მოიცავს სატვირთო მანქანების ღირებულებას და „მიწოდებისთვის“ საჭირო პერსონალს. თქვენი
ქარხნის შეყვანა. ცხადია, რომ თქვენი ფირმის შეტანის შესაბამისი ფასი მოიცავს არა მხოლოდ 10 აშშ დოლარს ერთეულზე, არამედ თქვენს ქარხანაში შეტანილი შენატანის მიღების
ტრანზაქციის ხარჯებსაც.
თუმცა, ზოგიერთი მნიშვნელოვანი ტრანზაქციის ხარჯი ნაკლებად აშკარაა. ამ "დამალული" ტრანზაქციის ხარჯების გასაგებად, ჩვენ უნდა განვასხვავოთ ტრანზაქციის ხარჯები,
რომლებიც სპეციფიკურია კონკრეტული სავაჭრო ურთიერთობისთვის და ზოგადი ხასიათის. ამ განსხვავების გასაღები არის სპეციალიზებული ინვესტიციის ცნება. სპეციალიზებული ინვესტიცია
უბრალოდ ინვესტიციაა კონკრეტულ ბირჟაზე, რომლის აღდგენა შეუძლებელია სხვა სავაჭრო ურთიერთობებში . მაგალითად, დავუშვათ, რომ ჭანჭიკების ხარისხის დასადგენად, საჭიროა
100 დოლარის დახარჯვა მანქანაზე, რომელიც ამოწმებს ჭანჭიკების სიმტკიცეს. თუ მანქანა გამოდგება მხოლოდ კონკრეტული მწარმოებლის ჭანჭიკების შესამოწმებლად და მანქანაში ჩადებული
ინვესტიცია არის ჩაძირული (და შესაბამისად არაანაზღაურებადი) ღირებულება, ეს არის სპეციალიზებული ინვესტიცია. ამის საპირისპიროდ, თუ მანქანა შეიძლება გაიყიდოს მისი შესყიდვის ფასად ან
სპეციალიზებული ინვესტიცია
გამოყენებული იქნას სხვა ფირმების მიერ წარმოებული ჭანჭიკების ხარისხის შესამოწმებლად, ეს არ წარმოადგენს სპეციალიზებულ ინვესტიციას.
ხარჯი, რომელიც უნდა განხორციელდეს იმისათვის, რომ

ორ მხარეს გაცვალონ, მაგრამ აქვს მცირე ან არ აქვს

მნიშვნელობა

რაიმე ალტერნატიულ გამოყენებაში.

როდესაც საჭიროა სპეციალიზებული ინვესტიციები გაცვლის გასაადვილებლად, მხარეებს შორის წარმოქმნილი ურთიერთობა ცნობილია როგორც ურთიერთობის სპეციფიკური
გაცვლა. ურთიერთობის სპეციფიკური გაცვლის განმასხვავებელი მახასიათებელია ის, რომ ორი მხარე "ერთად არის დაკავშირებული" მათ შორის გაცვლის გასაადვილებლად
ურთიერთობის სპეციფიკური გაცვლა
განხორციელებული კონკრეტული ინვესტიციების გამო. როგორც დავინახავთ, ეს ფუნქცია ხშირად ქმნის ტრანზაქციის ხარჯებს კონკრეტული ინვესტიციების ჩაძირული ბუნების გამო.
გაცვლის სახეობა, რომელიც ხდება მაშინ, როდესაც

გარიგების მხარეებმა

სპეციალიზებული ინვესტიციების სახეები განახორციელეს სპეციალიზებული ინვესტიციები.

სანამ განვიხილავთ, თუ როგორ მოქმედებს სპეციალიზებული ინვესტიციები ტრანზაქციის ხარჯებზე და სახსრების შეძენის ოპტიმალურ მეთოდზე, მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ
სპეციალიზებული ინვესტიციები მრავალი ფორმით ხდება. ქვემოთ მოცემულია სხვადასხვა ტიპის სპეციალიზებული ინვესტიციების საერთო მაგალითები.

საიტის სპეციფიკა
საიტის სპეციფიკა ხდება მაშინ, როდესაც მყიდველმა და გამყიდველმა უნდა განათავსონ თავიანთი მცენარეები ერთმანეთთან ახლოს, რათა შეძლონ გაცვლაში მონაწილეობა. მაგალითად,
ელექტროსადგურები ხშირად მდებარეობენ ქვანახშირის კონკრეტულ მაღაროსთან ახლოს, რათა მინიმუმამდე დაიყვანონ ნახშირის მოპოვების ტრანსპორტირების ხარჯები; გამომავალი
(ელექტროენერგია) გადაზიდვა უფრო იაფია, ვიდრე შემავალი (ქვანახშირი). ორი ქარხნის ერთმანეთთან ახლოს აშენების ღირებულება წარმოადგენს სპეციალიზებულ ინვესტიციას, რომელსაც
მცირე მნიშვნელობა ექნებოდა, თუ მხარეები არ იყვნენ ჩართული გაცვლაში.
Machine Translated by
180 თავი ფირმის ორგანიზაცია

ფიზიკურ-აქტივების სპეციფიკა
ფიზიკური აქტივების სპეციფიკა გულისხმობს სიტუაციას, როდესაც კაპიტალური აღჭურვილობა, რომელიც საჭიროა შეყვანის წარმოებისთვის, შექმნილია კონკრეტული მყიდველის
მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად და არ შეიძლება ადვილად ადაპტირდეს სხვა მყიდველებისთვის საჭირო მასალების წარმოებისთვის. მაგალითად, თუ გაზონის სათიბი ძრავის
წარმოებისთვის საჭიროა სპეციალური მანქანა, რომელიც გამოსადეგია მხოლოდ კონკრეტული მყიდველის ძრავების წარმოებისთვის, მანქანა არის კონკრეტული ფიზიკური აქტივი ძრავების
წარმოებისთვის.

გამოყოფილი აქტივები
გამოყოფილი აქტივები არის ფირმის მიერ განხორციელებული ზოგადი ინვესტიცია, რომელიც საშუალებას აძლევს მას გაცვალოს კონკრეტულ მყიდველთან. მაგალითად, დავუშვათ, რომ
კომპიუტერის მწარმოებელი ხსნის ახალ ასამბლეის ხაზს, რათა მას შეეძლოს აწარმოოს საკმარისი კომპიუტერები დიდი სახელმწიფო მყიდველისთვის. თუ ახალი ასამბლეის ხაზის გახსნა
მომგებიანია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მთავრობა რეალურად შეიძენს ფირმის კომპიუტერებს, ინვესტიცია წარმოადგენს სპეციალურ აქტივს.

დამიანური კაპიტალი
მეოთხე ტიპის სპეციალიზებული ინვესტიცია არის ადამიანური კაპიტალი. ბევრ სამუშაო ურთიერთობაში მუშებმა უნდა ისწავლონ კონკრეტული უნარები კონკრეტულ ფირმაში სამუშაოდ. თუ ეს
უნარები არ არის სასარგებლო ან გადაცემული სხვა დამსაქმებლებისთვის, ისინი წარმოადგენენ სპეციალიზებულ ინვესტიციას.

სპეციალიზებული ინვესტიციების შედეგები

ახლა, როდესაც თქვენ გაქვთ ფართო გაგება სპეციალიზებული ინვესტიციების და ურთიერთობის სპეციფიკური გაცვლის შესახებ, ჩვენ განვიხილავთ, თუ როგორ შეიძლება სპეციალიზებული ინვესტიციების
არსებობამ გავლენა მოახდინოს სახსრების შეძენის ტრანსაქციურ ხარჯებზე. სპეციალიზებული ინვესტიციები ზრდის ტრანზაქციის ხარჯებს, რადგან ისინი იწვევს (1) ძვირადღირებულ ვაჭრობას, (2)
ინვესტიციის ნაკლებობას და (3) ოპორტუნიზმს.

ძვირადღირებული გარიგება
იმ სიტუაციებში, როდესაც ტრანზაქციის ხარჯები დაბალია და სასურველი პროდუქტი არის ერთიანი ხარისხის და იყიდება მრავალი ფირმის მიერ, შესვლის ფასი განისაზღვრება მიწოდებისა და
მოთხოვნის ძალებით.
როდესაც სპეციალიზებული ინვესტიციები არ არის საჭირო გაცვლის გასაადვილებლად , ძალიან ცოტა დრო იხარჯება ფასზე მოლაპარაკებაზე. სცენარი განსხვავდება, თუმცა, თუ საჭიროა
სპეციალიზებული ინვესტიციები შეყვანის მისაღებად.

სპეციალიზებული ინვესტიციები გულისხმობს, რომ მხოლოდ რამდენიმე მხარეა მომზადებული სავაჭრო ურთიერთობის გემისთვის. არ არსებობს სხვა მიმწოდებელი, რომელსაც
შეუძლია მომენტალურად უზრუნველყოს სასურველი ინფორმაცია; მყიდველისთვის საჭირო მონაცემების მიღება მოითხოვს სპეციალიზებულ ინვესტიციას მანამ, სანამ შენატანი ხელმისაწვდომი გახდება.
შესაბამისად, ზოგადად არ არსებობს შეტანის „საბაზრო ფასი“; ორი მხარე ურთიერთობის სპეციფიკურ გაცვლაში ვაჭრობს ერთმანეთს იმ ფასზე, რომლითაც შეიძინება და გაიყიდება საქონელი.
მოლაპარაკების პროცესი ზოგადად ძვირია, რადგან თითოეული მხარე ასაქმებს მოლაპარაკებებს უფრო ხელსაყრელი ფასის მისაღებად. მხარეებმა ასევე შეიძლება მოიქცნენ სტრატეგიულად,
რათა გააძლიერონ თავიანთი მოლაპარაკების პოზიციები. მაგალითად, მყიდველმა შეიძლება უარი თქვას მიწოდების მიღებაზე, რათა აიძულოს გამყიდველი მიიღოს დაბალი ფასი. შეიძლება
ულტიმატუმები დადგეს. მომწოდებელმა შეიძლება შეამციროს შეტანის ხარისხი და მყიდველმა შეიძლება უჩივოს შეტანის ხარისხს კომპანიის ადვოკატების მეშვეობით. ყველა ეს ფაქტორი ქმნის
ტრანზაქციის ხარჯებს, რადგან ორი ფირმა მოლაპარაკებას აწარმოებს შეტანის ფასზე.

არასაკმარისი ინვესტიცია
როდესაც საჭიროა სპეციალიზებული ინვესტიციები გაცვლის გასაადვილებლად, სპეციალიზებული ინვესტიციის დონე ხშირად უფრო დაბალია ვიდრე ოპტიმალური დონე. ამის გასაგებად,
დავუშვათ, რომ სპეციალიზებული ინვესტიცია არის ადამიანური კაპიტალი. კონკრეტულ ფირმაში სამუშაოდ, მუშაკმა ჯერ საკუთარი დრო უნდა დახარჯოს გარკვეული დავალების
შესასრულებლად. თუ თანამშრომელი ხვდება, რომ შეიძლება არ იმუშაოს
Machine Translated by Google

181
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

ფირმა ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში (გათავისუფლების ან სხვა სამუშაოს მიღების გამო), ის არ ჩადებს ისე დიდ ინვესტიციას ამოცანის სწავლაში, როგორც სხვა შემთხვევაში. მაგალითად, თუ
სემესტრის ბოლოს აპირებთ სხვა უნივერსიტეტში გადასვლას, თქვენ არ ჩადებთ დიდ ინვესტიციას იმაში, თუ როგორ გამოიყენოთ ბიბლიოთეკა თქვენს ამჟამინდელ უნივერსიტეტში. ბიბლიოთეკის
ობიექტების შესწავლაში ინვესტიცია არის ინვესტიცია ადამიანურ კაპიტალში, რომელიც სპეციფიკურია თქვენი ამჟამინდელი უნივერსიტეტისთვის და მცირე მნიშვნელობა ექნება სხვა უნივერსიტეტში
სრულიად განსხვავებული ბიბლიოთეკის მოწყობილობით.
მსგავსი პრობლემები არსებობს სხვა ტიპის სპეციალიზებულ ინვესტიციებთან დაკავშირებით. მაგალითად, თუ შეყვანის მიმწოდებელმა ინვესტიცია უნდა განახორციელოს კონკრეტულ
მანქანაში, რათა აწარმოოს პროდუქტი, რომელსაც იყენებს კონკრეტული მყიდველი (ფიზიკური აქტივების სპეციფიკა), მომწოდებელს შეუძლია ინვესტირება მოახდინოს უფრო იაფ მანქანაში,
რომელიც აწარმოებს დაბალი ხარისხის შეყვანას. ეს იმიტომ ხდება, რომ მიმწოდებელი აღიარებს, რომ მანქანა არ იქნება სასარგებლო, თუ მყიდველი გადაწყვეტს შეძენას სხვა ფირმისგან, ამ
შემთხვევაში მიმწოდებელი
„გაჭედავს“ ძვირადღირებულ მანქანას, რომელსაც ვერ გამოიყენებს. ამრიგად, სპეციალიზებული ინვესტიციები შეიძლება
იყოს ოპტიმალურზე დაბალი, რაც გამოიწვევს გარიგების უფრო მაღალ ხარჯებს, რადგან წარმოებული შენატანი დაბალი ხარისხისაა.

ოპორტუნიზმი და „გაჩერების პრობლემა“

როდესაც სპეციალიზებული ინვესტიცია უნდა განხორციელდეს შენატანების შესაძენად, მყიდველმა ან გამყიდველმა შეიძლება შეეცადოს გამოიყენოს ინვესტიციის „ჩაძირული“ ბუნება ოპორტუნიზმში
ჩართვის გზით. კონკრეტულად რომ ვთქვათ, დავუშვათ, რომ პროდუქტის მყიდველმა უნდა განახორციელოს კონკრეტული ინვესტიცია 10 აშშ დოლარის ოდენობით - ვთქვათ, კონკრეტული
მიმწოდებლის შეტანის ხარისხის გადამოწმების ღირებულება. მენეჯერმა იცის, რომ ბევრი ფირმაა, რომელსაც სურს გაყიდოს საქონელი 100 დოლარის ფასად, ამიტომ ის შემთხვევით მიდის
ერთ-ერთ მათგანთან და ხარჯავს 10 დოლარს შეტანის შესამოწმებლად. მას შემდეგ , რაც მან გადაიხადა ეს $10, მიმწოდებელი ცდილობს ისარგებლოს სპეციალიზებული ინვესტიციით და
მოიქცეს ოპორტუნისტული გზით: ის ცდილობს „შეაჩეროს“ მენეჯერი 109 აშშ დოლარის ფასის მოთხოვნით, რაც 9 აშშ დოლარით მეტია, ვიდრე ყველა დანარჩენი. მომწოდებლები. ვინაიდან
მენეჯერმა უკვე დახარჯა $10 ამ ფირმის შეტანის შესამოწმებლად, ის სჯობს გადაიხადოს $109, ვიდრე დახარჯოს დამატებითი $10 სხვა მიმწოდებლის შეტანის შესამოწმებლად. ყოველივე ამის
შემდეგ, მაშინაც კი, თუ სხვა მიმწოდებელი არ ახორციელებდა ოპორტუნისტულ ქცევას, ფირმას დაუჯდებოდა $10 + $100 = $110 სხვა მიმწოდებლის შემოწმებისა და შესყიდვისთვის. ეს
არის „შეკავების პრობლემა“: მას შემდეგ, რაც ფირმა განახორციელებს სპეციალიზებულ ინვესტიციას, მეორე მხარე შეიძლება ცდილობდეს მას „მოართვას“ ინვესტიცია ინვესტიციის ჩაძირული ბუნების
გამოყენებით. ეს ქცევა, რა თქმა უნდა, აიძულებს ფირმებს თავიდან აიცილონ ურთიერთობის სპეციფიკურ ინვესტიციებში ჩართვის სურვილი, თუ მათ არ შეუძლიათ კონტრაქტების სტრუქტურირება
შეჩერების პრობლემის შესამსუბუქებლად.

ხშირ შემთხვევაში, სავაჭრო ურთიერთობის ორივე მხარეს მოეთხოვება სპეციალიზებული ინვესტიციების განხორციელება, ამ შემთხვევაში ორივე მხარე შეიძლება ჩაერთოს ოპორტუნიზმში.
მაგალითად, დავუშვათ, რომ ავტომწარმოებელს სჭირდება ამწეები, როგორც ძრავების დასამზადებლად. ამწეები არის სპეციალიზებული შენატანი, რომელიც შექმნილია ამ კონკრეტული ავტომობილის
მწარმოებლის მიერ გამოსაყენებლად და საჭიროებს მწარმოებლის ინვესტიციას მაღალ სპეციალიზებულ კაპიტალ აღჭურვილობაში მათი წარმოებისთვის. თუ ამწე ლილვების მწარმოებელი
არ მიჰყიდის ამწე ლილვებს ავტომწარმოებელს, ავტომწარმოებლის ინვესტიცია ძრავის წარმოების გაგრძელებაში
ფაქტობრივად უსარგებლო იქნება. ანალოგიურად, თუ ავტომობილების მწარმოებელი არ ყიდულობს ამწე ლილვებს , მიმწოდებლის ინვესტიცია კაპიტალურ აღჭურვილობაში ასევე დაიკარგება,
რადგან აღჭურვილობა არ არის შექმნილი სხვა ავტომობილების მწარმოებლების საჭიროებებისთვის. ორივე მხარის მიერ განხორციელებულმა ინვესტიციებმა ისინი ერთმანეთთან დააკავშირა
ურთიერთობის სპეციფიკურ გაცვლაში, რაც თითოეულ ფირმას აძლევს პოტენციურ სტიმულს ოპორტუნისტული ქცევისთვის. მას შემდეგ რაც მიმწოდებელი ჩადებს აღჭურვილობაში ამწეების
დასამზადებლად, ავტომწარმოებელს შეუძლია შეეცადოს გამოიყენოს ინვესტიციის ჩაძირული ბუნება დაბალი ფასის მოთხოვნით. მეორეს მხრივ, როგორც კი ავტომწარმოებელი მიაღწევს წარმოების იმ
ეტაპს, სადაც მას უნდა ჰქონდეს ამწე ლილვები მანქანების დასასრულებლად, ამწე ლილვის მიმწოდებელმა შეიძლება მოითხოვოს უფრო მაღალი ფასი ავტომწარმოებლის მიერ ჩაძირული
ინვესტიციის კაპიტალიზაციისთვის. შედეგი არის ის, რომ ორი მხარე დიდ დროს ხარჯავს მოლაპარაკებებზე
იმის შესახებ, თუ რა თანხას გადაიხდიან ამწე ლილვებისთვის, რითაც გაზრდის ტრანზაქციის ხარჯებს შენატანის შეძენისას.
Machine Translated by
182 თავი ფირმის ორგანიზაცია

INSIDE BUSINESS 6–1

სახსრების შესყიდვის არაეფექტური მეთოდის გამოყენების ღირებულება

სკოტ მასტენის, ჯეიმს მიჰანის და ედვარდ სნაიდერის საინტერესო კვლევა არა მხოლოდ ასახავს ტრანზაქციის ხარჯებს
კვლევის ავტორები აცხადებენ, რომ არასწორი ინტეგრაცია-
შეყვანის შეძენისას, არამედ მიუთითებს მენეჯერებისთვის არასათანადო მეთოდის გამოყენების მაღალ ღირებულებაზე
ანუ შიდა ნაწილის წარმოება, რომელიც სხვა ფირმისგან უნდა ყოფილიყო შეძენილი - გაზრდიდა ტრანზაქციის
შეყვანის შესაძენად.
ხარჯებს საშუალოდ 70 პროცენტით. მეორე მხრივ, ქვეკონტრაქტულმა სამუშაოებმა, რომლებიც უფრო ეფექტურად
საზღვაო საზღვაო სამშენებლო ფირმის შესყიდვების გადაწყვეტილებებზე დაყრდნობით, კვლევა ცხადყოფს, რომ
შესრულებული იქნებოდა ფირმის შიგნით, გაზარდა ტრანზაქციის ხარჯები თითქმის 300 პროცენტით. ამგვარად, ფირმას,
ტრანზაქციის
ხარჯები შეადგენს გემის მშენებლობის მთლიანი ხარჯების დაახლოებით 14 პრორცეონმტესლ. იც ირჩევს რესურსების შეძენის საუკეთესო მეთოდს, დაზოგავს
ამრიგად, ტრანზაქციის ხარჯები ხარჯების მნიშვნელოვანი კომპონენტია; მენეჯერებმა უნდა გაითვალისწინონ ისინი
ხარჯებს.
გადაწყვეტილების მიღებისას.
რა ღირს ტრანზაქციის დანახარჯების გულდასმით გათვალისწინება, როდესაც გადაწყვეტთ, რომელი მეთოდის წყარო: სკოტ მასტენი, ჯეიმს მეჰანი და ედვარდ სნაიდერი, „ორგანიზაციის ხარჯები“, სამართლის ჟურნალი, ეკონომიკა
და ორგანიზაცია 7 (1991 წლის გაზაფხული), გვ. 1–25.
გამოყენებას შევიძენთ?

ოპტიმალური შეყვანის შესყიდვა

ახლა ჩვენ განვიხილავთ, თუ როგორ უნდა შეიძინოს მენეჯერმა სახსრები ისე, რომ მინიმუმამდე დაიყვანოს ხარჯები. ხარჯების მინიმიზაციის მეთოდი დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რამდენად არის
ურთიერთობის კონკრეტული გაცვლა.

ადგილზე გაცვლა
ყველაზე მარტივი გზა ფირმისთვის საწარმოო პროცესისთვის წვდომის მისაღებად არის ადგილზე გაცვლის გამოყენება. თუ არ არის ტრანზაქციის ხარჯები და ბევრი მყიდველი და გამყიდველია შეყვანის
ბაზარზე, საბაზრო ფასი (ვთქვათ, p*) განისაზღვრება შეყვანის მიწოდებისა და მოთხოვნის მრუდების გადაკვეთით. მენეჯერს შეუძლია მარტივად მიიღოს ინფორმაცია შემთხვევით არჩეული
მიმწოდებლისგან, ფასის გადახდით p* ერთეულზე შეტანის ერთეულზე. თუ რომელიმე მიმწოდებელი ცდილობდა დაერიცხოს p*-ზე მეტი ფასი, მენეჯერს შეეძლო უბრალოდ უარი ეთქვა და შესყიდვა
სხვა მომწოდებლისგან p*-ის ფასად.

მაშ, რატომ სურს მენეჯერს ოდესმე აიღოს ხელშეკრულების შედგენის ხარჯები ან ფირმას დახარჯოს რესურსები ვერტიკალურად ინტეგრირებისთვის და თავად აწარმოოს მასალები? მიზეზი ის
არის, რომ სპეციალიზებული ინვესტიციების არსებობის შემთხვევაში, ადგილზე გაცვლა არ იცავს მყიდველს ოპორტუნიზმისგან და მხარეები შეიძლება საბოლოოდ დახარჯონ საკმაო დრო ფასზე ვაჭრობაში
და მოლაპარაკებების ჩაშლის შემთხვევაში დაზარალდნენ მნიშვნელოვანი ხარჯები. ეს პრობლემები წარმოიქმნება ყოველ ჯერზე, როცა მყიდველი შეეცდება შეიტანოს დამატებითი ერთეულები. ასევე,
როგორც ადრე აღვნიშნეთ, შეძენილი პროდუქტი შეიძლება იყოს დაბალი ხარისხის სპეციალიზებულ ინვესტიციებში არასაკმარისი ინვესტიციების გამო, რომელიც საჭიროა გაცვლის
გასაადვილებლად.

დემონსტრაციის პრობლემა 6–2

Jiffyburger, სწრაფი კვების ობიექტი, ყიდის დაახლოებით 8000 მეოთხედი ფუნტის ჰამბურგერს მოცემულ კვირაში. ამ მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად ჯიფიბურგერს სჭირდება 2000
ფუნტი საქონლის ხორცი, რომელიც მიეწოდება მის შენობაში ყოველ ორშაბათს დილით მკვეთრი დილის 8:00 საათისთვის .

1. როგორც Jiffyburger-ის ფრენჩაიზის მენეჯერი, რა პრობლემებს მოელოდით, თუ თქვენ

შეძენილი საქონლის ხორცი ადგილზე გაცვლის გამოყენებით?
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
183

2. როგორც ფირმის მენეჯერი, რომელიც ყიდის საქონლის ხორცს, რა პრობლემებს ელით, თუ ხორცის მიწოდებას ჯიფიბურგერისთვის ადგილზე გაცვლის გზით?

პასუხი:

1. მიუხედავად იმისა, რომ საქონლის ხორცი ჰამბურგერისთვის შედარებით სტანდარტიზებული პროდუქტია, ერთი ტონა ხორცის მიწოდება კონკრეტულ მაღაზიაში გულისხმობს
სპეციალიზებულ ინვესტიციებს (განკუთვნილი აქტივების სახით) როგორც Jiffyburger-ის, ასევე მიმწოდებლის მხრიდან. კერძოდ, ჯიფიბურგერი შეჩერების პრობლემას შეექმნებოდა,
თუ მიმწოდებელი გამოჩნდებოდა დილის 8:00 საათზე და დაემუქრებოდა, რომ არ განტვირთავს ხორცს, თუ ჯიფიბურგერი არ გადაიხდის მას „გამოსყიდვას“; ძნელი იქნება სხვა
მიმწოდებლის პოვნა, რომელიც ამ მოკლე დროში ხორცის სასურველ რაოდენობას მიაწოდებს. მიმწოდებელმა შესაძლოა სცადოს არასრულფასოვანი ხორცის განტვირთვაც კი.
ამგვარად, ჯიფიბურგერი არ არის დაცული ოპორტუნიზმისგან,
ვაჭრობისგან და ხარისხზე დაქვემდებარებულისგან, როდესაც ის იყენებს ადგილზე გაცვლას ასეთი დიდი რაოდენობით დაფქული ხორცის შესაძენად.

2. დილის 8:00 საათზე ჯიფიბურგერში გამოცხადებით ერთი ტონა ხორცით, მიმწოდებელი დებს სპეციალურ ინვესტიციას ჯიფიბურგერზე გაყიდვაში. შესაბამისად, მიმწოდებელი ასევე
ექვემდებარება შეკავების პოტენციურ პრობლემას. დავუშვათ, ჯიფიბურგერი ოპორტუნისტურად იქცევა და სთხოვს 10 სხვა მომწოდებელს, გამოჩნდნენ ტონა ხორცით დილის
8:00 საათზეც . ვინაიდან თითოეული მიმწოდებელი ურჩევნია ხორცს დაბალ ფასად განტვირთოს, ვიდრე გაფუჭდეს, ჯიფიბურგერს შეუძლია გარიგება მოახდინოს
მიმწოდებელთან ხორცზე დიდი ღირებულების მისაღებად. ამ შემთხვევაში, თითოეული მიმწოდებელი რისკავს ხორცის დაბალ ფასში გაყიდვას, ან საერთოდ არ ყიდის,
რადგან ის დაცული არ არის ოპორტუნიზმისგან სპოტ გაცვლის გამოყენებით.

როდესაც შენატანების შეძენა მოითხოვს მნიშვნელოვან სპეციალიზებულ ინვესტიციებს, სპოტის გაცვლა, სავარაუდოდ, გამოიწვევს ტრანზაქციის მაღალ ხარჯებს ოპორტუნიზმის, გარიგების დანახარჯებისა და
არასაკმარისი ინვესტიციების
გამო. ცხადია, მენეჯერებმა უნდა განიხილონ ალტერნატივები ადგილზე გაცვლის მიზნით, როდესაც შეტანილი მონაცემები მოითხოვს მნიშვნელოვან სპეციალიზებულ ინვესტიციებს.

კონტრაქტები

შეფერხების პრობლემის პერსპექტივისა და ფასზე ვაჭრობის აუცილებლობის გათვალისწინებით, ყოველ ჯერზე, როდესაც შეძენილია საქონელი, ალტერნატიული სტრატეგია არის
კონკრეტული მიმწოდებლისგან მიღებული ინფორმაციის მიღება სათანადო სტრუქტურირებული კონტრაქტით. მიუხედავად იმისა, რომ ხელშეკრულება ხშირად მოითხოვს მნიშვნელოვან
წინასწარ დანახარჯებს მოლაპარაკებების, ადვოკატის საფასურისა და მსგავსი კუთხით, ის რამდენიმე უპირატესობას გვთავაზობს. პირველ რიგში, ხელშეკრულებაში შეიძლება განისაზღვროს შესვლის
ფასები,
სანამ მხარეები განახორციელებენ სპეციალურ ინვესტიციებს. ეს ფუნქცია ამცირებს ძვირადღირებული ოპორტუნიზმის მასშტაბებს გზაზე. მაგალითად, თუ მენეჯერს სადემონსტრაციო პრობლემა 6–2-ში დაეწერა კონტრაქტი,
რომელშიც მითითებული იყო
ხორცის ფასი და რაოდენობა სპეციალიზებული ინვესტიციების განხორციელებამდე, ისინი არ შეექმნებოდათ შეკავების პრობლემას. ორივე მხარე კანონიერად ვალდებული იქნებოდა
შეესრულებინა კონტრაქტის ფასი და რაოდენობა.

მეორეც, ორივე მხარისთვის მისაღები ფასის გარანტიით გაფართოებულ დროის ჰორიზონტზე, ხელშეკრულება ამცირებს სტიმულს როგორც მყიდველისთვის, ასევე
გამყიდველისთვის, დაზოგონ გაცვლისთვის საჭირო სპეციალური ინვესტიციები. მაგალითად, მუშაკს, რომელსაც აქვს კონტრაქტი, რომელიც გარანტიას იძლევა კონკრეტულ ფირმასთან
დასაქმებას სამი წლის განმავლობაში, ექნება უფრო დიდი სტიმული ინვესტირებას ამ ფირმის სპეციფიკურ ადამიანურ კაპიტალში. ანალოგიურად, თუ ფირმამ იცის, რომ მუშაკი სამი წლის განმავლობაში
იმუშავებს, ის მზად იქნება ინვესტიცია განახორციელოს თანამშრომლისთვის მეტი ტრენინგში.

დემონსტრაციის პრობლემა 6–3

რეალურ სამყაროში, პრაქტიკულად ყველა შესყიდვა გულისხმობს სპეციალიზებულ ინვესტიციას . მაგალითად , კონკრეტულ სუპერმარკეტში მგზავრობისას თქვენ ინვესტირებთ დროს (და ბენზინს),
რომელიც თქვენთვის ღირებულია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ამ სუპერმარკეტში ყიდულობთ სასურსათო პროდუქტებს. მაშ , რატომ არ აფორმებენ მომხმარებლები სუპერმარკეტებთან კონტრაქტებს,
რათა სუპერმარკეტები არ ჩაერთონ ოპორტუნიზმში, როდესაც ისინი მაღაზიაში იქნებიან?
Machine Translated by
184

თავი ფირმის ორგანიზაცია

პასუხი:

სხვა სუპერმარკეტში მგზავრობის ღირებულება, თუ „გაჩერებული ხართ“ შედარებით დაბალია: მოლარეს შეუძლია დამატებით რამდენიმე ცენტის ამოღება ლობიოს ქილაზე, მაგრამ არა ბევრად მეტი.
ამრიგად, როდესაც სპეციალიზებული ინვესტიციები მოიცავს მხოლოდ მცირე თანხებს, შეჩერების პოტენციური ღირებულება ძალიან დაბალია კონტრაქტის დაწერის ღირებულებასთან შედარებით ასეთი
ოპორტუნიზმისგან დაცვის მიზნით. აზრი არ აქვს ადვოკატს 200 დოლარის გადახდას ხელშეკრულების დასაწერად, რომელიც პოტენციურად დაზოგავს მხოლოდ რამდენიმე ცენტს. უფრო
მეტიც, როდესაც მხოლოდ მცირე მოგების რეალიზებაა შესაძლებელი ოპორტუნისტული ქცევით, სუპერმარკეტი, სავარაუდოდ, ვერ იპოვის თავის ინტერესში მომხმარებლების შეკავებას. თუ
სუპერმარკეტი შეეცდება ისარგებლოს მომხმარებლის მცირე სპეციალიზებული ინვესტიციით, მომხმარებელს შეუძლია დაემუქროს სხვებს, რომ არასოდეს იყიდონ ამ მაღაზიაში . ამ შემთხვევაში,
მომხმარებლისგან მოპოვებული დამატებითი რამდენიმე ცენტი არ ღირდა დაკარგული მომავალი ბიზნესისთვის. არსებითად, ორ მხარეს შორის არსებობს ნაგულისხმევი შეთანხმება -
არა შეთანხმება, რომელიც აღსრულდება სასამართლოში, არამედ ის, რომელიც აღსრულდება მომხმარებელთა მომავალი ქმედებებით. ამრიგად, როდესაც ოპორტუნისტული ქცევიდან მიღებული
მოგება მცირეა კონტრაქტების დაწერის ხარჯებთან შედარებით, ფორმალური კონტრაქტები არ წარმოიქმნება. თუმცა, როდესაც ოპორტუნიზმისგან მიღებული მოგება საკმარისად დიდია, საჭიროა
ფორმალური კონტრაქტები ოპორტუნისტული ქცევის თავიდან ასაცილებლად.

მას შემდეგ რაც მიიღება გადაწყვეტილება ხელშეკრულების გამოყენების შესახებ ინფორმაციის შესაძენად, რამდენ ხანს უნდა გაგრძელდეს ხელშეკრულება? კონტრაქტის
„ოპტიმალური“ ხანგრძლივობა ასახავს ფუნდამენტურ ეკონომიკურ კომპრომისს ზღვრულ ხარჯებსა და ზღვრულ სარგებელს შორის ხელშეკრულების ხანგრძლივობის
გაგრძელებისას. კონტრაქტის ხანგრძლივობის ზღვრული ღირებულება (MC) იზრდება კონტრაქტების გახანგრძლივებასთან ერთად, როგორც ეს ილუსტრირებულია სურათზე 6-2. ეს იმიტომ
ხდება, რომ როგორც ხელშეკრულება გახანგრძლივდება, უფრო მეტი დრო და ფული უნდა დაიხარჯოს კონტრაქტში უფრო დიდი რაოდენობის ჰიპოთეტური გაუთვალისწინებლობის
შესასრულებლად (მაგალითად, „თუ ყინულის ხანა იწყება, ფასი იფქნაესბიას..დ.“)ა. ზშუესიტძლებეაბიამაკდოვნიტლრიაიქყტოისთოვრიმსხ, როვმაედლმიიცსაუღნდებაი შესრულდეს ხვალ,
მაგრამ 10-წლიანი ხელშეკრულებით რთულია (და ძვირი) დაწერო პუნქტები, რომლებიც მოიცავს გაუთვალისწინებელ პირობებს და ფასებს ხელშეკრულების ყოველი წლისთვის. უფრო მეტიც,
რაც უფრო გრძელია კონტრაქტი, მით უფრო მეტად არის ჩაკეტილი მყიდველი კონკრეტული გამყიდველის მიმართ და მით უფრო დიდია იმის ალბათობა, რომ რომელიმე სხვა მომწოდებელს
შეუძლია უზრუნველყოს შენატანი უფრო დაბალ ფასად მომავალში. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რაც უფრო გრძელია კონტრაქტი, მით ნაკლები მოქნილობა აქვს ფირმას შეყვანის
მიმწოდებლის არჩევისას. ამ მიზეზების გამო, ნახაზი 6-2-ში მოცემული კონტრაქტის ხანგრძლივობის ზღვრული ღირებულება აღმავალია.

კონტრაქტის კიდევ ერთი წლით გახანგრძლივების ზღვრული სარგებელი (MB) არის ოპორტუნიზმისა და ვაჭრობის თავიდან აცილებული ტრანსაქციული ხარჯები. ეს სარგებელი
შეიძლება განსხვავდებოდეს ხელშეკრულების ხანგრძლივობის მიხედვით, მაგრამ სიმარტივისთვის ჩვენ დავხატეთ ბრტყელი MB მრუდი სურათზე 6–2. ოპტიმალური კონტრაქტის
ხანგრძლივობა, L*, არის წერტილი, როდესაც ზღვრული დანახარჯები და უფრო გრძელი კონტრაქტების ზღვრული სარგებელი თანაბარია.

$
სურათი 6-2
M
ოპტიმალური კონტრაქტის ხანგრძლივობა

მბ

კონტრაქტი

სიგრძე
0 L* (წლებში)
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 185

სურათი 6-3
$
MC
სპეციალიზებული ინვესტიციები და კონტრაქტის
ხანგრძლივობა
MB1
სპეციალიზებული
ინვესტიციების დიდი
საჭიროების გამო
MB0

კონტრაქტი

სიგრძე
0
L0
L1
უფრო გრძელი კონტრაქტი

კონტრაქტის ოპტიმალური ხანგრძლივობა გაიზრდება, როდესაც გაიზრდება გაცვლის გასაადვილებლად საჭირო სპეციალიზებული ინვესტიციის დონე. ამის სანახავად, გაითვალისწინეთ,
რომ რაც უფრო მნიშვნელოვანი ხდება
სპეციალიზებული ინვესტიციები, ხელშეკრულების ვადის ამოწურვის შემდეგ მხარეებს უფრო მაღალი ტრანზაქციის ხარჯები ემუქრებათ. ვინაიდან ამ ხარჯების თავიდან აცილება შესაძლებელია უფრო გრძელი კონტრაქტების დაწერით,
სპეციალიზებული
ინვესტიციების უფრო მაღალი დონე ზრდის უფრო გრძელი კონტრაქტების დაწერის ზღვრულ სარგებელს MB0- დან MB1- მდე სურათზე 6–3. შედეგი არის ოპტიმალური კონტრაქტის
ხანგრძლივობის ზრდა L0- დან L1-მდე.
კონტრაქტის ოპტიმალური ხანგრძლივობა ასევე დამოკიდებულია ფაქტორებზე, რომლებიც გავლენას ახდენენ უფრო გრძელი კონტრაქტების დაწერის ზღვრულ ღირებულებაზე. რაც უფრო
სტანდარტიზებული ხდება და მომავალი ეკონომიკური გარემო უფრო გარკვეული ხდება, უფრო გრძელი კონტრაქტების დაწერის ზღვრული ღირებულება დიაგრამა 6–4-ში მცირდება
MC0- დან MC1- მდე . საკონტრაქტო გარემოს სირთულის ეს შემცირება იწვევს უფრო ხანგრძლივ ოპტიმალურ
კონტრაქტებს ( L0- დან L1-მდე). ამის საპირისპიროდ, რაც უფრო რთული ხდება და მომავალი ეკონომიკური გარემო უფრო გაურკვეველი ხდება, კონტრაქტები უფრო დეტალურად უნდა გაფორმდეს.
საკონტრაქტო გარემოს სირთულის ეს ზრდა ზრდის უფრო გრძელი კონტრაქტების დაწერის ზღვრულ ღირებულებას MC0- დან MC2- მდე სურათზე 6–4. ოპტიმალური კონტრაქტები, ამ
შემთხვევაში, ხანმოკლე იქნება.

ვინაიდან კონტრაქტის ხანგრძლივობა მცირდება კონტრაქტის გარემოს სირთულის გამო, ფირმებმა მუდმივად უნდა დაწერონ ახალი კონტრაქტები, რადგან არსებული კონტრაქტები იწურება.
მნიშვნელოვანი რესურსები იხარჯება ადვოკატთა ჰონორარებზე და კონტრაქტის პირობებზე გარიგებაზე და რთული საკონტრაქტო გარემოს გამო, ამ ხარჯების შესამცირებლად უფრო ხანგრძლივი
კონტრაქტების დაწერა არ არის ეფექტური.
ასეთი პერსპექტივის წინაშე მყოფმა მენეჯერმა შეიძლება მოისურვოს გამოიყენოს კიდევ ერთი მეთოდი საჭირო შენატანის შესაძენად: ფირმამ ვერტიკალურად მოახდინოს ინტეგრირება და თავად
განახორციელოს შენატანი.

სურათი 6-4
$
მეტის გამო
რთული საკონტრაქტო გარემო MC2
კონტრაქტის გარემო და კონტრაქტის ხანგრძლივობა
MC0
ნაკლების გამო
MC1
რთული კონტრაქტი
გარემო
მბ

კონტრაქტი

0
L2 L0 სიგრძე
L1
უფრო მოკლე
უფრო გრძელი

კონტრაქტი კონტრაქტი
Machine Translated by
186 თავი ფირმის ორგანიზაცია

INSIDE BUSINESS 6–2

რა განსაზღვრავს კონტრაქტის ხანგრძლივობას ფრანჩაიზინგის დროს?

გსურთ გახსნათ მაკდონალდსი ან სტარბაქსი, როგორც ფრენჩაიზის მფლობელი? ამისათვის თქვენ უნდა გააფორმოთ
რომელ თეორიას უჭერს მხარს მონაცემები? მკვლევარებმა ჯეიმს ა. ბრიკლიმ, სანჯოგ მისრამ და რ. ლოურენს ვან ჰორნმა
კონტრაქტი ფრენჩაიზერთან. კონტრაქტში, რომელსაც თქვენ მოაწერთ ხელს, გაწერილი იქნება ურთიერთობის დეტალები,
გამოსცადეს ეს თეორიები 2000 ფრენჩაიზორის მიერ კონტრაქტის შესახებ მონაცემების გამოყენებით. მათი ანალიზი მტკიცედ
მათ შორის ჰონორარი, რეკლამა, გაყიდვების კვოტები და ა.შ. თქვენ ასევე უნდა შეთანხმდეთ კონტრაქტის ხანგრძლივობაზე.
აჩვენებს, რომ კონტრაქტის ხანგრძლივობა იზრდება ფიზიკურ და ადამიანურ კაპიტალში ინვესტიციებში, რომლებიც ხშირად
პრაქტიკულად ნებისმიერი ფრენჩაიზის მიმღებმა უნდა განახორციელოს გარკვეული სპეციფიკური ინვესტიციები, მათ შორის
სპეციფიკურია ფირმისთვის. ამის საპირისპიროდ, ისინი ვერ პოულობენ მტკიცებულებებს, რომლებიც მხარს უჭერენ ფრენჩაიზის
აღჭურვილობა, მარკეტინგი, თანამშრომლების ტრენინგი და ხშირად ფრენჩაიზორის მიერ მოწოდებული ტრენინგი ადგილზე.
მიმღებს, რადგან უფრო გამოცდილი ფრენჩაიზერები რეალურად უფრო გრძელვადიან კონტრაქტებს სთავაზობენ ახალ
ტექსტში ჩვენ განვმარტავთ, თუ როგორ, ყველა სხვა თანაბარი ფრენჩაიზია, რომელიც მოითხოვს შედარებით უფრო სპეციალიზებულ
ფრენჩაიზერებთან შედარებით.
ინვესტიციებს, ექნება უფრო გრძელი კონტრაქტები. ალტერნატიული თეორია, რომელსაც ზოგჯერ უწოდებენ გულუბრყვილო ფრენჩაიზის
ხედვას, გვთავაზობს, რომ შედარებით ძლიერი ფრენჩაიზები „დაიჩაგრებენ“ ახალ ფრენჩაიზებს მოკლევადიან კონტრაქტებში, რაც
მათ უფრო მგრძნობიარეს გახდის შეკავების მიმართ.
წყარო: ჯეიმს ა. ბრიკლი, სანჯოგ მისრა და რ. ლოურენს ვან ჰორნი, “Contract Duration:
Evidence from Franchising”, Journal of Law and Economics 49
(აპრილი 2006), გვ. 173–96.

ერტიკალური ინტეგრაცია
როდესაც სპეციალიზებული ინვესტიციები წარმოქმნის ტრანზაქციის ხარჯებს (ოპორტუნიზმის, ვაჭრობის ხარჯების ან არასაკმარისი ინვესტიციების გამო) და როდესაც შეძენილი პროდუქტი უკიდურესად რთულია ან ეკონომიკური
გარემო გაურკვევლობით არის შეწუხებული, სრული კონტრაქტების დაწერა ძალიან ძვირი ან თუნდაც შეუძლებელი იქნება. ერთადერთი არჩევანი რჩება, რომ ფირმამ შექმნას ობიექტი, რომელიც აწარმოებს პროდუქტს
შიგნით. ამ პროცესს მოიხსენიებენ, როგორც ვერტიკალურ ინტეგრაციას , რადგან ის გულისხმობს ფირმის გადაადგილებას წარმოების ნაკადისკენ მზარდი ძირითადი საშუალებებისკენ. მაგალითად, ავტომობილების
მწარმოებლების უმეტესობა ამზადებს საკუთარ ფარებს ფოლადის ფურცლისა და პლასტმასისგან, ვერტიკალურად აერთიანებს წარმოების ნაკადს ავტომობილების შეკრებიდან სხეულის ნაწილების დამზადებამდე.

ვერტიკალური ინტეგრაციის უპირატესობა ის არის, რომ ფირმა „გამოტოვებს შუამავალს“ საკუთარი წვლილის შემუშავებით. ეს ამცირებს ოპორტუნიზმს ადრე განსხვავებული ფირმების გაერთიანებით ერთიანი,
ინტეგრირებული ფირმის განყოფილებებად. მიუხედავად იმისა, რომ ეს სტრატეგია შეიძლება ზოგადად სასურველი ჩანდეს, რადგან ის ამცირებს ტრანზაქციის ხარჯებს ბაზრის ლიკვიდაციით, ამ მიდგომას ასევე აქვს გარკვეული
უარყოფითი მხარეები. მენეჯერებმა უნდა შეცვალონ ბაზრის დისციპლინა შიდა მარეგულირებელი მექანიზმით, რაც უდიდესი ამოცანაა ყველასთვის, ვინც იცნობს ცენტრალური დაგეგმვის წარუმატებლობას, რომელიც ხშირად
გვხვდება არასაბაზრო ეკონომიკებში. გარდა ამისა, ფირმამ უნდა გაიღოს საწარმოო ობიექტების შექმნის ხარჯები პროდუქტის წარმოებისთვის, რომელიც, საუკეთესო შემთხვევაში, შეიძლება ტანგენციურად იყოს დაკავშირებული
ფირმის საქმიანობის ძირითად მიმართულებასთან; ფირმა აღარ არის სპეციალიზირებული იმაში, რასაც აკეთებს საუკეთესოდ.

ამ სირთულეების გამო, ვერტიკალური ინტეგრაცია უნდა განიხილებოდეს, როგორც უკანასკნელი საშუალება, რომელიც განხორციელდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც ადგილზე გაცვლა ან კონტრაქტები ვერ
მოხერხდა.

ეკონომიკური ვაჭრობა

შენატანის შეძენის ხარჯების მინიმიზაციის მეთოდი დამოკიდებულია შეყვანის მახასიათებლებზე.

ირჩევს თუ არა მენეჯერი ადგილზე გაცვლას ან ალტერნატიულ მეთოდს, როგორიცაა კონტრაქტი ან ვერტიკალური ინტეგრაცია, დამოკიდებულია სპეციალიზებული ინვესტიციების მნიშვნელობაზე, რომლებიც იწვევს
ურთიერთობის სპეციფიკურ გაცვლას. ჩართული ძირითადი კითხვები ილუსტრირებულია სურათზე 6-5.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 187

ადგილზე სურათი 6-5

გაცვლა
საშუალებების ოპტიმალური შესყიდვა
არსებითი არა
სპეციალიზებული
ინვესტიციები
შედარებით
კონტრაქტი ღირს?

დიახ

კომპლექსი
კონტრაქტი გარემო
შედარებით

ინტეგრაციის ხარჯები?

არა დიახ

ვერტიკალური
კონტრაქტი
ინტეგრაცია

INSIDE BUSINESS 6–3

შეყვანის გადაწყვეტილებების ევოლუცია საავტომობილო ინდუსტრიაში

საინტერესო ცნობა ფირმის შესახებ, რომელიც გადადის ადგილზე გაცვლიდან გრძელვადიან საკონტრაქტო ურთიერთობაზე
არ იყო თითქმის დასრულებული, რაც მხარეებს უტოვებდა ოპორტუნიზმში ჩართვის მრავალ შესაძლებლობას. მაგალითად,
და ბოლოს ვერტიკალურ ინტეგრაციაზე, მოცემულია General Motors–Fisher Body–ის ურთიერთობაში,
ხელშეკრულებაში მოცემული ფასების ფორმულა საშუალებას აძლევდა Fisher Body-ს მიეღო 17,6 პროცენტი მოგება
რომელიც ვრცლად არის დოკუმენტირებული ბენჯამინ კლაინის მიერ. მე -20 საუკუნის დასაწყისში მანქანების ძარა ძირითადად
შრომისა და ტრანსპორტირების ხარჯებზე. ამან ხელი შეუწყო ფიშერს, ეწარმოებინა არაეფექტური შრომის ინტენსიური
ღია, ხის კონსტრუქციები იყო, რომლებიც აშენებული იყო საკმაოდ ზოგადი უნარების მქონე ხელოსნების მიერ. ამგვარად,
ტექნოლოგიები დისტანციურად განლაგებულ ქარხნებში და არაეფექტურობის ხარჯები გადაეცა General Motors- ზე.
სპეციალიზებული ინვესტიციები შედარებით უმნიშვნელო იყო და General Motors-მა თავისი მანქანების ძარა სპოტის გაცვლის
რეტროსპექტივაში, როგორც ჩანს, General Motors-მაც და Fisher Body-მაც ვერ შეაფასეს კონტრაქტის
გამოყენებით იყიდა.
დაწერის სირთულე მათი ურთიერთობის სამართავად. იმის ნაცვლად, რომ დახარჯოს დრო და ფული უფრო დეტალური
როგორც საავტომობილო ინდუსტრია განვითარდა, აშკარა გახდა, რომ დახურული ლითონის კორპუსები მანქანების
კონტრაქტის დასაწერად, პრობლემა მოგვარდა 1926 წელს, როდესაც General Motors ვერტიკალურად ჩაერთო
წარმოების უმაღლესი მეთოდი იქნებოდა. თუმცა, ამ აღმოჩენამ შემოიღო ფიზიკური აქტივების სპეციფიკის მაღალი ხარისხი,
Fisher Body-ის შეძენით.
რადგან საჭიროებდა ინვესტიციას ძალიან სპეციალიზირებულ მანქანებში სხეულის ნაწილების მოსაშორებლად. ოპორტუნიზმის
შეზღუდვის მიზნით, General Motors-მა და Fisher Body-მ ხელი მოაწერეს 10-წლიან კონტრაქტს, რომელიც
განსაზღვრავდა მანქანის ძარათა ფასს და ავალდებულებდა General Motors-ს შეეძინა ყველა დახურული ლითონის წყარო: ბენჯამინ კლაინი, „ვერტიკალური ინტეგრაცია, როგორც ორგანიზაციული საკუთრება: ფიშერ ბოდი–ზოგადი მოტორსის ურთიერთობა

მანქანის ძარა Fisher Body-სგან. გადახედულია“, სამართლის, ეკონომიკისა და ორგანიზაციის ჟურნალი 4 (1988 წლის გაზაფხული), გვ. 199–213. ალტერნატიული
თვალსაზრისისთვის, რომელიც ვარაუდობს, რომ შერწყმა მოტივირებული იყო წარმოებისა და მარაგების კოორდინაციის გაუმჯობესების, GM-
ის ავტოსატრანსპორტო საშუალებების ადეკვატური მარაგით უზრუნველყოფის და ძმები ფიშერების აღმასრულებელი ნიჭის ხელმისაწვდომობის
თავდაპირველად ეს შეთანხმება საკმაოდ კარგად მუშაობდა, რათა მხარეებს მიეცეთ საშუალება განეხორციელებინათ
უზრუნველყოფის სურვილით , იხილეთ Ramon Casadesus. -Masanell and Daniel F. Spulber, “The Fable of Fisher
საჭირო სპეციალიზებული Body”, Journal of Law and Economics 43 (აპრილი 2000 წ.),
ინვესტიციები. მაგრამ რაც დრო გავიდა, ცხადი გახდა, რომ თავდაპირველი შეთანხმეგბვა. 67–104.
Machine Translated by
188 თავი ფირმის ორგანიზაცია

როდესაც სასურველი შენატანი არ გულისხმობს სპეციალიზებულ ინვესტიციებს, ფირმას შეუძლია გამოიყენოს ადგილზე გაცვლა, რათა მოიპოვოს შენატანი ოპორტუნიზმისა და
გარიგების ხარჯების გარეშე. მიმწოდებლის შეტანის შეძენით, ფირმას შეუძლია სპეციალიზაცია გააკეთოს იმაზე, რასაც აკეთებს საუკეთესოდ, ვიდრე ფულის დახარჯვა კონტრაქტების
დასაწერად ან ვერტიკალურ ინტეგრაციაში ჩართვაში.
როდესაც საჭიროა მნიშვნელოვანი სპეციალიზებული ინვესტიციები გაცვლის გასაადვილებლად, მენეჯერებმა ორჯერ უნდა იფიქრონ იმაზე, რომ გამოიყენონ ადგილზე გაცვლა
სახსრების შესაძენად. სპეციალიზებული ინვესტიციები იწვევს ოპორტუნიზმს, ვაჭრობის ხარჯებს და არასაკმარის ინვესტირებას, და ეს ტრანზაქციის ხარჯები სპოტ-გაცვლის გამოყენებისას ხშირად
შეიძლება შემცირდეს რაიმე სხვა მეთოდის გამოყენებით შენატანის შესაძენად. როდესაც საკონტრაქტო გარემო მარტივია და კონტრაქტის დაწერის ღირებულება ნაკლებია ტრანზაქციის
ხარჯებზე, რომლებიც დაკავშირებულია სპოტ გაცვლასთან, ოპტიმალურია ინფორმაციის მიღება ხელშეკრულების მეშვეობით.
ამ შემთხვევაში, კონტრაქტის ოპტიმალური ხანგრძლივობა განისაზღვრება ზღვრული ღირებულებისა და გრძელი კონტრაქტის დაწერის ზღვრული სარგებელის გადაკვეთით,
როგორც ეს ადრე ავღნიშნეთ სურათზე 6-2.

დაბოლოს, როდესაც საჭიროა მნიშვნელოვანი სპეციალიზებული ინვესტიციები და სასურველ შენატანს აქვს რთული მახასიათებლები, რომლებიც ძნელია კონტრაქტში დაზუსტება, ან
როდესაც ძალიან ძვირი ჯდება ხელშეკრულებაში ჩაწერა ყველა ის პუნქტი, რომელიც საჭიროა მხარეების დასაცავად მომავალი პირობების ცვლილებისგან, მენეჯერი უნდა იყოს
ვერტიკალურად ინტეგრირებული, რათა მინიმუმამდე დაიყვანოს წარმოებისთვის საჭირო მასალების შეძენის ღირებულება - იმ პირობით, რომ ინტეგრაციის ხარჯები არ არის ძალიან მაღალი.
ამ შემთხვევაში, ფირმა აწარმოებს შენატანს შინაგანად. ფირმა აღარ არის სპეციალიზირებული იმის კეთებაში, რისი გაკეთებაც საუკეთესოდ აკეთებს, მაგრამ ოპორტუნიზმის, ვაჭრობისა და
ინვესტირების ნაკლებობის აღმოფხვრა
უფრო მეტად ანაზღაურებს სპეციალიზაციის ნაკლებობას.

დემონსტრაციის პრობლემა 6–4

Big Bird Air-ი კანონიერად ვალდებულია შეიძინოს 50 რეაქტიული ძრავა ERUS-ისგან ორი წლის ბოლოს, თითო ძრავის ფასი 200,000 აშშ დოლარით. დარწმუნებულია, რომ იგი
დაცულია ოპორტუნიზმისგან ამ კონტრაქტით, Big Bird იწყებს თვითმფრინავების კორპუსების დამზადებას, რომლებიც შექმნილია ERUS-ის ძრავებისთვის. საჰაერო კოსმოსურ ინდუსტრიაში
გაუთვალისწინებელი მოვლენების გამო, ხელშეკრულების მეორე წელს ERUS გაკოტრების ზღვარზეა. ის ეუბნება Big Bird-ს, რომ თუ არ გაზრდის ძრავის ფასს 300 000 დოლარამდე, ის
გაკოტრდება.

1. რა უნდა გააკეთოს Big Bird Air-ის მენეჯერმა?

2. როგორ შეიძლებოდა ამ პრობლემის თავიდან აცილება?

3. გამოიყენა თუ არა Big Bird Air-ის მენეჯერმა ინფორმაციის მიღების არასწორი მეთოდი?

პასუხი:

1. Big Bird-ს აქვს შეკავების პრობლემა არასრული კონტრაქტის გამო; კონტრაქტში არ იყო დაკონკრეტებული, რა მოხდებოდა, თუ ERUS მუცელზე გადაიდო. ERUS
აცხადებს, რომ გაკოტრდება, თუ Big Bird არ გადაიხდის
$300,000 ძრავებს, ამ შემთხვევაში Big Bird დაკარგავს სპეციალიზებულ ინვესტიციას თვითმფრინავების სხეულებში. მენეჯერმა უნდა შეამოწმოს, რომ ERUS ნამდვილად
გაკოტრების ზღვარზეა. თუ არა, Big Bird-ს შეუძლია ERUS სასამართლოში წაიყვანოს, თუ ERUS არ დააკმაყოფილებს ხელშეკრულების ფასს. თუ ERUS გაკოტრების
ზღვარზეა, კაცმა უნდა განსაზღვროს, რა დაჯდება ძრავების მოპოვება სხვა მომწოდებლისგან, ვიდრე მათი დამზადება ფირმის ფარგლებში. მას შემდეგ, რაც მენეჯერი გაიგებს
თითოეული ალტერნატივის ღირებულებას, Big Bird-ს შეიძლება მოისურვოს გარიგება ERUS-თან იმაზე, თუ რამდენს გადაიხდის ის ძრავებისთვის. თუმცა, ეს შეიძლება იყოს
სარისკო; რაც უფრო დაბალია ფასი შეთანხმებით, მით მეტია შანსი ERUS გაკოტრდეს. კონტრაქტში ახალი პუნქტები უნდა შევიდეს, რათა დავიცვათ დიდი ფრინველი ERUS-
ის გაკოტრებისგან. მენეჯერი განსაკუთრებით უნდა იცავდეს ERUS-ის მცდელობებს, შეამციროს ძრავების ხარისხი ფულის დაზოგვის მიზნით. ნებისმიერ შემთხვევაში, Big Bird-მა
არ უნდა დახარჯოს მეტი ფული ახალი კონტრაქტის გასაფორმებლად და ERUS-ის ძრავების გადასახდელად, ვიდრე დაჯდება მათი საუკეთესო ალტერნატიული
წყაროდან მოპოვება.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 189

2. ეს პრობლემა გვიჩვენებს, რომ როდესაც კონტრაქტები არასრულია, შეიძლება მოხდეს გაუთვალისწინებელი მოვლენები, რამაც გამოიწვიოს ძვირადღირებული ვაჭრო
3. Big Bird-ის მენეჯერმა სულაც არ აირჩია ძრავების შეძენის არასწორი მეთოდი. თუ შეუძლებელი იყო (ან ძალიან ძვირი იქნებოდა) თავდაპირველ კონტრაქტში ჩ
Bird-ს გადაეწყვიტა საკუთარი ძრავების დამზადება.

მმართველი კომპენსაცია და
მთავარი-აგენტის პრობლემა

ახლა თქვენ იცით ძირითადი ფაქტორები, რომლებიც შერჩევის საუკეთესო მეთოდის შეძენისას. ჩვენი დარჩენილი ამოცანა ამ თავში არის იმის ახსნა, თუ როგორ უნდა ანაზღაურდეს
შრომის წვდომა, რათა უზრუნველვყოთ მათი
„საუკეთესო“ ძალისხმევა. ამ განყოფილების დასრულების შემდეგ, უკეთ გაიგებთ, რატომ ეყრდნობიან რესტორნები თანამშრომლების ანაზღაურების რჩევებს, რატომ უხდიან ჩვეულებრივ
მდივნებს საათობრივ ხელფასს და კიდევ რატომ უხდიან სახელმძღვანელოების ავტორებს ჰონორარს. თუმცა, ჩვენ დავიწყებთ მენეჯერული კომპენსაციის შესწავლით.
ბევრი მსხვილი ფირმის ერთ-ერთი მახასიათებელია მფლობელობისა და კონტროლის გამიჯვნა: ფირმის მფლობელები ხშირად არიან დისტანციურად განლაგებული
აქციონერები და ფირმას ყოველდღიურად მართავს მენეჯერი. ის ფაქტი, რომ ფირმის მფლობელები ფიზიკურად არ ესწრებიან მენეჯერის შემოქმედების მონიტორინგს, ფუნდამენტური
სტიმულის პრობლემას ქმნის. დავუშვათ, რომ მფლობელები მენეჯერს უხდიან ხელფასს 50,000 აშშ დოლარი წელიწადში ფირმის მართვისთვის. ვინაიდან მფლობელები ვერ
აკონტროლებენ მენეჯერის ძალისხმევას, თუ ფირმამ დაკარგა 1 მილიონი დოლარი წლის ბოლომდე, მათ არ იციან, მენეჯერის ბრალი არის თუ უბედურება.
გაურკვევლობა იმის თაობაზე, არის თუ არა დაბალი მოგება გამოწვეული დაბალი მოთხოვნილების გამო, თუ მენეჯერის დაბალი ძალისხმევის გამო, ართულებს მფლობელებს ზუსტად
განსაზღვრონ, თუ რატომ არის დაბალი მოგება. მაშინაც კი, თუ ბრალი მენეჯერის ბრალია - შესაძლოა ის არასოდეს გამოჩენილა ქარხანაში, მაგრამ სამაგიეროდ წავიდა ხანგრძლივი
სათევზაო მოგზაურობაში - მენეჯერს შეუძლია თქვას, რომ ეს მხოლოდ "ცუდი წელი" იყო. მენეჯერმა შეიძლება თქვას: ”თქვენ უნდა იყოთ ძალიან ბედნიერი, რომ დამიქირავეთ თქვენს
მენეჯერად. მე რომ არ მემუშავა 18 საათიანი დღე, თქვენი კომპანია დაკარგავდა ორჯერ მეტ თანხას. მე გამიმართლა, რომ ჩვენი წაგება ახლანდელ
დონეზე შევინარჩუნე, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, მომავალ წელს ყველაფერი გაუმჯობესდება, როდესაც ჩვენი ახალი პროდუქციის ხაზი გამოვა ბაზარზე.” ვინაიდან მფლობელები არ არიან ფირმაში, მათ არ იციან დაბალი მოგების
ნამდვილი მიზეზი.
ფირმის შექმნით, მფლობელი სარგებლობს ტრანზაქციის ხარჯების შემცირებით. მაგრამ როდესაც საკუთრება გამიჯნულია კონტროლისგან, ჩნდება მთავარი აგენტის პრობლემა :
თუ მფლობელი არ იმყოფება მენეჯერის მონიტორინგისთვის, როგორ შეუძლია მას აიძულოს მენეჯერი გააკეთოს ის, რაც მის ინტერესებშია?
პრობლემის არსი იმაში მდგომარეობს, რომ მენეჯერს უყვარს შემოსავლის მიღება, მაგრამ ასევე უყვარს დასვენება. ცხადია, თუ მენეჯერი ყოველ გაღვიძებულ საათს სამსახურში
ატარებდა, ის ვერ შეძლებდა დასვენებას. მაგრამ რაც უფრო ნაკლებ დროს ატარებს სამუშაოზე, მით მეტი დრო აქვს ბურთის თამაშებს, თევზაობას და სხვა აქტივობებს, რომლებსაც
აფასებს. სამუშაოს აღწერაში მითითებულია, რომ მენეჯერმა უნდა დახარჯოს სამუშაოზე დღეში რვა საათი. მნიშვნელოვანი კითხვა, მესაკუთრის თვალსაზრისით, არის ის, თუ რამდენ
დასვენებას (შირკინგი) მოიხმარს მენეჯერი სამსახურში ყოფნისას. მორიდება შეიძლება იყოს გადაჭარბებული ყავის შესვენების, ხანგრძლივი ლანჩის, სამუშაოს ადრე დატოვების ან, უკიდურეს
შემთხვევაში, სამსახურში საერთოდ არ გამოჩენის სახით. გაითვალისწინეთ, რომ სანამ მენეჯერი სარგებლობს შირკინგით, მფლობელს სურს, რომ მენეჯერმა ბევრი იმუშაოს მოგების
გასაზრდელად.
Machine Translated by
190 თავი ფირმის ორგანიზაცია

როდესაც მენეჯერს სთავაზობენ ფიქსირებულ ხელფასს 50,000 აშშ დოლარის ოდენობით და მფლობელი ფიზიკურად არ იმყოფება სამუშაო ადგილზე, ის მიიღებს იმავე
50,000 დოლარს, მიუხედავად იმისა, მუშაობს თუ არა სრულ რვა საათს (აქედან გამომდინარე, არ ერიდება) თუ მთელ დღეს ატარებს სახლში (რვა საათი ერიდება). ეს
სიტუაცია ილუსტრირებულია ცხრილში 6-1. მესაკუთრის თვალსაზრისით, ფიქსირებული ხელფასი არ აძლევს მენეჯერს სხვა თანამშრომლების მონიტორინგის ძლიერ სტიმულს
და ეს უარყოფითად მოქმედებს ფირმის მოგებაზე. მაგალითად, როგორც ცხრილი 6–1 გვიჩვენებს, თუ მენეჯერი მთელ დღეს სამუშაოზე ატარებს სხვა თანამშრომლების
მონიტორინგს (ანუ დარწმუნდება, რომ ისინი მაქსიმალურ ძალისხმევას ხარჯავენ), შირკინგი ნულის ტოლია და ფირმის მოგება არის $3 მილიონი. თუ მენეჯერი მთელ დღეს
აცილებს, მოგება ნულის ტოლია. თუ მენეჯერი ერიდება ორ საათს და, შესაბამისად, მუშაობს ექვს საათს, ფირმის მოგება 2,8 მილიონი დოლარია. იმის გამო, რომ
ფიქსირებული ხელფასი 50,000 აშშ დოლარი უზრუნველყოფს ხანდაზმულ მამაკაცს იგივე შემოსავალს, მიუხედავად მისი ძალისხმევის დონისა, მას აქვს ძლიერი სტიმული რვა
საათის არიდებისკენ. ამ შემთხვევაში ფირმის მოგება ნულის ტოლია, მაგრამ მენეჯერი მაინც იღებს 50000 დოლარს.
როგორ შეუძლია ფირმის მფლობელს აიძულოს მენეჯერი დახარჯოს დრო წარმოების პროცესის მონიტორინგზე? თქვენ შეიძლება იფიქროთ, თუ იგი უფრო მაღალ
ხელფასს გადაუხდის მენეჯერს, მენეჯერი უფრო მეტს იმუშავებს. მაგრამ ეს არ იმუშავებს, როდესაც მფლობელი ვერ აკვირდება მენეჯერის ძალისხმევას; შრომითი
ხელშეკრულება ისეთია, რომ შირკინგის მენეჯერს აბსოლუტურად არანაირი ხარჯი არ აქვს.
ბევრ მენეჯერს ამჯობინებს ფულის გამომუშავება მასზე მუშაობის გარეშე და ასეთი კონტრაქტი ამ მენეჯერს ამის საშუალებას აძლევს.
დავუშვათ, რომ ფირმის მფლობელი მენეჯერს სთავაზობს შემდეგ წამახალისებელ ხელშეკრულებას : მენეჯერმა უნდა მიიღოს ფირმის მიერ მიღებული მოგების 10 პროცენტი
(მთლიანი მენეჯერული კომპენსაცია). ცხრილი 6-2 აჯამებს ასეთი ხელშეკრულების შედეგებს. გაითვალისწინეთ, რომ თუ მენეჯერი რვა საათს ხარჯავს შირკში, მოგება ნულის
ტოლია და მენეჯერი არაფერს შოულობს. მაგრამ თუ კაცი საერთოდ არ ერიდება, ფირმა იღებს 3 მილიონ დოლარს მთლიანი მოგებით და მენეჯერი იღებს კომპენსაციას ამ
მოგების 10 პროცენტის ტოლფასი: 300,000 დოლარი.
ზუსტად ის, რასაც მენეჯერი აკეთებს მოგების განაწილების კომპენსაციის სქემის მიხედვით, დამოკიდებულია მის პრეფერენციებზე დასვენებისა და ფულის მიმართ. მაგრამ
ერთი რამ ცხადია: თუ მენეჯერს სურს შემოსავლის გამომუშავება, მას არ შეუძლია გაერიდოს მთელი დღის განმავლობაში. მენეჯერი კომპრომისის წინაშე დგას: მას შეუძლია
მეტი დასვენება მოიხმაროს სამუშაოზე, მაგრამ უფრო დაბალი ანაზღაურების ფასად. მაგალითად, დავუშვათ, მენეჯერმა გულდასმით შეაფასა სამუშაო დასვენებასა და შემოსავალს
შორის ცხრილი 6–2 და სურს გამოიმუშაოს $250,000. მას შეუძლია მიაღწიოს ამას მთელი დღის მორიდების ნაცვლად ხუთი საათის მუშაობით. რა გავლენას ახდენს
მოგების განაწილების გეგმა ფირმის
მფლობელზე? მენეჯერმა გადაწყვიტა ხუთი საათი იმუშაოს 250 000 დოლარის კომპენსაციის მისაღებად. მენეჯერული ძალისხმევის ხ

ცხრილი 6-1
მენეჯერული მოგება და ფირმის მოგება ფიქსირებული ხელფასით

მენეჯერის საათები მოშორებული

მენეჯერის შემოსავალი მუშაობის საათები მენეჯერის მიერ ფირმის მოგება

$50000 8 0 $3,000,000

50 000 7 1 2 950 000

50 000 6 2 2 800 000

50 000 5 3 2 500 000

50 000 4 4 2 000 000

50 000 3 5 1 800 000

50 000 2 6 1 300 000

50 000 1 7 700 000

50 000 0 8 0
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 191

ცხრილი 6-2
მენეჯერული მოგება და ფირმის მოგება მოგების გაზიარებით

სამუშაო საათები მენეჯერის მიერ მთლიანი მოგება მენეჯერის წილი მოგებაში (.10 ×
მენეჯერის მიერ მოცილებული საათები ფირმა (π) π)

8 0 $3,000,000 $300000

7 1 2 950 000 295 000

6 2 2 800 000 280 000

5 3 2 500 000 250 000

4 4 2 000 000 200 000

3 5 1 800 000 180 000

2 6 1,300,000 130 000

1 7 700,000 70 000

0 8 0 0

ფირმის მთლიანი მოგება 2,5 მილიონი დოლარია. ამრიგად, მენეჯმენტის კომპენსაციის შესრულებაზე დამოკიდებულებით, მფლობელის მთლიანი მოგება იზრდება ნულიდან
(ფიქსირებული ხელფასის შეთანხმებით) 2,5 მილიონ დოლარამდე. გაითვალისწინეთ, რომ მენეჯერის კომპენსაციის გამოკლების შემდეგაც კი, მფლობელი მთავრდება
სოლიდური $2,500,000 - $250,000 = $2.25 მილიონი მოგებით. შესრულების პრემიამ გაზარდა არა მხოლოდ მენეჯერის შემოსავალი, არამედ მფლობელის
წმინდა მოგებაც.

აიძულებს, რომ დისციპლინის მენეჯერები

წამახალისებელი კონტრაქტები

როგორც წესი, კორპორაციის აღმასრულებელი დირექტორი იღებს აქციების ოფციონებსა და სხვა ბონუსებს, რომლებიც პირდაპირ კავშირშია მოგებასთან. შეიძლება მაცდური იყოს იმის მტკიცება, რომ
აღმასრულებელი დირექტორი, რომელიც წელიწადში 1 მილიონ დოლარზე მეტს გამოიმუშავებს, იღებს გადაჭარბებულ კომპენსაციას . თუმცა, მთავარია, როგორ გამოიმუშავებს აღმასრულებელი 1 მილიონი
დოლარი. თუ შემოსავალი დიდწილად განპირობებულია შესრულების პრემიით, შესაძლოა დიდი შეცდომა იყოს აღმასრულებელის კომპენსაციის შემცირება. ეს პუნქტი მნიშვნელოვანია, რადგან მედია
ხშირად გულისხმობს, რომ უსამართლოა მსხვილი კორპორაციების აღმასრულებელი დირექტორიების სერიოზულად დაჯილდოება. ამასთან, გახსოვდეთ, რომ შესრულებაზე დაფუძნებული ჯილდოები
სარგებელს მოუტანს როგორც აქციონერებს, ასევე აღმასრულებელ დირექტორებს და ასეთი ჯილდოს შემცირებამ შეიძლება გამოიწვიოს ფირმის მოგების შემცირება.

დემონსტრაციის პრობლემა 6–5

თქვენ ესწრებით PIC Company-ის აქციონერთა ყოველწლიურ შეხვედრას. თანამონაწილე აქციონერი აღნიშნავს, რომ PIC-ის მენეჯერმა შარშან გამოიმუშავა
$100,000, ხოლო კონკურენტი ფირმის, CUP Enterprises-ის მენეჯერმა მხოლოდ $50,000 გამოიმუშავა. იდება შუამდგომლობა, რომ შემცირდეს PIC-ის მენეჯერის
ხელფასი. მხოლოდ ამ ინფორმაციის გათვალისწინებით, რა უნდა გააკეთოთ?

პასუხი:
არ არის საკმარისი ინფორმაცია ხმის მიცემის სათანადო მეთოდის შესახებ ინფორმირებული გადაწყვეტილების მისაღებად; თქვენ უნდა მოითხოვოთ დამატებითი ინფორმაცია. თუ
არცერთი არ არის, თქვენ უნდა გადახვიდეთ შუამდგომლობაზე მანამ, სანამ აქციონერები არ მიიღებენ დამატებით ინფორმაციას ორი ფირმის მოგებისა და გაყიდვების შესახებ,
თითოეული მენეჯერის შემოსავალის ოდენობა გამოწვეულია მოგების გაზიარებით და შესრულების პრემიებით და ა.შ. აუხსენით სხვა აქციონერებს, რომ ოპტიმალური კონტრაქტი
დააჯილდოებს
მენეჯერს მაღალი მოგებისთვის; თუ PIC-ის მენეჯერის მაღალი შემოსავალი განპირობებულია შესრულების უზარმაზარი პრემიით
Machine Translated by
192
თავი ფირმის ორგანიზაცია

მაღალი მოგების გამო, ბონუსის აღმოფხვრა არ იქნება გონივრული. მეორეს მხრივ, თუ CUP-ის მენეჯერმა გამოიმუშავა უფრო დიდი მოგება ამ ფირმისთვის, ვიდრე თქვენს მენეჯერს
აქვს PIC-ისთვის, შეიძლება გინდოდეთ შეცვალოთ თქვენი მენეჯერის ხელშეკრულება კონკურენტი ფირმის მსგავსი სტიმულის ასახვაზე, ან თუნდაც სცადოთ CUP-ის მენეჯერის
დაქირავება სამუშაოდ. PIC.

გარე სტიმული
წინა ანალიზი ფოკუსირებული იყო ფირმის შიგნით არსებულ ფაქტორებზე, რომლებიც აძლევენ მენეჯერს მოგების მაქსიმალური გაზრდის სტიმულს. გარდა ამისა, ფირმის გარეთ
არსებული ძალები ხშირად აძლევენ მენეჯერებს მოგების მაქსიმალური გაზრდის სტიმულს.

რეპუტაცია
მენეჯერებმა გაზარდეს სამუშაო მობილურობა, როდესაც მათ შეუძლიათ აჩვენონ სხვა ფირმებს, რომ მათ აქვთ მენეჯერული უნარები, რომლებიც საჭიროა მაქსიმალური მოგების
მისაღებად. ეფექტური მენეჯერი იყო ძვირი; ბევრი საათი უნდა დაიხარჯოს მუშების ზედამხედველობასა და წარმოების ხარჯების დაგეგმვაში. ეს ხარჯები წარმოადგენს მენეჯერის ინვესტიციას
ჩინებული მენეჯერის რეპუტაციაში. გრძელვადიან პერსპექტივაში, ეს რეპუტაცია შეიძლება გაიყიდოს პრემიუმად მენეჯერების ბაზარზე, სადაც სხვა ფირმები კონკურენციას უწევენ საუკეთესო მენეჯერების
აყვანის უფლებისთვის. ამრიგად, მაშინაც კი, როდესაც შრომითი ხელშეკრულება ცალსახად არ შეიცავს შესრულების პრემიას, მენეჯერს შეუძლია აირჩიოს კარგი სამუშაო ფირმის მართვაში,
თუ მას სურს იმუშაოს სხვა ფირმაში მომავალში.

აღება
კიდევ ერთი გარე ძალა, რომელიც მენეჯერებს აძლევს სტიმულს, რომ მაქსიმალურად გაზარდონ მოგება, არის საკუთრების დაუფლების საფრთხე. თუ მენეჯერი არ მართავს ფირმას
მოგების მაქსიმიზაციის გზით, ინვესტორები შეეცდებიან შეიძინონ ფირმა და შეცვალონ მენეჯმენტი ახალი მენეჯერებით.
უკეთესი მენეჯერის დაყენებით, ფირმის მოგება გაიზრდება და ფირმის აქციების ღირებულება გაიზრდება. ამგვარად, ფირმის მართვის ცუდი სამუშაოს შესრულების ერთ-ერთი საფასური,
რომელიც მენეჯერს ეკისრება, არის მისი აღების გაზრდილი ალბათობა. ამ ხარჯის თავიდან აცილების მიზნით, მენეჯერები იმუშავებენ იმაზე მეტს, ვიდრე სხვა შემთხვევაში, მაშინაც კი, თუ
მათ მხოლოდ ფიქსირებული ხელფასი აქვთ.

მენეჯერი – მუშა
მთავარი-აგენტის პრობლემა

როდესაც ჩვენ წარმოვადგინეთ ძირითადი-აგენტის პრობლემა, ფირმის მფლობელი განიხილებოდა, როგორც მენეჯერისგან განსხვავებული მიზნები. არაფერია განსაკუთრებული
მესაკუთრე-მენეჯერის ურთიერთობაში, რაც წარმოშობს პრინციპალ-აგენტის პრობლემას; მართლაც, მსგავსი პრობლემაა მენეჯერსა და თანამშრომლებს შორის, რომლებსაც ის
ზედამხედველობს.
ამის სანახავად, დავუშვათ, რომ მენეჯერს უხდიან მოგების ნაწილს და, შესაბამისად, აქვს სტიმული გაზარდოს ფირმის მოგება. მენეჯერი არ შეიძლება იყოს ერთდროულად რამდენიმე
ადგილას და, შესაბამისად, არ შეუძლია ყველა მუშაკს მონიტორინგი, თუნდაც მას ეს სურდეს. მუშები კი სამუშაოდ ჭორაობდნენ და ყავას სვამდნენ. როგორ შეუძლია მენეჯერმა
(დირექტორმა) აიძულოს მუშები (აგენტები) არ მოერიდონ?

მოგების გაზიარება
მექანიზმი გამოიყენება გადაწყვეტილებები მენეჯერი-მშრომელი დირექტორი-აგენტი
გააძლიეროს მუშათა ძალისხმევა
პრობლემისთვის
რაც გულისხმობს
კომპენსაციის ოგების გაზიარება
დაკავშირებას ფირმის ძირითად
ერთ-ერთი მექანიზმი, რომელსაც მენეჯერი შეუძლია გამოიყენოს მუშაკთა ძალისხმევის გასაძლიერებლად, არის მოგების გაზიარება - თანამშრომლების კომპენსაციის დამოკიდებულება ფირმის
მომგებიანობასთან.
ძირეულ მომგებიანობაზე. შეთავაზება
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 193

მუშაკთა კომპენსაცია, რომელიც დაკავშირებულია ძირითად მომგებიანობასთან, სტიმულს აძლევს მუშაკებს მეტი ძალისხმევის გაღების მიზნით.

შემოსავლების გაზიარება
მუშების მხრიდან მეტი ძალისხმევის გამოწვევის კიდევ ერთი მექანიზმი არის შემოსავლების გაზიარება - კომპენსაციის დაკავშირება ფირმის ძირითად შემოსავლებთან. ამ ტიპის წამახალისებელი
შემოსავლის გაზიარება
სქემის მაგალითებია რჩევები და გაყიდვების საკომისიოები. კვების სერვერები ჩვეულებრივ იღებენ ძალიან დაბალ ხელფასს, პლუს რჩევებს. მექანიზმი, რომელიც
რჩევები უბრალოდ საკომისიოა, რომელსაც იხდის ადამიანი, რომელსაც ემსახურება. თუ სერვერი აკეთებს საშინელ სამუშაოს, წვერი დაბალია; თუ სერვერი შესანიშნავ საქმეს აკეთებს, წვერი გამოიყენება მუშაკთა ძალისხმევის
ჩვეულებრივ უფრო მაღალია. ანალოგიურად, მანქანების გამყიდველები და სადაზღვევო აგენტები ჩვეულებრივ იღებენ მათ მიერ წარმოებული გაყიდვების პროცენტს. ყველა ამ კომპენსაციის სქემის მიღმა გასაძლიერებლად, რაც გულისხმობს კომპენსაციის
არის იდეა, რომ ძნელია, თუ არა შეუძლებელი, მენეჯერისთვის ამ ადამიანების ძალისხმევის მონიტორინგი და არსებობს გაურკვევლობა, თუ რა იქნება საბოლოო გაყიდვები. ამ მუშაკების დაკავშირებას ფირმის ძირითად შემოსავლებთან.

შემოსავალზე დამოკიდებულებით მათ შესრულებაზე, მენეჯერი აძლევს მუშებს სტიმულს იმუშაონ იმაზე მეტად, ვიდრე სხვაგვარად გააკეთებდნენ. მეტი შრომით ისინი სარგებელს მოუტანს როგორც ფირმას,
ასევე საკუთარ თავს.

შემოსავლების განაწილება განსაკუთრებით ეფექტურია, როდესაც მუშაკთა პროდუქტიულობა დაკავშირებულია შემოსავლებთან და არა ხარჯებთან. მაგალითად, რესტორნის
მენეჯერს შეუძლია შეიმუშავოს კონტრაქტი, რომლის მიხედვითაც სერვერები მიიღებენ წვდომის გარკვეულ ნაწილს; წვერი ითვლება სერვერების ხარისხის (პროდუქტიულობის) მზარდ ფუნქციად.
გაყიდვების ფირმის მენეჯერს შეუძლია თანამშრომლებისთვის წახალისება, მათ მიერ წარმოებული გაყიდვების პროცენტის გადახდით. ამის საპირისპიროდ, საცალო მაღაზია, რომელიც ქირაობს დაცვას
მაღაზიის
ქურდობის თავიდან ასაცილებლად, სავარაუდოდ, შემოსავლის გაზიარება დაცვის თანამშრომელთან არაეფექტური
იქნება; მისი პროდუქტიულობა ბევრად უფრო მჭიდროდ არის დაკავშირებული მაღაზიის ხარჯებთან, მის შემოსავლებთან შედარებით. შემოსავლებზე დაფუძნებული წახალისების სქემების ერთ-ერთი პრობლემა
არის ის, რომ ისინი არ აძლევენ
სტიმულს მუშაკებისთვის ხარჯების მინიმიზაციისთვის. მაგალითად, კვების სერვერმა შეიძლება შეეცადოს შეაგროვოს დიდი წვდომა მომხმარებელს შესთავაზოს უფრო დიდი პორციები, უფასო
სასმელები და მსგავსი რამ, რაც გაზრდის წვდომას რესტორნის ხარჯების ხარჯზე.

ცალი განაკვეთები
კომპენსაციის ალტერნატიული მეთოდია მუშების ანაზღაურება ცალი განაკვეთის მიხედვით და არა ფიქსირებული საათობრივი ხელფასის მიხედვით. მაგალითად, ფირმის მონაცემთა ბაზაში
შეყვანილ სიტყვაზე ფიქსირებული თანხის გადახდისას, კლერკისთვის გადახდა დამოკიდებულია წარმოებულ გამომუშავებაზე. მეტი ფულის მოსაპოვებლად, კლერკმა უნდა შეიყვანოს მეტი
სიტყვა ფირმის მონაცემთა ბაზაში მოცემულ პერიოდში.
მუშაკთა ანაზღაურების პოტენციური პრობლემა ცალი განაკვეთის მიხედვით არის ის, რომ ძალისხმევა უნდა დაიხარჯოს ხარისხის კონტროლზე; წინააღმდეგ შემთხვევაში, მუშებმა
შეიძლება შეეცადონ აწარმოონ რაოდენობა ხარისხის ხარჯზე. შემოსავლის ან მოგების გაზიარების ერთ-ერთი უპირატესობა ის არის, რომ ამცირებს დაბალი ხარისხის პროდუქციის წარმოების
სტიმულს. დაბალი ხარისხი ამცირებს გაყიდვებს, რითაც ამცირებს კომპენსაციას მათთვის, ვინც იღებს შემოსავლის ან მოგების გაზიარების სტიმულს.

დემონსტრაციის პრობლემა
6–6 ამ პრობლემის შესახებ ვიდეოს სანახავად ეწვიეთ
თქვენმა უფროსმა, რომელმაც ახლახანს მიიღო MBA, დაასრულა ეკონომიკის სახელმძღვანელოს მე-6 თავის კითხვა. ის გეკითხებით, რატომ უხდის ფირმა თავის მდივნებს საათობრივ
ხელფასს ცალი განაკვეთის ან ფირმის მოგების პროცენტის ნაცვლად. როგორ უპასუხებ მას? www.mhhe.com/baye9e

პასუხი:
წამახალისებელი კონტრაქტები, როგორიცაა ნაჭრის განაკვეთები და მოგების გაზიარება, შექმნილია ძირითადი აგენტის პრობლემების გადასაჭრელად, როდესაც ძალისხმევა არ არის შესამჩნევი. ნაკლებად
არის საჭირო მდივებისთვის „სამოხალისე ხელშეკრულებების“ გაფორმება, სამუშაო ადგილზე უფროსების არსებობის გათვალისწინებით. კერძოდ, ძალიან ადვილია
მდივნების ძალისხმევის მონიტორინგი; ისინი, როგორც წესი, უფროსის მხედველობაში არიან და დაკვირვების უამრავი შესაძლებლობა არსებობს
Machine Translated by
194
თავი ფირმის ორგანიზაცია

მათი მუშაობის ხარისხი (მაგ., წერილები უფროსის ხელმოწერისთვის). ამდენად, არ არსებობს რეალური გამიჯვნა „პრინციპს“ (უფროსს) და „აგენტს“
(მდივანს) შორის; მდივნის „ბოსმა“ იცის, როდის „არღვევს“ მდივანი და შეუძლია გაათავისუფლოს იგი, თუ შესრულება მუდმივად დაბალია. უმეტეს
შემთხვევაში, ეს მდივნებს უფრო ძლიერ სტიმულს აძლევს, რომ იმუშაონ, ვიდრე ფირმის ყველა თანამშრომლის ძალისხმევით გამომუშავებული მოგების
ნაწილს გადაუხდიან.
მდივნების საფასურის გადახდა იქნება ადმინისტრაციული კოშმარი და მოიცავს მნიშვნელოვან ტრანსაქციურ ხარჯებს; ძალიან ძვირი იქნება აკრეფილი ყველა გვერდისა და ერთი კვირის
განმავლობაში შესრულებული დავალების თვალყურის დევნება. ცალი განაკვეთები ასევე შეიძლება წაახალისოს მდივნები, რომ შესრულებული სამუშაოს ხარისხზე მეტი იდარდონ
რაოდენობაზე. ყველაფრის გათვალისწინებით, საათობრივი ანაზღაურება გონივრული გზაა
მდივნების უმეტესობის კომპენსაციისთვის - იმ პირობით, რომ მათ უფროსებს მიეცემათ სტიმული, გააკონტროლონ ისინი.

INSIDE BUSINESS 6–4

გადახდა შესრულებისთვის

ედვარდ ლაზეარის საინტერესო კვლევა Safelite Glass Corporation-ის დასაქმების პრაქტიკაზე ადასტურებს
ამ მიზეზების გამო, მაღალი სიმძლავრის წახალისების სქემების ოპტიმალურობა და გავრცელება, როგორიცაა ცალი
სტიმულირების სწორად სტრუქტურირების მნიშვნელობას. კომპანიის საშუალო გამომუშავება ერთ მუშაკზე გაიზარდა თითქმის 50
განაკვეთის სისტემები, განსხვავდება სხვადასხვა ტიპის პროფესიაში. როგორც თანდართული ცხრილი გვიჩვენებს, ცალი
პროცენტით, როდესაც მან კომპენსაცია საათობრივი ხელფასიდან შეცვალა ცალი განაკვეთის სისტემაზე. უფრო მეტიც, საშუალო
განაკვეთის ანაზღაურება უფრო ხშირია პროფესიებში, სადაც გამომუშავება აშკარად გაზომვადია და ხარისხი შედარებით
მუშაკთა ანაზღაურება გაიზარდა დაახლოებით 10 პროცენტით ცალი განაკვეთის კომპენსაციის პირობებში. მუშებისა და ფირმის
უმნიშვნელოა (როგორიცაა ფერმაში შრომა). გაცილებით
სტიმულირების უფრო მჭიდრო შეთანხმებით, ფირმამ და მისმა თანამშრომლებმაც ისარგებლეს ცვლილებებით.
ნაკლებად ხშირია, როდესაც ხარისხი მნიშვნელოვანია ან რთულია ობიექტურად გაზომვა.
სამუშაოს შესრულებისათვის ანაზღაურების კონტრაქტები ყველაზე ეფექტურია ისეთ გარემოში, სადაც თანამშრომლის
პასუხისმგებლობა
მკაფიოდ არის განსაზღვრული და თითოეული მუშაკის პროდუქტიულობა
ახალგაზრდა მუშაკების პროცენტი, რომელიც გადაიხადა ცალი განაკვეთი შერჩეულ პროფესიებში
ობიექტურად იზომება. ისინი ყველაზე ნაკლებად ეფექტურია, როდესაც

პროცენტი გადახდილი
ოკუპაცია ფერმის ცალი კურსი
ინდივიდუალური ძალისხმევის გაზომვა გაუგებარია ან როდესაც შეუძლებელია ხელშეკრულების დაწერა თანამშრომლის ქცევის
შრომა ხელოსნები 16.7
მნიშვნელოვანი ასპექტების გასაკონტროლებლად. მაგალითად, შრომის ანაზღაურების ჩვეულებრივი სარგებელი მცირდება,
სასულიერო პირი 3.6
როდესაც წარმოების პროცესი მოითხოვს მუშაკთა გუნდს. ამ შემთხვევაში, მუშებმა შეიძლება „მოერიდონ“ სხვა თანამშრომლების
მენეჯერები 1.3
შრომისმოყვარეობის „გადარჩენის“ მოლოდინში (ამ ქცევას ეკონომიკურ
0.9
ლიტერატურაში „თავისუფალ ტარებას“ უწოდებენ). ანალოგიურად, როდესაც
კონტრაქტები არასრულია, მაღალი სიმძლავრის კონტრაქტებმა შეიძლება გამოიწვიოს დისფუნქციური ქცევა. მაგალითად, წყაროები: Edward P. Lazear, “Performance Pay and Productivity”, American Economic Review
(დეკემბერი 2000), გვ. 1346–61; კენის პრენდერგასტი, „კომპანიების სტიმულირების უზრუნველყოფა“, ეკონომიკური
მუშებს შეუძლიათ ფოკუსირება
ლიტერატურის ჟურნალი
მოახდინონ ექსკლუზიურად თავიანთი სამუშაოს იმ ასპექტებზე, სადაც შესრულება დ(19ა9ჯ9იწლლდისომვაერბტუილ), გივა.. 7–63.

დროის საათები და ლაქების შემოწმება

ბევრი ფირმა იყენებს დროის საათებს, რათა დაეხმაროს მენეჯერებს მუშაკების მონიტორინგში. თუმცა, დროის საათები ზოგადად არ არის გამოსადეგი ძირითადი-აგენტის პრობლემის გადასაჭრელად.
დროის საათები არსებითად შექმნილია იმისთვის, რომ
გადაამოწმონ, როდის მოვა და როდის მიდის თანამშრომელი სამსახურიდან. ისინი არ აკონტროლებენ ძალისხმევას ; უფრო სწორად , ისინი უბრალოდ ზომავენ სამუშაო ადგილზე ყოფნას სამუშაო დღის
დასაწყისში და ბოლოს.
მუშაკების მონიტორინგისთვის უფრო სასარგებლო მექანიზმია მენეჯერის მიერ სამუშაო ადგილის ადგილზე შემოწმება. ამ შემთხვევაში მენეჯერი დროდადრო შემოდის სამუშაო ადგილზე
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 195

მუშების მონიტორინგი. ადგილზე შემოწმება საშუალებას აძლევს მენეჯერს გადაამოწმოს არა მხოლოდ მუშების ფიზიკურად ყოფნა, არამედ თანამშრომლის ძალისხმევა და
სამუშაოს ხარისხი დამაკმაყოფილებელი.
ადგილზე შემოწმების უპირატესობა ის არის, რომ ისინი ამცირებენ მუშაკთა მონიტორინგის ხარჯებს. ადგილზე შემოწმებით, მენეჯერი არ უნდა იყოს ერთდროულად რამდენიმე ადგილას.
იმის გამო, რომ მუშებმა არ იციან, როდის გამოჩნდება მენეჯერი, ისინი უფრო მეტ ძალისხმევას მოიხმარენ, ვიდრე სხვაგვარად გააკეთებდნენ, რადგან დაჭერამ შეიძლება გამოიწვიოს სამსახურიდან
გათავისუფლება ან ხელფასის შემცირება. ამდენად, ეფექტური რომ იყოს, ადგილზე შემოწმება შემთხვევითი უნდა იყოს; ანუ, მუშებს არ უნდა შეეძლოთ წინასწარ განსაზღვრონ, როდის მონიტორინგს
გაუწევს მენეჯერი სამუშაო ადგილს.
ადგილზე შემოწმების მინუსი არის ის, რომ ისინი უნდა ჩატარდეს საკმარისად ხშირად, რათა აიძულონ მუშები, არ გარისკოთ დაჭერა და მათ უნდა მოჰყვეს გარკვეული სასჯელი
შირკში დაჭერილი მუშებისთვის. ადგილზე შემოწმება მუშაობს, ფაქტობრივად, მუქარის საშუალებით. შესრულების ბონუსები, მეორეს მხრივ, მოქმედებს ჯილდოს დაპირებით. ამ
მახასიათებლებს შეიძლება ჰქონდეს განსხვავებული ფსიქოლოგიური გავლენა მუშაკებზე.

სათაურზე პასუხის გაცემა

სმარტფონების პროგრამული უზრუნველყოფა და აპარატურა მოითხოვს დიდ თავსებადობას, რათა კარგად იმუშაონ. ეს ნიშნავს, რომ როგორც პროგრამული უზრუნველყოფის
მწარმოებლებმა, ასევე ტექნიკის მწარმოებლებმა ხშირად უნდა განახორციელონ მნიშვნელოვანი სპეციალიზებული ინვესტიციები. Google-ის მიერ Motorola Mobility-ის შეძენა
პირდაპირ აკონტროლებს Motorola Mobility-ის სპეციალიზებულ აპარატურულ ინვესტიციებს, რაც უზრუნველყოფს, რომ ისინი მორგებული იქნება Google-ის
პროგრამული პროდუქტებისთვის და თავიდან აიცილებს შეფერხების რისკს. სმარტფონების ბაზრის მაღალტექნოლოგიური ბუნება ასევე ქმნის მნიშვნელოვან გაურკვევლობას
სამომავლო პროდუქტებთან და ბაზრის პირობებთან დაკავშირებით , რაც იწვევს რთულ კონტრაქტის გარემოს. შესაბამისად, არსებობს ვერტიკალური ინტეგრაციის საფუძვლიანი
ეკონომიკური დასაბუთება, მაგრამ სანამ ასეთ რეკომენდაციას გააკეთებთ, თქვენ უნდა შეამოწმოთ, რომ მოსალოდნელი სარგებელი აცილებული პრობლემებისა და ხარისხის
გაუმჯობესება ამართლებს ვერტიკალური ინტეგრაციის ხარჯებს.

ამ თავში ჩვენ გამოვიკვლიეთ ოპტიმალური ინსტიტუციური არჩევანი შესყიდვის შესყიდვისთვის და მთავარი აგენტის
შიდა შეყვანა. საკმაოდ მარტივ საკონტრაქტო გარემოში, ხელშეკრულება შეიძლება იყოს ყველაზე ეფექტური გამოსავალი.
პრობლემა, რადგან ეს დაკავშირებულია მენეჯერულ კომპენსაციასთან და მუშაკთა წახალისებასთან. მენეჯერმა უნდა
მაგრამ რაც უფრო რთული და გაურკვეველი ხდება კონტრაქტის გარემო, შიდა წარმოება ვერტიკალური ინტეგრაციის გზით
გადაწყვიტოს, რომელ საქონელს შეისყიდის სხვა ფირმებისგან და რომელ საშუალებებს თავად აწარმოებს ფირმა.
ხდება მიმზიდველი მენეჯერული სტრატეგია.
სპოტის გაცვლა ზოგადად ყველაზე სასურველი ალტერნატივაა, როდესაც ბევრი
მყიდველი და გამყიდველია და დაბალი ტრანზაქციის ხარჯები. ნაკლებად მიმზიდველი ხდება, როდესაც მნიშვნელოვანი
სპეციალიზებული თავი ასევე აჩვენა მთავარი აგენტის პრობლემის გადაწყვეტა: ჯილდოები უნდა იყოს აგებული ისე, რომ
გამოიწვიოს მუშების სასურველი აქტივობები. მაგალითად, თუ მენეჯერს თანამშრომლისგან მხოლოდ ის უნდა, რომ
ინვესტიციები წარმოშობს ოპორტუნიზმს, რაც იწვევს ბაზრის გამოყენებასთან დაკავშირებული ტრანზაქციის ხარჯებს.
მუშა გამოჩნდეს სამუშაო ადგილზე, საათობრივი ხელფასი და
დროის საათი ქმნიან შესანიშნავი წახალისების სქემას. თუ სასურველია პროდუქციის მაღალი დონის წარმოება ხარისხზე
როდესაც საბაზრო ტრანზაქციის ხარჯები მაღალია, მენეჯერმა შეიძლება მოისურვოს შეიძინოს პროდუქცია
ძალიან მცირე აქცენტით,
კონკრეტული მიმწოდებლისგან ხელშეკრულების გამოყენებით ან, ალტერნატიულად, მთლიანად მიატოვოს
ცალი განაკვეთის ანაზღაურების სქემები კარგად მუშაობს. თუმცა, თუ პროდუქციის რაოდენობა და ხარისხი შეშფოთებულია,
ბაზარი და ფირმამ შექმნას შვილობილი კომპანია საჭიროების წარმოებისთვის.
მოგების გაზიარება შესანიშნავი მოტივატორია.
Machine Translated by Google

ძირითადი ტერმინები და ცნებები

კონტრაქტი
ცალი განაკვეთის სისტემა სპეციალიზებული ინვესტიცია
გამოყოფილი აქტივები
მთავარი-აგენტის პრობლემა ადგილზე გაცვლა

ადამიანური კაპიტალი
მოგების გაზიარება ტრანზაქციის ხარჯები

წამახალისებელი კონტრაქტები
ურთიერთობის სპეციფიკური გაცვლა ვერტიკალური ინტეგრაცია შემოსავლის
ოპორტუნიზმი
გაზიარება
ფიზიკური აქტივების სპეციფიკა
საიტის სპეციფიკა

კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები

1. იმსჯელეთ ოპტიმალური მეთოდის შესყიდვისთვის, რომელსაც აქვს კარგად განსაზღვრული და გაზომვადი ხარისხის სპეციფიკაციები და მოითხოვს მაღალ სპეციალიზებულ ინვესტიციებს. რა
არის ძირითადი უპირატესობები და ნაკლოვანებები ამ საშუალებებით წვდომის შეძენისას? მოიყვანეთ სახელმძღვანელოში გამოუყენებელი მაგალითი, რომელიც იყენებს
შესყიდვის ამ მეთოდს. (LO1, LO3)

2. განიხილეთ ოპტიმალური მეთოდი მცირე რაოდენობის სტანდარტიზებული საშუალებების შესაძენად, რომლებიც გაყიდულია მრავალი ფირმის მიერ ბაზარზე. რა არის ამ მეთოდის გამოყენების
ძირითადი უპირატესობები და უარყოფითი მხარეები შეყვანის შესაძენად? მოიყვანეთ სახელმძღვანელოში გამოუყენებელი მაგალითი , რომელიც იყენებს შესყიდვის ამ მეთოდს. (LO1,
LO3)

3. დაადგინეთ, თითოეული შემდეგი ტრანზაქცია მოიცავს თუ არა სპექტურ გაცვლას, კონტრაქტს ან ვერტიკალურ ინტეგრაციას. (LO1)
ა. Barnacle, Inc.-ს აქვს კანონიერი ვალდებულება კვირაში 2 ტონა კონსტრუქციული ფოლადი შეიძინოს კონვეიერის ჩარჩოების დასამზადებლად.
ბ. Exxon-Mobil იყენებს თავისი ჭაბურღილებიდან მოპოვებულ ზეთს ნედლი პოლიპროპილენის წარმოებისთვის, ა პლასტმასის ტიპი.
გ. Boat Lifts R Us ყიდულობს ზოგადი AC ძრავებს ადგილობრივი დისტრიბუტორისგან.
დ. Kaspar Construction —სახლის მშენებლობის კონტრაქტორი —ყიდულობს 50 ფუნტ ლურსმნებს ადგილობრივი მთავარი
დეპოდან.

4. ახსენით, რატომ აწარმოებენ ავტომობილების მწარმოებლები საკუთარ ძრავებს, მაგრამ ყიდულობენ სარკეებს დამოუკიდებელი მომწოდებლებისგან. (LO1, LO2)

5. დაასახელეთ სპეციალიზებული ინვესტიციის ტიპი, რომელიც თითოეულ ქვემოთ ჩამოთვლილ სიტუაციაშია მოითხოვს. (LO2)
ა. თქვენ ქირაობთ თანამშრომელს, რომ მართოს მანქანა, რომელსაც მხოლოდ თქვენი კომპანია იყენებს.
ბ. აეროზოლური საკონსერვო კომპანია შეიმუშავებს შემავსებელ ხაზს, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას მხოლოდ კონკრეტული ფირმის პროდუქტისთვის.

გ. კომპანია აშენებს საწარმოო ობიექტს მისი ძირითადი მყიდველის მოპირდაპირე მხარეს.

6. აღწერეთ, როგორ იღებს მენეჯერს, რომელიც კმაყოფილებას იღებს როგორც შემოსავლით, ასევე შიშით
გამოყოფს 10-საათიან დღეს ამ აქტივობებს შორის, როდესაც იხდის წლიურ, ფიქსირებულ ხელფასს $100,000. როდესაც იმავე მენეჯერს ეძლევა წლიური, ფიქსირებული ხელფასი
100,000 აშშ დოლარი და ფირმის მოგების 4 პროცენტი, რაც შეადგენს 130,000 აშშ დოლარს წელიწადში, მენეჯერი ირჩევს რვა საათს მუშაობას და ერიდება ორ საათს. აუხსენით,
კომპენსაციის რომელ სქემებს ანიჭებს უპირატესობას მენეჯერი. (LO4, LO5)

7. შეადარეთ სამუშაო ადგილზე ადგილზე შემოწმების/დამალული ვიდეოკამერების გამოყენების უპირატესობები და უარყოფითი მხარეები და ანაზღაურების სამუშაოს შესრულებისთვის
ანაზღაურების სქემები, როგორც მუშაკთა შესრულებაზე ზემოქმედების საშუალება. (LO6, LO7)

8. იმსჯელეთ შემდეგი ფაქტორების ზეგავლენაზე წვდომის შესყიდვის ოპტიმალურ მეთოდზე. (LO1, LO3)
ა. უპირატესობები სპეციალიზაციით. ბ. ბიუროკრატიის
ხარჯები.

196
Machine Translated by Google

გ. ოპორტუნიზმი გარიგების ორივე მხარეს. დ. სპეციალიზებული

ინვესტიციები.
ე. დაუზუსტებელი მოვლენები.
ვ. მოლაპარაკების ხარჯები.

9. დავუშვათ, ხელშეკრულების დაწერის ზღვრული სარგებელი არის $100, მისი ხანგრძლივობისგან დამოუკიდებლად. იპოვეთ კონტრაქტის ოპტიმალური ხანგრძლივობა , როდესაც L
სიგრძის კონტრაქტის დაწერის ზღვრული ღირებულებაა : (LO3)
ა. MC(L) = 30 +
4ლ. ბ. MC(L) = 40
+ 5ლ.
გ. რა ემართება კონტრაქტის ოპტიმალურ ხანგრძლივობას, როდესაც მცირდება კონტრაქტის დაწერის ზღვრული ღირებულება?

10. დავუშვათ L სიგრძის ხელშეკრულების დაწერის ზღვრული ღირებულება არის MC(L) = 20 + 5L. იპოვეთ კონტრაქტის ოპტიმალური ხანგრძლივობა, როდესაც კონტრაქტის
დაწერის ზღვრული სარგებელი არის: (LO3)
ა. MB (L) = 120.

ბ. MB (L) = 180.
გ. რა ემართება კონტრაქტის ოპტიმალურ ხანგრძლივობას, როდესაც იზრდება კონტრაქტის დაწერის ზღვრული სარგებელი?

პრობლემები და აპლიკაციები

11. XXI საუკუნის დასაწყისში კომპიუტერების გაყიდვების ზრდა შემცირდა

პირველად თითქმის ორი ათწლეულის განმავლობაში. შედეგად , კომპიუტერების მწარმოებლებმა მკვეთრად შეამცირეს კომპიუტერის ჩიპების შეკვეთები Intel-ისგან და სხვა
მომწოდებლებისგან. ახსენით, რატომ დაწერენ
კომპიუტერის მწარმოებლები, როგორიცაა Dell, შედარებით მოკლე კონტრაქტები კომპიუტერული ჩიპებისთვის. (LO2, LO3)

12. DonutVille ემსახურება თავის პენსიონერ მოსახლეობას ყოველ კვირას 10000-ზე მეტი დონატის გაყიდვით. ყოველკვირეულად ამდენი დონატის მოსამზადებლად DonutVille
იყენებს 1000 ფუნტ ფქვილს, რომელიც ყოველ პარასკევს დილის 5:00 საათამდე უნდა მიიტანოს. როგორ უნდა შეიძინოს ფქვილი DonutVille-ის მენეჯერმა? ახსენი.
(LO1, LO3)

13. თქვენი კომპანიის საპენსიო ფონდის მმართველს კომპენსაცია ეძლევა მთლიანად ფონდის საქმიანობის მიხედვით; მან გასულ წელს $1.2 მილიონზე მეტი გამოიმუშავა. შედეგად,
ფონდი განიხილავს წინადადებას ფონდის მენეჯერების კომპენსაციის შეზღუდვის შესახებ $100,000. წარმოადგინეთ არგუმენტი წინადადების წინააღმდეგ. (LO4, LO5)

14. მსხვილი საოფისე მომსახურების კომპანიის განყოფილებამ, რომელიც აწარმოებს მაღალი კლასის ქსეროქსებს, ახლახანს მოაწერა ხელი 25 მილიონი დოლარის 5 წლიან კონტრაქტს IT
სერვისებზე CGI Group-ისგან, კანადური საინფორმაციო ტექნოლოგიების კომპანიისგან. თქვენ რომ ყოფილიყავით განყოფილების მენეჯერი, როგორ გაამართლებდით CGI Group-თან
თქვენი კონტრაქტის გრძელვადიან ხასიათს? (LO2, LO3)

15. Wall Street Journal- მა იტყობინება, რომ Juniper Networks, Inc.- კომპანიის ქსელური აღჭურვილობის მწარმოებელი- გეგმავს შესთავაზოს თავის 1000-ზე მეტ
თანამშრომელს შესაძლებლობა განაახლოს აქციების ოფციები. Juniper- ის განცხადება მოდის იმ დროს, როდესაც მისი აქციების ფასი 90 პროცენტით დაეცა, რაც ბევრი
თანამშრომლის აქციების ოფციებს უსარგებლოდ ტოვებს. როგორ ფიქრობთ, როგორ ამართლებდა Juniper-ის აღმასრულებელმა დირექტორმა თანამშრომლების
აქციების ოფციების გადაფასება აქციონერებისთვის? (LO4, LO5)

16. დავუშვათ, რომ Honda არის TRW-თან 15-წლიანი კონტრაქტის გაფორმების ზღვარზე აირბალიშების მიწოდებაზე. კონტრაქტის პირობები მოიცავს ჰონდას ახალ ავტომობილებში
გამოყენებული საჰაერო ბალიშების 85 პროცენტის მიწოდებას. კონტრაქტის გაფორმებამდე მენეჯერი კითხულობს, რომ TRW-ის ერთ-ერთმა კონკურენტმა წარმოადგინა
შესადარებელი აირბაგი ახალი ტექნოლოგიის გამოყენებით, რომელიც ამცირებს ღირებულებას 30
პროცენტით. როგორ იმოქმედებს ეს ინფორმაცია Honda-ს კონტრაქტის ოპტიმალურ ხანგრძლივობაზე TRW-თან? (LO3)

17. EFI - მასალების დამუშავების კომპანია - უხდის თითოეულ თავის გამყიდველს საბაზისო ხელფასს პლუს მიღებული შემოსავლების პროცენტი. ზედნადების შესამცირებლად, EFI გადავიდა
გაცემაზე

197
Machine Translated by Google

თითოეულ გამყიდველს კომპანიის მანქანა ანაზღაურებს 0,35 აშშ დოლარს ბიზნესთან დაკავშირებული თითოეული გავლილი მილისთვის. ბუღალტრული
აღრიცხვის ჩანაწერები აჩვენებს, რომ საშუალოდ, თითოეული გამყიდველი გადის 100 ბიზნეს მილს დღეში, წელიწადში 240 დღე. შეგიძლიათ მოიფიქროთ
ალტერნატიული გზა EFI-ს გაყიდვების ძალის კომპენსაციის რესტრუქტურიზაციისთვის, რომელიც პოტენციურად გაზრდის მოგებას? ახსენი. (LO6, LO7)
18. Teletronics-მა გამოაცხადა რეკორდული მოგება 100,000 აშშ დოლარი გასულ წელს და აპირებს გადააჭარბოს ამ მოგებას წელს. Teletronics კონკურენციას უწევს ძალიან
კონკურენტულ ბაზარზე, სადაც ბევრი ფირმა ერწყმის კონკურენტული უპირატესობების მოპოვების მცდელობებს. ამჟამად კომპანიის ტოპ-მენეჯერს ანაზღაურდება ფიქსირებული
ხელფასი, რომელიც არ შეიცავს რაიმე სახის პრემიებს. ახსენით, რატომ შეიძლება მაინც ჰქონდეს ამ მენეჯერს ფირმის მოგების მაქსიმალური გაზრდის ძლიერი სტიმული.
(LO4, LO5)

19. ახლახან Air Liquide-მა გააფორმა გრძელვადიანი კონტრაქტი Yan'an Energy and Chemical-თან.
Co., Yanchang Petroleum Group-ის შვილობილი კომპანია —ჩინეთის ერთ-ერთი უმსხვილესი ფირმა, რომელიც დაკავებულია ნავთობისა და ბუნებრივი აირის ძიებაში
და წარმოებაში, ასევე ნავთობის გადამუშავებაში. ახალ კონტრაქტში მითითებულია, რომ Air Liquide დაახლოებით 80 მილიონი ევროს ინვესტიციას ახორციელებს ორ
ჰაერის გამიჯვნის ერთეულში (ASUs), რომელიც უზრუნველყოფს ჰაერის გაზებს Yan'an-ის პლასტმასის წარმოებისთვის. Air Liquide არის ფრანგული მრავალეროვნული ფირმა,
რომელიც აწვდის სამრეწველო გაზებს ინდუსტრიების ფართო სპექტრს, მათ შორის ქიმიურ მწარმოებლებს. რატომ არის სასურველი გრძელვადიანი კონტრაქტი Yan'an-სა და
Air Liquide-ს შორის ადგილზე გაცვლაზე ან ვერტიკალურ ინტეგრაციაზე? (LO1,
LO2, LO3)

20. რამდენიმე წლის წინ Boston Globe- მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ქალაქ ბოსტონში გეგმავდა 14 მილიონი დოლარის დახარჯვას FleetCenter სპორტული არენა და
გასართობი ცენტრი დემოკრატიული ეროვნული კონვენციის (DNC) შესაბამის ადგილად გადაქცევისთვის. ქალაქმა ჩართო Shawmut Design and Construction
სახელშეკრულებო ურთიერთობაში სამუშაოს დასასრულებლად, რომელიც უნდა დაწყებულიყო DNC-ის დაწყებამდე 48 დღით ადრე, 26 ივლისს. თუმცა, როდესაც
მოლაპარაკებები ბოსტონის მერსა და პოლიციის კავშირს შორის ჩაიშალა, ბოსტონი პოლიციის პატრულთა ასოციაციამ ფლიტ ცენტრის მიმდებარე პიკეტების ხაზები გაატარა
და სამშენებლო ეკიპაჟებს სამუშაოების დაწყებაში ხელი შეუშალა. The Globe იტყობინება, რომ
„სატვირთო მანქანა, რომელიც ფოლადის მიწოდებას ცდილობდა, შემობრუნდა მას შემდეგ, რაც პროფკავშირის წევრების ბრბო იდგა ჯაჭვის ჭიშკრის წინ, არენას წინ და
ყვიროდნენ „გააკეთე“ და „პატივი ეცი ხაზს, მეგობარო“.

უფრო მეტიც, Globe- მ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ „მორიგე პოლიციის ოფიცრებს, რომლებსაც მიეცათ ინსტრუქცია, არ შეეზღუდათ პიკეტები დაშვების შეზღუდვისგან,
არ ჩარეულან“. მჭიდრო მშენებლობის გრაფიკის გათვალისწინებით, სამშენებლო შეფერხებები დღეში დაახლოებით 100,000 დოლარი ჯდება. ამ სიტუაციაში მთავარი
პარტნიორის-აგენტის პრობლემის იდენტიფიცირება. შეექმნათ თუ არა მერი და ქალაქ ბოსტონს კლასიკური „შეჩერების პრობლემა“ თუ სხვა პრობლემა? ახსენი. (LO2,
LO6)
21. ბიზნეს-პროცესის აუთსორსინგი (BPO) არის აუთსორსინგის სახეობა, რომელიც შედგება კონკრეტული ბიზნეს პროცესის (მაგ., ადამიანური რესურსების) ოპერაციების და პასუხისმგებლობების
კონტრაქტისგან მესამე მხარის მომსახურების მიმწოდებელთან. ასეთი აუთსორსინგი ძირითადად დაიწყო მწარმოებელი ფირმების მიერ მათი მიწოდების ჯაჭვის აუთსორსინგით, მაგრამ
გადაიზარდა პროცესების უფრო ფართო სპექტრში, მათ შორის მარკეტინგი, ფინანსები, გაყიდვები და აღრიცხვა. Forbes- ის ბოლო სტატიის მიხედვით, გლობალური
აუთსორსინგის მომსახურების ინდუსტრიის შემოსავალი გაიზარდა 45 მილიარდი დოლარიდან 2000 წელს თითქმის 100 მილიარდ დოლარამდე 2012 წელს. კონკურენცია
ფირმებს შორის BPO ბაზარზე ძლიერია. შეერთებულ შტატებში დაფუძნებული კომპანიები მოიცავს HP Enterprise Services, Affiliated Computer Services და
Automated Data Processing (ADP). თუმცა, რამდენიმე ინდური კომპანია ასევე გთავაზობთ მსოფლიო BPO სერვისებს, როგორიცაა Infosys, Wipro და Genpact.
BusinessWeek- ის სტატიაში ნათქვამია, რომ BPO-ს შეუძლია საბოლოო მომხმარებლების დაზოგვა 15-დან 85 პროცენტამდე. საერთაშორისო BPO სერვისის პროვაიდერები
განსაკუთრებით მიმზიდველია, რადგან ოფშორული სამუშაო გთავაზობთ დამატებით 25-დან 30 პროცენტამდე დაზოგვას. გარდა ამისა, ხარჯების დაზოგვის დაახლოებით 25
პროცენტი გამოწვეულია BPO ფირმების საკუთრების პროდუქტებზე. ხარჯების შემცირების დარჩენილი 10-დან 30 პროცენტამდე მოდის კონსოლიდირებულ ოპერაციებზე. დავუშვათ,
რომ თქვენ ხართ აშშ-ში დაფუძნებული კომპანიის მენეჯერი

198
Machine Translated by Google

და უნდა გადაწყვიტოს, მოახდინოს თუ არა აუთსორსსს თქვენი ადამიანური რესურსების დეპარტამენტი. ჩამოთვალეთ

არგუმენტები, რომლებიც მხარს უჭერენ და ეწინააღმდეგებიან გადაწყვეტილებას თქვენი ბიზნესის ამ ფუნქციის აუთსორსინგის შესახებ.

წმინდა ბიზნესის თვალსაზრისით, წარმოიქმნება თუ არა რაიმე პრობლემა საერთაშორისო და აშშ-ში დაფუძნებულ BPO სერვის ფირმასთან კონტრაქტით? ახსენი. (LO1, LO3)
22. თქვენ ხართ 30 წლის პარტნიორის მენეჯმენტის კონსულტანტი დიდ იურიდიულ ფირმაში. ი
შეხვედრაზე თქვენი კლიენტი ამბობს: „ ნიუ-იორკ თაიმსის სტატიის მიხედვით, მსხვილი იურიდიული ფირმების 57 პროცენტს აქვს ფირმის პარტნიორებისთვის სავალდებულო საპენსიო ასაკი.
პენსიაზე გასვლამდე, პარტნიორებს უხდიან პირდაპირ ანაზღაურებას იმ სამუშაოსთვის, რასაც ისინი აკეთებენ და, როგორც მფლობელები, მათ უფლება აქვთ მიიღონ წილი ფირმის მოგებაში.
პენსიაზე გასვლის შემდეგ, პარტნიორები არ იღებენ კომპენსაციის არც ერთ ფორმას . ამის გათვალისწინებით, ვფიქრობ, ჩვენ უნდა მოვხსნათ სავალდებულო პენსიაზე, რათა მოვიპოვოთ
„კონკურენტული უპირატესობა“ მაღალი ხარისხის იურისტების მოზიდვაში ჩვენს ფირმაში სამუშაოდ. რა თქმა უნდა, თქვენ ექსპერტი ხართ. ” ას მირჩევთ? ახსენი.
(LO4, LO5)

23. მონაცემთა ავტომატური დამუშავება (ADP) უზრუნველყოფს კომპიუტერულ პროგრამულ უზრუნველყოფას და მომსახურებას უამრავ კომპანიას, მათ შორის საავტომობილო დილერებს. ADP
ანაზღაურებს დილერებს ყოველთვიურ იჯარას ტექნიკის, პროგრამული უზრუნველყოფისა და დამხმარე სერვისებისთვის, მაგრამ არ უხდის საფასურს დილერების თანამშრომლების
ტრენინგისთვის. დილერებმა უნდა გადაიხადონ მხოლოდ თავიანთი თანამშრომლების დრო და
გამგზავრება ADP-ის სათაო ოფისში, სადაც ისინი დაესწრებიან "Software U"-ს დამატებითი საფასურის გარეშე. განიხილეთ სპეციალიზებული ინვესტიციები (ასეთის არსებობის შემთხვევაში),
რომლებიც განხორციელდა საავტომობილო დილერის, მისი თანამშრომლებისა და ADP-ის მიერ და დაადგინეთ ორი პოტენციური დაუცველობა, რომელსაც აწყდება დილერს ამ
შეთანხმების ფარგლებში. (LO2)
24. ენდრიუმ გადაწყვიტა გახსნას ონლაინ მაღაზია, რომელიც ყიდის სახლის და ბაღის პროდუქტებს. ირგვლივ ძიების შემდეგ, ის ირჩევს პროგრამული უზრუნველყოფის კომპანია Initech-ს, რათა
უზრუნველყოს პროგრამული უზრუნველყოფა მისი ვებსაიტისთვის, რადგან მის პროდუქტს სჭირდება მინიმალური სპეციალიზებული ინვესტიციები მის გამოსაყენებლად. 3000$-ის ფასზე
შეთანხმდნენ. Initech-ის პროგრამული უზრუნველყოფის გამოსაყენებლად, ენდრიუ აკეთებს $1000 კაპიტალდაბანდებებს და ხარჯავს 40 საათს იმის სწავლაში, თუ როგორ გამოიყენოს
Initech-ის პროგრამული უზრუნველყოფა, რომელიც ძალიან განსხვავდება სხვა პროგრამული პაკეტებისგან. ენდრიუც და ინიტექიც თვლიან, რომ ენდრიუს დრო 25 დოლარად ღირს საათში
და ინიტექმა სრულად იცის ინვესტიციების შესახებ, რომელიც ენდრიუმ უნდა განახორციელოს თავისი პროდუქტის გამოსაყენებლად. მას შემდეგ, რაც ენდრიუს ინვესტიციები
განხორციელდა, Initech მივიდა ენდრიუსთან და სთხოვა მეტი ფული. როგორ ფიქრობთ, რამდენს ითხოვენ? (LO2)

25. HomeGrown არის პატარა რესტორანი, რომელიც სპეციალიზირებულია ადგილობრივი ხილის, ბოსტნეულის მიწოდებაში კურთხევა და ხორცი. კომპანიამ აირჩია გრძელვადიანი ურთიერთობა
Family Farms-თან, ადგილობრივ ფერმერულ ოპერაციასთან. ორმა მხარემ გადაწყვიტეს დადონ გრძელვადიანი კონტრაქტი, სადაც Family Farms ყოველწლიურად მიაწვდის
პროდუქტს HomeGrown-ს მითითებულ ფასებში და მოცულობაში. კონტრაქტის გაფორმებამდე HomeGrown ცდილობს გადაწყვიტოს რამდენი ხანი უნდა იყოს კონტრაქტი.
მისი შეფასებით, ყოველწლიურად კონტრაქტი დაზოგავს რესტორანს $1000 ვაჭრობისა და ოპორტუნიზმის ხარჯებში. თუმცა, ყოველწლიურად ხელშეკრულება ასევე მოითხოვს მეტ
იურიდიულ საფასურს. HomeGrown-ის შეფასებით, იურისტებისაგან მოთხოვნილი საათების რაოდენობას, L, აქვს კვადრატული კავშირი კონტრაქტის წლების
რაოდენობასთან, ასე რომ L = Y2

, სადაც Y არის ხელშეკრულების წლების რაოდენობა. თუ HomeGrown-ის

ადვოკატები საათში 100 დოლარს იხდიან, რამდენ ხანს უნდა გაგრძელდეს კონტრაქტი? (LO3)

26. ჯიმის სასადილო ახლახან გაიხსნება მემფისში, ტენესის შტატში. თუმცა, ჯიმი ცდილობს გადაწყვიტოს , სურს შესთავაზოს კოლა ან პეპსის სოდა პროდუქტები . ის ადგენს , რომ რომელიმე
პროდუქტის შეთავაზებისთვის, მას მოუწევს 1800 დოლარის დახარჯვა ჩაძირულ ხარჯებში, რათა შეიძინოს და დააინსტალიროს შესაბამისი ატრიბუტი, მაგ., დიდი კოკა-კოლა ან
პეპსი.
საბოლოო ჯამში, ის ირჩევს შესთავაზოს კოკას პროდუქტები და თანახმაა გადაუხადოს კოკას 5 ცენტი თითო უნცია კოკას გაყიდული პროდუქტის გამოყენების უფლებისთვის. მას შემდეგ, რაც ჯიმი
ახორციელებს ინვესტიციებს სპეციფიკური სოდის არჩევანისთვის, კოკა ბრუნდება და ითხოვს ფიქსირებულ (ერთჯერად) გადასახადს უნციაზე 5 ცენტის გარდა. რა არის ყველაზე მეტი, რაც
ჯიმს უნდა გადაიხადოს? (LO2)

199
Machine Translated by Google

27. ცოტა ხნის წინ, ტრეიდერ ჯოს ფრენჩაიზის მფლობელმა გადაწყვიტა შეცვალოს როგორ ანაზღაურებდა თავის ტოპ მენეჯერს. გასულ წელს მან გადაუხადა მას
ფიქსირებული ხელფასი 65,000 დოლარი, ხოლო მისმა მაღაზიამ მიიღო $120,000 მოგება (არ ჩავთვლით მის ტოპ მენეჯერს გადახდას). მას ეჭვი ეპარებოდა,
რომ მაღაზია ბევრად უკეთესს აკეთებდა და შიშობდა, რომ ფიქსირებული ხელფასი მის ტოპ მენეჯერს სამსახურში ერიდებოდა. ამიტომ, წელს მან გადაწყვიტა
მისთვის ფიქსირებული ხელფასი 30 000 დოლარის ოდენობით, პლუს მაღაზიის მოგების 15 პროცენტი შესთავაზა. ცვლილების შემდეგ, მაღაზია ბევრად
უკეთესად მუშაობს და ის პროგნოზირებს, რომ წელს მოგება იქნება $280,000 (ისევ, არ ჩავთვლით გადახდას მისი ტოპ მენეჯერისთვის). ვივარაუდოთ, რომ
კომპენსაციის ცვლილება არის გაზრდილი მოგების მიზეზი და რომ პროგნოზი ზუსტია, რამდენ ფულს გამოიმუშავებს მფლობელი (მისი ტოპ მენეჯერისთვის
გადახდილი) ამ ცვლილების გამო? შოულობს თუ არა მენეჯერი მეტ ფულს გადახდის ახალი სქემით? (LO4, LO5)

შერჩეული საკითხავი

ალჩიანი, არმენ ა. და დემსეც, ჰაროლდი, „წარმოება, ინფორმაციის ხარჯები და ეკონომიკური ორგანიზაცია“.
American Economic Review 62, 1972 წლის დეკემბერი, გვ. 777–
95.
ანტლი, რიკი და სმიტი, ები, „კორპორატიული აღმასრულებლების შედარებითი შესრულების შეფასების ემპირიული
გამოკვლევა“. ჟურნალი საბუღალტრო კვლევები 24(1), 1986 წლის გაზაფხული, გვ. 1–39.
Coase, RH, "ფირმის ბუნება". Economica, ნოემბერი 1937, გვ. 366–
ჯენსენი, მაიკლ ს. და მერფი, კევინ ჯ., „შესრულებული ანაზღაურება და ტოპ მენეჯმენტის სტიმული“. ჟურნალი
პოლიტიკური ეკონომიკა 98(2), 1990 წლის აპრილი, გვ.225–64.
კლეინი, ბენჯამინი; კროუფორდი, რობერტ გ. და ალჩიანი, არმენ ა.,
„ვერტიკალური ინტეგრაცია, შესაბამისი ქირა და კონკურენტული ხელშეკრულების პროცესი“. ჟურნალი
სამართალი და ეკონომიკა 21(2), 1978 წლის ოქტომბერი, გვ. 297–326.
ლუისი, ტრეისი რ. და საპინგტონი, დევიდ ე.მ, „ხარისხის მონიტორინგის სტიმული“. RAND Journal of Economics

405. 22 (3), 1991 წლის შემოდგომა, გვ. 370–84.

უილიამსონი, ოლივერ ე., „ბაზრები და იერარქია: ზოგიერთი
გიბონსი, რობერტი და მერფი, კევინ ჯ., „ნათესავი
შესრულების შეფასება აღმასრულებელი ხელმძღვანელებისთვის“. ელემენტარული მოსაზრებები. ” ამერიკული ეკონომიკური მიმოხილვა 63, მაისი 1973, გვ. 316–25.
Winn, Daryl N. და Shoenhair, John D., "კომპენსაციაზე დაფუძნებული (დის) სტიმული შემოსავლის
სამრეწველო და შრომითი ურთიერთობების მიმოხილვა 43, 1990 წლის თებერვალი, გვ. 30–51.
მაქსიმალური ქცევისთვის: "შესწორებული" ბაუმოლის ჰიპოთეზის ტესტი". ეკონომიკისა და სტატისტიკის
ჯენსენი, მაიკლ ს., „Takeovers: მათი მიზეზები და
მიმოხილვა 70(1), 1988 წლის თებერვალი, გვ. 154–58.
შედეგები. ” ჟურნალი ეკონომიკური პერსპექტივები 1, ზამთარი 1988, გვ. 21–48.

დანართი

ინდიფერენტულობის მრუდის მიდგომა მენეჯმენტის წახალისებისადმი

პრობლემის არსი კომპენსაციის გადახდებთან დაკავშირებით, რომლებიც არ არის დაკავშირებული

იგივე $50,000, მიუხედავად იმისა, მუშაობს თუ არა რვა საათის განმავლობაში (და, შესაბამისად, არ
შესრულებასთან, გრაფიკულად არის გამოსახული 6-6 სურათზე. მენეჯერი განიხილავს როგორც დასვენებას,
ერიდება) თუ მთელ დღეს ატარებს სახლში (და ერიდება რვა საათს). თუ მოგება დაბალია,
ასევე შემოსავალს საქონელად. უფრო მეტიც, მენეჯერი
მფლობელმა არ იცის, ეს გამოწვეულია ცუდი მენეჯმენტის
მზადაა ჩაანაცვლოს სამუშაოზე დასვენება (გადარჩენა) და შემოსავალი.ძალისხმევით თუ უბრალოდ უიღბლობის გამო. მენეჯერს შეუძლია
სწორედ ამიტომ, მის გულგრილობას აქვს ჩვეულებრივი ფორმა 6-6 სურათზე, სადაც ჩვენ ვზომავთ
ისარგებლოს საკუთრების კონტროლისგან გამიჯვნის გზით, რაც შეიძლება ჩრდილო-აღმოსავლეთისკენ მიიწევს
სამუშაო ადგილზე მოხმარებული დასვენების რაოდენობას ჰორიზონტალურ ღერძზე და შემოსავალს
მისი გულგრილობის მრუდისკენ, სანამ არ იქნება წონასწორობა A წერტილში, სადაც ის ერიდება მთელი
ვერტიკალურ ღერძზე. გაითვალისწინეთ, რომ სანამ მენეჯერი ტკბება შიკირებით, მფლობელს არ სურს, რომ
დღის განმავლობაში წლის ყოველ დღეს, მაგრამ მაინც აგროვებს $50,000-ს.
მენეჯერი ერიდოს.
ფირმის მფლობელის თვალსაზრისით, ფიქსირებული ხელფასი უარყოფითად მოქმედებს მოგებაზე,
როდესაც მენეჯერს სთავაზობენ ფიქსირებულ ხელფასს 50,000 აშშ დოლარის
რადგან ის არ აძლევს მენეჯერს სხვა თანამშრომლების მონიტორინგის სტიმულს. ამის სანახავად, დავუშვათ,
ოდენობით, მისი შესაძლებლობების ნაკრები ხდება დაჩრდილული ზონა 6–6 სურათზე.
რომ ფირმის მოგებაა
მიზეზი მარტივია: ვინაიდან მფლობელი ფიზიკურად არ იმყოფება სამუშაო ადგილზე, მენეჯერი მიიღებს მას

200
Machine Translated by Google

სურათი 6-6 თუ იგი მენეჯერს უფრო დიდ ხელფასს გადაუხდიდა, მენეჯერი უფრო მეტს იმუშავებდა. მაგრამ ეს არ არის სწორი;

ფიქსირებული ხელფასის გავლენა მენეჯერულ ქცევაზე უფრო დიდი ხელფასი უბრალოდ გადაანაცვლებს დიაგრამა 6-6-ში მოცემული შესაძლებლობის ვერტიკალურ კვეთას
50,000$-ზე ზემოთ, მაგრამ წონასწორობა მაინც გულისხმობს რვა საათიანი შიკს. არსებითად, შრომითი ხელშეკრულება
მენეჯერის ისეთია, რომ კაცს აბსოლუტურად არანაირი ხარჯი არ აქვს.
შემოსავალი

დავუშვათ, მფლობელი მენეჯერს სთავაზობს შემდეგი ტიპის სამუშაო ხელშეკრულებას: ფიქსირებული ხელფასი
მენეჯერის უმაღლესი
გულგრილობის მრუდი 50,000 აშშ დოლარი, პლუს ბონუსი მოგების 10 პროცენტის ოდენობით. ამ შემთხვევაში, თუ მენეჯერი რვა საათს
50000 დოლარის გათვალისწინებით ხარჯავს შირკში, მოგება ნულის ტოლია და მენეჯერი იღებს მხოლოდ 50000 დოლარს. თუ მენეჯერი საერთოდ არ
ფიქსირებული ხელფასი
ერიდება, ფირმა იღებს 3 მილიონი დოლარის მოგებას და მენეჯერი იღებს ბონუსს, რომელიც უდრის ამ მოგების 10
პროცენტს. ამ შემთხვევაში ბონუსი არის $300,000. მენეჯერის ბონუსი, როგორც მისი შირკინგის დონის ფუნქცია,

ა გამოსახულია დიაგრამა 6-7-ში, როგორც ხაზი D წერტილამდე. გაითვალისწინეთ, რომ როდესაც მენეჯერი
$50000 ყოველ დღე ორ საათს ერიდება, ფირმა იღებს 2,25 მილიონ აშშ დოლარს

შესაძლებლობების ნაკრები

მოცემულია ფიქსირებული ხელფასი

შირინგი
(დასვენება
0 8 სამუშაო)
მთლიანი მოგებით და მენეჯერის ბონუსი არის $225,000.
მენეჯერის მიერ ყოველი რვა საათის განმავლობაში შესრულებული შირკინგის რაოდენობის მარტივი წრფივი ფუნქცია.
ასეთი ურთიერთობა გრაფიკულად არის გამოსახული 6-7 სურათზე. ხაზი C წერტილამდე განსაზღვრავს ფირმის მოგების
დონეს, რაც დამოკიდებულია მენეჯერის შირკინგის ხარისხზე. მაგალითად, თუ მენეჯერი მთელ დღეს ატარებს სამუშაოზე სხვა
ხელფასს პლუს ბონუსების კომპენსაციის გეგმის ეფექტი მენეჯერულ ქცევაზე ილუსტრირებულია სურათზე 6-8.
თანამშრომლების მონიტორინგს, შირკინგი ნულის ტოლია და ფირმის მოგება 3 მილიონი დოლარია. თუ მენეჯერი
მენეჯერის შესაძლებლობების ნაკრები ახლა მოცემულია A და B წერტილების ხაზით. მაგალითად, თუ მენეჯერი რვა საათს
მთელ დღეს აცილებს, მოგება ნულის ტოლია.
ერიდება, მოგება ნულის ტოლია და ის არ იღებს ბონუსს; შესაბამისად მისი შემოსავალი 50 000 დოლარია. თუ
თუ მენეჯერი ერიდება ორ საათს და ამით მუშაობს ექვს საათს, ფირმის მოგება 2,25 მილიონი დოლარია. ვინაიდან
მენეჯერი საერთოდ არ ერიდება, მის ფიქსირებულ ხელფასს ემატება 300 000 დოლარის ოდენობის ბონუსი; ამრიგად,
ფიქსირებული ხელფასი $50,000 მენეჯერს აძლევს სტიმულს რვა საათის არიდებისკენ, ფირმის მოგება იქნება ნულოვანი,
მენეჯერს შეუძლია გამოიმუშაოს
თუ ის გამოიყენებს ამ კომპენსაციის გეგმას.
$350,000, თუ ის არ ერიდება.

როგორ შეუძლია მფლობელს აიძულოს მენეჯერი დახარჯოს დრო წარმოების პროცესის მონიტორინგზე? თქვენ
ზუსტად რას აკეთებს მენეჯერი ხელფასის პლუს ბონუს გეგმის
შეიძლება ფიქრობთ, რომ
მიხედვით, დამოკიდებულია მის პრეფერენციებზე. მაგრამ, როგორც სურათზე 6-8 ვხედავთ, ამ მენეჯერს შეუძლია
მიაღწიოს უფრო მაღალ ინდიფერენტულ

სურათი 6-7 მრუდს, ნაკლები მორიდებითა და A წერტილიდან A წერტილიდან გადაადგილებით.

მოგების გაზიარების წამახალისებელი ბონუსი

$
სურათი 6-8
მოგების გაზიარების წახალისების სქემა ზრდის მენეჯერულ ძალისხმევას

$
$3 მილიონი
ფირმის მოგება დამოკიდებულია $350000
მენეჯერის დონეზე მოშორების
მენეჯერის არჩევანი ბ
C მოგების გაზიარება
$2,25 მილიონი $275000
ბონუს სქემით
დაყენებული
შესაძლებლობა

მენეჯერის არჩევანი ფიქსირებული ხელფასით

$300000 მენეჯერის ბონუსი
დ ა
$225000 დამოკიდებულია ფირმის
მომგებიანობაზე $50000 შირინგი
(დასვენება
შირინგი
(დასვენება
0 8 0 8 სამუშაო)
სამუშაო)
2 დრო დრო
2
დრო
დრო
ერიდებოდა მართვა ერიდებოდა მართვა

201
Machine Translated by Google

წერტილი B. B წერტილში მენეჯერი იღებს $275,000 შემოსავალს -

დღეში ორი საათის განმავლობაში, ფირმა იღებს 2,25 მილიონ დოლარს მთლიანი მოგებით. ამრიგად,
$225,000 ბონუს გადახდის სახით და $50,000 როგორც ფიქსირებული ხელფასი. მენეჯერი აშკარად
ხელფასი პლუს ბონუსი ზრდის მფლობელის მთლიან მოგებას ნულიდან (ფიქსირებული ხელფასის მიხედვით)
ამჯობინებს კომპენსაციის ამ სქემას. გაითვალისწინეთ ასევე, რომ მენეჯერი მაინც ერიდება დღეში ორ საათს,
2,25 მილიონ დოლარამდე. ბონუსმა გაზარდა არა მხოლოდ მენეჯერის, არამედ მფლობელის კეთილდღეობა;
მაგრამ ეს მნიშვნელოვნად ნაკლებია, ვიდრე ფიქსირებული ხელფასის/ბონუსების გეგმის მიხედვით.
მოგება, მენეჯმენტის კომპენსაციის გარეშე, არის
რა გავლენას ახდენს ბონუსები ფირმის მფლობელზე? სურათზე 6-7, ჩვენ ვხედავთ, რომ როდესაც
მენეჯერი ერიდება
$2,250,000 - $275,000 = $1,975,000

202
Machine Translated by Google

მრეწველობის ბუნება
7
სწავლის მიზნები

ამ თავის დასრულების შემდეგ თქვენ შეძლებთ:

LO1 გამოთვალეთ ინდუსტრიის სტრუქტურის, ქცევის და შესრულების ალტერნატიული ზომები

მანამ და განიხილა მათი შეზღუდვები.

LO2 აღწერეთ ვერტიკალური, ჰორიზონტალური და კონგლომერატული შერწყმის მაგალითები და ახსენით თითოეული ტიპის შერწყმის ეკონომიკური
საფუძველი.

LO3 ახსენი ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსის შესაბამისობა ანტიმონოპოლიური პოლიტიკისთვის

ჰორიზონტალური შერწყმის სახელმძღვანელო პრინციპების მიხედვით.

LO4 აღწერეთ სტრუქტურა-ქცევა-შესრულების პარადიგმა, უკუკავშირის კრიტიკა და მათი კავშირი ხუთი ძალის ჩარჩოსთან.

LO5 განსაზღვრეთ არის თუ არა ინდუსტრია საუკეთესოდ აღწერილი, როგორც სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი, a
მონოპოლია, მონოპოლისტურ კონკურენტუნარიანობა ან ოლიგოპოლია.

სათაური
AT&T აჩერებს T-Mobile-ის შერწყმას
რამდენიმე წლის წინ, აშშ-ის იუსტიციის დეპარტამენტმა შეიტანა სარჩელი AT&T-სა და T-Mobile USA-ს შერწყმის დაბლოკვის შესახებ. სავარაუდო მოხსენებებმა AT&T-ის
წილი უკაბელო აბონენტთა ბაზარზე 32
პროცენტი იყო, ხოლო T-Mobile-ის წილი 10 პროცენტი იყო. ამ ბაზარს ჰყავდა კიდევ ორი ძირითადი კონკურენტი: Verizon-ს 34 პროცენტიანი წილით და Sprint-ის 17
პროცენტით. მას შემდეგ, რაც მილიონები დახარჯა შერწყმის გეგმებზე, AT&T-მა გადაწყვიტა გააუქმოს გარიგება. გავლენა AT&T-ის ფუნდამენტზე იმდენად მნიშვნელოვანი
იყო, რომ მისმა აღმასრულებელმა დირექტორმა დაინახა, რომ მისი ხელფასი 2 მილიონი დოლარით შემცირდა.

როგორ ფიქრობთ, თავდაპირველად AT&T-ს მილიონები უნდა დაეხარჯა შერწყმის გეგმებზე? ახსენი.

203
Machine Translated by
204
ბაზრის სტრუქტურა
ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ
მენეჯერული გადაწყვეტილებები, მათ შორის ბაზარზე
კონკურენტი ფირმების რაოდენობა, ფირმების
ფარდობითი ზომა, ტექნოლოგიური
და დანახარჯები, მოთხოვნის პირობები და ფირმების
სიმარტივე
შეუძლია შესვლა ან გამოსვლა ინდუსტრია.
თავი მრეწველობის ბუნება
შესავალი
ფირმების მენეჯერები არ იღებენ გადაწყვეტილებებს ვაკუუმში. მრავალი ფაქტორი გავლენას ახდენს გადაწყვეტილებებზე, როგორიცაა, რა ოდენობის პროდუქციის წარმოება, რა ფასის დახარჯვა და
რამდენი დაიხარჯოს კვლევასა და განვითარებაზე, რეკლამაზე და ა.შ. სამწუხაროდ, არც ერთი თეორია ან მეთოდოლოგია არ აძლევს მენეჯერებს ამ კითხვებზე პასუხებს. ოპტიმალური
ფასების სტრატეგია ავტომობილების მწარმოებლისთვის, ზოგადად, განსხვავდება კომპიუტერული ფირმის სტრატეგიისგან; კვლევისა და განვითარების დონე განსხვავდება სურსათის მწარმოებლებისა
და თავდაცვის კონტრაქტორებისთვის. ამ თავში ჩვენ ხაზს ვუსვამთ მნიშვნელოვან განსხვავებებს, რომლებიც არსებობს ინდუსტრიებს შორის. მომდევნო თავებში ჩვენ დავინახავთ, რატომ
წარმოიქმნება ეს განსხვავებები და განვიხილავთ, თუ როგორ მოქმედებს ისინი მენეჯერულ გადაწყვეტილებებზე.
ამ თავში მოცემული მასალების დიდი ნაწილი ფაქტობრივია და მიზნად ისახავს გაგაცნოთ „რეალური სამყაროს“ ასპექტები, რომლებიც აქტუალურია მენეჯერებისთვის. თქვენ
გაეცნობით სტატისტიკას მრავალი ინდუსტრიისთვის. ზოგიერთი სტატისტიკა აჯამებს რამდენი ფირმა არსებობს სხვადასხვა ინდუსტრიაში; სხვები მიუთითებენ, თუ რომელი ფირმები და
ინდუსტრიებია ყველაზე დიდი და რომელ ინდუსტრიებს აქვთ ყველაზე მაღალი მარკირება.
ამ თავში წარმოდგენილი რიცხვები დროთა განმავლობაში შეიცვლება; უმსხვილესი ფირმა დღეს ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იყოს უმსხვილესი ფირმა ბოლო 40 წლის
განმავლობაში. შესაბამისად, ყველაზე მნიშვნელოვანი რამ, რაც ამ თავში უნდა გაითავისოთ, არის ის, რომ ინდუსტრიები არსებითად განსხვავდება ბუნებით; ყველა ინდუსტრია არ არის
შექმნილი თანაბარი. ჩვენი ამოცანა ამ წიგნის დანარჩენ თავებში არის იმის დადგენა, თუ რა არის ფირმებისა და ინდუსტრიების შესახებ, რაც იწვევს სისტემატურ განსხვავებებს ფას-ღირებულების
ზღვარში, სარეკლამო ხარჯებსა და სხვა მენეჯერული გადაწყვეტილების ცვლადებში. ეს განსაკუთრებით ღირებული იქნება თქვენთვის, როგორც მენეჯერისთვის, რადგან არ იცით, რომელ
ინდუსტრიაში იმუშავებთ თქვენი კარიერის მომდევნო 40 წლის განმავლობაში. ეფექტურ მენეჯერს შეუძლია მოერგოს იმ ინდუსტრიის ბუნებას, რომელშიც მისი ფირმა კონკურენციას უწევს. როგორც
ინდუსტრიის ბუნება იცვლება, ასევე შეიცვლება მენეჯერის ოპტიმალური გადაწყვეტილებები.
ბაზრის სტრუქტურა
ბაზრის სტრუქტურა ეხება ისეთ ფაქტორებს, როგორიცაა ფირმების რაოდენობა, რომლებიც კონკურენციას უწევენ ბაზარზე, ფირმების ფარდობითი ზომა (კონცენტრაცია),
ტექნოლოგიური და ხარჯების პირობები, მოთხოვნის პირობები და სიმარტივე, რომლითაც ფირმებს შეუძლიათ შევიდნენ ან გასულიყვნენ ინდუსტრიაში. სხვადასხვა ინდუსტრიას განსხვავებული
სტრუქტურა აქვს და ეს სტრუქტურები გავლენას ახდენს გონიერი მენეჯერის გადაწყვეტილებებზე. შემდეგ ქვეთავებში მოცემულია ძირითადი სტრუქტურული ცვლადების მიმოხილვა, რომლებიც
გავლენას ახდენენ მენეჯერულ გადაწყვეტილებებზე.
ფირმის ზომა
გასაკვირი არ იქნება, რომ ზოგიერთი ფირმა სხვებზე დიდია. განვიხილოთ ცხრილი 7–1, რომელიც გთავაზობთ კომპანიების გაყიდვების სურათს სხვადასხვა ინდუსტრიაში.
გაითვალისწინეთ, რომ მნიშვნელოვანი განსხვავებებია უმსხვილესი ფირმის ზომაში თითოეულ ინდუსტრიაში. მაგალითად, 2015 წელს Walmart იყო უმსხვილესი გენერალური
ვაჭრობა, გაყიდვებით დაახლოებით $486 მილიარდი . ამის საპირისპიროდ, International Paper იყო შეფუთვისა და კონტეინერების უმსხვილესი მწარმოებელი, მაგრამ გაყიდვები
მხოლოდ $26 მილიარდს შეადგენდა.
ინდუსტრიები ასევე დინამიურია. დროთა განმავლობაში, კონკურენტების სტრატეგიებში ან საბაზრო პირობებში ცვლილებებმა შეიძლება შეცვალოს ფირმის შედარებითი პოზიცია ინდუსტრიაში
ან პოტენციურად შეცვალოს თავად ინდუსტრიის სიცოცხლისუნარიანობა. მაგალითად, Verizon Communications-ს ჰქონდა ყველაზე დიდი გაყიდვები ნებისმიერ სატელეკომუნიკაციო
ფირმას შორის 2006 წელს, მაგრამ 2012 წლისთვის AT&T იყო ინდუსტრიის ლიდერი და განაგრძობდა ლიდერობას 132 მილიარდი დოლარის გაყიდვით 2015 წელს. ასევე, 2008
წელს Google იყო ლიდერი ინტერნეტ სერვისებში და. საცალო ვაჭრობა, მაგრამ მას 2012 წლისთვის Amazon.com გაუსწრო.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 205

ცხრილი 7-1
უმსხვილესი ფირმები შერჩეულ ინდუსტრიებში

მრეწველობა უმსხვილესი კომპანია გაყიდვები (მილიონები)

რეკლამა/მარკეტინგი ომნიკონი ჯგუფი $15,318

აერონავტიკა და თავდაცვა ბოინგი 90762

ავიახაზები ამერიკული ავიახაზების ჯგუფი 42650

ტანსაცმელი Nike 27799

ასმელი ოკა კოლა 45 998

ქიმიკატები Dow Chemical 58167

კომპიუტერული პროგრამული უზრუნველყოფა მაიკროსოფტი 86 833

კომპიუტერები, საოფისე ტექნიკა Apple 182795

ელექტრონიკა, ელექტრომოწყობილობა Honeywell International 40 306

ასართობი დისნეი 48813

გენერალური მერჩენდაიზერები უოლმარტი 485 651

საყოფაცხოვრებო და პერსონალური პროდუქტები Procter & Gamble 84 537

სამრეწველო მანქანები ილინოისის ხელსაწყოები მუშაობს

15282

საინფორმაციო ტექნოლოგიების სერვისები IBM 94128

ინტერნეტ სერვისები და საცალო ვაჭრობა Amazon.com 88 988

საავტომობილო მანქანები და ნაწილები ენერალ მოტორსი 155 929

შეფუთვა, კონტეინერები საერთაშორისო ნაშრომი 26221

ძრავი ქონება CBRE ჯგუფი 9050

ტელეკომუნიკაციები AT&T 132 447

ამბაქო Philip Morris International 29767

ტრანსპორტი და ლოჯისტიკა CH Robinson მსოფლიოში 13 470

წყარო: Fortune 500 List, 2015 წლის 19 ნოემბერი; ავტორების გამოთვლები.

რა განაპირობებს ამ განსხვავებებს გაყიდვებში ინდუსტრიებში და რატომ იცვლება ფირმების შედარებითი პოზიციები დროთა განმავლობაში? განაპირობებს ისინი განსხვავებები ან
ცვლილებები ბაზრის სტრუქტურაში? გახდნენ თუ არა ფირმები „დიდი“ აქტივობების შერწყმის გზით? რამდენად განაპირობებს ისინი კვლევისა და განვითარების (R&D) ან სარეკლამო
ხარჯების განსხვავებებს (ან ცვლილებებს)? ამ თავის დარჩენილი ნაწილი და მართლაც ამ წიგნის დარჩენილი ნაწილი უფრო ღრმად განიხილავს ამ და სხვა კითხვებს.

მრეწველობის კონცენტრაცია
ცხრილი 7-1-ში მოცემული მონაცემები აჩვენებს მნიშვნელოვან ცვალებადობას უმსხვილესი ფირმის ზომაში სხვადასხვა ინდუსტრიაში. კიდევ ერთი ფაქტორი, რომელიც გავლენას ახდენს
მენეჯერულ გადაწყვეტილებებზე, არის ფირმების ზომის განაწილება ინდუსტრიაში; ანუ, არის ბევრი მცირე ფირმა ინდუსტრიაში თუ მხოლოდ რამდენიმე დიდი ფირმა? ეს კითხვა
მნიშვნელოვანია, რადგან, როგორც მომდევნო თავებში დავინახავთ, მენეჯერის ოპტიმალური
გადაწყვეტილებები, რომელიც მცირე კონკურენციას აწყდება ინდუსტრიის სხვა ფირმებისგან, განსხვავდება მენეჯერის გადაწყვეტილებისგან, რომელიც მუშაობს ინდუსტრიაში, რომელშიც
ბევრი ფირმაა.
ზოგიერთ ინდუსტრიაში დომინირებს რამდენიმე დიდი ფირმა, ზოგი კი შედგება მრავალი მცირე ფირმისგან. სანამ წარმოვადგენთ კონცენტრაციის მონაცემებს აშშ-ს სხვადასხვა
ინდუსტრიისთვის, ჩვენ განვიხილავთ ორ ზომას, რომელსაც ეკონომისტები იყენებენ ინდუსტრიაში კონცენტრაციის ხარისხის შესაფასებლად.
Machine Translated by
206
ოთხი ფირმის
კონცენტრაციის თანაფარდობა
ფრაქცია სულ
ინდუსტრიის გაყიდვები წარმოებულია ინდუსტრიის
ოთხი უმსხვილესი ფირმის მიერ.
ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი (HHI)
ფირმების კვადრატული ბაზრის წილების
ჯამი
მოცემულ ინდუსტრიაში გამრავლებული
10000-ზე.
თავი მრეწველობის ბუნება
მრეწველობის კონცენტრაციის ზომები
კონცენტრაციის კოეფიციენტები ზომავს, თუ რამდენს აწარმოებენ ინდუსტრიის მთლიანი პროდუქცია ამ ინდუსტრიის უმსხვილესი ფირმების მიერ. ყველაზე გავრცელებული კონცენტრაციის კოეფიციენტი
არის ოთხი ფირმის კონცენტრაციის თანაფარდობა (C4). ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი არის ინდუსტრიის მთლიანი გაყიდვების ნაწილი, რომელიც წარმოებულია ინდუსტრიის
ოთხი უმსხვილესი ფირმის მიერ.
მოდით S1, S2, S3 და S4 აღვნიშნოთ ოთხი უმსხვილესი ფირმის გაყიდვები ინდუსტრიაში, და მოდით ST
აღნიშნავს ინდუსტრიის ყველა ფირმის მთლიან გაყიდვებს. ოთხი ფირმის კონცენტრაციის თანაფარდობა მოცემულია
S1 + S2 + S3
C4 =
+ S4
ქ
ექვივალენტურად, ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი არის ოთხი საუკეთესო ფირმის ბაზრის წილების ჯამი:
C4 = w1 + w2 + w3 + w4
სადაც
w1 = S1/ST,
w2 = S2/ST,
w3 = S3/ST და w4 =
S4/ST
როდესაც ინდუსტრია შედგება ფირმების ძალიან დიდი რაოდენობით, რომელთაგან თითოეული ძალიან მცირეა, ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი ახლოს არის ნულთან.
როდესაც ოთხი ან ნაკლები ფირმა აწარმოებს ინდუსტრიის მთელ პროდუქტს, ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი არის 1. რაც უფრო ახლოს არის ოთხი ფირმის კონცენტრაციის
კოეფიციენტი ნულთან, მით ნაკლებად კონცენტრირებულია ინდუსტრია; რაც უფრო ახლოს არის თანაფარდობა 1-თან, მით უფრო კონცენტრირებულია ინდუსტრია.
დემონსტრაციის პრობლემა 7–1
დავუშვათ, რომ ინდუსტრია შედგება ექვსი ფირმისგან. ოთხ ფირმას აქვს თითო $10 გაყიდვები, ხოლო ორ ფირმას აქვს თითო $5 გაყიდვები. რა არის ოთხი ფირმის კონცენტრაციის
კოეფიციენტი ამ ინდუსტრიისთვის?
პასუხი:
ინდუსტრიის მთლიანი გაყიდვები არის ST = $50. ოთხი უმსხვილესი ფირმის გაყიდვებია
S1 + S2 + S3 + S4 = $40
აქედან გამომდინარე, ოთხი ფირმის კონცენტრაციის თანაფარდობა არის
C4 =
40
= .80
50
ეს ნიშნავს, რომ ინდუსტრიის ოთხი უმსხვილესი ფირმა შეადგენს ინდუსტრიის მთლიანი პროდუქციის 80 პროცენტს.
კონცენტრაციის კოეფიციენტები იძლევა ინდუსტრიის ზომის სტრუქტურის ძალიან უხეში საზომს.
ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტები, რომლებიც ახლოს არის ნულთან, მიუთითებს ბაზრებზე, სადაც ბევრი გამყიდველია, რაც იწვევს დიდ კონკურენციას მწარმოებლებს შორის
მომხმარებლებზე გაყიდვის უფლებისთვის.
ინდუსტრიები, რომელთა კონცენტრაცია ოთხი ფირმის კოეფიციენტია 1-თან ახლოს, მიუთითებს ბაზრებზე, რომლებშიც
მწარმოებლებს შორის მცირე კონკურენციაა მომხმარებლებზე გაყიდვისთვის.
კონცენტრაციის კიდევ ერთი საზომია ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი. ჰერფინდალ ჰირშმანის ინდექსი (HHI) არის ფირმების კვადრატული ბაზრის წილების ჯამი მოცემულ
ინდუსტრიაში.
Machine Translated by
207
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

გამრავლებული 10000-ზე ათწილადების საჭიროების აღმოსაფხვრელად. ბაზრის წილების კვადრატში შეკრებამდე, ინდექსი უფრო აწონებს ფირმებს, რომლებსაც აქვთ მაღალი
საბაზრო წილები.
დავუშვათ i ფირმის წილი მთლიან საბაზრო პროდუქციაში არის wi = Si /ST, სადაც Si არის i ფირმის გაყიდვები. და ST არის მთლიანი გაყიდვები ინდუსტრიაში. მაშინ
ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი არის
2
HHI = 10,000 Σwi

ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსის ღირებულება 0-დან 10000-მდეა. 10000-ის ღირებულება წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც ინდუსტრიაში არსებობს ერთი ფირმა (ბაზრის
წილით w1 = 1). ნულის მნიშვნელობა ჩნდება, როდესაც არსებობს უამრავი უსასრულოდ მცირე ფირმა.

დემონსტრაციის პრობლემა 7–2

დავუშვათ, რომ ინდუსტრია შედგება სამი ფირმისგან. ორ ფირმას აქვს გაყიდვები თითო $10, ხოლო ერთ ფირმას
აქვს $30. რა არის ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი ამ ინდუსტრიისთვის? რა არის ოთხი ფირმის კონცენტრაციის თანაფარდობა?

პასუხი:
ვინაიდან ინდუსტრიის მთლიანი გაყიდვები არის ST = $50, უდიდეს ფირმას აქვს ბაზრის წილი w1 = 30/50 და დანარჩენ ორ ფირმას აქვს ბაზრის წილი თითო 10/
ინდუსტრიისთვის არის

HHI = 10,000[( 30 50 ) 2 + ( 1050 ) 2 + ( 1050 ) 2 ]= 4400

ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი არის 1, ვინაიდან სამი საუკეთესო ფირმა ითვალისწინებს ინდუსტრიის ყველა გაყიდვას.

აშშ-ს მრეწველობის კონცენტრაცია

ახლა, როდესაც გესმით ინდუსტრიის კონცენტრაციის ალგებრა და ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსები, ჩვენ

შეგვიძლია გამოვიყენოთ ეს ინდექსები აშშ-ში წარმომადგენლობითი ინდუსტრიების კონცენტრაციის შესამოწმებლად. ცხრილი 7-2 გთავაზობთ კონცენტრაციის კოეფიციენტებს (პროცენტებში)

და ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსებს აშშ-

ს შერჩეული ინდუსტრიებისთვის. გაითვალისწინეთ, რომ ინდუსტრიებს შორის მნიშვნელოვანი განსხვავებაა

კონცენტრაციის ხარისხში. ელექტრონული კომპიუტერების წამყვანი ოთხი მწარმოებელი ინდუსტრიის მთლიანი პროდუქციის 87 პროცენტს შეადგენს, რაც მიუთითებს მნიშვნელოვან
კონცენტრაციაზე. Distilleries, ისევე როგორც მრეწველობის, რომელიც აწარმოებს სატრანსპორტო საშუალებებს, ასევე აქვს მაღალი კონცენტრაცია ოთხი ფირმა. ამის საპირისპიროდ,
საიუველირო ნაწარმის, მზა ბეტონისა და ქალთა და გოგონების ტანსაცმლის ინდუსტრიის ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტები დაბალია, რაც მიუთითებს უფრო დიდ
კონკურენციაზე გამყიდველებს
შორის. მაგალითად, მზა ბეტონის ოთხი უმსხვილესი მწარმოებელი მთლიანი ბაზრის მხოლოდ 23 პროცენტს შეადგენს.

ბალანსზე, ცხრილ 7–2-ში მოხსენებული ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსები აჩვენებენ მსგავს მაგალითს: მრეწველობას, რომელსაც აქვს ოთხი ფირმის მაღალი კონცენტრაციის
კოეფიციენტები, როგორც წესი, აქვთ ჰერფინდალ ჰირშმანის უფრო მაღალი ინდექსები. თუმცა არის გამონაკლისები. გაითვალისწინეთ, რომ ოთხი ფირმის კონცენტრაციის
კოეფიციენტის მიხედვით, საავტომობილო მანქანების ინდუსტრია უფრო კონცენტრირებულია, ვიდრე საჭმლის კვების მრეწველობა. თუმცა, ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი საჭმლის
კვების მრეწველობისთვის უფრო მაღალია, ვიდრე ავტომობილების ინდუსტრიისთვის.
არსებობს რამდენიმე მიზეზი, რის გამოც გამოტანილი დასკვნები ინდუსტრიის კონცენტრაციის დონის შესახებ შეიძლება განსხვავდებოდეს, იმისდა მიხედვით, გამოიყენებს თუ არა
ოთხი ფირმის კონცენტრაციას თუ ჰერფინდალ ჰირშმანის ინდექსს. პირველი, ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი ეფუძნება მხოლოდ ოთხი უმსხვილესი ფირმის საბაზრო
წილებს ინდუსტრიაში, ხოლო ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი ეფუძნება ინდუსტრიის ყველა ფირმის საბაზრო წილებს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ოთხი ფირმის კონცენტრაციის
თანაფარდობა აკეთებს
Machine Translated by
208 თავი მრეწველობის ბუნება

ცხრილი 7-2
ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტები და ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსები შერჩეული აშშ-სთვის
საწარმოო მრეწველობა

C4
(პროცენტი) 90 HHI
მრეწველობა 70 NA 1519
87 NA
46
ლუდსახარშები
11
29 1075
27 62
დისტილერები
68 347
23 324
34
ელექტრონული კომპიუტერები
53
47
52 1744
თხევადი რძე
20 313
476
ავეჯი და მასთან დაკავშირებული პროდუქტები

1984
848
სამკაულები (კოსტუმის გარდა) 891
174
მამაკაცის და ბიჭის ჭრისა და კერვის ტანსაცმელი

საავტომობილო მანქანები

მზა ბეტონი

ნახევარგამტარები და სხვა ელექტრონული კომპონენტები

არ გაითვალისწინოს
საჭმლის საჭმელები
მეხუთე უდიდესი ფირმა, მაშინ როცა ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი ამას აკეთებს. მეორე, HHI ეფუძნება კვადრატულ ბაზრის წილებს, ხოლო ოთხი
ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი არა.
შესაბამისად
საპონი , ჰერფინდალ -ჰირშმანის
და საწმენდი ინდექსი უფრო დიდ წონას ანიჭებს ფირმებს, რომლებსაც აქვთ დიდი საბაზრო წილები, ვიდრე ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი. ამ ორმა
ნაერთი

ფაქტორმა
წყარო: შეიძლება გამოიწვიოს
კონცენტრაციების განსხვავებები
კოეფიციენტები : 2007,ფირმების რეიტინგში
აშშ-ს აღწერის C4-ისა
ბიურო, 2012 წ. და HHI-ის მიხედვით.
სუბუქი სასმელები

შენიშვნა: აშშ-ს აღწერის ბიურო უახლოვდება HHI-ს მხოლოდ ინდუსტრიის 50 საუკეთესო ფირმის მონაცემების გამოყენებით.
კონცენტრაციის ზომების შეზღუდვები
სტატისტიკა
ქალთა და
და სხვა მონაცემები
გოგონების ჭრისაყოველთვის
და კერვისსიფრთხილით
ტანსაცმელი უნდა იქნას განმარტებული და კონცენტრაციის წინა საზომები არ არის გამონაკლისი. მაგალითად, ცხრილში 7–2

მოხსენებული HHI ინდექსები მხოლოდ მიახლოებებია, რადგან აღწერის ბიურო იყენებს მონაცემებს ინდუსტრიის მხოლოდ 50 საუკეთესო ფირმაზე და არა ინდუსტრიის ყველა
ფირმის მონაცემებს. აშშ-ს ინდუსტრიების კონცენტრაციის შესახებ ჩვენი განხილვის დასასრულს, მნიშვნელოვანია აღვნიშნოთ ცხრილი 7-2-ში მოხსენებული რიცხვების სამი დამატებითი
შეზღუდვა.

გლობალური ბაზრები. ცხრილი 7-2-ში მოხსენებული ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტები და ჰერფინდალ-

ჰირშმანის ინდექსები ეფუძნება პროდუქტის ბაზრის განმარტებას, რომელიც გამორიცხავს უცხოურ იმპორტს. ანუ C4- ისა და HHI-ის გაანგარიშებისას აღწერის ბიურო არ ითვალისწინებს
უცხოური ფირმების შეღწევას აშშ-ს ბაზრებზე. ეს აჭარბებს კონცენტრაციის რეალურ დონეს ინდუსტრიებში, სადაც უცხოელი მწარმოებლების მნიშვნელოვანი რაოდენობა ემსახურება
ბაზარს.

მაგალითად, განვიხილოთ ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი ლუდსახარშის ინდუსტრიისთვის. ცხრილი 7–2-ზე დაყრდნობით, აშშ-ის ოთხი საუკეთესო ფირმა
მოდის ინდუსტრიის გაყიდვების 90 პროცენტზე. თუმცა,
ეს მაჩვენებელი უგულებელყოფს მექსიკაში, კანადაში, ევროპაში მრავალი ცნობილი ლუდსახარშის მიერ წარმოებულ ლუდს.
Machine Translated by Google

209
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

ავსტრალია და აზია. ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი, რომელიც დაფუძნებულია როგორც შიდა, ისე იმპორტირებულ ლუდზე, მნიშვნელოვნად დაბალი იქნება.

ეროვნული, რეგიონული და ადგილობრივი ბაზრები. ცხრილში 7-2 მოხსენებული რიცხვების მეორე ნაკლოვანება არის ის, რომ ისინი დაფუძნებულია მთელი შეერთებული შტატების მონაცემებზე.
ბევრ ინდუსტრიაში, შესაბამისი ბაზრები ადგილობრივია და შეიძლება შედგებოდეს მხოლოდ რამდენიმე ფირმისგან. როდესაც შესაბამისი ბაზრები ლოკალურია, ეროვნული მონაცემების გამოყენება
ადგილობრივ ბაზრებზე კონცენტრაციის ფაქტობრივ დონეს ამცირებს.

მაგალითად, დავუშვათ, რომ 50 შტატიდან თითოეულს მხოლოდ ერთი ბენზინგასამართი სადგური ჰქონდა . ყველა ბენზინგასამართი სადგური რომ იყოს ერთნაირი ზომის, თითოეულ
ფირმას ექნება ბაზრის წილი მხოლოდ 1/50. ოთხ ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი, ეროვნულ მონაცემებზე დაყრდნობით, იქნება 4/50, ანუ 8 პროცენტი. ეს მიუთითებს იმაზე, რომ ბენზინის
სერვისების ბაზარი არ არის ძალიან კონცენტრირებული. თუმცა, ტეხასის ცენტრალურ შტატში მომხმარებელს მცირე სარგებლობა მოაქვს ბენზინგასამართი სადგურების არსებობა 49 სხვა შტატში, რადგან ამ
მომხმარებლისთვის ბენზინის შესაძენად შესაბამისი ბაზარი მისი ადგილობრივი ბაზარია. ამრიგად, ბაზრებს შორის გეოგრაფიულმა განსხვავებებმა შეიძლება გამოიწვიოს მიკერძოება
კონცენტრაციის ზომებში.
მოკლედ, ეროვნულ მონაცემებზე დაფუძნებული ბაზრის სტრუქტურის ინდექსები, როგორც წესი, ამცირებენ კონცენტრაციის ხარისხი, როდესაც შესაბამისი ბაზრები ადგილობრივია.

ინდუსტრიის განმარტებები და პროდუქტის კლასები. ჩვენ უკვე ხაზგასმით აღვნიშნეთ, რომ შესაბამისი ბაზრის (ადგილობრივი თუ ეროვნული) გეოგრაფიულმა განსაზღვრამ შეიძლება გამოიწვიოს
კონცენტრაციის კოეფიციენტების მიკერძოება.
ანალოგიურად, პროდუქტის კლასების განმარტება, რომელიც გამოიყენება ინდუსტრიის განსაზღვრისთვის, ასევე გავლენას ახდენს ინდექსებზე.

კერძოდ, ბაზრის სტრუქტურის ინდექსების აგებისას, მნიშვნელოვანი აგრეგაციაა პროდუქტის კლასებში. განვიხილოთ გამაგრილებელი სასმელების ოთხი ფირმის კონცენტრაციის
თანაფარდობა, რომელიც არის 52 პროცენტი ცხრილში 7-2. ეს რიცხვი შეიძლება საოცრად დაბალი ჩანდეს, როდესაც განვიხილავთ, თუ როგორ დომინირებენ Coca-Cola და Pepsi კოლას
ბაზარზე. თუმცა, კონცენტრაციის თანაფარდობა 52 პროცენტი ეფუძნება გამაგრილებელი სასმელების ბევრად უფრო ფართოდ განსაზღვრულ ცნებას. ფაქტობრივად, პროდუქტის კლასები, რომელსაც
აღწერის ბიურო იყენებს ინდუსტრიის დასადგენად, მოიცავს ბოთლში დაკონსერვებულ და დაკონსერვებულ სასმელებს, მათ შორის არყის ლუდს, ფესვის ლუდს, ხილის სასმელებს,
ჯანჯაფილს, ცივ ჩაის და ლიმონათს.

როგორ განვსაზღვროთ რომელი პროდუქცია რომელ ინდუსტრიას ეკუთვნის? როგორც წესი, პროდუქტები, რომლებიც მჭიდრო შემცვლელია (აქვს დიდი, დადებითი ჯვარედინი
ფასის ელასტიურობა) ითვლება მოცემულ ინდუსტრიულ კლასს. მართლაც, გამაგრილებელი სასმელები შეიძლება ჩაითვალოს კოლას სასმელების მჭიდრო შემცვლელად, რაც ამართლებს
მათ ინდუსტრიაში ჩართვას კონცენტრაციის კოეფიციენტების გაანგარიშებამდე.

ტექნიკა
ინდუსტრიები ასევე განსხვავდება საქონლისა და მომსახურების წარმოებისთვის გამოყენებული ტექნოლოგიების მიხედვით. ზოგიერთი ინდუსტრია ძალიან შრომატევადია, რაც მოითხოვს დიდ შრომას
საქონლისა და მომსახურების წარმოებისთვის. სხვა ინდუსტრიები ძალიან კაპიტალის ინტენსიურია, რაც მოითხოვს დიდ ინვესტიციებს ქარხნებში, აღჭურვილობასა და მანქანებში, რათა შეძლონ საქონლის
ან მომსახურების წარმოება. ტექნოლოგიის ეს განსხვავებები წარმოშობს განსხვავებებს წარმოების ტექნიკაში სხვადასხვა ინდუსტრიებში. მაგალითად, ნავთობგადამამუშავებელი ინდუსტრიაში, ფირმები
იყენებენ დაახლოებით ერთ თანამშრომელს ყოველ 5 მილიონ დოლარზე გაყიდვებში. ამის საპირისპიროდ , სასმელების ინდუსტრია იყენებს დაახლოებით 15 მუშაკს ყოველი $5
მილიონი გაყიდვისთვის.
ტექნოლოგია ასევე მნიშვნელოვანია მოცემულ ინდუსტრიაში. ზოგიერთ ინდუსტრიაში, ფირმებს აქვთ წვდომა იდენტურ ტექნოლოგიებზე და, შესაბამისად, აქვთ მსგავსი ხარჯების სტრუქტურა.
სხვა ინდუსტრიებში, ერთ ან ორ ფირმას აქვს წვდომა ტექნოლოგიაზე, რომელიც მიუწვდომელია სხვა ფირმებისთვის. ამ შემთხვევაში, უმაღლესი ტექნოლოგიების მქონე ფირმებს ექნებათ უპირატესობა
სხვა ფირმებთან შედარებით. როდესაც ეს ტექნოლოგიური უპირატესობა მნიშვნელოვანია, ტექნოლოგიურად უპირატესი ფირმა (ან ფირმები) ამას გააკეთებს
Machine Translated by Google

210
თავი მრეწველობის ბუნება

INSIDE BUSINESS 7–1

2012 წლის ჩრდილოეთ ამერიკის ინდუსტრიის კლასიფიკაციის სისტემა (NAICS)

ინდუსტრიის კლასიფიკაციის სისტემები გვაწვდიან ინფორმაციას აშშ-ს ეკონომიკის სხვადასხვა ბიზნესის შესახებ.
ყველაზე ფართო კლასიფიკაცია არის ორნიშნა კოდი, რომელიც უბრალოდ კლასიფიცირებს ფირმებს 20
მაგალითად, თუ დაინტერესებული იყავით ბიზნესის წამოწყებით, რომელიც ყიდის ტაბლეტებს, შეიძლება გინდოდეთ
შესაძლო სექტორში. ექვსნიშნა კოდი იძლევა ყველაზე კონკრეტულ ინფორმაციას ფირმის
იცოდეთ რამდენი კომპანია იყო უკვე ამ ბიზნესში. ან შეიძლება გსურდეთ იცოდეთ ინდუსტრიაში დასაქმებული
კლასიფიკაციის შესახებ: ის ათავსებს ფირმებს ქვეყნის სპეციფიკურ ინდუსტრიაში. საილუსტრაციოდ, დავუშვათ, რომ ამერიკულ ფირმას მინიჭებული
ადამიანების რაოდენობისა და გადაზიდვების მთლიანი ღირებულების შესახებ. ამ და სხვა კითხვებზე პასუხების ნახვა
აქვს NAICS კოდი 512131. როგორც თანდართულ ცხრილშია ნაჩვენები, ამ კოდის პირველი ორი ციფრი
შეგიძლიათ კლასიფიკაციის სისტემების გამოყენებით, როგორიცაა ჩრდილოეთ ამერიკის ინდუსტრიის
(51) გვეუბნება, რომ ფირმა ეკუთვნის
კლასიფიკაციის სისტემა (NAICS).
სექტორს, რომელსაც ეწოდება ინფორმაცია (51). ეს არის ძალიან ფართო კლასიფიკაცია, რომელიც მოიცავს
NAICS არის სტანდარტიზებული კლასიფიკაციის სისტემა ჩრდილოეთ ამერიკის თავისუფალი ვაჭრობის
საგამომცემლო ინდუსტრიებს (გაზეთები, პერიოდული გამოცემები, წიგნები და პროგრამული უზრუნველყოფა); კინო და
შეთანხმების (NAFTA) სამი პარტნიორისთვის: კანადა, მექსიკა და შეერთებული შტატები. ის იყენებს
ხმის ჩამწერი ინდუსტრიები; ტელე და რადიო მაუწყებლობა; ტელეკომუნიკაციები; და მონაცემთა დამუშავება,
ექვსნიშნა კოდს ინდუსტრიების 20 სხვადასხვა სექტორად კლასიფიკაციისთვჰიოს.სტინგი და მასთან დაკავშირებული სერვისები. პირველი სამი ციფრი
ვინაიდან NAICS კოდის პირველი ხუთი ციფრი იგივეა კანადაში, მექსიკასა და შეერთებულ შტატებში, შეგიძლიათ
იძლევა უფრო კონკრეტულ კლასიფიკაციას: ფირმა ეკუთვნის ქვესექტორს სახელწოდებით Motion Picture and
შეადაროთ ინდუსტრიის ტენდენციები NAFTA-ს პარტნიორებს შორის. NAICS კოდის მეექვსე ციფრი არის
Sound Recording (512). პირველი ოთხი ციფრის დათვალიერება კიდევ უფრო აზუსტებს ფირმის პროდუქტის
კონკრეტული ქვეყნისთვის; იგი განსხვავდება სხვადასხვა
ბუნებას: ფირმა ეკუთვნის ინდუსტრიულ ჯგუფს
ქვეყანაში სპეციალური საიდენტიფიკაციო საჭიროებების გათვალისწინებითს. ახელწოდებით Motion Picture and Video Industries (5121). ხუთნიშნა
ექვსნიშნა NAICS კოდი შეიცავს სპეციფიკურობის სხვადასხვა დონეს კლასიფიკაციის შესახებ. პირველი ორი
კოდზე გადასვლისას ჩვენ ვხედავთ, რომ ფირმა ეკუთვნის NAICS ინდუსტრიას, სახელწოდებით Motion Picture
ციფრი მოიცავს ეკონომიკური სექტორის კოდს, მესამე ციფრი მოიცავს ქვესექტორს, მეოთხე - ინდუსტრიის
and Video Exhibition (51213). ყველა ციფრი ერთად გვეუბნება, რომ ფირმა ეკუთვნის ეროვნულ ინდუსტრიას,
ჯგუფს, მეხუთე NAICS ინდუსტრიას და მეექვსე ციფრი აღნიშნავს ეროვნულ ინდუსტრიას. The
რომელსაც შეერთებული შტატები უწოდებს კინოთეატრებს, გარდა Drive-Ins (512131).

NAICS კოდის ინტერპრეტაცია

NAICS დონე
NAICS კოდი აღწერა
სექტორი ქვესექტორი
51 ინფორმაცია
ინდუსტრიის ჯგუფი
512 კინო და ხმის ჩაწერა
NAICS ინდუსტრია
კინო და ვიდეო ინდუსტრია კინო და
5121
ეროვნული მრეწველობა
ვიდეო გამოფენა
51213
კინოთეატრები (გარდა Drive-In-ისა)
512131

მთლიანად დომინირებს ინდუსტრიაში. დანარჩენ თავებში ჩვენ ვნახავთ, თუ როგორ მოქმედებს ტექნოლოგიების ასეთი განსხვავებები მენეჯერულ გადაწყვეტილებებზე.

მოთხოვნა და ბაზრის პირობები

ინდუსტრიები ასევე განსხვავდება ძირითადი მოთხოვნისა და ბაზრის პირობების მიხედვით. ინდუსტრიებში შედარებით დაბალი მოთხოვნით, ბაზარს შეუძლია მხოლოდ რამდენიმე ფირმის
შენარჩუნება. იმ ინდუსტრიებში, სადაც მოთხოვნა დიდია, ბაზარმა შეიძლება მოითხოვოს ბევრი ფირმას რაოდენობის წარმოება
Machine Translated by Google
211
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

მოითხოვა. ჩვენი ერთ-ერთი ამოცანა დანარჩენ თავებში არის ახსნას, თუ როგორ მოქმედებს ბაზრის მოთხოვნის ხარისხი მენეჯერების გადაწყვეტილებებზე.
მომხმარებელთათვის ხელმისაწვდომი ინფორმაცია ასევე განსხვავდება ბაზრის მიხედვით. მომხმარებლისთვის ძალიან ადვილია ყველაზე დაბალი ავიაბილეთის პოვნა
ვაშინგტონიდან ლოს-ანჯელესის მიმართულებით ფრენაზე;
ერთადერთი, რაც უნდა გააკეთოთ, არის დარეკოთ ტურისტულ აგენტთან ან ინტერნეტში სერფინგით ფასების შეთავაზების მისაღებად. ამის საპირისპიროდ, მომხმარებლებისთვის
გაცილებით რთულია ინფორმაციის მიღება
მეორადი ავტომობილის საუკეთესო გარიგების შესახებ. მომხმარებელს არა მხოლოდ უწევს გარიგება პოტენციურ გამყიდველებთან ფასზე, არამედ უნდა ეცადოს ნახმარი მანქანის
ხარისხის დადგენა. როგორც მომდევნო თავებში
გავიგებთ, მენეჯერების ოპტიმალური გადაწყვეტილებები განსხვავდება ბაზარზე არსებული ინფორმაციის მოცულობის მიხედვით. დაბოლოს, პროდუქტებზე მოთხოვნის ელასტიურობა, როგორც წესი, განსხვავდება
ინდუსტრიის მიხედვით.
უფრო მეტიც, ცალკეული ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის ელასტიურობა ზოგადად განსხვავდება პროდუქტზე მოთხოვნის საბაზრო ელასტიურობისაგან. ზოგიერთ ინდუსტრიაში დიდი
განსხვავებაა ინდივიდუალური ფირმის მოთხოვნის ელასტიურობასა და ბაზრის ელასტიურობას შორის. ამის მიზეზი მარტივად შეიძლება აიხსნას.

მე-3 თავში გავიგეთ, რომ მოთხოვნა კონკრეტულ პროდუქტზე დამოკიდებულია პროდუქტისთვის ხელმისაწვდომი შემცვლელების რაოდენობაზე. შედეგად, მოთხოვნა
კონკრეტული ბრენდის პროდუქტზე (მაგ., 7Up) იქნება უფრო ელასტიური, ვიდრე მოთხოვნა ზოგადად პროდუქტის ჯგუფზე (გამაგრილებელი სასმელები). ბაზრებზე, სადაც არ არის
მოცემული ფირმის პროდუქტის ახლო შემცვლელი, ამ პროდუქტზე მოთხოვნის ელასტიურობა დაემთხვევა პროდუქტის ჯგუფის მოთხოვნის საბაზრო ელასტიურობას (რადგან ბაზარზე მხოლოდ
ერთი პროდუქტია). ინდუსტრიებში, სადაც ბევრი ფირმა აწარმოებს მოცემული ფირმის პროდუქტის შემცვლელებს, მოთხოვნა ცალკეული ფირმის პროდუქტზე უფრო ელასტიური
იქნება, ვიდრე მთლიანი ინდუსტრიის მოთხოვნა.

პროდუქტზე ინდუსტრიის მოთხოვნის ელასტიურობის ერთ-ერთი საზომი ცალკეულ ფირმასთან შედარებით არის როტშილდის ინდექსი. როტშილდის ინდექსი
უზრუნველყოფს პროდუქციის ჯგუფის მთლიანი ფასისადმი მგრძნობელობის საზომს ერთი ფირმის მიერ მოთხოვნილი რაოდენობის მგრძნობელობის მიმართ მისი ფასის
როტშილდის ინდექსი
ცვლილების მიმართ.
პროდუქტის ჯგუფის
როტშილდის ინდექსი მოცემულია ფასისადმი მგრძნობელობის საზომი მთლიანობაში,
ერთი ფირმის მიერ მოთხოვნილი რაოდენობის
R = ET მგრძნობელობის მიმართ მისი ფასის ცვლილების

EF მიმართ.

სადაც ET არის მოთხოვნის ელასტიურობა მთლიან ბაზარზე და EF არის მოთხოვნის ელასტიურობა ცალკეული ფირმის პროდუქტზე.
როტშილდის ინდექსი იღებს მნიშვნელობას 0-დან 1-მდე. როდესაც ინდექსი არის 1, ცალკეული ფირმა აწყდება
მოთხოვნის მრუდს, რომელსაც აქვს იგივე მგრძნობელობა ფასის მიმართ, როგორც ბაზრის მოთხოვნის მრუდი. ამის საპირისპიროდ, როდესაც ცალკეული ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის
ელასტიურობა გაცილებით მეტია (აბსოლუტური მნიშვნელობით), ვიდრე ბაზრის მოთხოვნის ელასტიურობა, როტშილდის ინდექსი ახლოს არის ნულთან. ამ შემთხვევაში,
ინდივიდუალური ფირმის მოთხოვნილი რაოდენობა უფრო მგრძნობიარეა ფასის ზრდის მიმართ, ვიდრე მთლიანი ინდუსტრია. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, როდესაც როტშილდის
ინდექსი 1-ზე ნაკლებია, ერთი ფირმის ფასის 10 პროცენტით ზრდა შეამცირებს ამ ფირმის მოთხოვნილ რაოდენობას მეტით, ვიდრე მთლიანი ინდუსტრიის რაოდენობა დაიკლებს, თუ
ინდუსტრიის ყველა ფირმა გაზრდის ფასებს 10 პროცენტით. შესაბამისად, როტშილდის ინდექსი იძლევა საზომს, თუ რამდენად მგრძნობიარეა ცალკეული ფირმის მოთხოვნა მთელ
ბაზარზე. როდესაც ინდუსტრია შედგება მრავალი ფირმისგან, რომელთაგან თითოეული აწარმოებს მსგავს პროდუქტებს, როტშილდის ინდექსი ახლოს იქნება ნულთან.
ცხრილი 7-3 გთავაზობთ მოთხოვნის ფირმის და ბაზრის ელასტიურობის კლასიკურ შეფასებებს და როტშილდის ინდექსებს აშშ-ს 10 ინდუსტრიისთვის. ცხრილიდან ჩანს,
რომ ზოგიერთი ინდუსტრიის ფირმები უფრო მგრძნობიარენი
არიან ფასების ზრდის მიმართ, ვიდრე სხვა ინდუსტრიების ფირმები. გაითვალისწინეთ, რომ როტშილდის ინდექსები თამბაქოსა და ქიმიკატებისთვის არის ერთიანობა. ეს ნიშნავს, რომ
წარმომადგენლობითი ფირმა ინდუსტრიაში მოთხოვნის მრუდის წინაშე დგას, რომელსაც აქვს ზუსტად იგივე მოთხოვნის ელასტიურობა, როგორც მთლიანი ინდუსტრიის მოთხოვნა. ამის
საპირისპიროდ, როტშილდის ინდექსი საკვებისთვის არის 0,26, რაც ნიშნავს, რომ
Machine Translated by
212 თავი მრეწველობის ბუნება

ცხრილი 7-3
ბაზრისა და წარმომადგენლობითი ფირმის მოთხოვნის ელასტიურობა და შესაბამისი როტშილდის ინდექსები აშშ-ს შერჩეული ინდუსტრიებისთვის

საკუთარი ფასის ელასტიურობა

მოთხოვნის შესახებ
წარმომადგენელი ფირმის პროდუქტი
ამბაქო 1.3 1.3 1.00
საკუთარი ფასის ელასტიურობა
ბაზრის მოთხოვნილების შესახებ
როტშილდის ინდექსი
ტექსტილი მრეწველობა 1,5 4.7 0.32

ტანსაცმელი
საჭმელი 1.0
1.1 3.8
4.1 0.26
0.27

ქაღალდი 1,5 1.7 0.88

ბეჭდვა და გამოცემა 1.8 3.2 0.56

ქიმიკატები 1,5 1,5 1.00

ნავთობი 1,5 1.7 0.88

რეზინი 1.8 2.3 0.78

ტყავი 1.2 2.3 0.52

წყარო: მეთიუ დ. შაპირო, „საბაზრო სიმძლავრის გაზომვა აშშ-ს ინდუსტრიაში“, ეკონომიკური კვლევების ეროვნული ბიურო, სამუშაო დოკუმენტი No. 2212, 1987 წ.

სურსათის ინდივიდუალური მწარმოებლის პროდუქტზე მოთხოვნა დაახლოებით ოთხჯერ უფრო ელასტიურია, ვიდრე
მთლიან ინდუსტრიაში. კვების მრეწველობის ფირმები აწყდებიან მოთხოვნის მრუდს, რომელიც ბევრად უფრო მგრძნობიარეა ფასის მიმართ, ვ

დემონსტრაციის პრობლემა 7–3

ავიაკომპანიის მგზავრობაზე მოთხოვნის ინდუსტრიის ელასტიურობა არის -3, ხოლო მოთხოვნის ელასტიურობა ცალკეულ გადამზიდველზე არის -4. რა
პასუხი:

შესვლის პოტენციალი
როტშილდის ინდექსი არის

საბოლოო სტრუქტურული ცვლადი, რომელსაც ჩვენ განვიხილავთ ამ თავში, არის ინდუსტრიაში შესვლის პოტენციალი. ზოგიერთ ინდუსტრიაში შედარებით ადვილია ახალი
ფირმების ბაზარზე შესვლა; სხვებში ეს უფრო
რთულია. ინდუსტრიის ფირმების ოპტიმალური გადაწყვეტილებები დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რამდენად მარტივად შეძლებენ ახალ ფირმებს ბაზარზე შესვლა.
3
R =
მრავალმა ფაქტორმა შეიძლება შექმნას ბარიერი შესვლისთვის, რაც ართულებს სხვა= ფირმებს
0,75 ინდუსტრიაში შესვლას. შესვლის ერთ-ერთი პოტენციური ბარიერი არის
4
ინდუსტრიაში შესვლის აშკარა ღირებულება, როგორიცაა კაპიტალის მოთხოვნები. მეორე არის პატენტები, რომლებიც პატენტების მფლობელებს ანიჭებენ ექსკლუზიურ უფლებას
გაყიდონ თავიანთი პროდუქცია განსაზღვრული ვადით.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 213

INSIDE BUSINESS 7–2

მოთხოვნის ელასტიურობა ფირმის და ბაზრის დონეზე

ზოგადად, ცალკეული ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნა უფრო ელასტიურია, ვიდრე მთლიან

ყურადღება მიაქციეთ ცხრილში 7-4, რომ მოთხოვნის საბაზრო ელასტიურობა სოფლის მეურნეობის
ინდუსტრიაზე. გამონაკლისი არის მონოპოლიის შემთხვევა, სადაც ერთი ფირმა მოიცავს ბაზარს
ინდუსტრიაში არის -1.8. ეს ნიშნავს, რომ მრეწველობის მასშტაბით ფასის 1 პროცენტით ზრდა გამოიწვევს
(მონოპოლისტის პროდუქტზე მოთხოვნა იგივეა, რაც ინდუსტრიის მოთხოვნა). რამდენად უფრო
სოფლის მეურნეობის პროდუქციაზე მოთხოვნილი მთლიანი რაოდენობის 1,8 პროცენტით შემცირებას. ამის
ელასტიურია მოთხოვნა ცალკეული ფირმის პროდუქტზე, ვიდრე ბაზარზე?
საპირისპიროდ, წარმომადგენლობითი ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის ელასტიურობა არის 96.2. თუ
ცხრილი 7-4 იძლევა პასუხს ამ კითხვაზე. მეორე სვეტი იძლევა მოცემული ინდუსტრიისთვის ბაზრის
ცალკეული ფირმა თავის ფასს 1 პროცენტით გაზრდიდა, ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნილი რაოდენობა
მოთხოვნის საკუთარ ფასთა ელასტიურობას. ეს ელასტიურობა ზომავს რამდენად რეაგირებს ინდუსტრიის
შემცირდებოდა უზარმაზარი 96,2 პროცენტით. მოთხოვნა ინდივიდუალური სასოფლო-სამეურნეო ფირმის
მოთხოვნილი მთლიანი რაოდენობა ინდუსტრიის მასშტაბით ფასების ზრდაზე. მესამე სვეტი იძლევა
პროდუქტზე მართლაც
მოთხოვნის ელასტიურობას ცალკეული ფირმის პროდუქტზე. ამრიგად, ეს სვეტი ზომავს, რამდენად
ძალიან ელასტიურია, რადგან ინდუსტრიაში უამრავი ფირმაა, რომლებიც ყიდიან რაც უფრო მეტი კონკურენცია იქნება
რეაგირებს ცალკეული ფირმის პროდუქტის მოთხოვნილი რაოდენობა ამ ფირმის ფასის ცვლილებაზე.
მწარმოებლებს შორის
ინდუსტრიაში, მით უფრო ელასტიური იქნება მოთხოვნა ცალკეული ფირმის პროდუქტზე.

ცხრილი 7-4
ბაზრისა და წარმომადგენლობითი ფირმის მოთხოვნის ელასტიურობა შერჩეული აშშ მრეწველობისთვის

საკუთარი ფასის ელასტიურობა

საკუთარი ფასის ელასტიურობა წარმომადგენლის მოთხოვნა
მრეწველობა ბაზრის მოთხოვნილების შესახებ ფირმის პროდუქტი

სოფლის მეურნეობა 1.8 96.2

მშენებლობა 1.0 5.2

გამძლე წარმოება 1.4 3.5

არაგამძლე წარმოება 1.3 3.4

ტრანსპორტირება 1.0 1.9

კომუნიკაცია და კომუნალური მომსახურება 1.2 1.8

საბითუმო ვაჭრობა 1,5 1.6

აცალო ვაჭრობა 1.2 1.8

ფინანსები 0.1 5.5

სერვისები 1.2 26.4

წყარო: მეთიუ დ. შაპირო, „საბაზრო სიმძლავრის გაზომვა აშშ-ს ინდუსტრიაში“, ეკონომიკური კვლევების ეროვნული ბიურო, სამუშაო დოკუმენტი No. 2212, 1987 წ.

მასშტაბის ეკონომიას ასევე შეუძლია შექმნას ბარიერი შესვლისთვის. ზოგიერთ ბაზარზე, მხოლოდ ერთი ან ორი ფირმა არსებობს მასშტაბის ეკონომიის გამო. თუ დამატებითი
ფირმები ცდილობდნენ შესვლას, ისინი ვერ შეძლებდნენ იმ მოცულობის გენერირებას, რომელიც საჭიროა მასშტაბის ეკონომიასთან დაკავშირებული შემცირებული საშუალო
დანახარჯებით. როგორც მომდევნო თავებში გავიგებთ, შესვლის ბარიერები მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს გრძელვადიან მოგებაზე, რომელსაც ფირმა მიიღებს ბაზარზე.
Machine Translated by
214 თავი მრეწველობის ბუნება

ქცევა
ინდუსტრიებში სტრუქტურული განსხვავებების გარდა , ფირმების ქცევა ან ქცევა ასევე განსხვავდება ინდუსტრიის მიხედვით. ზოგიერთი ინდუსტრია აწესებს უფრო მაღალ
მარკირებას, ვიდრე სხვა ინდუსტრიები. ზოგიერთი ინდუსტრია უფრო მგრძნობიარეა შერწყმისა და ათვისების მიმართ, ვიდრე სხვები. გარდა ამისა, რეკლამასა და კვლევასა და
განვითარებაზე დახარჯული თანხა, როგორც წესი, განსხვავდება ინდუსტრიის
მიხედვით. შემდეგ ქვეთავებში აღწერილია ქცევის მნიშვნელოვანი განსხვავებები , რომლებიც არსებობს ინდუსტრიებში.

ფასების ქცევა
ზოგიერთი ინდუსტრიის ფირმები უფრო მაღალ მარკირებას ახდენენ, ვიდრე სხვა ინდუსტრიების ფირმები. ამ ფაქტის საილუსტრაციოდ, ჩვენ წარმოგიდგენთ იმას, რასაც ეკონომისტები უწოდებენ ლერნერის
ლერნერის ინდექსი
ინდექსს. ლერნერის ინდექსი
საზომი
მოცემულია
განსხვავება ფასსა და ზღვრულ ღირებულებას
შორის, როგორც პროდუქტის ფასის ფრაქცია.
P – MC
L = პ

სადაც P არის ფასი და MC არის ზღვრული ღირებულება. ამრიგად, ლერნერის ინდექსი ზომავს განსხვავებას ფასსა და ზღვრულ ღირებულებას
შორის, როგორც პროდუქტის ფასის ფრაქცია.
როდესაც ფირმა ადგენს თავის ფასს წარმოების ზღვრული ღირებულების ტოლფასი, ლერნერის ინდექსი ნულის ტოლია; მომხმარებლები იხდიან ფასს პროდუქტზე,
რომელიც ზუსტად უტოლდება საქონლის სხვა ერთეულის მწარმოებელ ფირმას. როდესაც ფირმა აწესებს ფასს, რომელიც აღემატება ზღვრულ ღირებულებას, ლერნერის
ინდექსი იღებს ნულზე მეტ მნიშვნელობას, მაქსიმალური შესაძლო მნიშვნელობა არის ერთიანობა. ამრიგად, ლერნერის ინდექსი იძლევა საზომს, თუ რამდენად აფასებენ
ფირმები ინდუსტრიაში თავიანთ ფასებს ზღვრულ ხარჯებთან შედარებით. რაც უფრო მაღალია ლერნერის ინდექსი, მით მეტია ფირმის მარკირება. ინდუსტრიებში, სადაც
ფირმები მკაცრად კონკურენციას უწევენ სამომხმარებლო გაყიდვებს ბაზარზე ყველაზე დაბალი ფასის დარიცხვის მცდელობით, ლერნერის ინდექსი ახლოს არის ნულთან.
როდესაც ფირმები მკაცრ კონკურენციას არ უწევენ მომხმარებლებისთვის ფასების კონკურენციის გზით, ლერნერის ინდექსი უფრო ახლოს არის 1-თან.
ლერნერის ინდექსი დაკავშირებულია ფირმის მიერ დაკისრებულ მარკირებასთან. კერძოდ, ჩვენ შეგვიძლია მივიღოთ ლერნერის ინდექსის ფორმულის უკანა
დიაპაზონი

1
P = ( _ 1 – L)MC

ამ განტოლებაში 1/(1 ლ) არის მარკირების ფაქტორი. ის განსაზღვრავს ფაქტორს, რომლითაც მრავლდება ზღვრული ღირებულება საქონლის ფასის მისაღებად. როდესაც
ლერნერის ინდექსი ნულის ტოლია, მარკირების ფაქტორი არის 1 და, შესაბამისად, ფასი ზუსტად უდრის ზღვრულ ღირებულებას. თუ ლერნერის ინდექსი არის 1/2,
მარკირების ფაქტორი არის 2. ამ შემთხვევაში, ფირმის მიერ დაწესებული ფასი ორჯერ აღემატება წარმოების ზღვრულ ღირებულებას.
ცხრილი 7-5 გთავაზობთ ლერნერის ინდექსისა და მარკირების ფაქტორის შეფასებებს აშშ-ს 10 ინდუსტრიისთვის. გაითვალისწინეთ, რომ მნიშვნელოვანი განსხვავებებია
ლერნერის ინდექსებსა და მარკირების ფაქტორებში ინდუსტრიებში. ინდუსტრია, რომელსაც აქვს ყველაზე მაღალი ლერნერის ინდექსი და მარკირების ფაქტორი, არის თამბაქოს
ინდუსტრია. ამ ინდუსტრიაში ლერნერის ინდექსი 76 პროცენტია. ეს ნიშნავს, რომ მომხმარებლების მიერ ფირმას გადახდილი ყოველი $1, $0.76 არის მარკირება. გარდა ამისა,
ფასი 4,17-ჯერ აღემატება წარმოების რეალურ ზღვრულ ღირებულებას.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 215

ცხრილი 7-5
ლერნერის ინდექსები და მარკირების ფაქტორები შერჩეული აშშ მრეწველობისთვის

მრეწველობა ლერნერის ინდექსი მარკირების ფაქტორი

საჭმელი 0.26
1.35

ამბაქო 0.76 4.17

ტექსტილი 0.21 1.27

ტანსაცმელი 0.24 1.32

ქაღალდი 0.58 2.38

ბეჭდვა და გამოცემა 0.31 1.45

ქიმიკატები 0.67 3.03

ნავთობი 0.59 2.44

რეზინი 0.43 1.75

ტყავი 0.43
წყაროები: მაიკლ რ. ბაი და ჯე-ვუ ლი, „ინდუსტრიების რეიტინგი შესრულების მიხედვით: სინთეზი“, ტეხასის A&M უნივერსიტეტი, სამუშაო დოკუმენტი No. 90-20, 1990 წლის მარტი;
1.75
მეთიუ დ შაპირო, „საბაზრო სიმძლავრის გაზომვა აშშ-ს ინდუსტრიაში“, ეკონომიკური კვლევების ეროვნული ბიურო, სამუშაო დოკუმენტი No. 2212, 1987 წ.

დემონსტრაციის პრობლემა 7–4 ამ პრობლემის შესახებ ვიდეოს სანახავად

ეწვიეთ www.mhhe.com/baye9e
ავიაინდუსტრიაში ფირმას აქვს ზღვრული ღირებულება 200 აშშ დოლარი და იხდის 300 დოლარს. რა არის ლერნერის ინდექსი და მარკირების ფაქტორი?

პასუხი:
ლერნერის ინდექსი არის

P – MC300 – 200
L = == 1

პ 3003
მარკირების ფაქტორი არის
1 1
1 - =ლ1 – 1/3 = 1.5
ამის საპირისპიროდ, ლერნერის ინდექსი და ტანსაცმლის მარკირების ფაქტორი გაცილებით დაბალია. ტანსაცმლის ლერნერის ინდექსზე დაყრდნობით, ჩვენ ვხედავთ, რომ
ტანსაცმლის მწარმოებლის მიერ მიღებული ყოველ $1-ზე მხოლოდ 0,24$ არის მარკირება. გარდა ამისა, ტანსაცმლის პროდუქტის ფასი მხოლოდ 1,32-ჯერ აღემატება
წარმოების რეალურ ზღვრულ ღირებულებას. ისევ და ისევ, მესიჯი მენეჯერებისთვის არის ის, რომ პროდუქტზე დარიცხული მარკირება განსხვავდება იმ ბაზრის ბუნების მიხედვით,
რომელშიც პროდუქტი იყიდება.
დარჩენილი თავების მნიშვნელოვანი მიზანია დაეხმაროს მენეჯერებს პროდუქტის ოპტიმალური მარკირების განსაზღვრაში.

ინტეგრაციისა და შერწყმის აქტივობა

ინტეგრაციისა და შერწყმის აქტივობა ასევე განსხვავდება ინდუსტრიების მიხედვით. ინტეგრაცია გულისხმობს პროდუქტიული რესურსების გაერთიანებას. ინტეგრაცია შეიძლება მოხდეს
შერწყმის გზით, რომელშიც ორი ან მეტი არსებული ფირმა „ერთიანდება“ ან გაერთიანდება ერთ ფირმაში. ალტერნატიულად (და როგორც განხილულია მე-6 თავში),
ინტეგრაცია შეიძლება მოხდეს ფირმის ფორმირების დროს. თავისი ბუნებით, ინტეგრაცია იწვევს უფრო დიდ ფირმებს, ვიდრე ინტეგრაციის არარსებობის შემთხვევაში იქნებოდა.
Machine Translated by
216 თავი მრეწველობის ბუნება

შერწყმა შეიძლება გამოიწვიოს ფირმების მცდელობამ შეამცირონ ტრანზაქციის ხარჯები, მიიღონ სარგებელი მასშტაბის და მასშტაბის ეკონომიიდან, გაზარდონ საბაზრო ძალაუფლება ან მიიღონ უკეთესი წვდომა
კაპიტალის ბაზრებზე. ზოგიერთი შერწყმა არის
„მეგობრული“ იმით, რომ ორივე ფირმას სურს გაერთიანდეს ერთ ფირმაში. სხვები არიან „მტრული“, რაც იმას ნიშნავს, რომ ერთ-ერთ ფირმას არ სურს შერწყმა.
ზოგიერთ შემთხვევაში, შერწყმა ან მფლობელობა ხდება იმის გამო, რომ აღიქმება, რომ ერთ-ერთი ფირმის მენეჯმენტი არაადეკვატურ საქმეს აკეთებს ფირმის მართვაში. ამ შემთხვევაში, აღების სარგებელი
არის გაზრდილი მოგება, რომელიც გამოწვეულია
„სახლის დასუფთავებით“, ანუ არაკომპეტენტური მენეჯერების გათავისუფლებით. ბევრ მენეჯერს ეშინია შერწყმისა და შეძენის, რადგან გაურკვეველია შერწყმის გავლენა მათ პოზიციებზე.

ეკონომისტები განასხვავებენ ინტეგრაციის, ანუ შერწყმის სამ ტიპს: ვერტიკალურ, ჰორიზონტალურ და კონგლომერატს.

ერტიკალური ინტეგრაცია
ვერტიკალური ინტეგრაცია ეხება სიტუაციას, როდესაც ერთი პროდუქტის წარმოების სხვადასხვა ეტაპები ხორციელდება ერთ ფირმაში. მაგალითად, ავტომობილების მწარმოებელი, რომელიც აწარმოებს საკუთარ ფოლადს,
იყენებს ფოლადს მანქანის ძარაებისა და ძრავების დასამზადებლად და საბოლოოდ ყიდის საავტომობილო ნაღველს, არის ვერტიკალურად ინტეგრირებული. ეს განსხვავდება იმ ფირმისგან, რომელიც ყიდულობს
მანქანის ძარას და ძრავებს სხვა ფირმებისგან და შემდეგ აწყობს ყველა იმ ნაწილს, რომელიც მოწოდებულია სხვადასხვა მომწოდებლების მიერ. ვერტიკალური შერწყმა არის ორი ან მეტი ფირმის გაერთიანება,
რომლებიც აწარმოებენ კომპონენტებს ერთი პროდუქტისთვის.
მე-6 თავში ვისწავლეთ, რომ ფირმები ვერტიკალურად ახდენენ ინტეგრირებას, რათა შეამცირონ ტრანზაქციის ხარჯები, რომლებიც დაკავშირებულია შენატანების შეძენასთან.

ჰორიზონტალური ინტეგრაცია
ჰორიზონტალური ინტეგრაცია გულისხმობს მსგავსი პროდუქტების წარმოების გაერთიანებას ერთ ფირმაში. მაგალითად, თუ ორი კომპიუტერული ფირმა გაერთიანდება ერთ ფირმაში, მოხდება ჰორიზონტალური
ინტეგრაცია. ჰორიზონტალური ინტეგრაცია გულისხმობს ორი ან მეტი საბოლოო პროდუქტის გაერთიანებას ერთ ფირმაში, ხოლო ვერტიკალური ინტეგრაცია გულისხმობს წარმოების ორი ან მეტი ფაზის
გაერთიანებას ერთ ფირმაში.

ვერტიკალური ინტეგრაციისგან განსხვავებით, რომელიც ხდება იმის გამო, რომ ეს სტრატეგია ამცირებს ტრანზაქციის ხარჯებს, ძირითადი მიზეზები, რის გამოც ფირმები ერთვებიან ჰორიზონტალურ ინტეგრაციაში
არის (1) ისარგებლონ მასშტაბის ან მასშტაბის ეკონომიკის ხარჯების დაზოგვით და (2) გააძლიერონ თავიანთი საბაზრო ძალა. ზოგიერთ შემთხვევაში, ჰორიზონტალური ინტეგრაცია ფირმებს საშუალებას აძლევს
ისარგებლონ მასშტაბისა და მოცულობის ეკონომიით, რაც იწვევს ხარჯების დაზოგვას საქონლის წარმოებაში. როგორც წესი, ამ ტიპის ჰორიზონტალური შერწყმა სოციალურად მომგებიანია. მეორეს მხრივ,
ჰორიზონტალური შერწყმა, თავისი განმარტებით, ამცირებს ფირმების რაოდენობას, რომლებიც კონკურენციას უწევენ პროდუქტის ბაზარზე. ეს ზრდის როგორც ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტს, ასევე
ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსს ინდუსტრიისთვის, რაც ასახავს ინდუსტრიის ფირმების საბაზრო ძალაუფლების ზრდას. ჰორიზონტალური შერწყმის შედეგად შემცირებული ხარჯების სოციალური სარგებელი უნდა
აიწონოს უფრო კონცენტრირებულ ინდუსტრიასთან დაკავშირებულ სოციალურ ხარჯებთან.

როდესაც დანახარჯების შემცირების სარგებელი მცირეა ჰორიზონტალურად ინტეგრირებული ფირმის საბაზრო ძალაუფლების მატებასთან შედარებით, მთავრობამ შეიძლება გაასაჩივროს შერწყმა. კერძოდ,
ფედერალური სავაჭრო კომისია (FTC) და აშშ-ს იუსტიციის დეპარტამენტის ანტიმონოპოლიური განყოფილება (DOJ) უფლებამოსილია შეიტანონ სარჩელი, რათა თავიდან აიცილონ ფირმების გაერთიანება ერთ
ფირმაში. მათი ამჟამინდელი ჰორიზონტალური შერწყმის სახელმძღვანელო პრინციპების თანახმად, ეს ანტიმონოპოლიური ორგანოები ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსით 2500-ზე მეტი მრეწველობის მქონე
მრეწველობას განიხილავენ, როგორც „უაღრესად კონცენტრირებულს“ და შესაძლოა შეეცადონ დაბლოკონ ჰორიზონტალური შერწყმა, თუ ის გაზრდის ჰერფინდალ- ჰირშმანის ინდექსს 200-ზე მეტით. თუმცა
მნიშვნელოვანია ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ ეს მხოლოდ სახელმძღვანელო მითითებებია. მტკიცებულების არარსებობის შემთხვევაში, რომ შერწყმა შესაძლოა ზიანი მიაყენოს მომხმარებლებს, FTC და DOJ შეიძლება
გადაწყვიტონ არ გააპროტესტონ შერწყმა, მიუხედავად იმისა, რომ HHI (და მისი ცვლილება) აღემატება ამ ზღვრებს. გარდა ამისა, ანტი-ტრასტის ორგანოები ზოგჯერ უშვებს გაერთიანებას ინდუსტრიებში, რომლებსაც აქვთ
მაღალი ჰერფინდალ-ჰირშმანი
Machine Translated by Google

217
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

ინდექსები, როდესაც არსებობს მნიშვნელოვანი უცხოური კონკურენციის მტკიცებულება, ახალი ტექნოლოგიის განვითარება, ან გაზრდილი ეფექტურობა, ან როდესაც ერთ-ერთ ფირმას აქვს
ფინანსური პრობლემები.
ინდუსტრიები, რომელთა ჰერფინდალ -ჰირშმანის ინდექსები 1500-ზე დაბალია შერწყმის შემდეგ, როგორც წესი, განიხილება „არაკონცენტრირებულად“ FTC-სა და DOJ-ის მიერ და
ჰორიზონტალური შერწყმა, როგორც წესი, არ არის გასაჩივრებული. ასევე, თუ შერწყმა ცვლის ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსს 100-ზე ნაკლებით, ის ჩვეულებრივ უპრობლემოდ რჩება. თუ
ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი არის 1500-დან 2500-მდე შერწყმის შემდეგ და შერწყმა ზრდის ჰერფინდალ - ჰირშმანის ინდექსს 100-ზე მეტით, FTC და DOJ შეიძლება პოტენციურად გააპროტესტონ
შერწყმა. გამოწვევა ასევე შესაძლებელია, თუ ჰერფინდალ -ჰირშმანის ინდექსი გადააჭარბებს 2500-ს და შერწყმა გაზრდის ჰერფინდალ ჰირშმანის ინდექსს 100-დან 200-მდე. თუმცა, ამ ბოლო
ორ შემთხვევაში, სააგენტოები ძირითადად უფრო მეტად ეყრდნობიან სხვა ფაქტორებს, როგორიცაა მასშტაბის ეკონომია და ინდუსტრიაში შესვლის სიმარტივე, იმის განსაზღვრისას, უნდა სცადოთ
თუ არა ჰორიზონტალური შერწყმის დაბლოკვა. მე-14 თავში განვიხილავთ ამ და სხვა მთავრობის ქმედებებს, რომლებიც შექმნილია საბაზრო ძალაუფლების შესამცირებლად.

კონგლომერატის შერწყმა
და ბოლოს, კონგლომერატის შერწყმა გულისხმობს სხვადასხვა პროდუქტის ხაზის ერთ ფირმაში ინტეგრაციას. მაგალითად, თუ სიგარეტის მწარმოებელი და ფუნთუშა მწარმოებელი
გაერთიანდნენ ერთ ფირმაში, კონგლომერატის შერწყმა მოჰყვებოდა. კონგლომერატის შერწყმა ჰგავს ჰორიზონტალურ შერწყმას, რადგან ის მოიცავს საბოლოო პროდუქტების გაერთიანებას ერთ
ფირმაში. იგი განსხვავდება ჰორიზონტალური შერწყმისგან, რადგან საბოლოო პროდუქტები არ არის დაკავშირებული.
კონგლომერატების ეკონომიკური დასაბუთება შორს არის მკაფიო; სრულიად განსხვავებული ბიზნეს ხაზების შერწყმა ხშირად კონტრპროდუქტიულია, რადგან ეს იწვევს სპეციალიზაციის
დაკარგვას სასარგებლო სინერგიების კომპენსაციის გარეშე. ზოგიერთი ამტკიცებს, რომ კონგლომერატების შერწყმამ შეიძლება შექმნას სინერგია ციკლური მოთხოვნების მქონე პროდუქტებისთვის ფულადი
სახსრების გაუმჯობესებული ნაკადების მეშვეობით. ერთი პროდუქტის ხაზიდან მიღებული შემოსავლები შეიძლება გამოყენებულ იქნას საბრუნავი კაპიტალის შესაქმნელად, როდესაც სხვა პროდუქტზე
მოთხოვნა დაბალია. მიუხედავად იმისა, რომ ეს არის პოტენციური დასაბუთება, როდესაც კაპიტალის ბაზრის არასრულყოფილება ხელს უშლის ფირმას ფინანსური ბაზრების გამოყენებაში საბრუნავი
კაპიტალის მოსაპოვებლად, ამ მიზნით კონგლომერატის შერწყმაში ჩართვა უნდა განიხილებოდეს, როგორც უკანასკნელი საშუალება. სხვები ამტკიცებენ, რომ როდესაც უმაღლესი მენეჯერული
ნიჭის მარაგი შეზღუდულია, კონგლომერის მთლიანი მოგება, რომელსაც მართავს უმაღლესი აღმასრულებელი დირექტორი, შეიძლება აღემატებოდეს რამდენიმე დამოუკიდებელი (მაგრამ
უაღრესად
ორიენტირებული) ფირმის ერთობლივ მოგებას, რომლებსაც მართავს სხვადასხვა აღმასრულებელი დირექტორი მხოლოდ საშუალოდ. მენეჯერული ნიჭი.

ვლევა და განვითარება
ადრე ჩვენ აღვნიშნეთ, რომ ფირმები და ინდუსტრიები განსხვავდებიან საქონლისა და მომსახურების წარმოებისთვის გამოყენებული ძირითადი ტექნოლოგიების მიმართ. ფირმების ტექნოლოგიური
უპირატესობის მოპოვების ერთ-ერთი გზა არის კვლევა და განვითარება (R&D) და შემდეგ R&D-ის მეშვეობით შემუშავებული ტექნოლოგიის პატენტის მოპოვება. ცხრილი 7–6 ასახავს
R&D ხარჯებს შერჩეული ფირმებისთვის გაყიდვების პროცენტულად. დააკვირდით R&D ხარჯების ცვალებადობას ინდუსტრიებში. მაგალითად, ფარმაცევტულ ინდუსტრიაში, Bristol-Myers
Squibb-მა რეინვესტირება მოახდინა გაყიდვების შემოსავლის 19,7 პროცენტზე R&D-ში; კვების მრეწველობაში კელოგმა რეინვესტირება მოახდინა გაყიდვებიდან მხოლოდ 1,5 პროცენტი
R&D-ში.
მესიჯი მენეჯერებისთვის ნათელია: R&D-ზე დახარჯვის ოპტიმალური თანხა დამოკიდებული იქნება იმ ინდუსტრიის მახასიათებლებზე, რომელშიც ფირმა მუშაობს. დარჩენილი თავების ერთი მიზანია R&D
ხარჯების ძირითადი განმსაზღვრელი ფაქტორების გამოკვლევა.

არეკლამო
როგორც ცხრილი 7-6 გვიჩვენებს, ასევე არსებობს მნიშვნელოვანი ცვალებადობა ფირმებს შორის გამოყენებული რეკლამის დონის მიხედვით. კვების მრეწველობის ფირმები,
როგორიცაა Kellogg, ხარჯავენ დაახლოებით 9 პროცენტს
Machine Translated by
218 თავი მრეწველობის ბუნება

ცხრილი 7-6
R&D, რეკლამა და მოგება, როგორც გაყიდვების პროცენტი შერჩეული ფირმებისთვის
არეკლამო
R&D როგორც როგორც მოგება როგორც

პროცენტი პროცენტი პროცენტი

კომპანია მრეწველობა გაყიდვების გაყიდვების აყიდვების

ბრისტოლ-მაიერს სკუიბი
ფარმაცევტული საშუალებები 19.7 4.9 15.9

ფორდი
ავტომობილი და ნაწილები 4.1 3.2 5.1

Goodyear საბურავი და რეზინი რეზინის და პლასტმასის ნაწილები 2.0 2.5 უარყოფითი

კელოგი საჭმელი 1.5 9.2 10.1

Procter & Gamble საპნები და კოსმეტიკა 2.5 11.7 16.0

წყარო: კომპანიების წლიური ანგარიშები; ავტორების გაანგარიშება.

გაყიდვების შემოსავალი რეკლამიდან. ამის საპირისპიროდ, რეზინისა და პლასტმასის ნაწილების ინდუსტრიის ფირმები, როგორიცაა Goodyear, თავიანთი გაყიდ
ფირმებში. ჩვენ ასევე ვნახავთ, თუ როგორ განსაზღვრავენ ფირმები ოპტიმალურ რაოდენობასა და რეკლამის ტიპს
გამოსაყენებლად.

შესრულება ეხება მოგებას და სოციალურ კეთილდღეობას, რაც იწვევს მოცემულ ინდუსტრიას. მომავალი მენეჯერებისთვის
მნიშვნელოვანია იმის აღიარება, რომ მოგება და სოციალური კეთილდღეობა მნიშვნელოვნად განსხვავდება ინდუსტრიის მიხედვით.

მოგება
ცხრილი 7-6 ხაზს უსვამს განსხვავებას მოგებაში ფირმებში სხვადასხვა ინდუსტრიაში. Ford-ის გაყიდვები ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი იყო ჯგუფში, თუმცა მისი მოგება გაყიდვების პროცენტულად
მეორე დაბალი იყო ჯგუფში. მომდევნო რამდენიმე თავში ერთ-ერთი ამოცანაა იმის გამოკვლევა, თუ რატომ არ იღებენ „დიდი“ ფირმები ყოველთვის დიდ მოგებას. როგორც მენეჯერი,
შეცდომა იქნება იმის დაჯერება, რომ მხოლოდ იმის გამო, რომ თქვენი ფირმა დიდია, ის ავტომატურად მიიღებს მოგებას.

ოციალური კეთილდღეობის

ინდუსტრიის მუშაობის კიდევ ერთი მაჩვენებელი არის ბაზარზე წარმოქმნილი მომხმარებლისა და მწარმოებლის ჭარბი რაოდენობა. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ტიპის შესრულების ძნელია
გაზომვა, RE Dansby და RD Willig შემოგვთავაზეს სასარგებლო ინდექსი. Dansby -Willig (DW) შესრულების ინდექსი
Dansby-Willig შესრულების
ინდექსი ზომავს რამდენად გაუმჯობესდება სოციალური კეთილდღეობა (განისაზღვრება როგორც მომხმარებელთა და მწარმოებლის ჭარბი ჯამი), თუ ფირმები ინდუსტრიაში გააფართოვებს პროდუქციას
ასახელებს ინდუსტრიებს სოციალურად ეფექტური გზით. თუ მრეწველობისთვის DW ინდექსი ნულის ტოლია, არ არსებობს რაიმე მოგება ინდუსტრიაში არსებული ფირმების იძულებით შეცვალონ მათი პროდუქცია;
იმის მიხედვით, თუ რამდენი სოციალური კეთილდღეობა სამომხმარებლო და მწარმოებლის ჭარბი რაოდენობა მაქსიმალურად არის გაზრდილი ინდუსტრიული მოთხოვნისა და ხარჯების პირობებში. როდესაც ინდექსი ნულზე მეტია, სოციალური
იქნებოდა
კეთილდღეობა გაუმჯობესდება, თუ ინდუსტრიის წარმოება გაფართოვდება.
გაუმჯობესდება, თუ
მრეწველობაში გამოშვება
მცირე რაოდენობით
გაიზრდება.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 219

ცხრილი 7-7
Dansby-Willig შესრულების ინდექსები შერჩეული აშშ მრეწველობისთვის

მრეწველობა დენსბი-უილიგის ინდექსი

საჭმელი 0.51

ტექსტილი 0.38

ტანსაცმელი 0.47

ქაღალდი 0.63

ბეჭდვა და გამოცემა 0.56

ქიმიკატები 0.67

ნავთობი 0.63

რეზინი 0.49

ტყავი 0.60

წყარო: მაიკლ რ. ბაი და ჯე-ვუ ლი, „ინდუსტრიების რეიტინგი შესრულების მიხედვით: სინთეზი“, Texas A&M სამუშაო დოკუმენტი No. 90–20, მარტი 1990 წ.

ამგვარად, DW ინდექსი საშუალებას აძლევს მრეწველობის რანჟირებას იმის მიხედვით, თუ რამდენად გაიზრდება სოციალური კეთილდღეობა, თუ ინდუსტრია შეცვლიდა თავის
პროდუქციას. ინდექსის დიდი მნიშვნელობების მქონე ინდუსტრიებს უფრო დაბალი ეფექტურობა აქვთ, ვიდრე დაბალი ღირებულების მქონე ინდუსტრიებს. მაგალითად, ცხრილში 7-7, ჩვენ
ვხედავთ, რომ ქიმიურ მრეწველობას აქვს ყველაზე მაღალი DW ინდექსი. ეს ვარაუდობს, რომ ქიმიურ მრეწველობაში გამომუშავების უმნიშვნელო ცვლილება უფრო მეტად გაზრდის
სოციალურ კეთილდღეობას, ვიდრე დანარჩენ ინდუსტრიაში წარმოების უმნიშვნელო ცვლილება. ტექსტილის ინდუსტრიას აქვს ყველაზე დაბალი DW ინდექსი, რაც ავლენს
საუკეთესო შესრულებას.

დემონსტრაციის პრობლემა 7–5

დავუშვათ, რომ თქვენ ხართ ფირმის მენეჯერი ტექსტილის ინდუსტრიაში. თქვენ ახლახან გაიგეთ, რომ მთავრობამ ტექსტილის მრეწველობა მოათავსა სათავეში იმ ინდუსტრიების
სიაში, რომლის რეგულირებას გეგმავს და აპირებს აიძულოს მრეწველობა გააფართოვოს წარმოება და შეამციროს ტექსტილის პროდუქციის ფასი. როგორ უნდა
უპასუხო?

პასუხი:

თქვენ უნდა მიუთითოთ მთავრობის კონსულტანტს, რომ ტექსტილის მრეწველობას აქვს ლერნერის ყველაზე დაბალი ინდექსი ცხრილში 7–5 ჩამოთვლილი 10 ძირითადი ინდუსტრიიდან; მომხმარებლების
მიერ გადახდილი თითოეული დოლარიდან მხოლოდ 0,21 დოლარი არის მარკირება. გარდა ამისა, დანსბი-უილიგის ინდექსი ტექსტილის მრეწველობისთვის არის ყველაზე დაბალი ცხრა ინდუსტრიიდან,
რომლებიც ჩამოთვლილია ცხრილში 7-7. მთავრობის ეფექტური გზა სოციალური კეთილდღეობის გასაუმჯობესებლად არის წარმოების შეცვლა პირველ რიგში სხვა ინდუსტრიებში.

სტრუქტურა – ქცევა – შესრულების

პარადიგმა

ახლა თქვენ გაქვთ ფართო მიმოხილვა აშშ-ს ინდუსტრიის სტრუქტურის, ქცევისა და მუშაობის შესახებ . ინდუსტრიის სტრუქტურა ეხება ისეთ ფაქტორებს, როგორიცაა
ტექნოლოგია, კონცენტრაცია და ბაზრის პირობები . ქცევა ეხება იმას, თუ როგორ იქცევიან ცალკეული ფირმები ბაზარზე; ის მოიცავს ფასს
Machine Translated by
220 თავი მრეწველობის ბუნება

გადაწყვეტილებები, სარეკლამო გადაწყვეტილებები და გადაწყვეტილებები კვლევასა და განვითარებაში ინვესტირების შესახებ, სხვა ფაქტორებთან ერთად. შესრულება ეხება მიღებულ
მოგებას და სოციალურ კეთილდღეობას, რომელიც წარმოიქმნება ბაზარზე. სტრუქტურა -ქცევა-შესრულების პარადიგმა განიხილავს ინდუსტრიის ამ სამ ასპექტს, როგორც განუყოფლად
დაკავშირებულს.

მიზეზობრივი შეხედულება

ინდუსტრიის მიზეზობრივი შეხედულება ამტკიცებს, რომ ბაზრის სტრუქტურა „აიძულებს“ ფირმებს გარკვეული გზით მოიქცნენ. თავის მხრივ, ეს ქცევა ან ქცევა „იწვევს“ რესურსების განაწილებას
გარკვეული გზებით, რაც იწვევს ბაზრის
„კარგ“ ან „ცუდ“ შესრულებას. მიზეზობრივი შეხედულების უკეთ გასაგებად, განიხილეთ უაღრესად კონცენტრირებული ინდუსტრია, რომელშიც მხოლოდ რამდენიმე ფირმა კონკურენციას უწევს
მომხმარებლებზე პროდუქციის მიყიდვის უფლებისთვის. მიზეზობრივი შეხედულების მიხედვით, ეს სტრუქტურა ფირმებს აძლევს საბაზრო ძალაუფლებას, რაც მათ საშუალებას აძლევს
დააკისრონ მაღალი ფასები თავიანთ პროდუქტებზე. ქცევა (მაღალი ფასების დადება) გამოწვეულია ბაზრის სტრუქტურით (კონკურენტების მცირე რაოდენობა).
მაღალი ფასები, თავის მხრივ, „იწვევს“ მაღალ მოგებას და ცუდ შესრულებას (დაბალი სოციალური კეთილდღეობა). ამრიგად, მიზეზობრივი შეხედულების მიხედვით, კონცენტრირებული
ბაზარი „იწვევს“ მაღალ ფასებს და ცუდ შესრულებას.

უკუკავშირის კრიტიკა
დღეს ეკონომისტების უმეტესობა აღიარებს, რომ მიზეზობრივი შეხედულება, საუკეთესო შემთხვევაში, არასრულ ხედვას იძლევა სტრუქტურის, ქცევისა და შესრულების ურთიერთობის შესახებ.
უკუკავშირის კრიტიკის მიხედვით, არ არსებობს ცალმხრივი მიზეზობრივი კავშირი სტრუქტურას, ქცევასა და შესრულებას შორის. ფირმების ქცევამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს ბაზრის
სტრუქტურაზე; ბაზრის შესრულებამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს როგორც ქცევაზე, ასევე ბაზრის სტრუქტურაზე. უკუკავშირის კრიტიკის საილუსტრაციოდ, მოდით გამოვიყენოთ იგი წინა ანალიზზე,
სადაც ნათქვამია, რომ კონცენტრაცია იწვევს მაღალ ფასებს და ცუდ შესრულებას.
გამოხმაურების კრიტიკის მიხედვით, ფირმების ქცევამ ინდუსტრიაში შეიძლება თავად გამოიწვიოს კონცენტრირებული ბაზარი. თუ (რამდენიმე) არსებული ფირმები ახდენენ დაბალ
ფასებს და იღებენ დაბალ ეკონომიკურ მოგებას, არ იქნება დამატებითი ფირმების ბაზარზე შესვლის სტიმული. თუ ეს ასეა, ეს შეიძლება რეალურად იყოს დაბალი ფასები, რაც "იწვევს"
ინდუსტრიაში რამდენიმე ფირმის არსებობას.
მოკლედ, რეალობის გამარტივებაა იმის მტკიცება, რომ კონცენტრირებული ბაზრები იწვევს მაღალ ფასებს. მართლაც, ფირმების ფასების ქცევამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს ფირმების
რაოდენობაზე. როგორც მომდევნო თავებში დავინახავთ, დაბალი ფასები და კარგი შესრულება შეიძლება მოხდეს მაშინაც კი, თუ მხოლოდ ერთი ან ორი ფირმა მუშაობს ინდუსტრიაში. ამ
შესაძლებლობის დეტალურ ახსნას მოუწევს ლოდინი, სანამ ჩვენ შევიმუშავებთ მოდელებს სხვადასხვა ბაზრის სტრუქტურებისთვის.

კავშირი ხუთი ძალის ჩარჩოსთან

სტრუქტურა–ქცევა–ეფექტურობის პარადიგმა და უკუკავშირის კრიტიკა მჭიდროდ არის დაკავშირებული 1–ელ თავში განხილულ ხუთი ძალის ჩარჩოსთან . შეგახსენებთ, რომ ხუთი
ძალის ჩარჩოს მუშაობა ვარაუდობს, რომ ხუთი ურთიერთდაკავშირებული „ძალა“ გავლენას ახდენს ინდუსტრიის მოგების დონეზე, ზრდასა და მდგრადობაზე: (1) შესვლა, (2) შეყვანის
მომწოდებლების ძალა, (3) მყიდველების ძალა, (4) ინდუსტრიის მეტოქეობა და (5) შემცვლელები და შემავსებლები. ეს ხუთი ძალა იპყრობს ინდუსტრიაში ფირმების სტრუქტურისა და
ქცევის ელემენტებს, ხოლო
ინდუსტრიის მოგების დონე, ზრდა და მდგრადობა შესრულების ელემენტებია. უკუკავშირის კრიტიკის გათვალისწინებით, ხუთი ძალის ჩარჩო შეიძლება შეიცვალოს, როგორც ეს ნაჩვენებია 7-1
სურათზე, რათა აჩვენოს, რომ ეს ძალები ურთიერთდაკავშირებულია.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 221

სურათი 7-1
ხუთი ძალის ჩარჩო უკუკავშირის ეფექტებით

შესვლა

შესვლის ხარჯები ქსელის ეფექტები

კორექტირების სიჩქარე ჩაძირული ხარჯები მასშტაბის რეპუტაცია გადართვის ხარჯები
ეკონომია მთავრობის შეზღუდვები

მყიდველების ძალა
შეყვანის მომწოდებლების სიმძლავრე

მიმწოდებლის კონცენტრაცია ფასი/პროდუქტიულობა ალტერნატიული საშუალებები მყიდველის კონცენტრაცია შემცვლელის ფასი/ღირებულება

ურთიერთობის სპეციფიკური პროდუქტები ან სერვისები
ინვესტიციები
დონე, ზრდა, და მდგრადობა
მრეწველობის მოგება

ურთიერთობის სპეციფიკური ინვესტიციები

მომხმარებელთა გადართვის ხარჯები მთავრობის შეზღუდვები

მიმწოდებლის გადართვის ხარჯები

მთავრობის შეზღუდვები

ინდუსტრიის მეტოქეობა შემცვლელები და დამატებები

კონცენტრაცია გადართვის ხარჯები სუროგატის ფასი/ღირებულება ქსელის ეფექტები პროდუქტები ან სერვისები მთავრობა დამატებითი
გადაწყვეტილებების მიღების დრო ინფორმაცია შეზღუდვების ფასი/ღირებულება პროდუქტები ან სერვისები
მთავრობის შეზღუდვები
ფასი, რაოდენობა, ხარისხი ან მომსახურების კონკურენცია
დიფერენციაციის ხარისხი

წიგნის დარჩენილი ნაწილის მიმოხილვა

ამ წიგნის დანარჩენ თავებში ჩვენ განვიხილავთ ოპტიმალურ მენეჯერულ ქცევას სხვადასხვა ბაზრის სტრუქტურებში. იმისათვის, რომ გვქონდეს გარკვეული ტერმინოლოგია, რომელიც
საშუალებას მოგვცემს განვასხვავოთ სხვადასხვა ტიპის ბაზრის სტრუქტურები, სასარგებლოა შემოგთავაზოთ ოთხი ძირითადი მოდელი, რომელსაც გამოვიყენებთ ამ მიზნის
მისაღწევად. თუმცა, აღიარეთ, რომ ჩვენი განხილვა ამ ოთხი მოდელის
შესახებ მხოლოდ მიმოხილვას იძლევა; მართლაც, მთელი თავები დაეთმობა მენეჯერული გადაწყვეტილებების მიღებას თითოეულ ამ სიტუაციაში.

იდეალური კონკურენცია
ბაზრებზე, რომლებსაც ახასიათებს სრულყოფილი კონკურენცია, არსებობს მრავალი ფირმა, რომელთაგან თითოეული მცირეა მთელ ბაზართან შედარებით. ფირმებს აქვთ
წვდომა იმავე ტექნოლოგიებზე და აწარმოებენ
მსგავს პროდუქტებს, ამიტომ არცერთ ფირმას არ აქვს რეალური უპირატესობა ინდუსტრიის სხვა ფირმებთან შედარებით. სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზრებზე მყოფ ფირმებს არ აქვთ საბაზრო ძალა;
ანუ არც ერთ ცალკეულ ფირმას
არ აქვს შესამჩნევი გავლენა ბაზარზე წარმოებული პროდუქტის საბაზრო ფასზე, რაოდენობაზე ან ხარისხზე. სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზრებზე, როგორც კონცენტრაციის
კოეფიციენტები, ასევე როტშილდის ინდექსები ნულთან ახლოსაა. სრულყოფილად კონკურენტუნარიან ბაზრებს დეტალურად შევისწავლით შემდეგ თავში.
Machine Translated by
222 თავი მრეწველობის ბუნება

მონოპოლია
მონოპოლია არის ფირმა, რომელიც არის საქონლის ან მომსახურების ერთადერთი მწარმოებელი შესაბამის ბაზარზე. მაგალითად, ადგილობრივი კომუნალური კომპანიების უმეტესობა არის
ელექტროენერგიისა და ბუნებრივი აირის ერთადერთი მიმწოდებელი მოცემულ ქალაქში. ზოგიერთ ქალაქს აქვს ერთი ბენზინგასამართი სადგური ან კინოთეატრი, რომელიც ემსახურება მთელ ადგილობრივ
ბაზარს. ეს ყველაფერი წარმოადგენს ადგილობრივ მონოპოლიებს.
როდესაც ბაზარზე არის საქონლის ან მომსახურების ერთი მიმწოდებელი, არსებობს ტენდენცია, რომ გამყიდველმა გამოიყენოს მონოპოლიური პოზიცია გამომავალი შეზღუდვით და ფასის
დარიცხვით ზღვრულ ღირებულებაზე მაღალი. იმის გამო, რომ ბაზარზე სხვა ფირმები არ არის, მომხმარებლები ვერ გადადიან სხვა მწარმოებელზე მაღალი ფასების პირობებში . შესაბამისად,
მომხმარებელი პროდუქტს ან უფრო მაღალ ფასად ყიდულობს, ან მის გარეშე რჩება. მონოპოლისტურ ბაზრებზე არის უკიდურესი კონცენტრაცია და როტშილდის ინდექსი არის ერთიანობა.

მონოპოლისტური კონკურენცია
ბაზარზე, რომელსაც ახასიათებს მონოპოლისტური კონკურენცია, ბევრი ფირმა და მომხმარებელია, ისევე როგორც სრულყოფილ კონკურენციაში. ამრიგად, კონცენტრაციის ზომები ახლოს არის
ნულთან. თუმცა, სრულყოფილი კონკურენციისგან განსხვავებით, თითოეული ფირმა აწარმოებს პროდუქტს, რომელიც ოდნავ განსხვავდება სხვა ფირმების მიერ წარმოებული პროდუქტებისგან; როტშილდის
ინდექსები ნულზე მეტია. ისინი, ვინც მართავენ რესტორნებს ქალაქში, სადაც უამრავი კვების ობიექტია, მონოპოლისტურად კონკურენტულ ინდუსტრიაში მუშაობენ.

მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზარზე ფირმას აქვს გარკვეული კონტროლი პროდუქტისთვის დაწესებულ ფასზე. ფასის გაზრდით, ზოგიერთი მომხმარებელი დარჩება ფირმისადმი ლოიალური
პროდუქტის კონკრეტული მახასიათებლების უპირატესობის გამო. მაგრამ ზოგიერთი მომხმარებელი გადადის სხვა ბრენდებზე. ამ მიზეზით , ფირმები მონოპოლისტურ კონკურენტულ ინდუსტრიებში ხშირად ხარჯავენ
მნიშვნელოვან თანხებს რეკლამაში, რათა დაარწმუნონ მომხმარებლები, რომ მათი ბრენდები
"უკეთესია" ვიდრე სხვა ბრენდები. ეს ამცირებს მომხმარებელთა რაოდენობას, რომლებიც გადადიან სხვა ბრენდებზე, როდესაც ფირმა თავის პროდუქტზე ფასს ზრდის.

ოლიგოპოლია
ოლიგოპოლიურ ბაზარზე, რამდენიმე მსხვილი ფირმა, როგორც წესი, დომინირებს ბაზარზე . ფირმები მაღალ კონცენტრირებულ ინდუსტრიებში, როგორიცაა ავიაკომპანია, საავტომობილო და საჰაერო
კოსმოსური ინდუსტრიები, მუშაობენ ოლიგოპოლიურ ბაზარზე.
როდესაც ოლიგოპოლიურ ბაზარზე ერთი ფირმა ცვლის თავის ფასს ან მარკეტინგულ სტრატეგიას, გავლენას ახდენს არა მხოლოდ საკუთარი მოგება, არამედ ინდუსტრიის სხვა ფირმების მოგება.
შესაბამისად, როდესაც ოლიგოპოლიის ერთი ფირმა ცვლის თავის ქცევას, ინდუსტრიის სხვა ფირმებს აქვთ სტიმული, რეაგირება მოახდინონ ცვლილებაზე საკუთარი ქცევის შეცვლით. ამრიგად,
ოლიგოპოლიური ბაზრის განმასხვავებელი მახასიათებელია ინდუსტრიის ფირმებს შორის ურთიერთდამოკიდებულება .

მოგების ურთიერთდამოკიდებულება ოლიგოპოლიაში იწვევს ფირმებს შორის სტრატეგიულ ურთიერთქმედებას. მაგალითად, დავუშვათ, რომ ოლიგოპოლიის მენეჯერი განიხილავს ფირმის
პროდუქტზე დაწესებული ფასის გაზრდას. იმისათვის, რომ დადგინდეს ფასის ზრდის გავლენა მოგებაზე, მენეჯერმა უნდა განიხილოს, როგორ რეაგირებენ ინდუსტრიის კონკურენტი ფირმები ფასების
ზრდაზე.
ამრიგად, ოლიგოპოლიაში ერთი ფირმის სტრატეგიული გეგმები დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ მოელის ეს ფირმა ინდუსტრიის სხვა ფირმებისგან გეგმებზე, თუ ისინი მიიღება. ამ მიზეზით, ძალიან
რთულია ფირმის მართვა, რომელიც მუშაობს ოლიგოპოლიაში. იმის გამო, რომ დიდი ჯილდოები ეძლევათ მენეჯერებს, რომლებმაც იციან როგორ იმოქმედონ ოლიგოპოლიურ ბაზრებზე, ჩვენ
ორ თავს მივუძღვნით ასეთ ბაზრებზე მენეჯერული გადაწყვეტილებების ანალიზს.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
223

INSIDE BUSINESS 7–3

ბაზრის სტრუქტურის ევოლუცია კომპიუტერულ ინდუსტრიაში

ინდუსტრიები შეიძლება მკვეთრად შეიცვალოს დროთა განმავლობაში. მისი ევოლუციის მსვლელობისას მოცემულმა
1980-იანებმა პერსონალური კომპიუტერი შემოიტანეს ბევრ საშუალო ზომის ბიზნესში, რომლებსაც ადრე არ შეეძლოთ
ინდუსტრიამ შეიძლება გაიაროს ეტაპები, რომლებიც მოიცავს მონოპოლიას, ოლიგოპოლიას, მონოპოლისტურ
კომპიუტერის შეძენა. კომპიუტერთან ერთად მოვიდა სამუშაო სადგურები და მინი კომპიუტერები. მიუხედავად იმისა, რომ
კონკურენციას და სრულყოფილ კონკურენციას. ამ მიზეზით, მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, თუ როგორ უნდა მიიღოთ
მოგების მარჟა შემცირდა 1970-იან წლებში, ისინი ჯერ კიდევ საკმარისად მაღალი იყო 1980-იან წლებში ახალი შესვლის
გადაწყვეტილებები ოთხივე გარემოში, მაშინაც კი, თუ თქვენ "იცით", რომ თქვენ იმუშავებთ მონოპოლიაზე, როდესაც
მოსაზიდად. 1980-იანი წლების კომპიუტერული ბაზარი მონოპოლისტური კონკურენციისკენ მიიწევდა, რამდენიმე მსხვილი
დაამთავრებთ. კომპიუტერული ინდუსტრიის ევოლუციის შემდეგი აღწერა ამ ფაქტში უნდა დაგარწმუნოთ.
ფირმა და ბევრი მცირე ფირმა, რომელთაგან თითოეული აწარმოებდა ოდნავ განსხვავებულ სტილის კომპიუტერებს.
კომპიუტერები ხელმისაწვდომი გახდა მრავალი ოჯახისთვის და მცირე ბიზნესისთვის. რაც უფრო მეტი ფირმა შემოვიდა
1960-იან წლებში რამდენიმე მსხვილმა ფირმამ აწარმოა ძირითადი კომპიუტერები უნივერსიტეტებისთვის, სამეცნიერო
ბაზარზე, მოგების მარჟა მკვეთრად დაეცა და კოპირებულმა ფირმებმა დაიწყეს სისტემების გახსნა; ამგვარად, ბევრი ნაწილი
კვლევითი ცენტრებისთვის და მსხვილი ბიზნეს აპლიკაციებისთვის. თითოეული კომპიუტერი შექმნილია თითქმის ექსკლუზიურად
ცვალებადი გახდა მანქანებს შორის. ეკონომიკური მოგება ჯერ კიდევ იღებებოდა, მაგრამ მოგების მარჟა დაახლოებით 10-დან 20
კონკრეტული მომხმარებლისთვის და მისი ღირებულება ხშირად $100000-ზე მეტი იყო. იმის გამო, რომ თითოეული კომპიუტერი
პროცენტამდე შემცირდა.
იცავდა საკუთარ სტანდარტებს, კლიენტი, რომლის კომპიუტერსაც სჭირდებოდა შეკეთება, იძულებული გახდა წასულიყო
თავდაპირველ მწარმოებელთან ან ჩამოეწერა ორიგინალური შესყიდვა. ეს საშუალებას აძლევდა იმ რამდენიმე კომპანიას,
1990-იან წლებში კომპიუტერის მწარმოებლები ცდილობდნენ შეენარჩუნებინათ მარჟა მათი პროდუქტების დიფერენცირებით.
რომლებიც აწარმოებდნენ კომპიუტერებს, ემოქმედათ როგორც ვირტუალური მონოპოლისტები, როდესაც მათ ექნებათ
ამ ტაქტიკას ჰქონდა შეზღუდული წარმატება, რადგან 1990-იანი წლების ღია სისტემებმა განაპირობა სტანდარტიზებული
მომხმარებელთა ბაზა. ადრეული კომპიუტერული ფირმები სარგებლობდნენ მაღალი მოგების მარჟით, ზოგიერთი 50-დან 60
ტექნოლოგია კომპიუტერული ინდუსტრიის პრაქტიკულად ყველა დონეზე. 2000-იანი წლების დასაწყისისთვის კომპიუტერების
პროცენტამდე. ამ დიდმა მოგებამ აიძულა რამდენიმე
მრავალი კომპონენტი იქცა „საქონლად“, რომელიც ყიდულობდა და იყიდებოდა ბაზრებზე, როგორც სრულყოფილი
ახალი ფირმა შესულიყო კომპიუტერულ ბაზარზე.
კონკურენციის მქონე ბაზრებზე. შედეგად, კომპიუტერების მწარმოებლებმა ფასის გარდა რამდენიმე განზომილება გამოიყენეს
შემოსვლასთან ერთად მოვიდა ინოვაციები ტექნოლოგიაში, რამაც შეამცირა ძირითადი მოწყობილობების ზომა, შეამცირა
თავიანთი პროდუქტების დიფერენცირებისთვის. ამ სიმაღლემ შეაჩერა ფასების კონკურენცია 2000-იან წლებში საგრძნობლად
წარმოების ღირებულება და, გაზრდილი კონკურენციის გამო, შეამცირა ფასი მომხმარებლისთვის. ახალი კონკურენტებისა და
შეამცირა კომპიუტერების მწარმოებლების მოგება, მათ შორის ძირითადი მოთამაშეები, როგორიცაა Dell და Gateway. 21-ე
პროდუქტების ამ ნაკადმა კომპიუტერების ბაზარი ოლიგოპოლისტური ტიპის სტრუქტურაში გადაიყვანა. შედეგად, თითოეულმა
საუკუნის პირველი ათწლეულის ბოლოს, კონკურენტულმა შტამებმა აიძულა ზოგიერთმა ფირმამ უარი თქვას „პირდაპირი
ფირმამ კარგად გააცნობიერა კონკურენტები და მათი ქმედებები. თუმცა, თითოეულმა ფირმამ შეინარჩუნა სპეციალიზებული
გაყიდვების“ მიდგომაზე და პოპულარული საცალო ვაჭრობის საშუალებით კომპიუტერების გავრცელების სასარგებლოდ. მოგებაზე
აპარატურა და პროგრამული უზრუნველყოფა თითოეული მომხმარებლისთვის.
ზეწოლა გადაიქცევა გასასვლელად და კონსოლიდაციაში ინდუსტრიული მცდელობის ფარგლებში. შემდგომი ცვლილებები
მცირე ზომის მანქანების სპეციალიზებული ბუნების გამო, მომხმარებლები კვლავ ექვემდებარებოდნენ თავდაპირველ
ინდუსტრიის სტრუქტურაში თითქმის გარკვეულია უახლოეს წლებში, რადგან ამ ფირმების უმეტესობა ცდილობს გააფართოოს
შესყიდვებს, როდესაც საქმე განახლებას ეხებოდა. თუმცა, რადგან ორიგინალური მანქანების ფასი ახალ გარემოში დაბალი
თავისი ბიზნესი მაღალი მობილურობის მოწყობილობებზე (მაგ., სმარტ ტელეფონები და ტაბლეტები). ამგვარად,
იყო, ორიგინალური შესყიდვის ჩამოწერა და ერთი კომპანიისგან მეორეზე გადასვლა ნაკლებად ძვირი ღირდა. რა თქმა
კომპიუტერული ინდუსტრია იძლევა ნათელ ხედვას ინდუსტრიის დინამიკაზე.
უნდა, მომწოდებლებმა აღიარეს ეს ფაქტი, რამაც გამოიწვია უფრო ძლიერი კონკურენცია. 1970-იან წლებში დაბალი ფასებისა
და მეტი კონკურენციის კომბინაციამ შეამცირა ბაზარზე შემოსავალი 20-40 პროცენტამდე ინდუსტრიისთვის. წყაროები: საიმონ ფორჯი, „რატომ ხდება ახლა კომპიუტერული ინდუსტრიის რესტრუქტურიზაცია“, ფიუჩერსები 23 (ნოემბერი 1991),
გვ. 960–77; "Gateway CEO Out After Profit Miss", Ecommerce Times, 2006 წლის 26 ნოემბერი; როჯერ ქეი,
„კომპიუტერების ინდუსტრია თხრის საკუთარ საფლავს“, Forbes (2013 წლის აპრილი ); კომპანიების წლიური ანგარიშები.
Machine Translated by
224 თავი მრეწველობის ბუნება

სათაურზე პასუხის გაცემა

იმის გათვალისწინებით, რომ AT&T-ს არ სურდა ბრძოლა სასამართლოში ებრძოლა, უსაფრთხო სტრატეგია თავიდანვე არ იქნებოდა მილიონების
დახარჯვა შერწყმის გეგმებზე. ბაზრის მაღალი კონცენტრაციის გათვალისწინებით, AT&T უნდა გააცნობიეროს, რომ შერწყმა შესაძლოა ზედმიწევნით
განიხილებოდეს ანტიმონოპოლიური ორგანოების მიერ და რომ შეიძლება საჭირო იყოს ძლიერი დასაბუთება იმ ვარაუდის დასაძლევად, რომ შერწყმა ზიანს
მიაყენებს მომხმარებლებს. როგორც ამ თავში გავიგეთ, FTC და DOJ ჰორიზონტალური შერწყმის გაიდლაინები ვარაუდობენ, რომ აშშ-ს ანტიმონოპოლიური
ორგანოები უფრო სავარაუდოა, რომ შერწყმას დაუპირისპირდნენ, როდესაც შესაბამისი ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი 2500-ზე მეტია და ინდექსის შედეგად
ზრდა შერწყმის შედეგად. არის 200-ზე მეტი. ამ ინდუსტრიის ოთხი უმსხვილესი ფირმის საბაზრო წილების მოხსენების საფუძველზე, უკაბელო სააბონენტო
ბაზრისთვის Herfindahl- Hirschman ინდექსი იყო მინიმუმ 2,569 შემოთავაზებულ შერწყმამდე და გაიზრდებოდა მინიმუმ 3,209- მდე შერწყმის შემდეგ.
ამრიგად, როგორც ჩანს, AT&T უნდა გააცნობიეროს, რომ იუსტიციის
დეპარტამენტი შესაძლოა შერწყმის დაბლოკვას ცდილობდეს. მილიონების დახარჯვა ტექნოლოგიურ
ან ეფექტურობის საფუძველზე შერწყმის გასამართლებლად იყო აზარტული თამაში, რომელიც AT&T-ს არ გამოუვიდა.

ეს თავი ცხადყოფს, რომ სხვადასხვა ინდუსტრიას აქვს განსხვავებული ბაზრის სტრუქტურა და მოითხოვს
სხვადასხვა ტიპის რიალური გადაწყვეტილებების მართვას. ინდუსტრიის სტრუქტურა და, შესაბამისად, მენეჯერის
სამუშაო, დამოკიდებულია ინდუსტრიის ფირმების რაოდენობაზე, მოთხოვნის სტრუქტურაზე და ხარჯებზე,
ინფორმაციის ხელმისაწვდომობაზე და ინდუსტრიის სხვა ფირმების ქცევაზე.
ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი არის ბაზრის
სტრუქტურის ერთ-ერთი საზომი. თუ თანაფარდობა უდრის ერთს, ინდუსტრია არის მონოპოლია ან
ოლიგოპოლია; თუ ის ნულოვანია, ინდუსტრია კონკურენტუნარიანია. ბაზრის სტრუქტურის კიდევ ერთი
საზომია ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი (HHI), რომელიც შეიძლება მერყეობდეს 10000-დან
მონოპოლიისთვის ნულამდე იდეალურად კონკურენტუნარიანი ინდუსტრიისთვის. რა თქმა უნდა, ეს
ინდექსები
უნდა იქნას გამოყენებული სხვა ინფორმაციასთან ერთად, მათ შორის თუ არსარულყოფილი კონკურენციის, მონოპოლიის და მონოპოლისტური კონკურენციის პირობებში.
ბაზარი ადგილობრივია და უწევს თუ არა ფირმა კონკურენციას უცხოურ ფირმებთან.
სხვა შემაჯამებელი სტატისტიკა მოიცავს ლერნერის ინდექსს, როტშილდის ინდექსს და დენსბი-უილიგის
ინდექსს. ეს ინდექსები მენეჯერს აძლევს ინფორმაციას ინდუსტრიის ღირებულებისა და მოთხოვნის პირობების
შესახებ. მაგალითად, რაც უფრო დიდია ლერნერის ინდექსი ინდუსტრიაში, მით მეტია ინდუსტრიის ფირმის
უნარი, დააკისროს მაღალი მარკირება თავის პროდუქტზე.
ამ თავში წარმოდგენილი მონაცემები აჩვენებს ინდუსტრიის განსხვავებებს ისეთ აქტივობებში,
როგორიცაა რეკლამა და კვლევა და განვითარება. წიგნის დარჩენილი ნაწილი განმარტავს, თუ რატომ
არსებობს ეს განსხვავებები და ოპტიმალური მენეჯერული გადაწყვეტილებები ალტერნატიული ბაზრის
სტრუქტურებისთვის. შემდეგი თავი იწყება მენეჯერული გადაწყვეტილებების შესწავლით

ძირითადი ტერმინები და ცნებები

შესვლის ბარიერი ქცევა

ჰორიზონტალური ინტეგრაცია ჰორიზონტალური სრულყოფილი კონკურენცია შესრულება
კონგლომერატის შერწყმა
როტშილდის ინდექსი
შერწყმა ინტეგრაცია
Dansby-Willig შესრულების ინდექსი უკუკავშირის სტრუქტურა
ლერნერის ინდექსი
კრიტიკა ბაზრის სტრუქტურა სტრუქტურა-ქცევა-შესრულების პარადიგმა
ხუთი ძალის ჩარჩო
მონოპოლისტური კონკურენცია
ოთხი ფირმის კონცენტრაციის თანაფარდობა მონოპოლია
ვერტიკალური შერწყმა

ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი (HHI) ოლიგოპოლია

Machine Translated by Google

კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები

1. ათი ფირმა კონკურენციას უწევს ბაზარზე X პროდუქტის გაყიდვას. ყველა ფირმის გაყიდვები, რომლებიც ყიდიან პროდუქტს, შეადგენს $2 მილიონს. ფირმების გაყიდვების რეიტინგით
უმაღლესიდან ყველაზე დაბალამდე, ჩვენ აღმოვაჩენთ, რომ ოთხი ფირმის გაყიდვები იქნება, შესაბამისად, $260,000, $220,000, $150,000 და $130,000. გამოთვალეთ X
პროდუქტის ბაზარზე ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი . (LO1)

2. ინდუსტრია შედგება სამი ფირმისგან, რომელთა გაყიდვები შეადგენს $300,000, $700,000 და $250,000. (LO3)
ა. გამოთვალეთ ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი (HHI).
ბ. გამოთვალეთ ოთხი ფირმის კონცენტრაციის თანაფარდობა (C4).
გ. ტექსტში აღწერილი FTC და DOJ ჰორიზონტალური შერწყმის სახელმძღვანელო პრინციპებზე დაყრდნობით, როგორ ფიქრობთ, იუსტიციის დეპარტამენტი შეეცდება
დაბლოკოს ჰორიზონტალური შერწყმა ორ ფირმას შორის $300,000 და $250,000 გაყიდვებით? ახსენი.

3. დავუშვათ, საცალო ბენზინზე საბაზრო მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის -0,8,
როტშილდის ინდექსი არის 0,5 და ტიპიური ბენზინის საცალო ვაჭრობა სარგებლობს გაყიდვებით $1,5 მილიონი წლიური მოკავშირე. როგორია მოთხოვნის ფასის ელასტიურობა
წარმომადგენლობითი ბენზინის საცალო ვაჭრობის პროდუქტზე? (LO1)

4. ფირმას აქვს $1,5 მილიონი გაყიდვები, ლერნერის ინდექსი 0,57 და ზღვრული ღირებულება $50 და კონკურენციას უწევს 800 სხვა ფირმას მის შესაბამის
ბაზარზე. (LO1)
ა. რა ფასს უხდის ეს ფირმა თავის მომხმარებლებს?
ბ. რა ფაქტორით აფასებს ეს ფირმა თავის ფასს ზღვრულ ღირებულებაზე? გ. როგორ ფიქრობთ, ამ ფირმას აქვს
დიდი საბაზრო ძალა? ახსენი.

5. შეაფასეთ შემდეგი განცხადება: „მენეჯერები სპეციალიზირებულნი უნდა იყვნენ მხოლოდ იმ ინსტრუმენტების შეძენით, რომლებიც საჭიროა კონკრეტული ბაზრის სტრუქტურაში მუშაობისთვის.
ანუ, მენეჯერები უნდა იყვნენ სპეციალიზებული სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი, მონოპოლიური, მონოპოლისტური კონკურენტუნარიანი ან ოლიგოპოლიური ფირმის
მართვაში“. (LO1)

6. რა პირობებში შეიძლება იუსტიციის დეპარტამენტმა დაამტკიცოს ორის შერწყმა

კომპანიები, რომლებიც მუშაობენ ინდუსტრიაში, სადაც ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსი არის 2900, თუ მოსალოდნელია, რომ შემდგომი შერწყმის ინდექსი გაიზრდება 225-ით?
(LO5)

7. მხოლოდ იმ ცოდნის საფუძველზე, რომ ორი ფირმის წინამორბედი ბაზრის წილი, რომლებიც გაერთიანებას გვთავაზობდნენ, იყო თითოეული 30 პროცენტი, იუსტიციის დეპარტამენტში
მომუშავე ეკონომისტმა შეძლო დაედგინა, რომ დამტკიცების შემთხვევაში, შემდგომი შერწყმის HHI გაიზრდებოდა 1,800-ით. როგორ შეძლო ეკონომისტმა ამ დასკვნის გაკეთება
სხვა ფირმების ბაზრის წილების ცოდნის გარეშე? ამ ინფორმაციის მიხედვით, შეგიძლიათ შეიმუშაოთ ზოგადი წესი, რომელიც აგიხსნით, როგორ აისახება ჰერფინდალ-ჰირშმანის
ინდექსზე,
როდესაც ბაზარზე ზუსტად ორი ფირმა გაერთიანდება?
(მინიშნება: შეადარეთ a2 + b2 [a + b] - ს 2.) (LO3, LO4)

8. განვიხილოთ ფირმა, რომელიც მუშაობს ბაზარზე, რომელიც აგრესიულად კონკურენციას უწევს ფასებში. ამ ბაზარზე შესვლასთან დაკავშირებული ტექნოლოგიის მოპოვების მაღალი
ფიქსირებული ღირებულების გამო, არსებობს სხვა ფირმების მხოლოდ შეზღუდული რაოდენობა. გარდა ამისა, ამ ბაზარზე გაყიდული პროდუქციის 70 პროცენტზე მეტი დაცულია
პატენტებით მომდევნო რვა წლის განმავლობაში. შეესაბამება თუ არა ეს ინდუსტრია ეკონომისტის განმარტებას სრულყოფილად კონკურენტული ბაზრის შესახებ? (LO3)

9. მოცემული ინფორმაციის საფუძველზე მიუთითეთ, არის თუ არა შემდეგი ინდუსტრია საუკეთესო char მოქმედებს სრულყოფილი კონკურენციის, მონოპოლიის,
მონოპოლისტური კონკურენციის ან ოლიგოპოლიის მოდელით. (LO5)
ა. A ინდუსტრიას აქვს ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი 0.005 პროცენტი და ჰერფინდალ ჰირშმანის ინდექსი 75. წარმომადგენლობით ფირმას აქვს ლერნერის
ინდექსი 0.45 და როტშილდის ინდექსი 0.34.

ბ. B ინდუსტრიას აქვს ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი 0.0001 პროცენტი და ჰერფინდალ ჰირშმანის ინდექსი 55. წარმომადგენლობით ფირმას აქვს ლერნერის
ინდექსი 0.0034 და როტშილდის ინდექსი 0.00023.

225
Machine Translated by Google

გ. C ინდუსტრიას აქვს ოთხი ფირმის კონცენტრაციის თანაფარდობა 100 პროცენტი და ჰერფინდალი

ჰირშმანის ინდექსი 10000. წარმომადგენლობით ფირმას აქვს ლერნერის ინდექსი 0,4 და როტშილდის ინდექსი 1,0.

დ. D ინდუსტრიას აქვს ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი 100 პროცენტი და ჰერფინდალი

ჰირშმანის ინდექსი 5573. წარმომადგენლობით ფირმას აქვს ლერნერის ინდექსი 0.43, ხოლო როტშილდის ინდექსი 0.76.

10. X და Y ინდუსტრიებისთვის ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტები არის 81 პროცენტი და 74 პროცენტი შესაბამისად, ხოლო ჰერფინდალ-ჰირშმანის შესაბამისი ინდექსები არის
3100 და 1600. Dansby-Willig-ის შესრულების ინდექსი X ინდუსტრიისთვის არის 0,7, ხოლო ინდუსტრიისთვის try Y არის 0,55. ამ ინფორმაციის საფუძველზე, რაც გამოიწვევს
სოციალური კეთილდღეობის უფრო დიდ ზრდას: X ინდუსტრიის პროდუქციის უმნიშვნელო ზრდა თუ Y ინდუსტრიის პროდუქციის უმნიშვნელო ზრდა? (LO5)

პრობლემები და აპლიკაციები

11. თქვენ მუშაობთ ფირმაში უოლ სტრიტზე, რომელიც სპეციალიზირებულია შერწყმაში და თქვენ ხართ გუნდი
ლიდერი, რომელიც პასუხისმგებელია შეერთებულ შტატებში ლუდის ორი მსხვილი მწარმოებლის შერწყმის დამტკიცებაზე. მიუხედავად იმისა, რომ ტექსტში ცხრილი 7–2
მიუთითებს, რომ შეერთებულ შტატებში მოქმედი

ყველა ლუდსახარშის ოთხი ფირმის კონცენტრაციის კოეფიციენტი არის 90 პროცენტი, თქვენმა გუნდმა შეადგინა ანგარიში, რომელიც ვარაუდობს, რომ შერწყმა არ წარმოადგენს
ანტიმონოპოლიურ შეშფოთებას, მიუხედავად იმისა, რომ ორი ფირმა თითოეული სარგებლობს აშშ-ს ბაზრის 15 პროცენტით. მიაწოდეთ თქვენი ანგარიშის მონახაზი. (LO1)

12. Forey, Inc., კონკურენციას უწევს ბევრ სხვა ფირმას მაღალი კონკურენტუნარიან ინდუსტრიაში. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში, რამდენიმე ფირმა შემოვიდა ამ ინდუსტრიაში და,
შედეგად, Forey იღებს შემოსავალს ინვესტიციიდან, რომელიც უხეშად უტოლდება საპროცენტო განაკვეთს. გარდა ამისა, ოთხი ფირმის კონცენტრაციის თანაფარდობა და ჰერფინდალ -
ჰირშმანის ინდექსი ორივე საკმაოდ მცირეა, მაგრამ როტშილდის ინდექსი მნიშვნელოვნად აღემატება ნულს. ამ ინფორმაციის საფუძველზე, ბაზრის რომელი სტრუქტურა ახასიათებს
საუკეთესოდ იმ ინდუსტრიას, რომელშიც Forey კონკურენციას უწევს?
ახსენი. (LO3, LO4)

13. ისეთი ფირმები, როგორიცაა Papa John's, Domino's და Pizza Hut, ყიდიან პიცას და სხვა ბუნებით დიფერენცირებულ პროდუქტებს. მიუხედავად იმისა, რომ უამრავი პიცის ქსელი
არსებობს უმეტეს ლოკაციებში, ამ ფირმების პროდუქციის განსხვავებული ბუნება საშუალებას აძლევს მათ დააწესონ ფასები ზღვრულ ღირებულებაზე მაღალი. ამ დაკვირვების
გათვალისწინებით, არის თუ არა პიცის ინდუსტრია, სავარაუდოდ, მონოპოლიური, სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი, მონოპოლისტურად კონკურენტუნარიანი თუ
ოლიგოპოლიური ინდუსტრია? გამოიყენეთ სტრუქტურის, ქცევისა და შესრულების მიზეზობრივი შეხედულება პიცის ბაზარზე დიფერენციაციის როლის ასახსნელად. შემდეგ გამოიყენეთ
უკუკავშირის კრიტიკა დიფერენციაციის როლზე ინდუსტრიაში.
(LO1, LO5)

14. ჩამოთვლილთაგან რომელი იქნება შესწავლილი FTC-სა და DOJ-ის ფარგლებში

ჰორიზონტალური შერწყმის სახელმძღვანელო პრინციპები? (LO4, LO5)

ა. ინტერნეტ სერვისებისა და საცალო ვაჭრობის ორი მთავარი მოთამაშე - Amazon.com და eBay - შერწყმულია.
ბ. სიგარეტის მწარმოებელი ფილიპ მორისი ერწყმის Miller Brewing Company-ს.
გ. Lockheed Martin, დიდი ფირმა, რომელიც აწარმოებს თვითმფრინავებს, გაერთიანდა United-თან
შტატების ფოლადი.

15. ეროვნული ბანკი მიმართა Hometown Bank-ს გაერთიანების წინადადებით. ფოლ

ქვედა ცხრილში მოცემულია ბანკების გაყიდვები ამ ტერიტორიაზე. გამოიყენეთ ეს ინფორმაცია ოთხი ფირმის კონცენტრაციის თანაფარდობის და ჰერფინდალ-ჰირშმანის ინდექსის
გამოსათვლელად. FTC-ისა და DOJ

ჰორიზონტალური შერწყმის სახელმძღვანელო პრინციპებზე დაყრდნობით, ფიქრობთ, რომ იუსტიციის დეპარტამენტი სავარაუდოდ ეჭვქვეშ აყენებს შემოთავაზებულ
შერწყმას? (LO2)

226
Machine Translated by Google

ანკის სახელი გაყიდვები (მილიონებში)

მეგაბანკი $1100

ქალაქის ბანკი
950

ეროვნული ბანკი 845

ატლანტიკური შემნახველი
785

ნაყარი ბანკი 665

მეტროპოლიტენ ბანკი 480

ამერიკული ბანკი 310

მშობლიური ქალაქის ბანკი 260

ურბანული ბანკი 140

16. დავუშვათ, Fiat-მა ახლახან დადო შეთანხმება და შერწყმის გეგმა Case for-თან
$4.3 მილიარდი. შერწყმამდე ოთხბორბლიანი ტრაქტორების ბაზარი შედგებოდა ხუთი ფირმისგან. ბაზარი იყო ძალიან კონცენტრირებული, ჰერფინდალ-ჰირშმანის
ინდექსით 2765. ამ ბაზრის კეისის წილი იყო 22 პროცენტი, ხოლო Fiat-ი ბაზრის მხოლოდ 12 პროცენტს შეადგენდა. დამტკიცების შემთხვევაში, რამდენად
გაიზრდება ჰერფინდალ-ჰირშმანის შემდგომი ინდექსი? მხოლოდ ამ ინფორმაციის საფუძველზე, როგორ ფიქრობთ, იუსტიციის დეპარტამენტი გააპროტესტებს შერწყმას?
ახსენი. (LO3)

17. გამოიყენეთ 7-4 ცხრილის სავარაუდო ელასტიურობა როტშილდის ინდექსის გამოსათვლელად თითოეული

ინდუსტრიისთვის. ამ გამოთვლებიდან გამომდინარე, რომელი ინდუსტრიაა ყველაზე მეტად სრულყოფილ კონკურენციას? რომელი ინდუსტრია უფრო მეტად ჰგავს
მონოპოლიას? (LO3)
18. ცოტა ხნის წინ, Pfizer-მა და Allergan-მა, შესაბამისად Viagra-ს და Botox-ის მწარმოებლებმა, წამოიწყეს $160 მილიარდი დოლარის შერწყმა. ფარმაცევტული კომპანიები,
როგორც წესი, ხარჯავენ გაყიდვების უფრო მეტ პროცენტს R&D საქმიანობაზე, ვიდრე სხვა ინდუსტრიები. მთავრობა წაახალისებს ამ R&D აქტივობებს კომპანიებს ანიჭებს
პატენტებს მედიკამენტებზე, რომლებიც დამტკიცებულია სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის მიერ. მაგალითად, ალერგანმა დიდი თანხები დახარჯა ნაოჭების
მოსაშორებელი ნეიროტოქსინის, ბოტოქსის განვითარებაზე, რომელიც ამჟამად დაცულია პატენტით.
ბოტოქსი თითო ფლაკონი დაახლოებით 15 დოლარად იყიდება. გამოთვალეთ ლერნერის ინდექსი, თუ ბოტოქსის წარმოების ზღვრული ღირებულება 1,50 დოლარია თითო ფლაკონზე.
აქვს თუ არა ლერნერის ინდექსს აზრი ამ სიტუაციაში? ახსენი. (LO1, LO5)

19. ბევრი MBA, ვინც 1990-იანი წლების ბოლოს „dot-com“-ის სამყაროში შევიდა, 2001 წლისთვის უმუშევარი აღმოჩნდა, რადგან ამ ინდუსტრიის ბევრმა ფირმამ
არსებობა შეწყვიტა. თუმცა, ამ კომპანიებთან მუშაობის დროს, ამ მენეჯერებმა მოიპოვეს ღირებული უნარები, თუ როგორ ემოქმედათ მაღალ კონკურენტულ გარემოში. ამ
თავში 7–3 ცხრილის ციფრებზე დაყრდნობით, რომელი ინდუსტრიები წარმოადგენენ საუკეთესო შესაბამისობას ამ მენეჯერების გამოცდილებისთვის?
თუ გადავხედავთ ცხრილში 7-3 ჩამოთვლილ ინდუსტრიებს, რა ფაქტორები განაპირობებს საბაზრო ძალაუფლების ცვალებად დონეს? (LO1, LO5)
20. 2006 წელს აშშ-ში ციფრული კამერების ხუთი წამყვანი მომწოდებელი იყო Canon, Sony, Kodak, Olympus და Samsung. ამ ხუთი ფირმის ერთობლივი ბაზრის
წილი იყო 60,9 პროცენტი. წამყვანი ფირმა იყო Canon, ბაზრის წილით 18,7 პროცენტი. Canon-ის კამერების საკუთარი ფასის ელასტიურობა იყო –4.0, ხოლო
მოთხოვნის საბაზრო ელასტიურობა –1.6. დავუშვათ, რომ 2006 წელს Canon-ის ციფრული კამერის საშუალო საცალო ფასი იყო $240 და Canon-ის ზღვრული
ღირებულება იყო $180 თითო კამერაზე. ამ ინფორმაციის საფუძველზე, განიხილეთ ინდუსტრიის კონცენტრაცია, მოთხოვნა და ბაზრის პირობები და Canon-ის ფასების
ქცევა 2006 წელს. როგორ ფიქრობთ, მნიშვნელოვნად განსხვავდება ინდუსტრიის გარემო დღეს? ახსენი. (LO1, LO5)

21. დელ მონტეს აქვს ხანგრძლივი და მდიდარი ტრადიცია ამერიკის კვების გადამამუშავებელ ინდუსტრიაში. ის, ალბათ, ყველაზე ცნობილია დაკონსერვებული ხილისა და
ბოსტნეულის შეფუთვით. მისი წარმატების
ნაწილი მოიცავდა სხვა ბრენდების დაკონსერვებული ხილისა და ბოსტნეულის შეძენას. დავუშვათ, რომ დელ

227
Machine Translated by Google

Monte აგრძელებს შეძენის მიხედვით გაფართოების ბიზნეს გეგმას და რომ შემდეგი ცხრილი აჯამებს შესყიდვის პოტენციურ მიზნებს. როგორც აღმასრულებელი დირექტორის
ჰორიზონტალური შერწყმისა და შეძენის მრჩეველი, თქვენი ამოცანაა, წარმართოთ გადაწყვეტილების მიღების პროცესი. მხოლოდ ცხრილში მოცემულ ინფორმაციაზე
დაყრდნობით, შეიძლება თუ არა ჰორიზონტალური შერწყმა ერთ-ერთ ამ კომპანიასთან, გაიაროს აშშ-ს მთავრობის კონტროლი და გააძლიეროს დელ მონტეს საქმიანობა?
დაასაბუთეთ თქვენი დასკვნა. (LO2, LO3)

მოგება დენსბი
როგორც როტშილდი ლერნერი უილიგი
HHI
კომპანია როდუქციის ხაზი აყიდვების C4 ინდექსი ინდექსი ინდექსი

უნილევერი მტრედი - პირადი მოვლა 5.2 24.1% 874 0.11 0.94 0.01

ტრიკორბრაუნი საკვები კლასის ქილა 6.8 32.7% 1065 0.64 0.67 0.40

გოია დაკონსერვებული პომიდორი 7.1 86.3% 3297 0.74 0.32 0.66

დოლი დაკონსერვებული ანანასი 8.7 94.2% 5457 0.76 0.14 0.72

22. 2007 წლის იანვარში XM სარგებლობდა სატელიტური რადიოს აბონენტების დაახლოებით 58 პროცენტით, ხოლო Sirius-ს ჰქონდა დარჩენილი 42 პროცენტი. ორივე ფირმა
განიცადა ზარალი, მიუხედავად მათი დომინირებისა სატელიტური რადიოს ბაზარზე. 2008 წელს DOJ-მ გადაწყვიტა არ შეეწინააღმდეგებინა შერწყმა და ეს ორი ფირმა
გაერთიანდა და გახდა Sirius XM. თქვენ რომ Sirius-ის ეკონომიკური კონსულტანტი ყოფილიყავით, რა ეკონომიკურ
არგუმენტებს წარუდგენდით იუსტიციის სასამართლოს, რათა დაერწმუნებინათ იგი, რომ არ გაასაჩივროთ შერწყმა? ახსენი. (LO3, LO4)
23. არც ისე დიდი ხნის წინ, კავშირგაბმულობის ფედერალურმა კომისიამ (FCC) განახორციელა „ადგილობრივი ნომრის პორტაბელურობა“ წესები, რომლებიც ფიჭური
ტელეფონების მომხმარებლებს საშუალებას აძლევს შეცვალონ ფიჭური პროვაიდერები იმავე გეოგრაფიულ ზონაში და შეინარჩუნონ იგივე ტელეფონის ნომერი.
როგორ მოელოდით, რომ ეს ცვლილება იმოქმედებს როტშილდის ინდექსზე ფიჭური მომსახურების ინდუსტრიისთვის? (LO1, LO4)

შერჩეული საკითხავი

კონანტი, ჯონ ლ., „მენეჯერული დისკრეციის როლი

კავშირის შერწყმა“. ჟურნალი ეკონომიკური ქცევისა და ორგანიზაციის 20(1), 1993 წლის იანვარი, გვ.
49–62.
Dansby, RE, და Willig, RD, „ინდუსტრიის შესრულება
გრადიენტური ინდექსები. American Economic Review 69, 1979, გვ. 249–60.
დევისი, დუგლას დ. და ჰოლტი, ჩარლზ ა., „ბაზრის ძალა და
შერწყმა ლაბორატორიულ ბაზრებზე გამოქვეყნებული ფასებით“. RAND Journal of Economics
25(3), 1994 წლის შემოდგომა, გვ. 467–87.
გოლბი, დევრა ლ. და უაიტი, ლოურენს ჯ., „დაიჭირე ტალღა: შერწყმების
დროის სერიების ქცევა“. ეკონომიკისა და სტატისტიკის მიმოხილვა 75(3), 1993 წლის აგვისტო, გვ.
493–99.
ჰირშმანი, ალბერტ ო., "ინდექსის მამობა". American Economic Review 54(5), 1964 წლის სექტემბერი,
გვ. 761.
ჯონსონი, რონალდ ნ. და პარკმენი, ალენ მ., „პრემერგერი
შეტყობინება და შერწყმისა და სასამართლო პროცესის სტიმული“.
ჟურნალი სამართალი, ეკონომიკა და ორგანიზაცია 7(1), 1991 წლის გაზაფხული, გვ.
145–62.
კიმი, ე.ჰანი და სინგალი, ვიჯაი, „შერწყმა და ბაზრის ძალა: მტკიცებულება ავიახაზების ინდუსტრიიდან“. American
Economic Review 83(3), 1993 წლის ივნისი, გვ. 549–69.
ლერნერი, AP, „მონოპოლიის კონცეფცია და
მონოპოლიური ძალაუფლების გაზომვა“. ეკონომიკური კვლევების მიმოხილვა, 1933 წლის ოქტომბერი, გვ.
157–75.
ო'ნილი, პატრიკ ბ., "კონცენტრაციის ტენდენციები და მომგებიანობა აშშ-ს წარმოებაში: დამატებითი კომენტარი და ზოგიერთი
ახალი (და გაუმჯობესებული) მტკიცებულება." Applied Economics 25(10), 1993 წლის ოქტომბერი, გვ.
1285–86.
როტშილდი, KW, "მონოპოლიის ხარისხი". ეკონომიკა 9, 1942, გვ 24–39.
"სიმპოზიუმები: ჰორიზონტალური შერწყმა და ანტიმონოპოლიური". Journal of Economic Perspectives 1(2),
1987 წლის შემოდგომა.

228
Machine Translated by Google

მენეჯმენტი კონკურენციაში, მონოპოლისტური და

მონოპოლისტურად კონკურენტუნარიანი ბაზრები 8
სწავლის მიზნები

ამ თავის დასრულების შემდეგ თქვენ შეძლებთ:

LO1 განსაზღვრეთ პირობები, რომლებშიც ფირმა მუშაობს, როგორც სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი, მონოპოლისტურად კონკურენტუნარიანი ან მონოპოლიური.
LO2 მონოპოლიური ძალაუფლების წყაროების (და სტრატეგიების მოპოვების) იდენტიფიცირება.
LO3 გამოიყენეთ ზღვრული პრინციპი მოგების მაქსიმალური ფასისა და გამომუშავების დასადგენად.
LO4 აჩვენეთ კავშირი ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის ელასტიურობასა და მის ზღვრულ შემოსავალს შორის.

LO5 ახსენით, როგორ მოქმედებს გრძელვადიანი კორექტირება სრულყოფილად კონკურენტუნარიან,

მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ფირმებზე; განიხილეთ თითოეული ამ ბაზრის სტრუქტურის გავლენა სოციალურ კეთილდღეობაზე.

LO6 გადაწყვიტეთ განაგრძოს თუ არა მოკლევადიან ზარალს მყოფმა ფირმამ მუშაობა

ან დახურეთ მისი ოპერაციები.

LO7 ილუსტრირებული კავშირი ზღვრულ ღირებულებას, კონკურენტუნარიანი ფირმის მიწოდების მოკლევადიან მრუდსა და კონკურენტუნარიან ინდუსტრიის მიწოდებას
შორის; აუხსენით, რატომ არ არსებობს მიწოდების მრუდი ფირმებისთვის, რომლებსაც აქვთ საბაზრო ძალა.
LO8 გამოთვალეთ ფირმის ოპტიმალური გამომუშავება, რომელიც მართავს ორ ქარხანას და ოპტიკურს
რეკლამის დაბალი დონე ფირმისთვის, რომელიც სარგებლობს საბაზრო ძალაუფლებით.

სათაური
McDonald's New Buzz: Specialty Coffee
არც ისე დიდი ხნის წინ მაკდონალდსმა წარმოადგინა აშშ-ში McCafé-ის გამოშვება, ყავის პრემიუმ ხაზი, რომელიც მოიცავს კაპუჩინოს, ლატეს და ყინულოვან მოკას. 2000-იანი წლების ბოლოს შეერთებულ
შტატებში რეცესიამ ზოგიერთ ანალიტიკოსს დაუსვა კითხვა, იყო თუ არა შესაფერისი დრო მაკდონალდსისთვის ახალი სპეციალიზებული სასმელების ხაზის გამოქვეყნებისთვის. თუმცა, მაკდონალდსმა
სწრაფად დაინახა აშშ-ში ყავის გაყიდვების თავისი წილი სამჯერ.

როგორ ფიქრობთ, რატომ დაიწყო მაკდონალდსმა პროგრამა და ამასთან დაკავშირებით, რას აკეთებთ?

ფიქრობთ, იყო მისი წარმატების წყარო? როგორ ფიქრობთ, ეს ახალი პროდუქტის ხაზი შეინარჩუნებს მის გავლენას კომპანიის ქვედა ხაზზე? ახსენი.

წყაროები: ჯ. ადამი, „მაკდონალდსის ყავის სტრატეგია რთული გაყიდვაა“, The Wall Street Journal, 2008 წლის 27 ოქტომბერი; M. Brandau, „მაკდონალდს მაკკაფე:
ევოლუცია“, Nation's Restaurant News, 16 აგვისტო, 2011; www.mcdonalds.com/mccafe
229
Machine Translated by
230
იდეალურად კონკურენტუნარიანი ბაზარი
ბაზარი, რომელშიც (1)
ბევრი მყიდველი და გამყიდველია; (2) თითოეული
ფირმა აწარმოებს ერთგვაროვან პროდუქტს; (3)
მყიდველებს და
გამყიდველებს აქვთ სრულყოფილი ინფორმაცია; (4)
არ არსებობს ტრანზაქციის ხარჯები; და (5) არის
თავისუფალი შესვლა და გამოსვლა.
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე
შესავალი
მე-7 თავში ჩვენ განვიხილეთ ინდუსტრიების ბუნება და დავინახეთ, რომ ინდუსტრიები განსხვავდებიან მათი ძირითადი სტრუქტურების, ქცევისა და
იმის გამო, რომ ეს არის ინდუსტრიაში მოქმედი მენეჯერების გამომავალი გადაწყვეტილებების ანალიზის დასაწყისი, ლოგიკურია დავიწყოთ უმარტ
მომდევნო სექციებში ჩვენ განვიხილავთ იმ ფირმების გადაწყვეტილებებს, რომლებსაც აქვთ საბაზრო
ძალაუფლება: მონოპოლია და მონოპოლისტური კონკურენცია. ამ თავში მოცემული ანალიზი გამოდგება წიგნის დარჩენილი ანალიზისთვის.
ჩვენ ვიწყებთ ჩვენს ანალიზს იდეალურად კონკურენტულ ბაზრებზე მოქმედი მენეჯერების გადაწყვეტილებების შემოწმებით . სრულყოფილი კონკურენციის ძირითადი პირობები
შემდეგია:
1. ბაზარზე ბევრი მყიდველი და გამყიდველია, რომელთაგან თითოეული „პატარა“ შედარებით ბაზარი.
იდეალური კონკურენცია
2. ბაზარზე თითოეული ფირმა აწარმოებს ერთგვაროვან (იდენტურ) პროდუქტს.
3. მყიდველებს და გამყიდველებს აქვთ სრულყოფილი ინფორმაცია.
4. არ არსებობს ტრანზაქციის ხარჯები.
5. ბაზარზე შესვლა და გამოსვლა უფასოა.
ერთად აღებული, პირველი ოთხი დაშვება გულისხმობს, რომ არც ერთ ფირმას არ შეუძლია გავლენა მოახდინოს პროდუქტის ფასზე. ის ფაქტი, რომ ბევრი მცირე
ფირმაა, თითოეული ყიდის იდენტურ პროდუქტს, ნიშნავს, რომ მომხმარებლები ბაზარზე ყველა ფირმის პროდუქტს სრულყოფილ შემცვლელად თვლიან.
იმის გამო, რომ არსებობს სრულყოფილი ინფორმაცია, მომხმარებლებმა იციან თითოეული ფირმის პროდუქტის ხარისხი და ფასი. არ არსებობს ტრანზაქციის ხარჯები
(როგორიცაა მაღაზიაში მოგზაურობის ღირებულება); თუ ერთი ფირმა სხვა ფირმებთან შედარებით ოდნავ მაღალ ფასს დააწესებდა, მომხმარებლები არ იყიდიდნენ ამ ფირმაში,
არამედ შეიძენენ უფრო დაბალ ფასს ფირმისგან. ამრიგად, სრულყოფილად კონკურენტუნარიან ბაზარზე ყველა ფირმა აწესებს ერთსა და იმავე ფასს საქონელზე და ეს ფასი
განისაზღვრება ბაზარზე ყველა მყიდველისა და გამყიდველის ურთიერთქმედებით.
თავისუფალი შესვლისა და გასვლის დაშვება უბრალოდ გულისხმობს, რომ დამატებით ფირმებს შეუძლიათ შევიდნენ ბაზარზე, თუ მიიღება ეკონომიკური მოგება, და
ფირმებს თავისუფლად შეუძლიათ დატოვონ ბაზარი, თუ ისინი განიცდიან ზარალს. როგორც ამ თავში მოგვიანებით გაჩვენებთ, ეს დაშვება გულისხმობს, რომ გრძელვადიან
პერსპექტივაში, სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზარზე მოქმედი ფირმები იღებენ ნულოვან ეკონომიკურ მოგებას.
იდეალურად კონკურენტუნარიანი ბაზრის ერთ-ერთი კლასიკური მაგალითია სოფლის მეურნეობა. ბევრი ფერმერი და მეურნეა და თითოეული იმდენად მცირეა
ბაზართან შედარებით, რომ მას არ აქვს შესამჩნევი გავლენა სიმინდის, ხორბლის, ღორის ან საქონლის ხორცის ფასებზე. სოფლის მეურნეობის პროდუქტები
ერთგვაროვანია; მცირე განსხვავებაა ფერმერ ჯონსის მიერ წარმოებულ სიმინდისა და ფერმერ სმიტის მიერ წარმოებულ სიმინდის შორის. საცალო ბაზარი რამდენიმე ტიპის
კომპიუტერული ტექნიკისთვის (ანუ
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 231

კომპიუტერის ფიზიკური კომპონენტები, როგორიცაა მეხსიერება) ასევე ახლოსაა სრულყოფილ კონკურენციასთან. ონლაინ ფასების შედარების ნებისმიერ საიტზე სწრაფი დათვალიერება
ცხადყოფს, რომ არსებობს კომპიუტერული ტექნიკის საცალო ვაჭრობა, რომელთაგან თითოეული ყიდის კომპიუტერული ტექნიკის იდენტურ ბრენდს და აფასებს მსგავს ფასს მოცემულ
პროდუქტზე. ფასის ასე მცირე ცვალებადობის მიზეზი არის ის, რომ თუ ერთი საცალო ვაჭრობა დააწესებდა უფრო მაღალ ფასს, ვიდრე კონკურენტი, მომხმარებლები ყიდულობდნენ სხვა
საცალო ვაჭრობისგან.

მოთხოვნა ბაზარზე და ფირმის დონეზე

სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზარზე მოქმედი არც ერთი ფირმა არ ახდენს გავლენას ფასზე; ფასი განისაზღვრება ბაზარზე ყველა მყიდველისა და გამყიდველის
ურთიერთქმედებით. ფირმის მენეჯერმა უნდა დააკისროს ეს „საბაზრო ფასი“, წინააღმდეგ შემთხვევაში მომხმარებლები შეიძენენ ფირმისგან, რომელიც დააკისრებს უფრო დაბალ ფასს.
სანამ დავახასიათებთ სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზრებზე მოქმედი მენეჯერების მოგების მაქსიმიზაციის გამომუშავების გადაწყვეტილებებს, მნიშვნელოვანია უფრო ზუსტად ავხსნათ
კავშირი პროდუქტზე ბაზრის მოთხოვნასა და ინდივიდუალური სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ფირმის მიერ წარმოებულ პროდუქტზე მოთხოვნას შორის.
კონკურენტულ ბაზარზე ფასი განისაზღვრება ბაზრის მიწოდებისა და მოთხოვნის მრუდების გადაკვეთით. იმის გამო, რომ ბაზრის მიწოდებისა და მოთხოვნის მრუდები
დამოკიდებულია ყველა მყიდველზე და გამყიდველზე, საბაზრო ფასი სცილდება ერთი სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ფირმის კონტროლს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, იმის
გამო, რომ ინდივიდუალური ფირმა არის „პატარა“ ბაზრის მიმართ, მას არ აქვს შესამჩნევი გავლენა საბაზრო ფასზე.
ნახაზი 8-1 ასახავს განსხვავებას ბაზრის მოთხოვნის მრუდსა და მოთხოვნის მრუდს შორის, რომლის წინაშეც დგას იდეალურად კონკურენტული ფირმა. მარცხენა პანელზე
გამოსახულია ბაზარი, სადაც წონასწორული ფასი, Pe
, განისაზღვრება ბაზრის მიწოდებისა და მოთხოვნის მრუდების გადაკვეთით.
ინდივიდუალური ფირმის თვალსაზრისით, ფირმას შეუძლია გაყიდოს იმდენი, რამდენიც სურს Pe-ის ფასად ; ამრიგად, მოთხოვნის მრუდი, რომლის წინაშეც დგას
ინდივიდუალური სრულყოფილად კონკურენტული ფირმა, მოცემულია

მყარი მოთხოვნის მრუდი

მოთხოვნის მრუდი ცალკეული

ფირმის პროდუქტზე; სრულყოფილად კონკურენტულ

ბაზარზე, ეს უბრალოდ საბაზრო
ფასია.
ჰორიზონტალური ხაზით მარჯვენა პანელში, წარწერით Df . ის ფაქტი, რომ ცალკეული ფირმის
მოთხოვნის მრუდი იდეალურად ელასტიურია, ასახავს იმ ფაქტს, რომ თუ ფირმა საბაზრო ფასზე ოდნავ მაღალი ფასიც კი დააწესა, ის არაფერს გაყიდის. ამრიგად,
სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზარზე, ინდივიდუალური ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის მრუდი უბრალოდ საბაზრო ფასია.
ვინაიდან ინდივიდუალური სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის მრუდი სრულყოფილად ელასტიურია, ინდივიდუალური ფირმის ფასის
გადაწყვეტილება ტრივიალურია: დააწესეთ ფასი, რომელსაც აწესებს ინდუსტრიის ყველა სხვა ფირმა. რჩება მხოლოდ იმის დადგენა, თუ რამდენი გამომავალი უნდა იყოს
წარმოებული, რომ მაქსიმალური მოგება იყოს.

პ
ბაზარი
პ
ფირმა სურათი 8-1
ს მოთხოვნა ბაზარზე
და ფირმის დონეები ქვეშ

იდეალური კონკურენცია

პე დფ = პე

საბაზრო გამომუშავება 0
ფირმის გამომუშავება
Machine Translated by
232
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

სურათი 8-2 $

შემოსავალი, ხარჯები და ირს

C(Q)
მოგება სრულყოფილად
კონკურენტუნარიანი ფირმა
შემოსავალი
R = P × Q

მაქსიმალური ბ
მოგება
C(Q) = MC- ის დახრილობა
R = MR = P- ის დახრილობა
ე

მოგების მაქსიმიზაცია
გამომავალი

0 Q*
ფირმის გამომუშავება

მოკლევადიანი გამომავალი გადაწყვეტილებები

შეგახსენებთ, რომ მოკლევადიან პერსპექტივაში არის დროის ის პერიოდი, რომელშიც არის წარმოების გარკვეული ფიქსირებული ფაქტორები. მაგალითად, დავუშვათ, რომ შენობა გაცემულია
იჯარით 10000 აშშ დოლარის ღირებულებით ერთი წლის ვადით. მოკლევადიან პერსპექტივაში (ერთი წლის განმავლობაში) ეს ხარჯები ფიქსირდება და ისინი იხდიან იმისდა მიუხედავად,
ფირმა აწარმოებს ნულოვან ან მილიონ ერთეულს. გრძელვადიან პერსპექტივაში (იჯარის დასრულების შემდეგ) ეს ღირებულება ცვალებადია; ფირმას შეუძლია გადაწყვიტოს განაახლოს თუ
არა იჯარა. მოკლევადიან პერსპექტივაში მოგების მაქსიმალური ასამაღლებლად, მენეჯერმა უნდა მიიღოს ფიქსირებული საშუალებები (და შესაბამისად ფიქსირებული ხარჯები) და განსაზღვროს,
თუ რამდენი გამომავალი უნდა აწარმოოს იმ ცვლადი შეყვანის გათვალისწინებით, რომელიც მის კონტროლს ექვემდებარება. შემდეგი ქვეთავი ახასიათებს სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი
ფირმის მენეჯერის მოგების მაქსიმიზაციის გადაწყვეტილებას.

მოგების მაქსიმიზაცია
სრულყოფილი კონკურენციის პირობებში, ცალკეული ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნა არის გამოშვების საბაზრო ფასი, რომელსაც ვნიშნავთ P. თუ Q- ს დავუშვებთ წარმოადგენდეს ფირმის
პროდუქციას, Q ერთეულების მწარმოებელი ფირმის მთლიანი შემოსავალი არის R = PQ. ვინაიდან გამოშვების თითოეული ერთეული შეიძლება გაიყიდოს P-ის საბაზრო ფასში, თითოეული
ერთეული შემოსავლებს ზუსტად P დოლარს უმატებს. როგორც სურათი 8-2 ასახავს, არსებობს წრფივი კავშირი შემოსავლებსა და კონკურენტული ფირმის პროდუქციას შორის. ზღვრული
შემოსავალი არის შემოსავლის ცვლილება, რომელიც მიეკუთვნება პროდუქციის ბოლო ერთეულს. გეომეტრიულად, ეს არის შემოსავლის მრუდის დახრილობა. ეკონომიკური თვალსაზრისით
გამოხატული, კონკურენტული ფირმის ზღვრული შემოსავალი არის საბაზრო ფასი.

ზღვრული შემოსავალი
შემოსავლის ცვლილება, რომელიც გაანგარიშების ალტერნატივა
მიეკუთვნება
გამოშვების ბოლო ერთეულს; კონკურენტული ზღვრული შემოსავალი არის შემოსავლის ფუნქციის წარმოებული. თუ შემოსავალი პროდუქციის ფუნქციაა,
ფირმისთვის MR არის საბაზრო ფასი. R =
R(Q)
მაშინ

MR = dR

dQ
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 233

კონკურენტული ფირმის მოთხოვნა

კონკურენტული ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის მრუდი არის ჰორიზონტალური ხაზი საბაზრო ფასზე. ეს ფასი არის კონკურენტული ფირმის ზღვრული შემოსავალ
დ ვ = P = MR
პრინციპი

გაანგარიშების ალტერნატივა

ზღვრული შემოსავალი არის შემოსავლის ფუნქციის წარმოებული. იდეალურად კონკურენტუნარიანი ფირმისთვის შემოსავალი არის

R = PQ

სადაც P არის საბაზრო წონასწორობის ფასი. ამრიგად,

dR = პ dQ
MR =

იდეალურად კონკურენტუნარიანი ფირმის მოგება არის უბრალოდ განსხვავება შემოსავლებსა და ხარჯებს შორის:

π = PQ - C(Q)

გეომეტრიულად, მოგება მოცემულია ვერტიკალური მანძილით ღირებულების ფუნქციას, ეტიკეტირებული C(Q) სურათზე 8–2 და შემოსავლის ხაზს შორის. გაითვალისწინეთ, რომ
პროდუქციის დონეებისთვის A წერტილიდან მარცხნივ, ხარჯების მრუდი დგას შემოსავლის ხაზის ზემოთ, რაც გულისხმობს, რომ ფირმას ექნება ზარალი A წერტილიდან მარცხნივ რაიმე
პროდუქტის წარმოების შემთხვევაში. იგივე ეხება გამოშვების დონეებს. B წერტილის მარჯვნივ.

A და B წერტილებს შორის გამომავალი დონისთვის, შემოსავლის ხაზი დგას ხარჯების მრუდის ზემოთ. ეს გულისხმობს, რომ ეს შედეგები აწარმოებს მოგების პოზიტიურ დონეს.
გამომუშავების მოგების მაქსიმიზაციის დონე არის დონე, რომელზედაც ყველაზე დიდია ვერტიკალური მანძილი შემოსავლის ხაზსა და ხარჯების მრუდს შორის . ეს მოცემულია გამომავალი დონის
Q* ნახაზზე 8–2.
არის ძალიან მნიშვნელოვანი გეომეტრიული თვისება გამომუშავების მოგების მაქსიმიზაციის დონეზე. როგორც ნახატ 8-2-ზე ვხედავთ, ხარჯების მრუდის დახრილობა გამომუშავების
მოგების მაქსიმიზაციის დონეზე (პუნქტი E) ზუსტად უდრის შემოსავლის ხაზის დახრილობას. შეგახსენებთ, რომ დანახარჯების მრუდის დახრილობა არის ზღვრული ღირებულება, ხოლო
შემოსავლის ხაზის დახრილობა არის ზღვრული შემოსავალი. მაშასადამე, მოგების მაქსიმალური გამომუშავება არის გამომავალი, რომლის დროსაც ზღვრული შემოსავალი უდრის ზღვრულ
ღირებულებას. ვინაიდან ზღვრული შემოსავალი უდრის საბაზრო ფასს სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ფირმისთვის, მენეჯერმა უნდა გააიგივოს საბაზრო ფასი ზღვრულ დანახარჯთან,
რათა მაქსიმალურად გაზარდოს მოგება.
კონკურენტული გამომავალი წესის გამოხატვის ალტერნატიული ხერხი გამოსახულია ნახატზე 8-3, სადაც შედგენილია სტანდარტული საშუალო და ზღვრული დანახარჯების მრუდები. თუ
საბაზრო ფასი მოცემულია პე
, ეს ფასი კვეთს ზღვრული ღირებულების მრუდს Q* გამოსავალზე. ამრიგად, Q* rep

აღიზიანებს გამომუშავების მოგების მაქსიმალურ დონეს. Q*- ზე დაბალი გამოსავლებისთვის ფასი აღემატება ზღვრულ ღირებულებას. ეს გულისხმობს, რომ წარმოების გაფართოებით, ფირმას შეუძლია
გაყიდოს დამატებითი ერთეულები იმ ფასად, რომელიც აღემატება დამატებითი ერთეულების წარმოების ღირებულებას. ამრიგად, მოგების მაქსიმიზაციის მქონე ფირმა არ აირჩევს
გამომავალი დონის წარმოებას Q*-ზე ქვემოთ. ანალოგიურად, პროდუქციის დონეები Q*-ზე ზემოთ შეესაბამება სიტუაციას, როდესაც ზღვრული ღირებულება აღემატება ფასს. ამ შემთხვევაში,
პროდუქციის შემცირება უფრო მეტად შეამცირებს ხარჯებს, ვიდრე შეამცირებს შემოსავალს. ამრიგად, Q* არის გამომუშავების მოგების მაქსიმალური დონე.
დაჩრდილული ოთხკუთხედი 8-3 სურათზე წარმოადგენს ფირმის მაქსიმალურ მოგებას. ამის სანახავად გაითვალისწინეთ, რომ დაჩრდილული მართკუთხედის ფართობი მოცემულია
მისი ფუძის (Q*) სიმაღლის გამრავლებით.
Machine Translated by
234 თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

$
სურათი 8-3
მოგების მაქსიმიზაცია ქვეშ M
იდეალური კონკურენცია

ATC
პე
დ ვ= პე = MR

მოგება

ATC(Q*)

0 Q* ფირმის გამომუშავება

[Pe ATC(Q*)]. შეგახსენებთ, რომ ATC(Q*) = C(Q*)/Q*; ანუ საშუალო ჯამური ღირებულება არის მთლიანი ღირებულება გაყოფილი გამომუშავებაზე. დაჩრდილული მართკუთხედის
ფართობი არის

C(Q*)
Q* [ Pe Q* ]= Pe Q* C(Q*)
რაც არის მოგების განსაზღვრა. ინტუიციურად, [Pe ATC(Q*)] წარმოადგენს მოგებას წარმოებულ ერთეულზე. როდესაც ეს
მრავლდება გამომუშავების მოგების მაქსიმიზაციის დონეზე (Q*), შედეგი არის ფირმის მიერ მიღებული მთლიანი მოგების ოდენობა.

კონკურენტული გამომუშავების წესი

მოგების მაქსიმიზაციის მიზნით, სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ფირმა აწარმოებს გამომუშავებას, რომლის ფასი უდრის ზღვრულ ღირებულებას იმ დიაპაზონში, რომლის განმავლობაშიც იზრდება ზღვრული
პრინციპი
ღირებულება:

P = MC(Q)

გაანგარიშების ალტერნატივა

იდეალურად კონკურენტუნარიანი ფირმის მოგება არის

π = PQ - C(Q)

მოგების მაქსიმალური გაზრდის პირველი რიგის პირობა მოითხოვს, რომ ზღვრული მოგება იყოს ნულოვანი:

dπ
= P dC(Q) = 0
dQ
dQ
ამრიგად, ჩვენ ვიღებთ მოგების მაქსიმიზაციის წესს სრულყოფილ კონკურენციაში მყოფი ფირმისთვის:

P =
dQ
ან

P = MC
Machine Translated by

დემონსტრაციის პრობლემა 8–1

ფირმისთვის ღირებულების ფუნქცია მოცემულია

C(Q) = 5 + Q2

თუ ფირმა ყიდის პროდუქციას სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზარზე და სხვა ფირმები ინდუსტრიაში ყიდიან პროდუქციას 20 აშშ დოლარის ფასად, რა ფასი უნდა დააყენოს ამ
ფირმის მენეჯერმა პროდუქტზე? რა დონის პროდუქცია უნდა იყოს წარმოებული, რომ მაქსიმალური მოგება იყოს? რამდენი მოგება იქნება მიღებული?
(მინიშნება: შეგახსენებთ, რომ კუბური ღირებულების ფუნქციისთვის

C(Q) = f + aQ + bQ2 + cQ3

ზღვრული ღირებულების ფუნქცია არის

MC(Q) = a + 2bQ + 3cQ2

ვინაიდან a = 0, b = 1 და c = 0 ამ პრობლემის ღირებულების ფუნქციისთვის, ჩვენ ვხედავთ, რომ ფირმისთვის ზღვრული დანახარჯების ფუნქცია არის MC(Q) = 2Q.)

პასუხი:

ვინაიდან ფირმა კონკურენციას უწევს სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზარზე, მან იგივე ფასი უნდა დააკისროს სხვა ფირმებს; ამგვარად, მენეჯერმა უნდა შეაფასოს პროდუქტი $20.
იმისათვის, რომ ვიპოვოთ მოგების მაქსიმალური გამომუშავება, ჩვენ უნდა გავაიგივოთ ფასი ზღვრულ ღირებულებასთან. ამ ფირმის ზღვრული ხარჯებია MC = 2Q. ამის გაიგივება
ფასის შემოსავალთან

20 = 2Q

ასე რომ, პროდუქციის მოგების მაქსიმალური დონე არის 10 ერთეული. მაქსიმალური მოგება ასეა

π = (20)(10) (5 + 102 ) = 200 5 100 = $95

INSIDE BUSINESS 8–1

საფრანგეთის Peugeot-Citroen: ფასის მწარმოებელი ჩინეთის ავტობაზრობაზე

კონკურენცია საერთაშორისო ბაზრებზე ხშირად უფრო დიდია, ვიდრე შიდა ბაზრებზე. ეს განსაკუთრებით ეხება
განვითარებად ეკონომიკებს, სადაც ფასი და არა პროდუქტის დიფერენციაცია არის მომხმარებელთა შესყიდვის
გადაწყვეტილების მთავარი მამოძრავებელი ძალა.
განვიხილოთ, მაგალითად, ფრანგული ავტომწარმოებელი PSA Peugeot-
Citroen. 2000-იანი წლების შუა ხანებში მის Citroën-ის განყოფილებას მცირე წილი ჰქონდა ჩინეთის ავტობაზრის
წილში - განსაკუთრებით იმ ბაზრის წილთან შედარებით, რომელსაც იგი ფლობდა საფრანგეთსა და ევროპაში.
ავტომწარმოებლებს, თუ ის ცდილობდა ფასის პრემიის დაწესებას განვითარებად ჩინეთის ბაზარზე.
როგორც ფასის მიმღები, Citroën-ის მთავარი გადაწყვეტილება იყო, რამდენი მანქანა უნდა აწარმოოს საბაზრო
ფასად. ჩინეთში მენეჯერებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ ქარხნების სიმძლავრე საკმარისი იყო მანქანების
ოპტიმალური მოცულობის წარმოებისთვის. ცოტა ხნის წინ, Citroën-მა ჩინეთში ბაზრის წილი გაიზარდა, მაგრამ
აგრძელებს აგრესიულ
კონკურენციას სხვა საერთაშორისო ფირმებისგან, ასევე ადგილობრივი ჩინური ფირმებისგან. GM-ის და სხვა

ჩინეთის ბაზართან დაკავშირებით მიცემულ ინტერვიუში მისმა ერთ-ერთმა მენეჯერმა აღნიშნა: „თუ ფასები დაეცემა, ჩვენც ავტომწარმოებლების დიდი სიმძლავრის გათვალისწინებით, რომლებიც ჩინეთში მუშაობენ, Peugeot- Citroen

მივყვებით მას, მაგრამ სავარაუდოდ გააგრძელებს შეზღუდული ძალაუფლებას მის ფასზე მრავალი წლის განმავლობაში.

არა უმეტეს ბაზრის კლებაზე“. კიდევ ერთმა მენეჯერმა დაამატა: „ეს არის ძალიან კონკურენტუნარიანი ბაზარი. . . ჩვენ
უნდა ვიფიქროთ ქარხნის სიმძლავრეზე“.
ეს შენიშვნები მიუთითებს იმაზე, რომ ჩინეთში Citroën-ს ძალიან მცირე კონტროლი ჰქონდა ფასზე; არსებითად,
ის მოქმედებდა, როგორც ავტომობილების ჩინეთის ბაზარზე „ფასის მიმღები“ . როგორც ფასის მიმღებს, მას არ გააჩნდა
წყაროები: „Citroen პროგნოზირებს გაყიდვების ზრდის შენელებას ჩინეთში წელს,“ Channel News Asia, 2004 წლის 9 ივნისი;
"ჯენერალ მოტორსის ჩინეთის წარმატება" BusinessWeek, 2006 წლის 8 იანვარი; „ჩინეთი: ჯგუფის განვითარების პრიორიტეტის
ერთ- ერთი რეგიონი“, PSA Peugeot-Citroën ვებგვერდი, 2015 წლის დეკემბერი; „ჩინეთის ავტომობილების ბრენდები
დაუცველია ფასების შემცირების მიმართ, ამბობს ჯგუფი“,

სტიმული საბაზრო ფასზე დაბალი ფასისთვის. გარდა ამისა, Citroen დაკარგავს მომხმარებელს სხვა Bloomberg Business, 2015 წლის ივნისი.

235
Machine Translated by
236 თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

დანაკარგების მინიმიზაცია
წინა განყოფილებაში ჩვენ ვაჩვენეთ გამომუშავების ოპტიმალური დონე მოგების მაქსიმიზაციისთვის. ზოგიერთ შემთხვევაში, მოკლევადიანი დანაკარგები გარდაუვალია. აქ ჩვენ ვაანალიზებთ
პროცედურებს მოკლევადიან პერიოდში ზარალის მინიმიზაციისთვის. თუ ზარალი შენარჩუნებულია გრძელვადიან პერსპექტივაში, ფირმისთვის საუკეთესო რამ არის ინდუსტრიიდან
გასვლა.

მოკლევადიანი ოპერაციული დანაკარგები. ჯერ განვიხილოთ სიტუაცია, როდესაც არსებობს წარმოების გარკვეული
ფიქსირებული ხარჯები. დავუშვათ საბაზრო ფასი, პე , დევს საშუალო ჯამური ღირებულების მრუდზე ქვემოთ, მაგრამ
საშუალო ცვლადი ღირებულების მრუდზე მაღლა, როგორც სურათი 8–4. ამ შემთხვევაში, თუ ფირმა აწარმოებს გამოსავალს Q*, სადაც Pe = MC, დაჩრდილული ფართობის დაკარგვა
გამოიწვევს. თუმცა, ვინაიდან ფასი აღემატება საშუალო ცვლადი ღირებულებას, გაყიდული თითოეული ერთეული უფრო მეტ შემოსავალს გამოიმუშავებს, ვიდრე ცვლადი შეყვანის ერთეულის
ღირებულება. ამრიგად, ფირმამ უნდა გააგრძელოს წარმოება მოკლევადიან პერიოდში, მიუხედავად იმისა, რომ ზარალს განიცდის.
განსხვავებულად გამოხატული, შეამჩნიეთ, რომ ფირმას ნახაზი 8-4-ზე აქვს ფიქსირებული ხარჯები, რომლებიც უნდა გადაიხადოს მაშინაც კი, თუ ფირმა გადაწყვეტს
ფუნქციონირების დახურვას. ამიტომ, ფირმა არ
მიიღოს ნულოვანი ეკონომიკური მოგება, თუ ის დაიხურება, მაგრამ სამაგიეროდ გააცნობიერებს ამ ფიქსირებული ხარჯების ტოლ ზარალს. ვინაიდან სურათი 8–4-ზე მოცემული ფასი
აღემატება Q* ერთეულების წარმოების საშუალო ცვლადი ღირებულებას , ფირმა იღებს შემოსავალს თითოეულ გაყიდულ ერთეულზე, რაც საკმარისზე მეტია თითოეული ერთეულის
წარმოების ცვლადი ღირებულების დასაფარად. პროდუქციის Q* ერთეულების წარმოებით, ფირმას შეუძლია ფულადი სახსრების უჯრაში ჩადოს თანხა, რომელიც აღემატება ამ
ერთეულების წარმოების ცვლადი ხარჯებს და ამით ხელს უწყობს ფირმის ფიქსირებული ხარჯების გადახდას. მოკლედ, სანამ ნახაზი 8-4 ფირმა განიცდის მოკლევადიან ზარალს
ოპერაციით, ეს დანაკარგი ნაკლებია იმ ზარალზე, რომელიც მოჰყვება იმ შემთხვევაში, თუ ფირმა მთლიანად შეწყვეტს მუშაობას.

გადაწყვეტილება დახურვის შესახებ. ახლა დავუშვათ, რომ საბაზრო ფასი იმდენად დაბალია, რომ საშუალო ცვლადი ღირებულებაზე დაბალია, როგორც სურათი 8-5. თუ ფირმა
აწარმოებდა Q*, სადაც Pe = MC მზარდი ზღვრული ღირებულების დიაპაზონშია, მას ექნება ზარალი, რომელიც ტოლია ნახატზე 8-5-ში მოცემული ორი დაჩრდილული მართკუთხედის
ჯამის. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, თითოეული გაყიდული ერთეულისთვის ფირმა წააგებს

ATC(Q*) Pe

სურათი 8-4 $

ზარალის მინიმიზაცია
MC
ATC
AVC

ATC(Q*)
პე აკარგვა

დ ვ= პე = MR

0 Q*
ფირმის გამომუშავება
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
237

$
სურათი 8-5
დახურვის საქმე

დაკარგვა თუ
MC
AT
გათიშვა
C
ATC(Q*) AVC

იქსირებული

ღირებულება
AVC(Q*)
პე Df = Pe = MR

დაკარგვა თუ

აწარმოოს

0 Q*
ფირმის გამომუშავება

როდესაც ეს დანაკარგი ერთეულზე მრავლდება Q*-ზე, მიიღება უარყოფითი მოგება, რომელიც შეესაბამება ნახატზე 8-5-ში მოცემული ორი დაჩრდილული
მართკუთხედის ჯამს.
ახლა დავუშვათ, რომ Q* ერთეულების გამომუშავების ნაცვლად , ამ ფირმამ გადაწყვიტა თავისი საქმიანობის შეწყვეტა. ამ შემთხვევაში, მისი დანაკარგები გაუტოლდება მის
ფიქსირებულ ხარჯებს; ანუ ის ხარჯები, რომლებიც უნდა გადაიხადოს მაშინაც კი, თუ არ არის გამომუშავებული. გეომეტრიულად, ფიქსირებული ხარჯები წარმოდგენილია 8-5-ზე ზედა
მართკუთხედით, რადგან ამ მართკუთხედის ფართობი არის

[ATC(Q*) AVC(Q*)]Q*

რაც უდრის ფიქსირებულ ხარჯებს. ამრიგად, როდესაც ფასი წარმოების საშუალო ცვლადი ღირებულებაზე ნაკლებია, ფირმა უფრო ნაკლებს კარგავს თავისი საქმიანობის შეწყვეტით
(და ნულოვანი ერთეულის წარმოებით), ვიდრე Q* ერთეულების წარმოებით. შეჯამებისთვის, ჩვენ ვაჩვენეთ შემდეგი პრინციპი:

მოკლევადიანი გამომავალი გადაწყვეტილება სრულყოფილი კონკურენციის პირობებში

მოკლევადიან პერსპექტივაში მოგების გასაზრდელად, სრულყოფილად კონკურენტულმა ფირმამ უნდა აწარმოოს მზარდი ზღვრული ღირებულება, სადაც P = MC, იმ პირობით, რომ P AVC.
პრინციპი
თუ P < AVC, ფირმამ უნდა დახუროს თავისი ქარხანა, რათა მინიმუმამდე დაიყვანოს მისი დანაკარგები.

დემონსტრაციის პრობლემა 8–2

დავუშვათ, ფირმისთვის დანახარჯების ფუნქცია მოცემულია C(Q) = 100 + Q2- ით . თუ ფირმა ყიდის პროდუქციას სრულყოფილად კონკურენტულ
ბაზარზე და ინდუსტრიის სხვა ფირმები ყიდიან პროდუქციას 10 აშშ დოლარის ფასად, რა დონის პროდუქცია უნდა აწარმოოს ფირმამ მოგების მაქსიმიზაციის ან ზარალის შესამცირებლად? როგორი
იქნება მოგების ან ზარალის დონე, თუ ფირმა მიიღებს ოპტიმალურ გადაწყვეტილებას?
Machine Translated by
238

თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

პასუხი:
პირველ რიგში, გაითვალისწინეთ, რომ არის 100-იანი ფიქსირებული და Q2- ის ცვლადი ხარჯები , ამიტომ კითხვა ეხება მოკლევადიან სცენარს. თუ ფირმა აწარმოებს პროდუქციის დადებით დონეს, ის
აწარმოებს იქ სადაც ფასი უდრის ზღვრულ ღირებულებას. ფირმის ზღვრული ხარჯებია MC = 2Q. ამის გათანაბრება ფასთან იძლევა 10 = 2Q, ან Q = 5 ერთეულს . 5 ერთეული პროდუქტის წარმოების
საშუალო ცვლადი ღირებულებაა AVC = 52 /5 = 25/5 = 5. ვინაიდან P AVC, ფირმამ მოკლევადიან პერიოდში უნდა აწარმოოს 5 ერთეული. 5 ერთეული პროდუქციის წარმოებით,
ფირმა განიცდის ზარალს

π = (10)(5) (100 + 52 ) = 50 100 25 = 75$

რაც ნაკლებია 100 აშშ დოლარის ზარალზე (ფიქსირებული ხარჯები), რაც მოჰყვება იმ შემთხვევაში, თუ ფირმა დახურავს თავის ქარხანას მოკლევადიან პერიოდში.

მოკლევადიანი ფირმისა და ინდუსტრიის მიწოდების მრუდები

ახლა, როცა გესმით, რამდენად სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ფირმები განსაზღვრავენ თავიანთ გამომუშავებას, ჩვენ განვიხილავთ, როგორ გამოვიტანოთ ფირმისა და ინდუსტრიის მოკლევადიანი
მიწოდების მრუდები.
შეგახსენებთ, რომ მოგების მაქსიმალური კონკურენტუნარიანი ფირმა აწარმოებს გამომუშავებას,
რომლის ფასი უდრის ზღვრულ ღირებულებას. მაგალითად, როდესაც ფასი მოცემულია P0- ით , როგორც სურათი 8-6-ში, ფირმა აწარმოებს გამომუშავების Q0
ერთეულებს (პუნქტი, სადაც P = MC მზარდი ზღვრული ღირებულების დიაპაზონშია). როდესაც ფასი არის P1, ფირმა აწარმოებს გამოშვების Q1 ერთეულს. ფასები P0- ს შორის
და P1, გამომავალი განისაზღვრება ფასისა და ზღვრული ღირებულების გადაკვეთით.
თუმცა, როდესაც ფასი ეცემა AVC მრუდს ქვემოთ, ფირმა აწარმოებს ნულოვან ერთეულს, რადგან ის არ ფარავს წარმოების ცვლადი ხარჯებს. ამრიგად, იმის
დასადგენად, თუ რამდენს გამოიმუშავებს სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ფირმა თითოეულ ფასზე, ჩვენ უბრალოდ განვსაზღვრავთ გამომავალს, რომლის მაქსიმალური
ფასი უდრის ამ ფასს. იმის უზრუნველსაყოფად, რომ ფირმა გამოიმუშავებს პროდუქციის პოზიტიურ დონეს, ფასი უნდა იყოს საშუალო ცვლადი ხარჯების მრუდის ზემოთ.

ფირმის მოკლევადიანი მიწოდების მრუდი

პრინციპი მოკლევადიანი მიწოდების მრუდი სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ფირმისთვის არის მისი ზღვრული დანახარჯების მრუდი AVC მრუდზე მინიმალურ წერტილზე ზემოთ, როგორც ნაჩვენებია
სურათზე 8-6.

სურათი 8-6 $
მოკლევადიანი მიწოდება მრუდი
კონკურენტულისთვის ფირმა
MC
მოკლევადიანი მიწოდება
ინდივიდუალური მრუდი
ფირმა
P1 AVC

P0

0 Q0
Q1 ფირმის გამომუშავება
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 239

პ
ნდივიდუალური

ფირმის მიწოდება
სურათი 8-7
მრუდი
ბაზრის მიწოდების მრუდი

MCi
ბაზრის მიწოდება
მრუდი

$12

$10

1 500
საბაზრო გამომუშავება

ბაზრის (ან ინდუსტრიის) მიწოდების მრუდი მჭიდროდ არის დაკავშირებული ცალკეული ფირმების მიწოდების მრუდთან იდეალურად კონკურენტუნარიან ინდუსტრიაში. შეგახსენებთ, რომ
ბაზრის მიწოდების მრუდი ავლენს მთლიან რაოდენობას, რომელიც წარმოიქმნება ბაზარზე თითოეულ შესაძლო ფასად. ვინაიდან ცალკეული ფირმის მიერ წარმოებული თანხა მოცემულ ფასში
განისაზღვრება მისი ზღვრული დანახარჯების მრუდით, ყველა ფირმის ზღვრული დანახარჯების ჰორიზონტალური ჯამი განსაზღვრავს, თუ რამდენი მთლიანი პროდუქტი იქნება წარმოებული თითოეულ
ფასზე. უფრო კონკრეტულად, ვინაიდან თითოეული ფირმის მიწოდების მრუდი არის ფირმის ზღვრული დანახარჯების მრუდი მინიმალურ AVC- ზე ზემოთ , სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი
ინდუსტრიისთვის ბაზრის მიწოდების მრუდი არის ინდივიდუალური ზღვრული ხარჯების ჰორიზონტალური ჯამი მათი შესაბამისი AVC მრუდების ზემოთ.
სურათი 8-7 ასახავს კავშირს ცალკეული ფირმის მიწოდების მრუდსა (MCi ) და ბაზრის მიწოდების მრუდს (S) შორის 500 ფირმისგან შემდგარი იდეალურად
კონკურენტუნარიანი ინდუსტრიისთვის.
როდესაც ფასი არის $10, თითოეული ფირმა აწარმოებს ნულოვან ერთეულს და, შესაბამისად, მთლიანი ინდუსტრიის გამომუშავება ასევე ნულის ტოლია. როდესაც ფასი 12 დოლარია,
თითოეული ფირმა აწარმოებს 1 ერთეულს, ასე რომ, 500-ვე ფირმის მიერ წარმოებული მთლიანი პროდუქცია არის 500 ერთეული. გაითვალისწინეთ, რომ ინდუსტრიის მიწოდების მრუდი
უფრო ბრტყელია, ვიდრე ცალკეული ფირმის მიწოდების მრუდი და რაც უფრო მეტი ფირმაა ინდუსტრიაში, მით უფრო შორს არის ბაზრის მიწოდების მრუდი.

გრძელვადიანი გადაწყვეტილებები

სრულყოფილი კონკურენციის თეორიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი დაშვება არის თავისუფალი შესვლისა და გასვლის შესახებ. თუ ფირმები მიიღებენ მოკლევადიან ეკონომიკურ მოგებას,

გრძელვადიან პერსპექტივაში დამატებითი ფირმები შევლენ ინდუსტრიაში, რათა მიიღონ გარკვეული მოგება. რაც უფრო მეტი ფირმა შემოდის ინდუსტრიაში, ინდუსტრიის მიწოდების მრუდი მარჯვნივ

გადადის. ეს ილუსტრირებულია სურათზე 8-8, როგორც გადაადგილება S0- დან

S1- მდე , რაც ამცირებს წონასწორობის საბაზრო ფასს P0- დან P1- მდე . ეს ამცირებს მოთხოვნას
მრუდი ინდივიდუალური ფირმის პროდუქტისთვის, რაც თავის მხრივ ამცირებს მის მოგებას.

თუ კონკურენტუნარიანი ინდუსტრიის ფირმები განიცდიან მოკლევადიან ზარალს, გრძელვადიან პერსპექტივაში ისინი დატოვებენ ინდუსტრიას, რადგან ისინი არ ფარავენ თავიანთ

შესაძლებლობებს. როგორც ფირმები ტოვებენ ინდუსტრიას, ბაზრის მიწოდების მრუდი მცირდება S0- დან სურათი 8–8-მდე S2- მდე. , რითაც გაიზრდება საბაზრო ფასი P0- დან

P2- მდე . ეს, თავის მხრივ, ანაცვლებს მოთხოვნის მრუდს ცალკეული ფირმის პროდუქტზე, რაც ზრდის ინდუსტრიაში დარჩენილი ფირმების

მოგებას.

ახლახან აღწერილი პროცესი გრძელდება მანამ, სანამ საბოლოო ჯამში საბაზრო ფასი არ იქნება ისეთი, რომ ბაზარზე არსებული ყველა ფირმა მიიღებს ნულოვან ეკონომიკურ მოგებას. ეს
არის შემთხვევა 8-9 სურათზე. პეს ფასად
, თითოეული ფირმა იღებს მხოლოდ იმდენს, რომ დაფაროს წარმოების საშუალო დანახარჯები (AC გამოიყენება, რადგან

გრძელვადიან პერსპექტივაში არ არსებობს განსხვავება ფიქსირებულ და ცვლად ხარჯებს შორის) და ეკონომიკური მოგება.
Machine Translated by
240
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

პ
სურათი 8-8 ბაზარი
პ ფირმა

შესვლა და გამოსვლა: ბაზარი და

ფირმა
S2 S0
მოთხოვნა გასვლა
S1 შესვლა
P Df = P2 =
გასვლა

2 MR2 Df = P0
შესვლა
P = MR0 Df =

0 P1 = MR1

0 საბაზრო გამომუშავება 0 ფირმის გამომუშავება

ნულოვანია. თუ ეკონომიკური მოგება დადებითი იქნებოდა, შესვლა მოხდებოდა და საბაზრო ფასი დაეცემა მანამ, სანამ ცალკეული ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის
მრუდი მხოლოდ AC მრუდზე არ იქნებოდა. თუ ეკონომიკური მოგება უარყოფითი იქნებოდა, გასვლა მოხდებოდა, გაიზრდებოდა საბაზრო ფასი მანამ, სანამ ფირმის
მოთხოვნის მრუდი AC მრუდზე ტანგენტი არ იქნებოდა.

გრძელვადიანი კონკურენტული წონასწორობა

გრძელვადიან პერსპექტივაში, იდეალურად კონკურენტუნარიანი ფირმები აწარმოებენ პროდუქციის ისეთ დონეს, რომ
პრინციპი
1.P = MC
2. P = მინიმალური AC

სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ბაზრების ამ გრძელვადიან თვისებებს აქვს ორი მნიშვნელოვანი კეთილდღეობა. პირველ რიგში, გაითვალისწინეთ, რომ საბაზრო
ფასი უდრის წარმოების ზღვრულ ღირებულებას. საბაზრო ფასი ასახავს პროდუქციის დამატებითი ერთეულის ღირებულებას საზოგადოებისთვის. ეს შეფასება ეფუძნება ბაზარზე
არსებული ყველა მომხმარებლის პრეფერენციებს. ზღვრული ღირებულება ასახავს საზოგადოების სხვა ერთეულის წარმოების ხარჯებს. ეს ხარჯები წარმოადგენს რესურსებს,
რომლებიც უნდა იქნას აღებული ეკონომიკის სხვა სექტორიდან ამ ინდუსტრიაში მეტი პროდუქციის წარმოებისთვის.

სურათი 8–9 $ MC

გრძელვადიანი კონკურენცია
წონასწორობა

AC
გრძელვადიანი

კონკურენტული წონასწორობა

პე Df = Pe = MR

0 Q* ფირმის გამომუშავება
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 241

იმის გასაგებად, თუ რატომ არის მნიშვნელოვანი სოციალური პერსპექტივიდან, რომ ფასი უდრის ზღვრულ ღირებულებას, დავუშვათ, წონასწორობისას პოზიტიური ფასი აჭარბებს ზღვრულ
ღირებულებას. ეს ნიშნავს, რომ საზოგადოება უფრო მეტად დააფასებს პროდუქციის სხვა ერთეულს, ვიდრე სხვა ერთეულის წარმოება დაჯდება . თუ მრეწველობა წარმოებული იქნება ისეთ
დონეზე, რომ ფასი აღემატებოდეს ბოლო წარმოებული ერთეულის ზღვრულ ღირებულებას, ეს იქნება არაეფექტური; სოციალური კეთილდღეობა გაუმჯობესდება წარმოების გაფართოებით. ვინაიდან
კონკურენტუნარიან ინდუსტრიაში ფასი უდრის ზღვრულ ღირებულებას, ინდუსტრია აწარმოებს პროდუქციის სოციალურად ეფექტურ დონეს.
მეორე, რაც უნდა აღინიშნოს გრძელვადიან კონკურენტულ წონასწორობასთან დაკავშირებით არის ის, რომ ფასი უდრის მინიმალურ წერტილს საშუალო ღირებულების მრუდზე. ეს
გულისხმობს არა მხოლოდ იმას, რომ ფირმები იღებენ ნულოვან ეკონომიკურ მოგებას (ანუ უბრალოდ ფარავენ შესაძლებლობის ხარჯებს), არამედ იმასაც, რომ მასშტაბის ყველა ეკონომია
ამოწურულია. არ არსებობს პროდუქციის წარმოება დაბალი საშუალო ღირებულებით.

მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს განსხვავება, რომელიც ჩვენ გავაკეთეთ მე-1 და მე-5 თავებში ეკონომიკურ მოგებასა და სააღრიცხვო მოგებას შორის. ის ფაქტი, რომ სრულყოფილად
კონკურენტუნარიან ინდუსტრიაში ფირმა იღებს ნულოვან ეკონომიკურ მოგებას გრძელვადიან პერსპექტივაში, არ ნიშნავს, რომ სააღრიცხვო მოგება ნულის ტოლია; უფრო მეტიც, ნულოვანი
ეკონომიკური მოგება გულისხმობს, რომ სააღრიცხვო მოგება საკმარისად მაღალია წარმოების ნებისმიერი იმპლიციტური ხარჯების ასანაზღაურებლად. ფირმა გამოიმუშავებს არც მეტს და არც ნაკლებს,
ვიდრე გამოიმუშავებდა რესურსების სხვა შესაძლებლობების გამოყენებით. ამიტომაც ფირმები აგრძელებენ წარმოებას გრძელვადიან პერსპექტივაში, მიუხედავად იმისა, რომ მათი ეკონომიკური მოგება
ნულოვანია.

მონოპოლია

წინა ნაწილში ჩვენ დავახასიათეთ ფირმების ოპტიმალური გამომავალი გადაწყვეტილებები, რომლებიც მცირეა მთლიან ბაზარზე. ამ კონტექსტში, მცირე ნიშნავს, რომ ფირმებს არავითარი კონტროლი
არ აქვთ იმ ფასებზე, რომლებსაც ისინი
აწესებენ პროდუქტზე. ამ ნაწილში განვიხილავთ საპირისპირო უკიდურესობას: მონოპოლიას. მონოპოლია ეხება სიტუაციას, როდესაც ერთი ფირმა ემსახურება მთელ ბაზარს საქონლისთვის,
მონოპოლია
რომლის ახლო შემცვლელი არ არსებობს. ბაზრის სტრუქტურა,

რომელშიც ერთი ფირმა ემსახურება მთელ ბაზარს

საქონლისთვის, რომელსაც არ ჰყავს ახლო
მონოპოლიური ძალა შემცვლელი.

იმის დასადგენად, ხასიათდება თუ არა ბაზარი მონოპოლიით, მნიშვნელოვანია პროდუქტის შესაბამისი ბაზრის დაზუსტება. მაგალითად, ზოგიერთი კომუნალური კომპანია, როგორიცაა ელექტრო
ან წყალმომარაგების კომპანიები, ადგილობრივი მონოპოლიაა, რადგან მხოლოდ ერთი კომუნალური კომპანია სთავაზობს მომსახურებას მოცემულ უბანს. მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება
არსებობდეს მსგავსი კომპანიები, რომლებიც ემსახურებიან სხვა ქალაქებს, ისინი პირდაპირ არ ეჯიბრებიან ერთმანეთს მომხმარებლებისთვის. მოცემულ ქალაქში ელექტრომომსახურების შემცვლელი
ცუდია და, სხვა ქალაქში გადასვლის გამო, მომხმარებლებმა უნდა გადაიხადონ ადგილობრივი კომუნალური მომსახურების ფასი ან დარჩნენ ელექტროენერგიის გარეშე. სწორედ ამ
თვალსაზრისით, კომუნალური კომპანია შეიძლება იყოს მონოპოლია კომუნალური მომსახურების ადგილობრივ ბაზარზე.
როდესაც ადამიანი ფიქრობს მონოპოლიაზე, ჩვეულებრივ წარმოიდგენს ძალიან დიდ ფირმას. ეს არ უნდა იყოს საქმე, თუმცა; შესაბამისი განხილვა არის თუ არა სხვა ფირმები,
რომლებიც ყიდიან საქონლის ახლო შემცვლელებს მოცემულ ბაზარზე. მაგალითად, ბენზინგასამართი სადგური, რომელიც მდებარეობს პატარა ქალაქში, რომელიც არის რამდენიმე
ასეული მილის დაშორებით სხვა ბენზინგასამართი სადგურიდან , არის მონოპოლისტი ამ ქალაქში. დიდ ქალაქში, როგორც წესი, ბევრი ბენზინგასამართი სადგურია და ბენზინის ბაზარს არ
ახასიათებს მონოპოლია.

ის ფაქტი, რომ ფირმა არის საქონლის ერთადერთი გამყიდველი ბაზარზე, აშკარად აძლევს ამ ფირმას უფრო დიდ საბაზრო ძალას, ვიდრე მას ექნებოდა, თუ ის კონკურენციას
გაუწევდა სხვა ფირმებს მომხმარებლებისთვის. ვინაიდან ბაზარზე მხოლოდ ერთი მწარმოებელია, ბაზრის მოთხოვნის მრუდი არის მოთხოვნის მრუდი მონოპოლისტის პროდუქტზე. ეს
განსხვავებით სრულყოფილი კონკურენციის შემთხვევისგან, სადაც მოთხოვნაა
Machine Translated by
242
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

სურათი 8–10 პ

მონოპოლისტის
მოთხოვნა

ა
P0

ბ
P1

Df = DM

ქ
0 Q0 Q1

მრუდი ინდივიდუალური ფირმისთვის იდეალურად ელასტიურია. თუმცა, მონოპოლისტს არ აქვს შეუზღუდავი ძალა.

სურათი 8-10 ასახავს მოთხოვნის მრუდს მონოპოლისტზე. ვინაიდან ბაზარზე ყველა მომხმარებელი ითხოვს საქონელს მონოპოლისტისგან, ბაზრის მოთხოვნის მრუდი, DM, იგივეა, რაც

მოთხოვნა ფირმის პროდუქტზე, Df .

. საკანონმდებლო შეზღუდვების არარსებობის შემთხვევაში, მონოპოლისტს შეუძლია დააკისროს პროდუქტის ნებისმიერი ფასი.

მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ფირმას შეუძლია გაყიდოს იმდენი, რამდენიც მას სურს ამ ფასად. მონოპოლისტის მიერ დაწესებული ფასის გათვალისწინებით, მომხმარებლები წყვეტენ
რამდენის შეძენას. მაგალითად, თუ მონოპოლისტი ადგენს P1- ის შედარებით დაბალ ფასს , მომხმარებელთა

მიერ მოთხოვნილი რაოდენობა არის Q1 .

მონოპოლისტს შეუძლია დააყენოს უფრო მაღალი ფასი P0 , მაგრამ ამ ფასში Q0-
ზე ნაკლები რაოდენობა იქნება მოთხოვნილი.
მოკლედ, მონოპოლისტს მომხმარებლები უზღუდავენ აირჩიონ მხოლოდ ფასი-რაოდენობრივი კომბინაციები ბაზრის მოთხოვნის მრუდის გასწვრივ. მონოპოლისტს შეუძლია აირჩიოს ფასი ან
რაოდენობა, მაგრამ არა ორივე. მონოპოლისტს შეუძლია გაყიდოს უფრო დიდი რაოდენობით მხოლოდ ფასის დაწევით. თუ ფასი ძალიან მაღალია, მომხმარებლებს შეუძლიათ აირჩიონ
საერთოდ არაფერი იყიდონ.

მონოპოლიური ძალაუფლების წყაროები

შემდეგი საკითხი, რომელსაც ჩვენ განვიხილავთ, არის ის, თუ როგორ იძენს ფირმა მონოპოლიურ ძალაუფლებას, ანუ რატომ არ ჰყავს მონოპისტს კონკურენტები. მონოპოლიური ძალაუფლების
ოთხი ძირითადი წყარო არსებობს. ამ წყაროებიდან ერთი ან რამდენიმე ქმნის შესვლის ბარიერს, რაც ხელს უშლის სხვა ფირმებს ბაზარზე შესვლას მონოპოლისტის წინააღმდეგ კონკურენციის
მიზნით.

მასშტაბის ეკონომია
არსებობს მაშინ, როდესაც გრძელვადიანი საშუალო ხარჯები
მცირდება გამომუშავების ზრდისას.
მასშტაბის არაეკონომიურობა
არსებობს ყოველთვის, როდესაც გრძელვადიანი საშუალო
ხარჯები იზრდება გამომუშავების ზრდისას.
მასშტაბის ეკონომიკა
მონოპოლიური ძალაუფლების პირველი წყარო, რომელსაც ჩვენ განვიხილავთ, ტექნოლოგიური ხასიათისაა. თუმცა, პირველ რიგში, სასარგებლოა რამდენიმე მნიშვნელოვანი ტერმინოლოგიის
გახსენება. მასშტაბის ეკონომია არსებობს მაშინ, როდესაც გრძელვადიანი საშუალო ხარჯები მცირდება, როგორც გამოშვება იზრდება. მასშტაბის უკმარისობა არსებობს მაშინ, როდესაც გრძელვადიანი
საშუალო ასაკის ხარჯები იზრდება გამომუშავების ზრდასთან ერთად. ბევრი ტექნოლოგიისთვის არის დიაპაზონი, რომელზედაც არსებობს მასშტაბის ეკონომია და დიაპაზონი, რომელზედაც არსებობს
დისეკონომიკა. მაგალითად, დიაგრამა 8–11-ზე არის მასშტაბის ეკონომია გამომუშავების დონეებისთვის Q*-ზე დაბალი (რადგან ATC მცირდება ამ
დიაპაზონში) და მასშტაბის არაეკონომიურობა გამომუშავების დონეებისთვის Q*-ზე მაღალი (რადგან ATC იზრდება ამ დიაპაზონში).
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 243

$
სურათი 8–11
მასშტაბის ეკონომია და
მინიმალური ფასები

საშუალო
ATC (QM 2) ღირებულება, როდესაც ორი ფირმა
გაიზიაროს ბაზარი

საშუალო ღირებულება ერთ

ფირმასთან ATC
ერთად

PM
ATC (QM)

მოთხოვნა

ქ
QM QM
Q* 2

ყურადღება მიაქციეთ სურათზე 8-11, რომ თუ ბაზარი შედგებოდა ერთი ფირმისგან, რომელიც აწარმოებდა QM- ს ერთეულებში, მომხმარებლები მზად იქნებიან გადაიხადონ PM-
ის ფასი თითო ერთეულზე QM ერთეულებისთვის. PM> ATC(QM) შემდეგ, ფირმა ყიდის საქონელს წარმოების საშუალო ღირებულებაზე მაღალი ფასით და ამით იღებს დადებით მოგებას.
ახლა დავუშვათ, რომ სხვა ფირმა შემოვიდა ბაზარზე და ორი ფირმა დასრულდა ბაზრის გაზიარება (თითოეული ფირმა აწარმოებს QM/2-ს). წარმოებული მთლიანი რაოდენობა იგივე
იქნებოდა და შესაბამისად ფასი PM- ზე დარჩებოდა . მაგრამ ორ ფირმასთან ერთად, თითოეული აწარმოებს მხოლოდ QM/2 ერთეულს, თითოეულ ფირმას აქვს საშუალო ჯამური
ღირებულება ATC(QM/2) - უფრო მაღალი საშუალო ჯამური ღირებულება, ვიდრე მაშინ, როდესაც ერთი ფირმა აწარმოებს მთელ პროდუქტს. მაგალითად, ბაზარზე ზედნადები და ორი
ფირმა, თითოეულმა ფირმამ უნდა გაიღოს წარმოების ეს ხარჯები და თითოეულს შეუძლია ხარჯების განაწილება მხოლოდ მონოპოლისტის გამომუშავების ნახევარზე. ასევე შენიშნეთ დიაგრამა
8-11-ში, რომ თითოეული ფირმის საშუალო ღირებულება მეტია PM-ზე, რაც არის ფასი, რომელსაც მომხმარებლები მზად არიან გადაიხადონ ბაზარზე წარმოებული QM მთლიანი
ერთეულებისთვის. ინდუსტრიაში ორი ფირმის არსებობა იწვევს ზარალს, მაგრამ ერთ ფირმას შეუძლია დადებითი მოგება მიიღოს, რადგან მას აქვს უფრო მაღალი
მოცულობა და სარგებლობს შემცირებული საშუალო ხარჯებით მასშტაბის ეკონომიის გამო. ამრიგად, ჩვენ ვხედავთ, რომ მასშტაბის ეკონომიამ შეიძლება გამოიწვიოს სიტუაცია, როდესაც ერთი
ფირმა ემსახურება მთელ ბაზარს საქონლისთვის.

მასშტაბის ეკონომიკის ეს ანალიზი ასევე ცხადყოფს, თუ რატომ არის ასე მნიშვნელოვანი განისაზღვროს შესაბამისი ბაზრის განსაზღვრა, არის თუ არა ფირმა მონოპოლისტი. როგორც ადრე
აღვნიშნეთ, ბენზინგასამართი სადგური შეიძლება იყოს მონოპოლისტი პატარა ქალაქში, რომელიც მდებარეობს სხვა ბენზინგასამართი სადგურიდან რამდენიმე ასეულ მილში, ხოლო დიდ
ქალაქში მდებარე ბენზინგასამართი სადგური ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იყოს მონოპოლისტი. დიაგრამა 8–11- ის მიხედვით, პატარა ქალაქში ბენზინზე მოთხოვნა, როგორც წესი, დაბალია
Q*-თან შედარებით, რაც იწვევს მასშტაბის ეკონომიას შესაბამის დიაპაზონში (გამომავალი Q* ქვემოთ). დიდ ქალაქებში ბენზინზე მოთხოვნა Q*-თან შედარებით
დიდია , რაც შესაძლებელს ხდის რამდენიმე ბენზინგასამართი სადგურის თანაარსებობას ბაზარზე.

სფეროს ეკონომიკა მოცულობის ეკონომიკა

შეგახსენებთ, რომ მოცულობის ეკონომიკა არსებობს მაშინ, როდესაც ერთი და იმავე ფირმის ფარგლებში ორი პროდუქტის წარმოების ჯამური ღირებულება უფრო დაბალია, ვიდრე მაშინ, როდესაც არსებობს, როდესაც მთლიანი ღირებულება

პროდუქცია იწარმოება ცალკეული ფირმების მიერ, ანუ, როდესაც Q1 და Q2 ერთობლივად წარმოება უფრო იაფია. ფარმაცევტული კომპანიები ხშირად სარგებლობენ ფართო ეკონომიით ერთი და იმავე ფირმის ფარგლებში ორი პროდუქტის
ახალი მედიკამენტების შემუშავებისას; მიღწევებმა პროდუქტის შემუშავებაში, რომელიც კურნავს ერთ წარმოებაა
უფრო დაბალი ვიდრე მაშინ, როცა

პროდუქციას აწარმოებენ
დაავადებას, შეიძლება შეამციროს დამატებითი პროდუქტების შემუშავების ღირებულება, რომელიც კურნავს სხვა დაავადებებს. ცალკეული ფირმები.
Machine Translated by
244
ღირებულების კომპლემენტარობა
არსებობს მაშინ, როდესაც ერთი პროდუქტის
წარმოების ზღვრული ღირებულება მცირდება,
როდესაც იზრდება სხვა პროდუქტის გამომუშავება.
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე
მასშტაბის ეკონომიკის არსებობისას, ეფექტური წარმოება მოითხოვს, რომ ფირმა აწარმოოს რამდენიმე პროდუქტი ერთობლივად. მიუხედავად იმისა, რომ მულტიპროდუქტიულ ფირმებს სულაც არ
აქვთ უფრო მეტი საბაზრო ძალა, ვიდრე ფირმებს, რომლებიც აწარმოებენ ერთ პროდუქტს, ეკონომიკის სფეროს ტენდენცია წაახალისოს „დიდი“ ფირმები.
თავის მხრივ, ამან შეიძლება უზრუნველყოს მეტი ხელმისაწვდომობა კაპიტალის ბაზრებზე, სადაც მიიღება საბრუნავი კაპიტალი და სახსრები ინვესტიციებისთვის. რამდენადაც მცირე ფირმებს უფრო უჭირთ
სახსრების მოპოვება, ვიდრე მსხვილ ფირმებს, კაპიტალის უფრო მაღალი ღირებულება შეიძლება გახდეს ბარიერი შესვლისთვის. ექსტრემალურ შემთხვევებში , მასშტაბის ეკონომიამ შეიძლება
გამოიწვიოს მონოპოლიური ძალაუფლება.
ღირებულების კომპლემენტარულობა
დანახარჯების კომპლემენტატურობა არსებობს მრავალპროდუქტის ღირებულების ფუნქციაში, როდესაც ერთი პროდუქტის წარმოების ზღვრული ღირებულება მცირდება, როდესაც იზრდება სხვა პროდუქტის
გამომუშავება; ანუ, როდესაც პროდუქტი 2-ის გამომუშავების ზრდა ამცირებს 1-ის წარმოების ზღვრულ ღირებულებას.
მრავალპროდუქტის ღირებულების ფუნქციის მარტივი მაგალითი ღირებულების კომპლემენტარობით მოიცავს დონატებისა და დონატ ხვრელების წარმოებას.
მრავალპროდუქტიანი ფირმები, რომლებიც სარგებლობენ დანახარჯების კომპლემენტარობით, აქვთ უფრო დაბალი ზღვრული დანახარჯები, ვიდრე ფირმებს, რომლებიც აწარმოებენ ერთ
პროდუქტს. ეს მულტიპროდუქტიულ ფირმებს ანიჭებს ღირებულების უპირატესობას ერთი პროდუქტის ფირმებთან შედარებით. ამრიგად, დანახარჯების კომპლემენტარობის არსებობის შემთხვევაში, ფირმებმა
უნდა აწარმოონ რამდენიმე პროდუქტი, რათა შეძლონ კონკურენცია გაუწიონ ფირმას დაბალი ზღვრული დანახარჯებით. რამდენადაც უფრო მეტი კაპიტალის მოთხოვნები არსებობს მულტიპროდუქტიული
ფირმებისთვის, ვიდრე ერთი პროდუქტის ფირმებისთვის, ამ მოთხოვნამ შეიძლება შეზღუდოს მცირე ფირმების ბაზარზე შესვლის შესაძლებლობა. უკიდურეს შემთხვევაში, მონოპოლიური ძალაუფლება
შეიძლება გამოიწვიოს.
პატენტები და სხვა სამართლებრივი ბარიერები
ახლად აღწერილი მონოპოლიური ძალაუფლების წყაროები ტექნოლოგიური ხასიათისაა. ზოგიერთ შემთხვევაში, მთავრობამ შეიძლება მიანიჭოს ინდივიდს ან ფირმას მონოპოლიის უფლება. მაგალითად,
ქალაქმა შეიძლება ხელი შეუშალოს სხვა კომუნალურ კომპანიას ადგილობრივი კომუნალური კომპანიის წინააღმდეგ კონკურენციაში. კიდევ ერთი მაგალითია საპატენტო სისტემის
მიერ წარმოქმნილი პოტენციური მონოპოლიური ძალა .
პატენტის სისტემა ახალი პროდუქტის გამომგონებელს აძლევს ექსკლუზიურ უფლებას გაყიდოს პროდუქტი გარკვეული პერიოდის განმავლობაში (იხ. Inside Business 8–2). ახალი
გამომგონებლისთვის მონოპოლიური ძალაუფლების მინიჭების საფუძველი ემყარება შემდეგ არგუმენტს: გამოგონებებს მრავალი წელი და მნიშვნელოვანი თანხები სჭირდება განვითარებას. როგორც კი გამოგონება
გახდება საჯარო ინფორმაცია, პატენტის სისტემის არარსებობის შემთხვევაში, სხვა ფირმებს შეუძლიათ პროდუქტის წარმოება და კონკურენცია გაუწიონ იმ ინდივიდს ან ფირმას, რომელმაც ის შექმნა. ვინაიდან ამ ფირმებს
არ უწევთ რესურსების დახარჯვა პროდუქტის განვითარებაზე, ისინი მიიღებენ უფრო მაღალ მოგებას, ვიდრე ორიგინალური დეველოპერი.
საპატენტო სისტემის არარსებობის შემთხვევაში, შემცირდება ფირმების მხრიდან ახალი ტექნოლოგიებისა და პროდუქტების განვითარების სტიმული.
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ პატენტები იშვიათად იწვევს აბსოლუტურ მონოპოლიას, რადგან კონკურენტები ხშირად სწრაფად ავითარებენ მსგავს პროდუქტებს ან ტექნოლოგიებს, რათა მიიღონ
მოქმედების ნაწილი. გარდა ამისა, რამდენიმე
ფირმას, რომელიც მიდის სხვადასხვა R&D გზაზე, შეუძლია თითოეულმა მიიღოს პატენტი პროდუქტზე, რომელიც ახლო შემცვლელია სხვა დაპატენტებული პროდუქტებისთვის. მაგალითად, ერექციული
დისფუნქციის ორი ყველაზე გაყიდვადი წამალი - Pfizer's Viagra და Eli Lilly's Cialis - კონკურენტები არიან, მიუხედავად იმისა, რომ ორივე "სარგებლობდა" პატენტებით. ამ მიზეზების გამო, მენეჯერები,
რომლებიც სარგებლობენ პატენტის დაცვით, არავითარ შემთხვევაში არ არიან დაზღვეული კონკურენტული ზეწოლისგან.
მოგების მაქსიმიზაცია
ახლა, როდესაც თქვენ იცით, რა არის მონოპოლიური ძალაუფლება და ფაქტორები, რომლებიც იწვევს მონოპოლიურ ძალაუფლებას, ჩვენ დავინახავთ, თუ როგორ შეუძლია მონოპოლიის მენეჯერმა
გამოიყენოს ეს ძალა, რათა მაქსიმალურად გაზარდოს მოგება. კერძოდ, ამ ნაწილში ჩვენ ვივარაუდებთ, რომ მენეჯერი ხელმძღვანელობს ფირმას, რომელიც არის
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 245

მონოპოლია. ჩვენი მიზანია დავახასიათოთ ფასი და გამომავალი გადაწყვეტილებები, რომლებიც მაქსიმალურად გაზრდის მონოპოლისტის მოგებას.

მარგინალური შემოსავალი
დავუშვათ, მონოპოლისტს აქვს მოთხოვნის მრუდი თავის პროდუქტზე, როგორიცაა სურათი 8–12(a).
მე-3 თავში გავიგეთ, რომ წრფივი მოთხოვნის მრუდი ელასტიურია მაღალ ფასებში და არაელასტიური დაბალ ფასებში. თუ მონოპოლისტი აწარმოებს პროდუქციის ნულოვან ერთეულს, მისი
შემოსავალი ნულის ტოლია. ვინაიდან გამოშვება იზრდება ნულზე ზემოთ, მოთხოვნა ელასტიურია და გამომუშავების ზრდა (რაც უფრო დაბალ ფასს გულისხმობს) იწვევს მთლიანი შემოსავლის
ზრდას, როგორც ნაჩვენებია სურათზე 8–12(ბ). ეს გამომდინარეობს მთლიანი შემოსავლის ტესტიდან. რამდენადაც გამოშვება იზრდება Q0- ს მიღმა მოთხოვნის არაელასტიურ რეგიონში,
გამომუშავების შემდგომი ზრდა ფაქტობრივად ამცირებს მთლიან შემოსავალს, სანამ D წერტილში ფასი ნულის ტოლია და შემოსავალი ისევ ნულის ტოლია. ეს გამოსახულია სურათზე 8–12(ბ).
ამდენად, მთლიანი შემოსავალი მაქსიმალურია Q0 გამოსავლით , სურათზე 8–12(ბ). ეს შეესაბამება P0- ის ფასს ნახაზზე 8–12(a), სადაც მოთხოვნა არის ერთეული ელასტიური.

დიაგრამა 8–12(a) MR ეტიკეტირებული ხაზი არის მონოპოლისტის ზღვრული შემოსავლის გრაფიკი.

შეგახსენებთ, რომ ზღვრული შემოსავალი არის მთლიანი შემოსავლის ცვლილება, რომელიც მიეკუთვნება პროდუქციის ბოლო ერთეულს; გეომეტრიულად, ეს არის მთლიანი
შემოსავლის მრუდის დახრილობა. როგორც დიაგრამა 8–12(a) გვიჩვენებს, მონოპოლისტისთვის ზღვრული შემოსავალის გრაფიკი დევს მოთხოვნის მრუდის ქვემოთ; ფაქტობრივად,
ხაზოვანი მოთხოვნის მრუდისთვის, ზღვრული შემოსავლის განრიგი ზუსტად შუაშია მოთხოვნის მრუდსა და ვერტიკალურ ღერძს შორის. ეს ნიშნავს, რომ მონოპოლისტისთვის ზღვრული შემოსავალი ნაკლებია
საქონლის დაწესებულ ფასზე.
არსებობს ორი გზა იმის გასაგებად, თუ რატომ დევს ზღვრული შემოსავლის გრაფიკი მონოპ-ოლისტის მოთხოვნის მრუდის ქვემოთ. ჯერ განვიხილოთ გეომეტრიული ახსნა.
ზღვრული შემოსავალი არის მთლიანი შემოსავლის მრუდის დახრილობა [R(Q)] სურათზე 8–12(ბ). როგორც გამომავალი იზრდება ნულიდან Q0-მდე , მთლიანი
შემოსავლისდმარხრუდილისობა მცირდება მანამ, სანამ ის ნული გახდება Q0- ზე . ამ დიაპაზონში, ზღვრული შემოსავალი

ელასტიური
სურათი 8–12
მოთხოვნის ელასტიურობა და
მთლიანი შემოსავლები

პ 0 უნიტარული

არაელასტიური

(ა) მოთხოვნა

დ
ქ
0 ქ 0

მაქსიმალური შემოსავლები = P 0 ×Q 0

უნიტარული

რ 0
R(Q)
(ბ) (სულ შემოსავალი)
ელასტიური არაელასტიური

ქ
0 ქ 0
Machine Translated by
246
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

მცირდება მანამ, სანამ არ მიაღწევს ნულს, როდესაც გამომავალი არის Q0 . როგორც გამომავალი ფართოვდება Q0- ს მიღმა , მთლიანი შემოსავლის მრუდის დახრილობა ხდება უარყოფითი
და სულ უფრო ნეგატიური ხდება, რადგან გამომავალი აგრძელებს გაფართოებას. ეს ნიშნავს, რომ ზღვრული შემოსავალი უარყოფითია Q0- ზე მეტი პროდუქციისთვის .

INSIDE BUSINESS 8–2

პატენტის, სავაჭრო ნიშნის და საავტორო უფლებების დაცვა

შეერთებული შტატები ანიჭებს გამომგონებლებს სამი სახის პატენტის დაცვას: სასარგებლო, დიზაინის და მცენარეთა
პატენტს. „სასარგებლო პატენტი“ იცავს გამოგონების გამოყენებასა და მუშაობას, ხოლო
„დიზაინის პატენტი“ იცავს გამოგონების გარეგნობას. „მცენარეთა პატენტი“ იცავს გამომგონებელს, რომელმაც
აღმოაჩინა და უსქესო გზით გაამრავლა მცენარის განსხვავებული და ახალი ჯიში (გარდა ტუბერის გამრავლებული
მცენარეებისა და არაკულტივირებულ ქვეყნებში ნაპოვნი მცენარეებისა). კომუნალური და მცენარეული პატენტები
სავაჭრო ნიშნები განსხვავდება პატენტებისაგან იმით, რომ ისინი იცავენ სიტყვებს, სახელებს, სიმბოლოებს ან სურათებს, რომლებიც
გამოიყენება საქონელთან ან მომსახურებასთან დაკავშირებით. ანალოგიურად, საავტორო უფლებები იცავს შემქმნელის გამოხატვის
ფორმას (ლიტერატურული, დრამატული, მუსიკალური და მხატვრული ნაწარმოებების ჩათვლით). პატენტებისა და სავაჭრო ნიშნების
ადმინისტრირება ხდება აშშ-ს პატენტებისა და სავაჭრო ნიშნების
ოფისის მეშვეობით, ხოლო აშშ-ს საავტორო ოფისი ამუშავებს საავტორო უფლებებს.

წყაროები: შეერთებული შტატების საპატენტო და სავაჭრო ნიშნების სამსახური; შეერთებული

უზრუნველყოფს 20 წლიან დაცვას, ხოლო დიზაინის პატენტები გრძელდება 14შტწაეტლებიის .საავტორო ოფისი.

ფორმულა: მონოპოლისტის მარგინალური შემოსავალი. მონოპოლისტის ზღვრული შემოსავალი მოცემულია ფორმულით

1 + ე
MR = P[ _ ]
ე
სადაც E არის მოთხოვნის ელასტიურობა მონოპოლისტის პროდუქტზე და P არის პროდუქტის ფასი.

გაანგარიშების ალტერნატივა
მონოპოლისტის შემოსავალი არის

R(Q) = P(Q)Q
წარმოებულის აღება Q- სთან მიმართებაში იძლევა

= Q + P
dR dP

dQ dQ

= P [( _ dP dQ)(Q_ P) + 1 ]

= P[ 1ე_ + 1 ]

1 + ე
= P[ _ ე
]
სადაც E არის მოთხოვნის ელასტიურობა. ვინაიდან dR/dQ = MR, ეს იმას ნიშნავს

1 + ე
MR = P[ _ ე ]
Machine Translated by
247
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

დემონსტრაციის პრობლემა 8–3

აჩვენეთ, რომ თუ მოთხოვნა ელასტიურია (ვთქვათ, E = -2), ზღვრული შემოსავალი დადებითია, მაგრამ ფასზე ნაკლები. აჩვენეთ, რომ თუ მოთხოვნა არის უნიტარული ელასტიური (E = 1), ზ
მოთხოვნა არაელასტიურია (ვთქვათ, E = -0.5), ზღვრული შემოსავალი უარყოფითია.

პასუხი:
ზღვრული შემოსავლის ფორმულაში E = 2 დაყენება იძლევა
1 - 2
1 პ
MR = P[ _ 2 ] = 2

ასე რომ, MR = 0.5P. ამრიგად, როდესაც მოთხოვნა ელასტიურია, ზღვრული შემოსავალი დადებითია, მაგრამ ფასზე ნაკლები (ამ მაგალითში, ზღვრული შემოსავალი ფასის
ზღვრული შემოსავლის ფორმულაში E = 1 დაყენება იძლევა
1 - 1
MR = P[ _1 ] = 0
ასე რომ, MR = 0. ამდენად, როდესაც მოთხოვნა არის უნიტარული ელასტიური, ზღვრული შემოსავალი ნულის ტოლია.
დაბოლოს, ზღვრული შემოსავლის ფორმულაში E = 0.5 დაყენება იძლევა
1.5
MR = P[ _.5 ] = P[ _ .5 .5] = P
ასე რომ MR = -P. ამრიგად, როდესაც მოთხოვნა არაელასტიურია, ზღვრული შემოსავალი უარყოფითია და ფასზე ნაკლები (ამ მაგალითში ზღვრული შემოსა

ალტერნატიული ახსნა იმისა, თუ რატომ არის ზღვრული შემოსავალი მონოპოლისტისთვის ფასზე ნაკლები, შემდეგია: დავუშვათ, რომ მონოპოლისტი ყიდის პროდუქტის ერთ
ერთეულს 4 აშშ დოლარის ფასად ერთეულზე, მთლიანი
შემოსავალისთვის 4 დოლარი. რა ემართება შემოსავალს, თუ მონოპოლისტი აწარმოებს პროდუქციის კიდევ ერთ ერთეულს?
შემოსავალი იზრდება 4 დოლარზე ნაკლებით. იმის გასაგებად, თუ რატომ, გაითვალისწინეთ, რომ მონოპოლისტს შეუძლია გაყიდოს პროდუქტის კიდევ ერთი ერთეული მხოლოდ ფასის
შემცირებით, ვთქვათ, $4-დან $3-მდე ერთეულზე. მაგრამ ფასის შემცირება, რომელიც აუცილებელია კიდევ ერთი ერთეულის გასაყიდად, ამცირებს პირველ ერთეულზე მიღებულ ფასს
$4-დან $3-მდე. მთლიანი შემოსავალი, რომელიც დაკავშირებულია გამომუშავების ორ ერთეულთან, არის
$6. შემოსავლის ცვლილება კიდევ ერთი ერთეულის წარმოების გამო არის $2, რაც ნაკლებია პროდუქტისთვის დაწესებულ ფასზე.
ვინაიდან ფასი, რომელსაც შეუძლია მონოპოლისტს დააკისროს პროდუქტი, დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენს აწარმოებენ, მოდით P(Q) წარმოადგენდეს ფასს
ერთეულზე, რომელსაც იხდიან მომხმარებლები Q ერთეულზე გამომავალი. ეს კავშირი აჯამებს იგივე ინფორმაციას, როგორც მოთხოვნის მრუდი, მაგრამ რადგან ფასი
გამოიხატება რაოდენობის ფუნქციად და არა პირიქით, მას უწოდებენ შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქციას. შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია, რომელიც აღინიშნება P(Q),
მიუთითებს ფასს ერთეულზე, როგორც ფირმის გამომუშავების ფუნქცია. ყველაზე გავრცელებული ინვერსიული მოთხოვნის ფუნქცია არის წრფივი შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია.
წრფივი შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია მოცემულია

P(Q) = a + bQ

სადაც a არის ნულზე მეტი რიცხვი და b არის ნულზე ნაკლები რიცხვი.

ზღვრული შემოსავლის ზოგადი ფორმულის გარდა, რომელიც მოქმედებს ყველა მოთხოვნის ფუნქციისთვის, სასარგებლოა ზღვრული შემოსავლის შემდეგი
ფორმულა, რომელიც მოქმედებს ხაზოვანი შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქციის სპეციალურ შემთხვევისთვის.

ფორმულა: MR ხაზოვანი ინვერსიული მოთხოვნისთვის. წრფივი შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქციისთვის P(Q) = a + bQ, ზღვრული შემოსავალი
მოცემულია

MR = a + 2bQ
Machine Translated by
248 თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

გაანგარიშების ალტერნატივა
წრფივი შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქციით, შემოსავლის ფუნქცია არის

R(Q) = (a + bQ)Q

მარგინალური შემოსავალი არის

dR
MR =
= a + 2bQ
dQ

დემონსტრაციის პრობლემა 8–4

დავუშვათ, მონოპოლისტის პროდუქტზე შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია მოცემულია

P = 10 2Q

რა არის მაქსიმალური ფასი ერთეულზე, რომელიც მონოპოლისტს შეუძლია დააკისროს 3 ერთეულის გაყიდვისთვის? რა არის ზღვრული შემოსავალი, როდესაც Q = 3?
პასუხი:

პირველ რიგში, ჩვენ ვაყენებთ Q = 3 შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქციაში (აქ a = 10 და b = -2), რომ მივიღოთ

P = 10 2(3) = 4

ამრიგად, მაქსიმალური ფასი ერთეულზე, რომელსაც მონოპოლისტს შეუძლია დააკისროს 3 ერთეულის გაყიდვისთვის არის $4. ზღვრული შემოსავლის საპოვნელად, როდე
MR = 10 [(2) (2) (3)] = 2

გამომავალი გადაწყვეტილება
შემოსავლები არის მოგების ერთ-ერთი განმსაზღვრელი; ხარჯები მეორეა. ვინაიდან შემოსავალი, რომელსაც მონოპოლისტი იღებს Q ერთეულების გაყიდვიდან არის R(Q)
= Q[P(Q)], მონოპოლისტის მოგება ხარჯების ფუნქციით C(Q) არის.

π = R(Q) – C(Q)

ტიპიური შემოსავალი და ხარჯების ფუნქციები გრაფიკულად არის გამოსახული ნახატზე 8–13(a). ვერტიკალური მანძილი შემოსავლებსა და ხარჯებს შორის
პანელში (a) ასახავს მოგებას ალტერნატიული დონის გამომუშავების მონოპ ოლისტისთვის. გამოშვების დონეები A წერტილის ქვემოთ და B წერტილის ზემოთ გულისხმობს
დანაკარგებს, ვინაიდან ხარჯების მრუდი დგას შემოსავლების მრუდის ზემოთ. A და B წერტილებს შორის გამომავალი დონისთვის, შემოსავლის ფუნქცია დგას დანახარჯის
ფუნქციაზე მაღლა და მოგება დადებითია ამ გამომავალი დონისთვის.
სურათი 8–13(ბ) ასახავს მოგების ფუნქციას, რომელიც არის განსხვავება R და C-ს შორის
პანელში (ა). როგორც ნახაზი 8–13(a) გვიჩვენებს, მოგება ყველაზე დიდია QM-ის გამომუშავებაზე , სადაც ვერტიკალური მანძილი შემოსავლისა და დანახარჯის
ფუნქციებს შორის ყველაზე დიდია. ეს შეესაბამება მაქსიმალურ მოგების წერტილს პანელში (b). გამომუშავების მოგების მაქსიმალური დონის (QM) ძალიან
მნიშვნელოვანი თვისებაა ის, რომ შემოსავლის ფუნქციის დახრილობა პანელში (a) უდრის ხარჯების
ფუნქციის დახრილობას. ეკონომიკური თვალსაზრისით, ზღვრული შემოსავალი უდრის ზღვრულ ღირებულებას QM-ის გამომუშავებაზე .
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

$ C(Q)
ღირებულების ფუნქცია
სურათი 8–13
ბ R = P(Q)×Q
შემოსავლების ფუნქცია

(ა)
ფერდობზე
R = MR

ფერდობზე
C(Q) = MC
ა

ქ
0 QM

მოგება
(π)

მაქსიმალური

(ბ) მოგება

ქ
0 QM π= R – C
მოგების ფუნქცია

პრინციპი

CAL CULUS ალტერნატივა

dR(Q) dC(Q)
Machine Translated by
250
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

სურათი 8–14 $
მოგების მაქსიმიზაცია

მონოპოლიის ქვეშ
მოგება = [PM – ATC(QM)] × QM

MC

ATC
PM

მოგება

ATC (QM)
დ

ქ
QM

ეკონომიკური ინტუიცია ამ მნიშვნელოვანი წესის უკან შემდეგია: თუ ზღვრული შემოსავალი აღემატება ზღვრულ ღირებულებას, გამომუშავების ზრდა უფრო მეტად გაზრდის
შემოსავალს, ვიდრე გაზრდის ხარჯებს. ამრიგად, მონოპოლიის მოგების მაქსიმიზაციის მენეჯერმა უნდა გააგრძელოს გამომუშავების გაფართოება, როდესაც MR > MC. მეორეს მხრივ, თუ
ზღვრული ღირებულება აღემატება ზღვრულ შემოსავალს, პროდუქციის შემცირება უფრო მეტად შეამცირებს ხარჯებს, ვიდრე შეამცირებს შემოსავალს.
ამრიგად, მოგების მაქსიმიზაციის მენეჯერი მოტივირებულია აწარმოოს იქ, სადაც ზღვრული შემოსავალი უდრის ზღვრულ ღირებულებას.
მონოპოლიის მოგების მაქსიმალური გამომუშავების გადაწყვეტილების ალტერნატიული დახასიათება წარმოდგენილია სურათზე 8-14. ზღვრული შემოსავლის მრუდი კვეთს
ზღვრული დანახარჯების მრუდს, როდესაც QM ერთეულები იწარმოება, ამიტომ გამომუშავების მოგების მაქსიმალური დონე არის QM. მაქსიმალური ფასი ერთეულზე, რომელიც
მომხმარებლებს სურთ გადაიხადონ QM ერთეულებისთვის არის PM, ამიტომ მოგების მაქსიმალური ფასი არის PM. მონოპოლიური მოგება მოცემულია ნახატზე დაჩრდილული
მართკუთხედით, რომელიც არის ფუძე (QM) გამრავლებული სიმაღლეზე [PM ATC(QM)].

მონოპოლიური ფასების წესი

გამოშვების დონის გათვალისწინებით, QM, რომელიც მაქსიმალურად ზრდის მოგებას, მონოპოლიური ფასი არის ფასი მოთხოვნის მრუდზე, რომელიც შეესაბამება წარმოებული QM
პრინციპი
ერთეულებს:

PM = P(QM)

ამ პრობლემის შესახებ ვიდეოს სანახავად

ეწვიეთ www.mhhe.com/baye9e დემონსტრაციის პრობლემა 8–5
დავუშვათ, მონოპოლისტის პროდუქტზე შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია მოცემულია

P = 100
2Q

და ღირებულების ფუნქცია მოცემულია

C(Q) = 10 + 2Q

განსაზღვრეთ მოგების მაქსიმალური ფასი და რაოდენობა და მაქსიმალური მოგება.

Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია

251

პასუხი:

ხაზოვანი შებრუნებული მოთხოვნილების ზღვრული შემოსავლის ფორმულის და ზღვრული ღირებულების ფორმულის გამოყენებით, ჩვენ ვხედავთ ამას
MR = 100 - (2) (2)
MC = 2
შემდეგი, ჩვენ დავაყენეთ MR = MC , რათა ვიპოვოთ გამომავალი მოგების მაქსიმალური დონე:

1004Q = 2
ან

4Q = 98

Q- ის ამოხსნა იძლევა QM = 24.5 ერთეულს , რაც მაქსიმალურ მოგებას იძლევა . ჩვენ ვპოულობთ მოგების მაქსიმალურ ფასს Q = QM დაყენებით შებრუნებული მოთ
P = 1002 (24.5) = 51

ამრიგად, მოგების მაქსიმალური ფასი არის $51 ერთეულზე. და ბოლოს, მოგება მოცემულია შემოსავლებსა და ხარჯებს შორის სხვაობით:

π = PM QMC(QM )
= (51)(24.5) -

= $1190,50

მიწოდების მრუდის არარსებობა

შეგახსენებთ, რომ მიწოდების მრუდი განსაზღვრავს, თუ რამდენი იქნება წარმოებული მოცემულ ფასად. იმის გამო, რომ სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ფირმები
განსაზღვრავენ, თუ რამდენ პროდუქტს უნდა აწარმოონ ფასის მიხედვით (P = MC), მიწოდების მრუდები არსებობს სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზრებზე. ამის
საპირისპიროდ,
მონოპოლისტი განსაზღვრავს რამდენის წარმოებას ზღვრულ შემოსავალზე დაყრდნობით, რაც ფასზე ნაკლებია (P > MR = MC). ეს იმიტომ ხდება, რომ მონოპოლისტის მიერ რაოდენობის
ცვლილება რეალურად ცვლის საბაზრო ფასს.
შესაბამისად, არ არსებობს საშუალება იმის გამოთქმა, თუ როგორ შეიცვლება მონოპოლისტის რაოდენობის არჩევანი სხვადასხვა მოცემულ ფასებზე, ამიტომ მონოპოლისტისთვის არ არსებობს
მიწოდების მრუდი. სინამდვილეში არ არსებობს
მიწოდების მრუდი ბაზრებზე, რომლებსაც ემსახურებიან საბაზრო ძალაუფლების მქონე ფირმები, როგორიცაა მონოპოლისტური კონკურენცია, რომელსაც განვიხილავთ შემდეგ ნაწილში.

მრავალმცენარეული გადაწყვეტილებები

ამ მომენტამდე ჩვენ ვივარაუდეთ, რომ მონოპოლისტი აწარმოებს გამომუშავებას ერთ ადგილზე. თუმცა, ხშირ შემთხვევაში, მონოპოლისტს აქვს სხვადასხვა მცენარეები სხვადასხვა
ადგილას. ასეთი მრავალმცენარეების მონოპოლიის მენეჯერისთვის მნიშვნელოვანი საკითხია იმის დადგენა, თუ რამდენი პროდუქტი უნდა გამოიმუშაოს თითოეულ ქარხანაში.
დავუშვათ, რომ მონოპოლისტი აწარმოებს გამომუშავებას ორ ქარხანაში. 1 ქარხანაში Q1 ერთეულის წარმოების ღირებულება არის C1(Q1), ხოლო მე -2 ქარხანაში Q2
ერთეულის წარმოების ღირებულება არის C2(Q2). გარდა ამისა, დავუშვათ, რომ ორ ქარხანაში წარმოებული პროდუქცია იდენტურია, ასე რომ, ფასი ერთეულზე მომხმარებლები
მზად არიან გადაიხადონ ორ ქარხანაში წარმოებული მთლიანი პროდუქციისთვის არის P(Q), სადაც

Q = Q1 + Q2

მოგების მაქსიმიზაცია გულისხმობს, რომ ორი ქარხნის მონოპოლისტმა უნდა აწარმოოს გამომუშავება თითოეულ ქარხანაში ისე, რომ თითოეულ ქარხანაში წარმოების ზღვრული
ღირებულება უდრის მთლიანი პროდუქციის ზღვრულ შემოსავალს.
Machine Translated by
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

პრინციპი

გაანგარიშების ალტერნატივა

dC1 (Q1)

dC2 (Q2)

ეკონომიკური ინტუიცია, რომელიც საფუძვლად უდევს მრავალ მცენარეთა გამომუშავების წესს, ზუსტად იგივეა, რაც მოგების მაქსიმიზაციის ყველა პრინციპი. თუ ქარხანაში
პროდუქციის წარმოების ზღვრული შემოსავალი აღემატება ზღვრულ ღირებულებას, ფირმა უფრო მეტ შემოსავალს დაამატებს, ვიდრე ხარჯს ქარხანაში წარმოების გაფართოებით.
გამოშვების გაფართოებასთან ერთად, ზღვრული შემოსავალი მცირდება, სანამ საბოლოო ჯამში არ გაუტოლდება ქარხანაში წარმოების ზღვრულ ღირებულებას.
მრავალმცენარეულ გარემოში მოგების მაქსიმალური გაზრდის პირობები გულისხმობს ამას

MC1(Q1) = MC2(Q2)
ამასაც მარტივი ეკონომიკური ახსნა აქვს. თუ ქარხანა 1-ში წარმოების ზღვრული ღირებულება დაბალია, ვიდრე მე-2 ქარხანაში წარმოებისას, მონოპოლისტს შეუძლია შეამციროს
ხარჯები 1 ქარხანაში მეტი პროდუქტის წარმოებით და 2 ქარხანაში ნაკლები. რამდენადაც მეტი პროდუქტი იწარმოება 1 ქარხანაში, ზღვრული ღირებულება ქარხანაში წარმოება იზრდება
მანამ, სანამ საბოლოოდ არ გაუტოლდება მე-2 ქარხანაში წარმოების ზღვრულ ღირებულებას.

დემონსტრაციის პრობლემა 8–6

პასუხი:
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
253

ამ შემთხვევაში, ზღვრული შემოსავალი მოცემულია

MR(Q) = 70 Q

სადაც Q = Q1 + Q2. ამ მნიშვნელობების ჩანაცვლებით მრავალმცენარეთა გამომუშავების წესის ფორმულაში, მივიღებთ

70 (Q1 + Q2) = 3Q1

70 (Q1 + Q2) = Q2

ამრიგად, ჩვენ გვაქვს ორი განტოლება და ორი უცნობი და უნდა ამოხსნათ ორი უცნობი. პირველი განტოლება გულისხმობს ამას
Q2 = 70 4Q1

ამის მეორე განტოლებაში ჩანაცვლება იძლევა

70 (Q1 + 70 4Q1) = 70 4Q1

ამ განტოლების ამოხსნისას ჩვენ ვხვდებით, რომ Q1 = 10. შემდეგ, ჩვენ ვცვლით Q1-ის ამ მნიშვნელობას პირველ განტოლებაში:

70 (10 + Q2) = 3(10)

ამ განტოლების ამოხსნით, ჩვენ ვხვდებით, რომ Q2 = 30. ამრიგად, ფირმამ უნდა აწარმოოს 10 ერთეული ქარხანა 1-ში და 30 ერთეული ქარხანა 2-ში Q = 40 ერთეული მთლიანი გამომუშავებ
იმისათვის, რომ ვიპოვოთ მოგების მაქსიმალური ფასი, ჩვენ უნდა ვიპოვოთ მაქსიმალური ფასი ერთეულზე, რომელიც მომხმარებელს აქვს
გადაიხდის 40 ერთეულ გამომავალს. ამისათვის ჩვენ ვაყენებთ Q = 40 შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქციაში:

P = 70 .5(40) = 50

ამრიგად, მოგების მაქსიმალური ფასი არის $50.

შესვლის ბარიერების გავლენა

მონოპოლიის ჩვენი ანალიზი ცხადყოფს, რომ მონოპოლისტს შეუძლია დადებითი ეკონომიკური მოგება მიიღოს. თუ მონოპოლისტი იღებს პოზიტიურ ეკონომიკურ მოგებას, შესვლის ბარიერების
არსებობა ხელს უშლის სხვა ფირმებს შევიდნენ ბაზარზე, რათა მიიღონ ამ მოგების ნაწილი. ამრიგად, მონოპოლიის პროფესორი, თუ ისინი არსებობს, გაგრძელდება დროთა განმავლობაში,
სანამ ფირმა ინარჩუნებს მონოპოლიურ ძალას.
თუმცა მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მონოპოლიური ძალაუფლების არსებობა არ ნიშნავს დადებით მოგებას; ეს დამოკიდებულია მხოლოდ იმაზე, თუ სად არის მოთხოვნის მრუდი საშუალო
ჯამური ღირებულების მრუდთან მიმართებაში. მაგალითად, 8-15 სურათზე გამოსახული მონოპოლისტი იღებს ნულოვან ეკონომიკურ მოგებას, რადგან ოპტიმალური ფასი ზუსტად უდრის
წარმოების საშუალო მთლიან ღირებულებას. უფრო მეტიც, მოკლევადიან პერსპექტივაში მონოპოლისტმა შეიძლება ზარალიც კი განიცადოს.
მონოპოლისტის მონოპოლიური ძალაუფლება ხშირად გულისხმობს გარკვეულ სოციალურ ხარჯებს საზოგადოებისთვის. განვიხილოთ, მაგალითად, მონოპოლისტის მოთხოვნის,
ზღვრული შემოსავლისა და ზღვრული დანახარჯების მრუდები, რომლებიც გრაფიკულია 8-16-ზე. სიმარტივისთვის, ეს მრუდები გრაფიკულად არის გამოსახული, როგორც გამოტანის ხაზოვანი
ფუნქციები და საშუალო ღირებულების მრუდის პოზიცია ამ დროისთვის ჩახშობილია. მოგების მაქსიმიზაციის მონოპოლისტი აწარმოებს QM გამომუშავების ერთეულებს და აწესებს PM-ის ფასს.
პირველი, რაც უნდა შეამჩნიოთ მონოპოლიასთან დაკავშირებით, არის ის, რომ ფასი აღემატება წარმოების ზღვრულ ღირებულებას: PM > MC. ფასი ბაზარზე ასახავს საზოგადოებისთვის
სხვა ერთეულის ღირებულებას. ზღვრული ღირებულება ასახავს საზოგადოებისთვის საჭირო რესურსების ღირებულებას დამატებითი ერთეულის წარმოებისთვის. ვინაიდან ფასი აღემატება ზღვრულ
ღირებულებას, მონოპოლისტი აწარმოებს ნაკლებ გამომუშავებას, ვიდრე ეს არის სოციალურად სასურველი. ფაქტობრივად, საზოგადოებას სურს გადაიხადოს მეტი ერთი ერთეული გამომავალი
პროდუქტისთვის, ვიდრე დაჯდება ერთეულის წარმოება. თუმცა მონოპოლისტი უარს ამბობს ამის გაკეთებაზე, რადგან ეს შეამცირებს ფირმის მოგებას. ეს იმის გამო ხდება, რომ მონოპოლისტისთვის
ზღვრული შემოსავალი დევს მოთხოვნის მრუდის ქვემოთ და, შესაბამისად, MR
< MC გამომუშავების ამ დონეზე.
Machine Translated by
254 თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

სურათი 8–15
$

მონოპოლისტური შემოსავალი
ნულოვანი მოგება

MC

ATC

PM

ქ
0 QM

ამის საპირისპიროდ, იგივე მოთხოვნისა და დანახარჯების პირობების გათვალისწინებით, სრულყოფილად კონკურენტუნარიან ინდუსტრიაში ფირმა გააგრძელებს პროდუქციის წარმოებას
იქამდე, სადაც ფასი უტოლდება ზღვრულ ღირებულებას; ეს შეესაბამება ინდუსტრიის გამომუშავებას და QC-ისა და PC- ის ფასს სრულყოფილი კონკურენციის პირობებში. ამრიგად,
მონოპოლისტი აწარმოებს ნაკლებ პროდუქტს და აწესებს უფრო მაღალ ფასს, ვიდრე იდეალურად კონკურენტუნარიანი ინდუსტრია. ნახატ 8-16-ზე დაჩრდილული არე წარმოადგენს მონოპოლიის
მკვდარი წონის დაკარგვას,

მონოპოლიის მკვდარი წონის

ანუ საზოგადოების კეთილდღეობის დანაკარგს მონოპოლისტის გამო, რომელიც აწარმოებს პროდუქტს კონკურენტულ დონეზე ქვემოთ. ამის გასაგებად, გავიხსენოთ მე-2 თავიდან, რომ ვერტიკალური სხვაობა

დაკარგვა
მოთხოვნასა და ზღვრულ ღირებულებას
მომხმარებელი და (კონკურენტულ მიწოდებას) შორის თითოეულ რაოდენობაზე წარმოადგენს სოციალური კეთილდღეობის ცვლილებას, რომელიც დაკავშირებულია გამომუშავების თითოეულ დამატებით
მწარმოებლის ჭარბი ერთეულთან. ამ ვერტიკალური მანძილების შეჯამება მონოპოლიურ (QM) და კონკურენტულ (QC) გამოსავლებს შორის ყველა ერთეულისთვის იძლევა დაჩრდილულ სამკუთხედს
რაოდენობა, რომელიც იკარგება იმის გამო 8-16 სურათზე და ამგვარად წარმოადგენს საზოგადოების კეთილდღეობის დანაკარგს (დოლარებში) ბაზრის მონოპოლიზაციის გამო.
მონოპოლისტი ზღვრულ
ღირებულებას აჭარბებს ფასს.

პ
სურათი 8–16
მკვდარი წონის დაკარგვა მონოპოლია

MC

PM

მკვდარი წონა
კომპიუტერი

დაკარგვა

ქ
QM QC
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 255

მონოპოლისტური კონკურსი

ბაზრის სტრუქტურა, რომელიც მდებარეობს მონოპოლიის უკიდურესობასა და სრულყოფილ კონკურენციას შორის, არის მონოპოლისტური კონკურენცია. ბაზრის ეს სტრუქტურა ავლენს
გარკვეულ მახასიათებლებს როგორც სრულყოფილი კონკურენციის, ასევე მონოპოლიის პირობებში.
მონოპოლისტური კონკურენცია
ბაზარი, რომელშიც (1)
მონოპოლისტური კონკურენციის პირობები ბევრი მყიდველი და გამყიდველია; (2) თითოეული
ფირმა აწარმოებს დიფერენცირებულ პროდუქტს;
ინდუსტრია მონოპოლიტურად კონკურენტულია, თუ:
1. ბევრი მყიდველი და გამყიდველია. და (3) არის თავისუფალი შესვლა და გამოს

2. ინდუსტრიის თითოეული ფირმა აწარმოებს დიფერენცირებულ პროდუქტს.

3. ინდუსტრიაში შესვლა და გამოსვლა უფასოა.

არსებობს მრავალი ინდუსტრია, რომლებშიც ფირმები აწარმოებენ პროდუქტებს, რომლებიც მჭიდრო შემცვლელია და ჰამბურგერების ბაზარი საუკეთესო მაგალითია. ბევრი სწრაფი
კვების რესტორანი აწარმოებს ლორის ბურგერებს, მაგრამ ერთი ფირმის მიერ წარმოებული ჰამბურგერები განსხვავდება სხვა ფირმების მიერ წარმოებული ჰამბურგერებისაგან. უფრო მეტიც,
შედარებით მარტივია ახალი ფირმებისთვის ჰამბურგერების ბაზარზე შესვლა.
მთავარი განსხვავება მონოპოლისტური კონკურენციის მოდელებსა და სრულყოფილ კონკურენციას შორის არის ის, რომ მონოპოლისტური კონკურენციის ბაზარზე, თითოეული ფირმა
აწარმოებს პროდუქტს, რომელიც ოდნავ განსხვავდება სხვა ფირმების პროდუქტებისგან. პროდუქტები ახლოსაა, მაგრამ არა სრულყოფილი, შემცვლელები. მაგალითად, სხვა თანაბარ
პირობებში, ზოგი მომხმარებელი უპირატესობას ანიჭებს მაკდონალდსის ჰამბურგერს, ზოგი კი ურჩევნია ჭამა Wendy's-ში, Burger King-ში ან სხვა მრავალ რესტორანში, რომელიც ემსახურება
ჰამბურგერს. მაკდონალდსის ჰამბურგერის ფასის მატებასთან ერთად, ზოგიერთი მომხმარებელი ჩაანაცვლებს სხვა ფირმის მიერ წარმოებულ ჰამბურგერს. მაგრამ ზოგიერთმა მომხმარებელმა შეიძლება
გააგრძელოს მაკდონალდსში ჭამა მაშინაც კი, თუ ფასი სხვა რესტორნებზე მაღალია. ის ფაქტი, რომ პროდუქტები არ არის სრულყოფილი შემცვლელი მონოპოლისტურ კონკურენტულ
ინდუსტრიაში, შესაბამისად, გულისხმობს, რომ თითოეული ფირმა აწყდება დაღმავალი დახრილობის მოთხოვნის მრუდს მის პროდუქტზე. თავისი პროდუქტის მეტი გაყიდვისთვის ფირმამ
უნდა შეამციროს

INSIDE BUSINESS 8–3

პროდუქტის დიფერენციაცია, კანიბალიზაცია და კოლგეიტის ღიმილი

1896 წელს Colgate-ის სტომატოლოგიური კრემი დაინერგა მილებით, როგორიც ახლა ვიყენებთ. დღეს
კბილის პასტების ბაზარზე პროდუქტის დიფერენციაციის მაღალი დონე გამოწვეულია ფირმების მიერ ახალი
Colgate-Palmolive Company-ს კბილის პასტის ბრენდი არის ყველაზე გაყიდვადი კბილის პასტა მსოფლიოში
ჯიშების დანერგვით მათი ეკონომიკური მოგების გაზრდის მცდელობით. გარემოში, სადაც სხვა ბრენდების
(უსწრებს Crest-ის ბრენდს, რომელიც გამოქვეყნდა Procter & Gamble-ის მიერ, რომელიც 1955 წელს
(როგორიცაა Crest) მწარმოებლებს შეუძლიათ ადვილად შევიდნენ ბაზრის მომგებიან სეგმენტებში, მომგებიანი
გამოვიდა).
სტრატეგია არის ამ სეგმენტის სწრაფად დაფარვის მცდელობა (მაგალითად, Shrek Bubble Fruit კბილის
მიუხედავად იმისა, რომ Colgate და Crest სარგებლობენ კბილის პასტების ბაზრის ლომის წილით, თუ
პასტას შემოღება) მოკლევადიანი შემოსავლის მისაღებად. მოგება მანამ, სანამ სხვა ფირმები არ შედიან ამ
თქვენს ადგილობრივ აფთიაქში ან სუპერმარკეტში დაათვალიერებთ პირის ღრუს მოვლის თაროს, ნახავთ
სეგმენტის წილის მოპარვის მიზნით. მიუხედავად იმისა, რომ ახალი ჯიშების დანერგვამ შეიძლება გააფუჭოს თქვენი
ასზე მეტ სხვადასხვა სახის კბილის პასტს. მარტო Colgate ყიდის 40-ზე მეტ სხვადასხვა ჯიშს, რომლებიც
ბაზარზე იყიდება Shrek Bubble Fruit-დან არსებული პროდუქტების გაყიდვები, საკუთარი გაყიდვების კანიბალიზაცია უკეთესია, ვიდრე მათი მოპარვა მშიერი
კონკურენტის მიერ.
დაწყებული Colgate Total Advanced Whitening-ით დამთავრებული სახელებით.
რატომ ირჩევს დომინანტური კომპანია, როგორიცაა Colgate, გაყიდოს ამდენი სხვადასხვა სახეობის კბილის
წყაროები: Colgate-Palmolive Company-ისა და Procter & Gamble-ისა და Hoover's
პასტები - ჯიშები, რომლებიც კონკურენციას უწევენ ერთმანეთს მომხმარებლების დოლარისთვის?
Online-ის კორპორატიული ვებსაიტები.
Machine Translated by
256
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

ფასი. ამ თვალსაზრისით, მოთხოვნის მრუდი, რომლის წინაშეც დგას მონოპოლისტური კონკურენტული ფირმა, უფრო ჰგავს მონოპოლისტის პროდუქტზე მოთხოვნას, ვიდრე მოთხოვნას
კონკურენტული ფირმის პროდუქტზე.
არსებობს ორი მნიშვნელოვანი განსხვავება მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზარსა და მონოპოლისტის მიერ მომსახურე ბაზარს შორის. ჯერ ერთი, მაშინ როცა მონოპოლისტურ
კონკურენტულ ფირმას ემუქრება დაღმავალი მოთხოვნა მის პროდუქტზე, ინდუსტრიაში არსებობენ სხვა ფირმები, რომლებიც ყიდიან მსგავს პროდუქტებს. მეორე, მონოპოლისტურ კონკურენტულ
ინდუსტრიაში შესვლის ბარიერები არ არსებობს.
როგორც მოგვიანებით დავინახავთ, ეს გულისხმობს, რომ ფირმები შევლენ ბაზარზე, თუ არსებული ფირმები მიიღებენ დადებით ეკონომიკურ მოგებას.

მოგების მაქსიმიზაცია
მონოპოლისტური კონკურენციის პირობებში მოგების მაქსიმალური ფასისა და გამომუშავების განსაზღვრა ზუსტად იგივეა, რაც მონოპოლიის ქვეშ მოქმედი ფირმისთვის. ამის სანახავად, განიხილეთ მოთხოვნის
მრუდი მონოპოლისტურ კონკურენტულ ფირმაზე, რომელიც წარმოდგენილია სურათზე 8-17. ვინაიდან მოთხოვნის მრუდი ქვევით იხრება, ზღვრული შემოსავლის მრუდი დევს მის ქვემოთ, ისევე
როგორც მონოპოლიის ქვეშ. მოგების მაქსიმიზაციის მიზნით, მონოპოლისტურ კონკურენტულ ფირმას აწარმოებს იქ, სადაც ზღვრული შემოსავალი უდრის ზღვრულ ღირებულებას. ეს გამოსავალი
მოცემულია Q* სურათზე 8–17. მოგების მაქსიმალური ფასი არის მაქსიმალური ფასი, რომელსაც მომხმარებლები მზად არიან გადაიხადონ ფირმის პროდუქციის Q* ერთეულებისთვის. ფირმის
მოგება მოცემულია დაჩრდილული რეგიონის მიხედვით.

ახლა, როცა გესმით, რომ მოგების მაქსიმიზაციის ძირითადი პრინციპები იგივეა მონოპოლისტური კონკურენციისა და მონოპოლიის პირობებში, მნიშვნელოვანია ხაზი გავუსვათ ერთ მნიშვნელოვან
განსხვავებას ჩვენი ანალიზის ინტერპრეტაციაში. მოთხოვნისა და ზღვრული შემოსავლის მრუდები, რომლებიც გამოიყენება მონოპოლისტური კონკურენტუნარიანი ფირმის მოგების მაქსიმალური
გამომუშავებისა და ფასის დასადგენად, ეფუძნება არა პროდუქტზე ბაზრის მოთხოვნას, არამედ ცალკეული ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნას. მოთხოვნის მრუდი მონოპოლისტის წინაშე, პირიქით, არის
ბაზრის მოთხოვნის მრუდი.
სინამდვილეში, იმის გამო, რომ ფირმები მონოპოლისტურ კონკურენტულ ინდუსტრიაში აწარმოებენ დიფერენცირებულ პროდუქტებს, ინდუსტრიის ან ბაზრის მოთხოვნის მრუდის ცნება
კარგად არ არის განსაზღვრული. საბაზრო მოთხოვნილების დასადგენად, თქვენ უნდა დაამატოთ ბაზრის ყველა ფირმისგან შეძენილი მთლიანი რაოდენობა თითოეულ ფასად.
მაგრამ მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე, თითოეული ფირმა აწარმოებს პროდუქტს, რომელიც განსხვავდება სხვა ფირმების პროდუქტებისგან. ამ განსხვავებული პროდუქტების დამატება
ვაშლისა და ფორთოხლის დამატებას ჰგავს.

სურათი 8–17 $
მოგების მაქსიმიზაცია

მონოპოლისტური პირობებში
კონკურსი მოგება = [P* – ATC(Q*)] × Q*

MC

ATC
P*

ATC(Q*)
დ

ქ
0 Q*
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია
257

მოგების მაქსიმიზაციის წესი მონოპოლისტური კონკურენციისთვის

მოგების მაქსიმიზაციის მიზნით, მონოპოლისტურ კონკურენტულ ფირმას აწარმოებს იქ, სადაც მისი ზღვრული შემოსავალი უდრის ზღვრულ ღირებულებას. მოგების მაქსიმიზაციის ფასი არის
მაქსიმალური ფასი ერთეულზე, რომელიც მომხმარებლები მზად არიან გადაიხადონ პროდუქციის მოგების მაქსიმალური დონისთვის. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მოგების მაქსიმალური
გამომუშავება, Q*, არის ისეთი, რომ
პრინციპი

MR(Q*) = MC(Q*)

და მოგების მაქსიმალური ფასი არის

P* = P(Q*)

დემონსტრაციის პრობლემა 8–7

დავუშვათ, მონოპოლისტურად კონკურენტუნარიანი ფირმის პროდუქტზე შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია მოცემულია

P = 100 2Q

და ღირებულების ფუნქცია მოცემულია

C(Q) = 5 + 2Q

განსაზღვრეთ მოგების მაქსიმალური ფასი და რაოდენობა და მაქსიმალური მოგება.

პასუხი:

ხაზოვანი შებრუნებული მოთხოვნილების ზღვრული შემოსავლის ფორმულის და ზღვრული ღირებულების ფორმულის გამოყენებით, ჩვენ ვხედავთ ამას

MR = 100 - (2) (2) (Q) = 100 - 4Q

MC = 2

შემდეგი, ჩვენ დავაყენეთ MR = MC , რათა ვიპოვოთ გამომავალი მოგების მაქსიმალური დონე:

100 4Q = 2

ან

4Q = 98

Q- ის ამოხსნა იძლევა მოგების მაქსიმალურ გამომუშავებას Q* = 24,5 ერთეული. მოგების მაქსიმიზაციის ფასი გვხვდება Q = Q* შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქციაში დაყენებით:

P* = 100 2 × 24.5 = 51

ამრიგად, მოგების მაქსიმალური ფასი არის $51 ერთეულზე. და ბოლოს, მოგება მოცემულია შემოსავლებსა და ხარჯებს შორის სხვაობით:
π = P*Q* C(Q*)

= (51)(24.5) - [5 + 2(24.5)]

= $1195,50

გრძელვადიანი წონასწორობა
იმის გამო, რომ არსებობს თავისუფალი შესვლა მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე, თუ ფირმები მიიღებენ მოკლევადიან მოგებას მონოპოლისტურ კონკურენტულ ინდუსტრიაში,
დამატებითი ფირმები შევლენ ინდუსტრიაში გრძელვადიან პერსპექტივაში, რათა მიიღონ გარკვეული მოგება. ანალოგიურად, თუ არსებული ფირმები განიცდიან ზარალს, გრძელვადიან
პერსპექტივაში ზოგიერთი ფირმა დატოვებს ინდუსტრიას.
Machine Translated by
258
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

სურათი 8–18 $

შესვლის ეფექტი
მონოპოლისტურზე კონკურენტული ფირმა
მოთხოვნა

MC ATC

P*

ახალი ფირმების შემოსვლის გამო,

რომლებიც ყიდიან სხვა ბრენდებს

D0

D1
ქ
0 Q* MR0
MR1 (ბრენდი X)

მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე შესვლისა და გასვლის გავლენის ასახსნელად, დავუშვათ, რომ მონოპოლისტურ კონკურენტულ ფირმას აქვს დადებითი ეკონომიკური
მოგება. მოგების პოტენციალი აიძულებს სხვა ფირმებს შევიდნენ ბაზარზე და აწარმოონ არსებული ფირმის პროდუქტის მცირე ვარიაციები. ბაზარზე დამატებითი ფირმების შესვლისას,
ზოგიერთი მომხმარებელი, რომელიც ყიდულობდა ფირმის პროდუქტს, დაიწყებს ერთ-ერთი ახალი ფირმის პროდუქტის მოხმარებას. ამგვარად, ახალი ფირმების შესვლისას არსებული
ფირმები დაკარგავენ ბაზრის წილს.
ამ ცნების უფრო ზუსტი გასაკეთებლად, დავუშვათ, რომ მონოპოლისტურ კონკურენტულ ფირმას, რომელიც ყიდის ბრენდ X-ს, აქვს საწყისი მოთხოვნის მრუდი D0 სურათზე 8-
18. ვინაიდან მოთხოვნის ეს მრუდი დგას ATC მრუდის ზემოთ, ფირმა იღებს დადებით ეკონომიკურ მოგებას. ეს, რა თქმა უნდა, იზიდავს უფრო მეტ ფირმას ინდუსტრიაში. დამატებითი
ფირმების შემოსვლასთან ერთად, მოთხოვნა ამ ფირმის პროდუქტზე შემცირდება, რადგან ზოგიერთი მომხმარებელი ჩაანაცვლებს შემოსული ფირმების მიერ შემოთავაზებულ ახალ
პროდუქტებს. შესვლა გრძელდება მანამ, სანამ
მოთხოვნის მრუდი არ შემცირდება D1- მდე ,

სადაც ის მხოლოდ ფირმის საშუალო ღირებულების მრუდზე ტანგენციალურია. ამ ეტაპზე, ინდუსტრიის ფირმები იღებენ ნულოვან ეკონომიკურ მოგებას და არ არსებობს დამატებითი
ფირმების ინდუსტრიაში შესვლის სტიმული.

ამბავი მსგავსია, თუ ფირმები ინდუსტრიაში თავდაპირველად განიცდიან ზარალს. თუმცა, ამ შემთხვევაში ფირმები გამოდიან ინდუსტრიიდან და გაიზრდება მოთხოვნა
პროდუქტებზე, რომლებსაც სთავაზობენ დარჩენილი ფირმები. ეს პროცესი იწვევს მოგების გაზრდას (ან, უფრო სწორად, ზარალის შემცირებას) დარჩენილი ფირმებისთვის. საბოლოო
ჯამში, ფირმები წყვეტენ ინდუსტრიის დატოვებას, როდესაც დარჩენილი ფირმები მიიღებენ ნულოვან ეკონომიკურ მოგებას.
ამრიგად, გრძელვადიან პერსპექტივაში წონასწორობა მონოპოლისტურ კონკურენტულ ინდუსტრიაში ხასიათდება სურათი 8-19-ში მოცემული სიტუაციით. თითოეული ფირმა იღებს
ნულოვან ეკონომიკურ მოგებას, მაგრამ იხდის ფასს, რომელიც აღემატება საქონლის წარმოების ზღვრულ ღირებულებას.

გრძელვადიანი და მონოპოლისტური კონკურენცია

გრძელვადიან პერსპექტივაში, მონოპოლისტურ კონკურენტულ ფირმებს აწარმოებენ პროდუქციის ისეთ დონეს, რომ
პრინციპი
1. P > MC.

2. P = ATC > საშუალო ხარჯების მინიმალური.

Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 259

სურათი 8–19
გრძელვადიანი წონასწორობა მონოპოლისტურ პირობებში
გრძელვადიანი მონოპოლისტური
კონკურენტული წონასწორობა MC
კონკურსი

AC

P*

ქ (ბრენდი X)
0 Q*

როგორც მონოპოლიის შემთხვევაში, ის ფაქტი, რომ ფასი აღემატება ზღვრულ ღირებულებას, გულისხმობს, რომ მონოპური ოლისტურად კონკურენტუნარიანი ფირმები აწარმოებენ ნაკლებ
პროდუქტს, ვიდრე ეს არის სოციალურად სასურველი. არსებითად, მომხმარებლები მზად არიან გადაიხადონ უფრო მეტი სხვა ერთეულისთვის, ვიდრე დაუჯდება ფირმას სხვა ერთეულის წარმოება;
თუმცა, ფირმა არ გამოიმუშავებს მეტ პროდუქტს მოგებასთან დაკავშირებული შეშფოთების გამო.
იმის გამო, რომ ფასი უდრის საშუალო ხარჯებს, ფირმები იღებენ ნულოვან ეკონომიკურ მოგებას, ისევე როგორც ფირმები სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზრებზე. მიუხედავად იმისა, რომ
ფირმებს აქვთ გარკვეული კონტროლი ფასზე, მათ შორის კონკურენცია იწვევს სიტუაციას, როდესაც არცერთი ფირმა არ გამოიმუშავებს თავის შესაძლებლობებზე მეტს , ვიდრე წარმოების შესაძლებლობა.
და ბოლოს, გაითვალისწინეთ, რომ პროდუქციის ფასი აღემატება მინიმალურ წერტილს საშუალო ღირებულების მრუდზე. ეს ნიშნავს, რომ ფირმები არ სარგებლობენ წარმოების
მასშტაბის ეკონომიით.
გარკვეული გაგებით, ინდუსტრიაში ძალიან ბევრი ფირმაა, რათა ნებისმიერ ინდივიდუალურ ფირმას მიეცეს საშუალება, სრულად ისარგებლოს წარმოების მასშტაბის ეკონომიით. მეორეს მხრივ, ზოგი
ამტკიცებს, რომ ეს უბრალოდ საზოგადოებისთვის პროდუქციის მრავალფეროვნების ფასია. ნაკლები ფირმა რომ იყოს, მასშტაბის ეკონომიის სრულად გამოყენება შეიძლებოდა, მაგრამ ბაზარზე
ნაკლები პროდუქციის მრავალფეროვნება იქნებოდა.

პროდუქტის დიფერენციაციის შედეგები

სრულყოფილ კონკურენციასა და მონოპოლისტურ კონკურენციას შორის მთავარი განსხვავებაა ვარაუდი, რომ ფირმები აწარმოებენ დიფერენცირებულ პროდუქტებს. ვინაიდან მონოპოსტურად
კონკურენტუნარიან ინდუსტრიაში ბევრი პროდუქტია, ერთადერთი მიზეზი, რის გამოც ფირმები აკონტროლებენ მათ ფასს, არის ის, რომ მომხმარებლები თვლიან პროდუქტებს, როგორც
დიფერენცირებულს. მოთხოვნა ფირმის პროდუქტზე ნაკლებად ელასტიურია, როდესაც მომხმარებლები განიხილავენ სხვა ფირმების პროდუქტებს, როგორც მის ცუდ შემცვლელს. რაც უფრო
ნაკლებად ელასტიურია მოთხოვნა ფირმის პროდუქტზე, მით მეტია მოგების მიღების პოტენციალი.
ამ მიზეზით, ბევრი ფირმა მონოპოლისტურ კონკურენტულ ინდუსტრიებში მუდმივად ცდილობს დაარწმუნოს მომხმარებლები, რომ მათი პროდუქტები უკეთესია, ვიდრე სხვა ფირმების
მიერ შემოთავაზებული პროდუქტები.
ასეთი ინდუსტრიების მრავალი მაგალითი მახსენდება: სწრაფი კვების რესტორნები, კბილის პასტა, პირის ღრუს სარეცხი საშუალებები, ბენზინი, ასპირინი, მანქანის ცვილი - უდავოდ შეგიძლიათ დაამატოთ
სხვა ინდუსტრიები სიაში. თითოეული ეს ინდუსტრია შედგება მრავალი ფირმისგან და სხვადასხვა ბრენდები, რომლებსაც ფირმები სთავაზობენ თითოეულ ინდუსტრიას, ძალიან მჭიდრო შემცვლელია.
ზოგიერთ შემთხვევაში, ფირმები წარმოადგენენ რამდენიმე სახეობის პროდუქტს; მაგალითად, გამაგრილებელი სასმელების თითოეული მწარმოებელი აწარმოებს სხვადასხვა სახის კოლას და ნონკოლას
სასმელებს.
Machine Translated by
260 თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

ფირმები მონოპოლისტურ კონკურენტულ ინდუსტრიებში იყენებენ ორ სტრატეგიას, რათა დაარწმუნონ მომხმარებლები, რომ მათი პროდუქტები უკეთესია, ვიდრე კონკურენტების მიერ
შემოთავაზებული პროდუქტები. პირველი, მონოპოლისტური კონკურენტუნარიანი ფირმები ხარჯავენ მნიშვნელოვან თანხებს სარეკლამო კამპანიებზე. ჩვეულებრივ, ეს კამპანიები მოიცავს შედარებით რეკლამას ,
რომელიც შექმნილია კონკრეტული ფირმის ბრენდის დიფერენცირებისთვის კონკურენტი ფირმების მიერ გაყიდული ბრენდებისგან. შედარებითი რეკლამა გავრცელებულია სწრაფი კვების ინდუსტრიაში.

შედარებითი რეკლამა მაგალითად, Subway ცდილობს გაააქტიუროს მოთხოვნილება მის საკვებზე, თავისი თავის დიფერენცირებით , როგორც ჯანსაღი სწრაფი კვების ალტერნატივა. რამდენადაც შედარებითი რეკლამა
რეკლამის ფორმა, სადაც ეფექტურია, მან შეიძლება აიძულოს მომხმარებლები გადაიხადონ პრემია კონკრეტული ბრენდისთვის. დამატებითი ღირებულება, რომელსაც ბრენდი ამატებს პროდუქტს, ცნობილია როგორც ბრენდის
ფირმა ცდილობს გაზარდოს მოთხოვნა კაპიტალი.
თავისი ბრენდისთვის მეორეც, ფირმები მონოპოლისტურ კონკურენტულ ინდუსტრიებში ხშირად ახორციელებენ ახალ პროდუქტებს ბაზარზე, რათა განასხვავონ თავიანთი პროდუქტები სხვა ფირმებისგან. ეს მოიცავს
მისი პროდუქტის კონკურენტი ბრენდებისგან
არა მხოლოდ „ახალ, გაუმჯობესებულ“ პროდუქტებს, როგორიცაა სამრეცხაო სარეცხი საშუალებების „გაუმჯობესებული“ ვერსია, არამედ სრულიად განსხვავებული პროდუქციის ხაზი . მონოპოლისტურ
დიფერენცირებით.
კონკურენტულ ფირმებს ასევე შეუძლიათ სცადონ ახალი პროდუქტების შექმნა და რეკლამირება, რომლებიც აკმაყოფილებენ სპეციალურ საჭიროებებს ბაზარზე. ეს სტრატეგია, რომელსაც ნიშა მარკეტინგი
ჰქვია, მოიცავს პროდუქტებს ან სერვისებს, რომლებიც მიმართულია მომხმარებელთა კონკრეტული ჯგუფისთვის. მაგალითად, მწვანე მარკეტინგის საშუალებით , ფირმები ქმნიან და რეკლამირებენ
ბრენდის სააქციო
დამატებითი ღირებულება „ეკოლოგიურად სუფთა“ პროდუქტებს, რათა დაიპყრონ ბაზრის ის სეგმენტი, რომელიც ეხება გარემოსდაცვით საკითხებს. მწვანე მარკეტინგის მაგალითები მოიცავს შეფუთვის ეტიკეტებს , რომლებიც აშკარად
დაემატა პროდუქტს მისი ბრენდის მიუთითებს, რომ სათამაშო დამზადებულია რეციკლირებული პლასტმასისგან ან კონკრეტული ბრენდის სამრეცხაო სარეცხი საშუალება ბიოდეგრადირებადია.
გამო.
სამწუხაროდ, წარმატებული დიფერენციაციისა და ბრენდინგის სტრატეგიები ხანდახან კაცებს მიოპიურს ხდის . ბრენდის მიოპიური მენეჯერი კმაყოფილია არსებული ბრენდით, ნელია ახალი
პროდუქტების გამოშვებაში და არ იცის ინდუსტრიის განვითარებადი ტენდენციები ან ცვლილებები მომხმარებელთა უპირატესობებში . არსებითად, ბრენდის მიოპიური კომპანია ეყრდნობა წარსულს და, ამით,
ნიშა მარკეტინგი
მარკეტინგული სტრატეგია, ხელიდან უშვებს შესაძლებლობას გააძლიეროს (და შესაბამისად დაიცვას ) თავისი ბრენდი. რამდენიმე ათეული წლის წინ, მაგალითად, Crest გახდა ყველაზე გაყიდვადი კბილის პასტა სარეკლამო
სადაც საქონელი და მომსახურება კამპანიების საშუალებით, რომლებიც ასახელებდნენ Crest-ს, როგორც ბრენდს, რომელიც ხელს უწყობს კარიესის წინააღმდეგ ბრძოლას. თუმცა, ბოლო წლებში, ახალი სუნთქვა, თეთრი კბილები და
მორგებულია ღრძილების მგრძნობელობა გამოჩნდა, როგორც საკითხები, რაზეც მომხმარებლები ზრუნავენ. Colgate-მა გამოიყენა Crest-ის ბრენდის მიოპია მომხმარებელთა პრეფერენციების ამ ახალი ტენდენციების
ბაზრის კონკრეტული სეგმენტის საჭიროებებზე.
გამოყენებით და ცოტა ხნის წინ აჯობა Crest-ს, როგორც წამყვანი კბილის პასტა ბაზარზე.

მწვანე მარკეტინგი როგორც ფირმის მენეჯერი მონოპოლისტურ კონკურენტულ ინდუსტრიაში, მნიშვნელოვანია გახსოვდეთ, რომ გრძელვადიან პერსპექტივაში დამატებითი ფირმები შემოვა ბაზარზე, თუ თქვენი
ნიშა მარკეტინგის ფირმა მიიღებს მოკლევადიან მოგებას თავისი პროდუქტით. ამრიგად, მაშინ, როდესაც თქვენ შეგიძლიათ მიიღოთ მოკლევადიანი მოგება ახალი პროდუქტის ხაზის დანერგვით, გრძელვადიან პერსპექტივაში
ფორმა, სადაც ფირმები მიზნად სხვა ფირმები მიბაძავთ თქვენს პროდუქტს და/ან შემოიტანენ ახალი პროდუქტის ხაზები და თქვენი ეკონომიკური მოგება ნულამდე შემცირდება.
ისახავს პროდუქტებს იმ მომხმარებლებისკენ,
რომლებიც შეშფოთებულნი
არიან გარემოსდაცვითი საკითხებით. ოპტიმალური სარეკლამო გადაწყვეტილებები
ბრენდის მიოპიური
მენეჯერი ან კომპანია, რომელიც ეყრდნობა ბრენდს

წარსული დაფნები ნაცვლად იმისა, რომ ფოკუსირება

მოახდინოთ მზარდი ინდუსტრიის ტენდენციებზე ან
მომხმარებელთა პრეფერენციების ცვლილებებზე.

რამდენი უნდა დახარჯოს ფირმამ რეკლამაში, რომ მაქსიმალური მოგება მიიღოს? პასუხი ნაწილობრივ დამოკიდებულია იმ ინდუსტრიის ბუნებაზე, რომელშიც ფირმა მუშაობს. ფირმები, რომლებიც მოქმედებენ
სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზრებზე, ზოგადად არ თვლიან მომგებიანი რეკლამის გაკეთებას, რადგან მომხმარებლებს უკვე აქვთ სრულყოფილი ინფორმაცია იმ დიდი რაოდენობის შემცვლელების
შესახებ, რომლებიც არსებობს ნებისმიერი მოცემული ფირმის პროდუქტისთვის. მაგალითად, ხორბლის ფერმერი, რომელიც მართავს მცირე საოჯახო ფერმას, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ საოჯახო
სახსრები დახარჯოს სარეკლამო კამპანიაში, რათა გაზარდოს მოთხოვნა ოჯახის ხორბალზე. ამის საპირისპიროდ, ფირმებს, რომლებსაც აქვთ საბაზრო ძალა, როგორიცაა მონოპოლისტები და
მონოპოლისტურ კონკურენტულ ფირმებს, ზოგადად მომგებიანი იქნება მათი შემოსავლის ნაწილის რეკლამაზე დახარჯვა.

როგორც ნებისმიერი ეკონომიკური გადაწყვეტილების შემთხვევაში, რეკლამის ოპტიმალური რაოდენობა აბალანსებს ზღვრულ სარგებელსა და ზღვრულ ხარჯებს: ამ მოგების მაქსიმალური
გასაზრდელად, მენეჯერებმა უნდა განახორციელონ რეკლამა.
Machine Translated by
მენეჯერული ეკონომიკა და ბიზნეს სტრატეგია 261

წერტილი, სადაც რეკლამიდან მიღებული დამატებითი შემოსავალი უდრის დამატებით ღირებულებას. რეკლამის გაზრდილი გონებრივი ღირებულება არის უბრალოდ რეკლამის
დონის გასაზრდელად საჭირო რესურსების დოლარის ღირებულება. ეს ხარჯები მოიცავს დამატებით სარეკლამო სივრცისთვის გადახდილ საფასურს და სარეკლამო კამპანიის შესაქმნელად
საჭირო ადამიანური რესურსების პოტენციურ ხარჯებს.
დამატებითი შემოსავალი არის დამატებითი შემოსავალი, რომელსაც ფირმა იღებს სარეკლამო კამერის შედეგად. ეს დამატებითი შემოსავლები დამოკიდებულია დამატებითი ერთეულების
რაოდენობაზე, რომლებიც გაიყიდება სარეკლამო კამპანიის შედეგად და რამდენი იქნება მიღებული თითოეული ამ ერთეულიდან. საბედნიეროდ, ხელმისაწვდომია მარტივი ფორმულა,
რომელიც საშუალებას აძლევს მენეჯერებს მარტივად განსაზღვრონ რეკლამის ოპტიმალური დონე.

ფორმულა: მოგების მაქსიმიზაციის რეკლამა-გაყიდვების თანაფარდობა. მოგების მაქსიმიზაციის რეკლამა-გაყიდვების თანაფარდობა (A/R) მოცემულია

A =
EQ, ა
რ
-EQ,P
სადაც EQ,P წარმოადგენს მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობას ფირმის პროდუქტზე, EQ,A არის მოთხოვნის სარეკლამო ელასტიურობა ფირმის პროდუქტზე, A წარმოადგენს
ფირმის ხარჯებს რეკლამაზე და R = PQ აღნიშნავს ფირმის დოლარის ღირებულებას. გაყიდვები (ანუ ფირმის შემოსავლები).

გაანგარიშების ალტერნატივა

ფირმის მოგება არის შემოსავალი, გამოკლებული წარმოების ხარჯები და სარეკლამო ხარჯები. თუ დავუშვებთ ა წარმოადგენს სარეკლამო ხარჯებს, Q = Q(P, A) აღნიშნავს
მოთხოვნას ფირმის პროდუქტზე და C(Q) აღნიშნავს წარმოების ხარჯებს, ფირმის მოგება არის P და A-ს ფუნქცია:

π(P, A) = Q(P, A)P - C[Q(P, A)] - A

მოგების მაქსიმალური გაზრდის პირველი რიგის პირობები მოითხოვს
π Q Q
=
P + = (8-1)
პ
და Q 0
პ Q პ
π

Q Q
= P - 1 = (8–2)
A A 0
Q A

აღვნიშნავთ, რომ C/ Q = MC და EQ, P = ( Q/ P)(P/Q), ჩვენ შეგვიძლია დავწეროთ განტოლება 8–1 როგორც

P - MC
პ 1 (8–3)
= EQ, P

ანალოგიურად, იმ ფაქტის გამოყენებით, რომ EQ, A = ( Q/ A)(A/Q), განტოლება 8–2 გულისხმობს

A P -
) EQ, ა (8–4)
რ = ( MC
_ პ
8-3 განტოლების 8-4 განტოლებაში ჩანაცვლება იძლევა ზემოთ მოცემულ ფორმულას.

აღსანიშნავია ამ ფორმულის ორი ასპექტი. პირველი, რაც უფრო ელასტიურია მოთხოვნა ფირმის პროდუქტზე, მით
უფრო დაბალია ოპტიმალური რეკლამა-გაყიდვის თანაფარდობა. უკიდურეს შემთხვევაში, სადაც EQ,P = (სრულყოფილი
კონკურენცია), ფორმულა მიუთითებს, რომ ოპტიმალური რეკლამა-გაყიდვის თანაფარდობა ნულის ტოლია.
მეორეც, რაც უფრო დიდია რეკლამის ელასტიურობა, მით მეტია ოპტიმალური რეკლამა-გაყიდვის თანაფარდობა. ფირმები, რომლებსაც აქვთ საბაზრო ძალა (როგორიცაა
მონოპოლისტები და მონოპოლისტური კონკურენტული ფირმები)
Machine Translated by
262
თავი მენეჯმენტი კონკურენტულ, მონოპოლიურ და მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზრებზე

წინაშე მოთხოვნის მრუდი, რომელიც არ არის იდეალურად ელასტიური. შედეგად, ამ ფირმებს ზოგადად ოპტიმალურად მიაჩნიათ რეკლამაში ჩართვა. კონკრეტულად
რა თანხა უნდა დახარჯონ ასეთმა ფირმებმა რეკლამაში, თუმცა დამოკიდებულია რეკლამის რაოდენობრივ ზემოქმედებაზე მოთხოვნაზე.
რაც უფრო მგრძნობიარეა მოთხოვნა რეკლამაზე (ანუ რაც უფრო დიდია რეკლამის ელასტიურობა), მით მეტია გაყიდული დამატებითი ერთეულების რაოდენობა
სარეკლამო ხარჯების მოცემული ზრდის გამო და, შესაბამისად, უფრო დიდია ოპტიმალური რეკლამა-გაყიდვის თანაფარდობა.

დემონსტრაციის პრობლემა 8–8

Corpus Industries აწარმოებს პროდუქტს მუდმივი ზღვრული ღირებულებით, რომელსაც ის ყიდის მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზარზე. მოგების გაძლიერების მცდელობისას
მენეჯერმა დაიქირავა ეკონომისტი, რათა შეეფასებინა მოთხოვნა მის პროდუქტზე. მან აღმოაჩინა, რომ მოთხოვნა ფირმის პროდუქტზე არის ლოგ-წრფივი, მოთხოვნის საკუთარი ფასის
ელასტიურობით -10 და მოთხოვნის სარეკლამო ელასტიურობით 0.2. შემოსავლის რა ნაწილი უნდა დახარჯოს ფირმამ რეკლამაში, რომ მაქსიმალურად გაზარდოს
პროფესიონალიზმი?

პასუხი:

იმისათვის, რომ ვიპოვოთ მოგების მაქსიმიზაციის რეკლამა-გაყიდვების თანაფარდობა, ჩვენ უბრალოდ ჩავრთავთ EQ, P = 10 და EQ, A = 0.2 ოპტიმალური რეკლამა-გაყიდვების
თანაფარდობის ფორმულაში:

A EQ, ა 0.2
რ = = 0.02
= -EQ, პ
10
ამრიგად, Corpus Industries-ის ოპტიმალური რეკლამა-გაყიდვების კოეფიციენტი არის 2 პროცენტი —მოგების მაქსიმალური გასაზრდელად ფირმამ თავისი შემოსავლის 2 პროცენტი უნდა დახარჯოს
რეკლამაზე.

სათაურზე პასუხის გაცემა

როგორც ზემოთ აღინიშნა ამ თავში, სწრაფი კვების რესტორნის ბიზნესს აქვს მონოპოლისტური კონკურენციის მრავალი მახასიათებელი. მართლაც, ტიპიური
მაკდონალდსის ფრენჩაიზის მფლობელი
კონკურენციას უწევს არა მხოლოდ Burger King-სა და Wendy's-ს, არამედ უამრავ სხვა დაწესებულებას. მიუხედავად იმისა, რომ თითოეული ეს რესტორანი გთავაზობთ სწრაფ
კვებას გონივრულ ფასებში, შემოთავაზებული
პროდუქტები აშკარად დიფერენცირებულია. პროდუქტის დიფერენციაცია ამ ბიზნესებს გარკვეულ საბაზრო ძალაუფლებას ანიჭებს. სათაურში განხილული McCafé პროგრამა შექმნილია მაკდონალდსის კონკურენციისგან
კიდევ უფრო
განასხვავებისთვის. ამით მაკდონალდსი იმედოვნებდა, რომ გაზრდიდა საკუთარ მოთხოვნილებას კლიენტების მოზიდვით ტრადიციული ყავის მაღაზიებიდან და სხვა სწრაფი
კვების რესტორნებისგან. სინამდვილეში, ეს არის ზუსტად ის, რაც მოხდა, რადგან მაკდონალდსმა დაინახა ყავის გაყიდვების დიდი ზრდა მოკლე დროში. მიუხედავად იმისა,
რომ მაკდონალდსის მსგავსი მონოპოლისტური კონკურენტი ბიზნესი შეიძლება მოკლევადიან პერსპექტივაში ისარგებლოს ახალი პროდუქტების უფრო სწრაფად შემოტანით,
ვიდრე მისი კონკურენტები, გრძელვადიან პერსპექტივაში მისი კონკურენტები შეეცდებიან მიბაძონ მომგებიანი სტრატეგიები. მაგალითად, Starbucks-მა ცოტა ხნის წინ შეიძინა
საცხობი ბრენდი La Boulange, რაც
მას საშუალებას აძლევდა შესთავაზოს საკვების მეტი ვარიანტი ყავასთან ერთად - აშკარა პასუხი მაკდონალდსის შეჭრაზე. კონკურენტი ფირმების ამ ტიპის შესვლა, სავარაუდოდ,
შეამცირებს მოთხოვნას საკვებზე (და ყავაზე) მაკდონალდსში და საბოლოო ჯამში გამოიწვევს გრძელვადიან ეკონომიკურ მოგებას ნულოვანი. აღსანიშნავია, რომ მსგავსი
მოვლენების ჯაჭვი მოხდა 1978 წელს, როდესაც მაკდონალდსმა წარმატებით გამოუშვა თავისი
Egg McMuffin. სხვა სწრაფი კვების რესტორნებმა საბოლოოდ უპასუხეს საკუთარი საუზმის გამოშვებით, რამაც საბოლოოდ შეამცირა მაკდონალდსის წილი საუზმეზე და მისი
ეკონომიკური მოგება. ამ მიზეზების გამო, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ McDonald's McCafé პროგრამას ჰქონდეს მდგრადი გავლენა მის საბოლოო ხაზზე.
Machine Translated by Google

ამ თავში ჩვენ განვიხილეთ მენეჯერული გადაწყვეტილებები სამ საბაზრო გარემოში: სრულყოფილი კონკურენცია, მონოპოლია და
ფირმების ძალიან დიდი რაოდენობა, რომლებიც აწარმოებენ სრულყოფილ შემცვლელებს, ამ ბაზარზე მენეჯერს არ აქვს კონტროლი
მონოპოლისტური კონკურენცია. თითოეული ეს ბაზრის სტრუქტურა მენეჯერს აძლევს ცვლადების სხვადასხვა კომპლექტს, რომელსაც
ფასზე.
შეუძლია გავლენა მოახდინოს ფირმის მოგებაზე. მენეჯერს შეიძლება დასჭირდეს განსაკუთრებული ყურადღების მიქცევა სხვადასხვა
მონოპოლიაში მყოფმა მენეჯერმა, პირიქით, უნდა აღიაროს ფასსა და რაოდენობას შორის კავშირი. იმ რაოდენობის დაწესებით,
გადაწყვეტილების პარამეტრებზე, რადგან ბაზრის სხვადასხვა სტრუქტურა იძლევა მხოლოდ გარკვეული ცვლადების კონტროლს.
რომლითაც ზღვრული ღირებულება უდრის ზღვრულ შემოსავალს, მონოპოლიის მენეჯერი მაქსიმალურად გაზრდის მოგებას. ეს
მენეჯერები, რომლებიც აღიარებენ, რომელი ცვლადებია შესაბამისი კონკრეტული ინდუსტრიისთვის, უფრო მეტ მოგებას მიიღებენ
ასევე ეხება ფირმის მენეჯერს მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზარზე, რომელმაც ასევე უნდა შეაფასოს ფირმის პროდუქტი
თავიანთი ფირმებისთვის.
პერიოდულად, რათა უზრუნველყოს ის დიფერენცირებული ბაზარზე სხვა პროდუქტებისგან. ხშირ შემთხვევაში, მონოპოლისტური
კონკურენტუნარიანი ფირმის მენეჯერს მიზანშეწონილად მიაჩნია პროდუქტის ოდნავ შეცვლა დროდადრო პროდუქტის დიფერენციაციის
სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზრებზე მენეჯერებმა კონცენტრირება უნდა მოახდინონ სათანადო რაოდენობის წარმოებაზე და
გასაძლიერებლად.
დაბალი ხარჯების შენარჩუნებაზე. რადგან სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი ბაზრები შეიცავს

ძირითადი ტერმინები და ცნებები

ბრენდის სააქციო მყარი მოთხოვნის მრუდი

მონოპოლია
ბრენდის მიოპიური უფასო შესვლა
მრავალმცენარეების მონოპოლია

შედარებითი რეკლამა
თავისუფალი გასასვლელი
ნიშა მარკეტინგი

ღირებულების კომპლემენტარობა
მწვანე მარკეტინგი პატენტები

მონოპოლიის მკვდარი წონის დაკარგვა

შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია იდეალურად კონკურენტუნარიანი ბაზარი
მასშტაბის არაეკონომიურობა მასშტაბის ეკონომია
წრფივი შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია პროდუქტის დიფერენციაცია
მოცულობის ეკონომიკა
ზღვრული შემოსავალი მონოპოლისტური კონკურენცია

კონცეპტუალური და გამოთვლითი კითხვები

1. შემდეგი გრაფიკი აჯამებს მოთხოვნას და ხარჯებს ფირმისთვის, რომელიც მუშაობს სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზარზე. (LO1, LO6)
ა. რა დონის პროდუქცია უნდა აწარმოოს ამ

ფირმამ მოკლევადიან პერიოდში?

$48
46
ბ. რა ფასი უნდა დააწესოს ამ ფირმამ მოკლევადიან პერიოდში? 44
გ. რა არის ფირმის მთლიანი ღირებულება
42 MC
40
გამომუშავების ამ დონეზე? დ. რა არის 38 ATC
ფირმის სულ 36
34
ცვლადი ღირებულება გამომუშავების ამ 32
დონეზე?
30
28 D f = MR
ე. რა არის ფირმის ფიქსირებული ღირებულება 26
24 AVC
გამომუშავების ამ დონეზე?
22
ვ. რა არის ფირმის მოგება, თუ ის აწარმოებს ამ დონის გამომუშავებას? 20
გ. რა მოგება ექნება ფირმას, თუ ის დაიხურება? 18
16
14
თ. გრძელვადიან პერსპექტივაში, ამ ფირმამ 12 AFC
10
უნდა გააგრძელოს მუშაობა თუ დაიხუროს? 8
6
4
2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 8.5 9 9.5 10 რაოდენობა

263
Machine Translated by Google

2. ფირმა ყიდის თავის პროდუქტს სრულყოფილად კონკურენტულ ბაზარზე, სადაც სხვა ფირმები ფასს 90 დოლარს ახდენენ ერთეულზე. ფირმის ჯამური ხარჯებია C(Q) =
50 + 10Q + 2Q2 . (LO3) ა. რამდენი პროდუქტი უნდა აწარმოოს ფირმამ მოკლევადიან პერიოდში? ბ. რა ფასი უნდა დააწესოს ფირმამ მოკლევადიან პერიოდში?
გ. როგორია ფირმის მოკლევადიანი მოგება? დ. რა კორექტივები უნდა იყოს მოსალოდნელი გრძელვადიან პერსპექტივაში?

3. შემდეგი გრაფიკი აჯამებს მოთხოვნას და ხარჯებს ფირმისთვის, რომელიც მუშაობს მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბაზარზე. ( LO1, LO3, LO5) a. რა არის ფირმის
ოპტიმალური პროდუქტიულობა? ბ. რა არის ფირმის ოპტიმალური ფასი? გ. რა არის ფირმის მაქსიმალური მოგება? დ. რა კორექტივებს უნდა მოელოდეს
მენეჯერი?

$220
210 MC
200
190
180
170
160
150
140
130
ATC
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10 დ
0 რაოდენობა
012345678 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
23 24 25

4. თქვენ ხართ მონოპოლიის მენეჯერი და თქვენი მოთხოვნისა და ხარჯების ფუნქციები მოცემულია P = 300 3Q და C(Q) = 1,500 + 2Q2 , შესაბამისად.
(LO3, LO4) a. ფასი-რაოდენობის რა
კომბინაცია ზრდის თქვენი ფირმის მოგებას? ბ. გამოთვალეთ მაქსიმალური მოგება. გ. არის მოთხოვნილება ელასტიური, არაელასტიური
ან ერთეული ელასტიური მოგების
მაქსიმალური ფასი-რაოდენობით
კომბინაცია?
დ. ფასი-რაოდენობის რომელი კომბინაცია ზრდის შემოსავალს? ე. გამოთვალეთ მაქსიმალური შემოსავალი. ვ.
არის მოთხოვნა ელასტიური,
არაელასტიური ან ერთეული ელასტიური შემოსავლის მაქსიმალური ფასი-რაოდენობის დროს
კომბინაცია?
5. თქვენ ხართ იმ ფირმის მენეჯერი, რომელიც აწარმოებს პროდუქტს ღირებულების ფუნქციის მიხედვით C(qi )

= 160 + 58qi 2 3 + qi
6qi a. თქვენ აწარმოებთ იდეგაალნსუარზაღდვრკოეთნკმუორკელნტეუვლადბიიაზნნიემსისწ.ობდ.
. თექბვიესნფმუონნქოციპაო,ლთიუა: ს(LOმა1რ, LთOა7ვ)თ.
გ. თქვენ აწარმოებთ მონოპოლისტურ კონკურენტულ ბიზნესს.

6. თანმხლებ დიაგრამაზე ნაჩვენებია მოთხოვნა, ზღვრული შემოსავალი და ზღვრული ღირებულება მონოპოლისტი. ( LO1, LO3, LO5) a.
განსაზღვრეთ მოგების მაქსიმალური გამომუშავება და ფასი. ბ. რა
ფასი და გამომუშავება იქნებოდა უპირატესი, თუ ამ ფირმის პროდუქცია გაიყიდებოდა ფასის მწარმოებელი ფირმების მიერ იდეალურად კონკურენტულ ბაზარზე? გ.
გამოთვალეთ ამ მონოპოლიის მკვდარი წონის
დაკარგვა.

264
Machine Translated by Google

$120 MC
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10 დ
0 0123456789 10 11 12 13 14 15 რაოდენობა

7. თქვენ ხართ მონოპოლისტური კონკურენტუნარიანი ფირმის მენეჯერი და თქვენი მოთხოვნისა და ხარჯების ფუნქციები მოცემულია Q = 36 4P და C(Q) = 4 + 4Q + Q2
. ( LO1, LO3, LO5)
ა. იპოვეთ შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქცია თქვენი ფირმის პროდუქტზე. ბ. განსაზღვრეთ მოგების მაქსიმალური ფასი
და წარმოების დონე.
გ. გამოთვალეთ თქვენი ფირმის მაქსიმალური მოგება.
დ. რა გრძელვადიან კორექტირებას უნდა ელოდოთ? ახსენი.

8. ფირმის პროდუქტზე მოთხოვნის ელასტიურობა არის –2,5 და მისი სარეკლამო ელასტიურობა . მოთხოვნა არის 0.2. (LO8)
ა. განსაზღვრეთ ფირმის ოპტიმალური რეკლამა-გაყიდვების თანაფარდობა.
ბ. თუ ფირმის შემოსავალი არის $40,000, რა არის მისი მოგების მაქსიმალური რეკლამის დონე?

9. მონოპოლისტის შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქციაა P = 150 3Q. კომპანია აწარმოებს ორ ობიექტზე; 1 დაწესებულებაში წარმოების ზღვრული ღირებულება არის MC1(Q1) = 6Q1,
ხოლო მე-2 დაწესებულებაში წარმოების ზღვრული ღირებულება არის MC2(Q2) = 2Q2. (LO1, LO8)
ა. მიუთითეთ მონოპოლისტის ზღვრული შემოსავლის ფუნქციის განტოლება. (მინიშნება: შეგახსენებთ, რომ Q1 + Q2 = Q.)
ბ. განსაზღვრეთ გამომუშავების მაქსიმალური მოგების დონე თითოეული ობიექტისთვის. გ. განსაზღვრეთ მოგების მაქსიმალური ფასი.

10. ადგილობრივი მონოპოლიის მენეჯერი აფასებს, რომ მის პროდუქტზე მოთხოვნის ელასტიურობა არის მუდმივი და უდრის –3. ფირმის ზღვრული ღირებულება მუდმივია $20
ერთეულზე. ( LO1, LO3, LO4)
ა. გამოხატეთ ფირმის ზღვრული შემოსავალი მისი ფასის მიხედვით. ბ. განსაზღვრეთ მოგების მაქსიმალური
ფასი.

პრობლემები და აპლიკაციები

11. მსხვილი ავტომწარმოებლის აღმასრულებელმა დირექტორმა გაიგო, რომ მისი განყოფილების ერთ -ერთი მენეჯერი აკეთებდა შემდეგ განცხადებას ფირმის წარმოების გეგმებთან
დაკავშირებით: „მოგების მაქსიმიზაციის მიზნით, აუცილებელია ვიმოქმედოთ ჩვენი საშუალო მთლიანი ღირებულების მრუდის მინიმალურ წერტილზე“.
ავტომწარმოებლის აღმასრულებელი დირექტორი რომ ყოფილიყავით, შეაქებდით თუ აკრიტიკებდით მენეჯერს? ახსენი. (LO3)

12. თქვენ ხართ პატარა ამერიკული ფირმის მენეჯერი, რომელიც ყიდის ფრჩხილებს აშშ-ს კონკურენტულ ბაზარზე (თქვენს მიერ გაყიდული ლურსმნები არის სტანდარტიზებული საქონელი;
მაღაზიები თქვენს ფრჩხილებს ასობით სხვა ფირმის იდენტურად თვლიან). თქვენ შეშფოთებული ხართ ორი მოვლენით, რომლებიც ახლახან შეიტყვეთ სავაჭრო პუბლიკაციების
საშუალებით: (1) ფრჩხილების მთლიანი ბაზრის მიწოდება შემცირდება 2 პროცენტით, უცხოელი კონკურენტების გასვლის გამო და (2) მზარდი აშშ-ს ეკონომიკის, საერთო ბაზრის
გამო. ფრჩხილებზე
მოთხოვნა 2 პროცენტით გაიზრდება. ამ ინფორმაციის საფუძველზე, უნდა დაგეგმოთ ფრჩხილების წარმოების გაზრდა ან შემცირება? ახსენი. (LO1, LO7)

265
Machine Translated by Google

13. როდესაც 1958 წელს პირველმა Pizza Hut-მა კარი გააღო, მან მომხმარებლებს შესთავაზა.
პიცის სტილი: მისი ორიგინალური თხელი ქერქის პიცა. მოკრძალებული დასაწყისიდან Pizza Hut-მა დაიმკვიდრა თავი 25 მილიარდი დოლარის პიცის ინდუსტრიის
ლიდერად. დღეს Pizza Hut გთავაზობთ პიცის ექვს სტილს, მათ შორის Pan Pizza, Stuffed Crust Pizza და Hand-Tossed Style. ახსენით, რატომ
გააფართოვა Pizza Hut-მა პიცის შეთავაზება ბოლო ექვსი ათწლეულის განმავლობაში და განიხილეთ ასეთი სტრატეგიის გრძელვადიანი მომგებიანობა.
(LO1,
LO2, LO5)

14. თქვენ ხართ მცირე ფარმაცევტული კომპანიის მენეჯერი, რომელმაც სამი წლის წინ მიიღო პატენტი ახალ წამალზე. მიუხედავად ძლიერი გაყიდვებისა (150 მილიონი აშშ
დოლარი გასულ წელს) და პროდუქტის წარმოების დაბალი ზღვრული ღირებულებისა (0,50 აშშ დოლარი თითო ტაბლეტზე), თქვენმა კომპანიამ ჯერ არ გამოავლინა
მოგება წამლის გაყიდვით. ეს ნაწილობრივ გამოწვეულია იმით, რომ კომპანიამ 1,7 მილიარდი დოლარი დახარჯა წამლის შემუშავებაზე და FDA-ს დამტკიცების მოპოვებაზე.
ეკონომისტმა შეაფასა, რომ ამჟამინდელი ფასის 1,50 დოლარის ღირებულებით წამალზე მოთხოვნის საკუთარი ფასის ელასტიურობა არის
-2. ამ ინფორმაციის საფუძველზე, რა შეგიძლიათ გააკეთოთ მოგების გასაზრდელად? ახსენი. ( LO1, LO3, LO4)

15. ქვეყანაში სიდიდით მეორე კომუნალური კომპანია ელექტროენერგიის ერთადერთი მიმწოდებელია 32 წელს. სამხრეთ ფლორიდის ოლქები. ამ ქვეყნებში ელექტროენერგიაზე

ყოველთვიური მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად, რომელიც მოცემულია შებრუნებული მოთხოვნის ფუნქციით P = 1200 4Q, კომუნალურმა კომპანიამ დააფუძნა ორი

ელექტრო გენერატორი: Q1 კილოვატი იწარმოება 1 ობიექტზე და Q2 კილოვატი იწარმოება ობიექტი 2 (ასე რომ Q = Q1 + Q2). ელექტროენერგიის წარმოების ხარჯები

თითოეულ
ობიექტზე მოცემულია C1(Q1) = 8000 + 6Q1 2 და C2(Q2) = 6000 + 3Q2 2,

შესაბამისად. განსაზღვრეთ ელექტროენერგიის მოგების მაქსიმალური რაოდენობა, რომელიც წარმოიქმნება ორ ობიექტზე, ოპტიმალური ფასი და კომუნალური კომპანიის
მოგება. (LO1, LO8)

16. თქვენ ხართ College Computers-ის მენეჯერი, პერსონალურად მორგებული კომპიუტერების მწარმოებელი, რომელიც აკმაყოფილებს ადგილობრივი უნივერსიტეტის მიერ მოთხოვნილ
სპეციფიკაციებს. თქვენი კლიენტების 90 პროცენტზე მეტი კოლეჯის სტუდენტებისგან შედგება. College Computers არ არის ერთადერთი ფირმა, რომელიც აწარმოებს კომპიუტერებს
ამ უნივერსიტეტის სპეციფიკაციების დასაკმაყოფილებლად; მართლაც, ის კონკურენციას უწევს ბევრ მწარმოებელს ონლაინ და ტრადიციული საცალო ვაჭრობის საშუალებით. დიდი
სტუდენტური კლიენტურის მოსაზიდად, College Computers ყოველკვირეულ რეკლამას ავრცელებს სტუდენტურ ქაღალდში, რომელიც აქვეყნებს თავის პოლიტიკას „უფასო სერვისი
გაყიდვის შემდეგ“, რათა განასხვავოს თავი კონკურენტებისგან. კოლეჯის კომპიუტერების მიერ წარმოებულ კომპიუტერებზე ყოველკვირეული მოთხოვნა მოცემულია Q = 800 2P- ით და მისი
ყოველკვირეული კომპიუტერების წარმოების ღირებულებაა C(Q) = 120თ0 უ+ ი2Qნდ2 უ. სტრიის სხვა ფირმები ყიდიან
კომპიუტერებს 300 დოლარად, რა ფასს და რა რაოდენობას უნდა აწარმოოთ თქვენი ფირმის მოგება? რა
გრძელვადიან კორექტირებას უნდა მოელოდეთ? ახსენი. (LO1, LO2, LO3, LO5)

17. თქვენ ხართ ფირმის გენერალური მენეჯერი, რომელიც აწარმოებს პერსონალურ კომპიუტერებს. იმის გამო, რომ ა რბილი ეკონომიკა, კომპიუტერებზე მოთხოვნა წინა წელთან
შედარებით 50 პროცენტით შემცირდა. თქვენი კომპანიის გაყიდვების მენეჯერმა გამოავლინა მხოლოდ ერთი პოტენციური კლიენტი, რომელმაც მიიღო რამდენიმე შეთავაზება
10000 ახალი კომპიუტერისთვის. გაყიდვების მენეჯერის თქმით, კლიენტი მზადაა გადაიხადოს 800 დოლარი 10000 ახალ კომპიუტერზე. თქვენი საწარმოო ხაზი ამჟამად
უმოქმედოა, ასე რომ თქვენ შეგიძლიათ მარტივად აწარმოოთ 10000 ერთეული. საბუღალტრო დეპარტამენტმა მოგაწოდეთ
შემდეგი ინფორმაცია სამი პოტენციური რაოდენობის კომპიუტერების წარმოების ერთეულის (ან საშუალო) ღირებულების შესახებ:

10000 ცალი 15000 ცალი 20000 ცალი

მასალები (კომპიუტერის კომპონენტები) $600 $600 $600

ამორტიზაცია 300 225 150

შრომა 150 150 150
მთლიანი ერთეულის ღირებულება
$1050 $975 $900

266
Machine Translated by Google

ამ ინფორმაციის საფუძველზე, უნდა დაეთანხმოთ შემოთავაზებას 10000 კომპიუტერის წარმოება თითო 800 დოლარად? ახსენი. (LO6)

18. თქვენ ხართ მენეჯერი Spacely Sprockets-ში - პატარა ფირმა, რომელიც აწარმოებს A და B ტიპის ჭანჭიკებს. ბუღალტრული აღრიცხვისა და მარკეტინგის დეპარტამენტებმა მოგაწოდეთ
შემდეგი ინფორმაცია ერთეულის ხარჯებისა და A ტიპის ჭანჭიკებზე მოთხოვნის შესახებ:

მარკეტინგული მონაცემები
საბუღალტრო მონაცემები A ტიპის ჭანჭიკებისთვის ტიპი A ჭანჭიკები

ელემენტი რთეულის ფასი რაოდენობა ფასი

მასალები და შრომა $2,75 0 $10

ზედნადები 5.00 1 9

2 8

მთლიანი ღირებულება ერთეულზე $7,75 3 7

4 6

5 5

მასალები და შრომა მიიღება კონკურენტულ ბაზარზე საჭიროებისამებრ, ხოლო მასალებისა და შრომის ერთეულზე მოხსენებული ხარჯები მუდმივია გამომუშავების შესაბამის
დიაპაზონში. მოხსენებული ერთეულის ზედნადები ხარჯები ასახავს მანქანებზე გასულ თვეში დახარჯულ $10-ს, გაყოფილი 2 ერთეულის პროგნოზირებულ გამომუშავებაზე, რომელიც
დაგეგმილი იყო მანქანების შეძენისას. ზემოაღნიშნული ინფორმაციის გარდა, თქვენ
იცით, რომ ფირმის ასამბლეის ხაზს შეუძლია აწარმოოს არაუმეტეს ხუთი ჭანჭიკი. ვინაიდან ფირმა ასევე აწარმოებს
B ტიპის ჭანჭიკებს, ეს ნიშნავს, რომ A ტიპის ყოველი წარმოებული ჭანჭიკი ამცირებს B ტიპის ჭანჭიკების რაოდენობას, რომელთა დამზადებაც შესაძლებელია ერთი ერთეულით; წარმოებული
A და B ტიპის ჭანჭიკების საერთო რაოდენობა
არ უნდა აღემატებოდეს 5 ერთეულს. ცნობილ წყაროსთან ზარმა ცხადყო, რომ B ტიპის ჭანჭიკების წარმოების ერთეულის ხარჯები იდენტურია A ტიპის ჭანჭიკების წარმოებისთვის და რომ B
ტიპის ჭანჭიკები შეიძლება გაიყიდოს მუდმივი ფასით 4,75 აშშ დოლარი ერთ ერთეულზე. განსაზღვრეთ A ტიპის ჭანჭიკების წარმოების თქვენი შესაბამისი ზღვრული ღირებულება და A
ტიპის ჭანჭიკების წარმოების თქვენი მოგება. (LO3)

19. Gillette-ის აქციონერებისთვის განცხადებაში, მისმა აღმასრულებელმა დირექტორმა მიუთითა: „მიუხედავად იმისა, რომ რამდენიმე ახალი პროდუქტი გამოვიდა, Gillette-ის რეკლამის
გაყიდვა მკვეთრად შემცირდა. . . გპარსოუცლენწტეალმსდ7ე,.5Gillette- ის სარეკლამო ხარჯები, ფაქტობრივად, ერთ-ერთი ყველაზე დაბალია სამომხმარებლო პროდუქტის
კომპანიების ჩვენს თანატოლ ჯგუფში“. თუ Gillette-ის სამომხმარებლო პროდუქტებზე მოთხოვნის ელასტიურობა მსგავსია სხვა ფირმების ანალოგიური ჯგუფის (რომელიც საშუალოდ -4),
რა არის Gillette-ის სარეკლამო ელასტიურობა? არის თუ არა Gillette-ის მოთხოვნა მეტ-ნაკლებად ეხმაურება რეკლამას, ვიდრე სხვა ფირმები მის თანატოლთა ჯგუფში? ახსენი.
(LO8)

20. ცოტა ხნის წინ, აშშ-ის ცხელი ნაგლინი ფოლადის ფასი 400 დოლარამდე დაეცა. სულ რაღაც ერთი წლის წინ, იგივე ტონა ფოლადი 700 დოლარი ღირდა. Metals Monitor-ის
ინფორმაციით, ფასის ვარდნა ნავთობის ფასების დაცემამ, იაფი იმპორტის და ჭარბი სიმძლავრის მატებასთან ერთად განაპირობა. ბაზრის ამ დრამატულმა ცვლილებებმა დიდად
იმოქმედა ნედლი ფოლადის მიწოდებაზე.
დავუშვათ, რომ გასულ წელს ნედლი ფოლადის მიწოდება იყო QS ნედლეული
= 600 + 4P, მაგრამ წელს აქვს
QS-ზე გადავიდა
ნედლეული = 4200 + 4P. ვივარაუდოთ, რომ ნედლი ფოლადის ბაზარი კონკურენტუნარიანია და რომ მსოფლიო
მოთხოვნა ფოლადზე არის Qd
ნედლეული = 9000 – 8P, გამოთვალეთ წონასწორობა
ფასი და რაოდენობა ფოლადის ბაზრისთვის ერთი წლის წინ და წონასწორული ფასი-რაოდენობის კომბინაცია ფოლადის ამჟამინდელი ბაზრისთვის. დავუშვათ,
წარმომადგენლობითი ფოლადის მწარმოებლის ღირებულების ფუნქციაა C(Q) = 1200 + 15Q2 . შეადარეთ ბაზრის დონეზე გაცვლილი ნედლი ფოლადის რაოდენობის
ცვლილება წარმომადგენლობითი ფირმის მიერ წარმოებული ნედლი ფოლადის ცვლილებასთან. როგორ ხსნით ამ განსხვავებას? ( LO1, LO3, LO7)

21. საფრანგეთის მთავრობამ გამოაცხადა სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული ენერგეტიკული ფირმების EDF და GDF გარდაქმნის გეგმები ცალკე შეზღუდულ კომპანიებად, რომლებიც მოქმედებენ
გეოგრაფიულად განსხვავებულ ბაზრებზე.

267
Machine Translated by Google

BBC News-ის ცნობით, საფრანგეთის CFT პროფკავშირმა უპასუხა მასობრივი გაფიცვის ორგანიზებით, რამაც გამოიწვია ელექტროენერგიის შეწყვეტა პარიზის ზოგიერთ
გარეუბანში. პროფკავშირის თანამშრომლები შეშფოთებულნი არიან, რომ ელექტროგადამცემების პრივატიზება გამოიწვევს სამუშაო ადგილების ფართომასშტაბიან დაკარგვას
და ელექტროენერგიის გათიშვას, რაც მსგავსი იყო შეერთებული შტატების აღმოსავლეთ სანაპიროზე და იტალიის ნაწილებში 2003 წელს. დავუშვათ, რომ
პრივატიზაციამდე, ფასი თითო კილოვატზე. -საათი ელექტროენერგია იყო 0,13 ევრო და რომ ელექტროენერგიაზე საპირისპირო მოთხოვნა საფრანგეთის ამ ორ რეგიონში
არის P = 1,35 0,002Q ( ევროში). გარდა ამისა, ელექტროენერგიის მიწოდება საფრანგეთის კონკრეტულ რეგიონში, თითოეულ ფირმას უჯდება C(Q) = 120 + 0.13Q
(ევროში). პრივატიზების შემდეგ, თითოეულ ფირმას ექნება სტიმული, რომ მაქსიმალურად გაზარდოს მოგება. დაადგინეთ თითოეული ფირმა ელექტროენერგიის
კილოვატ საათში, რომელსაც გამოიმუშავებს და მიაწვდის ბაზარზე და თითო კილოვატსაათის ფასი. გამოთვალეთ მოთხოვნის ფასის ელასტიურობა მოგების მაქსიმიზაციის
ფასი- რაოდენობის კომბინაციით. ახსენით, რატომ აქვს ფასის ელასტიურობას აზრი მოგების მაქსიმიზაციის ფასი- რაოდენობის კომბინაციაში. შეადარეთ ფასი-რაოდენობის კომბინაცია
პრივატიზაციამდე და მის შემდეგ. რამდენ მოგებას მიიღებს თითოეული ფირმა პრივატიზაციის შედეგად? (LO2, LO3)

22. იტალიური რესტორნის მფლობელს მისმა მეპატრონემ ახლახან შეატყობინა, რომ შენობის ყოველთვიური იჯარა, რომელშიც რესტორანი მუშაობს, წლის დასაწყისში 20
პროცენტით გაიზრდება. მისი
ამჟამინდელი ფასები კონკურენტუნარიანია მსგავსი ხარისხის ახლომდებარე რესტორნებთან. თუმცა, ახლა ის განიხილავს ფასების 20 პროცენტით გაზრდას, რათა
აინაზღაუროს მისი ყოველთვიური ქირის ზრდა. ურჩევდით მას ფასების გაზრდას? ახსენი. (LO3)

23. გასულ თვეში თქვენ დაიკავეთ დიდი ავტოდილერის მენეჯერის თანამდებობა. განსხვავება
ამ დილერის მთავარი მახასიათებელია მისი ფასების სტრატეგია „არ უჭირს“; ფასები (ჩვეულებრივ, სტიკერის ფასზე ბევრად დაბალია) გამოკრულია ფანჯრებზე და თქვენი
გაყიდვების პერსონალს აქვს რეპუტაცია, რომ არ აწარმოებს მოლაპარაკებებს მომხმარებლებთან. გასულ წელს, თქვენმა კომპანიამ დახარჯა 2 მილიონი აშშ დოლარი
რეკლამებზე, რათა ეცნობებინა მომხმარებლები თავისი „უხერხულობის“ პოლიტიკის შესახებ და ჰქონდა გაყიდვების საერთო შემოსავალი 40 მილიონი აშშ დოლარი. მედისონ
ავენიუზე სააგენტოს ბოლო კვლევამ აჩვენა, რომ სატელევიზიო რეკლამის ხარჯების ყოველი 3 პროცენტით გაზრდის შემთხვევაში, მანქანის დილერს შეუძლია 12 პროცენტით მეტი
მანქანის გაყიდვის მოლოდინი, მაგრამ იგივე 12-ის გამომუშავებას ფასის 4 პროცენტით შემცირება დასჭირდება. გაყიდული ერთეულების პროცენტული ზრდა. თუ ვივარაუდოთ,
რომ მედისონ ავენიუს ინფორმაცია სწორია, უნდა გაზარდოთ თუ შეამციროთ თქვენი ფირმის რეკლამის დონე? ახსენი. ( LO1, LO2, LO8)

შერჩეული საკითხავი

გალ-ორ, ესთერი და სპირო, მაიკლ ჰ., „მარეგულირებელი რეჟიმები ელექტროენერგიის

ეკონომიკური განათლების 25(3), 1994 წლის ზაფხული, გვ. 235–50.
ინდუსტრიაში: გავლენა
სიმძლავრეზე“. მარეგულირებელი ეკონომიკის ჟურნალი 4(3), 1992 წლის სექტემბერი, გვ. 263–78. Nguyen, Dung, „რეკლამა, შემთხვევითი გაყიდვების პასუხი და

გიუსი, მარკ პოლ, „ლიქიორის ბაზრის მასშტაბი ბრენდის კონკურენცია: ზოგიერთი თეორიული და ეკონომეტრიული გავლენა. ჟურნალი ბიზნესი 60
(2), 1987 წლის აპრილი, გვ. 259–79.
ინდუსტრია: ლოკალიზებული ბრენდის მეტოქეობის ემპირიული ტესტი, 1970–1988 წწ. ინდუსტრიული
ორგანიზაციის მიმოხილვა 8(5), 1993 წლის ოქტომბერი, გვ. 599–608.
საიმონი, ჰერბერტ ა., "ორგანიზაციები და ბაზრები". ჟურნალი ეკონომიკური პერსპექტივები 5(2), 1991 წლის გაზაფხული, გვ. 25–44.
ლამდინი, დუგლას ჯ., „მონოპოლიის კეთილდღეობის ეფექტი კონკურენციის წინააღმდეგ: სახელმძღვანელოების
პრეზენტაციების განმარტება“. სტეგემანი, მარკ, „რეკლამა კონკურენტულ ბაზრებზე“.

ჟურნალი ეკონომიკური განათლების 23(3), 1992 წლის ზაფხული, გვ. 247– American Economic Review 81(1), 1991 წლის მარტი, გვ. 210–23.
53.
ზუპანი, მარკ ა., „კრემის სქელმინგის, ნაღვლისა და ბუნებრივი მონოპოლიების მდგრადობის შესახებ“.
Malueg, David A., „მონოპოლიური გამომუშავება და კეთილდღეობა: The
მოთხოვნის ფუნქციის გამრუდების როლი“. ჟურნალი Applied Economics 22(4), 1990 წლის აპრილი, გვ. 487–92.

268
Machine Translated by Google

დანართი

მოგების მაქსიმიზაციის გაანგარიშება

dC(Q)
dR(Q) dC(Q)

დანართი

სრულყოფილად კონკურენტუნარიანი მიწოდების ფუნქციების ალგებრა

50
2 1
qi

500 1_

i=1

269