IZRADA ^ELI^NIH KONSTRUKCIJA

U RADIONICI I KONTROLA
KVALITETA
1 UVOD
Svaka čelična konstrukcija sastoji se iz velikog broja elemenata koji se izrađuju u radionici i međusobno
spajaju u veće delove (podsklopove i sklopove) zavarivanjem ili mehaničkim spojnim sredstvima.
Ovako formirani sklopovi, čije dimenzije odgovaraju dopuštenim transportnim gabaritima ili nosivostima
sredstava za dizanje, predstavljaju montažne komade koji se transportuju na gradilište, gde se vrši njihovo
povezivanje, odnosno konačno formiranje čelične
konstrukcije kao celine.
Zbog visokih zahteva u pogledu kvaliteta izrade i tolerancija mera i dimenzija izrada
elemenata, podsklopova i sklopova čeličnih konstrukcija izvodi se u radionici, a ne na gradilištu. Ovi
zahtevi podrazumevaju primenu odgovarajuće opreme u različitim radnim
operacijama, kao i sprovođenje ovih radnih operacija u odgovarajućim kontrolisanim uslovima koji se
odnose na temperaturu, vlažnost, zaštitu od atmosferskih uticaja i uslove rada.
Upravo zbog obezbeđenja pomenutih strogih zahteva vezanih za kvalitet i tolerancije
proces proizvodnje, odnosno izrade, čeličnih konstrukcija neizostavno prati i proces kontrole kvaliteta.
Obim i vrsta potrebnih mera kontrole prvenstveno zavise od vrste i značaja
konstrukcije koja se izrađuje.
Pri tome treba naglasiti da mere kontrole kvaliteta čeličnih konstrukcija obuhvataju ne
samo kontrolu kvaliteta materijala koji se ugrađuju u čeličnu konstrukciju, već i kontrolu
svih tehnoloških postupaka koji se primenjuju u fazi izrade, kao i kontrolu svih postupaka
u fazi montaže čelične konstrukcije.
Svaki element koji se izrađuje u radionici sastoji se od više delova. Svaki deo i svaka
radna operacija na njemu izvode se posebno, pa je stoga neophodno poznavanje postupka
realizacije svake radne operacije, kao i redosled njihovog izvođenja.
178 Metalne konstrukcije
2 IZRADA ČELIČNIH KONSTRUKCIJA
2.1 OPŠTE
Izvođač radova na izradi metalnih konstrukcija mora raspolagati kompletnom tehnič-
kom dokumentacijom (Glavni projekat) koja, uz statički proračun i dispozicione crteže,
mora da sadrži i radioničku dokumentaciju sa specifikacijom materijala. Izrada čeličnih
konstrukcija u širem smislu obuhvata sledeće faze:
tehničku pripremu proizvodnje,
unutrašnji transport,
skladištenje materijala,
izradu u radionici sa većim brojem radnih operacija, kao što su: ispravljanje, čišćenje i prethodno
konzerviranje, obeležavanje, rezanje, obrada ivica, izrada rupa, savijanje i previjanje, formiranje sklopova
i podsklopova, mehanička obrada, probna
montaža, označavanje, zaštita od korozije, skladištenje gotovih proizvoda i otprema
na gradilište.
Pravilno koncipirana organizacija proizvodnje u pogonu za izradu čeličnih konstrukcija
treba da obezbedi što veću produktivnost, uz minimalan utrošak rada i materijalnih sredstava. To se,
generalno, može postići dispozicijom proizvodnog procesa sa optimalno rešenim tokom materijala,
počevši od skladišta materijala, preko svih radnih operacija u fazi
izrade, do skladišta gotovih proizvoda, sa što manjim poprečnim i što kraćim ukupnim podužnim tokom
materijala, uz minimalno vremensko zadržavanje i primenu adekvatnih
sredstava unutrašnjeg transporta. Primer dobro organizovane i pravilno koncipirane proizvodnje čeličnih
konstrukcija šematski je prikazan na slici 10.1.
Slika 10.1 - Dispozicija pravilno koncipiranog procesa proizvodnje čeličnih konstrukcija
Izrada čeličnih konstrukcija u radionici i kontrola kvaliteta 179
Savremeno koncipirane fabrike za proizvodnju čeličnih konstrukcija, takođe, podrazumevaju i visok
stepen automatizacije proizvodnog procesa, sa kontinuiranim tokom materijala kroz niz mašina
sukcesivno raspoređenih prema tehnološkom redosledu operacija.
Time se obezbeđuje ne samo ušteda u utrošenom radu i vremenu, već i automatizovano
vođenje evidencije o svim materijalima i proizvodima ugrađenim u čeličnu konstrukciju.
2.2 TEHNIČKA PRIPREMA PROIZVODNJE
Tehnička priprema proizvodnje podrazumeva proces izrade tehničke dokumentacije
koja je relevantna za tehnologiju proizvodnje određene čelične konstrukcije i koja sadrži
sve podatke neophodne kako za izradu konstrukcije, tako i za njenu kontrolu i tehnički prijem. Ova
tehnička dokumentacija se priprema u saglasnosti sa projektantom i naručiocem
odgovarajuće konstrukcije, u nekoliko različitih biroa i odeljenja.
Konstrukcioni biro obavlja pregled, kontrolu, dopunu i razradu radioničke dokumentacije dostavljene od
strane projektanta i njeno prilagođavanje tehnološkim mogućnostima
proizvodnje, kao i izradu planova obeležavanja i pakovanja konstrukcije.
Tehnološki biro određuje opštu tehnologiju proizvodnje konstrukcija, u skladu sa kapacitetima i tehnološkim
mogućnostima fabrike, a po potrebi definiše izmene i dopune opšte tehnologije, kao i potpuno nove
tehnološke procese, u slučaju primene novih materijala, ili izrade specifičnih konstrukcija. Tehnološki
biro definiše opšte i interne standarde i režime za određene radne operacije (npr. sečenje, bušenje,
zavarivanje, tolerancije, zaštita od korozije
itd.) i izdaje radne naloge za svaku radnu operaciju, sa svim neophodnim podacima o tehnološkom
postupku i potrebnom materijalu i pratećim crtežima - tehnološkim listovima.
Biro za alate priprema i konstruiše standardne, a po potrebi i specijalne, alate i uređaje
za primenu u proizvodnom procesu.
Biro za materijale vrši nabavku materijala i stara se o njegovoj evidenciji.
Biro studije rada i vremena vrši analizu vremena potrebnog za izvršenje određenih radnih operacija, na osnovu
tehničkih i iskustvenih normi, i u skladu sa tim planira proizvodnju. Takođe, ovaj biro vrši evidenciju
izvršenih radnih naloga i obračun troškova proizvodnje.
Faza tehničke pripreme proizvodnje predstavlja vrlo bitan segment proizvodnje čelič-
nih konstrukcija. Osim što predstavlja osnov za tehnološke procese koji se odvijaju u toku
procesa proizvodnje, primenom pravilne koncepcije, kroz tehničku dokumentaciju koja se
izrađuje u tehničkoj pripremi, može se znatno uticati na racionalizaciju proizvodnje čelič-
nih konstrukcija:
primenom ekonomičnih i po mogućstvu unificiranih profila,
primenom konstrukcijskih rešenja koja su povoljnija sa stanovišta uloženog rada i
troškova,
primenom što veće automatizacije u fazi izrade,
racionalizajom broja radioničkih i montažnih komada, u okviru zadatih uslova izrade, transporta i
montaže,
racionalizacijom elemenata konstrukcije, u smislu njihovog prilagođavanja optimalnim mogućnostima
primene raspoloživih alata i uređaja.
Primeri racionalizacije konstrukcijskog oblikovanja koji doprinose smanjenju rada, a
time i koštanja gotove čelične konstrukcije, prikazani su na slici 10.2.
180 Metalne konstrukcije
Slika 10.2 - Primeri neracionalnog i racionalnog konstrukcijskog oblikovanja
Izrada čeličnih konstrukcija u radionici i kontrola kvaliteta 181
2.3 UNUTRAŠNJI TRANSPORT
Unutrašnji transport je transport koji se obavlja u okviru fabrike za proizvodnju čelič-
nih konstrukcija i obuhvata:
transport od mesta dopremanja materijala do skladišta i od skladišta do pogona za
izradu (pripremni transport),
transport koji se obavlja u toku tehnološkog procesa pripreme, izrade, skladištenja i
kontrole (tehnološki transport) i
transport gotovih delova konstrukcije od mesta njihovog skladištenja do sredstva
spoljašnjeg transporta (završni transport).
Dobro organizovani unutrašnji transport predstavlja jedan od preduslova za neometano
i racionalno odvijanje procesa izrade čeličnih konstrukcija, čime se postiže puno iskorišćenje kapaciteta i
ekonomičnost proizvodnje. U unutrašnjem transportu koriste se:
mostne dizalice sa komandom iz kabine, sa poda, ili daljinskom komandom,
monorej (jednošinske) dizalice,
portalne i konzolne dizalice,
viljuškasti transporteri, traktori sa prikolicom, kolica,
valjkasti, točkasti, trakasti i lančani transporteri, kao i poprečni transporteri.
Mostne i portalne dizalice svoju najširu primenu nalaze u transportu na skladištima i u
procesu izrade sklopova i probne radioničke montaže, i to mostne u zatvorenom prostoru,
a portalne na otvorenom prostoru. One mogu biti opremljene različitim mehaničkim alatima i uređajima
za hvatanje, dizanje i nošenje čeličnog materijala (lanci, kuke, hvatači), ali
i specijalizovanim uređajima - traverzama, koje mogu biti magnetne i vakuumske. Magnetne traverze
(slika 10.3a) mogu se primenjivati za manipulaciju, kako sa limovima, tako
i sa profilima i šipkastim čelikom, dok se vakuum-traverze (slika 10.3b) primenjuju samo
kod transporta limova. PROJEKTOVANJE PREDNAPREGNUTIH PUNIH
GREDNIH NOSAČA
Prednaprezanje se kod punih nosača ostvaruje tako što se duž zona napregnutih na zatezanje postavljaju
zatege kojima se u ovim zonama nosača izazivaju naponi pritiska.
Gredni nosači statičkog sistema proste i kontinualne grede su najpogodniji za iskoršćenje
punog efekta prednaprezanja. Od položaja zatege zavisi statičko ponašanje nosača i njegova
ekonomičnost. Najčešći položaji zatege su prikazani na slici 8.14.
Zatega se postavlja duž celog raspona grede (slika 8.14a). Ovakav položaj zatege je
jednostavan za izvođenje, ali je statički neopravdan jer se momenti savijanja usled spolja-
šnjeg opterećenja znatno smanjuju u oslonačkim zonama, tako da i neprednapregnut nosač
može da ih preuzme. Kod konstrukcija napregnutih dinamičkim opterećenjem (npr. mostne dizalice)
postoji opravdanost ovakvog rešenja.
Zatega se postavlja na srednjem delu raspona nosača (slika 8.14b). Prednaprezanje se
vrši duž raspona nosača gde su najveći uticaji na kojem sam nosač nije sposoban da izdrži
spoljašnje opterećenje.
Zatega se postavlja krivolinijski (slika 8.14c). Dijagram momenata od prednaprezanja
je sličan dijagramu momenta od spoljašnjeg jednakopodeljenog opterećenja. Iznad oslonaca moment od
prednaprezanja menja znak i zateže donju nožicu. Ovo ne predstavlja poseban problem jer su u toj nožici
uticaji od spoljašnjeg opterećenja mali.
Zatega se postavlja poligonalno (slika 8.14d). Kod nosača sa poligonalnom trasom kablova dijagram
momenata usled prednaprezanja je, takođe, poligonalan. Što je više preloma trase dijagram momenata se
sve više približava dijagramu usled jednako podeljenog
opterećenja.
146 Metalne konstrukcije
Zatega se postavlja van gabarita preseka (slika 8.14e). Ovo rešenje je ekonomično i
primenjuje se u slučajevima kada gabarit nosača nije ograničen.
Zatege se postavljaju naizmenično od određenog dela raspona pa do oslonaca (slika
8.14f). Ovo je poboljšanje rešenja sa slike 8.14a, jer se na mestu najvećih momenata savijanja postavljaju
dve zatege.
Zatege mogu da se postave tako što se kombinuju neka od pomenutih rešenja kao što je
prikazano na slici 8.14g. Ovo rešenje predstavlja kombinaciju slučajeva prikazanih na slikama 8.14a i b.
Slika 8.14 - Položaji zatega kod punih grednih nosača
Kod nosača sa skokovito promenljivom visinom rebra (slika 8.14h) uobičajeno je kotvljenje zatega na
donjem pojasu na mestu promene visine rebra. Na ovaj način se obezbe-
đuje dovoljan slobodan prostor za lakše manipulisanje presama pri unošenju sile prednaprezanja.
Slika 8.15 - Položaj zatega kod kontinualnih nosača
Kod kontinualnih nosača zatege se postavljaju na delovima nosača sa značajnim momentima savijanja, u
zoni zategnute nožice (slika 8.15). Moguće je i povezivanje ovih segmenata zatega u jedinstvenu zategu.
Položaj zatege u poprečnom preseku nosača zavisi od izabranog oblika zatege i načina
unošenja sile u zategu. Neka karakteristična rešenja su data na slici 8.16:
Prethodno napregnute metalne konstrukcije 147
Slika 8.16 - Položaj zatege u okviru poprečnog preseka nosača
a) zatega je postavljena ispod donje nožice nosača (primenjuje se samo za pravolinijske zatege),
b) zatega je postavljena iznad donje nožice, uz rebro nosača (primenjuje se i za pravolinijske i za
krivolinijske oblike zatege),
c) zatega je postavljena sa strane donje nožice nosača (primenjuje se kod pravolinijskih zatega, a kod
krivolinijskih izaziva velike uticaje u anker blokovima usled
skretnih sila),
d) zatega je postavljena u unutrašnjost donjeg pojasa koji je konstruisan od šupljih
profila (primenjuje se kod pravolinijskih zatega, kada se zahteva dobra zaštita zatege od dejstva korozije i
požara).
Slika 8.17 - Ankerovanje zatega na nosaču
Veza zatege sa grednim nosačem se ostvaruje preko anker blokova (slika 8.17). Pravolinijske zatege koje
se protežu duž čitavog raspona grede, oslanjaju se preko svojih kotvi
na jake čeone ploče koje se nalaze na krajevima grede (slika 8.17a). Ukoliko se ove zatege
ne vode do kraje grede, one se oslanjaju na anker blokove (slika 8.17b). Na mestu oslanjanja unosi se
velika koncentrisana sila, pa tu zonu nosača treba dobro ukrutiti pomoću dodatnuh ukrućenja. Na
određenom rastojanju duž raspona nosača postavljaju se klizni
oslonci za zatege u vidu dijafragmi. Na tim mestima zatega može podužno da se pomera,
ali ne i upravno na osu nosača. Njihova funkcija je da obezbede stabilnost donjeg pojasa
na izvijanje, za slučaj dejstva sile prednaprezanja bez spoljašnjeg opterećenja. Kod krivolinijskih zatega
(slika 8.17c) ankerisanje se izvodi na krajevima, na čeonim pločama. Za
148 Metalne konstrukcije
održavanje krivolinijske geometrije zatege duž raspona nosača, na određenom rastojanju
se postavljaju pomoćni oslonci u vidu "sedla". Na njima zatega nije fiksirana i može da se
pomera u podužnom pravcu usled istezanja. Zbog skretnih sila na tim osloncima se javlja
veliki pritisak u kontaktu zatege i sedla. To izaziva znatna trenja zatege o sedlo i značajne
gubitke u sili prednaprezanja, što treba uzeti u obzir pri projektovanju nosača.
PROJEKTOVANJE PREDNAPREGNUTIH ŠTAPOVA
IZLOŽENIH DEJSTVU SILE ZATEZANJA
Osnovni elementi prednapregnutog štapa su (slika 8.11a):
kruti štap (1),
zatega (2) sa kotvama (5),
dijafragme (3) i
čeone ploče (4).
Kruti štap se izvodi od uobičajenih konstrukcionih čelika. Kako se u štapu javlja velika
sila pritiska, to poprečni presek štapa treba oblikovati tako da bude simetričan i da ima što
veće poluprečnike inercije za obe glavne ose. Otvoreni poprečni preseci se konstruišu od
U ili L-profila, na određenom rastojanju, koji se međusobno povezuju spojnim limovima
tako da obrazuju višedelni štap (slika 8.11b i c). Zatvoreni poprečni preseci se konstruišu
od kružnih ili kvadratnih šupljih profila (slika 8.11d i e).
Slika 8.11 - Elementi prednapregnutog štapa
Zatege se izvode u obliku užeta, kabla ili šipke.
Dijafragme predstavljaju veze štapa i zatege kojima se obezbeđuje stabilnost štapa.
One se izrađuju od limova sa otvorima za prolaz zatege. Prečnik otvora je za 1 mm veći od
prečnika zatege, kako bi se omogućilo slobodno podužno pomeranje zatege, ali i sprečilo
nezavisno bočno pomeranje štapa u toj tački.
Čeone ploče služe za oslanjanje zatega pomoću kotvi.
Analitičku osnovu nosivosti čeličnih prednapregnutih elemenata postavio je Belgijanac
G. Mangel, šezdesetih godina dvadesetog veka. On je analizirao tri moguća slučaja nano-
šenja opterećenja:
opterećenje se nanosi na štap nakon izvršenog prednaprezanja,
pre prednaprezanja na štap se nanosi sila Nt,P, a nakon prednaprezanja sila Nt,Q i
za vreme prednaprezanja na štap se nanosi sila Nt,P, a nakon prednaprezanja sila Nt,Q.
U svakom od navedenih slučajeva, maksimalna sila koju može da primi štap se ostvaruje kada se
istovremeno dostignu nosivost krutog štapa i zatege. Ako je štap prethodno
bio opterećen silom Nt,P, tada sila u zatezi Nt treba da savlada ovu silu i da izazove pritisak
u krutom štapu:
Prethodno napregnute metalne konstrukcije 143
Nt P At t Nt,P Ac c
(8.8)
gde su:
At površina zatege,
A
c površina krutog štapa,
t napon u zatezi,
c napon u krutom štapu (c i,dop ).
Dodatno opterećenje koje štap može da primi nakon prednaprezanja je jednako zbiru
sile prednaprezanja, nosivosti štapa i priraštaja sile u zatezi Nt i iznosi:
Nt,Q c dop Ac t,dop t At c dop Ac
Nt (8.9)
gde su:
dop dopušteni napon za osnovni materijal od kojeg je napravljen kruti štap,
t,dop dopušteni napon za čelik od kojeg je izrađena zatega.
Ukupna sila koju štap može da primi jednaka je zbiru nosivosti krutog štapa i zatege:
Nt,P Nt,Q Ac dop At t,dop . (8.10)
Priraštaj sile u zatezi se određuje iz uslova da su izduženja zatege i krutog štapa, dužine
! , usled dodatnog opterećenja jednaka. Ova izduženja zavise od sila u tim elementima i
od modula elastičnosti zatege (Et) i krutog štapa (Ec)

! !
 (8.11)

t dop t

,
c
t
c dop
! E E


Rešavanjem prethodnih jednačina dobija se priraštaj sile u zatezi:
tc
t
ttQA A
A
NN





,
(8.12)
gde je = Et / Ec .
Na radnom dijagramu Nt-(slika 8.12) isprekidanim linijama je prikazano ponašanje
štapa. Kada se opterećenje nanosi posle prednaprezanja (isprekidana linija), nosivost štapa
je jednaka zbiru nosivosti krutog štapa, sile prednaprezanja i dodatne sile u zatezi.
U slučaju da se opterećenje nanosi za vreme prednaprezanja (linija crta-tačka), maksimalna vrednost sile
iznosi:
Nt',P Ac At dop . (8.13)
U tom slučaju zatega prihvata veću silu, pa treba poboljšati kvalitet čelika za zategu, ili
povećati njenu površinu.
Iz prethodnih jednačina dobijaju se izrazi za površine krutog štapa i zatege u zavisnosti
od opterećenja, dozvoljenih napona, napona prednaprezanja i modula elastičnosti, u odnosu na ukupno
opterećenje:
144 Metalne konstrukcije


/ 1 
-/1
, , c dop dop
c dop
tPtQ
c
NN
A






(8.14)
c dop dop
c dop
tPtQ
A

t

/
 NN ⋅⋅
,,

/ 1
(8.15)
gde je = . t,dop /dop
Slika 8.12 - Prednapregnuti štap izložen zatezanju
Površine poprečnih preseka mogu da se izračunaju ako su poznata opterećenja pre i posle prednaprezanja,
moduli elastičnosti materijala i napon prednaprezanja. Napon prednaprezanja zavisi od stabilnosti štapa i
elemenata poprečnog preseka, od željene deformacije
u štapu i od uslova izvođenja. On se usvaja kao deo dopuštenog napona u štapu, to jest u
vidu odnosa
c /dop . SPREGNUTE MEĐUSPRATNE PLOČE SA PROFILISANIM
LIMOVIMA
2.3.1 Opšte karakteristike i konstrukcijsko oblikovanje
Ove međuspratne ploče sastoje se od profilisanih limova preko kojih se izliva beton. U
oblasti spregnutih konstrukcija ovaj tip međuspratne konstrukcije zauzima posebno mesto,
s obzirom na niz već pomenutih prednosti koje obezbeđuju ekonomičnost primene, jednostavnost i brzinu
izgradnje.
Spregnute konstrukcije 111
S obzirom da profilisani lim služi kao oplata, troškovi betoniranja se drastično smanjuju. Osim toga, on
preuzima i ulogu radne platforme prilikom postavljanja armature i izlivanja betona, s obzirom da se,
nakon postavljanja i pričvršćivanja lima, po njemu može
hodati. Pri tome je obezbeđena i zaštita od pada radnika i predmeta, kao i neometano obavljanje drugih
radova.
Podupiranje lima nije potrebno osim u slučaju velikih napona, kada nosivost lima nije
dovoljna za prihvatanje svežeg betona. Profilisani lim se proizvodi i u većim dužinama (do
18 m) što omogućava da se premosti i više polja, čime se ubrzava izgradnja. Postavljanje
tabli lima je brzo i jednostavno s obzirom na njihovu malu težinu, i mogu ga obavljati svega dva radnika.
U oblasti pozitivnih momenata, nakon vezivanja betona, profilisani lim preuzima ulogu
armature međuspratne ploče za prenošenje napona zatezanja. Osim toga, postoji potreba i
za armaturom za ograničenje prslina, sa poprečnom armaturom (posebno u slučaju delovanja
koncentrisanog opterećenja) i za statičkom armaturom u zonama negativnih momenata
iznad oslonaca kontinualnih ploča.
Prilikom montaže čelične konstrukcije, u slučaju primene međuspratnih AB ploča, često je neophodno
postavljanje montažnih horizontalnih spregova. Ovi spregovi imaju
funkciju horizontalne dijafragme u fazi kada AB ploča, koja inače obavlja tu funkciju u
fazi eksploatacije, nije još oformljena. Oni vrše ukrućenje zgrade za horizontalna dejstva
vetra i seizmičkih sila i prenose ih do vertikalnih spregova ili krutih jezgara zgrade. U slu-
čaju međuspratnih ploča sa profilisanim limovima primena ovih spregova nije potrebna jer
funkciju horizontalne dijafragme, do očvršćavanja betona, preuzima profilisani lim.
Profilisani lim je pocinkovan ili sa jedne strane plastificiran. Time je sa donje strane
obezbeđena dovoljna koroziona otpornost, kao i zadovoljenje određenih estetskih kriterijuma. Ukoliko se
ipak zahteva postavljanje spuštenih plafona, ono se na jednostavan način
može obezbediti kačenjem za lim. Na sličan način, kačenjem za lim i vođenjem kroz udubljenja između
rebara lima, može se postići veoma dobro provođenje instalacija.
Sprezanje između čeličnog lima i betona u osnovi se postiže trenjem koje nastaje izme-
đu ova dva materijala. Sama athezija, međutim, može biti narušena vremenskim deformacijama
(skupljanje i tečenje betona), naponima usled temperaturnih promena, kao i dejstvom dinamičkog
opterećenja, pa ne može u svim slučajevima obezbediti potpuno sprezanje. Da bi sprezanje bilo efikasnije
poželjna je primena lima koji pored uzdužne poseduje i
poprečnu profilaciju na rebrima, ili primenu drugih dodatnih mera sprezanja. Nekoliko
različitih vrsta profilisanih limova prikazano je na slici 7.19.
U slučaju prikazanom na slici 7.19a, profilisani lim sadrži ispupčenja, tzv. "bradavice"
koje deluju kao moždanici. Moguća je primena ispupčenja koja su postavljena popreko ili
koso u odnosu na pravac valjanja (slika 7.19b), različitih profilacija lima (slika 7.19c), perforacija na
rebru lima (slika 7.19d), ili zavarene armaturne mreže (slika 7.19e). U slučaju
na slici 7.19f, na limu su ubušene rupe kroz koje prilikom betoniranja upada svež beton u
prostor formiran pomoću dodatnog lima. Efikasan način sprezanja postiže se primenom limova sa
specijalnom geometrijom, kojom je onemogućeno odvajanje od betona (slika
7.19g,h). Ovakva geometrija lima omogućava i jednostavno kačenje instalacija i spuštenih
plafona.
Spregnuto delovanje kod svih tipova limova može se obezbediti čeonim ankerovanjem,
odnosno, postavljanjem ankera u obliku vitkih moždanika-čepova (slika 7.20a), ivičnih
ugaonika ili moždanika nastalih deformacijom lima (slika 7.20b). Ankerovanje se izvodi
112 Metalne konstrukcije
iznad krajnjih i srednjih oslonaca, a ukoliko se primene posebno profilisani limovi, samo
iznad krajnjih oslonaca.
Spregnute konstrukcije 113
Slika 7.19 - Različiti tipovi profilisanih limova
Slika 7.20 - Ankerovanje
Ovakav tip ankerovanja vrši se za silu Z koja u profilisanom limu prouzrokuje napone
na granici razvlačenja materijala, odnosno plastifikaciju lima:
Z f yp Ap
gde je: (7.8)
f yp granica razvlačenja čeličnog profilisanog lima,
Ap površina celokupnog preseka lima.