'1-8=t,~f

r= 4'~
',,1 I"~,.
P 1,,1

Marmara Un i v e r sit e s i
Fen B i 1 i m1 e r i Ens t i t U s li

MUZ I K TAR I H I N D E
G I TAR I N B I QI M E V R I MI

Y~ld~z Elmas

( Doktora Tezi )

Tezin EnstitUye verildigi tarih : 5. 6. 1986

Tezi Yoneten : Thog. Dr. Selguk Mlilayim

Istanbul 1986
 L~~001.
1111 1111 IIIII IIIII Ill" Ill" III 11111"1 I
. 1~IIUB}j~Bg a.IIBQ UOASB1UBUlU}jOQ aA aUBqdlll\DI
lsall SJaA\uo. I!JI!UlJI!W
,~/
(.
\
,'(
/
l
,I,
oN S 0 Z

Ulkemizde geni~ bir yay~lma alan~na sahip olmas~­

na ragmen, klasik anlam~yla gitar henUz iyice tanJ.l1Illamak-
tad~r. Genellikle hafif mUzik orkestralar~nda elektronik

bir galg~ olarak; solo, ritim ve bas gitar fonksiyonlar~

verilen bu enstruman gengler araslnda oldukga yayglnd~r.
Bu yayglnl~g~na ragmen, gergekte gok sesli mUzigin en et-
kin galg~larlndan biri olarak kabul edilen gitar, glinlimUz
kUltUr ve sanat hayatlndaki aceleci heves ve tutkular so-
nucu gergek yerini bulamam~~, bu saZln teknik imkanlar~
ve mUzikal gUcU henUz tamamen anla~~lamam19t~r.

Klasik gitar ancak son zamanlarda tilkemizde de se~­

kin bir dinleyici kitlesi bulmaya ba~laml§t~r. Bu geli§-
menin somut belirtilerinden biri olarak, 15-24 Kas~ 1985
tarihleri aras~nda, Istanbul Flarmoni Dernegi taraf~ndan
dUzenlenen It 4.Uluslararas~ Istanbul Gitar Festivali linin
onceki Ylllara gore gok daha fazla ilgi gormU§ olmas~
limit vericidir.

MUzik egitim kurumlar~nln, bu galg~ya verecekleri

onem ku§kusuz kar§~l~ks~z kalmayacak; gok seslilige yat-
k~n, kolayca ta§~nabilir ve bu ozellikleriyle tarih boyu

denenmi§ olan bu saz~n, en az keman kadar etkin olabile-

cegi gorUlecektir. BugUn konservatuarlar d~§~nda, Marmara
Universitesi, Atattirk Egitim FakUltesi MUzikEg. BolUmqnde
bu galglY~ ilk kez bir ana galg~ ve yard~c~ galg~ olarak
kullanmakla, yukarldaki dti§lincelerimizin uygulamada da
gok yararll sonuglar verdigini gormenin mutlulugu iginde-
yiz.

'.~ .
 Ara~t~rmam~zda, onemli bir tarihi geIi~me hayat~
ya§ayan ve bugUn ha la etkinligini koruyan bir saz~,
gegmi§ ylizy~llarda hangi bigimleri ald~g~n~; kaynag~n~
ve kokenini, geli§me a§amalar~ igerisindeki tip ve tlir-
lerini, bir bigim tarihinin perspektifi igerisinde ele
almakla hem sanat tarihi, hem de mlizikoloji ara§t~rma­
lar~na kliglik bir katk~da bulunabilecegimi limit ediyorum.

" Gitar~n
Bigim Evrimi " konusunda yapt~g~ ara~­
t~rmada dan~~man hocam Say~n Dog. Dr. Selguk Mlilayim' in
engin in~c~ndan ve gal~~ma glicUnden gok etkilendim.
Boylesine ozgUn bir ara~t~r.man~n her a~amas~da onun
gosterdigi yontemlerden yararlanarak, bana saglad~klar~
desteklerle hep daha iyinin aray~c~s~ oldum. ~a§maz bir
gorev bilinci iginde beni yoneten degerli ara~t~rmac~;
dan~~man~ Say~n Dog. Dr. S elguk Mlilayim' e ~tikranIar1.IIll.
sunuyorum.

Ara§t~rmalar~m boyunca ozel kitapl~g~dan yarar-

lanmam~ saglayan ve bilgiler veren gitarist Mutlu Torun'a,
kendileriyle gorli§erek degerli bilgiler edindigim, gita-
rist Raffi Arslanyan ve Misak Torosyan'~,uzun y~llard~r
Ttirkiye'de gitar imalat~ lizerinde gal~~an ve bana bil-
giIeri ile katk~da buIunan I.T.IT. Tlirk Mlizigi Devlet Kon-
servatuar~ Enstruman Yap~m Bollimli Ba§kan~ Sn. Cafer Ag~
iIe gitar yap~mc~s~ Sn.Izzet Gokge'ye, fotograf gekimle-
rinde yard~mlar~n~ gordtiglim, Atatlirk Egitim Faktiltesi
Resim-I§ Egitimi BollimU ogretim gorevlisi Sn. Ali Canda§
ve ogrencimiz Seracettin Gokgen'e te~ekklirlerimi sunar~.

Y~ld~z Elmas

Kad~koy, May~s,1986
 MUZIK TARIHiNDE
GITARIN BIgIM EVRiMi

OnsC5z
I. G:tF~ S ••••••••••••.••.• . . . ... ............... .. 1

II. MUZIK TARIHINDE GITAR

A. Gitar~n Kaynag~ ve KC5keni •••••.••••••••••• 4
B. Ideal Gitar ve UnlU yap~mc~lar ••...••...••• 34
c. KUltUr gevrelerinde Gitar ••..•••••••.•••••• 39
1. Ispanya •••..••••••••..•.••••••.•...•••• 40
2. Italya ........... ...................... 45
3. Arjantin ............................... 48
4,. Almanya .......... ...................... 49
5. Rusya •••••••••••••••••••••••••••••••••• 52
6. Fransa •••••••..•••••••••••••••••••••••• 55
7. Iskandinav Ulkeleri •••••••••.•••••••• 56
8. Ingiltere ••.••••.•••••••••••••••.•• 57
9. Amerika •••••••••••••••••••••••••••••••• 59
10. TUrkiye ••••••.•••• • ••• • • • • • • • • • • • • • • • 61
III. IDEAL GITAR
A. Gitar~n Ana K~s~mlar~ ve Imalat~ •••••••••• 67
B. Gitar~n Teknik Imkanlar~ ve Kullan~m~ ••••• 78
C. BugUnkU Gitar ge~itleri •.•••••••••••••.••• 83
S onuc; •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 89

Bibliyografya
Levhalar Listesi
 1

I. GIRI§

Insan sesin~ d~§1ndaki muzik yap~e~ araglara, saz

veya enstruman diyoruz. Enstrumanlar temelde insan~ fone-
tik duyarl~g~n~ zenginle§tiren vazgegilmez araglard~r.

Tarih oneesi gaglardan gUnUmuze, insan kendi sesiy-

le yetinmemi§, gevresinde buldugu turlu malzemeyi, muzi-
kal amaglara uygun olarak geli§tirerek kullanm~§t~r. Qok
eski zamanlarda, oldurtieU bir silah olarak yay~n~ kullanan
bir ave~, belki de ilk olarak bu yay~ gererken, gerilmi§
bir kiri§i gekmekle, mUziksel bir ses meydana getirebile-
eegini ke§fetmi§tir.

veya parmakla gal~nan enstrumanlar1n tarih-

M~zrap

gesi gergekten gok gerilere, medeniyete ad~m atm~§ ilk

kavimlerin mUzik faaliyetleri hakkmda bilgilerin. elGle
edilebildigi donemlere kadar' uzanmaktad~r • .Anla§~laeag~
Uzere basit bir davuldan elektronik enstrumanlara kadar
uzayan geli§me, s~n~rl~ bir ara§t~rmada anlat~lamayaeak
kadar geni§ bir konudur.

Aletle elde edilen seslerin vur.mal~, nefesli ve

telli olarak ug temel grubs ayr~ld~g~ bilinmektedir. Ara§-
t~r.ma konumuz olan telli enstruman ise, ilging bir geli§me

sUreei ya§am1§ en eski enstrumanlar aras~dad~r. Gitar,

herzaman heryerde birgok merakl~ bulmu§, §ark~ soylemeyi
seven herkes igin sevimli ve rahat ta§1nabilen refakat
galg~s~ olarak kullan~lm~§t~r.

Ba§lang~gta basit bir e~lik galg~s~ olarak gorUlen

gitar, ugrad~g~ degi§ikliklerle gok ilerleme kaydetmi§,
 2

rahat Qal~n~~~, armonik mUzik yapma imkan~ zamanla onun

bir solo enstruman olarak geli~mesini saglam~~t~r. Geli-
~imi esnas~nda ugram~~ oldugu ~ekil, tel ve akort degi-
~ikliklerinin getirdigi, daha kolay ve mUkemmel Qalma
imkanlar~ bugUn tan~dg~~z gitar~ ortaya Q~ka~§t~r.

Tarih iQerisinde sanat, edebiyat, tiyatro ve mUzik

dUnyas~n~n UnlU simalar~n~n pek Qogu, gitar~n eazibesine
kap~lm~§, bu saz iQin iyi bir literatUr olu§mas~n~ sagla-
m~§lard~r. UnlU tiyatroeu Frohlieh karde§ler ve ressam
Sehlotthaur gitar konserleri vermi~lerdir. Kendi enstru-
manlar~ yan~nda gitar~ galan ve onun iQin beste yapan pek

gok UnlU besteei vard~r. Berlioz gitar yard~m~yla beste

yapmaktayd~, Paganini keman~~n ustas~ oldugu kadar gita-
ra da hakimdi ve gitar igin pek Qok beste yapm~§t~.
Sehubert Rossini ve Saint-saens gibi UnlU besteeiler de
bestelerini yaparken gitar~ kullanm~§lard~. XIV. Louis,
Benjamin Franklin, Iskogya Kraligesi Mary, Aragonlu Kathe-
rina da enstruman~ Qalan tarihi simalardan birkaQ~d~r.
VIII.Henry ozel kolleksiyonunda 21 adet gitara sahipti(l).

Gitar yap~m~dahigbir zaman denemeler ve ieat1ar

eksik olmam~~t~r. Bu denemeler geli§imin en erken donem-
lerine kadar uzamaktad~r. BirQok tavsiye ve te§vik de gita-
r~ Qalanlar taraf~ndan gelmi§, fakat bun1ar~ Qokaz~ ger-

gekten uygu1anabi1mi~ veya yararl~ gorUlerek yap~e~lar

taraf~ndan benimsenmi§tir. Usta yap~me~lar~ e1inden g~kma

gok degerli, tonlar~n~ gUzel1igi dolay~s~yla Qok takdir

edi1en gitar1ar ha1en profesyonel gitaristlerin elinde bu-
lunmaktad~r.

1) Bellow, A., The Illustrated History of the Guitar,

Belwin-Mills Publishing Corp., U.S.A. 1970, p.XVIII.
 3

Belki mUzigin geli§mesinde oynad1g1 onemli rolU

unutuldugundan ya da bilinmediginden, oteki sazlara gore
gitar hakk1nda fazla bir ara§t1rma yap1lmam1§t1r. Ozel-
likle men§ei konusunda degi§ik gorU§ler ileri sUrUlmekte
ve bir kavram karga§as1 gorUlmektedir.

Enstrumanlar1n tarihi tan~lar1 ve isimleri Ulke-

den Ulkeye, bir aS1rdan sonrakine degi§tiginden, etimolo-
jik baz1 baglar gorUIUyorsa da genelde bigimse1 fark1111k-
1ar1n oldugunu kabul etmek gerekmektedir.

Gitar ad1n1 duyan pekgok kimse bu enstruman1 bir

konserde pop §ark1c1s1 ya da solo k1asik gitar olarak ga-
11n1rken haya1 edebilir. Bahsedi1en ga1g1n1n, vitrin1erde
hergUn gordUgU enstruman oldugunu anlayabilir. Ancak, ge-
nellik1e galg1n1n g1k1§ noktas1n1, nereden ge1mi§ olabile-
cegini, gegirdigi bigimse1 evrimi, orijina1 §ek1ini ve ya-
p1s1n1 dU§Unmez. Qogu kimse tfgitar fikritfnin ta ilk insan-
lar1n av igin kulland1klar1 veya gerilmi§ kiri§in g1kard1g1
sese kadar uzanabilecegini dU§Unemeze Tarihi bi1inmedigi
sUrece gitar gok basit bir enstruman gibi gorUnUr. Fakat
kaynag1na dogru gidildikge, ga1g1n1n daha degi§ik bir an-
lam kazand1g1, tarihi ile bir1ikte soylu bir enstruman 01-
dugu gergegi ag1k11k kazan1r.
 4

II. MUZIK TARIHINDE GITAR

A. Gitar~n Kaynag~ ve Kokeni

Gitar~nkokeninin ne kadar eskiye dayand~g~ konu-

sundaki gorti§ler gogunlukla bir varsay~m olarak kalmakta-
d~r. Iklim ko§ullar~ ve benzeri d~§ etkenler, ozellikle
tahtadan yap~lm~§ ilk orneklerin gtintimlize kadar gelebil-
melerini engellemi§tir. Gitar~ bigimi hakk~daki bilgi-
lerin gogu, tasvirli ta§ oyma ve kabartmalardan toprak
levhalardan madeni eserlerden g~kar~ld~g~dan, bu saz~n
kokeniyle dogrudan baglant~l~ bir bigim hipotezi geli§-
tirebilmek oldukga zordur. Bu zorluk gaglar boyunca gita-
rist ve mlizikologlar~ konuyu incelemelerine engel olmam~~,
bu yolda ge§itli teoriler ortaya at~lm~§t~r. Gitar diye
adland~r~lmakta olan perdeli ve telli, parmakla ya da

m~zrapla gal~nan en eski galg~lar~n, bugtinkti klasik gitar-

la olan akrabal~k ili§kisi her zaman tart~§~labilirligini
korumaktad~r.

Gitar~n kokeni konusunda ara~t~rma yapan muzikolog-

lar~n gogu, hakl~ olarak ara§t~rmalar~na Yak~ Dogu'dan
ba~larlar.

Tarih, Yak~n Dogutda, devaml~ olarak istilalardan

ve kar§~ istilalardan bahsetmektedir. Babilliler'in,
Stimerliler'in, Akatlar'~, Hititler'in ve Asurlulart~n
cografi bak~mdan birbirlerine yak~n bulunmalar1, bu kavim-
lerin biribirileriyle sava~malarm'kag~n1lmaz k~11yordu.
Sava§ aras~ donemlerde ise birbirleriyle ticaret ili§kile-
rinde bulunur, kar§1l~kl~ hediyeler verir, bazen birbirle-
riyle evlenirler, hatta mtizisyen takas~ yaparlard~.
 5

Bu ili~kiler, ktiltUrlerin birbirlerinden etkilenmesine

ve baz~ unsurlar~n kar~~l~kl~ benimsenmesine yolagm~~
bu vas~tayla, degi~ik, sapl~ enstrumanlar Yak~n nogu'nun
her yerine yay~~~t~r. Eu enstrumanlardan bir k~sm~ za-
manIa en eski uygarl~klardan biri olan M~s~r'a kadar ula~­
m~~ ve orada yoresel enstrumanlarla birle~erek, gitar~

daha yak~n atalar~ olarak geli~melerini sUrdUr.mU~lerdir.

Babilliler, kUltUr ogelerinin gogunu SUmerliler-

den alm~~lard~r. IIging ve gUgIU mimari eserler olan
Stimer mabetlerinde hertUrlU e~ya; mUcevherat ve galg~lara
ait ge~itli arkeolojik malzeme bulur~u~tur. Ele gegen bu-
luntulara gore 0 donemin galg~lar~n~ iki genel tipe ay~r­
mak mUmkUndUr; "arp" olarak isimlendirilenler ve "lir"
olarak bilinenler.

Ilk tipin en gtizel ornegi "Kralige 9ub-Ad'~ Arp~"

olarak bilinendir (Lev.la). Alt~ ve k~ymetli ta~larla
bezenmi~ olan bu enstruman, dikdortgen bir ses kutusuna

sahiptir. Bu arp~n en ilging sUsti de ses kutusunun onUnde

yer alan alt~ndan yap~lm~~ bir boga ba~~d~r.

Lirlerin de bir ses kutusu vard~ ve ses kutusunun

ucunda yer alan kesim yine gogu zaman hayvan ba~~yla sUs-
lenmi~ olurdu. Iki direk, tistte bir kolu desteklemekteydi,
ona da teller baglanmaktayd~ (Lev.lb). Eu galg~lar ge~itli
ebatlarda olabiliyordu. Dikdortgen ses kutusu sanki bir
hayvan govdesinin temsili uzant~s~ gorUnUmUndeydi. Segilen
hayvan ba~~n~n tUrU, enstruman~n ebad~a ve belki de arzu
edilen ses kalitesine bagl~yd~. Boga ba~~yla sUsIU bir
enstruman~n gal~nd~g~ vakit, boga sesine benzer sesler g~­
karmas~ gibi. Qe§itli ebatlarda galg~larla, mUzigi grup

halinde yorumlayan SUmerliler"in bir ge§i t oda mUzigi yap-

 6

t~klar~ ya da bir ge§it gok sesli mtizik elde ettikleri

dU§tinUlebilir. Ne yaz~kki bu varsaY1mlara kesinlik kazan-
d~racak mUzik tarzlar~ ile ilgili ayr~t~lar1 veren hig-

bir beIge yoktur.

En eski telli galg1lar herhalde yay §eklindeki

arplar olmu§tur ki, bu sazlar~n ilham1n~ av igin kulla-
n~lan yay~n gerilmi§ kiri§inin verdigi sesten ald1g~ kabul
edilir. Bundan sonrad~r ki biraz daha geli§kin tUrler,
Lir'e benzer enstrumanlar ortaya g~km~§t~r. Bu galg~lar~
birbirlerinin yerlerine gegmi§ veya yerlerini alm1§ olma-
lar~ sozkonusu olabilecegi gibi her iki tUr ayn~ anda' da
kullan~lm~§ olabilir. Yaz1l1 bilgilerin eksikligine rag-
men, 0 donemdeki enstruman ge§itliligini gostermek bak1-
m~ndan eldeki buluntular onemlidir. Ozellikle "Kralige
:?ub-Adt~ Arp~", sapl~ arplar~n genel tipini temsil etmek-
teyken daha sonraki geli~mesiyle, gitar tUrti enstrumanlar-
la birgok benzer taraflar~ oldugu izlenimini vermektedir.
Bunlar tahtadan yap~lm~~ bir ses kutusuna ve kesin olarak
ayr~ imal edilip kutuya monte edilen bir sapa sahipti.
Ba§l~ca farkl~l~k sap~n dikey olu§udur. Gitarda sap yatay-

d~r. Sap~n zamanla yatay duruma donU§tugU dU§Untilebilir.

Daha geni§ tonlama ge§idi, daha kolay galma imkan ve istegi,
mUzisyenleri, tellerin sap~ kar§~s~a tutturulmas~ konu-
sunda deneylere te§vik etmi~ olmal~d~r. Boylece sapla tel-
lerin birbirine yak~n ve parslel bulundugu bir yap~ elde
edilmi~ olmakta, sap~n k~sa ve yatay olmas~, tellerin bag-
lanmas~nda da kolayl~k saglamaktad~r.

Baz~ kaynaklar SUmerliler'de gitara benzeyen ilk

enstrumanlar~ It kinnor n ad~ al t~nda bilindigini belirt-
mektedir. (2).

2) Buek, F., Die Gitarre und Ihre Meister, Berlin 1926,

p.7.
 7

Babilliler'de mUzik, dinsel ve sosyal ag1dan bUyUk

onem ta~~aktayd1. Ozellikle dinsel ayinler, ilahilerin
soylenmesi ve galg1larla danslar1n yap1lmas~2 gerektirmek-
teydi. Babil'deki kaz21arda ortaya g2kar1lan, M.O.1900-lS00
Y2l1ar1na ait kil levhalarda g2plak figUrlerin enstruman
gald1klar1 gorUIUyor. Bu galg1lar2n baz1lar2 gitara gergek-
ten benzemektedir (Tab.2a). Arkeologlara gore bu figUrler
rahipleri temsil etmektedir. Enstruman yak1ndan incelendi-
ginde, birbirinden ayr2 bir govde ve bir de Sap1n1n var12g~
ag2kga gorUlmektedir. Rahibin gogsline dayanma ~ekli, saZ1n
arkas1n2n dUz oldugu izlenimini vermektedir. Tellerin na-
s11 gekildigi belli degilse de bu i~ igin sag elin kulla-
n21d1g1 ag1kga gorulmektedir. Bu enstruman gitara benzeyen,
ancak eger gitar1n uzak bir atas1 kabul edilirse, ona gore
biraz daha ilkel bir sazd1r, glinkU kenarlar2 henUz dUzdUr.
Tel saY1s1 da kesin olarak belli degildir. KabartmaY2 ya-
pan sanatkar1n telleri, yiv olarak m1 yoksa kabar1k gizgi-
lerle mi gostermek istedigi anla~1lmamaktad2r.

M.O. lSOO'lere ait ba~ka bir Babil kabartmas1nda

(Lev.2b) ayn2 tUrden bir enstruman galaIL bir rahibe gorUl-
mektedir. Bu enstruman da muhtemelen iki ya da Ug tellidir.
Sap1n ucunda telleri tutan pUskUller ve dUgUmler gorUlmek-
tedir. Enstruman2n Sap2n1n arkas2ndan uzand2g2 gorUlen ba~­
parmag1n, telleri bast2rmak igin kullan112yor olmas2 da
onemli bir ayr2nt2 olarak ihtimal dahilindedir.

Paris Luvr MUzesinde bulunan iki kabartma da (lev.

3a, b) yukar2da bahsettigimiz enstrumanl·ar1 galan g2plak ve
sakal11 rahipleri gostermektedir. Bu enstrumanlar1n govde-
leri gok daha kUgUktUr. Sap bitiminde iki adet dUgUm ve
pUskUl bulunmaktad1r. DugUmlerin sap boyunca a~ag1 yukar1
hareket ettirilmesi ve pUskUllerin gekilmesiyle tellerin
 8

akordunun sagland~g~ dU~UnUlmektedir.

Bu enstrumanlar~n degi~ik ge~itleri farkl~ kabartma-

larda gortilmektedir. Ozellikle govde ~ekilleri, baz~lar~da
oval, baz~lar~, kenarlar~ hafifge yuvarlat~lm~~ yumuk bi-
gimlidir. Sapla~ ise genellikle uzundur.

Arp ve oteki sapl~ galg~lardan gitara benzer galg~­

lara kadar gelen geli~meler tek yonlU olmam~~t~r. Birgok
tipolojik yonlere ayr~lan sapmalar vard~r. Baz~ degi~ik
bigimler geli~me yolunda ~ekilden ~ekile donU~Urken, baz~­
lar~ (arp da oldugu gibi) gok ufak degi~imlerle varl~klar~­
n~ bugUne kadar devam ettirmi~lerdir.

Baz~ kaynaklarda Asurlular'~n da M.O.2000'lerde

fI chetarah fit adl~ bir galg~lar~n~n oldugu belirtilmekte-

dir (3), (Lev.4a).

Bir Anadolu kavimi olan Hititler'e ait M.O.1300

y~l~ndan kalma bir kabartma da (Lev.4b) AlacahoyUk'te bu-
lunmu~tur. Bu kabartmada gorUlen gitara benzer galg~~n

sap~n~n Ust k~sm~dan iki adet pUskUl sarkmaktad~r. Bu

enstruman~n iki telli oldugu ihtimalini akla getiriyor.

GorUnU~e gore mUzisyenler bu telleri, govdeye iple bagl~
olan bir m~zrapla gekmekteydiler. Ses deligi fonksiyonu
gordUgU tahmin edilen ve sap~n her iki taraf~nda bulunarr
be~er delik govde boyunca yer almaktad~r. Enstruman~ en

onemli ozelligi ise sap boyunca diklemesine s~ralanm~~ gu-

buklard~r. Bunlar bugUn kullan~lan perde gubuklar~ gibi,

belki de onlar~ prototipleri olan elemanlard~r. Buna gore

kabartmada gorUlen ornek, ilk perdeli enstruman olmaktad~r.

3) Kozzin, A.Welding,P. ,Forte,n. ,Santoro G., The Guitar,

The History, The Music, The ~layers, Columbus Books.
New York 1984. p.8.
 9

Hitit'li muz~syenin bedenine oranla, enstruman~n ebad~,

a~ag~ yukar~ gUnUmtizlin modern gitar~n~n olgtilerine gok
yak~d~r. Bu Hitit gitar~, daha onceki ytizy~llar~n geli~­

mesinin tirtinU olmal~d~r. Enstruman~n kokeninin Hititler'e

mi ait oldugu yoksa bu bolgeye ba~ka kUlttirlerden mi gel-
digi ise belli degildir.

M~s~rl~lar M.O.1600 y~l~na kadar mumyalad~klar~ olU-

lerini piramit mezarlara, en sevdikleri e~yalar~ ile birlik-
te yerle~tirmi~lerdir. Bu mezarlarda bulunan enstrumanlar,
kabartmalar ve duvar resimleri, M~s~r mtizik ya~am~ hakk~n­
daki en iyi bilgi ve kaynaklar~ vermektedir.

Ba~lang~gta M~s~r'da kullan~lan telli enstruman,oval

bir govdeye sahip, yay bigimindeki arp olmu§tur. Bu govde
enstruman~n ana ogesi olarak i§gormekteydi. M.a. 2500 y~l­
la~na ait bir kabartmada yedi mandall~, yay ~eklindeki arp~

gal an bir mUzisyen gorUlmektedir (Lev.5a). Kabartmalarda

gosterilen yay ~eklindeki arp~n yan~s~ra bir ba~ka enstruma-
na da rastlamaktay~z. New York Metropolitan Sanat MUzesinde
yer alan " El Assiri Arp~ " yukar~da bahsedilen kabartmalar-
daki arpa benzemektedir (Lev.5b).

M.a.1600 tarihli bir enstruman §1mdi §ikago Dogu

EnstitUslinde (Oriental Institute of Chicago) bulunmaktad~r
{Lev.6a}. Sap~, epeyce indirilmi~ olup, ses kutusuna gore
sadece onbe~ derecelik bir ag~yla uzamaktad~r. Bu husus yu-
ka~ ugta tellere basmay~ kolayla§t~rmakta, boylece perde-
lerin daha bUyUk bir ge~itlemeyle kullan~lmas~ mUmkUn olmak-
tad~r. Teller dort tane olup ses kutusu da bir zar ile kap-

lanm~~t~r. Bu ornek, enstruman~n, geli§mesinin daha sonraki

devrelerine ait olabilir, gtinkti atalar~na gore oldukga fark-

l~d1r. Bunu, gitar~ geli~mesindeki en onemli a~amalar~dan
 10

biri olarak; yay ~ekilli arplarla dUz yatay sap11 enstruman-

lar aras1nda, ge~i~ donemine ait bir ~alg1 olarak dU~Unebi­
liriz.

Hamburg MUzesinde bulunan bir ba~ka enstrumanda da

(Lev.6b) ses kutusu bir keten ile ortUlmU~tUr. Teller ses
kutusunun ucunda silindir §ekilli bir ~1k1nt1ya baglanm1§-
t1r. Enstruman1n yanlar1nda kU~Uk oyuklar halinde s1ralan-
m1~ ses delikleri 11e ba~ k1sm1nda tellerin bagland1g1 ba-
sit mekanizma dikkati ~ekmektedir. geklin1n yaya benzemesi
bu tUrUn, arplardan geli~tir1lmi~ oldugunu gostermektedir.

M.O.1500 donemlerine ait bir ~alg1da da ge11~menin

daha ileri bir §ekli gorUlmektedir (Lev.7a). Bu ~alg1da ilk
kez dUz ve yatay bir sap gorUlmektedir. Ornek, M1s1r11 bir
~ark1c1 ve mUzisyen olan Har-Mo~e'n1n mezar1nda bulunmu§tur
veldsimle an1l1r. Govdesi uzunca oval olan bu ~alg1n1n sap1,
govdes1nin Ust yUzeyinde bulunan derideki ara11klardan ge~­
mektedir. Derideki bu delikler ses deligi i~levin1 yUklen-
mektedir. ti~ adet bag1rsak tel vard1r. Tellerin gerilimi
bir iple ayarlanmaktayd1.

Yak1n Dogu'dan gelen etkiler bir rol oynam.J.§sa da

M1s1rdaki dUz sap11 enstrumanlar Ulkenin kendi i~ geli~e­
sinin UrtinU gibi gozUkmektedir •.

M1s1r11lar, Yak1n Dogu'ya kar~1 bir~ok seferlerde

bulunmu§ ve zamanla Yak1n D.ogu'ya az ~ok hakim olmu~lard1.
Bu bolgelerden Har-Mo~e'nin enstruman1na benzer enstruman-
lar, sozkonusu Ulkeye girmeye ba§lam1~t1r. Kabartmalar bun-
lar1n daha kU~Uk ve oval ses kutusuna sahip olduklar1n1 gos-
termektedir. Tel saY11ar1 da iki ya da U~ aras1nda degi§mek-
teydi. Bu enstrumanlar M1s1r'da son derece sevi~i~tir.Bir~ok
 11

kabartmada ve resimde bu ve benzeri sazlar~ gosterilmi~ 01-

mas~, ayr~ca mUzigin M~s~rl~lar'~n ya~amlar~nda ne bUytik bir
rol oynad~g~~ da gostermektedir.

M~s~rl~lar'aait ba~ka bir duvar resminde (Lev.7b)

kad~n mtizisyenlerden birisi perde gubuklar~ olan sapl~ bir

enstruman galmaktad~r. Hollanda, Amsterdam Rijks MUzesinde

bulunan M.O. 1310 (Lev.8a) ait bir kabartmada ise sapl~,
telli enstruman galan bir mUzisyen gorUlmektedir.

Kaynaklar, bu ttir galg~lara M.O.1500'lerde M~s~r'da

" nefer " veya " nofre " ad~ verildigini belirtmektedir (4).
Qalg~ uzun bir boyuna ve oval bir govdeye sahiptir.

M~s~r'da 18.hanedandan itibaren gorUlen abidelerde

gitara benzer pekgok ~ekle ait tasvir bulunmaktad~r. Hiye-
roglif yaz~smdaki baz~ ~ekiller (Lev.8b):, M~s~r dilinde
" nefer " olarak okunmakta ve telli mUzik aletini ifade et-
mektedir. Eciptologlar bu i§aretin gitar~ simgeledigini be-
lirtmektedirler (5).

Buraya kadar anlatt~klar~~z igerisinde igbUkey k~v­

r~ml~ yan kenarlara sahip tek enstruman1n Hitit gitar~ oldu-
gu gortilmektedir"(M.O.1300-Lev.4b). M~s~rl~lar'la Hititler
aras~ndaki bilinen yak~nl~klar, Hitit g1tar~n~n M~s~r'm

benzer enstrumanlar2n~ etkilemesine neden olmu§tur.

4) Kozzin, A., vd.a.g.e., p.8.

Anderson, R., Gitarre Spielen, otto Maier Verlag,
Ravenburg, 1980, p.10.
5)' Lavignac, A., Lavrancie, L., Encylopedie de la Musique,
Premiere Partie, Historia de la Musique,Librairie
Delagrave, Paris 1921,p.27.
 12

Almanya'n~n Heidelberg Oryental EnstitUsUnde bulunan

ve M~s~r'daki bir Kopt Mezar~dan 9~kar~lm~~ olan enstruman
(Lev.9a) onceki orneklere gore epeYge degi~iklikler goster-
mektedir. Eu ilgin9 ornekte kenar ve yanlar~n kavisleri 01-
duk9a derindir ve temel gitar bi9imi art~k belirginle~i~­
tire Arkas~ dUz olan ses kutusunun list ve alt yUzeyi biri-
birine tahta ~eritlerle baglanm~~t~r. Eu ~eritler galg~n~n'
yan geperlerini meydana getirmekte olup, bu ozellikler gUnu-
mUze kadar gelmi~tir.

Eski Yunanl~lar';J.n ya~ay~~larmda mUzik gok onemli

bir yer tutmaktayd~. MUzik yapma ve lir 9alma, egitim ve
ogretimin en onemli dallarmdan biri olarak kabul ediliyor,
okullarda mUzik, edebiyat ve matematikten once geliyordu
(Lev.9b). Resimde M.O.5.yUzy~1 ortalanna ait bir okul sah-
nesinde sol tarafta bir mUzik dersi gorUlmektedir. DugUnler,
cenaze alayla~, ~olenler, hasat, bag bozumu gibi torenler
daima mUzik e~liginde yap~l~yor, bUttin dinsel torenlerde §ar-
k~lar soyleniyor, 9alg~lar gal~n~yordu. Lir ve kitara ulusal

Yunan saz~ olarak kabul ediliyordu. Bunlardan mUzigin simge-

si olan lirin tel adedi, ba~lang~9ta Ug ya da dort iken son-
ralar~ dokuza kadar 9~km~~t~. Kitaran~n telleri de uzun. de-
gi~ikliklerden sonra onikiye kadar g~lan~~t~r. Ki tara mUzi-s-
yenlerin; lir ise yeni ba~layanIar~n ve mUzikseverlerin gal-
g~lar~yd~. Kitara sanat Tanr~s~ Apollo'nun simgesiydi ve

onun ad~na yap~lan torenlerde gal~n~rd~.

Gitara benzer 9alg~lar~ M~s~rl~lar'dan eski Yunanl~­

lar'a ve Romal~lar'a nihayet sekizinci ve dokuzuncu ytizy~l­
larda Araplar'~n Ispanya'ya girmeleriyle Avrupa'ya ula~t~g~
belirtilmektedir (6).

6) Buek, F., a.g.e., p.7.

 13

Baz~ kaynaklarda bu galg~n~n, ilkel haliyle Ispanyol

topraklanna Araplar tarafJ.ndan getirildigi (7), baz~ kay-
naklarda ise ge~itli ~ekilleri olan bu enstruman~n Berberi-
ler taraf~ndan " rebec " ad~ altJ.nda Ispanya'ya ulafi\t~r~l­
d~g1 (8), diger baz~ kaynaklarca. da gitar~n, ismini paylafi\-
t~g~ Roma enstruman~ olan kitaran~n gelifi\mi~i olmakla bera-
ber, eski gaglarda dogudan ithal edilmifi\ oldugu (9) belir-
tilmektedir. Kitara nesillerinin degi~ik fi\ekilleri olan
" chrotta It veya It rota tt, "karanl~k gaglar" da kullan~l~r­
ken gok kez lir olarak adland~r~lmaktayd~lar. Ronesans ga-
g~nda, d~fi\ gorUnUfi\U itibariyle tamamen farkl~ olan lir ise,
gergevesini kaybetmifi\ti ve telleri de bir sap tizerine bag-
lanm~~t~. Bunun gibi, benzer bir degifi\imle gitar~nda kitara-
dan gelifi\tigi dUfi\tinUlebilir. Bu konudaki geli~e sUrecini
daha ileride ele almak-tizere Yunan ktiltUrtindeki geli~melere
donelim.

Yunan kUlturtintin genellikle bag~s~z bir kUlttir 01-

mad1g~n~, M~s~r'a, Fenike'ye ve Asya kultUrlerine gok ~ey
borglu oldugunu biliyoruz. Bunun gibi Yunan Mtiziginin de
gevre tilkelerden ozellikle M~s~r'dan etkilenmi~ oldugu sa-
n~lmaktad~r (10).

Gitar ile kitaran~n yap~lar~ndaki fark111~klar, ilk

bak1§ta gorUndtigtinden gok daha azd~r. Ikisi de, telleri par-
makla gekilen veya m~zrapla gal~nan telli sazlar grubuna
aittir ve ortak ozellikleri yank11aY1c~ bir bo§luga sahip
olmalar~d~r.

7)"Gitar" M.Larousse, BUytik LUgat ve Ansiklopedi, c.V.,

Meydan Gazetecilik ve Ne§.Ltd.Qti., 1st. 1973, s.190.
8) Anderson, R., a.g.e., p.lO.
9) "Gurtarlt Grove's Dictionary of Music and Musicians,
fifth edition, edited by. Eric Blom, volume III,
Macmillian Co.Ltd. London.1966, p.846.
10)Mimaroglu, I.K., Musiki Tarihi, Varl~k YaY1nevi,Ist.
1961 s.17.
 14

Kitaran~n telleri bir gergeveye gerili, gitarda ise Uzerine

tellerin gerildigi bir sap bulunmaktad~r. Fakat bu farkl~l~k
bigim olarak dikkati geker gortinliyorsa da ses bak~~ndan 0
olgUde onemli degildir. Bu nedenle, gitar~ gergekten de
kitaran~n, sonraki geg Roma donemindeki §eklinin uzak, fakat

dogrudan dogruya bir nesli olmas~ pekala mlimkUndUr (11).

BUyUk agag govdeli bir lir olan Yunan kitaras~ (Lev.lOa)
Asurlular'~n chetarah'~ndan geli§mi§ ve Romal~lar hem kita-
ray~ hem de pandoray~ (12) (Lev.lOb) Avrupa'daki imparator-
luklar~n~ uzak ko§elerine kadar ta§~m~§lard~r (13).
Lev.lla'da gorlilen kabartmada Romal~lar'a ait kitara gorUl-
mektedir.

Ortagagda Avrupa"da bir dizi ilging enstruman bulun-

maktayd~. Bunlar~n bir k~sm1 Avrupa kokenli, bir k~SID1 da
ba§ka kUltUrlerden gelmi§ti. Bu enstrumanlar~ birbirleriyle
melezle§tirilmeleri ve etkile§imleriyle degi§ik galg1lar or-
taya g1km~§t~.

Roma doneminden gok sonra yap11d~g~ bilinen ve

Floransa Arceri'de bulunan San Leonardo Kilisesi vaiz kUrsu-
sU kabartmalar~da gorUlen enstruman da (Lav.llb) §ekil ola-
rak gitara gok benzemektedir.

11) Grove's Dictionary, a.g.e. p.846

12) Bilindigi Uzere pandora Yunan mitolojisinde yaX2 tanr~­
galardan biri olup, elinde sihirli bir kutu tutmaktad~r.
BirgUn dayanamay~p kutuyu agt~g~da kutu igindeki bUtUn
kotUlUkler d~§ar~ g~k~p insanlar~ aras~na yaY1l~r, iyi-
likler ise sis halini al~p dag~l~rlar. Kutuda son bir
iyilik kal~r onun ad~ da umuttur.. Higbir kaynakta rast-
lanmamas~na ragmen bu mitolojik kutu ile Romal~lar'1n
pandora galg~lar1 aras1nda bir isim baglant1s1 olabile-
cegi kan1S1nday~z.
13) Kozzin, A., vd. a.g.e., p.8.
 15

9.YUzy~1'a ait baz~

i1ahi partisyonlar~ ve nota
kitap1ar~da da, sapl~ ve telli galg~lar gorlilmektedir

(Lev.12a,b). Bu galg~lara Avrupa'n~ birgok yerinde Ispan-

ya'da hatta Kuzey Avrupa'da da rast1anmaktad~r (14).

Gitara benzer enstrumanlar 12.ve 13. Ylizy~l Fransa

ve Ispanya katedrallerindeki kabartmalarda gortilmektedir.
Fransa'daki Saint-Denis Katedrali'nin Kral Kap~s~'nda gorli-
len galg~c~lar~n elinde " 8 11 bigimli ses kutusuna sahip
enstrumanlar gorUlmektedir (:Lev.13a). Bu enstrumanlar~n lize-
rinde, tellerin iki yan~nda dort adet yar~ ay §ek1inde ses
deligi bulunmaktad~r.

Yine Fransa'da Chartres Katedrali'nde 1145-1170 do-

nem1eri enstrumanlar~n~n nas~l geli§tigini ayd~latan yliksek
kabartmalar vard~r (Lev.1)b). Burada da Ug tel1i, dort ses
deligi bulunan, gitara benzer bir galg~ gorUlmektedir.

Ispanya'daki Santiago'da Compostela Katedrali'nin

(12.YUzy~1) bat~ k~sm~nda bulunan Portico de la Gloria bo-

llimtinde ge§itli enstruman1ar~ galmakta olan ya§l~lar~n baz~­

lar~~n elinde gitara benzer galg~lar gorUlmektedir(Lev.14,a,b'

Bun1ar~n baz~lar~ oval govdeye sahip olup 11 8 n §eklinde ses

delikleri bulunan galg~lard~r (Lev.15a). Baz~lar~ ise kenar-

lar~ igbUkey, iki ses de1igi bulunan galg~lard~r (Lev.15b):.

Avrupa'daki geli§me1erde, govdedeki kar§~l~kl~ igbU-

key kavisli kenarlar~ bu sazlar~ galmak Uzere onceleri yay
kul1an~~§ olabilecegi ihtimalini dU§UndUrmektedir. Gergi
Ispanyol Katedralinde bu tUr galg~lar~ galan ga1g~c~lar~n
elinde bir yay gorUlmemektedir. Ancak bu durum, 0 donemde
kesinlik1e yay kullan~lmam~§ oldugunu gostermez, heykeltra§
yay~ eserine dahil etmemi§ olabilir. Enstruman1arda bulunan

14) Bellow, A., a.g.e., p.)l.

 16

kavisler tellerin hem yayla hem de elle gekerek kullan1m~1

kolayla~t1rmaktad1r. Bu iki ge~it kullan1m1n Ronesans gag1na
kadar birgokenstrumanda devam etmi~ olmas1, saZ1n her iki
teknikle de ga11nabilecegi gorli~UmUzU dogrulamaktad1r. Bu
tlir enstrumanlar1n en belli ba~11 ornekleri vihuela ve welsh
crwth (bir tlir chrotta)d1r (15).

12. ve 13.YlizY11da gorlilen bu tlir enstrumanlar Ispan-

ya'da It guitarra morisca " ve It guitarra latina " olarak iki
ayr1 adla biliniyordu (Lev.16a,b). Guitarra Morisca'n1n gov-
desi ovaldi ve lizerinde birgok ses deligi bulunmaktayd1.
Guitarra Latina'n1n ise, govdesi iki yandan ige dogru k1V-
r1m11yd1 ve gitarlara has ya8s1 yap1s1 i1e vihue1a'ya da
benzeyen galg11ar genellikle bu isimle an11maktayd11ar (16).

Zamanla guitarra mori8ca, lavta tlirline dogru geli~e­

rek, mandora veya mandola ad1n1 a~~, guitarra latina ise
vihuela de plactro adl1 galg1ya donli~meye ba~lam1~t1 (17).

Pekgok galg1 degi~ik lilkelerde slirekli ge1i~ip ge~it­

lenerek, her lilkede farkl1 tipler olu~tur.mu§tur. Mesela
Frans1z1ar'1n galmakta oldugu Crota, Roma11 kitaran1n geli§-
mi~ ~ek1iydi ve ona tahta bir sap eklenmi~ti. Bu enstruman
Pirene Daglar1 yoluyla Kuzey Ispanya'ya gegmi§ ve tahta sap11,
ge~itli ~ekilleri olan diger enstrumanlar araS1na kar1~m1§­
t1 (18).

15) Grove's Dictionary, a.g.e. p.846

16) Bu doneme ait iki ayr1 enstruman tipinden birinin
guitarra mori8ca'n1n daha gok Kuzey Afrika kokenli,
guitarra 1atina'n1n ise Avrupa Roma kokenli olabi1e-
cegini dli~Unebi1iriz.
11) M.Larousse, a.g.e., s.190.
18) Anderson, R., a.g.e., p.lO.
 17

Enstrumanlar~ Avrupa'da degi~ik Ulkelere yay~lmas~n­

da troubadurlar~ (gezgin ~ark~c~lar) da bliytik etkisi olmu~­
tur. Eu ozan ve mUzisyenler, kendi ~ark~lar~~ besteleyip
soyleyerek bir yerden digerine gogetmekteydiler. Tek veya
grup halinde seyahat ederler, baz~lar~ Kraliyet saraylar~n­
da uzun zaman hizmet verirlerdi. 9ark~lar~~ galg~ e~ligin­
de soylemeleri gelenekseldi. Ge~itli say~da enstrumanlar
galabilirlerdi. Bu galg~lar boru tUrleri, arplar, gaydalar,
vurma galg~lar, lir ve lavta ile gitar ailesine ait tUrler-
die

Ortagag resimleri, heykeller ve ge~itli eserlerdeki

tasvirler gitara benzer galg~lar~n art~k yayg~n olarak kul-
lan~lmakta oldugunu gostermektedir. Ancak bu galg~larda
belli bir standart, yap~lar~nda tek bir ornek veyu olgti yok-
tu, ge~itli usullerle gal~aktayd~lar. Bu yUzy~llar bir ba-
k~ma denemelerin yap~ld~g~ bir geli~im donemiydi. Lavta ttirU
galg~lar~n daha gok tellerinin gekilerek gal~nmas~na kar~~n,

yanlar~ k~vr~l~ olan gitar tUrU galg~larda yay da kullan~l­

m~~t~. Daha once Yak~n Dogu'daki geli~menin, M~s~r ve Yunan
uygarl~klar~ndaki baglant~lar yoluyla Roma Avrupas~'na nas~l

ula~t~g~n~ ele alm~~t~k. Eu s~rada Avrupa'n~ gerek yerle~ik

yerli kUl tUrlerinde, gerekse Avrupa "ya gog dalgalar~yla in-
mekte olan barbar kavimlerinin, kendilerine ozgti telli enst-
rumanlara sahip olduklar~ bilinmektedir. E~ya ithali yoluyla
veya troubadurlar~n etkisiyle yogunla~an kUltUr al~~veri~­
leri, gitara benzer enstruman ailelerinin iki ayr~ teknikle
yanihem elle telleri gekilerek, hem de bir yayla gal~~~
olabilecegi varsay~m~n~ kuvvetlendirmektedir. Geg antik gag
ile erken hristiyanl~k donemindeki bu zengin aray~~lar donemi
bir bak~ma gitar~n prototipleri igin bir formasyon devresi
olmu§ltur.
 18

14. YUzy~l'da Avrupa'da en yayg~n olan galg~~ lavta

(19) oldugu kaynaklarca belirtilmektedir. Araplar taraf~n-
dan Avrupa'ya getirilmi~ olan bu galg~, l4.yUzy~lda m~zrap-
la gal~nan dart telli Arap galg~s~ olarak biliniyordu.
l4.YUzy~1 ortalar~da bu teller dart gift haline getirilmi~­

ti ve dans mUziginin en yayg~n galg~s~yd~. Ses olanaklar~

geni§, ta~~mas~ kolay olan bu galg~, onceleri gok sesli bir
pargan~n igerisinde tek bir sesi tutmak igin, ya da ~ark~­

lara e~lik etmek igin kullan~lm~~t~r. Qok sesli lavta mUzigi

l500'lerden sonra klavyeli galg~lar~ ornek olarak geli~mi§­
tir (20). Sonralar~ parmakla gal~aya ba§lam~§, daha geli~­
kin enstrumanlar alt~ gift tele sahip olmu§lard~r(Lev.16c,17a).
Lavta, l6.yUzy~lda hemen hemen tUrn Avrupa'da en gok tercih
edilen enstruman olmu§tur. Qalg~n~n belli bir tonunun olma-
y~§~ ve dUzeninin belirsiz olu§u gUglUkler yaratmaktayd~.

DUzen, e§lik yap~lan §ark~c~n~n ses s~n~r~na, lavta-

n~n bUyUklUgtine ve tellerin kal~nl~g~na gore degi§ebiliyor-
dUe l603'lerde, Thomas Robinson'un "The Schoole of Musicke"
inde §u ~a§~rt~c~ bilgi sal~k veriliyor: "ilk once ince teli
kopacakm~§ gibi geriniz.n Bu gibi uyar~lar bu galg~y~ nota

yaz~s~ndan galman~n ne kadar gUg oldugunu gosteriyor. Yaz~l~

notalar~ galmak igin her lavtada, her §ark~c~ya gore degi§ik
parmaklar kullanmak gerekiyordu. Bundan bo§ka 0 s~ralardaki
polifon mUzik yaz~s~n~n yaln~z partiler halinde yaz~lm~~
ve bas~lm~§ oldugu gozontine al~n~rsa, enstruman~ galman~n
ne derecede zor bir i§ oldugu anla§~l~r (21).

19) Fr. luth; ital.liuto; Alm.laute; isp.Laud;

ing. Lute.
20) Sachs, c., K~sa DUnya Musikisi Tarihi, Qev.ilhan
Usmanba§. Milli Eg.Bas~evi, ist. 1965, s.102
21) Sachs,C.; a.g.e., 8.102,10).
 19

yol olarak lavtac~lar, belirli bir ses yUk-

Q~kar

sekligini gozetmeyen, bUttin partilerin birlikte gorUle-

bilecegi bir partittir demek olan " tablatura " yaz~sm~
buldular. Bu tablaturalarda dinleyicinin kulagma gelen
sesler degil, galg1c~n~n parmaklar~n~n bast~g~ yerler
gosteriliyordu. Qizgiler telleri; harfler ya da say~lar
ise perde baglar~n~ ya da parmaklar~ belirtiyordu,(Lev.17b).
Tablaturada, yaz~ld~g~ galg~n~n tel say~s~ kadar yatay
gizgi bulunuyor, duruma gore dort, be~, ya da alt~ gizgi
gekiliyordu. Nota degerleri de, gizgilerin Uzerinde nota
bacaklar~ ve kuyruklar~yla gosterilirdi.

Alman'larm kulland~g~ tablaturada en kalin tel

alttaki gizgiyle, Italyan tablaturas~nda ise en kalm
tel yukar~daki gizgiyle gosteriliyordu. Ispanyollar'da
ince teli Ust gizgiyle gosteren tablaturay~ kullanmaktay-
d~lar.

En eski Alman tablaturas~ 1511 tarihini ta~1mak­

tad~r. 1529'da ilk bas~m~ yap~lan Frans~z tablaturasmda

ise bo~ teller, say~lar yerine harflerle gosteriliyordu.

Ilk Italyan tablaturas~ ornegi 1507'ye aittir.

Tablaturan~modern notalamaya aktar~lm~§ §ekli

(Lev.17c) de gortilmektedir.

16.yUzy~lm ikinci yar~s~nda lavtan~n bUytik ~ekli

" theorbo n bulunmu~tur (Lev.18). Daha uzun olan bas tel-
leri ikinci bir bas bolUmUnce ta~~nan theorbo, lavtan~n
tersine genellikle tek telli idi. En abart~lm~~ ~ekli olan
'" roman theorbo It veya " chi ttarone " de ise bas teller
150 cm.den daha uzundu (Lev. 19). Qift telli lavta, theorbo-
nun gelmesine ragmen ya~am~~ fakat biraz gozden dU~U~tUr.
Daha sonra lavtaya da theorbodaki gibi daha uzun clan bas
sesleri ta~1IDas~ igin ikinci bir ba~ k~sm~ eklenmi~,
 20

bu yeni enstrumana dalttheorbo-lavta " denmifiltir (22)

(Lev. 20a). 18 yUzY11da sarg111 tellerin bu1unmas1yla,
kullan1fi1:L1 olmayan ikinci bafil bollimU olmadan da bas ses-
1erin ga11nmas1 mlimklin olmufiltur.

Lavta zamanla popUlerligini kaybetmeye, 1750'ler-

den k1sa bir sUre sonra da sUrekli bas1n ortadan kalkmas1Y-
la tamamen yok olmaya ba§lam1§t1r. QlinkU bu saZ1n ga11n1-
fil1 ve belli bir dUzende tutulmas1 oldukga zordu. Bununla
birlikte uzun zaman kullan11d1g1 igin lavtan1n literatUrU
oldukga zengin olup bu enstruman igin yaz11an mUziklerin
gogu modern gitar igin uyarlanm1§t1r.

Rezonans. bo§lugunun bUyUklUgUne ragmen lavta ina-

n1lmayacak kadar hafifti. Telleri bag1rsructan yap111yor-
du. Lavta yap1m1nda en UnlU eko1 Bologna'd1r (1518-1552).
Bologna lavtalar1 iki yUzY1l kadar adeta destanla§m1fi1t1
(Lev .20b). Resimde bir Bologna Lavtas1n1n ig yap1s1 go-
rUlmektedir. 1600 Y1llar1nda ise ba§ka merkezlerde UnlU
olmu§tur (23).

Qok geg tarihlerde 1950'lerde julian Bream'1n

ele almas1yla bu eski enstruman tekrar moda olmu§ ve
canland1r1lm1fi\t1r. BugUn birgok U1kede lavta galg1c1la-
r1 vard1r (Lev.2l). Resimde orkestra efi\liginde gitar ve
lavta gorUlmektedir. Lavtac1, UnlU Ingiliz virtUozU
julian Bream'd1r. Lavta ve gitar1n sesleri fark11 olmakla
birlikte her iki saz~da birbirini tamamlayan mUzika1 bir
bUtUnlUk saglad1klar1 ara§t1r.mac1lar1n dikkatini gekmifil-
tire Keman ve viola nas11 birbir1eriyle karfil1 ve z1t 01-

22) Baines, A., Musical Instruments Through the Ages,

Penguin Books, London. 197-1, p.162.
23) Baines, A., a.g.e., p.159.
 21

maktan ziyade birbirlerini tamamlayan iki galg~ ise,

lavta ve gitar da rakip olmaktan gok birbirlerini ta-
mamlayan galg~lard~r.

Lavta Avrupa'n~n her yerinde yaY11~rken, 16.yUz-

Y111n ikinei telli enstruman~ olan n vihvela ft, 14.yUz-
y~ldan itibaren geli~meye ba~layarak, yan11zea Ispanya
ve Italyatda tutunmu~tu. " Vihvela " terimi ya da Ital-
yanea ~ekliyle " viol tt, as11nda genel olarak birkag ge-
~it enstrumana birden verilen add1r. " Vihvela de area "
yayla, 11 Vihvela de penola " m1zrapla, " vihvela de mano "
parmakla gekilerek ga11nmaktayd1. Bizi daha gok ilgilen-
direni de parmakla gekilerek ga11nan~d1r.

Vihvela, gitara benzer ~ekli, hafifge ige dogru

k1vr~11 kenarlar1 ve duz s1rt1yla diger enstrumanlara
gore farkl~ bir galg1yd1. Bag1rsaktan yap1lm1~ alt~ gift
tele sahipti. Telleri lavtan1nki gibi akortlan~rd1. Ara-
lar1ndaki fark lavtan1n alt tellerinin oktav olarak, vih-
velan~n1nkilerin ise Unison olarak akortlanmas1 idi.

Be~ ses deligine sahipti. Sap1nda oniki adet perde bulun-

maktayd1. Perde gubuklar1 da bag1rsaktan yap1lmaktayd1.
Ilk vihvela galg~e1lar1ndan biri Luys Milan olmu§tur.Bu
ki~i 1535 Y1l~da It Libro de Musiea de Vihuela de Mano

Intulado el Maestro " adl~ bir kitap yay~nlam~§t~r. Kita-

b1n bir bolumlinde vihvelan~n akordunda. ilk telin tutabil-
digi kadar tiz akortlanmas~, diger tellerinde buna gore
ayarlanmas1 belirtiliyordu. Bu vihVelan1n da belirli bir
tonunun olmad~g~n~ gosterir ('24).

24) Bellow A., a.g.e., p.57.

 22

Kaynaklara gore gUnlimUze ula~m1~ en eski vihvela,

Paris, jacquemart-Andre MUzesinde bulunmaktad1r ve 16.
yUzY11a aittir (25) (Lev.22a). Govde uzunlugu 58,4 cm.
olan ve 80 cm.~tel uzunlugu bulunan' galg1, bug Un Un tel
uzunlugu 65 cm. olan modern konser gitar1ndan bUyUktUr.
Ba§ k1sm1nda gorUlen oniki adet delik alt1 gift telin
takl1abilmesi igin hazlrl~§ anahtar delikleridir.Bu
nun orkestralarda kullan1lmak Uzere yapllml§ bir bas
vihvela oldugu ve Ispanyollar'la Italyanlar'ln solo
galg1 igin besteledikleri vihvela mUziginin daha kUgUk
enstrumanlar igin oldugu dU~linUlmektedir.

1700 tarihli bir vihvela ise, bu tipin geli~imi­

nin son donemlerini temsil etmektedir (Lev.22b). Oval
bir ses deligi vard1r, yan kenarlarlnln k1vr1mlar1 01-
dukga derindir ve perde gubuklarl madendan yap1lm1~t1r.
Vihvela igin de mUzik, tablatur nota yaz1s1 ile yaz11-
maktayd1. Alt1 telinin isimleri sol-do-fa-la-re-sol
olarak ayarlanmaktayd1. Luys de Narvaez"~n tt los Seis
Libros del Delphin de Mus1ca " (MUzik veliahtln1n- yedi
kitab1) eseri 15)8'de yaY1nlanm1§t1r. Bu kitapta bilinen.
ilk varyasyonlar Cdiferencias) bulunmaktadlr. "Guardame
las vacas " isimli varyasyonlar gok sevilmi§ degi~ik bes-
tecilerde bu varyasyonlar Uzerine gok saY1da ba~ka dUzen-
lemeler yapml~lardlr. Bundan ba§ka vihvela igin Luis
Milan"J.n " El Maestro" (1536); Alonso Mudurra'n1n tt Tres
libros de musica en cifras para vihvela tt (1546); Enrique
de Valderrabano'nun " Silva de sirenas It (1547); Diego
Pisador'un It Libro de musica de vihvela " (1552); Miguel
de Fuenllanas'1n " Orphenica Lyra" (1554); Esteban Daza-
nln " El Pamasso " (1576) isimli eserleri vihvela igin
yazllm1§ onemli eserlerdir (26).

25) Kozzin, A., vd. a.g.e., p.ll.

Bellow, A., a.g.e., p.58.
26) Kozzin, A., vd. a.g.e., p.l).
 23

Bunlar~ d~~~nda tamamen vihvela igin olmasa da, bu saz

igin birkag pargan~n bulundugu kitaplarda vard~r. Bunlar-
dan bugUn en gok bilinenleri Mudarra'n~ " Conde Claros"u
ve Nervaez "in " Guardame las vacas n iizerine varyasyonla-
r~ (ge9itlemeleri) dire

Vihvela miizigi lavta igin bestelenenlere gok ben-

zer. 16. yuzy~l~n sonlar~na ait belgeler de lavta,ve vihue-
la repertuarlar~n~n birbirlerince kullan~labildigini gos-
termektedir.

Ispanya'da 14.yiizy~lda geli~meye ba~layarak, 16.

yuzy~lda alt~n gag~n~ ya~am~~ olan vihvela, kendisi igin
\
eser besteleyen ve onu galan kimselerin katk~lar~yla mo-
dern gitar literatlirtintin geli~mesine kaynak olmu~tur.

Yihvelay~ bugtinkli modern gitar~n gergek ecdadl. ola-

rak dii 9tinebiliriz. Vihvelan~ Ispanya'da halk tarafl.ndan
gergekten tutulan, benimsenen daha basit ve dort telli bir
~ekli (ki buna da tI guitarra latina " denir) bulunmaktay-
d~ (27). Bu kiigiik govdeli gitar italya harig tUrn Avrupa
iilkelerinde dort gift telli olarak kullanl.lmaktayd~. italya-
da kullan~lan tipte ise en ustteki tek; alttaki ligii gift
olmak iizere yedi adet tel bulunmaktayd~. 10 perdeli ola-
rak bilinen bu galg~n~n perde gubuklar~ bag~rsaktan ya-
p~lm~~ olup, sap iizerinde hareket edebilir bir diizene sa-

hipti. (0 zamanki lavta ve diger vihvela ge~itlerinde 01-

dugu gibi)Ferde sayl.S~ gal~nmak istenen miizik tiiriine gore
degi~ebilirdi. Lavta ve vihvela igin yaz~lml.~ eserler ara-
s~nda dort telli gitar igin de yaz~lm~~ eserlere rastlan-

maktad~r.

27) Anderson, R., a.g.e., p.ll.

 24-

16. YUzy~lda dort telli gitar Ispanya d~~~nda da

Fransa'da, Hollanda'da, Ingiltere'de de sevilmi~ ve gal~­
m~~t~r. Fuenllanan~, Seville'de 1554 senesinde yay~nla­
nan tablatur kitab~da, dort telli gitar igin eserler
bulunmaktad~r' (28). Ortagag doneminin sonunda dort telli
gitar en gozde enstruman olarak ortaya g~km~~t~. Dort
telli gitar ozellikle Fransa ve Italya'da gok sevilmi~tir.
MUzik yay~nlar~n~n artmas~ ile linlU gitar gal~c~lar~n~
da say~s~ artmaya ba~l~~t~r. Napoli'li Antonio Miscia-
n~n gok iyi bir dort telli gitar gal~c~s~ oldugu belir-
tilmektedir.

16. YUzy~lda
Fransatda gorUlen dort telli gitar
igin bas~l~~ gitar besteleri bu galg~n~ 0 Ulkede epeyge
tutunmu~ oldugunu gostermektedir. Telleri gekmek. igin sa-
dece sag elin ba~ parmag~ ile birinci ve ikinci parmakla-
r~ kullan~lmaktayd~.

16. YUzy~l~n ikinci yar~s~nda

dort telli gitar
birtak~ degi~ikliklere ugram~~ ve be~inci tel eklenerek
" guitarra Espanola " ad~n~ alm~~t~r. Be~inci gift telm
eklenmesiyle govdesi bUyUtUlmU~, tel uzunlugu bugUnkU 01-
gUye yak~n olan 63 cm.ye ula~m~~t~r. Be~ telli gitarlar
Uzerinde birkag ge~it akortlama denenmi§se de ilk kay~tl~
olan~ juan Carlos Amat' ~ It Gui tarra Espanola de cinco
ordenes " (1596) adl~ eserinde belirtilen A/a - dId -
G/g - bIb - e/e ~eklindeki akortlama gegerli olmu~tur (29).

Bu enstruman~ mucidinin Vicente Espinel (1550-

1624) isimli bir yazar oldugu san~lmaktad~r. Mucidi degilse
bile bu yazar, be§ telli Ispanyol gitar~n~n, Ispanya'da

28) Grove's Dictionary, a.g.e., p.847.

29) Kozzin, A., a.g.e., p.16.
 25

hem yliksek sosyetede hem de halk aras~da sevilmesi, benim-

senmesi ve populer bir galg1 olmas1 igin gaba sarfederek
saZ1n yayg1nla?mas1n1 saglayan ki§i olmu§tur (30).

16. ylizY111n sonlar1na dogru kontrapuntal mlizigin

azalmas1yla Ispanyol gitar1 daha gok ragbet gormeye ba§-
lam1§t1r.

1564 Y111na ait yap1mc1s1 belli olmayan be§ telli

bir gitar (Lev.23a) da gorUlmektedir. Sedef ve fildi§i
ile slislli bu Italyan gitar1n1n be§ gift teli e§ikte son
bulmaY1p, govdenin alt k1sm1na bagl~§ bulunmaktad1r.

Be§ telli gitar1n degi§ik bir tlirli de "guitarra

battante " denilen, ses kutusunun arka k1sm1 hafifge d1§a
dogru kavisli olan gitarlard1r (Lev. 23b). Bu gitarra bat-
tante 16.ylizY11a aittir. Govdesinin kavisli olmas1n1n, ses
kutusunun hacminin geni§letilmek istenmesi, lavtaya ben-
zetilmek istenmesi ag1s1ndan tercih edildigi dU§Unlilmek-
tedir. Ozellikle Italyan be§ telli gitarlar1 ve gitarra
battanteleri oldukga §1k ve slislemelidir.

Be§ tel1i gitar igin en kapsam11 ve geni§ eser

1586 Y111nda Barcelona'da juan Carlos Amat taraf1ndan ya-
Y1nlanan " guitarra Espano1a vandola de cinco ordenes y
de quatro " isim1i eserdir. Bu donemde gitar zaman zaman
solo olarak, zaman zaman da enstruman topluluklar1 i1e
birlikte kullan1lm1§t1r.

Gitar bliytik zaferine 17.ylizY11da ula§m1§t1r. Bu

durum 0 ylizY11dan glinlimUze kadar gelmi§ gok saY1daki gi-

30) Grove's Dictionary, a.g.e., p.847.

 26

tar ve bestelerden anla§~lmaktad~r. gitar,

17.ytizy~lda

kra11ar~n saraylar~a, zengin ai1elerin salon1ar~a geg-

mi§, sosyetenin geni~ kit1elerine hitap etmeye ba~lam~~­

t~r. Dolay~s~yla, enstruman igin beste yapanlar~n, gitar

yap~c~lar~~n ve gitarist1erin say~s~ da oldukga artm~~­

t~r.

XIV. Louis}Frans~z
gitarist Robert de Visee'den
ders alm~~t~. Gitar galan tinlti kral1ar aras~da Fransa
Kra1~ XV.Louis de bulunmaktayd~. Krall~g~ doneminde
(1661-1715) saray~nda pekgok sanatg~ya ve mtizisyene des-
tek saglam~§t~.

Hollanda ve Almanya'da da gitar igin ga1~§malar

yap~lm~§t~r. Lev. 24a'da 1624 tarihli Alman jacobus
Stadler taraf~ndan imal edilmi§ be~ telli bir battante
gitar gortilmektedir. New York Metropoliten SanatMuzesin-
de bulunan ba~ka bir 17 ylizy~l gitar~n~ arkas~nda da
bir , garm~hta rsa tasviri gortilmektedir (Lev.24b).

Yaln~z Almanya'!n~n degil, ttim Avrupa'n~ en ola-

ganUstti gitaryapmc~s~ Hamburg'lu joachim Tie1ke {'1641-
1719) olmu~tur. Usttin bir i~gi1ik ve karma~~k desenlerle
gitarlar yapm~§t~r (Lev.25a,b). Bu gitarlar~n gogu fil-
di~i, sedef ve incilerle stisltidtir.

Ozel1ik1e rtalyan yapmc~lar galg~lar~~ stisleme-

de sedef, abanoz, fildi~i kullanarak gok karma§~k §ekil-
ler ve sembol1er1e stislU gitarlar yapm~~lard~r.

Georgio Sellas taraf~ndan 1627 y~l~da yap~lm~§

bir guitarra battante de ~a§~lacak derecede zengin stis1e-
 27

meler goriilmektedir (Lev.26a,b):. Aneak gok farkll. malzeme-

lerin biraraya getirilmesiyle pargall. bir yapl.ya biiriinen
bu gitarlarda siislemelerin gitarl.n sesini olumsuz olarak
etkileyeeegi diililiinUlmektedir.

l7.yUzYlll.n en linlU italyan enstruman yapl.mcl.sl.

Antonio stradivarius gitar da yapml.liltl.r. Lev. 27a'daki
bu gitar 1680 Yl.ll.nda yapl.lml.~ olup, sade bir ses kutusu-
na sahiptir. Bilinen balilka bir Stradivarius gitarl. da
1681 tarihini ta~l.maktadl.r.

l7.yUzYl.ll.n ikinei yarl.sl.nda tanl.nml.1iI motifler

Uzerine ge~itli varyasyonlar ortaya gl.kml.~tlr. Pekgok
besteei kendi yarattl.klarl.ndan ziyade opera aryalar2nl.
ve piyano pargalarl.nl. gitara uygulaml.~lardl.r. Virtiiozlar
tarafl.ndan konser salonlarl.na sokulan gitar, artl.k halkl.n,
~airlerin, sanatkarlarl.n ve ge~itli mUzisyenlerin galgl.sl.
olmu~tur. Gitarl.n yumu~ak, hassas, inee ve duygulu tonlarl."
bir ~arkl.ya e~lik etme imkanl., ve rahat gall.nl.~l. gitara '
olan ilgiyi ve hevesi te§vik etmi~tir.

Be~ telli gitar, 18.yiizYl.ll.n ortalarl.na kadar de-

vam etmilil, ispanya'dan Fransatya oradan en geg olarak da
Almanya'ya ula~ml.~tl.r.

18.yUzYl.lda Alman barok mUzigindeki eanlanma lavta

literatUriinU zenginle~tirdi ve iavtada bazl. geli~melere
neden olarak gitarl.n popUlerliginin artmasl.na onderlik etti.
Zamanla lavtanl.n telleri 11 gift 2 tek olmak Uzere 24 e
gl.kml.~tl.. iera igin, daha gok yetenek ve egitim gerektiri-
yordu. Bazan akortlama i~leminin gall.nan pargadan uzun siir-
dUgU belirtilmektedir. Bunun farkl.na varanlar gitara yonel-
diler, boyleee gitaristlerin ve gitar igin beste yapan kom-
pozitorlerin sayl.sl. da artml.liI oldu.
 28

Be~ telli gitara 6.telin Alman jakob August otto

(1760-1829) tarafJ.Ildan tak~ld~g~ be1irtilmektedir (31).
1790 y~l~nda Weimar DU~esi taraf~ndan Ita1ya'dan Almanya-
ya getirilen gitara)Orkestra gefi Naumann'~n 5 te1 yerine
6 telli gitar istemesi lizerine j.A.Otto 6.te1i takt~g~n~
bizzat yazd~g~ bir yaz~da be1irtmi~tir Italya'da da ga-
l~§m~§ olan Naumann'~n bu fikri italyan modellerinden
a1m~§ oldugu da soylenmektedir.Frederico Moretti 1799'da
yazd~g~ " Principios " ad1~ eserinde Frans~z ve Italyan-
1ar'~n gift tel yerine tek te1 kulland~k1ar~n~ be1irtmek-

tedir. ispanya ve Portekiz'de 6 telli gitar 19.ylizy~1J.Il

ba§lar~nda yap~lm~§t~ ama 6 gift te11i ~ek1i 1830'lara
kadar bo§lukta ka1d~.

1790 Antonius Vinaccia'n~n ve 1797 tarih1i Giovanni

B.Fabricatore'nin enstruman1ar~nda 6 te1 vard~. Bu neden-
le 6 te1 dtizenlemesinin 18.ylizy~1~n orta1ar~na dayand~g~­
n~ soylemek dogru olur. YUzy~l~ son1ar~na dogru 6 tek
telli gitar bUtlin diger ge§itleri golgede b~rakt~. Bu te1
dlizen1emesi glinUmlize kadar degi~meden ge1di.

Govde yukar~ ve a~ag~ yuvar1ak1ar~n~ geni§leti1-

mesiy1e daha da be1irgin1e§ti. SUs1eme en aza indirildi
ve 18.ylizy~1~n zarif rozet1eri yerini bliylik, ag~k ses de-
1ik1erine b~rakt~. Tu~e lizerine 12 perde gubugu yer1e§ti-
rildi. Dtiz arka standart1a~t~ ve akort igin ku11an~lan
agag burgu1ar yerini metal di~li ve si1indir1ere b~rakt~.

Almanya'da herkes taraf~ndan sevilen gitar, daha

sonra kuzeye iler1edi. Danimarka'da Peter Scha11 (1762-
1820) gitar igin eser1er verdi. Danimarka yetenek1i gita-

31) Buek, F., a.g.e., p.8.

 29

ristler yeti§tirdi. Kuzeyde gitara gosterilen ilgi, dogu~

da Bohemya, Qekoslovakya ve Rusya'da da ilgi gorerek den-
geyi saglad~.

Al~§~lmam~§ bir gitar ge§idi ise bu donemde ortaya

g~km~~t~r. Bu bas gitard~r,(Lev.27b). Gerard j.Develangue
taraf~ndan 1782'de yap~lan bu gitarda 6 tek tel ve 4 bas
tel vard~r. Bu tUr 10 telli gitar sonralar~ 19.yUzy~1~n
ikinci yar~s~nda gok sevilmi§tir ve 20.yUzy~1~n ilk zaman-
lar~na kadar ya§am~§t~r.

l8.yUzy~lda Frans~z Ihtilali (1789) sonras~ Fransa-

da gitar soylular1n elinden g~k~p halka maloldu. Ispanyol
gitar yap~ sanat~nda dikkat gekici ilerlemeler olmu§, bu
bak~dan Ispanya gitar tarihine gok §ey katm~§t~r. Bu ytiz-
y~lda gitar art~k yeni dtinyaya ozellikle Gtiney Amerika'ya

gitmi§tir. Hatta Arjantin birkag tinlU gitarist bile g~kar­

m~§t~. Bunlardan en onemlileri l759'da konserler veren
Manuel Maciel ve Antonio Guerrero'dur.

Ita1yan yap~mc~lar~ ga1~§malar~ gitar tarihini

etkilemi§ ve onlar sayesinde gok onemli bir degi§me olmu§-
tur. Zarif §ekilde sUslenmi~ gitarlardan, sade, daha fonk-
siyone1 ve klasik stile dogru bir gegi§ gorUlmti§ttir.

l8.yUzy~1~n sonu ve 19.yUzy~1~ ba§lang~c~da

Ispanyol gitar1, k~tan~n gok popUler ve sevilen bir galg~s~
olmu§tur. Ispanyol Fernando Sor 1808-1814 Ispanya sava§~­
dan sonra Ingiltere'de gitar~ tan~t1p lay~k oldugu yere
oturttu. BUyUk ba§ar~l~ beste1er yaratarak Ingiliz gitar1
C.ittern'e rakip oldu. Cittern metal telli antik bir enst-
rumand~r. 16.ytizY1l~n sonuna kadar m~zrapla, daha sonra
 30

genellikle parmakla gal~~~t~r. ~ekil olarak lavtaya

benzerdi,fakat govdesinin arkas~ dtizdU. 18.yUzy~lda
Ingiltere'de It Ingiliz gitar~ It diye an~l~rd~ (32).

Gitar, 19.yUzy~lda Ispanya Saray~a girdi. 20.

yuzy~lda ise, bu lilke birgok gitarc~ yeti~tirdi.

19.yUzy~1 ba~~nda gitar, yeniden dogu~unu, bir

seri yap~sal degi§imlere borgludur. Bu degi§imler gur ses-
li, kuvvetli, 6 tek telli galg~y~ yaratt~. Yeni gitarlar,
yeni yeti~en gitaristlere bir tak~ avantajlar sagl~yordu.
Alt~nc~ telin It mi tI ye akortlanmas~, enstruman~n akort-

lanmas~nda bir simetri yaratt~ ve enstruman~n akorlarla.

seslendirilmesi ~ans~n~ artt~rd~. Boylece modern standart

gitar akortlamas~ E,A,D,g,b,e olarak kesinle§mi~ oldu.
Gtintimlizde kullan~lan akortlama da budur. gift tellere na-
zaran, tek tellerin akortlanmas~ btiyUk bir rahatl~k getir-
mi§tir.

19.yuzy~1~n ilk yar~s~ gitar mlizigi igin olagantistU

bir gag oldu. Bu donemde kompozitorler ve virtUozlar,
sonatlar, kongertolar, varyasyonlar bestelediler.

Her§eye ragmen gitar~n babas~ olarak bilinen Ispan-

yol yap~c~ Antonio Torres'in (1817-1892) 1863 y~l~nda
gitara getirdigi standart olgUler gtinUmUze kadar ula§m~~­
t~r. (Bu konu tinlU yap~c~lar bolUmtinde ag~klanacakt~r.)

Torres stili gitar, standart olarak kabul edilmi~se

de, daha sonra baz~ garip dizaynlar ve telleme sistemleri
de denenmi~tir.

32) Scholes, Percy A., The Concise Oxford Dictionary of

Music,Book Club Associates, London.1968, p.113.
 31

Gitar yap~~nda ara~t~r~lan bu degi§iklikler, daha

1y1 bir ses tonu elde edebilmek ve bir yenilik yaratma yo-
lunda geli~mi~tir. Dikkat geken iki tip/lir ve arp gitar
denen turlerdir CLev.28a). Lir gitarlar, kanat gibi g~k~n­
t~lar aras~nda tek bir sapa sahip olanlard~r. Eski Yunan
tasvirlerinde gorUlen lirden esinlenilmi~ ismini de oradan
alm~~t~r. Lev. 28b'de 19.yUzy~la ait ba~ka bir lir gitar

gorUlmektedir. " Arp gitar " denilen tUrde ise Ug adet sap
bulunmaktayd~ ve herbir sapa 6 veya 7 tel tak~lm~~t~.
Ingiltere'de bu tUr gitar imal etmi~. yap~c~lar vard~r.
Yine Ingiltere'de ses kutusu uzat~lm~§ bir gitar imal
edilmi~tir (Lev.29a) (33).

ait oldukga sUsIU bir

l8.ylizy~la ba~ka gitar da
Lev.29b'de gorUlmektedir.

Gitar~n sesini iyile§tirmek igin Ispanyol lavta

yap~c~s~ jose Porcel 19.yUzy~1~ ikinci yar~s~nda gitar-
lar~na ortak hassasiyet ta~~yan teller eklemi~ti. Bu tel-

ler gekilmemekte fakat rezonans yoluyla titre§mekteydiler.

Lev.30a'da 1867 y~l~nda Porcel taraf1ndan imal edilen bu
tUr bir gitar,gorUlmektedir. Burada 19 adet tel t 6 adet
normal tele gore egik konumda yerle~tirilmi~tir.

1828 y~l~nda A.B. Ventura isimli bir ki§inin yapm~~

oldugu gitarda ses kutusunun ust omuzlar~ hilal ~eklinde
kesilmi~tir. Frans~z yap~c~ Beau of Mirecourt'un da boyle
bir enstruman~ bulunmaktad~r (Lev.30b).

33) Normal ebatl~ gitarlarda gorUlen bir ba§ka geli~me

de gitara klavye eklenmesiydi. Klavyeli gitarlar
ses kutusunun alt k~sm~nda bulunan tu~larla gal~~­
t~r~l~yordu. Belirli bir telden ses g~karmak igin

kar~~l~g~ olan tu~a basmak yeterliydi. Kapal~ gekig

cihaz'~ sayesinde ses vermekteydiler.New York'taki
Metropolitan Sanat MUzesinde boyle bir klavyeli gitar
bulunmaktad~r.
 32

Stauffer, gitar~n sap~n~n dip k~sm~na takt~g~ bir

vida ile sap~n ytikseltilip indirilmesini saglam~~t~r.

Kullan~lan bas gitarlar~n yan~da normal gitardan

daha kUgiik " terz gitar " lar da kullan~lm~~t~rpki bun-
lar~n akordu daha tizdir. (sol-do-fa-si bemol-re-sol).
Ayr~ca kuart gitarlar da kullan~lm~~t~r. Bunlar ise olgii

olarak C.aha da ktigiiktiir ve modern gi tardan ikibuguk ses

daha incedir. (la-re-sol-do-mi-Ia) Bu tiir gitarlar normal
gitarlarla birlikte oda mUziginde kullan1lmaktayd~. Bas
gitarlar ise standart bir gitar olup 2-6 adet bas telleri-
nin ilavesi ile meydana gelmi~ti. Ilave edilen teller ek
bir akort ba~~na veya ikinci bir sapa tak~lmaktayd~.

Bas gitar, terz gitar ve kuart gitar digerlerine

nazaran daha gok ya~am~~ olmalarLna ragmen 20.yiizy~l~n
ba~lar~ndan sonra varl~klar~n~ siirdtirememi~lerdir.

19.yiizy~1~ en ilging gitar modellerinden biri

Ingiliz generali T.Perronet Thompson'un 1829'da yapt~g~
"enharmonic guitar " d~r. Bu saz~n zik zak tu~esi vard~
,.{;+ -ve oktav 53 e~i t pargaya boliinmii~tU.

Diger bir enstruman jose Gallegos"un ttgui tarpa"

s~dIr.;35telli olan bu enstrumanda gitar, arp ve gello

birle~tirilmi§ti.

AI~~~lm1~a biraz daha yak~n olanlar daha geni~

tu§eli ve daha gok say~da tele sahip olanlard~r. Bu gitar-
lar, uzun siire goriilmU~, UnIU gitaristlerce gaI1nm~~ olma-
s~na ragmen genel olarak kabullenilmemi~tir.

Napoleon Coste, en alt teli D ye akortlanan 7 telli

bir gitar kullanm~~t~r. Daha kiigiik bir 7 telli gitar1
 33

D,G,B,d,g,d ~eklinde akortlayarak Andreas Ossipovitch

S~chra, Ulkesi Rusya'da yaym~~ ve bunun igin bir de

metot yazm~~t~r. Ayn~ donemlerde F .Carulli ,Paris' te,

johann Kaspar- Mertz Viyana"da 10 telli gi tar kullanm~~lar­
d~r.

20.yUzYllda Ispanyol gitarist Narciso Yepez kendi-

Slnln geli~tirdigi bir gitar formunu 1963'lerde kullanma-
ya ba~ladl. Akordu Gb - Ab - Bb -c -E - A - D-g- b- e olan
enstruman, olgU1eri bak~lndan daha bUyUkgeydi: Bu gitar-
da amag, a1t tellerin saglad~gl peki~tirme ile daha gUr
bir ton elde etmek ve fazla tel1erin verdigi degi§ik ses
imkanlarlndan yararlanmakt~. 1970'lerde bu gitar~ ba~ka
gi taristler de denemi~tir. 1970' 1erin sonunda Isvegli
gi tarist Goram Sollscher'de Yepez' in enstrumaIlln~ temel
alarak 11 te11i bir gitar~ degi~ik bir akortlama ile
kullanml~t~r.
 34

B. Ideal Gitar ve UnlU Yap:uncl.lar

" Ideal gitar " dedigimizde; solo konser gitarl.

olarak kullanl.lan olgU ve nitelikleri degi~mez esaslara
baglanml.~, standardl.nl. bulmu§ ve sesiyle,kullan~yla en
iyi neticeyi veren gitar akla gelmelidir.

BUttin enstrumanlarda oldugu gibi, gitar yapJ.mcl.-

ll.gl. da ba~ll.ba§l.na bir sanattl.r. Bu i~ igin sadece mes-
legi ogrenmi~ olmak yeterli degildir, ki§isel bir yetenek
de gereklidir. Imal edilen gitar, ustasl.nl.n damgasl.nl. ta-
~l.r ve onun ki~iligini yansl.tl.r. Bu nitelikler el yapl.ml.
gitarlar igin ozellikle sozkonusudur. Fabrikasyon Uretim,
zaten olaganUstU enstrumanlar ortaya gl.karamaz. QUnkU seri
imalat oteki alanlarda oldugu gibi gitarJ.n yap~da da
hertlirlli ki~iselligi ortadan kaldl.rml.~tl.r.

Eski usta imalatgl.lar tarafJ.ndan yapl.lml.~ olan gi-

tarlarl.n bir kl.sml. mlizelerde bir kl.sml. ise ozel kolleksi-
yonlarda korunmaktadl.r. Pek gogu artl.k kullanl.lmaz durum-
dadl.rlar. Ancak bunlar, donemlerinin sanatsal zevkleri
ve becerileri hakkl.nda bizlere bilgi vermekte ve ustalarl.nl.
tanl.tmaktadl.rlar. Ornek alJ.ndl.klarl.ndan modern enstruman
yapl.ml. igin de bliylik bir onem ta~l.maktadl.rlar. Gitar yapl.-
ml.nJ.n prensipleri eski zamanlardan beri pek fazla degi~ime
ugramaml.~tl.r. Pek gok teknik bulu~a ragmen yine de gogu
kez eski tecrUbelerden istifade edilmektedir. Enstruman
yapl.mJ.nda zaman kesitleri ve lilkeler, ~ekilleri etkilemi~,
boylece degi§ik stillerden soz etmek mUmktin olmu§, sonug
olarak dizayn ve sUslemelerde de ulusal gizgiler ortaya
gl.kml.§tl.r. Enstrumanl.n yapl.m §ekline gore, yapl.m tarihini
ve yerini, hatta bazl. karakterlerinden ustayl. bile tanl.mak
mlimkUn olabilmektedir.
 35

Gitar~n vatan~ olan Ispanya, gelenegini en uzun sUre

uygulayan ve ona sad~k kalan Ulkedir. Ispanyol gitarlar~,
gegen yUzy~l~ ortalar~da imal edilmi~ gitarlara benzemek-
tedir. Italyanlar govde yanlar~nda bulunan girintiyi kU-
gUlterek, daha dUz ve yass1 bir yanl~k kullanm~~lard~r.
Frans~z yap~c~lar ise Italyanlar'dah etkilenmi~lerdir.
Almanlar bag~ms~z bir yol tutmu~, bazan da ba~ka Ulkelerin
orneklerini benimsemi~lerdir.

BugUnkU klasik ~ekliyle gitar~ babas~ Ispanyol

Antonio Torres'tir. 1817 y~l~nda Almeria'da dog~u~, 1892
de olmli~tUr. Torres profesyonel bir gitarist degil her~ey­
den once bir alet yap~mc~s~yd~, fakat gitara a~~kt~. Zama-
n~ gitarlar~n~n tamamen yanl~~ olduguna ve belli bir stan-
dard~n getirilmesi geregine inan~yordu. Ozellikle list tab-
lan~n ses ag~s~ndan gitar~n en onemli bolUmli oldugunu ile-
ri sUrerek, geIi~tirilmesi konusunda gal~~malar yapm~~ ve
bir teori one slirmli~tlir. Bunu 1spatlamak igin de 1863 y~­
l~nda yanl~g1n1 ve alt tablas~n~ mukavvadan yapt~g~ bir
gitar~n list tablas~n~, kendi geli~tirdigi sistemle ladin-
den yaparak Ust tablan~n alt taraf~a da yelpaze destek
kiri~lerini yerle~tirip teorisini 1spatlam1~t~r. Yapm~~

oldugu bu mukavva gitarla glizel tonsul sesler eIde etmi~,

boylece list tablan~n onemini vurguIam~~t~r. Bu gitar ha-
len Barcelona Konservatuar~'n~n Enstruman Mlizesi'nde bulun-
maktad~r (34). Torres list tablaya konulan destek kiri~
say~s~n~ yediye g~karm~~ ve konumlar~n~ gok iyi ayarlaya-

rak gitar~n alt~ telinin de en iyi bigimde titre~im yap-

mas~n~ saglam~~t~r. Ayr~ca ses deliginia iki yan~na da
iki gubuk eklemi~tir. T.orres enstruman~n olglilerini gok
az bliyUtmli~ ve sap~n~ geni~letmi~tir. Standart tel uzunlu-
gu olan 65 cm.i 0 saptam~~ ve modern e§igi bularak, daha

34) Kozzin, A., a.g.e., p.30.

Morgan, D., a.g.e., p.15.
 36

once civilerle tutturulan tellerin koprUye baglanmas1n1

saglam1~t1r. Torres'in standardize ettigi olgUler sonraki
yap~c11ar igin esas olmu~, onun yapt1g1 gitarlar gok be-
genilip, sevilmi~tir. Higbir yap~c1 onun UnUne ula~ama­
m1~t1r. Qok saY1da gitar imal ettigi halde hepsi ayn1 de-
gerde degildir. tmal etmi~ oldugu ekstra enstruman1ar1n
kalitesi bugUn dahi gok yUksek seviyededir. SaY11ar1
yirmi adet oldugu tahmin edi1en bu gitarlar yUksek fiyat-
larla el degi~tirmektedir. Torres'in standart olgU1eri
getirmesinden sonra, Francisco Tarrega'da modern galma
bigimini yaratm1~ ve boylece biribirini tamamlayan bu
iki ki~i kendilerinden sonra gelen gitaristlere ortam
haz1rlam1~lard1r.

En eski ve onemli gitar yap1mc1s1 olarak Alman

joachim Tielke (1641 - 1719) bilinmektedir. 1700 Y111nda
yapm1~ oldugu gitarlardan bir ornegi Koln"de Heierschen
MUzesinde bulunmaktad1r. Yapt1g1 gitarlar genellik1e gok
iyi bir i~gilikle gok sUsIU bir gorUn~fi sunar.(Lev.25a,b).
17.yUzY111n ilk yar1s1nda Venedik'te ga11~an Mattco ve
Giorgio Sellas da sUsIU, geometrik ~ekilli kaplamaya 8a-
hip gitarlar imal etmi~lerdir. jakob August otto (1760-
1829) da Almanya'da gitar imal eden ilk yap1mc11ardand1r.
F1scher (1769-1834) isimli imalatg1 da Regensburg'ta iyi
gitarlar imal etmi~tir. tspanya'da, 18.yUzy~11n sonlar1na
dogru Cadiz, gitar yap1m1n1n merkezi olmu~tu ve orada
1780'lerde Iuthier joseph Benedit (35) yelpaze destek ki-
ri~lerini kullanm1~;Ne tan1tm1~t1r.

35) Luthier bir ozel isim olmaY1p telli galg1 aleti

yapan veya satan bir kimse igin kullan11an anonim
bir deyimdir. Bkz. Sozer V., MUzik ve MUzisyenler
Ansiklopedisi e.l. Remzi Kitabevi, tstanbul,1986
s.453.
 37

Viyana'l~ Ug yap~mc~, Stauffer, Scherzer ve Schenk-

in yapm~~ oldugu gitarlar buglin dahi profesyonel gitarist-
lerin ellerinde bulunmaktad~r ve tonlar~n~n gUzelligi ne-
deniyle gok degerlidirler. Stauffer Ailesi'nin en onemli
iki ismi johan Georg (1800-1850) ve johan Anton olmu~tur.
Bu iki yap~mc~ " Stauffer " markas~ al t~nda pek gok gi tar
imal etmi~lerdir. johann Gottfried Scherzer (1834-1870)
johan Georg Stauffer'in g~raklar~dan biri idi. Gitarlar~
hacim olarak bUyukttir, tahtadan yap~lan akort burgular~
yerine mekanik dUzen kullanan ilk ki~idir.
.
Gitarda kontra
-
tel denemi~tir. BrUksel'deki bir yar~~mada imal ettigi Ug
kontra telli gita~yla birincilik odUllinU kazanm~~t~r.
Viyanal~ yap~mc~lar~n UglinctisU Friedrick Schenk'de Scherzer

gibi Stauffer'in bir g~rag~ idi. Etkinligi daha gok 1839-

1850 y~llar~ aras~nda olmu~tur. Gitarlara yeni bigimler
vermeye ugra~m~~ lir tUrU gitarlar yapm~~t~r. Keman yap~m­
c~s~ Lembock de tezgah~nda i~giligi gok mUkemmel gitarlar
yapm~~t~r.

Degi~ik govde bigimleriyle denenen gitarlar~

k~sa sUrelerle kullan~lmasmdan sonra yine n 8 " bigimli

gitarlara donUlmU~tUr. Zira 0 donem gitaristlerinden

Llobet ve Mozzani ilgi toplayan gal~~malar~yla sahneye
g~km~~lar ve sekiz ~eklindeki gitar bigiminin UstUnlUgUnU
tekrar ~spatlam~~lard~.

Frans~z yap~mc~ Lacote, Paris'e gogettigi zaman

enstrumanlarm~ Fernando Sor kullanm~~t~r. Lacote, ayar-

lanabilen perde gubuklar~ ol~ ilk tu~eyi imal etmi~tir.

Ba~ka bir Frans~z yap~mc~ da Robert Buchet'tir.

italyan keman yap~c~lar~ Stradivarius ve Guarneri-

nin de gitar yap~m~ Uzerinde gal~~m~~ olmalar~ dikkat
 38

gekicidir. Mozzani, iyi bir virtUoz oldugu kadar gitar

yapLm1 Uzerinde de ga11~m1~, tecrUbesi i1e daha iyi gi-
tar yap1ID1 igin denemeler yapm1~t1r. Londra'da Panormo
Ai1esi 1875 Y111na kadar en iyi gitar1ar1 ima1 etmi~ler-
dire

19.yUzYl11n ba~lang1c1nda 1ir bigiminde a1t1 te11i

gitar1ar ortaya g1krn1§t1r. Bun1ar sanatkarlar1n merak1n-
dan i1eri ge1en fantazi bigimlerdi ve enstr~an yap~
alan1na onem1i bir yeni1ik getirmiyordu.

Rus enstruman yapLmC1S1 Paserbski'nin enstruman

yap1mlnda bir dahi oldugu soylenmektedir. Gitarln yap~1n1
bitirdiginde bUyUkge bir odada tecrUbeli bir gitariste
ga1d1r1r, gitar1n tonunu ge§it1i mesafelerden din1eyerek
begenmedigi yon1erini dUze1tinceye kadar tekrar tekrar
ugra§1rm1§.

Torres'in yap1m alanlnda yeti~tirdigi ogrenci1eri

de vard1r ve prensip1eri kendisinden sonraki nesi1 tara-
flndan konser gitar1ar1n1n yap1m1 igin temel olarak kulla-
n1lm1§t1r. Torres'ten sonra Madrit'te Vicente Arias i1e
Manuel ve jose Ramirez Karde~ler gorUlmektedir. Ozel1ikle
Ramirez gitar1ar1 bugUn hala en iyi gitar1ar olarak kabu1
edilmektedir. UgUncUku§ak jose Ramirez Madrit'te gitar
imal eden firman1n ba§1nda bu1unmaktad1r. Ramirez gitarla-
rlnda, sap1n orta k1sm1na kO~~~l~bonoz destek sap1 gUg-
1endirmekte, boy1ece §eklin/bozu1mas1 da onlenmi~ olmakta-
d1r. japonya'da en iyi yap1mC1 olarak Masaru Kohno ismine
rastlanmaktad1r. Amerika Birle§ik Dev1et1eri'nde Richard
Schneider 1969'dan beri gitar yap1m1 ve akustigi Uzerinde
ga11§malar yapmaktad1r.

36) Son zaman1arda Ispanyol F1eta ve Ogu11ar1n1n da Ramirez

olgUstinde gitar1ar Urettigi konusunda bilgi edinmi~
bu1unmaktaY1z.
 39

c. KUltUr Qevrelerinde Gitar

DUnyan~n
degi§ik kUltUr gevrelerinde yayg~n olan
gitar, her Ulkede f'arkl~ geli§meler gostermi§; buralarda
yeti§en besteci ve virtUozlar gitar~n geli§mesi, yay~l­
mas~ yolunda katk~larda bulunmu§lard~r. Onemli geli§me-
lerin, ozellikle Ispanya ve Italya'da yogunla§t~g~n~
gorUyoruz. A§ag~da degi§ik Ulkelerde git~r~n geli§me du-
rumlar~ ve 0 Ulkelerde gitara hizmeti gegmi§ olan en onem-

li §ahsiyetler hakkknda k~sa bilgiler verilmi§tir. Bu §ah-

siyetlerin gitara ve gitar literatUrUne olan katk~lar~
yan~da, diger Ulkelere yapt~klar~ yolculuklarla, bu enst-
ruman~, farkl~ tUrleriyle tan~malar~ ve tan~tmalar~ olum-

lu sonuglar vermi§tir. Boylece ortaya g~kan kUltUr al~§­

veri§leri ile gitar, hem bigim olarak hem de gal~n~§ tek-
nigi olarak ilgi gekici bir geli§im sUrecine girmi§tir.

Gitar~netimolojik kaynag~~, bu saz~n bigim

evrimiyle fazlaca ilgili olmad~g~n~ daha once belirtmi§-
tik. Degi§ik kUltUr gevrelerindeki durumu gozden gegirme-
den once bu soruna k~saca deginerek, durumu biraz daha
ag~kl~ga kavu§turabilecegimizi san~yoruz.

SUmerliler"deki " kinnor " adl~ saz~ bigim ba-

k~m~ndan benzeri olan Asur enstruman~n~ ad~ " chetarah "
d~r. M~s~rl~lar ise bu tUr sazlara " nefer " veya "nofre"

demektedirler. Farscadaki 'If sehda "n~ Hint 11 si tar " ~­

dan geldigi dU§UnUlebilir. Hatta Azarbaycan 11 tar "~ da
bu koke baglanabilir.

Yunan ve Romal~lar':~n 11 ki tara " ad~n~ verdikleri

sazlar~n ad~, §ekil benzerligi olsun veya olmas~n Bat~
dillerinde benimsenmi§tir. (Italyanca'da chitarra veya
11 chi ttara "; Fransl.z.ca ':da gui tarre/ gui terre/ gui teme §ek-

linde).
 40

1. Ispanya

Ispanya, gitarLn ilk ve en gok benimsendigi, bunun

sonucu olarak da en yayg~n oldugu tilkedir. Alt~ telli gi-
tar ses tonu, akordu ve telleri ile lavtay~ tamam~yla or-
tadan itmi§ ve onun yerini alm~~t~r. Gitar~n lehine donti-
~en bu degi$im 16.ytizy~1~n sonlar~nda ba~lam~~t~r, bugUn
gal~nan alt~ telli gitar~n en parlak devri, 18.yUzy~1~n

sonu ve 19.ytizy~1~ ba~lang~c~nda ya~anm~~t~r, bu a~ama­

ya da Dionisio Aguado ile gelinmi~tir.

17.ytizy~1~n
en onde gelen ve dikkate deger gita-
risti Gaspar Sanz olmu~tur. Gaspar Sanz Aragon'un Calanda
Kasabas~nda 1640 y~l~nda dogmu~, 1710 y~l~nda Madrit'te
olmU~ttir.

Dionisio Aguado 1784 y~l~nda dogmu~ Ispanyol 01-

mas~na ragmen uzun sUre Paris'te ya~am~~, olaganUstU
yetenegi ile Paris'te bulunan tUrn gitar virtUozlar~n~ ve
mtizik uzmanlar~n~ dostlugunu kazanm~~t~r. 1849 y~l~nda
tekrar geri dondUgli Madrit'de olmU~tlir. Aguado modern
Ispanyol okulunun kurucusu olarak kabul edilir. Qagda~
Ispanyol gitaristligi Uzerindeki etkisi bUylik olmu~tur,
gagda~lar~~n aksine, tirnak ile galan bir gitarist (37)
olarak Ispanyol okulunun tekniginde temel ta~lar~ndan
birini olu~turmu~tur. Bu gal~~ tarz~ buglin gok yayg~n ola-
rak kullan~lmaktad~r.

Gitar, geli~iminin zirve noktas~a virtUoz ve

bestekar Fernando Sor (1780) vas~tas~yla ula~m~~t~r.

37) T~rnakla gal~~ konusu ileriki bolUmlerde

ag~klanacaktJ.r.
 41

MUzik dUnyasl. Femando Sor"u " gi tarist1erin Beethoven'i "

olarak vasl.f1andl.rml.§tl.r. Beethoven'in, gagda§larl. araSl.n-
daki durumu neyse Sor'un da gitar besteci1eri arasl.ndaki
durumu aynl.dl.r. Gitar igin beste1emi~ oldugu eserler bu-
gUn hala canll.ll.g~l. korumakta, be~i de besteledigi do-
nemden daha gok gal~makta, gitar literatUrUnUn en onem1i.
pargalarl.nl. te§kil etmektedir1er. GUnlimUzde bu eserler,
iyi yeti§mi§ virtUozlarca tercih edilmektedir. Sor, ortaya
koydugu her kural ve i1keyi yalnl.z mUzikse1 agl.dan degi1,
mantl.k olarak ta bir gerekgeye baglaml.§tl.r. Ita1yan okulu-
nun gitar~ ozellik1erini ve niteliklerini ku1lanarak on-
lardan kurallar ve i1ke1er olu§turmasl., bestelerini onlara
uydurmaya gall.§mas~a kar§l.ll.k, Sor mtizigi, gitara mUrnkUn
oldugu kadarl.yla ve niteliklerinin elverdigince yUklemeye,
onu zorlamaya gall.§ml.§tl.r. Bu §eki1de gitar, polifon mtizi-
ge ula~abilmi§tir. Gitar gall.§ tekniginde Sor mUzigi en
Ust noktayl. temsil etmektedir. Sor'un parmak konumu ve
besteleri, gitar igin gok uygundur, ve enstrumanl.n tUrn
imkanlarl.ndan faydalanmaktadl.r. Bu durumda, onun eserleri
mUzisyenlerden yogun gabs ve yetenek istemektedir.

Altl. telli gitarda Ispanyol Okulunun en onemli

iki temsi1cisi Sor ve Aguado olmu§tur. On1ardan sonra ge-
len nesil pek fazla bir§ey ilave edememi~tir.

Her yerde oldugu gibi gitar, Ispanya'da da i1ging-

ligini ve itibarl.nl. zaman zaman kaybetmi§ ancak, diger UI-
ke1erde oldugu gibi ge1enek tamaml.y1a kaybolmaml.§ daha gok
virtUozite yonUnde ya§aml.§tl.r. Ozellikle Cano, Broca,
Damas, Vinas, Arkas gibi gitaristler gitarl. hem teknik yon-
den hem de besteleriyle daha yUksek a~ama1ara getirmi§ler-
dire
 42

18.yuzy~1~n sonlar~na dogru, lspanya1da gitar~

yeni bir ustad~ ortaya g~km~~t~r. Francisco Tarrega
(1854-1908), Aguado ve Sor'dan ald~g~ gelenegi surdUre-
rek gitar~n geli~mesine buyuk katk~larda bulunmu~tur.
Gitar gal~~~nda sag eli ozgur k~lm~~ ve tutu~ta gitar~n
sol ayak uzerine yerle~tirerek desteklenmesinin onculu-
glinu yapm~~t~r. 0 zamana kadar genellikle sag el e~ige
yak~n bir yerde kuguk parmak ile desteklenmekteymi~.

Tarrega bir du~linur, bir ara~t~rmac~ ve kelimenin tam

anlam~yla bir idealistti. Bach, Beethoven, Schumann,

Chopin gibi buyuk dahilerin eserleri onun elinde sanki

gitar igin bestelenmi~ yeni eserlere donu~mu~tlir. Bir
dizi preludler ve kendi yoresel ezgileriyle dokunmu~
olan yeni yeni eserler yazm~~t~r. Yazd~g~ al~§t~rmalar
ve etutler gitar tekniginin gerektirdigi yeni bir metot
olu~tu:rmu~tur. fI Capricco Arabe ft, 11 Danza Mora fI,

"Recuerdos de la Alhambra. 11 gitar muziginin buglin de

gok sevilen en guzel eserlerindendir. Gozlerinin rahat-
s~zl~g~ nedeniyle uzun seyahatlere g~kamam~~t~r. Tarrega
ad~n~, egitim metodunu ve eserlerini tum dlinyaya tan~ta­
cak yeni bir nesil gitarist yeti~tirmi~tir.

Miguel Llobet Tarrega'n~ ogrencileri aras~nda iyi

bir gitarist olarak belirir ve gagda§lar~ aras~nda en
onde gelen virtuoz olur. Bir ara Paris'e yerle§mi§, Gliney
Amerika'ya yapt~g~ konser gezilerinde, ozellikle Arjantin-
de buylik ilgi gormli~tur. Almanya ve Avusturya1da da konser-
ler vermi~tir. Gitar~ sanatsal geli~imi ona gok §ey borg-
ludur.

lspanyol besteci lsaac Albeniz (1860-1909) gitar

igin besteler yapm~~t~r.
 43

Llobet'in en bUyUk rakibi Andres Segovia (1893)

olmu~tur. Segovia yolunu kendi kendine aray~p bulmu~tur.

Segovia'n~ gal~~~nda Llobet'in etkileri gorUlmektedir.

Yine de kendine has uslubu ag~r basmaktad~r. Segouvia

Almanya, GUney Amerika, Hindistan ve Orta Amerika ulke-
lerine konser turneleri yapm~~t~r. Bugiln 93 ya~~nda 01-
maS1na ragmenhala gal~~malar1na devam etmekte ve konser-
ler vermektedir (38).

1897 dogumlu Sainz de la Maza'da eski Ispanyol

literatUrU lizerinde ga11~malar~ olan bir gitaristtir.
Eski usul notalamay~ (tabulatur) modern gitaristlige uy-
gun olarak aktarm~~t~r. Arjantin, Fransa ve Belgika'da
ba~ar111 konserler vermi~tir.

Bunun d1~~nda Emil Puhol, Domeniskus Prat,

Garzia Fortea gibi isimler de saY11abilir.

Ispanyol besteci ve piyanisti joaquin Rodrigo'nun

(1902) gi tar ve orkestra igin"Concerto de Aranjuez lIve
~antasia para un Gentilhombreqisimli eserleri oldukga Un-
llidUr. Concierto Aranhuez'in ilk yorumu 1939'da Madrid'de
yap1lm~~t1r. Besteci ulusal Ispanyol galg~s~ gitar igin
bir kongertoyu uzun sUrede planlam~~, sonugta her yonliyle
tatl~ ve duygulu bir verime ula~m~~t1r. Eserde solo galg~
ve orkestra aras~ndaki dengeyi olaganustu bir usta11kla
gozlimleyen ve yurdunun folklorundan yararlanan Rodrigo,
bu pek bilinen kongertoya " Aranjuez It ad~~ vermi~tir.
"Aranjuez " eski Ispanyol krallar1n~ ilnlU eglence sara-
Y1d1r ve kongertonun genel yap1s1nda bu eglencelerin anla-
t1m1 dli~Unlilmli~tUr. Allegro con spirito, adagio ve Allegro
gentile olmak Uzere Ug bollimlUdUr (39).

38) 1986 Y11~n1n mart ay~nda sanatg1 ABD'ne konser turnesi-

ne g1~~t1r. bkz.Koptagel,Y.,"Andres Segovia",Orkestra,
Ayl~k Mlizik Dergisi,S.151, Ist.1986, s.55.
39) Yener,Faruk, Muzik K11avuzu, Milliyet Yay~n Ltd.§ti.
YaY1nlar~, Istanbul.1970,s.213
 44

1923 dogumlu Alirio Diaz Venezualla'da dogmu~ egi-

timinin bUyiik bir k~sm~n~ Ispanya'da yapm~~, Andrea
Segovia'n~n ogrencisi olmu~tur. Halen bUtUn dUnyada kon-
serler veren Diaz TUrkiye'de de konserler vermektedir.
Uslubunun temizligi, duygulu ifadesi ve mUzik kalitesi ile
gitar dUnyas~nda kendisini kabul ettirmi~tir.

Ispanyol gitarist Narcisio Yepez (1927)'de diinya

9ap~nda UnlU olmu§ bir gitaristtir. Ozel olarak ~smarla­
d~g1 on telli gitar~ ile de konserler vermi~tir. Ilave
ettigi dort tel, klasik gitar~n teknigini ve ozellikle-
rini bozmadan, titre~en tellerin daha dengeli bir ses
rengine sahip olmas~n~ saglamaktad1r (Lev.31a).

Ispanya'da Arap mUziginin etkisiyle geli~mi~ halk

dans mUzigi olan flamenko 18.yiizy~ldan sonra, oynan~~ ve
soyleni~ bi9imine gore degi~ik adlar alm~~t~r. Bunlardan
baz~lar~; malaguenas, sevillanas, rodenas, alegrias,fan-

dango dur (40). Burada gitar bir e~lik enstruman~ olarak

kullan~11r. Konser flamenko, geleneksel stilden ayr~lm~§
yeni bir merakt1r. Bu tUrde konserler veren Ispanyol Paco
Pena, Paco de Lucia ve Victor Monge Serranito gUniimUziin
flamenko gitaristleridir. Flamenko gitar~n yap1s~yla ilgi-
li bilgi ileriki boliimlerde verilecektir.

Yukar~da ad~ gegen gitaristler d~~~da Ispanya'da

UstUn nitelikli bir90k gitarist yeti~mi~tir. Gitar sever-
lerin de seviyesi bir hayli yiiksektir. Ispanyollar, bu
enstruman i9in aileden gelen ozel bir yetenek ta~~makta­
d1rlar. Hislerle dogan, yonlendirilen mUzikal duygular,

40) Sozer, Vural, MUzik ve Miizisyenler Ansiklopedisi,

Atlas Kitabevi, Istanbul 1964, s.138.
 45

milli motif ve ritimle birle~tirilerek olaganUstU bir

beceriyle, bu galg1 arac111g1 ile sese danU§mektedir.
Baylece gitar, adeta blitUn bir toplumun simgesi haline
gelmi§tir. Gitar1n bigim evr~inde Ispanya f n1n oynad1g1
anemli rol ideal gitar1n §ekillenmesi bak1m1ndan ayr1ca
Uzerinde durulmas1 gereken bir husustur.

2. Italya

Italya uzun bir mliddet Avrupa mUzik hayat1na ha-

kim olmu§, Italyan operas1 Avrupa K1tas1n1n tUrn §ehirle-
rinde esas tutulmu§, bu Ulkenin stili mUzikte genellikle
bir algU olarak kabul edilmi~tir. Buna ragmen bu Ulkede
yeti§en gitar virtUozlar1 ve sanatg11ar1 genellikle diger
Ulkelere giderek, ga11§malar1n1 oralarda sUrdlirmU§lerdir.
Italyatda gitar, baz1 danemlerde bUyUk anem kazanm1§,baz1
danemlerde ise anemini kaybetmi§tir. Bunu en iyi kan1tla-
yan eski yUzY111arda Italyatda imal edilmi§ olan gok gUzel
enstrumanlard1r. Yap1mlar1ndaki itina, sanatkar11k ve
zevk yanUnden e§sizdirler. Stradivarius ve Guarneri gibi
UnlU keman yap1mc11ar1 gitar da imal etmi§lerdir. Ozel-
likle 17.yUzY11da gitar bu Ulkede dikkate deger bir geli§-
me gastermi§tir.

italyanlar1n halk enstruman1 as11nda Mandora idi.

Halk taraf1ndan ga11nan folklorik gitar ile, sanatsal ola-
rak ga11nan gitar aras1nda oldukga bUyUk bir fark vard1.
HalklAfolklorik gitar ga11§1, nota bilgisi olmadan, sadece
hislerden kaynaklanan, kulaktan: agrenilme bir ga11§ §ek-
liydi. Teknigi de gok fark11yd1.

Gitar1n anem kazand1g1 diger Ulkelerde oldugu gibi,

Italya'da da bUyUk virtliozlar yeti§mi§tir. Ancak italya,
 46

Paris, Viyana, Londra, Petersburg gibi mlizik dlinyas~~

merkezi olabileeek bir noktaya ula~mam~~t~r. Bu nedenle
Italyan virtlioz ve besteeiler kendi lilkelerinde uzun bir
zaman kalamad1lar. Her biri kendisine ba~ka bir lilke se-
gerek oraya yerle~ti ve sanat ga11~malar1n1 slirdlirdli.
Hatta bunlar vatanlar1na aneak konser turneleri igin
gidip dondliler.

Italyan virtUozlar her ne kadar ba~ka lilkelerde

bulunmu~larsa da ga11~ tarzlar1 ve mUzik stilleriyle

Italyan Okulunun temsileileri olmu~lard~r. Ispanyol Oku-

luna nazaran birgok degi~ik niteliklere sahiptiler. Enst-
ruman1 tutu~ ~ekli ve ellerinin pozisyonu oldukga fark11Y-
d1. Italyan okulu bareleri gok az kullanmakta ve daha zi-
yade bo~ olan telleri kullanmaY1 tereih etmekteydi.
Corbetta, Calegari, Ferdinand Carulli, Luigi Legnani,
Philippo Gragnani, Mattheo Careassi, Mauro Giuliani,
Bartolomeo Bartolazzi, Zani de Ferranti, Luigi Mozzani
Italyatda yeti~en linlU mlizisyen ve gitaristlerdendir.

Ferdinand Carulli (1770-1841) doneminin gitarist-

liginde en parlak etkiyi yaratan, en verimli besteeiler-
den birisidir. Qok yayg1n olan ve benimsenen bir gitar
metodu haz1rlam1§t1r. Ba~ar1s1n1n gok bliyUk olmas1na rag-
men digerleri gibi 0 da yurt d1~1na g~km1~ 1808 Y111nda
Pariste yerle~mi~tir. Burada da gok k~sa slirede line ka-
vU§mu~, ba~ka Ulkelere de ba~ar111 konser turneleri yap-

m1~t~r. Temiz, ritmik ve tereddUtsUz ga11~ tarz1 gitar

ga11~1n1n en onde gelen ozelligiydi. 400tij a~k1n eseri

vard1r. En iyi eserleri iki gitar igin yazd1g1 dliolar1d1r.
Eserlerinin pek gogu da kaybolmu~tur.
 47

o donemin en onem1i bir ba§ka ttalyan gitaristi de

Mauro Giul~ani'dir.1780 y~l~nda dogan Giuliani, keman~
yan~nda, gitar galmay~ da kendi kendine ogrenmi§, k~sa
stire igerisinde ttalya'n~ bir numaral~ gitarc~s~ olmu§-
tur. Konser turneleri i1e tUrn Avrupay~ gezmi§, daha sonra
Viyana'ya yerle§mi§tir. Gitar igin 300'den fazla eseri
vard~r. En onemlileri tig bUyUk kongertosudur. Fakat bu

kongertolar piyasada bulunmamakta, baz~ ozel kolleksi-

yonlarda bulundugu tahmin edilmektedir. Giuliani, gitar~
tUrn ag~rl~g~ ve onemi ile bir konser enstruman~ ha1ine ge-
tirmi§ti. Eserleri aras~nda solo gitar igin sonat, Grande
Ouverture, keman ve gitar igin eserler, iki gitar igin
duetler, al~§t~rma ve gal~§ma eserleri v.b. bulunmaktad~r.
Keman teknigindeki baz~.nitelikleri gitara aktarm~§ olmas~
onemle kayda deger. Petersburg ve Londra'da da uzun sUre-
1erle bulunmu§ Viyana'da olmti§ttir (1840). Gitar~n en par-
lak devri olarak tan~lanan bir gag~ en onemli temsi1cisi
olan Giuliani bu ak~m~n ortas~nda bulunmakla yetinmemi§,
bu ak~m~ yonlendirmi§ ve onderlik etmi§tir.

1792 dogumlu Matheo Carcassi'de Paris'e yer1e§mi§

italyan gitaristlerdendir. Londra ve Almanya'ya konser
seyahatleri yapm~§t~r. Metot ara§t~rma, etUt ve eserleri
vard~r. Ug ciltlik metodu glinUrnUzde de ku1lan~lmaktad~r.
1853'te olmU§tUr.

Paganini'yi de italyan gitaristler aras~nda saya-

biliriz. Kemandaki maharet ve gevikligini, gagda§lar~na
gore UstUnlUgUnU, gitar galmas~n~ iyi bilmesine, gitar
teknigini kemana uygu1amas~na baglanmaktad~r. Hamburg'lu
kemanc~ ve keman pedagogu Bodo Eberhard Paganini Uzerinde

yapt~g~ ara§t~rmalarda bu kanaate varm~§t~r (4l).Paganini-

41) Buek, F., a.g.e. p.77.

 48

nin ogretmeni Alexander Rolla'da gok yetenekli bir kemanc~

ve gitaristti.

1790-1885 y~llar~ aras~nda ya~am~~ olan Zani di

Ferranti'de olaganUstU bir virtUozdu. Onun doneminden son-
ra bir milddet onemli virtUozlar yeti~memi§tir. Gitar ga-
l~~~ Ust dUzey mUzisyenler aras~nda gerilemeye ba~lam~~,

ancak halk aras~nda ya~amaya devam etmi~tir.

Daha sonra yeti~en Luigi Mozzani (1868) gitar~

ihmal edilmi~ bir galg~ olarak bulmu~, gitara eski deger
ve onemini kazand~rmak igin gal~~m~§lt~r. Sadece virtiloz
olarak degil enstruman imalatg~s~ gibi gitar~n akustik
problemlerini, ~ekil gUzelligini ve gal~~ uygunlugunu
ara~t~rm~~ ve geli~tirmi~tir. Sap ve tU/ilenin gitar gal~­

~~n~ kolayla~t~racag~ dU~ilncesiyle yeni bir tip sap ve

tu~e geli~tir.mi~ Ust tablan1n gilglendirilmesi gerektigini
dU~ilnerek bu konuda gal~~alar yapm~§lt~r. Enstrtiman imala~
t~yla ugra§lan Mozzani, iyi bir virtUoz olarak galg~1n
eksik yanlar~n~ en iyi bilen ki~iydi. 0 yilzden gal~~malar~
gitar~n bigim geli§lmesi yolunda'gok faydal~ olmu~tur.

3. Arjantin

Gitar, Ispanyol kokenli topluluklar~n gogunlugu

te~kil ettigi tUrn illkelerde benimsenmi/il ve yay~lm~/ilt~r.
Buna ragmen Arjantin'de gok uzun bir mazisi yoktur. Gi-
tar~ bu illkeye ilk gotUren ki§li Sor'un ogrencisi San
Marti olmu§ltur. Kendisi k~sa zamanda sosyeteye girmeyi
ba~ar.m~~, birgok hayran ve taraftar toplam~~t~r. 1853
y~l~nda anayasay~ kabul eden kongrenin iki Uyesi juan
del Campillo ve Zulustino, hekimlerden Marcos Ocampos,
 49

Martin Riuz Moreno, Esteban 3chewaria, Niconor A1ware1los,

Vlesces10a Escalante ve birgok ki:;d mlikemrnel gi tarist1er
olarak tan~nm~§lard~r.

Profesyone1 gitarist1er 1860 y~l~nda ortaya g~kma­

ya ba§lam~§t~r. Ispanyol as~ll~ ressam Bernardo Troncoso
onclilerden ilki olarak bi1inir. Troncoso Buenos Aires'e
gitar virtliozu olarak Y8rle9.IDi§tir. Arjantinli juan Alais,
Augustin Gomez, Carlos Garcia Tolsa, Ispanyol Sagreras,
Gimenez Manjom, Domeniskus Prat gibi isimler de gitar ga1-
ma zevkinin Arjantin'de yerle§mesine sebep olmu§lar, oze1-
lik1e Domeniskus Prat Ispanyo1 Tarrega metodunu tamamen
Arjantin'e yer1e§tirmi§ ve onun eserlerini tan~tm1§t~r.

Maria Luisa Anido, Arjantin'in gitar virtlioz1ar1n1n

en onem1i ve lin1ti kad~n temsi1cisidir. Ispanyol Migue1
Llobet ve Andres Segovia'n1n Arjantin'e yapm1§ olduk1ar1
pek gok konser turnesi burada gitara gosterilen btiylik
ilgiyi yans~tmaktad1r.

4. A1manya

A1manya'ya yabanc~ virtlioz1ar taraf~ndan getiri1mi§

ve tan1t~lm~§ olan gitar, burada gergekten de gok zengin
bir ortam bu1mu§tur. Almanya igin Viyana, onem1i ve unu-
tulmaz yetenek1erin g~k~§ noktas1 tUrn mlizik hayat1n~n mer-
kezi olmu~tur. A1manya gok tin1li virtUoz1ar ortaya g1kara-
mam~§sa da (mese1a ita1ya gibi) gitar, burada geni§ kit-
lelerin ve ha1k tabaka1ar~n~ benimsemi§ olduk1ar1 bir
enstruman olmu§, gitar gal~~~n1n devam11 ve ileri ge1i§me-
sinin k1v~lc~m1 ve iti§ glicUnli te§ki1 eden virtlioz1uk li-
teratlirli igin de teme1 ma1zemeyi yaratm1§t~r.
 50

Meydana g~kan bu ak~m diger halk enstrumanlar~ li-

teratUrlinden farkl~l~k gostermekteydi. glinkU gitar igin
beste yapanlar genellikle profesyonel mUzisyenlerdi, onlar
~ekil ve stil itibariyle genel mUzik literatUrUnU taklit

etmeye gal~~maktayd~lar. Her zaman gok ba~ar~l~ olmam~~

ve mUzik ag~s~ndan da gok degerli eserler meydana g~kma­
m1§sa da bu mUzik tUrU, daha gok merakl~lar ve mUziksever-
ler igin bestelenmi§lerdi. Gitar igin beste yapmakta olan
besteci ve virtUozlar~n teknik maharetlerini gostermek igin
besteledikleri eserler her zaman iyi eserler olam~yordu.
Uzun sUre yUkseli~ gosteren gitar~n parlak devri zamanla
dU§U~ gostermeye ba~lad1. Halk aras1nda yaY11d~kga, konser-
lerde kullan11an solo enstruman ozelligini kaybetmeye bag-
lad~_._Her tUrlU eser gi_~ara_u;srgulanma;sra_ga11 ~11d1. Opera

aryalar~, tan1nm~~ halk melodileri Uzerine yaz~lm~~ var-

yasyonlar, tan~nm1~ piyano eserleri ve ~ark11ar~ vb. Bu

da ciddi bir ugra~ yerine yUzeysel bir gal~~ma a11~kan­
l~g~n~ getiriyor, galg1 e~lik galg~s~ olarak kulland~kga
sanatsal degerini kaybediyordu.

Almanya'y~ devam11 olarak virtUozlar ziyaret edip

gezmekte ve konserler vermekteydiler. Bunlar aras~nda en
onemlileri Giuliani ve Carulli'dir. Giuliani etkinliginin
en uzun donemini Almanya'da sUrdUrmU~, eserlerini orada
yay~nlam1~t~r.

Simon Molitor, gitar virtUozu ve mUzik egitimcisi

olarak birgok eserler yazan bir diger isimdir.

Leonhard de Call (1779-1815), amator olmas~na rag-

men mUzik kaide ve formlar~ konusunda saglam bilgilere
sahipti. Kendisi yaln~z gitar igin degil, diger enstruman-
lara e~lik edecek ~ekilde gok iyi oda mUzigi eserleri bes-
telemi~tir.
 51

Almanyatda etkin olmu§ bir ba~ka besteci de Anton

Diabelli (1781-1858) olmu~tur. Salzburg dogumlu, besteci
ve piyano virtUozu olan Diabel1i ayn~ zamanda mUkemmel
bir gitaristti. Piyano ve gitar egitimciligi i1e de Un
yapm~~t~r. Giuliani ve Diabelli uzun sUre i§birligi yap a-
rak birlikte gal~~m~~lard~r. Diabelli gitar~ armonik bir
enstruman olarak kullanm~~, gitaristlerin gal~~ rahatl~­
g~na pek onem vermemi§tir. 200'den fazla eseri vardlr.

Kendi enstrumanlar~ yan~s~ra gitari galan ve beste

yapan mUzisyenler de vard~r. Bunlar virtUoz olarak Un yap-
mad~klar~ halde eserleri sayesinde gitar~n yayg~la§mas~

ve zenginle§mesine bliyUk katk~da bulunmu§lardlr. Bunlar-

dan birisi de josef Kliffner'dir. Gitar igin bir dizi eser-
ler bestelemi§, Fransa, Hollanda ve Belgika'ya seyahatler-
de bu1unmu~, 1856 y~l~nda olmU§tUr.

FIUtist olan Kaspar Kummer (1794-1870) de fllit ve

gitar igin duolar bestelemi§tir.

Yukar~da ad~ gegen gitarist1erin yan~nda, kendi

galg~lar~ ile birlikte gitar da galarak beste yapan ki§i-

ler araslnda Kaspar Furstenau, Micheal Henkel, Francois

HUnten, August Harder, Wenzel Matiegka, josef Ignaz
Scbnabel, josef Kreutzer gibi isimler bulunmaktadlr.

Unlli A1man besteci Carl Maria von Weber (1786-1826)

de gitar galm~~, onun igin birgok ~ark~ e~lik1eri yazm~~­
tlr.

Almanya'da.Leonhard Schulz ve johan Kaspar Mertz

(1806-1856) isimli iki gUgIU virtUoz yeti~mi~ ve bliytik Un
kazanm~§lardlr. Ikisi de gitarln parlak doneminin sonunda
ya~am~~lard~r.
 52

Piyanonun ton ag~s~ndan geli~mesi, gitar galanlar~n

aras~nda sivrilenlerin bulunmamas~ bu saz~n halk enstru-

man~ olarak kabul edilmesi igin gosterilen gabalar, gi-

tar~n gozden dU§mesini haz~rlayan ~artlar olmu~tur. Bun-

dan boyle galg~, bir e§lik galg~s~ durumunu kazanarak
i§levini sUrdUrmU§tUr.

Gerileyen gitar ilgisini canland~rmak igin beste

ve galg~ imalat yar~§malar~ dUzenlenmeye ba§lad~. BrUksel-
de yap~lan enstruman yap~m yar~§mas~nda Viyana'l~ Scherzer
(1834-1870), kendi imalat~ olan gitarla birincilik odUlU
kazand~. Scherzer alt~ telli gitara kontra teller koyan

ve tahtadan yap~lma burgu tak~m~ yerine mekanik dlizeni kul-

lanan ilk ki§idir.

1822 Augsburg dogumlu Edvard Bayer gitar gal~§~n­

da yenilik olmak lizere bir rezonans masas~ kullanm~§t~.
Gitar bu rezonans maBas~ Uzerine yerle§tirilip tespit
edilmi§ti, enstruman ayakta durularak gal~nmaktayd~. Ayak-
ta kullan~labilen bir pedal vas~tas~ ile de akordunu
daha tiz ya da pes tonlara dtinU§tUrmek mUmkUndU. Bu yeni-
lik, gitara olan ilginin azald~g~ bir zamana rastlad~g~n­
dan yayg~l~k kazanmam~§t~r. Bayer'de digerleri gibi pek
gok konser turneleri yaparak gitar konserleri vermi§,daha
sonra Hamburg'a yerle§mi~tir.

1933 Dogumlu Siegfried Behrend Ulkemizde de pek

gok konserler vermi§ Alman Gitaristtir.

5. Rusya

Gitar Rusya'ya Polonya ve Almanya'dan ula§lrken

diger taraftan Fransa ile ili§kisi dolay~s~yla oradan da
ithal edilmi§ti.
 53

Italyan Giuliani ve Ispanyol F.Sor Rusya'da uzun

y~llar kalm~§ ve orada gitarlar~yla bUyUk ba§ar~lar elde

etmi~lerdir. Onlar1 ba~ka gitaristler de izlemi§ bu gekil-

de gitar yaln~z gitaristlerce degil birgok mUziksever ta-

raf~ndan da gal~n~r olmu~tu. Alt~ telli gitar Avrupa'da

en parlak gUnlerini ya~arken Rusya'da degi9ik bir akorda

ve tel sistemine kavu9turulmaktayd~.

O.Sychra (1778) isimli bir mUzikseverin folklorik

9ark~lar~ daha rahat galmak igin ekledigi yedinci teliyle
gitar, biraz degi~mi9 bir enstruman olarak ortaya g~km~9-
t~. Eu enstrumanla Rusya'da, RUB halk ve folklor ~ark~­
lar~ndan gelen ve ondan kaynaklanan yeni bir literatUr

olu~maya ba~lad~. VirtUoz mUziginden gok halk mUzigine

yonelik, halk gal~~~n~ benimseyen bir ak~m belirdi. Yedi
telli gitar~n telleri D,G,H,D,G,H,D ~eklinde akortlanmak-
tayd~.

Alt~telli gitar da baz~ gitaristlerin elinde mev-

cut literatUrU ile gal~nmaya devam edildi.

Yedi telli gitar, Sychratn~n ogrencisi olan

Wissotski (olUmU 1837) taraf~ndan daha yayg1n bir hale
getirilmi~tir. Wissotski bu enstruman igin pek gok beste-

ler yapm~9' ve geng gitaristler yeti~tirmi~tir.

19.yUzy~1~nilk yar~s~nda hatta k~smen de ikinci

yar~s1nda yedi telli gitar~n temsilcileri olarak Zimmermann,

Belos chein, Morkow, Petrow, Wet!ow, Ssarenko, Alexandrow,

Milijukow, Ljachof gibi isimler gorUlmektedir.

Yedi telli gitar Rusya'da k~sa zamanda benimsenmi~

tarn anlam~yla bir halk enstruman~ olmu~tur. Kentli halk1n,
koylUnUn elinde bulunan gitar zamanla akort degi~ikligine
 54

ugram~§, la-minore gore akortlanmaya ba§lam~§t~r. Bu akor-

du ile gingeneler taraf~ndan da §enliklerde ve ziyafetler-
de kullan~lm~§t~r.

Rusya'da alt~ telli gitar~n virtUozlar~ aras~nda

Ssokolowski, Makarow, Klinger, Decker-Schenk Lebedew gibi
isimler bulunmaktad~r. Bunlardan, Makarow, tUrn Avrupa'y~
dola§arak 0 zaman hayatta olan gitar virtUozlar~n~ ziyaret
etmi§tir. Etkinligi gitar~n ihti~aml~ doneminin sonmeye
ba§lad~g~ doneme rastlamaktad~r. Gitar gal~§~n~n canlan-
mas~ igin ugra~~§t~r.

Rusya'n~ en onemli alt~ telli gitar virtUozu

Ssokolowski (1818-1883) olmu§tur. 0 da d~§ Ulkelere se-
yahat ederek konserler vermi§tir. OlUmUyle gitar~n sesi
konser salonlar1ndan duyulmaz olmu§, bu boylece otuz y~l
kadar sUrmU§tUr. Daha sonra Avusturya'l~ Decker-Schenk'in
gayretiyle tekrar bir canl~l~k kazanm~§t~r. ijnlU enstruman
yap~mc~s~ Friedrich Schenk'in oglu olan Decker Schenk igin
Rusya ikinci bir vat an olmu§, burada gitar~yla bUyUk say-
g~nl~k kazanm~~, 1898 y~l~nda olmU§ttir. Schenk'in ogren-
cisi olan W.P.Lebedeff'de mUkemmel bir virttioz olarak
konserler vermi§, 1906 y~l~nda olmU§ttir.

Sayd~g~~z §ahsiyetlerden ba§ka Stockmann, Polu-

pagenko, A.P.Ssolowjen, Russanov gibi isimler de gitar
igin gal~~~§ kimselerdir.

Birinci DUnya Sava~~'nda Rusya'n~n ya§am~§ oldugu

siyasal olaylar, ihtilaller ve degi§iklikler gitar~n ya-
§ad~g~ parlak gUnlerin sonu olmu§sa da, 1925 y~l~nda
Andres Segovia'nin Rus HUktimetinin daveti Uzerine Rusya'ya
yapm~§ oldugu konser turnesi sayesinde gitar eski hakla-
 55

r1na yeniden kavu~mu~, yedi te11i gitar~ hayran1ar1n1n

ve taraftar1ar~1n bUyUk bir k1sm1 a1t1 te11i gitara
donmU~lerdir. Gitar, dev1et taraf1ndan bUyUk destek gor-
meye ba~lam1§, Leningrad ve Moskova'da gitar egitimi igin
Ug Y1111k egitim veren oku1 ve akademi1er ag1lm1§t1r.

BugUn baz11ar1 D1kemizde de konser1er veren Rus

gitarist1erini tan1Yoruz ki, bun1ardan birisi de Andrei
Garin'dir.

6. Fransa

Gitar 16.yUzY111n orta1ar1nda Fransa'ya u1a~m1~,

bu geli~me Adrein le Roi ve jean Antoine Baif gibi isim-
1er taraf1ndan temsil edilmi~tir. Onlar1 takip eden1er
ita1yan Francisque Corbetta (1615-1689) ve daha sonra da
Robert de Visee olmu§tur. (1650-1725) Robert de Visee
1686 Y111nda gitar igin besteledigi suitlerini yaY1n1a-
m1§t1r.

18.yUzY111n ba~lang1c1ndan itibaren Frangois

Campien, Labarre Tril1e, Doisi, joly, Antoine Lemoine,
j.Meissonnier, B.Vidal, Pierre Antoine Gatayes gibi isim-
ler gorUlmektedir.,

19.yUzY111n ba~lang1C1nda Fransatda da gitar1n

en parlak donemi ba§lam1§t1r. Bu yUkseli~ Frans1z gita-
ristlerin etkinliginden ziyade, Fransa ba~kentinin bir
"sanat merkezi olmas1ndan kaynak1anmaktayd1. Carulli,
Carcassi, Aguado ve Sor uzun sUre1erle Paris'e yerla§mi§
ve Une kavu§mu§lard1.
 56

Fransa'da gitarUl ihti§laml~ doneminde yeti§en en

onemli gitarist Napoleon Coste (1806-1883) olmu§tur. Coste-
nin gitar igin bestelemi§ oldugu pek gok eseri bulunmak-
tad1r. Eu eserler gitarist1er igin vazgegilmez ga11~a
ve etUtlerdir. Sanatg1 virtUozlugundan ziyade bestecili-
gi ile tanLnm1§1t1r.

Tarrega'n1n ogrencisi olan Miguel Llyobet'de

faris'e yerle§!mi§!, gitar galan gevrenin merkezini te§!kil
etmi§tir. 19l5'te Paris'ten ayr1lm1§!t1r.

Daha sonra gitara kar§!1 olan ilgi azalmaya ba§!-

lam1§!, kibar sosyete gevrelerinde sevilen ve gorUlmek
istenen bir galg1 olmu§ltur. Llyobet'in ayr~lmas1ndan son-
ra Emil Pujol'da Paris'e gelmi§l bUyUk kitleleri co§!turmaya
gal~§!m1§t1r. Seg~via'da Fransa'daki ki§!isel temaslar1 ve
mUzik gevresiyle, verdigi konser ve resitalleriyle dikkat-
leri tekrar gitara yoneltmeyi ba§larm1§1t1r.

Marsilya'da gitar egitimi igin If Napolean Coste tf

Akademisi ag1lm1§!t1r. 1929'da Iskenderiye'de (M1s1r) dog-
mu§! olan La Goya da daha sonra Parfs'e yerle§lmi§l gitarist-
lerdendir. E§!i Ida Persti (1924-1967) ile ikili olu§ltur-
mu§!lard1r. E§!i Ida Presti'nin olUmUnden sonra, La Goya,
solo ga11§malar1na ag~rl~k vererek degi§ik Ulkelerde kon-
ser turnelerine g~kmaktad~r.

7. Iskandinav tilkeleri

Iskandinav Ulkelerinde gitar1n mazisi yoktur.

Rastlanan orneklerin saY~S1 ise pek azd~r.
 57

l8.ytizy~1~n ikinci yar~s~nda

isveg·te milli Qair
olarak tan~an Bellmann'~n §iirleri gitar e§liginde bes-
telenerek yay~nlanm~§t~r. Bellmann'1n bunlar~ gister (42)
isimli bir galg~yla soyledigi belirtilmektedir.

Isveg'te gitar merakl~lar~ gok azd~r. Bunlar da

gitar~ d~§ lilkelerde tan~m~§lard~r. gagda§ gitaristlikte
Boye of Gennaa ismine rastlanmaktad~r. gok degerli gitar
literatlirline sahiptir.

Danimarka'da da durum ayn~d~r. Burada da gitar~

d~§ lilkelerde tan~m~§ olan gitaristler vatanlar~na dondlik-

lerinde bu enstruman~ getirmi§ ve tan~tm~§lard~r. Baba

ogul olan Frederik ve Henrik Rung tan~nm~§ iki gagda§
gitaristtir. Baba Rung bir gitar liglUsU kurmu§ burada
ozel bir gitar kullanm~§t~r. Bu gitar~n rezonans govdesi
a§ag~ya dogru dort ko§eli bir bo§luk §eklindeydi ve gello-
da oldugu gibi sivri bir gubuga sahipti, tutulu§u ve ga-
l~n~§~ da gello da oldugu gibiydi. Bu tiglli, italya'ya
birgok seyahatler yapm~§t~r. Bu ozel bigimli gitara ait
literatlirli de Rung bestelemi§tir. Ogul Rung ayn~ zamanda
orkestra §efiydi.

8. ingiltere

Ingiltere'de lavta, john Shore, john Wilson, john

Dowland gibi isimlerle Un kazan~rken, gitar bu tilkede sag-
lam bir zemin bulamam~§ ve nadiren gal~nan bir enstruman
olarak kalm~§t~r. l8.ytizy~lda Ingiliz gitar~ olarak bili-
nen govde arkas~ dUz lavta tlirli bir galg~ kullan~lm~§t~r.
Burada dikkate deger bir gitar literatlirti de ortaya g~kma­
m~§t~r. Daha gok yabanc1 linlU gitaristler ingiltere'ye

42) gister : Lavtan~n gelik tellerle donat~lm1§ degi§ik

bir ttirlidUr. Bu enstruman sonradan " Isveg
lavtas~ " olarak tan~nm~§t~r.
 58

yerle~erek gitar1 tan1tm1~lar ve galm1~lard1r.

Ispanyol F.Sor 19.yUzY11 ba~1nda Ingiltere'de gita-

r1 tan1tm1~ ve besteler yaparak Ingiliz gitar1n1 unuttur-
mu~tur. 1809 Y111nda Panormo Ailesini gitar yap1m1 igin

te~vik etmi~tir.

j.B.Marella, Giulio Regondi, Leonhard Schulz,

Giuliani, Sskolow gibi linlU gitaristler Ingiltere'yi zi-
yaret ederek konserler vermi~lerdir.

19.yUzY111n ikinci yar1s1nda Miss.Sidney Pratten

gitarist olarak ortaya g1km1§, ogrenciler yeti~tirmi~tir.
Ogrencilerinden A.I. Cramer ve E. Shend gagda~ Ingiliz
gitaristleridir.

Ingiltere'nin en UnlU gitaristi bUtlin dUnyan1n

tan1d1g1 1933 dogumlu julian Bream'd1r. Once caz gitaristi
olarak ba§lam1§, piyanistlikte yapm1~t1r. Bream Ingiliz
kompozitorleri gitar igin bestelemeye zorlam1§ ve birgok
eser kazand1r.m1§t1r. Bream gitar literatUrline standart
Segovia repertuar1 ile ba§lam1§! daha sonra kendi yoltinu
gizmi~tir. LavtaY1 ele alm1§ ve bu eski enstruman1 yeni-

den canland1rm1§t1r. Ispanyol mUziginin tarihini belge-

leyen kaY1tlar yapmaya ga11§maktad1r. Rahat ve zevkle din-
lenen bir ga11§1 vard1r.

1944 Y111nda Avustralya"da dogan john Williams

halen Londra'da ya~amaktad1r. 1952'de ailesiyle birlikte
Londra'ya ta§1nm1§, Segovia ve Alirio Diaz ile ga11§!m1~,
Londra'da Ispanyol gitar1 merkezini kurmu§!tur.
 59

9. Amerika

Giiney Amerika'da gogunlukla Ispanyol aSl.lll. yerli

halkl.n bulundugu bolgelerde gitar iyi bir ortam bulmu~,
gok benimsenmi~ ve solo enstruman olarak da yUksek bir
a~amaya ula~ml.~tJ.r. Amerika Birle~ik Devletleri'nde bu

sazl. daha gok refakatgi enstruman olarak gormekteyiz.

Kuzey Amerika'ya ilk gelen virtUoz Italyan Zani de Ferranti
olmu~tur. Solo gall.~l. orada gok yava~ geli~mi~, gok az

merakll. ve taraftar bulmu~tur.

Amerika'da solist gitaristler sayl.ca azdl.r. En

tanl.nml.~larJ.ndan birisi Foden'dir. C.D.Shettler'de resi-

taller veren iyi bir gitaristtir. KadJ.n gitarist Olcot

Bicfort ve Foden'in ogrencisi olan C.Georg Krick'de so-
list olarak faaliyet gostermi~lerdir. Meksika'll. Manuel
Ponce ve Brezilya'll. Heitor Villa Lobos gitar edebiyatJ.-
nl.n geli~mesine Amerika Kl.tasl.'ndan katkl.da bulunmu~ iki
bestecidir.

Ogustin Barrios 20.yUzYl.ll.n en parlak gitaristle-

rindendir. Giiney Amerika'll. virtUoz Paraguay'da 1885'te
dogmu~, 1944'te olmU~tUr. Pekgok konser gezileri yapml.~
ve konserler vermi~tir.

Amerika'da istikbal vadeden geng gitaristler var-

dl.r. Bunlarl.n arasJ.nda Eliot Fisk, Sharon Isbin gibi
isimler saYl.labilir. California'll. Christopher Parkening-
de bir metot kitabl. yazml.~, dini mUzik Uzerine gall.~malar
yapml.~tl.r.

Blues, 19.yUzYl.lda genellikle Amerikan zencileri-

nin soyledigi halk ~arkl.larl. tUrUdUr. Gitar da bluesla
 60

birlikte onun sevilen galg1s1 olmu§tur. gark1 daima on

planda olur, gitar ona e§lik eder. Country blues deni-
len turde gitar, ritmik, armonik bir e§lik galg~s1d1r.
Klasik mUzikte kullan1lmayan teknik ve efektler kullan1-
l1r. Qogu blues e§likleri, ozellikle tek enstrumanla ya-
p1lanlar asl1nda armonik degildi. Aksine notalar teker
teker ga11n1r, armonik duygu araS1ra bas1lan akor ve
arpejlerle saglan1rd1. Daha sonra elektro gitarlar1n or-
taya g1kmas1yla bUtUn folk temelli popUler mUziklere,
daha fazla volUm ve daha az gekme kuvvetiyle e§lik etme
imkan1 dogmu§ oldu.

Country mUzigin de ya§1 bir yUzY1ldan azd1r.

Ingilizler"in ortagag balladlar1ndan kaynaklanmakla bir-
likte Amerikan ya§am stilinin bir pargaS1n1 olu§turmu§-
tur. Zenci mUzisyenlerin l890'larda gitar1 kullanmala-
r1yla gitar bu mUzige de girmi~ oldu. Blues'da oldugu
gibi country mUzikte de degi§ik stiller vard1r. list s1n1f
leydileri gitar1 hafif, zevkli melodiler Qalabilecekleri
salon galg1s1 olarak gorUrlerdi. GWley doguda zenci de-
miryolu i§gileri galg1Y1, maden i§gileri ve dagda ya§a-
yanlara tan1tt1, gUney bat1da Ispanyol gOQmenlerinin gi-
tar muzigi bolgenin kuzeyindeki kovboylar taraf1ndan be-
nimsendi ki bu kovboylar alt1 telli gitar1, Irlanda veya
Ingiliz melodilerine e§lik etmek Uzere Qalarlard1.

20.yUzY1l1n Bat1 pop mUziginde en onemli yeri

Birle§ik Amerika al1r. Ozellikle ezgi, armoni, ritm ve
mUzik araglar1 ag1s1ndan fark11 egilimlere sahip olan
Afrika ve Avrupa geleneklerinin kar§1l1kl1 etkile§imleri-
nin sonucu bu Ulkede yeni bigimler olu~tu. Zenci sanatg1-
lar, ozellikle yUzY1l1n birinci yar1s1nda btiyUk rol oyna-
d1lar. Zenci kolelerin halk muzigi 1900 s1ralar1nda yeni
bir mUzik tUrUne caza donU§tU. Gitar caz orkestralar1nda
 61

ge~itli Her tUrden orkest-

~ekillerde kullan~lmaya ba~lad~.

ralarda yer alan gitarlar solo ve bas gitar olarak kulla-

n~lmaktad~r. ~ekilleri de bu fonksiyonlar~na bagl~ olarak
degi~tirilmi~tir. Qelik tellere gegi~ dikkat gekici bir
geli~medir.

10. TUrkiye

Ulkemizde gitar, onceleri sadece eglence mUzigin-

de kullan~lan bir galg~ olmu~, daha sonra az say~da da
olsa konser igin gelen gitaristler, radyo yay~nlar~, ge-
~itli vesilelerle yurt d~~~na gidip gelen mUzige yatk~
ki~ilerin getirdikleri plak ve notalar da klasik gitar~n
Ulkemizde yayg~nla~as~na neden olmu~tur.

Klasik gitar galan ilk ki~iler aras~nda Dr.Faz~l

Abrak, Ilya Ksantapulos isimlerine rastlanmaktad~r.

1911 veya 1908 Istanbul dogumlu olan Andrea

Paleologo'nun TUrkiye'de klasik anlamda gitar galma egi-
timini veren ilk ki§ilerden oldugunu,kendisinin yeti~tir­
digi ogrencileriyle yapt~g~~z gorU~melerden ogrenmi~
bulunmaktay~z. Uzun sUre ogrenci yeti~tiren Paleologo,
1964'de TUrkiye'den ayr~lm~~t~r. Andrea Paleologo'nun
yeti~tirdigi ilk ku§akta Re~it ErtUzUn, Ertugrul Sat~roglu,
Ziya Ayd~ntan gibi isimlere rastlanmaktad~r. Ikinci ku~ak-
ta ise yakla§1k 1950-1960 aras~ Mutlu Torun,Raffi
Arslanyan, Misak Torosyan, Sava§ Qekirge, Samih R1fat,
Rarun Eat~rbaygil, Ersin UnlUsoy, Panayot Deveci gibi
isimler bulunmaktad1r. Eu gitaristler TUrkiye'de gitar
koilserleri vermi~ galg~n~n tan~t~lmas~nda on ayak olmu~
ki~ilerdir. Halen kendileri de ogrenciler yeti~tirmekte­
dirler. 1957-1958 Y111ar~nda seyrekte olsa konser igin
 62

gelen Z.Behrend, C.Ragosnig gibi gitaristlere ilginin gok

az oldugu belirtilmektedir. Oldukga az tan~an bu galg~
sozkonusu y~llardan sonra yava~ yava~ tan~aya ba~la­
m~~t~r. Bunda Andrea Paleologo'nun pay~ oldukga bliylik

olmu~tur. Radyoda konserler veren Alexandr Zamboglu gitar

kuartetinden Mihail Lipi, Andrea Paleologo'nun te~vikiyle
glizel gitarlar imal etmi~tir. Yine onun te~vik ve olgli-
leriyle Onnik isimli ut ustas~ da gitar yapm~~t~r.

1904 dogumlu Ziya Ayd~ntan'da Ankara'da kurdugu

"Gitar Sevenler Klubli " ve yeti~tirdigi ogrencileri ile
vermi~ oldugu konserlerle gitar egitimi sahas~nda etkili
olmu~tur. Ayr~ca lig kitap halinde haz~rladJ,g~ It Gitar
Metodu" bulunmaktad~r. 10.Eyllil.1980 tarihinde olmli§tlir.

Tlirkiye'deki klasik gitar anlay~~~n~n oldukga ge-

li~tigini gergek gitar virtliozlar~n~n konserlerinin bliylik
ilgi gormesinden anlamaktay~z. Son zamanlarda gerek yurt
d~~~ndan gelen, gerekse kendini yeti~tirmi~ Ulkemizdeki
gitaristler ge~itli salonlarda verdikleri konserlerle bu
ilgiyi artt~rmaktad~rlar. Art~k Yurdumuzda da gitar ga1ma
ve gitar beste yar1~a1ar~ dlizenlenmektedir. 1983 y~l~nda
Istanbul Flarmoni Dernegi ve U1uslararas~ Lions Yonetim
Qevresi Federasyonunca dlizenlenen "Ulusa1 Gitar Mlizigi
Beste Yar~~as~"nda l.ligi If Uzun Hava ve K~r~k Hava "
isimli eseriyle Sarper Ozhan, It 4 Kliglik Parga tt ve • Oyun "
isimli pargalar~y1a 2. ve 3.1ligli Mutlu Torun kazanm~~t~r.
Ayr~ca yine Mutlu To run ';un n Saz Semaisi n ve n Izmir
Zeybegi It i,simli par9alar~ da mansiyon a1m~~t~r. Bu ya-
r~~mada jliri.ilhan Usmanba~ , Muammer Sun, Ernesto Bitetti
(Arjantinli gitaristJ, irkin Aktlize ve Panayot Abac~'dan
olu~mu~tur.
 63

Ekim-1984'te dUzenlenen I.Ulusal Klasik Gitar

Yar~9ffias~nda ise a§ag~da isimleri bulunan jUri taraf~­
dan degerlendirme yap~lm~§t~r.

- Irkin AktUze, (jUri B§k.) TRT Ist.Radyosu mUzik

yay~nla~ MUdUrU-Gitarist)
- Sava§ Qekirge, (Uluslararas~ Gitar Festivali
Dan1§man~, Ist.Flarmoni Dernegi
tiyesi-Gitarist)
- Ahmet Kanneci, (ODTti MUzik Ogretim Gorevlisi-
Gitarist)
- Samih R~fat, (Uluslararas~ Gitar Festivali
Dan~§man~, Ist.Flarmoni Dernegi
tiyesi-Gitarist)
- HUlya Saydam, (Ist.Devlet Senfoni Orkestras~
tiyesi- Piyanist}
- Mutlu Torun t (I.T.ti. TUrk MUzigi Konservatuar~
Ogretim Gorevlisi-Gitarist,Besteci)
- Tung tinver, (Devlet Sanatg~s~-Kemanc~)
- Meral Yapal~, (Istanbul Belediye Konservatuar~
Sanat Kurulu Uyesi-Piyanist"

Bu yar~§mada I.basamak elemede mecburi eser,

" Guardame Las Vacas tI - Luys de Narvaez, 2.basamak eleme-
de ise mecburi aser "Prelude D 11 j.S.Bach olarak tesbit
edilmi§tir. Yar~§ma neticesinde birinciligi bugUn Ankara-
da gal~§malar~n~ sUrdUrUp, ogrenciler yeti§tiren gitarist
Ahmet Kanneci'nin ogrencisi olan geng gitarist Cem Duruoz
kazanm~~t~r.

Hery~l dUzenlenen "Istanbul Uluslararas~ KUltlir ve

Sanat Festivali " ve Flarmoni Dernegince dUzenlenen
 64

" Uluslararasl. Istanbul Gitar Festivali " gercevesinde

pek gok gitarist yurdumuza gelerek konserler vermekte ve
buyuk ilgi gormektedirler. Ozellikle 15-24 Kasl.m 1985
tarihleri arasJ.nda yapl.lan " Uluslararasl. 4.Istanbul Gitar
Festivali " onceki Yl.llara oranla oldukga fazla ilgi gor-
mU§, dinleyiciler,Alman gitarist Wolfgang Lendle, Rus
gitarist Aleksandr Fraugi, Yunanll. gitarist Costa Cotsiolis,
Ispanyol flamenko sanatgisi Victor Monge Serranito ,
Arjantinli gitarist Ernesto Bitetti, Venezuella'll. gita-
rist Alirio Diaz , Ispanyol flamenko sanatgl.sl. Paco Pena
ve Ulkemizde ba§arl.ll. gall.§malar yapan Cem KUgUmen, ;;adi
Ensari, Onder Arl.k'tan olu§an "klasik gitar UglUsU" nU
dinleme fl.rsatl. bulmu§lardl.r.

Gitar yava§ yava§ okullarda da kullanl.lmaya ba§-

lanml.~; M.U.AtatUrk Egitim FakUltesi MUzik Egitimi BolU-
mUnden sonra Bursa Uludag Universitesi Egitim FakUltesi
MUzik Egitimi BolUmU ve Gazi Egitim FakUltesi MUzik Egiti-
mi BolUmlerinde de ders olarak egitimine ba§lanml.§tl.r.

Dilegimiz, gokseslilige yatkJ.n, kolay ta~l.nabi­

lir, diger enstrumanlara nazaran nispeten ucuz olan bu
galgl.nl.n daha yaygJ.nla§arak, laYl.k oldugu yeri bulmasl.,
mUzik egitiminde' amaca uygun olarak kullanl.lmasl.dl.r.
 65

III. IDEAL GITAR

Gitar ogrenimine ba~larken; basit, ucuz kalitesi

~ansa kalm~~ bir gitarLn yeterli olacag~ dU~Unceai tama-
miyle yanl~~t~r. Ogrenmek iateyenin, iyi bir enstruman
almak igin blitUn imkanlar~n~ kullanmas~ tavsiye edilir.
Ba~larken iyi bir gitara sahip oltmu~sa, daha zevkli bir

gal~~ma imkan~ elde edilmi~ olacag~ndan neticeye varmak

daha da kolay olacakt~r. Enstrumana ba~layan bir ki~i
kotli sesli bir gitarda arad~g~n~ bulamayarak limitsizlige
du~ebilir. Iyi bir gitarda aranan en onemli ozellik de
elbette sesidir. Gitarlar keskin metalik bir seaten, yu-
mu~ak ,bir sese kadar ge~itli tonlara sahip olabilirler.

Bazan ayn~ gitar iizerinde hile tonlar farkl~l~klar gos-

tererek, list tellerde dolgun,alt tellerde zay~f olabilir.
Gitar~n ses tonu, onu galarak veya daha ziyade kar~~dan

dinleyerek anla~~l~r. Tellere vuruldugunda titre~imler

uzun siirmelidir. Ayn~ enstruman degi~ik kalitedeki tel-
lerle denendiginde farkl~ neticeler al~nacakt~r. Tell~r,
ne gal~~~ gligle~tirecek kadar yliksek ne de perde gubuk-
lar~na degerek istenmeyen sesler g~karacak kadar algak
olmamal~d~r. Yeni ba~layanlar igin tellerin hafifge yUk-

sek olmas~ parmaklar1n kuvvetlenmesi ag~s~ndan faydal~­

d~r. Yliksek olan teller, e~igin ortas~nda bulunan kemik
k~sm~n, ya da ba~ e~igin alt taraflar~ndan istenildigi
kadar inceltilmesi veya Uzerindeki yivlerin hafifge derin-
le~tirilmesi suretiyle istenilen seviyeye indirilebilir.
Sesinin yan~nda gitar1n d~~ gorUnlimli de gok onemlidir.
Cilas~n~n da iyi olmas~ gerekir. Ayr~ca herhangi bir ye-

rinde k~r~k, gatlak bulunmamal~d~r. Ozellikle list tabla-

da, ileride bahsedilecek nitelikler (tahtanLn elyaf~,
alt~nda bulunan yelpaze destek kiri§leri gibi) mutlaka
 66

aranmal~d~r. 12.perdede tellerin tu~eye olan mesafesi

yuksek olmamal~t bu perde Uzerinde gal~naeak flajole
sesler ayn~ pe,rdede bas~larak gal~nan seslere e~it ve
uyumlu olmal~d~r. Gitar~n her bollimu igin ideal olan
yap~ malzemeleri ve olguleri bundan sonraki bollimlerde

ele al~naeakt~r.

En onemli hususlardan biri de gitar~n akort

durumudur. Yeni bir gitar akort edilerek gal~nd~g~nda
sesler akorttan du~ebilirt aneak tellerin akordu gok
'fazla du~uyorsa mekanizmada bir bozukluk var demektir.
Bunun mutlaka duzeltilmesi gerekir. Gitar~n higbir ye-
rinden istenilenin d~9~nda bir ses gelmemelidir.

Gitar daima bir muhafaza igerisinde saklanmal~­

d~r. Eu muhafaza,fermuarl~ plastik k~l~flar olabileeegi
gibi, gitar igin yap~lm~~ ozel bir kutu da olabilir. K~­
l~flar~n ust k~s~lar~n~n dar olmas~ nedeniyle gitar~n

konulmas~ gugtur ve ag~z k~s~mlar~nda bulunan fer.muar

galguun yan k~s~mlar~n~ gizebilir. Ideal olan~, igerisi
kuma~ kapl~, gitar~n bigimine uygun sand~k ~eklindeki

ku tulard~r}.. ;

Gitar~n kalitesi kadar korunmas~ da gok onemlidir.

Muhafaza edildigi yerin s~cak olmas~ Cradyator veya soba
yan~), a~~r~ rutubet, soguk hava eereyan~, uzun sUre gu-
ne~ alt~nda kalmas~, tamiri mtimkUn olmayan durumlar or-

taya g~karabilir. Gitar uzun sure gal~nmayaeag~ zamanlar-

da da telleri gev~etilerek kutusunda saklanmal~d~r. Aksi
halde sap k~sm~nda egrilikler meydana gelebilir. Devaml~
kullan~lan bir enstrumanda tellerin s~k s~k degi~tirilmesi
gerekir. Tellerin iyi eins olmas~ sesin tonu bak~m~ndan
gok onemlidir.
 67

Ozetlersek, ideal bir gitarda gUzel bir form,iyi

kalite malzeme, iyi bir i§gilik, hatas~z olgUler bulun-
malad~r.

A. Gitar~n Ana K~slmlar~ ve lmalat~

Birgok telli mUzik aletinde oldugu gibi, gitar~

yapls~ da ah§ap bir kutu Uzerine gerilmi§ teller esas~­
na dayanmaktadlr. D~§tan baklld~g~nda iki ana bolUm go-
rUIUr. Bunlar govde ve sap bolUmleridir. Govde, arka tab-
la, Ust tabla (rezonans tahtasl) ve yanl~ktan olu§an bir
kutudur. list tablada ses deligi ve e§ik bulunur. Govdenin
§ekli Ust dairesi alttakine gore biraz daha geni§ olan
bir " 8 " i and~r~r. list ve alt k~sm~ d~§bUkey, orta k~s~m
igbUkeydir. Sap bolUmUnde ise Ust klslmda mekanik burgu-
lar~n bulundugu ba§ ve sap~n Uzerine oturtulmu§ tu§e, per-
deler ve ba§ e§ik bulunur (Lev.32).

Her sazda oldugu gibi, malzeme, gitar yap~m~nda da

gok onemlidir. lyi malzeme kullan~larak yap~lacak enst-
rumandan iyi netice al~~r, ancak buna i§giligi de katmak
laz~d~r. Kaliteli i§gilik ve iyi malzeme beraberce neti-
ceyi etkiler. Bugtin seri halde Uretilen fabrikasyon gitar-
lar yan~nda el yap~s~ gitarlar da bulunmaktad~r. lster el
yapmasl, ister fabrikasyon olsun yap~m kurallar~ genelde
ayn~d~r ve belli prensiplere bagl~d~r. Gitarda bulunan
her bolUmtin kendisine gore bir ozelligi vard~r, ve o~bo­
lUmde kullan~lmas~ gereken ah§ap tUrleri ge§itli deneme-
lerle tespit edilmi§, iyi sesi veren malzeme belirlenmi§-
tire Gergi her Uretim bu prensiplere uymaz,firma veya
atolye daha uygun buldugu baz~ degi§iklikler yapabilir.
 68

Gitar~n malzeme ve imalat~ tarih igerisinde modadaki de-

gi~ikliklere ve imalatg~ ki~ilerin zevklerine gore degi-
~imlere ugram~§t~r. Bugtin alt ve Ust tablas~ kontrplak-
tan yap~larak sat~lan gok ueuz gi tarl'f:l.rdr~ vard~r. Aneak
daha once de bahsettigimiz gibi, tieari amagla, sanat-
sal bir dU~Unee olmadan imal edilen bu gitarlarla yap~­
lan mUzik, kalitesiz olaeag~ndan galana ve dinleyene
zevk vermez.

Bizim burada bahsedeeegimiz gitar malzemeleri,

kaliteli bir klasik gitar yap~m~nda kullan~lan ham
maddelerdir. Oneelikle kullan~laeak ah~ab~n gok iyi se-
gilip dogal yontemle kurutulmu~ olmas~ gerekir. iyi ku-
rumam~~ ve dinlendirilmemi§ agag ~ekil degi~tirip y~rt~­
labilir, egrilebilir. Dinlendirilmi§ agae~n i§lenmesi de
kolayd~r. Dinlendirme sUresi 3 ile 20 y~l aras~nda olma-

l~d~r. Antonio Torres (1863) ve ayn~ devirde jose ve

Agustin Campo'nun donemlerinde antika gitarlar~n yap~m~n­
da bilhassa rezonans tablas~ igin ozel olarak Karpat Dag-
lar~ ormanlar~ndan getirtilen koknar agaglar~ uygun ve
ozel depolarda kurutularak ve seneleree dinlendirilerek
mUkemmelle§tirilmek suretiyle kullan~l~rm~~. Madrid'te
kaliteli agaglardan yap~~§ antika mobilyalar da bit
pazarlar~ndan sat~n al~narak gitar~n baz~ pargalar~n~n

yap~~nda kullan~lm~~t~r (43).

Ust tabla, gitar~n en onemli k~sm~d~r. Titre~im­

leri saglayan ve sesin kalitesi ile yilksekligini veren
k~s~m bu tablad~r. Tellere dokunarak meydana getirilen

titre§imler, Ust tablada bulunan lifleri titreterek gov-

dede yank~lamak suretiyle sesimeydana getirir. Bu yUzden

43) Tarrago, G.; Metodo Graduado Para Aprender a Tokar

la Guitarre,Editorial Boileau, Bareelona.1960,p.5
 69

list tablaya n rezonans tablas~ " da denilir. list tabla,

gam cinsleri olan ladin veya koknar agac~ndan yap~labi­
cegi gibi, daha gok ladin tercih edilir. istenilen ses
imkan~~ saglamak igin agac~n s~k olan lifleri kenarlara
getirilmelidir. Bunun igin de list tabla biribirine simet-
rik olarak seyrek olan lifler ortaya gelecek §ekilde iki
ayr~ parga halinde haz~rlan~r ve yan yana yap~§t~r~l~r.

list tabla tek pargadan yap~l~rsa bir kenardaki s~k lif-

ler diger kenara dogru seyrekle§eceginden e§it titre§~
saglanamaz. Dolay~s~yla s~k lifler lizerine gelen tellerin
sesleri kuvvetli, seyrek liflerin lizerine gelen tellerin
sesleri daha zay~f olur. Oysa list tablan~n ortas~ndanyan­
lara dogru simetrik getirilen lifler her iki tarafta da
e§it rezonans saglayacag~ndan tellerden g~kan seslerin
bir k~sm~ zay~f bir k~sm~ kuvvetli olmaz. Ayr~ca estetik
ag~dan da simetrik elyaf glizel bir doku gorUntlisliverir.

Agac~n lifleri ne kadar dlizgUn ve s~k olursa titre§im 0

derecede fazla olur. Sesin kalitesi list tablan~n kal~n­
l~g~ ile de ilgilidir. El yap~m~ gitarlarda list tabla
fabrikasyon yap~lardaki gibi standart olmaz. E§igin al-
t~nda kal~nd~r, yanlara dogru incelir. list tabla ne kadar
ince olursa, ses tonu 0 kadar parlak olur, fakat 0 nisbet-
te de risklidir, gatlayabilir. Genellikle 2-3 mm. olan
kal~nl~k list tablada titre§imden dolay~ meydana gelen

bas~nca kar§~ direngli olmal~d~r. list tablan~n direncini

artt~rmak igin, kutunun ig ylizli destek kiri§leri ile bes-

lenir ('Lev.33a). list tablaya igten yap~§t~r~lan destek

kiri§leri yetersiz ve ince olursa bas~nca kar§~ diren~
gostermez ve list tabla gatlayarak igeri goker. Destek
kiri§leri kal~n yap~l~rsa rezonans~ azaltacag~ndan gal-
g~n~n sesi azal~r ve fazlaca ag~rl~k yapar. Bu nedenle
tak~lacak destek kiri§lerinin miktar~ ve §ekli, list tabla-

da kullan~lan agac~n liflerinin s~kl~g~na ve seyrekligine,

 70

tellerinyapacaklar~ bas~ng §iddetine gore hesaplan~r.

Konulacak destek kiri§lerinin, ge9itli yerle§tirme dU-
zenleri Lev.34'de gosterilmi§tir. Yelpaze §eklinde ve
gapraz konan destek kiri§leri list tabla igin gok onemli-
dire SaYllarl 5,7 veya 9 olabilen yelpaze §eklindeki des-
tek kiri§leri ozellikle Ispanyol yapLmc~lar taraf~ndan
kullanllmaktad~r. Destek kiri§lerinin kullan~l~§larl ya-

pLmClya gore degi§ir.

Alt tablan~n en iyisi, glil agac~ndan yapllanld~r.

Akgaagag (kelebek), pelesenk, maun, ceviz gibi agaglardan
da yapllabilir. list tabla gibi baslng altlnda olmadlgln-
dan enlemesine konulacak 2-3 balkon yeterlidir. Genellik-
le dU§ey eksende simetrik ve aynl ebatta, 2-3 mm. kalln-
llg~nda iki parga olarak haz~rlanlp, ortadan yap~§tlrl­
l~r. Iki pargan~n yap~§tlr~ldlgl klSID2n aras~na gok ince,
farkl~ renkte ah§ap gubuklarla haz~rlanml§ It flato n de-

nilen sUslemeler konulabilir (Lev.33b). Alt tabla kalln-

l~g~, kullan~lan agag cinsine gore degi§ebilir.

Yanl~k, list ve alt tablay~ kenarlarlndanbirle§ti-

rerek rezonans kutusunun meydana gelmesini saglar. Alt
tablada kullan~lan agagla ayn~ cinsten yap~l~r (Lev.33c).
9,5-10 cm. geni9liginde ve 1,5-2 mm. kallnllg~nda iki
pargadan meydana gelir. Kavislerinin olu§turulabilmesi
igin Amerikatl~ ve Kanada'll yaplmc~larln agac~ kaynata-
rak §ekillendirdikleri, ancak bunun agagtaki regineleri,
yaglar~ ve sular~ yok etmesinden dolay~ dogru olmad~g~
belirtilmektedir (44). Yanl~klar~n yap~mlnda Ispanyolla-
r~n kullandlklar~ metot ise suyla agac~ nemlendirmek ve
s~cak bir kal~pla istenilen §ekli vermektir. Bu yontem

44) Morgan, Dan, Spanish Guitar, Corgi Books,

Great Britain.1982, p.22.
 71

kaynatma yonteminin aksine regine ve yag1ar~n agag tara-

f1ndan emilmesine yol agar. ispanyol gitarlar~n1n y~llar
gegtikge daha da k~ymet kazanmas~n1n nedeni budur. BugUn
en gok kullan~lan yontem de ispanyol1ar ' 1n kul1and~klar1
bu yontemdir.Agag ~slat~11r, rezistansl~ UtUlerde kal~­
ba gore preslenir ve kal~pta birkag gUn b~rak11arak iste-
nen ~ekli almas1 saglan~r. Kal~plarda igten kal~p ve d~~­
tan ka11p olmak Uzere iki ge§ittir. Igten ka11pta yanl~k,
ka11b~n igerisine,d~~tan ka11pta ise d~§~na monte edilir.
Yayg~n gok kullan~lan1 igten kal~pt1r (Lev.35a,b). BaZ1
gitarlar~n yan11g~nda, Ustte ve altta olmak Uzere iki
takoz bulunur (Lev.36,1,2). Bu takozlar yanl~klar~n bag-
lanmas1nda, gitar~n sap1n1n yap1§t1r1lmas~ndakolayl~k
saglar. BaZ1 gitarlarda ise Ust takoz yerine sap1n devam1
olarak yap~lm~~ ayak k~sm1 vard~r, yanl~klar bu k~sma
girer (Lev.33,d). Yanl~klar~n Ust ve alt tablayla birle§-
tigi ig kenarlar~na kallp Uzerinde all~t~r~larak 1-1,5cm.
geni~liginde direng g~talar~ yap~§t1r~1~r"(Lev.33 e).
Bu direng g~talar~ bUtUn bir bent §eklinde olabildigi gibi
tek tek haz1rlanm~~ kUgUk pargalar~n yanyana ve gok az
aral1klarla yap1~t~r~lmas~ suretiyle de yap~labilir
(Lev.36.3). Balkonlar kUgUk balkon destekleriyle takviye
edilir (Lev.33,f). Direng g1talar~nJ.n, yan11g1n ig ve d~§
etkilere olan direncini artt1rmak, alt ve Ust tablan~n
gitar yanl~g~na yap1~ma yUzeyini geni~letmek gibi fayda-
lar~ vard~~. Yan11g~n Ust tabla ve alt tabla ile birle~ti­
gi d~§ k~s~mda ise, alt tablan~n dikey olarak yanyana ya-
p~§t1rilan iki pargas~n1n aras~nda yer alan flatolardan
konur. Bu flatolar hem beton igerisine konulan demir gu-
buklar gibi saglaml~k saglar, hem de kenarlar~ suslemi§
olur.
 12

Ses deligi, list tablan~n list ortas~nda bulunur.

Qap~ 8,5 - 9 cm. olur. Ses deligi etraf~da Ispanyol-
lar' ~n rozeli ta (glilcuk) dedikleri degi1idk siislemeler-
den yap~lm~§ ses deligi flatosu bulunur. Buna rozet de
denilir. Bu flatonun dizayn~ tamamen imalatg~ya kalm~§­
t~r. Ses deligi gap~daki bir kal~p lizerine renkli gok
ince ve uzun gubuklar dik olarak istenilen desende ya-
p~§t~r~ld~ktan sonra enine 2 mm. olarak kesilmek sure-

tiyle ses deligi flatolar~ haz~rlan~r ve deligin gevre-

sine monte edilir (Lev.31a). Ayn~ renkli ince gubuklar
k~vr~lmak suretiyle de siislemeler yap~labilir. Bu bo-

llimde sedef kakmalar da kullan~lmaktad~r. Basit gitar-

larda kag~t yap~§t~rma sUslemeler de gorlilUr.

Baz~ gitarist ve yap~c~lar ( ki bunlar~n igeri-

sinde Antonio Torres'de vard~r ) ses deliginin iger~s~­
ne piringten yap~lm~§ bir boru rezonator (Lev. 31b) yer-
le§tirerek kal~n sesleri ve tonu giiglendirmeyi denemi§-
lerdir~ Bu durumda sesin dengeli g~kabilmesi igin gok
bUyUk yap~m ustal~g~ gerektiginden bu yontem bugUn hig
kullan~lmamaktad~r (45).

E§ik, rezonaps tahtas~n~n alt k~sm~na d~§tan ya-

p~§t~r~l~r (Lev.33,g). Abanoz ve pelesenk gibi sert agag
tUrlerinden yap~l~r. Tu§ede kullan~lan agac~n ayn~n~n
kullan~lmas~ en iyisidir. Arka k~sm~ tellerin baglanmas~­
na yarar (Lev.38 a}. On k~sm~nda uzunca ve ensiz bir ya-
r~k lizerinde fildi~i ya da kemikten yap~lm~§ dikdortgen
gubuk §ekilli bir e~ik kemigi bulunur (Lev.38,a). E~igin
arka taraf~na baglanan teller, e§ik kemigi iizerinde ha-
fifge oyularak ag~lm~~ yivlere dayanarak ba~ e§ige dogru
uzan~r. E~ik kemigi 8-9 cm. uzunlugundad~r ve gorevi

45) Tarrago, G., a.g.e. p.3.

 73

titre§im1eri ucuy1a glig1endirerek rezonans tab1as~na i1et-

mek,te11erin yUksek1ik seviyesini list e§ik i1e bir1ikte
denge1emektir. Ayn~ zamanda ba§ e§ik i1e bir1ikte te1 ara-
1~k1ar~n~ dlizen1er.

Sap, gitar~n en onem1i bo1Um1erinden birisidir.

gUnkU hareketi kontro1 eder, galmada ko1ay1~k sagIar.
Sap, ba§~dan govde kutusuna dogru hafifge geni§ler. Ge-
ni§lik ba§ taraf~nda 5-5,5 cm. govde taraf~nda 6-6,5cm.
dire Uzun1ugu ise 32,5-33 cm.dir. On ylizli dliz olup, ar-
kas~ d~§blikeydir. Sap, rezonans tabIas~n~n Ust taraf~ndan

kutuyIa bir1e§ir. Sap~n, kutuy1a birIe§tigi yerinin,

arks k~sm~nda bu1unan g~k~nt~l~ k~s~ " topuk " ad~n~
al~r (Lev.33,h). Topuk, sapIa govdenin dik olarak bir1e§-
mesini sag1ayan ve ima1atg~n~n istegine gore §ekiI1endi-
ri1ebiIen sap~n uzant~ k~sm~d~r. Yanl~kta list takoz ku1-
1an~1mad~gJ.. zaman topugun devam~nda buIunan ayak k~smJ..
takoz vazif'esi gorUr. Yanl~kIar topukla, ayak aras~na gi-
rer. Gitar~ sap k~sm~, yap~~ en zor ve en onemli parga-
1ar~ndan biridir. Maun, LUbnan gam~ gibi agag1ardan ya-
p~l~r. SapJ..n list taraf~nda buIunan ba§ k~sm~, sapIa bir-

1ikte tek parga ha1inde ima1 edi1ebi1ecegi gibi, ayrJ.. par-

gadan da yap~labi1ir. Ba§ k~sm~ geriye dogru biraz egim1i-
dire Gitar~n sap k~sm~nda teI1erin gekmesi nedeni i1e bli-
klilme ve e.gilme1er oIabi1ir (Lev.38b). ~eki11erde dliz bir
ylizeye gore sap~n ige ve d~§a bUkUlmli§ ha1i gorU1mektedir.
Boy1e bir durumda te11erin yliksek1ik olglisli degi§eceginden
ga1g~ ses ve ga1ma yetenegini kaybeder. Bu gibi durum1ar~n
meydana gelmemesi igin, ma1zeme olarak gok iyi kurutulmu§
olan agag1ar~n ku11an~lmas~ gerekir.

Tu§e, Sap~n dliz yUzeyine yerIe§tiri1mi§ sapIa ayn~

geni§likte ve list tab1an~n lizerine dayanarak ses de1igine
 74

kadar uzanan sap uzunlugundan daha uzun olan k~s~md~r

('Lev.33i). Qok saglam ve sert abanoz veya pelesenkten
yap~l~r. Uzerinde 19 adet perde bulunur. Perdeler, tu~e­
ye galnlm~~ olan " T" ~eklindeki perde demirleriyle

biribirinden ayr~1~re(Lev.33,k). Perde demirleri, piring ,

glimU~ veya uygun bir madenden yap~l~r. Perde1erin geni§l-

ligi sap~n Ust k~sm~ndan ses deligine dogru daral~r ve

s~rayla numaralan~rlar. Her perde yar~ sestir ve perde

geni~likleri dara1d~kga ses tizle~ir (Lev.33,1). Buna

gore te1 boyu(iki e~ik aras~ndaki mesafe) 65 cm. olan
gitarlar~n perde aral~klar~n~n e§lige clan uzakl~g~ a~a-

g~dad~r (46).

La - 0 65 cm. Ba~e~ik noktas~

La., - 1 61,36 cm.
Si - 2 57,92 cm.
Do - 3 54,68 cm.
DOl: - 4 51-61 cm.
Re - 5 48,72 cm.
ReJ - 6 45,99 cm.
Mi - 7 43,42 cm.
Fa - 8 40,99 cm.
Fall: - 9 38,69 cm.
Sol - 10 36,52 cm.
S01#- 11 34,48 cm.
La - 12 32,50 cm.
La., - 13 30,72 cm.
Si - 14 29,00 cm.
Do - 15 27,38 cm.
Dol - 16 25,85 cm.
Re - 17 24,40 cm.
Rei - 18 23,03 cm.
Mi - 19 21,74 cm.

46) Bu o~gUler, I.T.ti. TUrk MUz.Dev.Konserv. Enstruman

Yap~m Bl.B~k. Cafer Ag~n'dan al~nm~~t~r.
 75

Ba~e~ik, veya kemikten yap~lm~~ alt e~ik­

fildi~i

ten daha dar bir gubuktur (Lev.33m). Bu parga sap~n ba~­

lang~c~na yerle~tirilmi~ olup, Uzerindeki 6 adet yive
teller yerle~tirilir. Alt e~ik ile Ust e~ik aras~nda tel-
lerin titre~imi saglan~r. Ba~ e~ik tu~e tizerinde tel ara-
l~klar~n~ dUzenler, tellerin yUksekligini ayarlar ve tu-
~eden d~~ar~ ta~malar~n~, Ust Uste binmelerini onler.

Gitar sap~n~n ba~ bollimUnde piring, nikel gibi

madenlerden yap~lm~~ mekanik bir k~s~ vard~r (Lev.39a).
Burada bulunan
..
burgular, vidalama sistemi ile di~lileri
dondUrerek tellerin gerilip gev~etilmesini saglar. Eski-
den bu burgular. keman burgular~ gibi agagtan yap~l~rm~~.

Gitar~n k~s~mlar~ndan bahsederken ona sesini ve-

ren alt~ teli de unutmamak gerekir. Tel boyu iki e~ik
aras~ndaki mesafedir. Bu da standart olarak normalde

65 cm.dir. Ozel yapLmlarda 66 da olabilir. Tel boyunun

uzamas~ perdeleri geni~letir. Klasik gitarlarda tel yUk-
sekligi, e~ik k~sm~nda ses tablas~ndan 10-11 mm.dir.
Daha yUksek olmas~ vibrasyonu azalt~r, sesi sertle~tirir.
Eskiden ince teller hayvan barsag~ndan, ka11n teller ise
ipek Uzerine bak1r sar~lmak suretiyle yap~l~r.m~~. Bu tel-
ler gaplar1ndaki degi~iklikler nedeniyle akortta gUgIUk
g~kart1p, gabuk kopmalar~ nedeniyle, kal~n olan Ust tel-

lerin zor titre~eleri sozkonusu oldugundan kullan~lma­

lar~ oldukgazormu~. Barsak tellerin gal~nd~kga lifleri
ayr~l~r, galmada gUgIUk g~kart~rm~~. BugUn ise tek lif

halinde olan, naylon teller birgok soruna gozUm getirmi~­

tire Naylondan yap~lm1~ ince teller, kolay titre§ir, daha
iyi akortlan~r ve oldukga dayan1kl~d~rlar. Pes teller de,
iplik §eklindeki naylon Uzerine gUmu§ veya bak~rla sar~l-
 76

d~gkndan eskiye gore daha saglam, daha ince ve daha dol-

gun sesli o1maktad~rlar. Bak~r sarg~l~ olanlar~ daha iyi-
dire Qok gal~aktan ve hava degi§ikliklerine bagl~ ola-
rak tellerin zamanla kopmalar~ normaldir. Bu nedenle kop-
malar~n~ beklemeden belli bir sUre gal~nd~ktan sonra de-

gi§tirilmeleri gerekir.

Zamanla naylon teller de parlak tonlar1n~ kaybe-

derler. Tel degi§tirme sUresi, ga1ma §ekli ve ga1ma mik-
tar1na gore degi§ir. Baz~ kaynaklar tellerin ayda bir
degi§tirilmesini onermektedir (47). Bu sUrenin tayini
gal~§ma temposuna gore degi§ir.

Gitar~ ses tonunu etkileyen onemli bir i§lem de

cilas~d~r. En iyi cila gomalak ve alkol kar~§1m1 ile elle
yap~lan cilad~r. Ancak bu oldukga zahmetli bir i§tir.
iddial~ gitarlarda kullan~l~r. SUrUlen cila agag taraf1n-
dan emildiginden 30 ve daha fazla kattan sonra yUzeyde
bir cila kat1 olu§ur. BugUnkU gitarlar vernik, polyester
ya da katalize edilmi§ regine ile cilalanmaktad~r.

~ekil olarak benzemesine ragmen, klasik gitarla

flamenko gitar~n yap~~ aras~da farkl~l~klar vard~r.
Flamenko gitarda Ust tabla sedir agac~ndan, alt"tabla ve
yanl~k selviden yap~11r. Diger boltimlerinde klasik gitar-
da kullan~lan malzeme kullan~l~r. Klasik gitar~n e~ikteki
tel yUksekliginin 10-11 mm. olmas1na kar§~l~k, flamenko
gitarda e§ik k~sm~nda, teller Ust tablaya 6-7 mm. ye ka-
aar yakla§m~§ vaziyettedir. Klasik gitarda yumu§ak ve
yuvarlak ses veren teller kullan~ld~g~ halde, flamenkoda

47) Morgan, D., a.g.e., p.26.

 11

e~z~rt~l~ ve metalik sesler aran~r. Bu yUzden teller sapa

daha yak~n ayarlan~r.

Gitar yap~~nda ebatlar ierae~n~n istegi ve yap~­

e~n~ projesine gore az gok farkl~l~klar gosterir.

Konser gitarlar~nda daha gok standart dizaynlar

ve malzemeler kullan~11r. Bu standart malzemelerin neler
oldugu galg~ yap~~ igi~ gerekli malzemenin azalmas1yla
tart~~a konusu olmaya ba§l~§t~r. tist tabla igin en
iyi malzeme say~lan Alplerdeki ladin agae~, yanl~k ve
arka igin, Brezilya gUl agae~ gibi geleneksel malzemele-
rin tlikenmesi ve pahallanmas~ Ramirez dahil pekgok Avru-
pa'l~ yap~e~~ list tablada Kaliforniya'dan gelen k~r­

m~z~ sediri ladin yerine, Hindistan'dan gelen gUl agae~­

n1 da Brezilya'l~ gUl agae~ yerine kullanmaya ba§lamas~na
neden olmu§tur.

Tlirkiye'de degitar imalat~ yap11maktad~r. S1ra-

dan fabrikasyon imalatlar1n yan~nda ozel ilgileri nede-
niyle yapabildiklerinin en iyisini yapmaya gal~§an bir-
kag el yap~ atolyesi ve I.T.ti. TUrk MUzigi Dev. Konser-
vat. Enstruman Yap1m B61timU'nde gitarlar yap~lmaktad~r.
Kendileriyle gorU§tUgtim baz~ gitar yap~me~lar~ bahset-
tigimiz ideal malzemenin herzaman bulunamamas~ nedeniyle
tilkemizde bulunabilen baz~ agaglar~n gitar yap~m1nda kul-
lan~labildigini belirtmi§lerdir.

tist tablada kullan1lmak Uzere gerekli olan ladin,

Artvin Yoresinde yeti§mektedir. Toroslar'da yeti~mekte
olan sedir de Ust tablada kullan~lmaktad~r aneak rengi
esmerdir. Alt tablada da, Ziganalar'da bulunan ve sert
 78

bir agag olan porsuk gamJ., akgaagag ('kelebek), Dogu Bol-

gemizin sert ceviz agaglarJ., sap igin de J.hlamur agacJ.
kullanJ.labilmektedir (48). MeraklJ. yapJ.mcJ.lar, daha iyi
neticeler igin gerekli olan agag ve malzemeyi yurt dJ.-
~J.ndan temin etmektedirler.

B. GitarJ.n Teknik ImkanlarJ. ve KullanJ.mJ.

Gitarda bulunan altJ. adet tel inceden kalJ.na,

(a~agJ.dan yukarJ.ya dogru) numaralanJ.r. Gitar igin yazJ.-
lan mlizik sol anahtarJ. ile yazJ.IJ.r, ancak gJ.kanses bir
oktav pestir (Lev.39b). Gitar Uzerinde gJ.karJ.labilecek
seslerin tlimli Lev.40'ta gosterilmi~tir. BazJ. partilerin l
pargalarJ.n lizerinde 6. telin bir sese pesle~tirilerek
galJ.nmasJ. gerektigi belirtilmektedir. 0 zaman bir ses
daha kazanJ.larak 6.telden " mi " yerine " re If sesi
duyurularak ses sJ.nJ.rJ. geni~letilmi~ olur.

GitarJ.n gok iyi akort edilmesi ~arttJ.r. Birgok

eserin iyi yorumlanmasJ. akordun dogruluguna ve hassasi-
yetine baglJ.dJ.r. Akort igin degi~ik yontemler kullanJ.la-
bilir. En kolayJ., varsa bir piyanodan ya da akort dUdU-
gUnden istifade etmektir. Ancak en dogru yon.tem, diya-
pozondan alJ.nan sesle akort yapmaktJ.r. Bunun igin diya-
pozona vurduktan sonra gitarJ.nUst tablasJ.na dayandJ.gJ.nda
duyulacak " la n: sesine gore, 5. telin veya 6. tel 5.
perdesindeki If la. It sesinin ya da, l.tel 5.perdesindeki
If la " sesinin akortlanmasJ. ve diger tellerin buna gore

kendi aralarJ.nda l.tel-mi, 2 .tel-si, 3.tel-sol, 4.tel-re,

5.tel-la., 6.tel-mi olarak, ayarlanmasJ. gerekir.

48) Bu bilgiler, el yapJ.mJ. gitarlar yapan Izzet Gokge-

deh alJ.nmJ.~tJ.r.
 79

Gitar~ rahat ve iyi galabilmek, ondan iyi sesler g~kara­

bilmek igin gok iyi bir tutu~a sahip olunmal~d~r (Lev.41).
Resimlerde bir erkek ve bir kad~n~ klasik gitar gal~§
pozisyonlar~ gorUlmektedir. Kad~n1arda sol ayak ustte 01-

mak uzere, ayak ayak uzerine at~larak da gitar gal~abi­

lire Ancak bu rahat bir tutu~ pozisyonu degildir. Rahat
ve estetik bir tutu§ ga11~~ld~kga kendiliginden belirir.

oturulacak sandalye normal boyda, duz ve sert 01-

mal~, gitar galacak ki§i oturduktan sonra sol ayag~1
12-15 cm. ytiksekligindeki bir ayakl~ga dayamal~d~r.(Bunun
igin ozel yap~lm~~ ayarlanabilir olanlar~ vard~r) Gitar
yanl~g~n~n al.t kavsi sol bacak Uzerine oturtulup, al t
tabla gogUs Uzerine dayanarak, gogtis one dogru egik,
omuzlar dogal bir pozisyonda tutulmal~d1r. Sag bacak ar-
kaya dogru ayr~lma11 fakat gitar~ alt k~sm~na destek
saglamal~d1r. Sag kolun on k~sm~, yanl~g1n en list ve ge-
ni§ kavsine dayanmal~ ve enstrumana bir destek noktas~
daha saglama11d~r. Sag elin kendi ag~rl~g~yla dU~mesi ve
bilegin k1vr1lm~§ olarak ses deliginin ortas~nda onde
kalmas~ laz1md~r. Pujol teknigine gore, ba§ parmak hare-
ket etmedigi durumlarda i§aret par.mag~dan ayr~~§ ola-
rak tellere paralel bir pozisyonda olmal~d1r. Segovia
telcniginde ise ba§parmak ag~lmadan teller Uzerinde ba§-
parmak ve i§aret parmag~n1n bir Uggen meydana getirmesi
ve i§aret parmag1n~n teli dik degil egik olarak gekmesi
istenmektedir. (Lev. 42a). Sol e1 bilegi sap~n d~§ k1S-
m1na kadar k1vr11~p perdelerin onUne gelmeli, ba~parmak
sap1n arka k1sm~nda ikinci perde hizas~nda ve sap~ orta-
'lar~na dogru bir yerde ondeki parmaklara destek saglama-
1~d1r-(Lev.42b). Sol el kullan~11rken, parmaklar pedelik-
lere gok yak~n tutulmal~, tamamiyle parmak uglar~yla ve
 80

kuvvetle bas~lmal~d~r (Lev.42c). Sag ve sol el tutufil igin

degil, gal~fil igin kullan~lmal~ ve serbest olmal~d~r.

Gitar notalarLnda sol elin parmaklar~ rakkamlarla

(1,2,3,4), sag elin parmaklar~ ise harflerle gosterilir.
p,i,m,a (Lev.43a). Sag elin harfleri Ispanyolca parmak
isimlerinin bafil harfleridir. (pulgar, indice, medio,
anular) Bafilparmak daha gok, kal~n olan ust tellerde, ifila-
ret, orta ve yuzuk parmaklar~ ise alt tellerde kullan~­
l~r. Qal~~ esnas~da kuguk parmak, ya da bafilparmak ust

tabla uzerine dayanmamal~d~r.

Gitardan guzel, temiz ve dolgun sesler elde etmek

sol elin gabuk, guglu bas~fillar~ kadar, sag elin gevikli-
gine ve t~rnaklar~na bagl~d~r. Gitar galan kifilide sag el-
de gok uzun olmayan, parmak uglar~na destek saglayacak
uzunlukta t~r.naklar bulunmal~d~r. T~rnaklar parmak.uglar~n­
dan birkag milimetre ve oval olarak uzun olmal~d~r. T~r­
naklar~n k~r~lmamas~ ve puruzlu sesler g~karmamas~ igin

iyi bak~lmas~ ve torpulenmesi gerekir. Ogrenime ba~lan~l­

d~g~nda kuvvet kazanmak amac~yla t~rnaks~z galmak fayda-
l~d~r. Q~kan ses, tele parmak ucunun etli k~sm~yla vuru-

lup telden kayarken t~rnag~n ucuyla desteklenmesi sureti

ile g~kart~lma11d~r. Sadece t~rnakla gekilen tellerden
dolgun olmayan metalik sesler g~kar. Sadece t~rnakla ga-
l~nabiliyorsa, t~rnaklar gok uzun demektir. T1rnaks~z ola-

rak telleri kavramak igin parmaklar~ bukmek gerekir. T~r­

nakla ise parmaklar daha az bukulur ve daha rahat hareket
ederler.

Eski y~llarda da baz~ gitaristlerin karfil~ olmas~na

ragmen, pek gok gitarist t~rnakla gal~fil~ benimsenmifiltir.
Bafilta Tarrega olmak uzere t~rnakla gal~fil desteklenmifil onu
 81

diger gitaristler takip etmi~tir.

Sag eli kullan~l~rken tellerden iki ~ekilde ses

g~kart~l~r. 1, gekerek (tirando; 2, teli gektikten sonra
parmag~ list tele dayayarak (apoyando).

Bagl~ olan notalar (legato) da ise ayn~ telde

bulunan iki bagl~ notada ikincisi daha ince ise; birinci
nota gal~n~r, ikinci nota sag elle gal~nmadan sol elin
ilgili par.mag~n~ sert vurmas~ ile ikinci ses duyurulmu~
olur. Bagl~ notalar~n ikincisi ayn~ telde fakat daha ince
ise; birinci nota gal~n~r, ikinci ses bas~l~ olan parma-
g~n teli gekmesi ile elde edilir. Farkl~ tellerde bulunan
seslerin bagl~ olarak gal~n~~~ ise, dogrudan sol elin par-
maklar~ ile vurmak veya sag el parmaklar~n~ teller lizerin-
de kayd~rmak suretiyle olur. Daha fazla say~daki bagl~ no-
. talar da aYIU ~ekilde gal~n~r.

Arpejler, sag el parmaklar~n~n ayr~ ayr~ kullan~l­

mas~, akorlar ise sag el parmaklar~ ile tellerin ayn~ an-
da gekilmesi ile gal~n~r.

Arp gal~§~ denen teknikte 6-5 ve 4.tellerde ba~­

parmag~n kayd~r~larak 3.telin, i, 2.telin "m", l.telin
~'alt i1e gal~nmas~ ve " a It parmag~n~ biitUn teller lize-
rind en yukar~ya dogru kayd~r~lmas~ suretiyle olur (Lev.43bl).
Bazan arp gal~~~ igin akorun yan~na g~k~p inen t~rt~kl~
bir ~eki1 konur (Lev.43b2).

Tremolo gal~~, i1e ga1~nan melodiyi,

ba~parmak

i-m-a parmak1ar~n~n arka arkaya ve suratli olarak takip

etmesi ~eklidir.
 82

Pizzikato k~saca pizz ••• olarak gosterilir. Sag

elin yan~ e§ik yan~da tellere oturtulur, pizzikatolu
notalar ba§ parmakla gal~n~r. Boylece gitardan kesik ve
boguk sesler g~kar.

Rasguado gal~§ta, sag el yumruk halinde kapat~~

l~r, parmaklar kal~ tellerden inceye dogru s~rayla
teller lizerinde kayd~r~l~r. Bu arada bilekte yar~m daire
§eklinde bir hareket yapar ve akor sesleri duyurulmu§
olur.

Her telin 12., 9., 7., ve 5. perdesindeki perde

demiri listlinde tele basmadan sag elle teli gekip sol
elle' demir lizerine dokunmak suretiyle armonik ya da
flajole dedigimiz sesler elde edilir. Bu sesler dogal
olarak g~kan flajolelerdir. Her telin major akorunun
seslerini verir (Lev.44a). gekilde her telin dogal fla-
joleleri gosterilmi§tir. Alttaki notalar telleri ko§eli
notalar g~kan flajole sesleri gostermektedir. 4. ve 9.
perdelerden ayn~ flajole sesler g~kar. Birde sol el nor-
mal olarak perdeler Uzerinde tele basarken, sagelin
tt a It parmag~ ile tel gekilirken, " i n parmag~nm ucu

ile bas~lan perdenin oktav~na basmadan perde demiri Uze-

rine dokunmak suretiyle elde edilen flajole sesler vard~r.

Daha gok folk tlirU gitarlarda kapodaster denilen

bir arag kullan~l~r. Gitar~n sap~na yerle§tirilen bu
aragla tUrn teller ayn~ anda k~salt~lm~§ olur. ~u §ekilde
ayn~, parmak bas~§lar~ ile farkl~ ton akorlar~n~ ..galmak
mUmklin olmaktad~r (Lev.44b).

Ayr~ca, degi§ikeserlerde garpma ve kayd~rmalarla

yap~lan ge§itli slislemeler kullan~l~r. Baz~ eserlerde
 83

kullan~lan ozel tekniklerde vard~r. Yukar~da genel olarak,

daha gok kullan~lan tekniklerden bahsedilmi~tir.

Hangi teknik ·kullan~larak galll1~yorsa galmsJ..n

onemli olan g~kan seslerin temizligi ve melodinin ak~c~­
l~g~, galan kimsenin yorumudur. Bunun iginde devaml~ ve
sistemli gal~~ak gerekir. Gamlar, etUtler ve teknik eg-
zersizler herglin gal~~mal~, gal~~~lan eser sab~rla tek-
rarlanmal~, gUg gelen pasajlar lizerinde ayr~ca durulma-
l~d~r. Ancak 0 zaman arzu edilen netice elde edilebilir.

c. Buglinkli Gitar ge~itleri

Ara~t~rmam~zakonu olan klasik gitar 19.yUzy~1

iginde geli~imini tamamlam~~t~r denebilir. Gitar~n ka-
zand~g~ bu son ~ekil, yUzy~l~m~z~n ileri teknolojisine
ragmen bugline kadar ufak tefek degi~ikliklerin d~~~nda
bigim olarak fazlaca farkl~la~mam~~t~r. Buna kar~~l~k
bigim olarak klasik gitara benzeyen, gelik telli akus-
tik gi tarlar, yar~ akustik gi tarlar, tamamen fa.rkl~ bir
yap~ya sahip olan elektro gitarlar gUntimuzde gok ge~itli

turleriyle kullan~lmaktad~r.

1930'lu y~llarda elektro teknigin geli~mesiyle

gitar~n sesini kuvvetlendirmek igin birgok denemeler

yap~lm~~t~r. 0 zaman~n buyUk dans orkestralar~nda gita-

ristlerin mutlaka daha fazla ses gUcUne sahip olmala~

gerekiyordu. 1950'li y~llar~n ortalarrnda Rock'~n Roll
mUziginin ortaya g~kmas~yla, gitaristler daha gok It f "
delikli yass~ gitarlar~ kullanmaya ba~lam~~lard~r. Fakat
masif tahtadan tablal~ elektro gitarlar da yap~l~yor ve
rock muziginin benimsenmesiyle bunlar k~sa zamanda piya-
 84

sada UstUnlUk sagl~yorlard~.

Buglin gitar rock, caz ve klasik mUzikte kullan~­

lan en ilging ve gok yonlU enstrumanlardan birisidir.
TUm mUziksel imkanlar onunla degerlendirilebilmektedir.
Gitar, bir refakat enstruman~ olarak,istenirse ritm tut-
mak igin veya solo galg~ olarak kar~§~k armoni ve flajole
seslerle co§turucu ezgiler yaratarak kullan~labilir.

Modern gitar yap~c~lar~ imalatta da yeni bir

teknoloji geli§tirmi§lerdir. Gitarlar bugiln tamamiyle
gitaristlerin arzular~a gore ~smarlama olarak imal edi-
lebilmektedir. Mesela, fiberglas govdeli ve sap~nda ses
al~c~ cihazlar bile bulunan akustik gitarlar vard~r.

A§ag~da klasik gitar tip; d~§~nda kalan gitarlara da k~­

saca deginmeyi yararl~ gorUyoruz.

Flamenko gitar daha once de belirttigimiz gibi

bir e§lik enstruman~d~r. Bu amaca yonelik olarak da melo-
dik ozelliklerinden ziyade, parmaklarla tellerine vurula-
rak Ispanyol halk §ark~lar~a e§likte kullan~l~r. Bir
flamenko galg~c~s~n~nt§ark~c~ ve oyunculara e§lik eder-
ken, bUtlin dans, §ark~ ve alk~§ gUrUltusU aras~nda e§-
ligini duyurabilmesi igin kuvvetli sesi olan bir enstru-
mana sahip olmas~ gerekir. Bir klasik gitar~n bu kadar
gUrUltU aras~da sesi kaytolurken, flamenko gitar~n kes-
kin ve metalik sesi rahatl~kla duyulur. Flamenko gitar~
yap~s~ ayn~ klasik gitarda oldugu gibidir. Yaln~z govde
yap~s~ biraz kUgUk ve daha hafiftir. Tellerin seviyesi
oldukga dU§UktUr, sap~ Ust e§ik ile l2.perde gubugu ara-
s~nda hafif igbUkeydir bu da dU§Uk seviyeli tellere rag-
men temiz sesler g~kmas~n~ saglar. Tel kalitesi de naylon
 85

olmakla birlikte keskin ve metaliktir. Konser salonlar~n­

da gal~nan flamenko gitar, geleneksel stilden ayr~lm~§
bir tlirdlir. Paco de Lucia gibi konser sanatg~lar~ genel-
likle klasik gitar da galmaktad~rlar.

Akustik folk gitarlar~ da, imalat ag~s~ndan klasik

gitara benzer bir i§lemden gegerler. Ancak gelik telli
olduklar~ndan list tablaya gelen bas~nc~ gok olmas~ nede-

niyle yelpaze destek kiri§leri yerine, list tablan~n alt~­

da iki adet gapraz ve daha gok say~da uzunlamas~na konu-
lan balkonlar~ vard~r (Lev.45a- 45b). Govdesi klasik gita-
ra gore biraz daha bliyliktlir. Yanl~klar~ ig bUkey kavis-
leri daha hafiftir. Sap daha uzundur, ve list e§ik ile
govde baglant~s~ aras~nda 14 perdesibulunur. 6 ve 12
gelik telli olanlar~ vard~r. Penayla veya parmakla gal~­
nabilir. Usttablan~n gizilmesinin onlenmesi igin vuru§
tablas~ denilen koruyucu bir tabla ses deliginin alt ke-
nar~na yerle§tirilmi§tir. Teller , uglar~nda bulunan hal-

kalarla, kemik veya plastikten yap~lm~§ giviler vas~ta-

s~ ile e§ik delikleri lizerine sabitle§tirilerek tak~l~r.

'Lev.46'da akustik gitar~ ig yap~s~ gorlilmektedir. Daha

degi§ik bir tUrtinde ise list k~sm~nda daire §ekilli bir
madeni yank~lay~c~ bulunur. Eskiden blues §ark~c~lar~
taraf~ndan, genellikle sap~ tutan sol elin bir parmag~na
tak~lm~~ boru ile vurulmak suretiyle gal~~rd~.

Piyasa ad~yla " semi-akustic If denilen yar~-akus­

tik gitarlar ise bir elektrikli gliglendirici ile elektro-
gitar olarak veya onsuz bir akustik gitar olarak gal~na­
bilir. Enstruman~n gok yliksek sesi olmas~ gerekmediginden
yap~s~ yass~, yanl~k k~sm~ ensizdir. Ladinden yap~lan
list tablada " f " delikleri bulunur (Lev.47a). 1936 y~lwda
 86

elektrikle ilk akustik gitar~ C.Gibson

gUglendirilmi~

yaratm~~t~r (49). Govdesi kutulu olduguigin elektrolu

kullan~ld~g~ zaman kendisine ozgU yumu~ak bir sesi var-
d~r. Bu enstruman ritm ve caz enstruman~ olarak gok sevil-
mektedir.

Blok govdeli (solidbod~ electric guitar) olarak

da bilinen tahta tablal~ elektronik gitarlar ise yap~
olarak gok farkl~d~r (Lev.47b). Govde k~sm~nda genellikle
maun agac~ kullan~l~r. Tu~e yine abanozdur. Ancak bu gi-
tarlar Uzerlerine monte edilen elektro say~s~ ve manyetik
ozelliklerine gore aksesuarlar ta~~rlar. Govde kutu ~ek­
linde olmad~g~ndan tamamen yUkseltici anfilerle bir ku-
manda tablosu gibi kullan~l~r. Ozel efektler igin ayakla
kullan~lan ek efekt pedallar~ geli~tirilmi~tir. Govde

yaln~z bir tel ta~~y~c~ vazifesini gormektedir. Bigim ar-

zu edildigi gibi olabilmektedir. Lev.48'de bu tUr bir

gitar~n ig yap~s~ gorUlmektedir. Govde yap~m~ igin gok

ge9itli malzeme de denenmektedir. (Maden, plastik gibi)

Alt~ adet gelik teli bulunur. Pena ile genellikle solo

olarak kullrul~l~rlar. Daha gok rock mUziginde kullan~lmak­

tad~rlar.

"Solidbody-bass guitar" denilen elektro gitarlar

ise 4 tellidir (Lev.49a). Genellikle bUtUn modern mUzik-
lerde bas olarak kullan~l~rlar. Telleri mi-la-re-sol'dUr.
Alt~ telli olanlar~ da vard~r. Teller gelik Uzerine krom

sarg~l~d~r.

Elektro gitarlar yap~mlar~ bak~m~ndan fazla bir

i~giligi gerektirmez. Govde tek parga olarak yap~l~r
Uzerin~ elektronik cihazlar~n pargalar~ monte edilecek

49) Anderson, R., a.g.e., p.17.

 87

§ekilde olgulere gore yerleri ag~l~r. Govdeyi te§kil

eden agagta ses kalitesi aranmad~g~ igin istenilen renk-
te boyanarak polyester veya diger selUlozik cilalarla
cilalan~r. Elektro gitarlarda tekli, ikili, uglU elektro

manyetikli al~c~lar tablaya monte edilir. Uzerinde bulu-

nan ozel dugmelerle, ses tonlar~ ve §iddetleri ayarlana-
rak tellerden g~kan seslerin elektronik cihazlarla yuk-
seltilmesi suretiyle dinleyicilere yans~mas~ saglan~r
(Lev. 49b). E§ikleri hareketlidir ve ayarlanabilir. Elektro
gitarlar~n govdeye tak~lan saplar~ da ozel olarak yap~l­

maktad~r. Sap~ ayarlamak ve tu§enin dUzgUnlugUnu sagla-

mak igin sap~n govdeye tak~lan on ylizUnden ayarlanmas~
mlimklindlir. Kolayl~k saglamas~ ag~s~ndan sap~n govdeye
vidaland~g~ baz~ gitarlarda sap ayar~ bu vidalar vas~­
tas~yla da yap~labilir. Baz~ modeller igin yedek saplar

da sat~lmaktad~r. Baz~lar~nda da sap yekparedir. Bu tUr

gitarlar~n gok ge§itli ~ekilleri oldugu gibi bile~ik ve
karma §ekillileri de yap~lm~§t~r. (gift sapl~ vs.) GUnu-
mlizde uzay gag~na uymaya gal~~an gitar~ gok farkl~ bi-
gimleri ortaya g~km~~t~r (Lev.50).

ItHavai gitar~ " ad~yla bilinen tlir 1920-1941

y~llar~nda en popliler devrini ya§am~§ bir gitar tUrUdur.

Yap~ olarak klasik gitarlardan pek farkl~ degildir. Ba§

e§ikleri yliksek oldugundan tel yliksekligi de fazlad~r.
Alt~ adet gelik teli vard~r. Sag el parmak uglar~na tak~­
lan madeni t~rnaklarla telleri gekilirken, sol el tu§e
Uzerinde parmaklarla basma yerine tu§e geni§ligindeki
gelik lama pargas~n~n teller Uzerinde gezdirilmesiyle
gal~n~r. Ses tonu ve rengi oldukga farkl~d~r. Yanl~k k~s­

m~ klasik gitardan biraz (1 cm kadar) daha geni~tir.

 88

oturarak dizler Uzerinde veya masa Uzerine konularak

gal~n~rlar.

Buglin Amerikatda yerel olarak kullan~lan "ukulele"

isimli galg~ da ~ekil olarak gitara gok benzer ancak,
kUgUk ve dart ( mi - si - sol - re ) tellidir (Lev.5la).

Meksika ve Ispanya'da gitar~n gok daha bUyUk bir

~ekline benzeyen enstrumanlar da vard~r. Bunlar~n ses-
leri bir oktav daha kal~nd~r (Lev.5lb).

Bugiln gitar her tUrlU mUzikte kullan~l~yor.

Folkta, l'ockta, cazda hala degi~ik bigimler denenmek-
te, azel olarak haz~rlanm~~ gok ge~itli gitarlarla kon-
serler verilmektedir.
 89

SON U C

Tarih Qaglar~ boyunca Yak~n Dogu ve On Asya top-

lumlar~n~n hemen hepsinde telli saz vard~r. M~s~r, Slimer,

Babil ve Hititlerdeki geli~meler gok yonlli olmu~, arkeo-

I

lojik verilere gore, sonunda arp ve lir s~n~f~ enstruman-

lar belirginlik kazanm~~t~r.

Kutu bigimli govdeye bagl~ sap~n, onceleri, gov-

de ile bir ag~ yaparken, zamanla bu ag~n~n geni§ledigi
ve nihayet Babil tasvirlerinde gorlildligli lizere, sap~n
govdeyle ayn~ dogrultuya geldigini belirlemi~ bulunuyo-
ruz. Ara~t~rmalar~m~z, gitar~n atas~ say~labilecek saz-
da perde gubuklar~n~n ilk kez Hititler'de ortaya g~kt~g~­
n~ gosteriyor. Govde kenarlar~ igblikey olan tek enstru-
man tipine de Hititler'de yani Anadolu'da rastlamam~z
ilgingtir. Hitit'ten Roma'ya kadarki yakla~~k bin y~l­
l~k slire, gitar ag~s~ndan karanl~k devre say~l~r.

Gitar~n klasik bigimini al~ncaya kadar gegirdigi

degi~ikliklerin ikinci basamag~n~ Avrupa'da gorUyoruz.
Burada gorUlen enstrumanlar~n bir k~sm~ Avrupa kokenli,
bir k~sm~ da ba~ka kliltlirlerden gelmi~ enstrumanlard~r.
Bunlar~n birbir1eriyle melez1e~tirilmesi ve etkile~im­

leriyle degi~ik galg~lar ortaya g~km~~t~r.

12. ve l3.ylizy~lda Avrupa'da iki ayr~ enstruman

tipi gorUllir; bunlardan It gitara morisca " zamanla,
14. ylizy~ldaki It lavta "n~n esas~ olur. Bu saz dort,
alt~ gift telli olup Arap dlinyas~nda da yayg~n olmu~tur.

Ikinci tip olan " gitara latina It ise giderek "viheula

de plactro 11 tipine donliSllir ki, bu tip, gitar~n daha
 90

yak~n atas~ olarak gorUnmektedir.

Dort veya alt~ gift telli lavtan~n belirli ve

standart bir dUzene sahip olma~~~, aray~~lara neden 01-
mu~ 16.yUzy~1~n ikinci yar~s~nda lavtan~n bUyUk ~ekli
" theorbo • bulunmu~tur. Klasik gitar~n bigimini almas~n­
da hem bu saz~n hem de " vihl1ela If n~n birlikte rol oyna-
d~g~na inan~yoruz. Eger trubadurlar donemini izlemek mUm-
kUn olabilseydi, belki de Avrupa'daki geli~meyi daha net
olarak ortaya koyabilecektik. Bu donemin mUzigi bat~ kay-
naklar~nda bile karanl~kt~r.

16.yUzy~lda alt~ telli vihvela'n~n Ispanya ve

Italya'da tutundugu, hem lavta hem de bu enstruman igin
ortak bir repertuar~n kullan~ld~g~n~ anl~yoruz. 16.yUz-
y~l~n ikinci yar~s~nda Ispanya'da kullan~lan dort gift
telli gitar~n, be§inci gift tel eklenerek "guitarra
Espanola " ad~n~ ald~g~n~ gorUyoruz.

17.yUzy~1 gitarlar~ bugUnkU klasik ~ekle gok

yak~nd~r. 18.yUzy~lda Almanya'da tak~lan alt~nc~ tel

ile gUnUmUz enstrumanlar~na gok daha yak~nla~~lm~~ oldu.

Bu haliyle Ispanya'da iyice yayg~la~an gitar~, Torres
adl~ bir yap~mc~ tekrar elden gegirerek ona, uzun sUre

degi~meyen esas yapIs~n~ kazand~r~r. Torres gitar boyu

igin 65 cm.lik normu belirlemi~, telleri e~ige bagl~~­
t~r.

~zet ve sonug olarak denebilir ki, son Ug yUzy~l

iginde bugUnkU ~ekline kavu~an gitar, as~l geli§mesini
Italya, Fransa ve ozellikle Ispanya'da kazanm~~, oteki
Avrupa Ulkeleri ise kUgUk katk~larda bulunmu~lard~r.
BIBLIYOGRAFYA

Aguado, D., Metodo de Guitara, Nueva edicion revisada

por R.Sainz de la Maza, Union Musical
Espanola, Madrid.1970.
Anderson,R., Guitarra SDielen, otto Maier Verlag,
Ravensburg.1980.
Ayd~ntan, Z., Gitar Metodu II, Helvac~oglu Yay~nevi,
Istanbul.1974.
Baines, A., Musical Instrument Through the Ages,
Penguin Books, London.1971.
Bellow, A., The Illustrated History of the Guitar,
Belwin-Mills Publishing Corp, U.S.A.1970.
Bertelsmann,L.,Musik-Instrumente der Welt, Prisma Verlag,
Guterslom.1981.
Bruger, H.,D., Schule des Lautenspiels, Moseler Verlag,
Wolfenblittel.1926.
Buek, F., Die Gitarre und Ihre Meister, Berlin,1926.
Buchner,A. , Encyclopedie des Instruments de Musique,
GrUnd, Paris.1980.
Carulli, F., Metodo Completo per 10 Studio Della
Chitarra, Edizioni Musicali, Berben,
Ancona-Italia.1965.
Denyer, R., The Guitar Handbook, second impression,
Pan Books, London.1983.
Fillet, P.,j., D.I.Y. Guitar Repair, Amsco Publications,
New York. 1984.
Frederick,M.N.,Playing the Guitar, third edition,
Schirmer Books, London. 1981.
" Guitar", Grove's,.. Dictionary of Music and Musicians,
fifth edition, edited by. Eric Blom,
volume III, Macmillan Co.Ltd., London.1966.
" Gitar ft, M.Larousse, BUyUk Lugat ve Ansiklopedisi,
c.V., Meydan Gazetecelik ve Ne§.Ltd.9ti.
1st. 1973.
Hindley, G., The Larousse Encyclopedia of Music, The
Hamlyn Publishing Group Limited, London.1974.
Koptagel, Y., "Andres Segovia " Orkestra, Ayl~k MUzik
Dergisi, s.151, 1st. 1986, s.55-60.
Kozzin, A., Welding, P., Forte, D., Santoro, G. t The
Guitar The History The Music The Players,
Columbus Books, New York. 1984.
Lavignac, A., Lavrencie, L., Encyclopedie de la Musique,
Prime re Partie, Historia de la Musique
Librairie Delagrave, Paris. 1921.
Leormant, F., Historie Aneienne de Lorient, Livre III,
Les Egyptiens, Paris. 1881.
Longworth, M., Martin Guitar, Omnibus Press, London,
New York, Sydney. 1975.
Mansel, A.M., Ege ve Yunan Tarihi, TUrk Tarihi Kurumu
Bas~evi, Ankara. 1963.

Mimaroglu 1.K.,~usiki Tarihi, Var1~k Yay~nevi, 1st. 1961.

Morgan, D., Spanish Guitar, Corgi Books, Great Britain.
1982.
Pujo1, E., Escue1a Rezonado de la Guitarra, Ricordi
Americana, Buenos Aires. 1956.
Sachs, C. K~sa DUnya Musikisi Tarihi, Qev. Ilhan
Usmanba§, Devlet Konservutuar~ Yay~nlar~
Serisi~ Mi11i Eg. Bas~mevi, 1st. 1965.
Scholes, P. ,A. ,The Consice Oxford Dictionary of Music,
Book Club Associates, London. 1968.
Sloane, I., Guitar Repair, Omnibus Press, London,
New York, Sydney. 1976.
Sozer, V., MUzik ve MUzisyenler Ansiklopedisi,"
Atlas Kitabevi, Istanbul. 1964.
Sozer, V., MUzik ve MUzisyenler Ansiklopedisi,
Remzi Kitabevi, Istanbul. 1986.
Tarrago, G., Metodo Graduado Para Aprender a Tokar la
Guitarra, Editorial Boileau, Barcelona.
1960.
Yener, F., MUzik K~lavuzu, Milliyet Yay~n Ltd.~ti.
Yay~nlar~, Istanbul. 1970.
Yener, F., MUzik, TUrkiye Turing ve Otomobil Kurumu
Beyaz Ko~k Yay~nlar~ No.l, Istanbul. 1983.
Levhalar Listesi

Levha 1, ,a. Kralige ~ub-Ad'1n arp1 (Below,A., The

Illustrated History of the Guitar,plate I)
It 1, b. SUmerliler'e ait bir lire (Bruchner, A.,
Encyclopedie des Instruments de Musique,
~ek. 25)
" 2, a. Babil kabartmas1 (Bellow, A., The Illust.
pI. Ill)
" 2, b. Babil kabartmas1 (Bellow, A., The Illust.
pl.IV)
" 3,a,b.Babil kabartmalar1 (Bellow, A., The Illust.
pI. V-VI)
" 4, a. Chetarah CKozzin, A., Welding, P., Forte, D.,
Santoro, G. The Guitar The History The Music
The Players p.8)
" 4, b. Hi ti t kabartmas1 ( Bellow, A., The Illust.
pI. VIII)
" 5, a. M1S1r kabartmas1 (Bellow, A., The Illust.
pl.X)
" 5, b. M1S1r " El Assiri Arp1 It (Bellow, A., The
Illust. pl.Xla)
n 6, a. M1S1r galg1s1 (Bellow, A., The Illust. pl.Xlb)
" 6, b. M1S1r galg1s1 (Bellow, A., The Illust. pl.XII)
It 7, a. M1S1r galg1s1 (Bellow, A., The Illust. pl.XlIla)
n 7, b. M1S1r duvar resmi (Bruchner, A., Encyclopedie
des Instruments de Musique. gek.32)
It 8, a. M1S1r kabartmas1 (Kozinn, A., vd. The Guitar p.S)
" 8, b. Hiyeroglif yaz1s1nda gorUlen enstruman §ekil-
leri (Leor.mant, F., Historie Aneienne de Lorient)
Levha 9, a. M~s~r galg1s~,.(Bellow, A. The Illust. pl.XVIIb)
" 9, b. Yunanl~lar'da miizik dersi (Mansel, A.M., Ege
ve Yunan Tarihi, Res.206)
" 10, a. Kithara (Kozzin, A., vd. The Guitar p.9)
" 10, b. Pandora, (Kozzin, A., vd. The Guitar, p.9)
" 11, a. Romal~lar'a ait bir fildifi\i kabartmada Kithara
( Buchner A., Encyclopedie des Instruments
de Musique. s.51)

" 11, b. Leonardo vaiz kiirsiisii kabartmalar1nda goriilen

enstruman (Bellow, A., The Illust.pl.XWIII b)
It 12,a,b.9.ylizy~la ait ilahi partisyonlar1 ve nota
kitaplar1nda goriilen galg11ar. (Bellow,A.,
The Illust. pl.XIXb, XXIII)

" I), a. Saint Denis Katedrali kabartmalar1

(Bellow, A., The Illust. pI. XXV)
It I), b. Chartres Katedrali'nde enstruman tutan !igiir,
(Bellow, A., The Illust. pl.XXVII)
It 14,a,b.Santiago de Compestela Katedralinde enstruman11
figiirler (Bellow, A., The Illust.pl.XXVIII,
XXIXa)
It 15, a. Santiago de Compostela Katedralinde gorulen ova]
govdeli " 8 " fi\eklinde ses delikleri bulunan
galg11ar. (Bellow, A., The Illust.pl.XXIXc)
" 15, b. Santiago de Compostela Katedralinde goriilen
kenarlar1 igbiikey k1vr1ID11 galg11ar.(Bellow,
A., The Illust. pI. XXIXb}
It 16,a,b.Guitarra morisca ve Guitarra Latina (Kozzin,
A., vd. The Guitar. p.lOl
If 16, c. Lavta (Bertelsman Lexikon, Musik-Instrumente
der Welt, p.184)
Levha 17,a. Lavta (Bruger, Hans Dagobert; Schu1e des
Lautenspiels, fig.2)
" l7,b.c.Tablatur yaz~s~ ve modern notalamaya akta-
r~lm1§ §ekli. (Bellow, A., The Il1ust. pI.
XXXVIII)
" 18 Theorbo (Bertelsman Lexikon, Musik-Instrumente
der Welt. p.186)
" 19 Chittarone (Bertelsman Lexikon, Musik-Inst.
p.187)
n 20,a. Theorbo-lavta (Bertelsman Lexikon, Musik-
Inst. p.186)
n 20,b. Bologna Lavtas1'n~n ig yap1s~ {Baines, A.,
Musical Instruments Through the Ages p.15)
n 21, Lavta ve gitar konseri (Yener, Faruk, Muzik
s.121)
If 22,a. l6.y.y.a ait bir vihuela (Bellow, A., The
Illust. pI. XXXVI)

" 22,b. 1700 tarihli bir vihuela (Bellow, A., The

Illust. pI. XXXVII)

" 23,a. 1564 y~l1na ait be§ telli gitar (Bellow, A.,
The Illust. pI. XLIII)

" 23,b. Guitarra battante (Bellow, A., The I11ust.

pl.XLIV)

" 24,a. 1624 tarihli facobus Stadler"in yapt~g~ bir

battante gitar (Bellow, A., The Illust.pl.LIII)
" 24,b. l7.y.y.a ait bir gitar (Bellow, A., The Illust.
pl.LIV)
11
25,a,b. Suslu Tielke gitarlar~ (Bellow, A., The
Illust. pl.LVII, LVIII)
Levha 26,a.b. 1627 y~l~a ait sUsIU bir guitarra battante
(Bellow, A., The Illust. pi.LXIII)

" 27,a. 1860 tarihli A. Stradivarius"un yapm~~ oldugu

bir gitar (Bellow, A., The Illust.pl.LXIV)

" 27,b. Bas gitar (Bellow, A., The Illust.pl.LXXX)

" 28,a. Lir ve arp gitarlar (Bellow, A., The Illust.

pI. LXXXVII)
28,b. 19.yUzy~la ait ba~ka bir lir gitar.(Buchner,
"
A., Encyclopedie des Instruments de Musique
s. 157)

" 29,a. Ses kutusu uzat~lm~~ bir gitar (Bellow, A.,

The Illust. pI. LL~IX)

" 29,b. 18.yUzy~la ait sUsIU bir gitar (Buchner,A.,

Encyclopedie des Instruments de Musique
s.152)

" 30,a. 1867 y~l~a ait Porcel gitar~ (Bellow, A.,

The Illust. pI. XC)
n 30,b. Govde UstU hilal ~ekilli gitar (Bellow, A.,
The Illust. pl.XCI)

" 31,a. Narcisio Yepez ve ontelli gitar~ (Kozzin,

A., vd. The Guitar, p.39)

" 32 Gitar~n ana k~sLmlar~ (Fredrick, M.Noadi;

Playing the Guitar, p.4)

" 33 Gitar~n ig yap~s~ (Kozzin, A.,vd. The Guitar

p.25)

" 34 list tabla destek kiri~lerinin ge~itli ~e­

killeri (Kozzin, A., vd. The Guitar p.30)

" 35,a. Gitar yanl~klar~ yap~~nda kullan~lan igten

kal~p (Denyer, Ralph; The Guitar Handbook,
p.38)
Levha 35,b. Ba~ka bir igten ka11p(Gitar yap~c1s1,
Izzet Gokge'nin atolyesinde gekilmi~tir.

tf!
36 list ve alt takoz sistemiyle yap11an gitar-
lar1n ig yap1s1 (Sloane, Irving; Guitar
p.16)

" 37,a. Rozet (Pujol, Emilio,Escuela Razonada de

la Guitarra, fig.5)

" 37,b. Rezonator (Pujol, Emilio; Escuela Razonada

de la Guitarra, fig.6)
n 38,a-1-2- E~ik ve e~ik kemigi (Pujol, Emilio, Escuela
Razonada de la Guitarra fig.7.8)

" 38,b. DUz bir yUzeye gore sap1n ige ve d1§a bUkUl-
mU~ hali (Fillet, Pieter j . , D.t. Y.Gui tar
Repair, fig 18.19.20)

" 39,a. Mekanik k1S1m (Sloane, r., Guitar Repair

p.17)

" 39,b. Gitar igin yaz11an notalar ve ga11nd1g1nda

g1kan ses CTarrago, G., Metodo Graduado Para
Aprender a Tokar la Guitarra p.6)
It 40. Gitar Uzerinde ga11nabilecek tUrn sesler
(Carulli, F.,Metodo Completo per 10 Studio
Della Chitarra)

" 41. Klasik gitar ga11§ pozisyonu (Noad,F.M.,

Playing th.e Guitar p.14, 15)
It 42,a.b.c.Sag ve sol el pozisyonu (Aguado, Dionisio,
Metodo de Guitarra)
It 43,a. Sag ve sol elin rakkam ve harflerle goste-
rili§i (Noad, F.M., Playing the guitar fig.5)
" 43,b.l.2. Arp ga11§, tekniginin yaz111~1 (Ayd1ntan,
2.Gitar Metodu II, s.97)
Levha 44,a. Dogal flajoleler ('Ayd~ntan, 2.Gitar Metodu
II, s.98)
n 44,b. Kapodaster (Anderson, R., Gitarre spielen
p.66)
n 45,a,b. Akustik gitar (Denyer, R., The Guitar
Handbook, p.45,35)
tt 46. Akustik gitar~n ig yap~s~ (Kozzin, A., vd.
The Guitar p.75)
11 47, a. Yan akustik gitar (Yamaha Electric Guitars
Katalog)
11 47,b. Elektro gitar (Yamaha Electric Guitars
Katalog)
n 48. Elektro gi tar~n ig yap~s~ (Kozzin, A., vd.
The Guitar. p.177)
n 49, a. Elektro bas gitar ( Yamaha Electric Guitars
Katalog)
49,b. Elektrogitarlarda sesin ytikseltilmesi
" (Bertelsman Lexikon, Musik-Instrumente der
Welt)
n 50. Elektro gitar~n degi§ik §ekilleri CDenyer,
R., The Guitar Handbook p.59)
51,a. Ukulele (Longworth, Mike; Martin Guitars
"
p.94)
51,b. Btiytik boy Meksika gitar~ (Hindley, G., The
" Larousse Encyclopedia of Music, p.478)
 Lev. 2

a. Babil kabartroasl

b. Babil Kabartmasl.
1] .1\.8 1
 I
I
..t·1
\
<~~;~;.~~r,~~y'j:, '.
'~',:'!?_}"~I';_;' "'
.-.?.', '. "<0':.:
"j:U1Se.I .IB1\np .I1:S1:W "et
 Lev. 8

a. Ml.sir kabartmasl.

---~----,----------

b~Hiyeroglif yazl.sl.nda gorUlen

enstruman~ekilleri
6 "Ae,!.
 Lev. 11

a.Romalllar'a ait bir fildi~i

kabartmada kitara

b. San Leonardo vaiz kUrsUsU kabartmalarlnda

gorUlen enstruman
 Lev. 12

·:1

a.
1.1

b.

9. ytizy~la ait ilahi partisyon1ar~ ve

nota kitap1ar~nda gorti1en c;a1g~lar
 Lev. 13

a. St. Denis Katedrali kabartmalarl

",",';

\
'\

i
;.

b. Chartres Katedrali'nde
enstruman tutan figUr
 Lev. H.r

a. Santiago de Cornpostela Katedrali"nde

enstrulilanll figlirler

-~---~----~----------

b. Santiago de Compostela Katedrali'nde

enstrumanlar
 Lev. 15

a. Santiago de Compostela Katedrali'nde gortilen oval

govdeli '18" E?eklindeses delikleri bulunan f1 a lgl.lar

b.Santiago de Compostela Katedralilnde gorUlen

kenarlarl. . if1btikey kl.vrJ.mll. f1 algl.lar .
 Levo 17
~------~-------.-

:il11111l '
ilIW,U
il/l:l ~III
, :lIldilill
IIIUili11
IIHlnl
lilll/:I'U

L ___ ... _._. _ _ .______ ~

a. Lavta
. r !~ !. • b' ---- ----
.0 RlIr.;f;3'~~,,~~I~~':l-~~_~I-r-Li+~
~

j
---~

•
~.,.
_0 _
_-
~

_ .-:-r=CI-i+=.-'-~,4*.
..!.r-L..:..-'}~~
&Z -:f-4-
_
- IZ7-~
_+,+~~F,~,
-
I
•~ ~o !~bt:\.~. ~ '~b • ~.• ~J.
(~+
--:;]---rz.~~ ~rr7-~'-71~'
+---r -
1~~ii~-J-;;;4 .~ 7fE~ -~;+-
4--1 ,~

!. .
-f.7 --:f--:: - . - -- ~ - --;.- . -

6.~-
~ ~'i • !.• ~ ~ ~ .'.~ • t
--,- -rE9.~..
!~ +- m~~~r
T--:f-7-+-4J~-
--
Zl~-;f-
-
-~7- -v-~
~T:: :f--F-5-
7-
:)"11
.; -5-!:!-
'.
§
7-S
•
°

b. Tab1atur

1 ~ 0
I
• •h l
I

I! ' , , ' 11 I
" i
1 ~
~! JJ Qli J~ftrF¥~
c. Tab1aturun modern nota1amaya
aktarl1ml9 g ek1 i
61 °11.8
.1
1<:
I<D
i{)1:)
I 1-"
!ct-
~
~
o
t::l
CIl
<D
I-j
1-"
 WI.J!i I
~ I~'-
.; ,.
. '.)' ,.
. ,4
I. ~. "
 Lcv.24

.\
I

a. 162~ tarihli Jacobus Stadler'in

yaptlgl battante gitar

b~ 17. yUzYlla ait bir citar

f-3
f-J.
([)
I-'
~
([)
 ~\J
('.... -! •f---J
~\J CU
IC~ (),
~ (
.t., ()
I-I
,en ct-
)\j
o f-.j
1-' I-I.
f:-1. :.r
\~: /-'
li:)C /-.1.
~
en
§
 .1\]11=:3 .1r[
.11=q e~~nq 11=B elT~zn~·61·q
o'Cf1
f-J.(l)
f-j (ll
0'1 Pi
f-J'~
('i-('i-
III ~
f-j en
~
~
N
lll.
('i-
f-J
f---J
8
f-J
«j)
f---J
CO
•
 Lev.·30

a.1867 Ylllna ait Porcel gitarl i

G0vde UstU hilal ~ekilli gitar

 Sll
•
. ~
~
o
f-'.
ro
p.
o
rt-
(j)
I-' ..
I-'
1--"
 Lev.32

f\{ckanik
.!)i(1f}

tJst er;;ik
Sap

t- Perde opuk

r .f'ercte
demiri

Yanlll~
Tw;;e

tabla

Flato

Rozet

Ust tabla
EQik
kemi{;i

~~9ik

GlrrARIN ANA KISlfVILARI

'.
 Luv.35

a. Gitar yanllklarl yaplmlnda

Kullanllan iliten kallp

b. BaGka bir iliten kallp

 Trn:dvA bl uTJD1Jr~'ll:,j
UD1TdBf bTfTm8~8Ts ZO~B~ ~lD OA 1 S n
 Lev • .38

~
t Q Q Q Q ;~ Q
EI;Jik ~

E.;-Jik kemip;i ~

a. E.~ik ve e.;Jik kemigi

~ .PQ ~I ,I

b
b

b. DUz bir yUzeye core sapln i~e ve

dlQ~ bUkUlmUQ hali
 !:!' 1(1:,:r~)l.'pLlL::iLp1Jr'ln~)
() 1\ ,r r.' r \.' 1 (J tl 111.'
1T 7. r: /,' 1I! b! ,:rr.' 1 " 1) • Cl
.0
t!':T [f7.r?,\
. ',I
P 1 . .,
U
XI(
mu
IIAX
AX
AIX
/11 X II~
IIX IX
IX
X
X
XI
XI
111.\
1114
11.\
nA
1.\
lA
0\
0\
.\1
,\I ~
I
III
III
11
11
o ;.
.~
@
e @~ e e
...1.. ..1;;;- "Il cl~ <IJ
 • .q
0----•.
.•
 Lev.LJ3

a. Sat ve sol elin rakkrun ve harflerle c6sterili$i

~
Di J ] d :
.

jm ~
I

2-~
I
~
b. Arp c;allll tekni[i;inin yazlllf;ll
ffI
 Lev.·44

La 6 ill ~II ..~ n(j'Xl

XII VII V· (tV:IX)

Mi®6j , • I~
XII VII
i
V (IV:JX)
0
XII VII V (IV=IX)

Re0&j1~D~
..-

Sol 0& , i f j-l

XII vu V (IVz:JX) XII vu .V (IV.i:IX)
... # . 8----.--1 .B--------jfj--:
Si 0& f , f f MiC0& Ef f
a. Do~al flaj~leler

JIttfj

b. Kapodaotor
=
 0'
e
Lt-r eA8 '1
 Tf~Ldr?A' f.ir,"
<Y
fI o
 \
(
\
I
!
\
(
)
I
J,