VE CUOC SONG, Net aL si nn vA uy a DORM LUienltNhing (ai khen tang danh cho sach Ting giai doan, trang sudt lich stfnhan loai, céc ca nhan vdi suf thau hiéu va tri tuding tugng cda minh, da thay déi cach chung ta suy nghi sau xa dén d6 chi co thé goi dé la cudc cach mang. Einstein da cach mang hoa hiéu biét khoa hoc ctia chung ta vé khdng gian va thdi gian qua Ung dung “nhing thi nghiém tw duy” cia 6ng-diéu dac biét truyén cdm hung cho téi. Nhung butt anh vid tru dn tung ma ching ta chiém ngdm thue su hai hda an y vdi tuyén tap dién ngén duge trich dan tu cdc céng trinh eda éng. Tenzin Gyatso - Dat Lai Lat Ma thif 14 Gidi Nobel Héa binh nam 1989 Vi try quan cia Albert Einstein la mét trong nhiing cudn sdch truyén cém ‘hung nhdt ma tdi tg duoc xem. Anh cdc chém sao, thién ha va cde vi sae don lé khién t6i rdn ngudl. Tu than téi khdng hiéu y niém vd han, mét y niém dm anh t6i cd déi va ndu suy tung s4u t6i cé bi nd dy ra ngoai khd ning finh hdi cia con ngudi chang. Cac dién ngén cia Albert Einstein dan két vdi hinh anh cae ky quan vi try khién cudn sach trd nén vat phém quy gid va 6c dado. Ong la con ngudi ky la tuyét vai, day dp thang tué va nhan di, Ong abu mau tién tri hién dai mang hinh béng cija Bite Phat, Bile Jesus hay Thanh Gandhi. Ong thu hiéu sang chi tu nan Ia minh hiéu biét rét so sai vé mét vi tru 40 hda khi chiém ngdm no. Helen Caldicott - Tlén siy khoa Tac gid va la déng sng ap Héi Cac nha vat ly vi Trach nhidim Xa héi, tn ba duce dat cha Hoc vién Smithsonian va 1a mét trong nhdng ngudi phu nd cd anh hudng nhat thé ky 20 Tu tudng cing kinh nghiém cua Albert Einstein vé t6n gido, cuéc sinh ton va dao dtic, duoc thé hidn trang cuén sdch tuyét vai nay, ja cda mét nha théng thai vd try, dao dlc va séng suét, Day ld cudn sch cét tid cho bat ky ai dang phdi vat I6n vdi nhiing céu hdi Idn va tinh thé khd xt trang nén van minh con fam trac trd cia chung ta. Edgar Mitchell - Tién si khoa hoc Phi hanh gia tau Apolo 14, ngudi the 6 dat chan lin Mat trang, téc gia va la ngudi sdng lap nén Vién nghién cuv Ly tr con ngudife) rs ae) f=.) Cs PS Ey a : bs = ic ES eee em a OMe eee me are GL (1D) NHA XUAT BAN HONG BUC_ Trong néi nh tién si James Van Allen ngudi chua bao gid thai khat KhaoTe Loi gidi thiéu Di san cua Albert Einstein PHAN | Vu tru giao Khdi nguyén Y nghia cudc song ava Tes} The gidi trong mat tdi aL T6n giao va Khoa hoc Dao dtfe va cac Gia tri Dao dtfc suy doi Ki-t6 giao va Do Thai gido Thudng Dé Cau nguyén oan EMIT aN Canhan Dao duc va Xuc cam aiaPHAN IV Méi de doa ti’ vi khi hiy diét hang loat alr M eRe Lemme lel] Khoa hac va Ton giao Khoa hoe va Xa hoi Nghé thuat va Sang tao. TuGng tung ena Urania Simul alamo ei) Muc dich cua ddi ngudi Duc tin cua tdi Tinh than t6n giao cua khoa hoc Loi bat - Chung ta da song sot da dudc 50 nam + Loi trian4 Tinh vin Ché ba (Trifid Nebul: Hinh anh tréng gléng nhumét nhan vat ky qual butic ra ti truyén Alice & X86 Than tian nay da dude vién vong kinh Hubble ghi nhan. Hinh anh nay thé hién mot dam a0 dang bl xé toang béi bite xa cia mot ngél sao ngng gan 46. Tinh van nay cach ‘Trai dit 9000 ndm anh sdng, thuéc cham sao Nhan Ma.Cusn sach tuyét dep Nhung khéng chi co thé. No 66n la kho anh trang Ié Chup nhung ky quan tu nhién trong vé phue tap va chiéu kich vé tan dang hién hitu. Nhding hinh anh thach thuic nguéi doc chia sé hoa thom trai ngot eda thién van hoc hién dai va cling vudn den ¥ nghia nhan van cia chung. Nhing trich dan sau sac tU cac bal viét cla Albert Einstein dap ting nhung thach thuc do. Tu tudng cila Albert Einstein dua ngudi doc dén vdi niém cam kich sau xa ve va tru cia ching ta cung niém tin vao Quyén nang Siéu pham Trac tuyét jm Ne Clin James G. Van Allen, Ngudi khim phd ra Vanh dai buic xa quanh Trai dét (Vanh dai Van Ellen)Loi gioi thigw V0 try quan Einstein Nam 1955, khi Einstein vifa mat, hoa si biém Herblock cho dang ngay lén 16 Washington Post, sé ra ngay 19 thang tu, mét trong nhiing bic vé ndi tiéng nhat ctia anh. Trong dé anh thé hién hinh anh hanh tinh bé nhé cia ching ta dang tréi ndi gitia cac tinh cau khac ngoai khéng gian, trén Bia cau dan mau giay vuéng réng: “Albert Einstein Da Sdng O Day.” Tuy don gian, song bUc vé truyén dat ban chat phuc tap cla mét trong nhuing nha vat ly ling danh nhat thé ky: tam quan trang cia éng doi vdi thé gidi trong tu cach mét con nui, cing hién cia éng cho chan ly khoan dung can ban vé vi tru, va quan niém cua chinh éng vi tu cach la mét cong dan thé gidi chu khéng chi mét quéc gia nao. ‘Qua cach sap xép théng thai, tri tué, ky thu, nghé thuat, cac bién tap vién da dan xen cac din ngan dang nhd nhat cla Einstein voi nhifng bic nh do NASA, nhiing dai quan sat khac khap thé gidi, cac nha thién van nghiép du... nao ntic chup lay vé diém 16 cia vii tru gian nd nang déng cla ching ta. "Bi mat vinh edu cla thé gidi chinh la tinh cé thé hiéu dudc cia nd... Thé gidi kha tri 14 mét phep mau,” nhu Einstein phat biéu vao nam 1936. Nhung but anh va cae céng trinh ctia cac nha khoa hoe, chuyén vién ky thuat--toan thé la cac nghé si-dang sau chung da minh chting cho khat vong eda nhan loai nham thau higu buc tranh do héa ma chung ta gol la vii tru. Albert Einstein, ng6i siéu tan tinh gitta cac nha vat ly, lung danh béi dude goi la thién tai, chién si hoa binh va nhiing nam cudi ddi la nha hoat déng chinh tri vi con nguéi. Du thanh tuu cla 6ng da dién, di dé cho nhuing ai thanh dat nhat trong chung ta cung phai dé mat, dng wan la mau ngudixil Loi gidi thiéu khiém cung, di qua cuéc déi nhu chung ta, thudng va vap va lam Idi trén cA chang dung. Tuy nhién, 6ng di théng tué dé thay déi tam thuc thea tinh hudng va thdi cudc, cA trong vat ly hoc In quan niém vé thé gi Nhu dé tu cho nhiing buc anh sau day, that phi hdp khi xién ducing 46i chit vé khuynh hung nhan van cia Einstein. ¥ niém va niém tin cua éng C6 thé tom tat tét nhat trong “va tru quan” ctia éng vé tén gido, cht nghia hda binh, tréch nhiém x4 hdi cua nha khoa hoc va khat khao chay bong cla 6ng cho mét chinh phii thé gidi trung lp vé chinh tri dude thiét l4p nén nham bao vé hanh tinh wa tt cA chung ta khdi loai chi séng theo ban nang. VG try gido cia Einstein Tac déng Idn nhat cua nhiing bite anh trong sach la no truyén tai thai dé ngudng vong, ting Einstein dung dé cé dinh nghia niém tin cla dng vao suc manh va dinh [uat cla Tu nhién. Ong goi day la “Vi tru giao." Chu dé t6n gido cila Einstein rat gai gdc, va ta chi o6 thé phan dinh cam xtc tinh than cia éng qua viéc doc chinh nhiing Idi 6ng dé fai, ma phan ldn da duce gan kém theo anh trong sach nay. La ngudi kha quen vdi céc bai viét va nh&n than Einstein, ti manh dan néi rang, qua tuyén xuing dao “vi tru” ctia ‘6ng, Einstein gan nhu cho rang cé thé ngoan dao-nghia la, khong ké nhiing ai vO than-ma khéng can tin vao mot Thugng 6 “nhan hinh™ nhu hau hét cac x héi trén thé gidi tin la Thudng Dé “that.” Tu tham tam Einstein, 6ng khéng v6 than: “Ngay trong cai nhin vé su hai héa cia vi tru thi téi, véi tam thuc thé nhan han hep cla minh, van co thé nhn ra cé nhiéu ngudi van ndi khng co Thudng Bé. Song diéu khien 161 gin dd la ho trich dan Idi t6i 68 c6 vG cho nhiing quan diém d6.” “Roi 6 nding ké vé than cudng tin ma léng thiéu khoan dung khac nao cla nhding ké cuéng tin tén gido vi nd nay ndi tif mot giudc... Ho 1 nhiing sinh vat khéng biét nghe thu 4m nhac cua cac tinh cau." “Am nhac tinh edu" laLoi gigi thigu ill khai niém co tu thé ky thu 16 am nhac tinh cau nghe noi dung sap xép coi 4rdi, thu 4m nhac lam diu di duc vong con nguai va cac nguén luc xa Ndi Voi lap ngan viét khoang nam 1941 nhu thé, Einstein da phd nhan thuyét v6 than. Tuy nhién 6ng tu xem minh nguéi thea thuyét bat kha tri: “Trong tung quan vdi Thudng Dé tdi la ké theo thuyét bat kha tri, Tdi tin mat Iuang tri sng déng vi nhting nguyén tac dao dic nquyén thiy cho mat cudc sng tot dep va cao quy Khang can dén y niém vé mét dang dat ra [é luat, mhat Ja mét dang hanh xt dua trén can ban thudng phat,” 6ng viét nam 1950. Y niém tén giao cua Einstein, thay vi dude thé hién bdi cac tin diéu ap dt, ban hanh, va dude lam mdi qua bao thdi dai bai hang triu chuyén gia tu phang va cae tin dé khdng biét c&n van, dua trén chi dé bat bién-do la ban than tu nhién va dinh luat hai hoa kién dinh cia no. Khai niém xem tu nhién nhu mét dang Thuong Dé da tdn tai nhiéu thé kj, ma ngudi cht xuding manh mé nhat chinh la triét gia Do Thai-Ha Lan Baruch Spinoza, ngudi anh hung rat |dn dén suy tu tén giao cua Einstein. “Tai tin vao Thuong Dé ca Spinoza, | dang t6 minh ra trong su hai hda theo dinh ludt cla thé gidi chi khéng phai Thudng Bé chi ban tam dén sé phan va hanh vi cua nhan loai.” ‘Theo dé Einstein da hop nhat khoa hoc va.t6n giao va tu:xem minh la “ngudi ngoan dao khéng tin nguéng.” Ngoai ra, cdi md va khoan hoa trong thé gidi quan, 6ng xem Bifc Jesus, Duc Phat va Moses la cac bac tién tri cd suc thuyét phuc nhu nhau. Einstein nguéng vong “Trdi Gia,” cach ng goi Thudng Bé cua minh. da lap ra mét hé thang gan nhu hoan hao cua trat tu chuyén déng co tw tha Big Bang héng hoang. Hé théng nay da bén gan qua bao ky nguyén di thay vat ly va, it nhAt trong truding hdp Trai dat, théng qua cac chuyén bién va tién héa sinh vat hoc. Qua nhung dinh luat ty nhién bat bién nay, vii tru e6 thé séng sét dén ngay hém nay. Thdi gian gan day nhan loai, thuGng qua nhting haat déng khai thac triét dé nguon du trif tu nhién, nhan danh tién bé pha hong luat tu nhién, thudng lam Idi cho con ngudéi nhungXIV Loi gidi thigu tan hoai hanh tinh, Néu Einstein séng trong thé gidi hém nay, chac chan 6ng sé chi ra cach can bang dude diéu dé, qua mét s6 hy sinh nham vao mét bé phan ngudi tiéu thu qua ham hé 6 mét sé ndi trén thé gidi. Chi nghia Hoo binh, Trach nhiém XG hoi cio Nha khoa hoc vé Chinh pho Toan cdu Ca ddi Einstein la chién si bao vé hea binh, triv giai doan Thé chién Il, khi Adolt Hitler buéc éng phai théa hiép niém tin lau nam cla ng, “Chi nghia héa binh cia t6i [a xtc cam tu nhién chiém lay tdi, béi toi thay giét ngudi that dang kinh tm,” dng viet nam 1929, “Thai dé cla téi khong xuat phat ti bat cu ly thuyét théng thai nao ma chi dya trén ac cam su xa cia 161 di vdi ttc cac kiéu tan ac va han thi. Ong tu xem minh ia “dan binh héa binh,” ngudi sAn sang chién dau vi hoa binh, va 6ng ngudng mé nhung Idi day dau tranh 6n hoa cla Mahatma Gandhi, ngudi ndi rang “bat bao déng la stfc manh Idn lao nhat ludn co san cho loai ngudi.” Néu dng séng trong thd dai cia Martin Luther King, Jr, chdc chan 6ng sé ding hé chién thuat cng nhu chugng trinh nghi su cla mue su King. Einstein thudng noi vé > ©om dém thap sang trén ding cd. Anh sang ruc ré nh bau tré# sao tirloai Lampyridae, mét loai cén tring phat sing ho dom dam. Hiéu nang phat sang ciia né chiém ti 95 dén 99% trong lugng nhiét phat ra, mét con s6 cue ky kinh ngac ma khéng mét céng nghé tién tidn nao 6 thé bit chude dude. Bile Anh nay dugc tac gid R. Schreiber d lowa chup trong méi truting séng ty nhién cia leal, vai ché a6 khong flash va khOng cé sy chinh sita nao ca.XVI Loi gidi thigu trach nhiém cila cdc nha khoa hoc va céc nha lam chinh sach lam sao tan dung tdt nhat cac kham pha mdi vi muc dich hoa binh hon la chién tranh, va vi Idi ich cla toan nhan loai. Thang tam nam 1948, ba nam sau khi két thc Thé chién Il, va trang mét thdi dai nguyén tif day bat trac, 6ng dua ra théng diép cho céc ban tri thife: "Ching ta lé cac nha Khoa hoc, nguéi co sé phan bi trang [a phai lam sao giup tao ra phuong phap hiy diét thém kinh khing va hiéu qua, phai xem la trach vu nghiém can siéu viét khi ngan cac vii khi nay dudc ding vao muc dich tan bao ma vi thé ching dude ché tao ra. Bdi vi ching ta con trach vu nao Idn lao han thé?” Einstein thay hét suc n han vé nhiing déng gép cia khoa vat ly khi ché tao ra qua bom, va da bd ra mudi nm cudi dai tranh dau cho viéc si dung ning |uong nguyén tl vi mue tiu hoa binh va mét té chue “siéu quéc gia”-nghia 1a mét kiéu chinh phi toan cau co muc dich kiém soat va khi cing nhu bao dam tu do ca nhan. Mét t6 chic quéc té nhu thé theo 6ng 1a phuoing tién duy nhat dua dén hoa binh thé gidi. Ong la ngudi cudi cing dat but ky vao tuyén bé phi khoa hoc sau dude goi la Tuyén ngén Russell-Einstein, mét trong nhuing van kién quan trong nhat trong thé ky 20 ma van cén rt thich dang trang thé ky 21. No chinh thuc dude triét gia kiém nha hoat d6ng héa binh Bertrand Russell céng bé ba thang sau khi 6ng mal. Van kién kéu goi tat ca cae quéc gia “ti bd vi khi hat nhdn nhu la mot phan cudc t6ng cat gidm quan bi" va dudgc ky béi chin nha khoa hoc hang au khac. Ho thinh cau cac nha khoa hoc trén thé gidi cing nhu céng ching néi chung tham gia gidi phdp: “Su thé la vd Khi nguyén tu ding trong the chién tuong lai chdc chan sé dude trin khai va nhting vi khi nhu thé sé de doa sv tn vong ciia nhan loai. Chung téi thuc giuc cdc chinh phi trén thé gidi cdng khai nhin Ahan rang muc dich cia ho khéng thé dude day xa thém bang mét cudc thé chién va ching t6i theo dé thie giuc he tim ra nhding giai phap hoa binh nham giai quyét tat ca nhiing tranh chap gia ho vdi nhau, Tuy nhién céc chinh phi trén thé gidi hoan toan phat 1d."Lo’ gigi thiguXvil Ngay nay, Einstein tiép tuc dude vinh danh vi nhiing né le dau tranh nhan dao khéng lay chuyén du con dang dé cla éng nham dat dén hoa binh, trat tu thé gidi, hdp tac quéc té, vi phan déi khéng khoan nhudng chii nghia McCathy, chia ré chiing t6c, ky thi sac t6c va Ging hé cia 6ng danh cho quyén con ngudi trén khap the gidi. Khi ngudi doc ngdm nhiing tac pham nhiép anh ngoan muc sau day, chac chan sé choang nggp niém nguGng vong ma Einstein da cam nhan khi éng chiém ngam tu nhién, cho du niém tin cia ho 66 khac ang chang nufa. Khi nhan ra ta chi la nét nhac nhé trong ban nhac cdc tinh cau, cac Con dan Trai dat han sé nd luc vuot bac dé dén vdi nhau thanh mét dan téc trén Trai dat, la. dé bao va, gin gid? va tan kinh khéng gian vat ly cling nhu déng ioai quanh ta Alice Calaprice, tac gid cua Nhding cau ndi bat hu cla Einstein, la bién tap vién ky cuu cda chuyén muc "Thu thdp Tai liéu vé Albert Einstein” eda td Priceton University PressTdi tin sing nhan loai dang tién gan ky nguyén ma cdc hiép udc hoa binh sé khong chi ghi trén gidy song con duoc khac séu trong tim moi ngudi. (Di san cia Albert Einstein Cudn sach gidi thiéu “vi tru quan" cia Albert Einstein qua cac dién ngén trich dan true tiép tu nhiéu nguén khde nhau (tiéu luan, sach, thu ti’ va cac cudc phéng van) va téi minh hoa chung bang nhung hinh anh thién van ngoan muc. Sach duge sap xép lam sao cho ngudi doc thau hiéu niém tin ciia Einstein, cing nhu cam nhan con ngudi 6ng, tl de kha gai nai ngudi doc dc hiéu ky mudn khém pha sau hen nhiing dang gop ngén ngén cla €ng cho khoa hoc va tu tGng hién dai. Einstein khang chi la nha khoa hoc Idn ma cén la nghé si cla ngén tl. Nhding bai viét cla éng bidu 16 mat con ngudi tram tu mac tung, ngudi khéng tin vao mét Thudng Bé nhan hinh (Personal God: Thuong 8 mang hinh béng ai 46), nhung la “tinh than boc 16 ra trong dinh luat ca vii tru-tinh than siéu linh so véi con nguéi va mang khudn mat khién chung ta vdi sic manh khiém tén phai thay then thing." Danh tiéng cia éng dua trén hai ly thuyét dude xuat ban cling eae quan sat vat ly thién van minh chung chung. Ong lat 46 mét quan diém vé vii tru da tan tai ba thé ky, Ong xy dung ngay trén dé mét ly thuyét mdi: mét vd tru that la thudng va tuyét my, noi thd gian la mdt chiéu kich khac va la noi khong co quy chudn tham chiéu. Cay gay mét mét la cay gay mét met Khi nd ding yén, Chuyén dang no, no tré nén ngan han; va khi di chuyén cang nhanh né cang ngan han nia Thdi gian cling chi la tung déi. Trong cai vii tru nhw trong Alice trang XU sd Than tién nay, thdi gian khéng con tuyét ddi bat bién. Trong chuyén déng, moi vat thé ¢6 théi gian riéng ctf cham cham thu ngan khi né di chuyén nhanh hdn. Gidi han tuyét ddi la tc d6 anh sang. Khéng khdi vat thé nao 66 thé nhanh hon; béi khi tc dé tng [én thi vat thé cling tang theo cho dén khi-vdi toc d@ anh sang-vat thé trd nén ve han va thei gian dung yén “Ky la, eang lc cang ky la!" nhu Alice kéu Ién, chinh khang. théi gian bi bién dang bdi tac déng cila vat chat trong vi tru cia Einstein. Su bién dang van xoan khéng-thdi gian nay chinh [a luc hap dan va life 66 thé manhOC Di san eda Albert Einstein dén mie sé nén vat chat lai thanh mét 16 den, noi ma ngay cd anh sang cing khéng thé thoat ra. Nam 1905 dudc goi la “nam ky diéu" bdi Einstein dua ra Thuyét Tuong di Bac biét (la nén tang cho Thuyét Tung déi Téng quat sau nay) ciing voi dé la 2 céng trinh khac: chuyén déng Brown* va hiéu ting quang dién** Hai ly thuyét tudng ddi dac biét va tng quat co vai tra quan trong trong nganh thién van hoc hién dai-nganh khoa hoe nghién ctu vé nguén géc, cau tre va nhting méi quan hé khéng-thdi gian cia vii tru-Chuing cing gitip ching ta biét dude vat chat ld mét dang nang luang tiém an (hay dang bang) (E=MC?), su tn tai ciia c&¢ séng hap dan, cac 16 den, ly thuyét hap dan nhat vé nguén géc cia vi tru, vu né Big Bang. Nhitng chttng minh cia Einstein vé hiéu Ung quang dién cing gilp cae nha khoa hoc khac phat trién nganh cd hee Iudng tit: nganh vat ly nghién cut cau tric cap dé nguyén tifa su truyén dan nang tung Nhung Einstein lai nhat quyét bac bé ly thuyét ludng tl bai né dua trén khai niém vé su bat dinh, Ong da dua ra mét cau néi kinh dién: “Chua khong gieo xtc sc.” Song éng da lam. Vi tru van hanh dui su chi phdi cia su bat dinh (nguyén ly bat dinh, rdi lung tu, céc hat 2o, dao déng trong chan khdng...), van hanh theo nhding quy luat eda tu nhién, ty sinh tu hoai, lién mién bat tuyét. Tuy vay, Einstein van hiéu chan gid tri cia quy luat ty nhién va “tinh than manh mé vé bién” ma né biéu hién. Ong da danh ca adi dé tim hiéu nhding quy Iuat dé vdi hy vong ndm bat dudc y muén cla Thudng é. “Tdi mudn biét Thudng Bé tac dung thé gidi nhu thé nao. Tdi khdng * Chuyén ding Brown doe phat ign tin du Wen vao nd 1827 bd Ana ture val hoc ngut Sealand Robert Brown ‘ki quan sat sur chuyén déing cda cic hat phdn hoa trong cbc nude. Chung lién tye ibe lu, chuyin dBing mot cach gu nign va ducing nur king bao gid dung lai mgay cd kh cbc nude duce gid yén gam ni tuyet abr. én nam 11905, Einstein dang nhcing tinh todn ric sud dhdng ké sd dung thuyét dng hoc phan tit da gi thich rang, sef nhdy ‘nhot ciia eae hat phan hoa du: gdy ra bot chuydn dang dn dn khong ngung cla eae phan Anute. Ong af than’ 8p de irg inh eat tad hoc ci phd chuydn dbng ca ching. Npay nay chuyba dB Brown dase og dong rdtnhiBu rng kinh td cu thé ng ta chinn mgd cay su bib dng ea Hy tring cb phd ** Higu dng quang dién ld mA hién tuting dién - hdting tit trong dé cac dia ti dutdc thodt ra khdi vat chat sau ‘ev thu ning kang ti cc bua dn i. Higu Ung quang dn dw dude ngueta cing vl cdi ven Pigu img Hertz, do nha koa hoc Heinrich Hertz tim ra. Nam 1905, Einstein d Wy gidi thanh cing Higu ung quang dign cong ccée dinh ludt Quang dién bling mé hind hat dnb sng, lim tiém dé cho vigc hinh thanh nén kind nigm iulng tinh song ‘al va ey dug ip thay hing 10 sau nayOi sdn cua Albert Einstein XX thich nao la hién tuong nay no, hay quang phé cla nguyén t6 nay kia dau Téi chi mudn bit Ngudi nghi gi, con fai chi la tiéu tiét.” Cac nha sang ché tai nang, tl/ nhuing ly thuyet cla Einstein. tao ra khong gidi han ac thiét bi si dung nang ludng mat trai, GPS. may anh ky thuat s@ cho dén cac tia laser co trong cac may DVD. NguGi ta cling sé sdm phat trién mat thé hé chip may tinh tuidng déi trén cdc bé xi ly ma tac dd ca nd vudt xa cac loa chip hién co. NO cing téa nhiét it hon va it tiéu t6n dién nang hon. Nhiing sang ché khac cé anh huding tu cac ly thuyét cia Einstein vn dang xuat hién tur cac phong nghién cuu trong tudng lai Cac nha ky thuat céng nghé nano dang lén ké hoach tao ra nhiing thiét bi co thé tang tc qua trinh phan tich DNA bang cach khai thac tinh chuyén déng ngau nhién cia cae phan tirvon da dugc Einstein giai thich chinh xac lan dau vao nam 1905. Cac phéng thi nghiém khac trén thé gidi dang tao ra nhiing dang val chat ky la ma Einstein da tifng mudng tung ra vae nam 1925 trang “nhuing thi nghiém tu duy” kinh dién cla 6ng. Cac nguyén tt cue lanh lién k@t-dang vat chat tudng dung tia laser-co thé dudc ding trong cae dang hé nguyén ti bd tui, nhiing con quay hdi chuyén siéu chinh xac va nhding cam bién hap dan diing trong viée dinh vi nhding mé khoang va md dau, Di san khoa hoc tuyét vdi cla Einstein cé thé lA mét truding théng nhat, gitip két lién cae quy luat clia tu nhién lai thanh mét quy luat chung nhat Né luc mét minh cia dng trong 30 nam cudi déi la niém cam hung hdi thuc cac thé hé nhiing nha khoa hoc sau nay tiép tuc tim kiém mot ly thuyét chung cho van vat. Trudc khi Einstein qua ddi, ngudi ta biét it vé luc hat nhan; mét phan cia manh ghép hinh chua dude tim ra. Gid day ly thuyét day dang la ung vién dan dau cho cuéc dua tim su thong nhat nay. Thuyét tung ddi va cd hoe lung WW, hai cét tru cla nén khoa hoc hién dai, cudi cling sé c6 thé duoc tich hop vao ly thuyét chung nhat. Ly thuyét dang ma ude nay sé tom gon taan bé nhiing kién thuc vat ly n&n tang nhét va n6 chac chan sé la thanh tuu khoa hoc vi dai nhat, che phep chung ta, nhu Einstein ting tam niém: “doc dude y Thudng Bé." Mat tram nam da tréi qua, éng van dang soi dudng cho ta hiéu nhiing ky quan vii tru dang trai ta vo tanXXII Di san ciia Albert Einstein 4& Albert Einstein dude tang mét kinh thin van. Tién si Albert Einstein chéim cha nhin vao thi kin ciia kinh thin vin Newtonian F-8 (@ inch) dutic ‘6ng Zvi Garazi (dig bén tral kinh) va ba Sharp (ding bén phal) tu lam. Tién si Einstein, thay mit cho Truting Elsa va Albert Einstein & Ban Shemen, Israel, da nhan mén qua nay. Bay 1a ngél truding day cic khéa hoc vi khoa hoc cho tré em tis khdp 21 quéc gia trén thé gidi.Di san ciia Albert Einstein XXill Song vi nhuing kham pha vé hién tuiong vat ly vi tru ctla Einstein qua gay an tudng. ngudi ta thudng bé quén khat vong mét ddi dau tranh cho quyén con ngudi va héa binh thé gidi tham chi con quan trong hon cua Einstein. Khang biét dén diéu nay la bat céng cho éng va bat cu ai xem Einstein la thién tai lp di da khéng chiu quan sat béi canh xung quanh éng. tham chi té hon con goi ng la “cha dé cla qua bom.” Giai Nobel Hoa binh Joseph Rotblat, mét trong so nhiing ngudi da ky tn vao Tuyén ngén Russell Einstein, nam 2005 da viét vé Einstein nhu sau: "Ong hoan toan di nghich véi nhiing gi nguéi ta nghi vé cac nha khoa hoc... Téi ngudéng md éng khéng chi vi éng la mét nha khoa hoc !4i lac ma cén [a mot bac vi nan." Albert Einstein rat dit khoat vé trach nhiém cia gidi khoa hoc dai vdi nhan laai. Trang mét lan dén tham Hoc vién Cong nghé California (CalTech) & Pasadena, 6ng da ndi wéi cac sinh vién rang: “Vi sao dén gid ma khoa hoc ting dung wan chua mang lai cho ching ta nhiéu hanh phic? Qon gian la chung ta khéng dude hoc cach su dung ding muc dich cia n6. Thdi chién, né mang dén cho nguti ta cdc phuding tién dau déc va giét hai nquéi khac. Con trang thdi binh, nd lam cho cuéc séng chung ta td nén voi va va bat dinh. Né bién chung ta thanh né lé cha may méc. Muc tigu t6i hau ctia moi thanh tuu cing inghé ky thuat la vi con ngudi. Bung bao gid quén diéu nay khi dang soan mot biéu dé hay phuong trinh.” Walt Martin va Magda OttUCR AAA LR DAR O ta LU RCn& Thién ha xodn 6c NGC 1232 14 mét trong nhdng cAnh tong ky vi nhét vo try. Hinh dnb thién ha nhu hal cénh tay vn xodn bép nghet than nhiéu manh la nhimg dm trang x4m loang 16 ndm gidfa tam. V6 86 c&c nét xanh duking aiém. xuyét trén cdc cénh tay 14 nal hinh thanh eda cac ngéi sao mol.Vil tru giao Tin nguéng cila t6i bao ham niém ngudng vong khiém cung tide than tinh siéu pham bat tn, vén chi thoang hién di dé nhan thuic vé thé gidi kha tri md hd md nhat cia chung ta nam bat dude. Niém tin day xue cam vé su hién dién mét sic manh siéu viét, t6 hién trong mét vi tru kh6n do, hinh thanh nén y niém vé Thudng Bé cua 161 Xue dep dé va sau sac nhat ma ta cé thé trai nghiém chinh la cam thuic vé su huyén nhiém. Né chinh la nguéi gieo hat cla khoa hoc chan chin. Ai xa la voi cam thifc nay, khong con thay kinh ngac chang ngap, thi cam bang nhu da chét. Hiéu dugc nhiing gi tn tai ngoai kha nang thu cam cla chting ta, nhting gi t6 hién vdi su thang tué va vé dep tuyét my bac nhat ma kha nang cin man cia ching ta chi cé thé cm nhan dudi hinh thé so khai nhat cdia ching xuc cdm va cam thie ay chinh [a tung tam ciia tin nguéng chan chinh Con ngutdi [a c6 vai tro trang téng thé ma ta goi la “VU tru,” vai tr do gid han trong khéng gian va thdi gian. Ban tu trai nghiém, suy tu va cam xuc t4ch bial vdi phan edn lai-kidu do thi nhan thc. Ao thi nay la mét kiéu nha ti, giam ching ta trong khat vong ca nhan va chi biét gan bo vai ngudi than can nhat. Trach vu eta chung ta la phai lam sao tu thoat ra khdi nha th do qua viée md réng vong tay yéu thufdng 4m lay moi sinh linh cung toan thé tu nhién trong vé dep cla no.Khoi nguyen Thiia cén trai tré bong bt, 1 han toan phat hodng vai tude nhding phu phiém cia khat vong va su s4n dudi giuc ai nay vdi va séng cho xong doi minh. Hon nia téi con kham pha dude tinh chat khéc liét cua su san dui Ay, ma trong nhiing nam thang d6 duoc gidu nhem bdi thoi dao difc gia va cdc ngén tu lap anh. Chi vi cai da day ma ai nay bi day doa tham du vao cuéc san dudi ay, Tham du vae thi cai bao td dn, nhung cén cai sinh vat biét suy tu cAm xuc thi khdng thé. Thoat dau tan gido dude cay vao ting difa tré theo kiéu gido duc nhu ¢é may truyén théng. Cho nén tdi-du la dia con clia éng bé ba me Do Thai hoan toan khéng mé dao-vn hét sic ngoan dao, c6 didu no da két thc dét ng6t d tudi mudi hai. Qua viée dec cc sach khoa hoc phé théng, t6i som nhan ra nhiéu cau chuyén trong Kinh Thanh khéng haan toan dung. Hau qua [a t6i tha hd suy nghi phéng tung nhu dién, thém vao dé [a y nghi tuéi tré bi Ida béi nhitng Idi déi tra; An tutdng dé nhu 0 dén tri mang. Nad vue moi kiéu quyén hanh cing phat sinh tu trai nghiém nay, thai dé hoai nghi déi véi mot niém tin tén tai trong bat cif mdi trudng x€ hdi dac thu nao thai dé de luén bam lay t6i, cho du vé sau co diu di, nhd su thau hiéu khi nhin vao nhding mdi lién hé nhan qua Vdi t6i 14 rng thién dudng tén giao thdi trai tré, gid da mat, la nd luc dau tién hang tu thoat ra mét chudi “ca thé dan thuan,” khdi cudc sdng bi at di bdi UGc ao, hy vong, xUc cam nguyén sd. Thé gidi bén ngoai rong Idn, ton tai déc lap véi than phan con nguéi, an ngif true chung ta nhu dau hdi inh van khéng 16 NGC 3603 nay dug chup bai vién vong kinh Hubble, thé hién vang doi cia nhimg ngdi sao, Ning dam may sam mau géc trén bén phai dudc gol la "Nhiing giot Bok”, thé hién giai doan dau ddi cla cac ngéi sao. Vong mau xanh xém bén canh chifa day khi gas va nhing dong vat chat phun trio lu6ng cue (nhing dom sang gan gée trén bén phai va géc duti bén tral) dudc tao thanh ti mét vu né khéng 16, danh dau su’ két thuc cla vang di cac ngéi saoJn lao vinh cdu, ma it nhat chung ta cing phan nao hiéu duoc néu chiu suy tu tim tei, Chiém ngam thé gidi nay ciing [a su giai thoat, tdi sém nhan ra nhiéu ngudi tai hoc héi va ngudng mé da tim ra su ty do an nhién néi tai trong cudc tim 161 dé. SU ndm bat tinh than cai thé gidi siéu c4 nhan bén trong khung kha nang nhan thie cla chung ta da biéu hién trang tam thie ti, nifa hifu thie, nifa vé thie, nhu l& muc tiéu tdi thudng. Nhiing con nguéi hét lng nhu thé trong hién tai va qué kh, cing nhu kha nang thau triét ma@ Tinh van NGC 2074 trang mét dam may khéng |6. Trong ky niém 18 nam hoat déng va nghién cu béi vién vong kinh Hubble, véi 100.000 ln khao sat, cac nha Khoa hoc da chup nhanh vung hén mang dep de nay, No ta mOt can bao Ira phun trao vat c6 thé bat ngudn ti’ mét vy né siéu tan tinh bén canh dé, ho da dat dude, la nhUng ban hulu khéng thé dé mat di. Con dudng dan dén thién dudng Idi nay khéng ém ai va quyén ri nhu con duding dan dén thién duding tén gido: song né da té ra dang tin cay va téi khdng bao gid héi tiée la da chon no.Y nghia Gude song au la y nghia cudc séng cia con ngudi hoac sinh vat ndi chung? Tra Idi cAu héi nay tat phai ndi dén tén giao. Ban hoi téi dat cau hdi ra dé lam gi? Téi dap: Ai xem ddi minh cung nhu déi ban déng loai [a v6 nghia thi khéng chi bat hanh ma cn chang dang s6ng nua. Bdi séng mat ca nhan chi cd y nghia bao lau nd ra ste giip ddi song moi sinh linh khae cao thuidng va dep dé hon. Cudc séng van linh thiéng, phai noi la co gia tri siéu viét, so vdi nd moi gid tri khéc déu dude dat thap hon, Téi tu thay minh gan bé vdi mai sinh thé dén dé khdng con thay lo lang cho khdi dau hay két thc cuéc sinh tén cla mét con nguéi nao dé trong dong chay khéng ngung nay. Lam khi ta thay minh thoat ra khdi cai tdi hitu han vdi nhiing bat toan va han ché cla con ngudi. Nhiing Itc nh thé ta tung tudng dang diing trén cai cham nhé cia hanh tinh bé teo nay ma ngd ngang chiém ngam vé dep tudng lanh lung ma vinh hang, sau thdm, lay déng sau xa ay. Séng chét tudn chay hoa lam mét va chang co tién héa hay sé ménh gi ca; chi la séng ma thdi. 4 Trai dat va Mat trang nhin tii tau con thoi Galileo. ‘Tam ngay sau khi bang qua Trai dat, tu khoang cach 6,2 trigu km (ttc 3,9 trigu dam), tau con thol Galileo 44 66 thé nhin lai va chup difde hinh anh dep cdnh Mat trang dang quay quanh Tréi aitTu hoa Ta may khi biét cudc tén sinh cla minh co nghia gi va chac cling chang lam phién bang hiu vi diéu y. Con ca thi biét gi vé dang nude ma né sudt doi bai trong 46? Cay dang ngot bui dén tu bén ngoai, co cu thi tu bén trong, tu nhuing né luc cha mdi ngudi. Téi phan nhiéu lam nhting diéu chinh ban thé minh budc minh lam, Téi that ai ngai khi qua duoc tén trong va yéu thudng vi diéu 46. Nhiing mui tén cam ghet cung ban vao 16i nwa; song chung chang bao gid trung tdi, bdi dau sao ching cing tu’ mat thé gidi khac ma tdi chang co chut can hé nao. Téi vén s6ng don déc ma khi con tré that dan vat, song lai ha ngot ngao khi vao tudi trudng thanh. 4 Tinh vin Hoa héng, NGC 2237 [a mét tinh van séi sue vat chat cach Trai dat 3000 nim nh sang. Mau dé ruc co trong haw hét cde anh Chup né thé hién su déi dao khi hydrogen. Gid tir eum sa0 md c6 tén fa NGC 2244 da tao nén mét 16 héng 6 khu vue trung tém tinh vin. Nhiing dung méng manh sém mau nhé nhu to thé hién khi gas cia tinh: van. Ban chat cla mhing nut phan tii di chuyén voi toc 40 cao da dude quan sat gan day trong tinh van Hoa hong van cén la mat én 88.The gidi trong mat toi La lam sao cai kiép nhan sinh cua chung ta! Mdi ngudi dén day sdng nhu trong cOi tam, chang biét dé lam chi du déi khi tudng minh da biét. Song khéng can nghi sau xa, ta van thay tu cudc séng mdi ngay, rang ta sng day la vi nguéi khac-trude hét cho nhiing ai ma hanh phe ca riéng ta hoan toan tuy thudc vao nu cudi va su yén vui cla ho va rdi dén bao ngudi ta khdng quen, dén nhding ngudi ma ta gan vdi sé phan cla ho bdi sai day Ahan ai, T6i nhac minh mdi ngay hang tram lan rang cuée sng bén trong va bén ngoai clla t6i dua trén lao nhoc ctla nhUng ngudi khac, du dang séng hay da chét, rng t6i phai gang stic dé trao lai ding nhiing gi ma tdi da va sé con nhan duoc. Téi rt thich cudc séng thanh ban va thudng thay khd sd khi biét rang minh dang tiém qua mUc khéi Iu’dng lao déng cia dong loai. Téi xem phn biét giai cp [ bat céng, la phudng sach cudi cling, dua trén bat budéc. Tai cing tin rang mét cudc séng gian di khong dua dai la tat cho moi nguéii ca vé thé xac lan tam hon. Tdi Khéng hé tin vao ty de cho con ngudi theo nghia triét hoc. Tung con ngudi hanh xf khéng chi dudi suc ep ngoai tai ma con lam sao cho héa hdp vdi nhu cau néi tam. Cau néi cla Schopenhauer: “Con ngudi co thé lam diéu minh mudn, song khéng thé tu de mudn diéu minh mudn,” ‘that su la nguén cam hing vdi tdi tu thai tr; nd IudA Ia NgUOn an Li mdi Khi 16) phai gidp mat cuéc ddi gai géc, cia minh va cia ca tha nhan, la sudi nguén khoan thif khéng can kiét. Nhan thtfc ay may man thay da lam ngudi cam giac dé 1é dai di vi trach nhiém va no ngan ta khéng cho qua khe khat 4 Bit moc trén Tring. Bay cé [é 1a bue anh ngoan muc nhat trong lich sif foal ngutil. Né chinh ld quang canh ma phi hanh doan Apollo @ nhin thay khi tau lutf trén quy dao Mat trang va thay Tral dat dang “moe.” Buc anh gidp truyén cdm hing cho eae phong trio héa binh thé gidi, quyén con ngudi vi bao vé mai truding sdng bang cach mang lal cho ching ta mét géc nhin 6 tinh chinh thé ludn eda nai chdn thiéng tléng ma ching ta dang séng trong vd tru.14 VUtru quan cia Einstein vi ban than va ngudi khac, nd mé ra cach nhin doi ma ca 6c khdi hai cling du phan, Theo cai nhin khach quan, t6i thay that budn cudi khi ctf mai chat van vé ¥ nghia hay muc dich sinh tén cia riéng al hay cia tat cd moi sinh thé Tuy nhién ai cing cé ly tuding nao dé dinh hudng né luc va phan xét cila minh, Theo nghia nay, tél cha ting xem an nhan va hanh phuc la diém dén-téi xem can ban dao die nay ly tung chudng dn. Ly tuéing séng soi duding tdi di, nét lan nay dén lan khac, cho t6i ding khi vui vé adi mat vdi dai chinh 1a ly tudng Chan, Thién, My. Khong co niém cam théng vdi nguéi dng chi hudng, khéng dau dau véi thé gidi khach quan, vdi diéu mién vin khéng dat tdi én canh déng nghé thuat va né luc khoa hoc, thi theo téi cudc sdng qua tréng rdng. Tdi duéng nhu bao gid cling thay khinh bi nhiing muc tiéu tm thuéng cia né luc chung nhan nhu cua eai, thanh dat bé ngoai, thdi xa hoa. Y thie nhiét thanh ve céng ly va trach nhiém xa hdi cla ti bao gid cing tudng phan ky cuc vdi vide t6i thiéu thay ré nhu cau tiép xuc trc tiép vdi nguéi khae, vdi céng dang nhdn loai. Téi dich thi la “lit khach c6 déc" va that tinh chua bao gid thuée vé dat nude qué hung, ban be hay tham ‘chi ca vdi gia dinh than thiét cla téi; d6i dién vdi tat ca Nhung riéng mdi ay, tdi khéng sao duit dude cam gidc xa cach va nhu cau dudc cd ddn-cam gidc nay cxf tang theo thdi gian. Ngudi ta cd thé nhan thie sdc nét, ma khong thay an han, cdi ranh gidi cla cam théng va hoa diéu qua lai vdi tha nhan. (Chae chan ngudi dé danh mat phan nae tinh hon hau vé tu; song mat khac anh ta phan nhiéu gid? dudc tinh déc lp trudc ¥ kién, théi quen va phan xét iia ai Khac déng thdl tranh dude ham mun tao thang bang néi tai trén cai nn dé chao dao ay.Thé gio’ trong mat toi 15 Ly tung chinh tri cla tdi la dan chi. Hay dé moi ngudi dude tén trong nhu mét ca nhan co phdm gia va khong duc than tudng hea ai ca. SO phan that trd tru khi chinh t6i la ngudi nhan dude nhiéu ngudng mé va kinh trong qua muc cua dng loai, du tdi chang xting ma cung chang c6 16i gi trong chuyén nay. Nguyén do co thé la mong musn, khéng dat dude dO vdi nhiéu ngudi, nham hiéu dudc déi ba y tudng ma tri luc 16 mé cla 16) da tim thay qua né luc khong ngung. Tdi cing hiéu rd la, mudn dat muc tiéu cla métté chic, vn can cd mét ngudi biét suy tu, lanh dao va chiu trach nhiém chung. Song dau tau khong cd nghia ép bude, ha phai dude chon anh dao. Mét hé théng chuyén quyén ep uéng, theo tdi, sé sdm thoai hoa BGi bao tuc Iuén thu hut bon dao dite thap kém va tdi tin rang, theo luat bat bién, cac thidn tai déc doan thudng dude ké tuc bdi bon lvu manh Vi ly do nay téi bao gid cing cuc luc phan di cac hé théng nhu ta thay tai ¥ va Nga hém nay. Mang tai tiéng cho dan chi hém nay dau phai la thu thudéc nguyén tae dan chi ma la su thiéu én dinh cia chinh phi va thiéu vang ca nhan tinh, Téi tin rang & khia canh nay My da tim ra con dudng ding. Ho co vi téng théng dude bau lén trong han ky di dai va 6 di quyén lue thuc thi chue trach eda minh. Mat khac, trong hé théng chinh tri Due, 16i danh gia cao la su cung Ung day dui phuc igi che ngudi bénh va ngudi nghéo. Vai tdi, diéu gia tri thuc su trong cudc séng nhan loai dang diéu qua dudng nhu khéng phai la thé ché chinh tri ma la ca nhan cam thu, sang tao, la nhan cach: chi riéng né mdi tao ra nhiing gi cao thudng, siéu wiét, trong khi bay dan cén lai tri dén trong ca y thie va xuc cam é tai nay nhac t6i rang cai u thit thua t6i t@ ca cudc séng bay dan la hé thong quan su ma téi khiép hai. Mét ngudi co thé phoi phdi diéu hanh hang tu'theo diéu quan hanh dis lam tdi khinh ghét. Nham ln duge trao Cho bé 6c to, ma |é ra anh ta chi cdn bé xudng séng la di rdi! Cai 6 dich cia nén van minh nay (é ra da bi xéa s6 that nhanh. Chu nghia anh hing theo ménh lénh, bao luc vé cam, cling bao thy kinh tém nhan danh yéu nude. tdi ghet chung dudng nao! Téi danh gia loai nqudi di cao détin rng con ngéo 6p nay Ié ra phai bién mat te lau, néu ly tri lanh manh cia cae dan téc kh6ng bi cdc mdi Idi con buén va chinh tri [Am cho bang heai ¢6 hé théng théng qua nha truding va bao chi Trai nghiém tuyét vdi nhat ma ta cé dude chinh la su huyén nhiém. Bay la xc cam nén ngu gitfa cai néi cla nghé thuat va khoa hoc chan chinh Ai khéng biét tdi nd va khéng cén biét ngudng vong, chodng ngdp thi cam bang nhu da chét va mat ngudi dy da tat di anh sang. Chinh trai nghiém didu bi 4n 66-di 66 pha trén néi sd di niia-da lam nén tn gido. Cam thc vé cai gi ta khéng thé tham nhp, cam nhan ofa ta vé ci lé sau xa va va vé dep tuyét mf téa rang, di chi dude tm thifc ta chép bat dudi hinh thie Aguyén sd nhat-chinh cém thie va xc cam dé lam nén tén gido va theo nghia nay, chi nghia nay ma thdi thi tdi la ngudi mé dao. Téi lam sao hinh dung dugc mét Thuong 86 chi biét thudng phat tao vat cia minh, cling trai& ABELL 2218, mét cum khéng [6 cac thién ha nam 6 chom sao Thién Long cach Trai dit khang 2 ti nim anh sang, to idn dan nd tW truing do né tao ra lam khuéch dal, thap sang va bé cong 4nh sng cilia nhiéu vat thé 4 khoang cach xa x6i. Hiéu Ling nay, goi la hién tuoing “thdu kinh hip din" (mét hé qua cia Ly thuyét Tuong 44i téng quat cia Einstein), thé hién qua cac dom sang cong trén hinh. Nhong cung sing nay [a nhOng thién ha rat xa, xa Tri at tir 5 én 10 lan khong cfich tis Trai dit dén Abell 2218. nghiém mét y chi nhu pham nhan ching ta. Tdi khéng thé ma cung khdng mudn nghi dén mét ngudi sdng lau hen cai chét thé xAc cilia minh; hay dé nhiing link hén yéu audi, vi so hai hay vi ky dai dét, han hean vai y nghi dé. T@i hai lang vdi su bi 4n cla cuéc s6ng vinh hang, vdi cam thifc va tam cam vé mat cau tric siéu viét cia thé gidi hién ton cling vdi né Ive thanh tam dé higu mat phan, dU nha nhoi, c4i Ly tinh téa rang trong tu nhién.PHAN II4 Anh chup Mat trdl bang tia X tiftau vi tru Yohkoh. Vo cud! nam 1991, tau vii tru Yahkoh aa chup bite dnh dae bi¢t nay bang may chup tla X cia nd, Mat tral khi dé dang dgt dinh ciia chu ky host déng thi’ 11 cia né. Ving nh&t quyén & doc xich dao ang phun tria manh mé nang luting. Nhiing hinh anh nhw vat tich cia cdu tao et nhiing truéng ty ching han, ld do khi bi lon hda dud! sue néng hang triéu 46, tao ra nhiing quéing lifs doc theo cae duting site ti.Ton giao va Khoa hoc Moi cai loai ngudi thuc hién va suy tu déu lin quan dén viée théa man nhu cau day xc cam va gidi khuay niém dau, Ban phai gid mai diéu nay trong tam néu muén hiéu cac trao Iuu va su phat trién tinh than. Xuc cam va khat vong luén |@ déng Ive dang sau moi né luc va sang tao cilia con ngudi, cho du khat vong 16 ra cai |6t cao nha dén dau chang nufa, Vay thi dau la cam xue va. nhu cau dua ngudi ta dén vdi suy tu tn gido va tin nguéng theo nghia réng nhat cla tu! ng? Suy nghi ky mét chut ta thay ngay nhiing cam xGe that da dang da [a ba dé cho suy tu va tri nghiém tén giao. Vdi ngudi nguyén thi, trudc hét néi sd da khoi gol y niém tén gido-so dai, thu di. bénh tat, cai chét. Vi d giai doan sinh tén nay hiéu biét vé cdc méi lién két nhan qua cén rat sd sai, y thiic con ngudi tao ra nhiing hinh nhan ao, it nhiéu giéng véi chinh ho. Cac bién ¢é dang sd ty thuéc vao y chi va hanh déng cua cdc hinh nhan ao nay. Cho nén chung nhan cé mua chuée cam tinh cda cac hinh nhan bang hanh vi va hién té hong, theo truyén théng tu ddi no qua déi kia, lam lanh hay dude phu trd. Theo nghia nay tdi cha do {a tn giao ctia néi sd. Tn giao nay, dl: khong dudc thiét fap. van duc gay dung viing béi tang |dp thay tu dac biét da dat né vao vi tri trung gian gida chung nhan va cac “dang” ma ho sd, déng thdi ap dat thé uu thang trén can ban nay. Nhiéu truéng hdp mét nha lanh dao hay cai tri, hoc tang Idp dae quyén cé vj thé dua trén nhing yéu t6 khde, két hdp cac chute nang tang Ii clung vdi thé quyén dé tang Idp nay thém viding chai; hoc cac nha lanh dao chinh tri va tang idp tang Id chia nhau Idi ich chung, ‘Cac déng luc xa héi khac la nguén két tinh tn gido. Cha me, ngudi lanh dao mét céng déng Idn déu phai chét va bat toan, Khat vong dude dan dat, yéu thugng, nang dd thc giuc con ngudi hinh thanh y niém xa héi hay ludn ly vé Thugng Bé. Bay la Thudng Dé Quan phéng, ngudi bao vé, sap dat, thuding phat; vi Thuong Dé ma, theo gidi han tam nhin cia ké tin, yeu thudng, cé vi cuéc séng bé téc hoac cudc séng loai ngudi, hay tham chi22° Vu try quan cla Einstein chinh cuéc séng ndi chung, la ngudi Gi an lie buén sau that vong; ngudi in gid linh hén ké chét. Bay ia y niém xa héi hay luan ly vé Thuong 6. Sach thanh Do Thai minh hea ngoan muc budc phat trién ti tn gido ndi 80 lén tén gido luan ly, bude phat trién con tiép tuc trong sach Tan Udc. Cac tén gido cla nhting dan téc van minh, dac biét cac dan téc phudng Béng, phan nhiéu la tn gido ludn ly. Bude phat trién tu tan giao ndi so lén ton gido luan ly that than ky trong cuéc séng loai ngudi. Tuy thé ching ta khéng nén gilt thanh kién rang t6n giao sd khai hoan toan dua trén ndi sd va t6n gido cla nguéi van minh thuan tly [a t6n giao luan ly. Thue ra cdc tén gido la su héa trén da dang cia ca hai loai, song co su khac biét: 16n giao ludn ly lam chi dao trén cae cAp dé cao cia cudc sdng xa hoi Tat ca cac loai t6n giao trén c6 chung tinh nhan hinh trong y niém vé Thuong Bé. Théng thudng, chi 6 cde ca nhn dude dac biét thién phu hoae cae céng déng dac biét cao quy, mdi nang minh cao vuat lén khéi cap dé nay. Song c6 muc thu ba ciia trai nghiém tin gido vén thudc vé moi cép dé. cho du no hiém khi dude tim thay trong hinh thie nguyén tuyén: tai goi no la Vi tru giao. Rat khé giai thich cm xtc nay cho nhiing ai hoan toan khdng €6 6, dac biét khi khéng tu’dng quan vdi ¥ niém Thuong Bé nhan hinh. ‘Ca nhan cam nghiém tinh phi du trong khat vong va cifu canh eda con Nngudi va trat ty cao ca tuyét voi t6 bay trong ca tu nhién ln trong thé gidi suy tudng. Sinh t6n ca nhan vdi anh ta trd thanh th nguc, anh ta muén trai nghiém vii try trong hinh thie téng thé riéng biét 66 y nghia. GAm xc tén giao vi tru sém xuat hién & muc phat trién sa khai trong nhiéu bai Thanh vinh Wua David va mét s6 trong sach Cac Tién tri, Phat gido, nhu chung ta hoe dude mét cach dac biét tl’ cac bai viét tuyét vdi cua Schopenhauer, con ham chua cae yéu t6 nay manh mé han nila. Cac bac thién tai t6n giao moi théi dai tréi bat nho cach cam xuc t6n gido nay, thif tn giao khéng giao diéu, khéng Thudng Bé nhan hinh trong mat con ngudi; nén khdng 66 gido hdi ma hiding giao hudn dua trén do Thanh ra trong sé nhiing ké di gido moi thdi dai, nhiing ngudi ta thay mang day xtic cam tén giao bac cao, ma trong nhigu truding hop bi ngudi duang thdi xem [a v6 than, lai hda ra la nhding bac thanh nhén, Nhin duéi anh sang4& Nhiing quang canh ngaan mue cia Mat trol dudi ning 48 dai s6ng anh sang khac nhau, Cac hinh anh dude chup tu may chup EIT gan tren than cita SOHO, mét tau tham hiém Mat trdi vin can dang hoat dang Tin nguéng va Kh4 Quing Mat trdl. Nig voi phun khéng 1d khi gas chuyén dGng hén lo: va ed site néng nhidu tridu 44 trong khu vue khi quyén xa nhdt cde Mat tél,Tin ngudng va Khoa hoc 25 nay, triét gia Democritus, Thanh Francis thanh Assisi va nha tu tuding Spinoza la gan gui nhau nhat Lam sao cam thi/c Vi tru gido truyén dat tu ngudi nay qua ngudi kia, néu né khéng néu mét y niém dit khoat va mat Thudng Dé va khong hé co khoa than hoe? Theo tei. chi’ nang quan trong nhat cilia nghé thuat va khoa hoc la danh thuc va duy dudng xtc cam nay ndi nhiing ai chap nhan ne. Vay chung ta di dén khai niém vé quan hé cia khoa hoc vdi tan giao rat khac so véi théng thudng Van dé la, dudi cai nhin lich si, nguéi ta co khuynh hung xem khoa hec va tén gido nhu hai city thi va vi mot ly do that hin nhién. Ai da thau sudt vé mot vi tru van hanh theo tuat nhan qua thi lam sao, dil chi trong chéc lat, thich thi vdi cai ¥ tuding mét dang nao dé can thiép vao dong su kién-di nhién vdi diéu kién anh ta thue su! xem ‘trong ly thuyét nhan qua. Anh khéng can tén giao ndi so cing nhu chang mang t6n giao x4. hdi hay luan ly. Anh khong cam ndi mét Thuong B8 thuding phat vi ly do gian di la hanh déng ctia con ngudi quyet dinh bdi cac nhu cau, bén trong va bén ngoai, dé trong con mat Thuong Dé anh chang chiu ‘rach nhiém gi hdn mét vat vo tri chiu trach nhiém vi chuyén déng ma no dang trai qua. Thé la khoa hoc bi lén an lam bang hoai dao dile, song dieu do hién nhién la khdng céng bang. Thai dé dao duc clia mot nguéi nén dat cn ban trén cam théng, gido duc, cae méi lién két va nhu edu xa Ndi, chu khéng phai trén ton gido nao cd, Thuang thay cho con nguéi phai chiu rang budc bdi néi sd bi truing phat va hy vong dudc An thuding sau khi chét. Cho nén dé thay tai sao nha thd luén chéng lai Khoa hoe va truy bic nhiing con ngudi tan hién vi kha hoc. Mat khae, tdi van cho xuc cam Vo tru giao la ddng Iu manh mé va cao quy nhat cho nghién cuu khoa hoc. ‘Chi nhiing ai nhan thie ring céc né luc ln lao, va trén hét, long tan hién ma-néu khéng 66 nd, cdc efng cudc tin phang trang ly thuyét khoa hoc khdng thé thanh dat-mdi co thé nm bat duge suc manh cua xuc cam do, va cling chi tif xtc cam dé thdi, du cd phai quay lung trudc thue te cude sdng trude mat, nguéi ta mdi c6 thé lam nén chuyén. Niém tin vé ly tinh cla vii tru phai sau xa dén dau va phai khao khat bao nhiéu dé hiéu, du chi vai chut phan hdi yéu dt trong tam thuc biéu 16 ra trong thé gidi nay, ma Kepler26 VU tru quan cua Einstein va Newton mdi c6 thé bé ra bao nam lao nhoc cé don hang kham pha ra od hoc thién thé! Nhung ai co mdi lién hé voi mghién citu khoa hoc, ma thudng chi rut ra tu nhding két qua thc dung cla né, dé phat trién mot y niém sai léch vé tam ly nhuing nguéi, du bi bao vay bai thé gidi hoai nghi, song van soi duding cho nhding ban déng chi huding rai rac rong khap trén thé gidi qua nhiéu thé kj. Chi nhiing ai tan hién déi minh cho nheing muc dich tudng ty mdi co dude nhan thuic séng déng vé diéu da truyén cam hung cling stic manh cho nhting con ngudi nay, dé ho trung thanh véi muc dich cla minh, mac cho bao that bai trién mién. Xuc cém Vii tru giao da cho con ngudi sic manh dén thé. Mét ngudi dudng thdi da ndi, khéng phai khéng cé ly, rang trong cai thé dai chi biét vat chat nay, cht cd cac nha khoa hoe nghiém tic mdi cé niém tin ton giao sau xa nhét. ay [a diéu t6i hoc dude trong suét mét déi dai: toan su nghiép khoa hoc cla chung ta dem so vdi thu tai chi la thu thé sd va tré tré-khdn néi ching ta chico ngn ay thi quy gid Trai nghiém Vd tru gid la déng luc chinh manh nat va cao quy nhat trong nghién euu khoa hoc. Khoa hoe khéng hdn gi su thanh t4y nhiing suy tudng hang ngay. Bang suy nghi va thai dé hiu ly hon nia, khoa hoc cé thé tay tri? mé tin trén khdp thé gidi. Hién nhién cac nghién ciu khoa hoc di nguyén so nhat van dua trén mét niém tin ving chai-giéng nhu niém tin t6n gido-dat trén tinh hitu ly va c6 thé hidu dude ciia thé gidi.& Hinh anh mét dam may hat cua Gi mat trai théi én Trai dat va hinh thanh nén mét ving cue quang Khoa hoc khéng tén giao thi khap khénh, tan giao khdng khoa hoc thi mu Ida. Nhan loai cang tién héa vé tinh than, t6i cang tin rang con dudng di dén tan giao chan chinh khdng di qua ndi e sd phai séng, phai chét, phai mu quang tin, ma qua no Iuic tim kiém tri thuc ly tinhHao duc va cac Gia tri Téi khéng tin nhiing y niém cia thuyét tudng di lai co thé de: cé mdi quan hé vdi inh vic ton giao vén xa cach vai tri thutc Khoa hoc néi chung. Téi hiéu két ndi nay khi nhin vao cac mdi lién tung quan sau sac trang thé gidi knach quan linh hdi dude théng qua cac khai niém hifu ly dein thuan. Thuc vay, theo ly thuyét tung déi day la truding hdp dién hinh tron ven nhat ‘Cam xtc tin ngudng phat sinh-do trai nghiém eo dude tu sy linh hd! logic cac mdi lién tuang quan sau xa_la cai gi khac vdi cam xue théng thu’dng dude gai la long mé dao. Bung han né Ia xuc cam kinh nguGng trudc trat tu vi dai hién hién trong vd tru vat chat. No khéng Khién ching ta t6n the: mét Dang mang chinh hinh anh cua chung ta-Bang doi bude va quan tam dén ca nhan chung ta. Trong dé khong co y chi clung nhu ciiu canh, khong déi budc ma chi séng khéng thdi. Cho nén thé nhan chung ta nhin thdy noi tin nguding mat cai gi thudn khiét con ngudi, cho du dé 1a thi quan trong nhat trén cai di. Théi dai chung ta trdi bat nh cac thanh tuu tuyét voi trong inh vue tri thc khea hoc va nhding ling dung ky thuat tl cac phat kién do. Ai lai khong vui vi dieu da? Sang chung ta cung chd quén rang kién thufc va ky nang khéng théi khdng thé dua con nguéi dén cuéc séng hanh phuc va day phdm gia. Nhdn loai co du ly de dé dat cac bac hién nhan rao giang cac tiéu chuan va gia tri dao duc cao ca bén trén cac nha kham pha su thuc khach quan. Vdi ti, nhifng gi nhan loai no cac vi nhuf Duc Phat, Ngai Moses va Chia Jesus thi ldn lao hon moi thanh tu de tri tué tim kiém va x4y dung Chiing ta phai dem tat ca stfc manh ra duy dudng nhiing gi cac bac 4) Tinh van xung quanh siéu sao Antares. Antares [a mot dang sao khéng |o va da la khéng 14 thi duting nhién [a rat hiém gap. Sléu sao khéng 1 co mau xanh nay danh tran cuéc doi ngan ngiii cla minh dé 16a sang ruc FO; chink knot lugng khdéng 16 bude na phai lién tuc dat chay nang ludng hat nhan (hydrogen) ca minh nhanh het mut 66 thé.30 Virtru quan cia Einstein thanh nay trao cho, bang khéng nhan loai khéng chi danh mat pham gia. su yén 6n trén déi ma con mat ca nidm vui séng nua Chinh cac phém chat dao duc cia nhung dang bac nay, déi véi ca thé he hay vdi dong chay cua lich su, co ié tham chi con cd y nghia |dn lao hon la cc thanh tuu tri thc don thuan. Ngay ca nhifng thanh tu tri thc, du thuding dude ghi nhan qua muc, cing lai con phai tuy vao tam voc eta nhan cach nia la. Vé nguyén tac, dling la nhing ai déng gdp nhiéu nhat cho céng cuéc nang cao phdm chat con ngudi va cudc séng thi dudc yéu mén nhat. Song néu duidc hi tiép rang ho la nhding ai, ta sé th4y ngay that khé tra Idi. Trong finh vue chinh tri va ngay cA t6n gido, rat khd biét cac nha lanh dao mang dén diéu tét hay chi gay hai. Thanh ra téi thanh thuc tin rang nguf6i gitip ich nhat cho nhan loai chinh 1a nhiing ai da cho ngudi ta co héi lam thang hoa cuéc s6ng va gian tiép nang budc ho. Bidu nay ding vdi hau hét cdc nghé si !én, song déi vdi cac nha khoa hoc thi 6 muc 46 thap hdn. Thue vay, khong phai hoa trai cla nghién ctu khoa hoc ma chinh su théi thuc dé thau hiéu, céng vic tri tht/c, sang tao hay linh hi nang tam con ngudi !én va lam cho ban thé ngudi ay them phang phu. Cho nén that khéng phai lé chut nao khi dinh gid tri cla sach Talmud qua chinh nding thanh tuu tr thifc cia n6. Bidu quan trong nhat trong né luc cia. con ngudi la dat dén dao dic trong anh déng. Thang bang ni tam va tham chi chinh su sinh tan cla chung ta thy thudc vao né Bién diéu nay thanh nguén luc séng va gidip ai ai cung thau higu nd co 18 la nhiém vu tién quyét cia gido duc. Bao due khéng nén hinh thanh bang cach tly thude vao chuyén hoang dufdng cling nhu tréi bude nd vao mét tham quyén nao dé, dé khéng phai lo chuyén huyén hoaic va tinh chinh danh cia quyén hanh dé gay nguy hiém cho sy hinh thanh Iudng tri cing hanh déng lanh manh.& Vat thé cia Hoag. La mdt vong cé dang gan trén cae ngéi sao tré mau xanh néng ruc xoay quanh mat “nhdn™ mau vang la mét thién ha ky di vét cdc ngdi sao gia cdi, Ngoai ra con ca vong da khac ce hinh dang y hét nam trong khu vuc tai den gitfa nhan va vanh dai sao bén ngoai, Toan bo vat thé cla Hoag cé chiéu réng xap xi 120.000 nam anh sang, ldn hon mét chut khi 80 véi i Ngan ha eda chung ta.& Sao Cassiopeia A nhin dudi tia X. Vao thang & nam 1999, NASA da tung ra bic anh vé Cassiopeia A, mét tan du cia siéu tan tinh va da hé 16 duoc mat didu ky la chua ting thay truéc day. Hinh anh cia “Cas A” da thé hién cu truc khac thudng vé tan du cia mét vu né sao cing nh cho thay mét ngudn ky la, 66 thé 14 mét ngdi sao neutron xeay nhanh hodc mot Id den, d phan trung tam.* * Talbc day nqutl ta tin doan rang theo ly thuyét phai cd 116 den hod sao neutron d phdn tung tém hung tno a khong he nhin thay nd ti vu n6 cia Cassiopeia A. Tuy mhién, én ndmn 1999 thi dai thén van tia X Chanda 8 quan sat duoc nd, va co gid thiét (a nd da gidu tir truting cuc manh ctia minh didi mot bdu khi quyén carbon day dd, nén nguidi ta da kirOng nhdn thay duate sy tdn tai eva nd Wie wasteao va nhiing Gia ti 33 Nhin tu quan diém thuan con ngudi, tu cach dao dc khang chi co nghia 1a mét dei hdi nghiém khac bude tu bé lac thu nao do ca cude déi, ma ding hon con 1a néi khao khat mang tinh xa héi dé lam sao co dude sé phan hanh phic cho toan nhan loai Khai niém nay trén hét ham chila mét doi hdi-moi ca nhdn déu od dude cd hi phat trién tai nang tiém an ndi ban than. Chi o¢ cach dé ca nhan mdi dat dugc niém théoa man ma minh dang duge hudng; va chi cé cach do céng déng méi vuidn dén thanh cing vién man hat. Vi chi coca nhan duoc cn lao trong tu do mdi tao ra tat ca nhiing gi ky vi wa truyén cam hung hat. Chi cho phép han ché khi can phai bdo vé su an nguy cla cude séng sinh ton. Gon mét didu nda theo sau ¥ niém do-rang chung ta khéng chi phai khoan dung vdi nhding khac biét gia cac ca nhan va giifa cae nhom, ma én phai thanh tam den nhan ho nhu phudng cach lam cudc séng phong phi hon. 86 Ia yéu tinh ca long khoan dung chan chinh; khéng khoan dung theo nghia rng nhat thi duing noi dén dao dite chan chinh. Gia tri thue su cia con ngudi tude hét quyét dinh bdi muc dé va y nghia theo do ngudi ay da tu do thoat khdi ban than minh. Ti khang tin vao mét Thugng Bé nhan hinh, dang tac déng truc tiép Jan hanh déng eta mdi nguéi, hoae sé dich thn ngdi phan xi# loai thu tao cia chinh minh. Téi khdng thé lam diéu nay, cho di @ mut dé nao do, thuyét nhan qua cd gidi bi khoa hoc hién dai nghi van. Tn giao cla téi bao ham lang nguéng mé khiém cung trude than tinh siéu pham bat tan chi méi t6a rang it nhiéu dé chung ta, voi site hidu biét yéu ot nhat thdi, co thé nam bat vé thu tai. Bao duc {a diéu quan trong nhat-nhung |a cho chung ta, cht’ khéng phai cho Thugng Dé. Bung bao gid lam gi trai nghich véi lucng tam, ngay ca khi bi ép budc bdi eudng quyén4 Tinh van Con cua. Bue nh quéi di nay ehup eéin ednh phan bén trong cila Tinh van Con cua. An tinh Con cua (phan ndm bén tral cia cap sao gida trung tém buc anh) ta tan du cila mét vu nd sléu tan tinh. An tinh nay ia mét ngéi s20 neutron xoay nhanh ¢6 duting kinh biéu kién khoding 10km, nhung cé trong lugng nang han Mat traia0 dite suy doi Moi tan giao. nghé thuat va khoa hoc déu la. canh nhanh cua cung mét cai cay. Tat ca nhUing khat vong nay déu mong sao cho ddi ngudi thém cao quy. nang no |én khdi méi truding vat chat don thuan va dan dat con ngudi dén tu do. Khéng chi vi tinh cd ma cae trudng dai hoc xua déu phat trién tu cc trufang dong. Ca nha thé va cac trudng dai hoc-muic dé nao do da lam dung chic trach cla minh-phuc vu cho viée giip con ngudi nén cao quy Ho lo hoan thanh trach vu cao ea nay qua truyén ba hidu biét vé ludn ly va. van héa. gat bé phuong sach thé bao. Su hea hop thiét yéu cula giao duc ton giao va thé tuc da bién mat trong thé ky 19-dén d@.4c cam nhau dén v6 ly Song khong thé nghi ngé nd luc quang ba van hoa do. Khéng ai hd nghi tinh than thiéng liéng cua muc dich dé. Chinh cach tiép can mdi dang phai ban Xung dét cling phuc tap chinh tn va kinh té vai thap nién qua da bay ra trudc mat chung ta cac mdi nguy ma ngay ca nhung ai cue ky yém thé trong thé ky qua cing khéng thé hinh dung néi. Giao hun trong Kinh Thanh lién quan dén tu cach con nguidi hdi dé dude cA ngudi tin lan ngudi khéng tin chap nhan nhu yéu edu hién nhién cho ca nhan cing nhu'xa hd). Khéng ai thay co gi nghiém trang khi c@ ai xem thudng céng cudc tim kiém su thuc khach quan va tri thc nhu la muc dich cao ca va vinh cifu cla con ngudi ‘Song hém nay chung ta kinh hoang nhan ra la cac tru cot cua xa hdi van minh da mat di su ving chai. Cac quéc gia mot thdi ngu d tam cao gid chiu cui dau trude nhiing ké bao quyén dam céng khai tuyén b6: Quyén la dé phuc vu bon ta! Vide tim kiém chi vi ban than su that khong con dude céng nhan, khéng dude khoan dung, Cai tri chuyén quyén, dan ap, truy bite ca nhan. niém tin va c6ng déng dude thuc thi céng Khai trén cae nude thé ma duge xem |a phai Ié va khéng thé tranh khdi Va phan cén lai cua thé gidi dan dan quen vdi cac triéu chung suy déi dao die nay. Nguéi ta quén bay t6 thai dé phan ung ed ban chdng bat cong36. Vd tru quan cua Einstein va vi cng ly- Su phan ding ma vé lau dai la cach bao vé duy nhat dé con Ngudi khdi rai vao tinh trang man 1d. TSi hang tin rang y chi day khat vong vi cOng ly va su that da gop phan cai thién déi séng con nguéi nhiéu hon cc toan tinh chinh tri ma vé sau sé chi reo rac long ngd vue. Ai cé thé nghi ngd Moses khéng phi [a nha lanh dao nhén loai tt hdn Machiavelli? Trang Thé chién c6 ngudi cé thuyét phuc mét nha khoa hoc vi dai Ha Lan rang quyén Ic di trude quyén séng trong lich si ioai ngudi. “Tdi khong thé bac bé tinh chinh xc Idi tuyén bé cla ngai,” éng dap, “song t6i doan chac minh khéng mudn séng trong mét thé gidi nhu the!" Hay nghi, hay cdm va hay hanh déng nhu con ngudi dy, khéng chap nhan mét théa hiép dinh ménh. Chung ta tham chi khéng tl chdi chién dau khi buée phai bao vé quyén séng va pham gia con ngudi. Néu thuc hién diéu 46, chung ta sé sdm trd lai vdi thé gidi cho phép ching ta vui huding niém vui cudc sing. Gian dif chi duénh én trong long nguc ké ngu. Tinh than tai ludn phai ddi ddu dif d6i véi cai tam tdi tan nhat. Luan diém cia 16i la giét choc, dd: nhdn danh chién tranh, van [a hanh déng ‘sat nhan. } Tinh van Bau Phi thdy. Xuat hién véi vé md nhat, tinh van Dau Phi thiry a tan du ciia mt vu né siéu tan tinh ed ndm each day 1.000 nm anh séng trong cham sao Eridanus (Ba Giang). 84m may khi eda né dude chidu rol tir ngéi sao khéng 16 Rigel Gia chém sao Orion lang gléng.4 Tinh van Bang béng, NGC 7635. La mét ngdi sao cuc néng trong dal Ngan ha cia chiing ta vél l6p khi nd réng bao boc bén ngoai. Lop khi bac ngoai nay dude hinh thanh bél nhing con gié manh mang vat chit va bic xa cia ngdi seo (bén trét hinh), cé khOl wong gp tw 10 dén 20 In Kho! Iugng Mat trai. Tinh van 66 disiing kinh 10 nm énh séng, gdp 2 dn knodng cach tis Tral at én ngéi sao gin nhét. Buc anh nay chi thé hién dude mat goc nhé cia "lép bong béng” sao nay.Kité giao va Do Thai gido Do Thai giae ciing Kité giao truyén thong datrao cho chung ta cac nguyen tc cao nhat cla khat vong va phan xét, Bd la muc dich cao ca ma chung ta, vi ngudn Iuic yéu dudi, chi mdi vudn tdi dude chang hay chd, song no van dem dén cho chung ta nén tang vung chac cho khat vong va kha nang danh gia. Mét khi boc di hinh thie ton giao bén ngoai va nhin muc dich do dudi khia canh thuan chat con ngudi, ching ta co thé céng bé: ty do va su md mang trach nhiém ca nhan dé ho tu do han hoan dén stic phuc vu toan nhan toai. $@ khéng co ché dé than thanh haa mét quéc gia, mét gial cap, ndi gi tdi mét cé nhan, Chung ta khéng phai la con mét cha noi theo ngén ng tn gido 46 sao? Thue vay, ngay ca than thanh hdéa taan nhan loai, nhu mét tng thé trdu tugng, cung khéng thuéc vé tinh than cua ly tuding do. Chi 6 chinh ca nhan mdi dudc ban tang linh han. Va dinh ménh cao ca cla ca nhan la phuc vu hdn la cai tri hay bat ai ting phuc du theo bat eu? cach nao kha Mét khi thanh loc ndi dung sAch Cac Tién tri ra Kh! Do Thai giao va moi thém that vé sau, nhat la tu cac tu si, khdi cac Idi giao huan cla Duc Jesus Christ, ta 88 On lai nhting Idi day co kha nang chdia lanh moi cn bénh cla x h6i laai ngudi. Trach nhiém cla mdi con ngudi thién chi la né Ive cang manh mé cang tt, did trong pham vi nhé hep cia minh, khéng ngung bién Idi day thuan tinh con ngudi nay thanh nguén luc song Néu ngudi ay cé gang khéng chan theo hudng ay ma khang bi ngudi dudng thdi giay xéo thi chinh anh va céng déng anh dang séng phai ty thay la da gap may iam réi40 Vd tru quan cua Einstein Néu cac tin dé cla cac tén gido ngay nay nhiét thanh suy tu va hanh déng dung theo tinh than cac nha sang lap ra cac t6n giao Ay, thi cac hiém khich dua trén G&n ban tén giao sé bién mat trong hang ngi cac tin dé co niém tin khac nhau nay. Ngay ca cac xung dét trong lanh vue ton giao ciing td ra vé nghia Vai téi, diéu cét tly cia tn gido a biét di sdu vao tam hén tha nnn, vui clung ndi vui va dau cing ndi dau vdi nguéi Ay. > Sao dé) va tinh van Wolt-Rayet. Nhing dam khi gas fy mau séc nay |a két qua cia hogt déng phun trao manh cua mét cip sao tré, day nding Ivong. Chang ném trong khu vue dam mity Mi lan Ldn, la thién ha vé tinh ién nhdt eda dal Ngan ha eda ching ta. Mét ngéi sao trong viing sao di trung tam 14 sao sléu sing Walt-Rayet ki di trong kh sao cén lal la mét ngéi sao nhe hon nhieu. Céc sa0 dang Woll-Rayet la mét trong nhing nal cé bé mat khdc nghiét nhét trang va tru.4 Tinh van hinh nén. Nhiing dam may khi gas hinh nén hay hinh try bij x6 léch bdi nhding con gié cue manh mang nang luong cia cic ngdi sao tré, Tinh van Hinh nén nam trang khu vue khéng gian NGC 2264. Mau 46 rye ro ma ending ta thay trén hinh thé hién su‘tich tu day dac man khi hydro.Thuong Be Vé Thutng Bé, ti khéng thé chap nhan bat cu y niém nao nhan danh nha thd. Nhu téi Gdn nhd, t6i thuféing khéng wa cai Idi truyén ba dai chung. T6i khdng tin vao ndi so s6ng, so chét, niém tin mu. Ti khdng thé ching minh cho ban thay rng khang hé cé Thudng 84 nhan hinh, song néu ca phai ndi vé dang ay tdi chac minh sé la ké ndi déi. T6i khdng tin Thudng Bé theo than hoe, dang thuéng lanh phat dit Thuong 86 clia t6i tao ra 18 ual lo chuyén do. Vu tru cia Ngudi khong dude tr vi bdi suy tu ude vong ma bdi dinh luat bat di bat dich Du co Thugng 6 va thién y hay khéng trong vi tru, diéu dé phai tu td minh va tu bidu hién ra thdng qua chiing ta. Chung ta khang thé dung sang bén dé Thuong Bé lam thay Trude Thuong £6 ai nay déu khon dai nhu nhau Téi thay mét hinh mau, song oc tung tudng cla tdi khéng thé hinh dung ra tac gid hinh mau dé, Tdi nhin thay chiéc déng hé, song ti khéng thé muding tung ra hinh anh ngudi thd lam ra chiéc déng hé do. Tam tht’ con Agudi khang thé nhan thuc khdng gian bén chiéu. Lam sao né co thé nhan biét mot ThuGng 86 ma tude dang ay hang ngan nam va hang ngan chidu kich chi la mot? Tdi tin vao Thuong Bé cia Spinoza, dang 16 minh ra trong su hai héa gitia moi ngudi, khéng phai nhu Thudng Bé phai lo dén s6 phan va hanh déng cua con ngudiDiéu 161 thuc su quan tam 1a ligu Thuong Dé lé ra dé co thé tao dung thé gidi theo cach khac; nghia {a liéu su cn thiét cia gidn dan ly tinh co chia lai chut ty do nao khéng Thudng Bé huyén nhiém ma khéng chut hiém thu Téi muén biét Thugng Bé tac dung thé gidi nhu thé nao. T6i khéng thich nao Ia hién tudng nay no, hay quang phé cla nguyén t6 nay kia dau. Téi chi muén biét Nguéi nghi gi, con lai chi la tidu tiét& Thién ha Sombrero, Messier 104 (M 104), /& mot trong nhUng thién ha dep va trang lé nhat. Bao quanh bén ngoai 1a mot vong bul day cé cau tric xan dc, dae trung cia né la mét mhan tring sang ruc hinh cl hanh, No dude dat tén la Sombrero, theo tén ciia mét loai non néi tiéng cia Mexico (réng vanh va cé chop nhan). Thién ha nay nam 6 géc Nam cia chom Xi/ NU va 14 mét trang nhing vat thé to Idn nhat trong chom nay, 6 kich thude bang 600 ti Mat trCau nguyén Nghién evfu khoa hoc dua trén y niém moi su dién ra dude quyét dinh bdi dinh luat ty nhign, nén diéu nay cling ung vdi hanh déng cla con ngudi. Vily de nay, mét nha nghién ciiu khoa hee sé khd 6 khuynh hung tin rang cac su kién c6 thé bi tac déng bai Idi cau nquyén cling Dang Siéu nhién. Tuy nhién, phai thua nhan rang kién thc thuc thy cla ching ta vé cac dinh luat nay con bat toan va manh mun, cho nén thue ra niém tin vao su hién dién cia cac quy luat toan dién trong Tu nhién chi moi duéi dang duc tin. Cung vay, duc tin nay cho dén nay phan in dude chung thuc bdi thanh céng cla nghién ctu khoa hoc Song. vé mat khac, bat ky ai nghiém chinh du phan vao viée nghién cuu khoa hoc déu tin rang co than tinh biéu hién trong quy luat Vo tru-than tinh nay vd cung siéu viét ddi vdi tinh than con ngudi va mat khi déi dién vai nd, ching ta vdi nqudn sifc manh khiém tdn, chi thay minh that bé mon. Theo de, cudc tim kiém tri thc khoa hoc dua dén cam xuc ton giao that dac biét, nd that khac xa vdi t6n giao cia ai do ngay tho han. 4.NGC 602 N90. Nhding thién ha lun, nh Dam may Magellan Nhé, voi $6 luong sao it han Ngan ha cua chung ta, dude xem 14 nhiing vién gach nén tang cho nhiing thién ha Id hain ma chung ta thay ngay nay. NGC 602 nam 6 trung tam cla khu yt hinh thanh sao mdi. Buc xa cd nding lung manh phat ra tif nhiing ngoi sao tré mé ta thay ré & phan géc trang cia phan ria ben ngoai cia Tinh van, thé hién su an mon vat chat cue mann,4 NGC 604 [a mét tinh van khéng 16 nam trong vung phy can cua thién ha xoin 6c M 33, nim trong chém sao Tam glae, eéeh Trai adt 2,7 triéu nam anh ‘sng. Nhiing ngél sao mdi sinh nam 4 phan cénh tay xodn cia thién ha. ‘eda NGC 604 66 tran 200 sao néng séng, 66 téng khdi luong gdp tir 15-60 Ian Mat trdi ca ching ta. Ching phat ra dnh sng trong léng tinh van giéng nh hing ngon dén lng lép lanh trong hang déng vay.Chil nghia Than bi Khuynh hung than bi cla thoi dai chung ta, tu biéu hién dac biét ram ro theo phong trao goi la thuyét Than tri va Duy linh, vdi t6i khac nao triéu chung yéu dudi hoang mang Vi trai nghiém ni tam cla chung ta bao ham su tai tao va két hop cla cac an tuong glace quan, y niém mot link hdn khéng thé xac vdi t6i that trong réng va v6 nghia. Xae va hén khdng phai |a hai thu tach biét ma chi la hai cdch cung nhan thuc mét su viéc. TUong ty, vat ly va tam ly chi la hai nd luc khac nhau ndi ket cac trai nghiém cla chung ta lai theo tu duy hé thong. Toi khang tin vao su bat tl cua ca nhan, va tai xem dao ly la mdi quan tam hean taan mang tinh con ngudi, phia sau ne khéng co thé luc siéu nhién nao ca Téi chua bao gid gan cho Tu nhién mot muc dich hay muc tiéu nao, hoac bat cu thu gi co thé hiéu Ia mang tinh nhan hinh. (Nhung gi 16) thay trong Tu nhién 1a kién tric ky diéu ma ching ta chi mdi hiéu rt so sai, va hn né phi chup lén con nquédi biét suy tu mat cam giac “né then.” Day la cam xu t6n giao thuc thu, khéng lién quan gi dén chu nghia thn bi,LCM RCA CTR LUA OM COT RICO AQICOL POMCTM OAM MMR CRT oe] MLC A ARCOM TORT MUS MOU ORR M LUO OY ELA] TOM CL RUMOR TUR TA OMT Rady TCT CLM RCO TOIL STAC mat & khap moi noi, nd ngy tri ben trong mai Pe UntaTCa aban Téi tin vao tinh bang huu cla con nguGi va tinh déc dao cia ca nhan. Song néu ban bao tdi chung minh diéu tdi tin, thi ti xin chiu. Ban biét chung co thue, nhung du C6 b6 ra cA ddi ban cting khéng thé chiing minh. Tam thuc chi co thé van hanh bao lau n6 co thé nhan biét va chung minh. Bén mot diém nao do tam thc vugn én bac cao hdn cla nhan thdic nhuing khéng bao gid ching minh dudc vi sao nd dat dén mic ay. Moi kham pha vi dai déu lién quan dén mét bude nhdy vot nhu thé Chi cé chinn ca nhan mdi dugc ban tang Linh hén. Vi chi co ca nhan dude lao nhoc trong tu do mdi tao ra tat ca nhuing gi ky vi va truyén cam hing nhat Thanh tuu |dn jao chi tuén chay dO! dao ti xa hdi loai nguGi Khi no biét dé cho kha nang ca nhan dude tu do phat tiet trong mdi trueng réng md. 4 Thude phim vé cae Tinh vanflao dit va Xue cam Tu trai nghiém bén trong va bén ngoai ban than, ai cing thay hanh dang coy thuc cia chung ta bat ra ter khat Khao va ndi so. Truc giac mach bao chung ta rang diéu dé eGing dung cho dong loai ching ta va cac déng vat cap cao hon. Chung ta ai cing cé theat khé: ndi dau va cai chét, trong khi kiém tiny su an nhan. Ai cng bi chi phéi béi nhizng hanh déng bat gio: va nhiing hanh déng bat giac nay cé 16 chuc dén ndi hanh dong cla chung ta ni chung phue vu cho ban nang tu bae toan cho ching ta va cho déng loai. Bi, yéu, dau ddn, sd hai thuéc mét sé luc bén trong chi phdi ban nang ca nhan nham tu bao toan. Cling luc d6, la mét ca thé x4 hdi, chung ta tim dén cae mdi quan hé vdi déng loa! qua cac xuic cam nhu yéu thuong, tu hao, cam ghét, nhu céu quyén luc, vi tha... Tat ca cac hanh dang bat giac so khai dy, du khéng dé dién ta bang /di, la suc bat cho hanh déng cia con ngudi. Tat ca nhiing hanh déng nhu thé co thé diing lai néu cae lus can ban manh mé théi khuay dao néi tam chung ta Dé hanh vi chung ta xem ra rat khac hanh vi clia déng vat cp cao hon, cat ban nang ban so trong chung ta va trong chung rat giéng nhau. Su khac biét 10 nhat toat ra 6 ché suc tung tung kha manh mé va kha nang suy tu sam mét vai quan trong nai con nguéi, lai dudc hd tro bai ngén ng? va Cac c6ng cu biéu tudng khac. Tu tung la nhan t6 t8 chur nai con ngudi, duc giao thoa gilda cac ban nang nhan qua so khdi va cae hanh dong th d6 ma ra. Theo cach dé tung tudng va tri tué di vao cudc séng chung ta trong vai day té cla cae ban nang ban sd. Song su can thiép cia chung khién hanh vi cia chung ta bet phuc tung nhiing dei hdi tc thi cla ban 4 Thién ha Xoay nude (M51), la mét trong nhing thin ha “an dnh" nhat déi vai gidi inghién cut thién van ca nghiép du lan chuyén nghiép. Vé dep ki ao cia né nam trong m@t khodng rong eae bube séng va d8 dude ghi nhdn W nhieu dai quan sal ea trén mat dat lan trong khéng gian. Luc kéo hap da lén ha ban (NGC5195) tao nén kkhu vue hinh thanh sao 6 trung tam cia thién ha, khu vue nay [a ndi phat quang cue mann tl anh sang cla rat nhiéu sae tré day nang Iuong56 Vu tru quan cua Einstein nang. Qua chung. ban nang ban so ty gan no vdi cac muc dich la thu da trd nén xa cach hdn bao gid. Cac ban nang bién tu tuéng thanh hanh déng va tu tuding kich thich nhting hanh dang tue thi la thi dude truyén cam hung bai cam xUc von cing lién hé tdi muc dich 16\ hau. Qua thuc hién lap di lap lai, tién trinh nay tao ra cac ¥ niém va niém tin doi hdi va Ivu gi mot suc manh hiéu qua manh mé tham chi sau khi cac muc tiéu cung cap cho ching sti manh ay da bi quén lang tu lau. Trang cac trudng hop khac thuéng cua cac xUc cam vay mugn manh liét von bam vao vat thé khéng con luu gill y nghia hiéu qua ngay xua. chung ta ndi tdi dao bai vat Song tién trinh t6i viva néu cling dong mét vai rat quan trong trong doi thuding. Qua vay. r6 rang ta nd tién trinh nay-ta thu cd thé mé ta nhu su thiéng héa cam xuc va tu tuding-nhiing thu vui cao nha tinh 16 dé ta ¢6 thé thuding ngaan car dep cla sang tao nghé thuat va cla chudi Suy tu [uan ly. Theo nhu téi thay, con do néi uu tu chan Idi moi phudng thie giao duc dao duc, Néu con ngudi vdi ty cach ca nhan dau hang trudc cam dé cla cc ban nang cn ban, tranh xa dau dn va tim théa man chi cho riéng minh tat nhién sé dan dén tinh trang bat an, so hai va dau khé trén 86 G4ng. Bén canh do, néu ho van dung tri tué theo quan diém ca nhan, vi ky, vun ven cuéc sdng theo ao anh hanh phuc xa rdi thi moi thi’ khd ma tét hdn, So sanh vdi cdc ban nang can ban va hanh déng bat gidc, thi cac xuc cam yéu thuong, bac ai va bang hifu qua yéu duéi va qua go bé khéng thé dua dén mét x4 hdi loai ngudi that bao dung. Suy nghi ky sé thay gidi phap cho van da cling kha ddn gian va dung nh cing vong lai tit Idi giao hudn Iudn nhdt quan cia céc hién nh&n trong > Nhing Giot nhé cilia Thackeray trang vung sao tré IC 2944. Nhung dim may sam mau la ling ndi tréi bap bénh trang bic Anh cue ky An tudng nay da duc vién vong kinh Hubble chup duc, Nhiing dam may bul nang va tram duc nay (thuting dutic goi ‘VOI cai tén “Nhung giot nhd") 1a tyong phiin val nhing ngél sao sang ké bén trong khu vue hinh thanh sao séi suc IC 2944. Céc nha thién van hoc hau nh biét rit it ve bn chat va nguén géc ciia chung tri wiée chung thing cd méi lién két vdi cdc khu ‘we hinh thanh sao, thuting gol la “khu vue laal HII”, de nhan thay c6 sy’hién dién cla khi hydrogen & 46. Nhiing saa dang nay thuiting néng va nang hon Mat tréi cla ching ta rat nhiéu.