శ్రీ అరుణాచల అక్షర మణ మాల

uÛÑ>∑yêHé ls¡eTDeTVü≤]¸ s¡∫+∫q
l ns¡TD≤#·\ nø£ås¡eTDe÷\
(‘ê‘·Œs¡´ $X‚cÕ\‘√)
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
Á|ü#·Ts¡Dø£s¡Ô
|æ\¢\eTÁ] sê»sêCÒX¯«]
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
Sree Arunachala Manamala
by
Dr. Tadepalli Patanjali
First Edition: December, 2018
© Author
Address :
Tadepalli Patanjali
Flat No. 201, Sai keerthi Residency,
Satya Enclave, Chandanagar, Hyd.-500 050.
Mobile: 9866691587
ISBN No.: 978-93-5346-566-7
Copies: 500
Book Price: Amulyam
Book Design & Production:

JV Publishers
Jyothi Valaboju,
Mobile: 80963 10141
Published by:
Smt. Pillalamarri Rajarajeswari
Type Setting:
K. Ravi Prabha, Cell: 93999 32729
Printed at:
Karshak Art Printers, Vidyanagar, Hyd.44
for Copies:
P.V. Ramana Murthy
Flat No 31, Ramachandra Enclave,
Road No. 05, NMDC Colony, East Anandbagh,
Malakajigiri, Hyderabad-47
& All Major Book Shops
2
kÕ>∑s¡ s¡eTDT\T
e÷ eT÷&√ n\T¢&ÉT &Ü. ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»* s¡∫+∫q ªns¡TD≤#·\
eTDe÷\μ |ü⁄düÔø£+ á s√E Á|ü#·Ts¡D yÓ\T>∑T˝ÀøÏ edüTÔqï+<äT≈£î #ê˝≤
Äq+<ä+>± ñ+~. á dü+<äs“¡ +¤ ˝À l ns¡TD≤#·\ s¡eTDT\qT, Hê Vü≤<äjT· +˝À
düJe⁄\T>± ñqï l dü‘·´kÕ>∑sY>±]ì Vü≤<äj·T|üPs¡«ø£+>± düà]düTÔHêïqT.
l kÕ>∑sY>±s¡T l s¡eTDT\ >±&ÛÉuÛÑ≈£îÔ\T. ª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT s¡eTDμ ù|s¡T‘√
|ü⁄düÔø£+ s¡∫+∫ s¡eTDT\ nø£åsês¡Ãq #˚dæq <ÛäqT´\T. yês¡T s¡eTDT\qT ‘·q
J$‘·+˝À Á‹ø£s¡DX¯ó~Δ>± q$Tàqyês¡T.
Hê≈£î Ç|üŒ{Ïø° u≤>± >∑Ts¡TÔ. e÷ yÓTT<ä{Ï nu≤“sTT |ü⁄s¡T&ÉT s√E\T.
Ç+{À¢H˚ |ü⁄s¡T&ÉT. |æ\¢yê&ÉT m<äTs¡T ø±\T yÓTT<ä≥>± ãj·T≥≈£î e∫Ã+~.
n+<äs¡÷ u…+uÒ˝…‘·TÔ‘·THêïs¡T. Vü‰dæŒ≥˝Ÿ≈£î rdüT≈£îyÓfi¯<ëeTì n+<äs¡÷
#ÓãT‘·THêïs¡T. yê´qT ≈£L&Ü rdüT≈£îe#êÃs¡T. s¡eTDT\qT qeTTà≈£îqï kÕ>∑s>Y ±s¡T
#·*+#·˝<Ò Tä . s¡eTDT˝Ò ø±bÕ&ÉT‘ês¡ì, mø£ÿ&çøÏ yÓfiq¢¯ ø£ÿs¡˝<Ò ìä ìs¡+‘·s¡ s¡eTD
»|ü+ #˚kÕs¡T. Ä s¡eTD eT+Á‘·$uÛÑ÷‹ì Hê H√{À¢ y˚kÕs¡T. yê] qeTàø£y˚T
¬>*∫+~. düTKÁ|üdüeeTsTT+~. s¡eTDT\T kÕ>∑s¡+˝≤+{Ï nqTÁ>∑Vü≤+
#·÷|æ+#ês¡T. nu≤“sTTøÏ ªyÓ+ø£≥s¡eTDμ nì s¡eTDT\ ù|s¡T ô|≥Tºø=Hêï+.
á H˚|ü<∏ä´+˝À e÷ n\T¢&ÉT |ü‘·+»* s¡eTDT\≈£î düuÛÑøÏÔ|üPs¡«ø£+>±
s¡∫+∫q ªns¡TD≤#·\eTDe÷\μqT Á|ü#·T]+#ê\ì Hê≈£î ªkÕ>∑s¡s¡eTDμ
dü+ø£\Œ+ ø£*–+~. Hê ô|<ä›≈£îe÷s¡T&ÉT ∫. y˚+ø£≥s¡eTD, ¬s+&Ée ≈£îe÷s¡T&ÉT
∫. kÕsTTsê+ Á|ükÕ<é eT+∫|üì #˚düTÔHêïeì qqTï Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T. á
|ü⁄düÔø£s¡#·sTT‘· ∫. |ü‘·+»*øÏ ÄodüT‡\T. #·ø£ÿ>± Á|ü#·T]+∫q Á|æ+≥sY‡
yê]øÏ, Á|ü#T· s¡D u≤<Û´ä ‘· eVæ≤+∫q leT‹ e\uÀE CÀ´‹>±]øÏ <Ûqä ýê<ë\T.
.
` |æ\¢\eTÁ] sê»sêCÒX¯«].
3
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ns¡TD≤#·\ •e - ns¡TD≤#·\ •e
ns¡TD≤#·\ •e - ns¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤ •e - ns¡TD≤#·\ •e
ns¡TD≤#·\ •e - ns¡TD≤#·˝≤!
z+ qyÓ÷ uÛÑ>∑e‘˚ l s¡eTD≤j·T
Hê+~
l s¡eTD eTVü≤]¸ ªnø£så ¡ eTDe÷\μ »>∑Á‘·Œdæ<yΔä TÓ qÆ ~. nø£så ¡ eTDe÷\
>∑T]+∫ nH˚ø£ Á|ükÕÔeq\T, |ü⁄düøÔ ±\T, M&çj÷Ó \T, ‘Ó\T>∑T, Ä+>∑¢ nqTyê<ë\T
mø£ÿ&É #·÷dæHê eTq≈£î n+‘·sê®\+˝À ø£ì|ækÕÔsTT. ø±ì ‘Ó\T>∑T˝À yêÚ≤´q+
Hê≈£î mø£ÿ&Ü ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. (ˇø£y˚fi¯ ‘Ó\T>∑T˝À yêÚ≤´q+ ñqï |ü⁄düÔø£+
ñqï<ä+fÒ $TÁ‘·T\T ‘Ó*j·T#˚j·T eTq$.) n~ yÓTT<ä\Tô|{Ïº Hê Ä‘·àqT
dü+‘√wüô|≥Tºø=+<ëeTì Hê≈£î á s√E •ej·T´ <äjT· e\q Ä˝À#·q ø£*–+~.
Hê≈£î ‘·$Tfi¯+ sê<äT. s¡eTDT\ ‘·$Tfi¯ #·s¡D≤\qT ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ
e÷]Ãqyês¡T l –<ä\› ÷s¡T \ø°Îqs¡d+æ Vü≤+>±s¡T. yê]øÏ ø£‘·»‘„ \· T ‘Ó*j·T#˚d÷ü Ô
yê] ‘Ó\T>∑T nqTyê<ëìï Ä<Ûës¡+ #˚düTø=ì á Ä‘·à dü+‘√wü yêÚ≤´q
ø±s¡´Áø£eT+ yÓTT<ä\Tô|&ÉT‘·THêïqT. ‘·|ü⁄Œ\T nì|æùdÔ ‘Ó*j·T#˚j·T eTq$.
dü]~<äT›ø=+{≤qT.

‹s¡TeD≤íeT˝…’ |ü≥D º +˝À ÄVü‰sêìï j·÷∫+#·&+É ø√dü+ s¡eTD eTVü≤]¸

uÛ≈Ñ î£ \Ô T yÓfifl‚ yês¡T. ‘êeTT s¡eTD eTVü≤]¸ •wüß´\T>± >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<äT≥ ø=s¡≈î£
n$ bÕ&ÉT‘·÷ j·÷#·q #˚<ë›eTì |ü<ë´\T Áyêj·TeTì s¡eTD eTVü≤]¸ì
ÁbÕ]ú+#ês¡T. yê] nuÛÑ´s¡Δqô|’ uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\T á ªns¡TD≤#·\ eTDe÷\μ
ÁyêkÕs¡T. ‘·qqT e<ÛTä e⁄>±, •e⁄ì es¡Tì>± Ç+<äT˝À s¡eTDT\T uÛ≤$+#ês¡T.
‘·q Ä<Ûë´‹àø£ nqTuÛÑyê\qT HÓs¡y˚s¡Ã˝Ò<äì e<ÛäTe⁄>± ø=ìï#√≥¢ •e⁄ì ì+<ë
düT‹Ô #˚kÕs¡T. ns¡TD–] Á|ü<øä DåÏ ˝À uÛ>Ñ y∑ êHé s¡eTDT\T H√{Ï yÓ+≥ ÄX¯óe⁄>±
yÓ\Te&çq M{Ïì •wüß´\T nø£ås¡ã<äΔ+ #˚kÕs¡T.
4
ªnø£ås¡μ nH˚~ dü+düÿ ‘· |ü<ä+, Ç~ HêX¯q+ #˚j·T˝Òì nø£ås¡+, ‘·$Tfi¯

uÛ≤wü˝À ªeTqμ n+fÒ $yêVü≤+, ªeT˝…’μ n+fÒ <ä+&É. e<ÛäTe⁄ s¡eTD eTVü≤]¸,
es¡T&ÉT ns¡TD≤#·˝XÒ «¯ s¡T&ÉT. n+<äTe\¢ ªnø£så ¡ eTHêeT˝…μ’ μ n+fÒ s¡eTD eTVü≤]¸
#˚‘· Áyêj·Tã&çq $yêVü≤˝ÒK\ (<ä+&É\) n\+ø£s¡D. Ç+ø=ø£ s¡ø£+>± ªnø£ås¡
eTDe÷\μμ n+fÒ ªdüTyêdüq >∑\ <ä+&Éμ nì ns¡ú+.
uÛÑ>∑yêHé ˇø£ s√E –] Á|ü<äøÏåD+ #˚dü÷Ô ñ+&É>± ÄX¯óe⁄>± Äj·Tq
H√{ÏqT+&ç e∫Ãq ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì düTÔ‹ Ç~.
ns¡TD≤#·\eTH˚~ kÕ<Ûës¡D J$øÏ ˇø£ ø=+&É. uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\
nqTuÛÑe+ e÷Á‘·+ _Ûqï+. ø£s¡TD≤düeTTÁ<äT&Ó’q •e⁄&˚ |òüT˙uÛÑ$+∫q ø=+&Ó’
ì*#ê&Éqï nqTuÛ÷Ñ ‹ yê]~. ‘·q≈£î, ns¡TD≤#·˝≤ìøÏ ‘˚&Ü @MT ˝Ò<qä ï nuÛ<Ò ,ä
n<Ó«’ ‘· dæ‹ú . n<Ó«’ ‘· dæ‹ú ˝À ns¡TD≤#·˝≤ìï s¡eTDT\T dü+uÀ~Û+∫q |üse¡ ÷<äT“¤‘·
ø£$‘êyÓ’K] ÄbÕ‘·eT<ÛäTs¡+.

e÷ e÷eT>±s¡T ø°]ÔX‚wüß\T l |æ. dü‘·´kÕ>∑sY>±s¡T. yês¡T ñ‘·ÔeT

kÕVæ≤‘ê´_Û˝≤wæ, l s¡eTD eTVü≤]¸ uÛ≈Ñ î£ \Ô T. l ø±e´ø£+sƒ¡ >∑D|ü‹eTTì Áyêdæq
ªl s¡eTD ^‘·μqT ª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT s¡eTDμ ù|s¡T‘√ ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+#ês¡T.
<ëìì s¡eTD≤ÁX¯eT+yês¡T Á|ü#·T]+#ês¡T.
qqTï ≈£îe÷s¡Tì˝≤ Ä<ä]+∫, Hê |ü⁄s√_Ûe~ΔøÏ düVü≤ø£]+∫q yê]
yê‘·‡\´‘·qT düà]+#·Tø=+≥THêïqT.
|ü<äTHÓ’<äTe‘·‡s¡eTTà\T
dü<äeT\ø±\eTTq <ëf… kÕ>∑s¡T>±s¡÷!
eT~˝Àq MT<äT C≤„|üø£
eT~ ø±\eTT $T+∫q~ |ü<ë+»\T*$j˚T.
yê]ì C≤„|üø£+ #˚düTø=+≥÷ e÷ n‘·Ôj·T´>±s¡T leT‹ |æ\¢\eTÁ]
sê»sêCÒX¯«]>±s¡T á ªns¡TD≤#·\ eTDe÷\μ |ü⁄düÔø±ìï n+<ä+>±
Á|ü#·T]düTÔHêïs¡T. e÷ n‘·Ôj·T´>±] kÂeTqdüéTT Ç+‹+‘· nqsêì~. yê]
kÂVü‰Ås›¡ Vü≤<äj÷· ìøÏ <Ûqä ýê<ë\T. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT yê]øÏ BsêÈjT· Tsês√>±´\qT
Á|ükÕ~+#ê\ì Vü≤<äj·T |üPs¡«ø£+>± ÁbÕ]údüTÔHêïqT.

5
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
á |ü⁄düÔø£ s¡#·q˝À nH˚≈£î\T Áyêdæq Á>∑+<∏ë\T, yê´kÕ\T ‘√&ÉŒ&Ü¶sTT.

yê] kÂ»Hê´ìï ù|s¡¢‘√ düVü‰ s¡#·Hê dü+<äs¡“¤+˝À ù|s=ÿHêïqT. n+<ä]ø°
<Ûqä ýê<ë\T.
á |ü⁄düøÔ £ eTTÁ<äD≤ u≤<Û´ä ‘·qT eVæ≤düTqÔ ï CÀ´‹ e\uÀE>±]øÏ, eTTÁ<äD
#˚dæqyê]øÏ <Ûäqýê<ë\T.
` &Ü.‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
6
nø£ås¡eTDe÷\
ªeTDe÷\μ n+fÒ ø£fi≤´De÷\. n~ HêX¯yTÓ s¡T>∑ì, edæyê&Éì Jyê‘·à
|üse¡ ÷‘·à\ ã+<Ûyä TÓ ‘Æ ,˚ ªnø£så e¡ TDe÷\!μ Ç<=ø£ ~e´kÕ<ÛHä êe÷s¡+Z . <Ó«’ ‘·+‘√
ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ n<Ó’«‘·+>± eTT–ùd n+<äyÓTÆq uÛ≤e^‘·+ ªnø£ås¡eTDe÷\μ.
ªª˝À‘·T>± n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ, nqTuÛÑ÷‹ #Ó+<ä>∑*–‘˚, ªnø£ås¡eTDe÷\μ
düTwüße÷ï ^‘·+. nVü≤+ q•ùdÔ ‘·|Œü k˛Vü≤+ dæ‹ú \_Û+#·<ìä #Óù|Œ kÕ<ÛHä ê^‘·+.
s¡eTDT\ kÕ˝Àø£´, kÕMT|ü´, kÕìï<Û´ä , kÕj·TT»´ dæ‘ú T· \qT Ä$wüÿ]+#˚ s¡eTD°jT·
Vü≤<äj·T>±Hêìï $+<ë+!μμ nì ô|<ä›\T á ªnø£ås¡eTDe÷\μ H˚|ü<∏ë´ìï
|ü*ø±s¡T. Ç+<äT˝À 108 #·s¡D≤\T ñHêïsTT.


ns¡TD≤#·\ •e ns¡TD≤#·\ •e ns¡TD≤#·\ •e ns¡TD≤#·˝≤
ns¡TD≤#·\ •e ns¡TD≤#·\ •e ns¡TD≤#·\ •e ns¡TD≤#·˝≤
nø£ås¡eTDe÷\˝À $Hêj·Tø£ ÁbÕs¡úq

kÕøå±<äsT¡ D–ØX¯«s¡ esês¡ΩeT>∑T qø£så e¡ TDe÷\ qeT]+#·T≥≈£îqT
ø£sT¡ D≤ø£sT¡ +&É>T∑ >∑D|ü‹ jÓTTdü+– ø£se¡ TuÛj
Ñ T· ø£se¡ TT ø±bÕ&ÉT>±ø£!
‘ê‘·Œs¡éTT
ns¡TD≤#·\ es¡Tì bı>∑T&ÉT≥≈£î ‘·–q nø£åsê\ es¡e÷\qT ø£s¡TD≈£î
ì\j·TT&Ó’q Ä $Hêj·T≈£î&ÉT nqTÁ>∑Væ≤+∫ qqTï ø±bÕ&ÉT>±ø£!
$X‚cÕ\T
Ç~ $|òü÷ï\qT ‘=\–+#·T $Hêj·T≈£îì düTÔ‹.
Ä‘·àqT |üs¡e÷‘·à‘√ ø£*ù| uÛÑøÏÔuÛ≤e |üs¡+|üs¡qT ì]«|òüTïeTT>±
ø=qkÕ–+#·T≥≈£î ø£$ $Hêj·T≈£îì ÁbÕ]ú+#ês¡T. á k˛ÔÁ‘·+˝À l s¡eTD
7
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
uÛÑ>∑yêHé Á|æj·TTDÏí ñ<˚›•+∫ |ü*πø $s¡Væ≤DÏ nsTTq ø£q´ bÕÁ‘·ì <Ûä]+#ês¡T.

|üP»\T eT]j·TT $yêVü≤ X¯óuÛøÑ ±s¡éTT\qT ÁbÕs¡+_Û+#˚ eTT+<äT l $ù|Tò ïX¯«s¡Tì
|üPõ+#·≥+ kÕ+Á|ü<ëj·T+>± edüTqÔ ï Ä#ês¡+. ns¡TD≤#·˝XÒ «¯ s¡Tì düT‹Ô +#·≥+
‘·|üŒ eTπs Ç‘·s¡ <˚e⁄fi¯flô|’q XÀ¢ø£eTT\T s¡∫+#·ì l s¡eTDT\T, ‘·eT
ªnø£ås¡eTDe÷\μ nqT uÛÑøÏÔ s¡#·q ì]«|òüTï+>± |üP]Ô ø±yê\ì l $Hêj·T≈£îì
ÁbÕ]ú+#ês¡T. s¡eTD eTVü≤]¸ dü+Á|ü<ëj·÷ìï bÕ{Ï+#ê* ø£qTø£ $Hêj·Tø£
ÁbÕs¡úq #˚kÕs¡T.
eT<ÛäTs¡uÛÑøÏÔ dü+Á|ü<ëj·T+˝Àì s¡#·q Ç~. uÛÑ≈£îÔ&Ó’q ø£$ ‘êqT HêsTTø£>±
e÷s¡T‘ê&ÉT. |üs¡e÷‘·àqT Hêj·T≈£îì>± uÛ≤$kÕÔ&ÉT.
ns¡TD≤#·\T&ÉT Á|æjT· T&ÉT. e<ÛTä e⁄ #˚‹˝À nø£så ê\ |üP\e÷\qT |ü≥Tºø=ì
ñ+~. Ä eTVü≤]¸ nø£ås¡ uÛÑøÏÔ düT>∑+<Ûë\qT Ä |üP\e÷\˝Àì 108 uÛ≤yê\˝À
ÄkÕ«~<ë›+.

1
ns¡TD≤#·\ eTqT#·T düà]sTT+#·Tyês¡\
j·TVü≤eTT ìs¡÷à*+|ü⁄ eTs¡TD≤#·˝≤
z ns¡TD≤#·\ s¡÷|üeTT˝À ñqï |üs¡eT•yê! ns¡TD≤#·\eTì ìqT
‘·\#·Tø=H˚yê] jÓTTø£ÿ nVü≤+ø±s¡eTTqT ìs¡÷à*+|ü⁄eTT.
$X‚weü TT\T
1. ns¡TD nq>± mÁs¡ì, n#·\eTT nq>± ø=+&É nì ns¡úeTT\T. mÁs¡ì
ø=+&É nì ‘ê‘·Œs¡éTT. n–ï*+>∑eTT ø£qTø£ á ø=+&Éì ns¡TD≤#·\eTì
n+{≤s¡T. •e⁄&˚ á ø=+&É s¡÷|üeTT˝À ñHêï&Éì uÛ≤$+∫ s¡eTD eTVü≤]¸
(1879-1950) •e⁄ì ªns¡TD≤#·˝≤μ nì dü+uÀ~Ûdü÷Ô 108 uÛ≤e
|üs¡+|üs¡\‘√ qT‹+#ês¡T. n+<äT˝À yÓTT<ä{ÏuÛ≤yêìï eTq+ Ç|ü⁄Œ&ÉT
$X‚w¢ +æ #·Tø=+≥THêï+.
8
2. düà]+#·T≥ e÷Á‘·eTT #˚‘· eTTøÏHÔ =dü>π øπ Áå ‘·eTT ns¡TD≤#·\eTT, n+<äTøπ

Á|ü‹ ‘ê‘·Œs¡´+˝Àq÷ ªns¡TD≤#·\μ nqT dü+uÀ<Ûäq |ü⁄qsêe‹
ne⁄‘·T+≥T+~.
3. l s¡eTD uÛ>Ñ y∑ êHéì <ä]Ù+∫q ‘·sT¡ yê‘· düs√õ˙Hêj·TT&ÉT Ç˝≤ nHêïs¡T.
ªªˇø£sT¡ ø£Då yÓTHÆ ê me«]˙ }]πø ñ+&É˙j·Ts¡T. Ç+ø=ø£sT¡ me«] nVü‰ìï
ø£Då yÓTHÆ ê ô|ø’ Ï ˝Òe˙j·Ts¡Tμμ nHêïs¡T. ÄyÓT ù|s=ÿqï yÓTT<ä{yÏ ês¡T eTVü‰‘êà
>±+BÛ. ¬s+&Éeyês¡T s¡eTD eTVü≤]¸.
4. H˚qT nH˚~ eTq+<ä]øÏ ‘Ó*dæq ˇø£ nVü≤+ø±s¡ uÛ≤eq. Ç~ q•+#ê\+fÒ
ndü˝q’… ªªH˚qTμμ qT nH˚«wæ+#ê*. $#ê]+#ê*. s¡eTDeTVü≤]¸ yÓTT<ä≥>±
Je⁄ì˝Àì nVü≤+ø±sêìï ìs¡÷à*+#·eTì á #·s¡D+˝À ÁbÕ]údüTÔHêïs¡T.

2
nfi¯>∑T düT+<äs¡eTT\ e˝… #˚] H˚qT
˙ e⁄+<äeT_ÛqïyÓTÆ ns¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! ‘·$Tfi¯+˝À nfi¯>T∑ , dü+düÿ ‘·+˝À düT+<äse¡ TT nqT |ü<ë\T
y˚s¡sTTHê yê{Ï ns¡úeTT ˇø£fÒ (n+<äeTT) nsTTq≥T¢ qTe⁄« H˚qT nqT
ñbÕ<ÛäT\T y˚s¡T>± nì|æ+∫Hê |üs¡e÷s¡úeTTq ˇø£fÒ.
$X‚cÕ\T
‘·$Tfi¯+˝À nfi¯>∑T nq>± düT+<äs¡eTì ns¡ú+. düT‘·sê+ nÁ~j·T‘· Ç‹
düT+<äs+¡ . u≤>± dü+‘√wüô|≥Tºq~ ø£qTø£ n+<ëìøÏ düT+<äse¡ Tì ù|s¡T. s¡eTD
eTVü≤]¸ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ù|s¡T¢ ≈£L&É nfi¯>∑T, düT+<äs¡eTT\>∑T≥ >∑eTHês¡Ω+. Je⁄ì
nC≤„qeTT <˚e⁄ìqT+&ç y˚s¡T #˚k˛Ô+~. nC≤„qeTT ‘=\–q|ü⁄Œ&ÉT Je⁄&ÉT-
<˚e⁄&ÉT Ç<ä›s¡÷ ˇø£{Ï>± ø£ì|ækÕÔs¡T.

9
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
3
˝À<ä÷] ˝≤– ˙ ˝À>∑TVü≤qT #Ós¡>±
qeT]+∫ ‘˚yTÓ Tø√ j·Ts¡TD≤#·˝≤
ns¡TD≤#·˝≤! Hê Vü≤<äj·TeTT ˝À|ü*øÏ <ä÷] qqTï Ç+{À¢+∫
ã\e+‘·+>± ãj·T≥≈£î rdüTø=ìe#êÃe⁄. >∑TVü≤ e+{Ï ˙ Vü≤<äj·TeTT ˝À|ü\
ã+~Û+#êe⁄. @$T{Ï ˙ ©\?
$X‚cÕ\T
1. Çø£ÿ&É l uÛÑ>∑yêHé eT<ÛäT¬s’˝Àì ‘·eT Ç+{ÏqT+&ç ã\e+‘·+>±
‹s¡TeD≤íeT˝…’øÏ e∫Ãq $wüj·÷ìï >∑Ts¡TÔ #˚düTÔHêïs¡T. ‘·q 17e
dü+e‘·‡s¡+˝À eT<ÛäT¬s’˝Àì ‘·q Ç\T¢ $&ç∫ô|{Ïº ns¡TD≤#·\+˝À 54
dü+e‘·‡sê\T ìedæ+#ês¡T l uÛÑ>∑yêHé.
2. This sanctuary of my soul,
Unwitting I keep white and whole,
Unlatchd and lit, if Thou shouldst care
To enter or to tarry there.
nì ˇø£ Ä+>∑¢ ø£$ s¡eTDT\ ô|’ uÛ≤yêìï $X¯Bø£]+#ês¡T.

4
me]øÏ>± qqTï @*‹, $&ç∫q
nœ\eTT ì+~+#·T qs¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! |üs¡eT•yê! me]ø=s¡≈£î qqTï qTe⁄« @\Tø=Hêïe⁄?
@\Tø=qï qTe⁄« Ç|ü⁄Œ&ÉT qqTï e~*y˚ùdÔ ˝Àø£eTT ìqTï ì+~düTÔ+~ ø£<ë!
n~ Hê≈£î u≤<Ûä ø£*–düTÔ+~.
10
$X‚cÕ\T
‘·qø=s¡πø ‘·|æ+∫q Áù|$T≈£îsê*ì Áù|$T≈£î&ÉT $&ç∫ô|{≤º&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT
Ä Áù|$T≈£îsê\T |ü*øÏq e÷≥˝≤¢ ô|’øÏ á yêø±´\T nì|ækÕÔsTT.
Ç~ eT<ÛäTs¡ uÛÑøÏÔ dü+Á|ü<ëj·T+˝À s¡eTD eTVü≤]¸ Áyêdæq k˛ÔÁ‘·eTT.
n+‘·sês¡ú+ Ç~. Ç+<äT˝À Áù|$T≈£îsê\T uÛÑ≈£îÔ&ÉT. Áù|$T≈£î&ÉT uÛÑ>∑e+‘·T&Ó’q
ns¡TD≤#·\T&Ó’q •e⁄&ÉT. Hê eTqdüT‡ ìqTï $&ç∫ ˝ÖøÏø£ Ä˝À#·q\yÓ’|ü⁄
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT Á|üdü]düTÔqï<äì qqTï $&ç∫y˚kÕe⁄. m|ü⁄Œ&É÷ ˙ e<ä›
qqTï+#·Tø√yê\H˚ Ä˝À#·H˚ ˝Òø£b˛‘˚ qHÓï+<äT≈£î uÛÑ≈£îÔì>± d”«ø£]+#êe⁄?
ns¡TD≤#·˝≤! |üs¡eT•yê! Ç|ü⁄Œ&ÉT á uÛÑ≈£îÔ&çì Ç˝≤ e~˝ÒùdÔ ˝Àø£+ ˙ >∑T]+∫
#Ó&>¶É ± #Ó|⁄ü Œø√<ë? uÛ≈Ñ î£ ìÔ eTqdüT‡qT kÕ«BÛq|üs#¡ T· ø=qï ‘·sT¡ yê‘· n˝≤ <ä÷s¡+
#˚j·T≥+ ns¡TD≤#·˝≤ìøÏ Hê´j·T+ ø±<äì uÛÑ≈£îÔ&ÉT á k˛ÔÁ‘·uÛ≤>∑+˝À
y˚&ÉTø=+≥THêïs¡T.
ls¡eTD≤ÁX¯eT ˝ÒK\ qT+∫ ˇø£ eTH√Vü≤s¡yÓTÆq $wüj·T+
l uÛÑ>∑yêHé ‘·\ m|ü⁄Œ&É÷ }–b˛‘·÷ ñ+&˚~. #˚‹ø£Ás¡ ˝Ò≈£î+&Ü yês¡T
q&Ée˝Òøb£ ˛j˚Tyês¡T. ì\Te⁄>± ì\ã&É˝øÒ b£ ˛j˚Tyês¡T. Ç<ä+‘ê e<ëΔ|´ü + e\¢
ø±<äT. BìøÏ s¡eTD eTVü≤]¸ Ç˝≤ ø±s¡D+ #ÓbÕŒs¡T. ªªˇø£ ∫qï |üP]bÕø£˝À
ô|<ä› @qT>∑TqT ã+~ÛùdÔ Ä bÕø£ ø£<ä*b˛<ë? n{≤¢π> ÇBqTμμ nHêïs¡T. Ä
kÕúsTT ø£*–q eTVü≤˙j·TTì k˛ÔÁ‘·<Ûës¡˝À ˇø£ uÛ≤>∑+ #·<äTe⁄ø=Hêï+.
<ÛäqT´\eTj·÷´+. »j·TôVA s¡eTD≤!

5
á ì+<ä ‘·|ü⁄Œ, ìH˚ï{ÏøÏ <ä\|æ+∫
‹ø£ M&ÉT yê¬ses¡sT¡ D≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! |üs¡eT•yê! @\Tø=qï qTe⁄« Ç|ü⁄Œ&ÉT qqTï e~*y˚ùdÔ,
uÛÑ≈£îÔ&çì e~*y˚kÕ&Éì ˝Àø£eTT ìqTï ì+~düTÔ+~ ø£<ë! á ì+<äqT+∫
11
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ìqTï qTy˚« ø±bÕ&ÉTø√. ìH˚ï ‘·\T#·Tø=H˚≥≥T¢ qHÓï+<äT≈£î #˚kÕe⁄? qTy˚«

˙>∑T]+∫ ‘·\#·Tø=H˚≥≥Tº #˚kÕe⁄. ˙ kÕ+>∑‘·´+˝Àì eT<ÛäT]eT #·÷dæq H˚qT
ìqTï e<ä\˝ÒqT. ìHÓïes¡T e~*ô|&É‘ês¡T? n+<äs¡÷ ìqTï n+{Ïô|≥Tºø=H˚
ñ+{≤s¡T.
$X‚cÕ\T
»˝≤X¯j·T+ $&ç∫ #˚|ü m˝≤ eTq˝Ò<√, uÛÑ>∑e+‘·T&çì $&ç∫ uÛÑ≈£îÔ&ÉT
ø£åDyÓTÆHê ñ+&É˝Ò&ÉT. Á|üdæ<äΔyÓTÆq eT+<ës¡ eTø£s¡+<ä |ü<äéTT˝À Ç<˚ uÛ≤eq
ñ+~.
bÕ]C≤‘· |ü⁄wüŒeTT\˝À ñ+&˚ ‘˚HÓ Á‘ê>∑&ÜìøÏ n\yê≥T |ü&çb˛sTTq
‘·TyÓTà<ä ñyÓTà‘·Ô|ü⁄e⁄« MT<ä yê\T‘·T+<ë?
Äø±X¯eTT˝À ñ+&˚ eT+<ëøÏ˙ q~˝À $Vü≤]+#·&ÜìøÏ n\yê≥T |ü&ç
b˛sTTq sê»Vü≤+dü m+&çb˛sTTq ˇø£ #Ós¡Te⁄ <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl Ä ˙fi¯ófl
‘ê>∑T‘·T+<ë?
˝Ò‘· e÷$T&ç ∫>∑Ts¡T ‘êqT ‹ì ª≈£Lμ n+≥÷ ≈£Lj·T&ÜìøÏ n\yê≥T
|ü&çq ø√sTT\ Á|üj·T‘·ï|üPs¡«ø£+>± yÓ[fl n&É$eT˝…¢\T |üPùd #Ó≥TºMT<ä
yê\T‘·T+<ë?
|üPs¡íeTsTTq #·+Á<ä_+ã+˝À+∫ e#˚Ã neT‘·eTTqT Á‘ê>∑&ÜìøÏ
n\yê≥T |ü&çb˛sTTq #·ø√s¡|üøÏå bı>∑eT+#·TqT Á‘ê>∑&ÜìøÏ Çwüº|ü&ÉT‘·T+<ë?
düs¡«ø±\eTT\ j·T+<äT ‘êeTs¡|ü⁄e⁄«\ e+{Ï bÕ<äeTT\T ø£*–q
uÛÑ>∑e+‘·Tì bÕ<äeTT\qT ùd$+#·≥+ #˚‘· uÛÑøÏÔ ‘·qàj·T‘·«eTT uÛÑ≈£îÔìøÏ
ø£\T>∑T‘·T+~. uÛÑ>∑e+‘·Tì $&ç∫ô|≥ºeT+fÒ m˝≤ $&ç∫ô|&É‘ê&ÉT? (b˛‘·q)
á uÛ≤e düeTT<ëj·÷ìï s¡eTD eTVü≤]¸ á eTDe÷\ uÛ≤>∑+˝À #ÓbÕŒs¡T.
ns¡TD≤#·\+ e∫Ãq yÓTT<ä{Ï s√E˝À¢ l s¡eTD uÛÑ>∑yêHé, ns¡TD≤
#·˝XÒ «¯ sê\j·T+˝Àì Ç|üŒ#Ó≥Tº ÁøÏ+<ä, |üP\‘√≥˝À X¯Øsêìï \ø£´å + #˚jT· ≈£î+&Ü
≈£Ls=Ãì ‘·q˝À ‘êqT Äq+~dü÷Ô ñ+&˚yês¡T. e#˚Ãb˛j˚T Á|ü»\T s¡eTD
eTVü≤]¸ì #·÷dæ ª|æ∫Ãyê&ÉT. |æ∫Ã#˚wüº\Tμ nqT≈£î+≥÷ yÓfi‚flyês¡T. uÛÑ>∑yêHé
12
yê] e÷≥\≈£î qe⁄«≈£î+≥÷ ªá |æ∫Ã n+<ä]ø° |ü&ç‘˚ m+‘· u≤>∑T+&ÉTqTμ

nì nqT≈£îH˚yês¡≥.

6
ø£ìq »qì ø£qï |òüTq<äj·÷<ëj·Tø±
Ç~j·÷ j·TqTÁ>∑V≤ü eTs¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! •yê! ˙ Áù|e÷, <äj·T ø£qï‘·*¢ Áù|eT ø£Hêï >=|üŒ$! ˙
nqTÁ>∑Vü≤+ m+‘· n<äT“¤‘·+!
$X‚cÕ\T
uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\T •e⁄&çì Çø£ÿ&É ø£qï‘·*¢ nHêïs¡T. ø£qï‘·*¢ n+fÒ
1. kı+‘· ‘·*¢. 2. kı+‘· ‘·*¢˝≤ n‹ yê‘·‡\éTT‘√ #·÷#·Tø=qT Åd”Ô.
ªªqqTï >∑qï‘·*¢ j·Tqï|üPsêíeTVü‰<˚$μμ nHêï&ÉT l Hê<∏Tä &ÉT ;ÛeTK+&É+˝À
(3-9). l s¡eTD uÛÑ>∑yêHéøÏ ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡T&ÉT ‘·*¢˝≤+{Ïyê&ÉT. ‘·q _&É¶
nedüsê\qT #·÷dü÷Ô ‘·*¢ ø±bÕ&ÉT‘·÷ ô|+#·T‘·T+~. n˝≤π> l ns¡TD≤
#·˝XÒ «¯ s¡T&ÉT l uÛ>Ñ y∑ êHé n+‘·s+¡ >∑+ |ü≥¢ ÁX¯<Δä #·÷|æ+#ê&ÉT. s¡eTDT\ Ä<Ûë´‹àø£
nedüsê\qT rsêÃs¡T. n+<äTπø •e⁄ì <äj·T nbÕs¡yÓTÆq<äì s¡eTDT\T
bı+–b˛j·÷s¡T.
ª‹s¡Tyê#·ø£+μ nH˚~ e÷DÏø£´ yê#·ø£sY nqT uÛÑ≈£îÔ&ÉT >±q+ #˚j·T>± l
∫<ä+ãs¡ q≥sê»kÕ«$T dü«Vü≤kÕÔ\‘√ sêdüT≈£îHêïs¡≥. ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä y˚kÕs¡≥.
n+<äT˝À e÷DÏø£´ yê#·ø£sY Ç˝≤ n+{≤s¡T.
ªªneTàøÏ _&É¶ ÄVü‰sêìï >∑T]+∫ mes¡÷ #Ó|üŒqø£ÿs¡˝Ò<äT. ‘·*¢ Áù|eT
n+‘· >=|üŒ~. ø±ì •yê! ˙ <äj·T n+‘· ø£+fÒ n<äT“¤‘·yÓTÆq~, H˚qT
n&É>∑≈£î+&ÜH˚ qqTï d”«ø£]+#êe⁄. Hê nVü‰ìï s¡÷|ü⁄e÷bÕe⁄. Ä‘·àCÀ´‹ì
yÓ*–+#êe⁄. s¡eTDT\ e#·q+˝Àì uÛÑøÏÔ ‘ê<ë‘·à´‘· á e÷DÏø£´ yê#·ø£sY
e÷≥˝À¢ ≈£L&Ü Á|ü‹|òü*+∫+~.
19-5-1922q uÛ>Ñ y∑ êHé s¡eTDT\ ‘·*¢ n\|òTü eTà ìsê´DeTT bı+<ës¡T.
13
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ÄyÓT düe÷~Ûô|’ eTVü≤]¸ *+>±ø±s¡eTT‘√ ñqï ˇø£ •\qT Á|ü‹wæ˜+#ês¡T.
<ëìøÏ ªe÷‘· uÛÑ÷‘˚X¯«s¡ *+>∑eTTμ nì ù|s¡T.
ˇø£kÕ] ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT s¡eTDT\qT Ç˝≤ n&ç>±s¡T:
ªªeTqdüT‡qT u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#·|ü⁄ eéVü‰sê\ qT+∫ <ä÷s¡+>± ñ+#ê\ì
m+‘· Á|üj·T‹ï+∫Hê, <ëìì Ä|ü≥+ e÷≈£î kÕ<Ûä´|ü&É&É+ ˝Ò<äT kÕ«MT!μμ
ªªne⁄qT n~ ì»y˚T. m˝≤>∑sTT‘˚ ∫qï|æ\¢yê&ÉT ‘·q ˙&ÉqT ‘êqT
|ü≥Tºø√yê\ì |ü]>¬ &ÉT‘·÷, |ü≥Tºø√˝Òø£ @&ÉTdüT+Ô {≤&ÉT. n|ü⁄&ÉT ‘·*¢ e∫Ã yê&çì
Ä |üì #Ój·T´≈£î+&Ü n&ÉT¶≈£î+≥T+~. n<˚ $<Ûä+>± eTqeTT ≈£L&Ü eTq
eTqdüT‡ m≥÷ yÓfi¯fl≈£î+&Ü n&ÉT¶ø√yê*μμ nì s¡eTD eTVü≤]¸ #ÓbÕŒs¡T.
s¡eTDT\ uÀ<Ûäq˝À, kÕ<Ûäq˝À, uÛ≤wüD˝À n˙ï e÷‘·eTj·T+.

7
ìH˚ïe÷]Ã j·Ts¡T>∑˙ø£ j·TT\¢eTT ô|ì’
qTs¡T~>± qT+&ÉTe÷ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝ÒX¯«sê! Hê eTqdüT‡øÏ dæús¡eTT ˝Ò<äT. m|ü⁄Œ&É÷ #·+#·\y˚T. ˙
dü+s¡øDå£ ˝À ì\T|ü⁄‘·THêï. nsTTHê, ìqTï ≈£L&Ü yÓ÷dü+ #˚dæ uÛÖ‹ø£ $wüj÷· \
yÓ’|ü⁄ n~ |üs¡T¬>‘·Ôe#·TÃ, ˙ <äj·T ˇø£ÿfÒ <ëìì dæΔs¡+>± ñ+#·T‘·T+~. ø£qTø£
Hê eTqdüT‡ uÛÖ‹ø£ $wüj·÷\‘√ #·+#·\eTT ø±≈£î+&Ü n+<äT˝À m|ü⁄Œ&É÷
qTe⁄« ìedæ+#·T.
$X‚cÕ\T
dü<ë yÓ÷Vü‰≥yê´+ #·s¡‹ j·TTerHê+ ≈£î#·–sö
q≥‘ê´XÊXÊU≤dü«≥‹ s¡a{Ï‹ ôd’«s¡eT_Û‘·'
ø£bÕ*Hé _Ûøå√ y˚T Vü≤<äj·Tø£|æeT‘·´qÔ#·|ü\+
<ä&ÛÉ+ uÛÑø±Ô´ ã<Ûë« •e uÛÑe<äBÛq+ ≈£îs¡T $uÛÀ! (•yêq+<ä\Vü≤] 20)
z ø£bÕ\<ÛëØ, düs¡«yê´|üø±, •yê, Ä~_Û≈£åL! Hê <ä>∑Zs¡ eTqdü‡H˚ ˇø£
ø√‹ ñ+~. n~ yÓ÷Vü≤eTH˚ n&É$˝À ‹s¡T>∑T‘√+~. j·TTe‘·T\ düÔqeTT\H˚
14
|üs¡«‘·eTT\ô|’ m>∑Ts¡T‘√+~. ÄX¯\H˚ ø=eTà\ô|’ <ä÷≈£î‘√+~. n≥Tì≥T

y˚>∑eTT>± |üs¡T>∑T\T ô|&ÉT‘·T+~. n‘·´+‘· #·|ü\yÓTÆq Hê eTqdü‡H˚ á ø√‹ì
uÛÑøÏÔ (nH˚ Á‘ê&ÉT)‘√ ø£{Ïºy˚dæ ˙ eX¯+˝À ô|≥Tºø√ nì Ä~X¯+ø£s¡T\T •yêq+<ä
\Vü≤]˝À nHêïs¡T. s¡eTDT\T ≈£L&Ü Ç<˚ |ü<äΔ‹˝À •e⁄&çì uÛ≤$+#ês¡T.
e÷qe X¯Øs¡eTTq+<äT H˚qT - H˚qT nì @~ ‘√#·T#·Tqï<√ n~ ªeTqdüT‡μ
nHêïs¡T s¡eTDT\T.
ˇø£kÕ] &Üø£ºsY u≤ã÷ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é, »e÷ï˝≤˝Ÿ ãC≤CŸ‘√ ø£*dæ
s¡eTD≤ÁX¯e÷ìøÏ e#êÃs¡T. ‹]–yÓfi¯SÔ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é l uÛÑ>∑yêìï Ç˝≤
n&ç>±s¡T. ªªeTVü‰‘·Tà&ÉT qìïø£ÿ&çøÏ |ü+|æ+#ês¡T. yê]πøyÓTHÆ ê #Ó|Œü eT+{≤sê?μμ
ªªVü≤<äjT· +, Vü≤<äjT· +‘√ e÷{≤¢&TÉ ‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT Çø£ es¡eÔ ÷q+ nedüsy¡ T˚ $T{Ï?
Çø£ÿ&É |üì#˚ùd X¯øÏÔ nø£ÿ&É ≈£L&Ü |üì#˚düTÔ+~μμ nHêïs¡≥ uÛÑ>∑yêHé.
düãs¡àr, yêsêΔ yÓTT<ä˝…’q ÄÁX¯e÷˝À¢ me¬s’Hê eTqdüT‡ u≤>∑T+&É˝Ò<äì
ªeTVü‰‘êàμ‘√ n+fÒ ªªs¡eTD≤ÁX¯e÷ìøÏ yÓ[¢, nø£ÿ&É HÓ\s√E\T e⁄+&ç s¡+&çμμ
nì #Ó|æŒ |ü+ù|yês¡≥ eTVü‰‘êà>±+BÛ.
Ç≥Te+{Ï eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T |ü⁄{Ïqº |ü⁄DúÛ÷Ñ $T˝À |ü⁄{Ïqº +<äT≈£î Äq+~dü÷Ô
eTH√ìX¯Ã\eTT ø£*–+#·eTH˚ s¡eTDT\ uÛ≤yêìï |ü⁄q' düà]+#·Tø=+<ë+.

8
}s¡÷s¡T ‹s¡T>∑ø£ j·TT\¢eTT ìqT >∑ì
j·TD>∑ ˙ <äT´‹ p|ü⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! Hê eTqdüT‡ á Á|ü|ü+#êìï |ü≥Tºø=ì ‹s¡T>∑T‘·÷+≥T+~,
˙˝À n~ ©qyÓTÆ b˛j˚T≥≥Tº>± <ëìì |ü≥Tºø√. ˙ ~eýÓ÷Vü≤q s¡÷|üeTT˝À
n~ nD– ñ+&˚≥≥T¢ <ëìì #˚j·Tej·÷´!
$X‚cÕ\T
eTqdüT‡≈£î #·|ü\‘·«eTT düVü≤» >∑TD+. Ç+Á~j·T dü+ã+<ÛäyÓTÆq yê{Ï˝À
‹]π> <ëìøÏ dü+|üPsêíq+<äeTT <=s¡ø£<äT. Ç+Á~j·÷\T Ç#˚Ã$ πøe\+
15
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
$wüj·÷q+<ä+. |üs¡e÷‘·à dü∫Ã<ëq+<ä dü«s¡÷|ü⁄&ÉT. dü∫Ã<ëq+<äeTT ø£\ ˙

s¡÷|ü+˝À, Hê eTqdüT‡ ì+&çb˛yê*. n˝≤ Hêô|’ <äj·T #·÷|üeTì s¡eTDT\T
•e⁄ì ÁbÕ]údüTÔHêïs¡T.
>∑T&çbÕ{Ï yÓ+ø£{≤#·\+ |ü]#·jT· + nø£ÿs¡˝ìÒ s¡#s· TT‘·. Äj·Tq s¡eTDT\
uÛÑ≈£îÔ\T. ˇø£kÕ] s¡eTD uÛÑ>∑yêHéì ø£*dæ ªªH˚qT yÓfi¯óÔHêïqTμμ nì #ÓbÕŒs¡T. l
uÛ>Ñ y∑ êHé Äj·TqyÓ|’ ⁄ü #·÷∫ ∫s¡Tqe⁄« qyê«s¡T. Ä ∫s¡Tqe⁄« #·\+˝À e÷s¡TŒì
rdüT≈£îì e∫Ã+~. ªªqTe⁄« yÓ[flb˛‘˚ Çø£ÿ&É H˚HÓ{≤¢ Áã‘·ø£>∑\qT? H˚HÓ+‘·{Ï
ˇ+≥]‘·Hêìï nqTuÛ$Ñ kÕÔH√!μμ nì s¡eTDT\T nqï≥T¢>± #·\+øÏ nì|æ+∫+~.
Ç+{ÏøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· ªªH˚qT me]ì?μμ nH˚ ∫+‘·qì #·\+
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. #ê˝≤kÕs¡T¢ yê] Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&Ü ª<Ûë´q+μ eTT+#Ó‹Ô+~.
#·\+ eTqdüT‡ ìX¯Ã\eTj˚T´~. ªªns¡TD≤#·˝≤! Hê eTqdüT‡ á Á|ü|ü+#êìï
|ü≥Tºø=ì ‹s¡T>∑T‘·÷+≥T+~, ˙˝À n~ ©qyÓTÆ b˛j˚T≥≥Tº>± <ëìì |ü≥Tºø√.
˙ ~eýÓ÷Vü≤q s¡÷|üeTT˝À n~ nD– ñ+&˚≥≥T¢ <ëìì #˚j·Tej·÷´!μμ nH˚
s¡eTDT\ ÁbÕs¡úq #·\+ yêdüÔeJ$‘·+˝À eTq≈£î ì»+ #˚kÕs¡T. eTqdüT‡qT
ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì e+{Ï s¡eTDT\˝À ø£*bÕs¡T Äj·Tq nqTÁ>∑Vü≤+‘√.

9
qqT C…i∫ Ç|ü⁄&ÉT qqT >∑*j·Tø£ $&ÉT
{Ï~ eT>∑‘q· yÓTTø=ÿ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! |üø£«eTsTTq Hê nVü≤+ø±sêìï HêX¯q+ #˚XÊe⁄. ˙≈£L,
Hê≈£î @MT ‘˚&Ü ˝Ò<äT. Hêø£+≥÷ Ç|ü⁄Œ&ÉT @MT $T>∑\˝Ò<äT. Ç|ü⁄Œ&ÉT qqTï
˙e⁄ ø£\T|ü⁄ø√ø£b˛‘˚, ˙ bÂs¡TcÕìøÏ Ç~ eT#·Ã ø±<ë!
$X‚cÕ\T
ˇø£ ø£HÓï|æ\¢ n&ç–q≥T¢>± uÛÑ≈£îÔ&ÉT uÛÑ>∑e+‘·T&çì n&ÉT>∑T‘·THêï&ÉT.
Hê<äsTTq ˇø£ e´øÏ‘Ô ê«ìï HêX¯q+ #˚dqæ ‘·sê«‘·, Hê‘√ ˙e⁄ @ø£eTsTT rsê*.
n˝≤ ø±ø£b˛‘˚, n~ ˙ eT>∑‘·q+ ø±<äT. qqTï ˙ <ëì>± #˚düTø√ej·÷´!
16
uÛÑ÷$T MT<ä |ü&Éq+‘· es¡πø yêq ∫qT≈£îøÏ ˇø£ e´øÏÔ‘·«+. uÛÑ÷$T MT<ä
|ü&qç ‘·sT¡ yê‘· n~ uÛ÷Ñ $T˝À ø£*dæb˛‘·T+~. ø£\dæb˛yê* nì uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ Äy˚<qä
|ü&ÉT‘·THêï&ÉT.
ˇø£kÕ] uÛÑ≈£îÔ\T ˇø£s¡T uÛÑ>∑yêìï ªªÇ+‘·eT+~ kÕ<ÛäTe⁄\THêïs¡T ø£<ë!
yê]˝À ndü˝…’q kÕ<ÛäTe⁄ mes√ m˝≤ ‘Ó\TdüTø√yê*?μμ nì n&ç>±s¡T.
ªª˙ Á|üj·T‘·ïeT+≥÷ @MT ˝Ò≈£î+&Ü me] e<ä› ˙≈£î #Ó|üŒ˝Òì Á|üXÊ+‘·‘·
edüTÔ+<√, yêπs ndü˝…’q kÕ<ÛäTe⁄μμ nì l uÛÑ>∑yêHé düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒs¡T.
á Á|üXÊ+‘·‘· kÕ«$T˝À ø£*ùd≥≥T¢ #˚düTÔ+~. ‘·q<äsTTq ndæÔ‘ê«ìï
q•+|ü#˚dæ, nK+&És¡÷|ü+˝À ø£*ùd≥≥T¢ #˚düTÔ+~. s¡eTDT\T á uÛ≤>∑+˝À
eTq≈£î #Ó|æŒq~ Ç<˚. Ä Á|üXÊ+‘·‘· ø√dü+ nH˚«wæ<ë›+.

10
@{Ïø° ì<äTs¡ qìï‘·sT¡ \T ˝≤>∑>∑
ì~ ˙≈£î Hê´j·Te÷ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! á yÓTT<äT›ìÁ<ä ˙≈£î m+<äTø£j·÷´? ˙ <ëqïsTTq qqTï
Ç‘·s¡T\T qqTï ˝≤>∑T‘·THêï ˙≈£î |ü≥º<ë? Ç~ ˙≈£î Hê´j·Te÷?
$X‚cÕ\T
eT<ÛäTs¡ uÛÑøÏÔ dü+Á|ü<ëj·T+˝À ˇø£ ø£HÓï|æ\¢ n&ç–q≥T¢>± uÛÑ≈£îÔ&ÉT
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&çì >∑~d› Tü HÔ êï&ÉT. ˙≈£î |üP]Ô>± n]Œ+#·T≈£îqï ˙ <ëìì H˚qT. qqTï
Ç‘·sT¡ \T ˝≤≈£îÿb˛‘·T+fÒ }s¡Tø=+{≤y˚$T{Ï? Ç<˚eTHêï u≤>∑T+<ë? nì uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ
n&ÉT>∑T‘·THêï&ÉT.
á ªÇ‘·s¡Tμ˝…es¡T?
|ü+#˚+Á~j·÷\T
1. C≤„H˚+Á~j·TeTT\T: #·s¡àeTT, ø£qTï, #Ó$, Hê\Tø£, eTT≈£îÿ. (5)
2. ø£πsà+Á~j·TeTT\T: yê≈£îÿ, bÕDÏ, bÕ<äeTT, bÕj·TTe⁄, ñ|üdüú. (5)
17
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
3. n+‘·]+Á~j·TeTT\T: eTH√ãT<äΔ´Vü≤+ø±s¡eTT\T (3)

Ç+Á~j·TeTT\ düeT÷Vü≤eTT: ªnø£åe÷\μ. l s¡eTD eTVü≤]¸ s¡∫+∫q~
ªnø£ås¡ eTDe÷\μ. M{ÏøÏ <ä>∑Zs¡ dü+ã+<ÛäeTT ø£qã&ÉT‘√+~.
ˇø£kÕ] ø±oàs¡T qT+∫ ˇø±j·Tq s¡eTD eTVü≤]¸ <ä>∑Zs¡≈£î e#êÃs¡T.
‘·q e÷‘·èuÛ≤wü ø±oàs¡+ ‘·|Œü Ç+ø=ø£{Ï Äj·Tq≈£î sê<äT. l uÛ>Ñ y∑ êHé m<äT≥≈£î
e∫Ã ‘·q e÷‘·uÛ≤wü˝À ø=ìï Á|üXï¯ \T n&ç>±&ÉT. l uÛ>Ñ y∑ êHé @MT e÷{≤¢&˝É <Ò Tä .
n‘·ì yÓ’|ü⁄ #·÷kÕs¡T. ø=+‘· düeTj·T+ ‘·s¡Tyê‘· Ä ø±oàs¡T qT+∫ e∫Ãq‘·qT
dü+‘·|æÔ‘√ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
‘·s¡Tyê‘· s√E mes√ s¡eTDT\qT n&ç>±s¡T. ªªMT≈£î ø±oàs¡+ e#êÃ?
sêÁ‹ e÷ ø±oàs¡+yê&ÉT MT <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ã, Á|üX¯ï\T n&ç>±&É≥, MTs¡T n<˚
uÛ≤wü˝À düe÷<ÛëHê\T Ç∫Ã, dü+<˚Vü‰\T rsêÃs¡≥μμ nì Á|ü•ï+#ês¡T.
ªªH˚qT H√s¡T $|üŒ˝Ò<äTμμ nì l s¡eTDuÛÑ>∑yêHé »yêãT.
Ç~ Ç+Á~j·÷\ MT<ä s¡eTDT\≈£îqï |ü≥Tº.
‘êqT>± e÷{≤¢&É˝Ò<äT. ø±ì uÛÑ≈£îÔìøÏ s¡eTDT\ e÷≥ $ì|æ+∫+~. Ç~
n|üPs¡«yÓTÆq Ç+Á~j·÷qTuÛÑe+.

11
|ü+#˚+Á~j·T K\T\T eT~˝Àq <ä÷s¡T#√
eT~ì ˙e⁄+&Éy√ ns¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤!•yê! m|ü⁄Œ&É÷ Hê eTqdüT‡˝À ñ+{≤y˚! eT] |ü+#˚+Á~j·÷
\H˚ <=+>∑\T qqTï m˝≤ <√#·T≈£î+≥THêïs¡T? n~ yê]øÏ m˝≤ kÕ<ÛäéTe⁄
‘√+~? á <=+>∑\T #=s¡ã&çq|ü⁄Œ&ÉT yêfi¯flì qTe⁄« m+<äT≈£î ‘·]y˚Tj·Te⁄?
$X‚cÕ\T
1. #·s¡àeTT, ø£qTï, #Ó$, Hê\Tø£, eTT≈£îÿ nqT C≤„H˚+Á~j·÷\ Á|üuÛ≤eeTT
yê≈£îÿ, bÕDÏ, bÕ<äeTT, bÕj·TTe⁄, ñ|üdüú nqT ø£πsà+Á~j·÷\ Á|üuÛ≤eeTT
18
Hê eTqdüT‡ MT<ä u≤>± ñ+<äì, á Ç+Á~j·÷\ u≤]qT+&ç ‘·qqT

ø±bÕ&ÉeTì uÛÑ≈£îÔì Äy˚<äq.
2. ªø±eT' Áø√<ÛäX¯Ã ˝ÀuÛÑX¯Ã <˚ùV≤ ‹wü˜+‹ ‘·düÿsê'
C≤„q s¡‘êï|üVü‰sêj·T ‘·kÕà‘Y C≤Á>∑‘·! C≤Á>∑‘·!μ nì Á|üdæ<√ΔøÏÔ.
C≤„HêìøÏ kÕ{Ïe#˚Ã |ü$Á‘· edüTÔy˚B ˝Ò<äT. n+‘· $\TyÓ’q C≤„qs¡‘êïìï
n|üVü≤]+#·{≤ìøÏ eTq <˚Vü≤+˝À ø±eT Áø√<Ûä ˝ÀuÛ≤\H˚ eTT>∑TZs¡T
<=+>∑\THêïs¡T.
3. ª‘·‘√ sêeD ˙‘êj·÷' d”‘êj·÷' X¯Á‘·T ø£s¡Ùq'μ nì düT+<äs¡ø±+&É.
ø±eT Áø√<Ûä ˝ÀuÛÑ eT<Ûä yÓ÷Vü≤ e÷‘·‡s¡éTT\H˚≥≥Te+{Ï n+‘·' X¯Á‘·Te⁄\T
(Ç+Á~j·÷\ Á|üuÛ≤eeTT) ìÁ>∑Væ≤+#·>∑*–q≥Te+{Ï Á|üC≤„XÊ* Vü≤qTeT
(X¯Á‘·T ø£s¡Ùq').
4. ìÁ<äb˛j˚T eTT+<äT, ìÁ<äqT+&ç y˚T˝§ÿqï yÓ+≥H˚ ªH˚HÓes¡TμqT Á|ü•ï+#·T
ø√yê*. á ¬s+&ÉT düeTj·÷˝À¢ nK+&É $X¯ó<äΔ Á|ü»„ ˇø£ÿ ‘·{Ïø±\+
bÕ≥T ñ+≥T+~. Ç$ <Ûë´HêìøÏ ñ‘·ÔeT düeTj·÷\T. eTqdüT‡ n|ü⁄Œ&ÉT
|ü]X¯ó<äΔ+>± ñ+≥T+~.
5. Ä‘·àC≤„q nH˚«wæøÏ ªH˚qTμqT $#ê]+#·TfÒ dü÷{Ï nsTTq e÷s¡Z+.
nìï+{ÏøÏ ø±s¡DyÓTÆq ªH˚qTμqT $#ê]+#·≈£î+&Ü eTqdüT, ãT~Δ,
Ç+Á~j·÷\T yÓTT<ä˝…’qyê{Ï >∑T]+∫ Ä˝À∫ùdÔ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äT. ªH˚qTμ
b˛sTT+<ë, ªH˚qTμqT Ä<Ûës¡+ #˚dTü ≈£îì ã‘·T≈£î‘·Tqï Çe˙ï m–]b˛‘êsTT
nì s¡eTDT\T ˇø£kÕ] #ÓbÕŒs¡T.
6. 1911˝À s¡eTD eTVü≤]¸ì dü+<ä]Ù+∫q yÓTT<ä{Ï $<˚oj·TT&ÉT m|òt.
ôV≤#Y. Vü≤+Á|”dt. ˝Àø±ìøÏ ‘êHÓ˝≤ ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êqì n&ç>±&ÉT. ª˙≈£î
qTe⁄« eTT+<äT düV‰ü j·T|ü&TÉ , n~ ˝Àø±ìøÏ düV‰ü j·T|ü&qç fÒ.¢ ˙≈£î ˝Àø±ìøÏ
‘˚&Ü ˝Ò<äTμ nì s¡eTDT\ dü+<˚X¯+. eTqøÏ eTq+ ñ|üjÓ÷>∑|ü&É{≤ìøÏ
Ç+Á~j·T ‘ê‘·Œs¡´+ >∑T]+∫, H˚qT >∑T]+∫ $#ês¡D »s¡>±*. n<˚ á
uÛ≤>∑+˝À s¡eTDT\T #Ó|æŒq~.

19
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
12.
ˇø£&ÉyÍ ìqT e÷j·T yÓTTq]+∫ e#·TÃyê
s¬ e, ]~ ˙ C≤\ eTs¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! ˙e⁄ n˙ï ‘Ó*dæqyê&ç$, n+‘·{≤ yê´|æ+∫qyê&ç$. ˙≈£î
‘Ó*j·T≈£î+&Ü Hê eTqdüT‡˝ÀøÏ mes¡T ekÕÔs¡j·÷´! me¬s’Hê m˝≤ Á|üy˚•+#·
>∑\s¡T?
Hê eTqdüT‡˝À qTe⁄« yÓ\T>∑T˝≤ Á|üø±•düTÔ+fÒ, Ä Ç+Á~j·÷ø£s¡¸D\
Nø£{Ï m˝≤ Á|üy˚•k˛Ô+~? yÓ\T>∑T ñqï#√≥ Nø£{Ï nkÕ<Ûä´+ ø£<ë kÕ«MT!
Hê≈£î ˇø£{Ï nì|æk˛Ô+~. Ç~ ˙ Ç+Á<äC≤\eTì. qqTï |üØøÏå+#ê\ì á
Ç+Á~j·÷ø£s¸¡ D\T Hê˝À ø£*–düTHÔ êïe⁄ ø£<ë! Ç<˚eTHêï uÛ≤e´+>± ñ+<äj÷· ´!?
$X‚cÕ\T
ns¡TD≤#·\ |üs¡«‘·+ yÓTT‘·Ô+ •e dü«s¡÷|ü+.
ˇø£kÕ] uÛÑ>∑yêHé s¡eTD eTVü≤]¸ ns¡TD≤#·\ |üs¡«‘·+ô|’ >∑\ $s¡÷bÕø£å
>∑TVü≤˝À ‘Ó\¢{Ï >√N <Ûä]+∫ ñHêïs¡≥. z |ü+&ç‘·T&ÉT e#êÃs¡T. Äj·Tq
s¡eTDT\‘√ Ç˝≤ nHêïs¡T. ªªMTs¡T ‘Ó\¢{Ï >√∫ ô|≥Tº≈£îì ñ+&É≥+ ø£Hêï
düHê´dü+ d”«ø£]+∫, ø±cÕj·T eÅkÕÔ\T <Ûä]+#·+&ç. düHê´dü Bø£å rdüTø√+&ç.μμ
s¡eTD eTVü≤]¸ @MT »yêãT Çe«˝Ò<ä≥. Ä |ü+&ç‘·T&ÉT yÓ[¢b˛j·÷&ÉT.
ø=~›ùd|ü{Ï ‘·sê«‘· z eTTdü\‘·qT |ü⁄düÔø±\ dü+N‘√ e∫Ã Ä eT÷≥qT
#·÷&ÉeTì, kÕïq+ #˚dæ ekÕÔqì #Ó|æŒ yÓ[¢b˛j·÷&ÉT. s¡eTDT\T Ä eT÷≥˝À
ô|q’ dü+düÿ ‘·+˝À ñqï ªns¡TD≤#·\ e÷Vü‰‘·à´+μ nH˚ |ü⁄düøÔ +£ ‘Ós∫¡ #·÷kÕs¡T.
ns¡TD≤#·\+ #·T≥Tº|øü ÿ£ \ 24 yÓTfiÆ ¢¯ es¡≈L£ @ Bøå± ìj·Te÷\T nø£ÿsπ <¢ ìä
n+<äT˝À Áyêdæ ñ+~. |üs¡eT•e⁄&˚ Ä eTTdü*yê&Éì #ÓãT‘ês¡T. Ä |ü⁄düÔø±ìï
s¡eTDT\T |ü+&ç‘·T\yê]øÏ #·÷|æùdÔ - düHê´düBø£å Ç˝≤+{Ï e÷≥\T Çø£
e÷{≤¢&É≈£î+&Ü |ü+&ç‘·T\yês¡T yÓ[flb˛j·÷s¡T.
20
ns¡TD≤#·\+˝À n+‘· eTVæ≤eT #·÷|æ+#˚ kÕ«$T, ‘·q eTqdüT‡‘√ m+<äT≈£î

Ä&ÉTø=+≥THêï&Éì ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ç>±, eT<ÛäTs¡uÛÑøÏÔ dü+Á|ü<ëj·T+˝À s¡eTDT\T
eTq+<ä] ‘·s¡|òü⁄q kÕ«$Tì Á|ü•ïdüTÔHêïs¡T.

13
z+ø±s¡ yêø±´s¡ú j·TT‘·eÔ T düeTV”≤q
ìHÓïe¬ss¡T>∑Tyê s¡sT¡ D≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! á $X¯«eTT˝Àì z+ø±s¡ ‘·‘ê«ì$ ˙y˚. ˙≈£î düe÷qyÓTqÆ
yês¡T mes¡÷ ˝Òs¡T. ˙ yÓ’uÛÑyêìï mes¡T Á>∑Væ≤+#·>∑\s¡T?
$X‚cÕ\T
1. uÛÑ>∑eBZ‘·˝Àì mì$T<äe n<Ûë´j·TeTT˝À nø£ås¡ |üs¡ÁãVü≤à jÓ÷>∑eTT˝À
l ø£wüí uÛÑ>∑yêqT&ÉT Ç≥T¢ |ü*øÏHê&ÉT.
z$T‘˚´ ø±ø£ås¡+ ÁãVü≤àyê´Vü≤s¡Hé e÷eTqTdüàs¡Hé ˆ
j·T' Á|üj·T‹ ‘·´»Hé <˚Vü≤+ düj·÷‹ |üs¡e÷>∑‹+ ˆˆ
(z+ nqT nø£så +¡ ˇø£ÿfÒ ÁãVü≤à+. <ëìì düà]+#·T≥j˚T qqTï düà]+#·T≥.
z+ø±s¡eTTqT düà]+#·T#·T mes¡T <˚Vü≤eTTqT $&ÉT#·T#·THêïs√ yês¡T
|üs¡e÷>∑‹ nsTTq qqTï bı+<äT#·THêïs¡T.)
2. Á|üDeHê<ä düT<Ûës¡dyü T˚ uÛTÑ eqyÓ÷Vü≤qyÓTqÆ sêe÷e‘ês¡yTÓ Æ ~–e∫Ã+<äì
‘ê´>∑j·T´ >±q+ #˚XÊs¡T.
3. >∑D|ü‹ z+ø±s¡ s¡÷|ü+‘√ Á|üø±•kÕÔ&ÉT.
4. ªÁ|üDey˚T <ÛäqTdüT‡. Ä‘˚à u≤D+. ÁãVü≤ày˚T \ø£å´+. >∑T] ‘·|üŒ≈£î+&Ü
Ä‘·à \øå±´ìï #˚sê*. u≤D+ \øå±´ìï #Û˚~+∫q≥T¢ Ä‘·à ÁãVü≤à+˝À
©q+ ø±yê*μ nì ñ|üìwü‘·TÔ #Ó|æŒ+~.
5. ª‘·dü´ yê#·ø£' Á|üDe'μμ nq>± Ä uÛÑ>∑e+‘·Tì ù|s¡T ‘Ó\T|ü⁄q~j˚T
z+ø±s¡eTT nì |ü‘·+»* eTVü≤]¸ ªjÓ÷>∑dü÷Á‘·eTTμ nqT Á>∑+<∏äeTT˝À
#ÓbÕŒs¡T.
21
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
6. ªz+ø±s¡+ _+<äT dü+j·TTø£+Ô ì‘·´+ <Ûë´j·TìÔ jÓ÷–q'/ø±eT<ä+ yÓ÷ø£<å +ä

#Óe’ z+ø±sêj·T qyÓ÷ qeT'μ nì ÁbÕs¡qú . (eTqeT+<äse¡ TT z+ø±s¡eTT
qT+&ç »ìà+∫qyêfi¢̄eTì jÓ÷>∑T\T z+ø±s¡eTTqT <Ûë´ì+#·T#·T+<äTs¡T.
Äq+<äeTTqT, yÓ÷ø£åeTTqT Ç#˚Ã Á|üDeeTTq≈£î qeTkÕÿs¡eTT.)
7. Ç≥Te+{Ï z+ø±s¡ ‘·‘ê«ì$ qTy˚« nì ns¡TD≤#·\kÕ«$Tì s¡eTDT\T
á uÛ≤>∑+˝À ù|s=ÿHêïs¡T.
8. eTqdüT‡‘√ >±ì, ãT~Δ‘√ >±ì uÛÑ>∑e+‘·Tì ‘Ó\TdüTø√˝ÒeTT. Äj·Tqì
‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ, eTH√ãT<äTΔ\qT <ë{≤*. n~ πøe\+ uÛÑ>∑e+‘·Tì
nqTÁ>∑V≤ü + e\¢H˚ kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~. ªª˙ yÓu’ yÑÛ êìï mes¡T Á>∑V≤æ +#·>\∑ s¡T?μμ
nqT s¡eTDT\ e÷≥˝À á dü+<˚X¯eTT+~.
9. ‹s¡TeD≤íeT˝…’˝À ø£+<ëkÕ«$T nH˚ <Ûäì≈£î&ÉT ñ+&Ó&çyês¡T. n‘·qT
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT s¡eTDT\qT <ä]Ù+#·T≥≈£î e#ÓÃ&çyês¡T. ø±ì n‘·ì
<äTÁwüŒes¡Ôq e\q Äj·TqqT mes¡÷ Çwüº|ü&˚yês¡T ø±<äT. Äj·Tq ∫e]
s√E\˝À ÄÁX¯eTeTT m<äTs¡T>∑T+&Ü ñqï eT+≥|üeTT˝À nHês√>∑éTT
eT]j·TT ù|<ä]ø£eTTq+<äT ñ+&Ó&çyês¡T. ˇø£Hê&ÉT ªπøs¡fi¯>∑+õμ
ø±e˝…j·TTqì ÄÁX¯eTeTTq≈£î me]<ë«sêH√ ø£ãTs¡T #˚kÕs¡T. uÛÑ>∑yêHé
yÓ+≥H˚ Ä >∑+õ e+&ç+∫, ø£+<ëkÕ«$TøÏ |ü+bÕs¡T. ‘·s¡Tyê‘· ø=~›
s√E\≈£î n‘·ì |ü]dæú‹ ø°åDÏ+∫ eTs¡DÏ+#ê&ÉT. #Ó|ü⁄Œ≥≈£î @ $<ÛäyÓTÆq
dü<Tä DZ eTT\T ˝Òì ø£+<ëkÕ«$Tì >∑T]+∫ uÛ>Ñ y∑ êHé @$Tj·TT e÷{≤¢&˝É sÒ q¡ ï
ìX¯Ãj·TeTT‘√, uÛÑ≈£îÔ\T n‘·qT eTs¡DÏ+#ê&Éqï yês¡Ô‘√ uÛÑ>∑yêHé e<ä›≈£î
yÓfi≤fls¡T.
10. uÛÑ>∑yêHé ø£+<ëkÕ«$T X¯óÁuÛÑ‘·j·T+<äT Ç+õø=fiË’fl BøÏå‘êsY e˝… ñ+{≤s¡ì
#ÓãT‘·÷, ñ<äj·TeTT 8 >∑+≥\≈£î #Ós¡Te⁄e<ä›≈£î #˚] ‘·q <Û√e‹ì |æ+&ç
m+‘√ |ü]X¯óÁuÛÑeTT>± ñ‘·T≈£îÿì, m|ü⁄Œ&ÉT q÷HÓ>±ì, düãT“>±ì
e⁄|üjÓ÷–+#·ø£ X¯Øs¡eTTqT m+‘·>±H√ s¡T~› X¯óÁuÛÑ|üs¡#·Tø=H˚dü]øÏ
eT<Ûë´Vü≤ï düeTj·T+ njÓT´&ç<ìä , ‘·q E≥Tº eT]j·TT >∑&e¶É TT m\¢|⁄ü Œ&ÉT
X¯óÁuÛÑeTT>± ñ+#·Tø=HÓ&çyês¡ì #Ó|æŒ]. ø£+<ëkÕ«$Tì >∑T]+∫ uÛÑ>∑yêHé
22
#Ó|æŒq á e÷≥\qT $qï uÛÑ≈£îÔ\+<äs¡T dæ>∑TZ‘√ ‘·\\T e+#·T≈£îHêïs¡T

(n+‘·sê®\ kÂ»q´+). Ç‘·s¡T\˝À eT+∫ì e÷Á‘·y˚T Á>∑Væ≤+#·T uÛÑ>∑yêHé
s¡eTDT\T ªª˙ yÓu’ yÑÛ êìï mes¡T Á>∑V≤æ +#·>\∑ s¡T?μμ nqT≥˝À Ä˝À#·HêeT‘·
eTTqï~. dü«dæÔ.

14
ne«uÀ˝… H=dü– Hê≈£î ˙ ø£s¡TD q
H˚ï\T≥ ˙ uÛ≤s¡ eTs¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! ‘·$Tfi¯ uÛÑ≈£îÔsê\sTTq, ø£esTTÁ‹ nsTTq ne«j·÷sYô|’ ˙
<äj·TqT #·÷|æq≥T¢ Hêô|’ ≈£L&É ˙ <äj·Tì e]¸+#·T! qqTï Ä $<Ûä+>± s¡øÏå+∫
ø±bÕ&ÉT≥ ˙≈£î uÛ≤s¡eTT ø±<äT.
$X‚cÕ\T
1. ne«j·÷sY J$‘·+˝À m≈£îÿe>± dü+‘·|æÔ ì#˚Ã~ Ç‘·s¡T\≈£î düVü‰j·T+
#˚j·T≥+. J$‘·+˝À kÕ«s¡ú+ ô|qTuÛÑ÷‘·+ ˝≤+{Ï~. ªJ$‘·+˝À ‘·|ü⁄Œ\T
|ü≥º&É+ ÁbÕs¡+_ÛùdÔ ùdïVæ≤‘·T\T, ã+<ÛäTe⁄\T me«s¡÷ $T>∑\s¡Tμ nì
#Ó|æŒq ø£esTTÁ‹ ne«j·÷sY.
2. áyÓT #˚s,¡ #√fi¯, bÕ+&É´ sêC≤kÕúHê\qT dü+<ä]Ù+∫q|ü⁄&ÉT á #ê≥Te⁄
#Ó|Œæ +~.
3. yê<äesY ø√Hé |æHÓ’ jÓT+Á&ÜHé
e‘·ÔesY ø√Hé HêfiË’ jÓT+Á&ÜHé
j·÷<äesY ø√Hé j·÷<√ÁqT¶yéT
Ç˝…Ì¢ m+Á&ÜHé Ä<ä˝≤˝Ÿ
yê<äsY ø√Hé |æHÓ’ sTTqT+,
e‘·ÔesY ø√Hé HêfiË’ mqT+
j·÷<äesY ø√Hé Ç˝…Ì¢ Çìj·T
23
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
(yê<äesY nH˚ qbÕ\T&ÉT ‘·sT¡ yê‘· s¡eTàHêï&ÉT. e‘·eÔ sY sπ |ü⁄ s¡eTàHêï&ÉT.

j·÷<äesY ˝Ò<Hä êï&ÉT. á eTTe⁄«]˝À ‘·sT¡ yê‘·, sπ |ü⁄ nì #Ó|Œæ yêsTT<ë
y˚dæq yê]ø£qï ˝Ò<äì ìX¯Ãj·T+>± #Ó|æŒq yê&˚ ñ‘·ÔeTT&ÉT)
4. ˇø£kÕ] ø£+ãs¡T düuÛÑ˝À ÄyÓTqT nee÷ì+#ê\ì ªn&û n&û (ˇd”
ˇdæ)μ nì ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ dü+uÀ~Ûdü÷Ô ˇø£ düeTdü´ Ç#êÃ&É˙, ÄyÓT eTVü‰
bÂs¡TwüXÊ*ì >∑qTø£ Ä düeTdü´ |üP]dü÷Ô ‹]– Äj·TqqT ªn&Ü n&Ü
(nπs nπs)μ nì |ü~kÕs¡T¢ dü+uÀ~Ûdü÷Ô Ä düeTdü´ |üP]+∫+<ä≥.
5. l s¡eTDT\T #Ó|æŒq ne«j·÷sY ø£<∏ä -
ªªne« |üs¡y˚TX¯«s¡Tq ¬ø<äTs¡T>± Ç{≤¢ Hê˝≤π> ø±fi¯ófl #ê∫ ≈£Ls¡TÃqï~.
Ç~ #·÷dæq bÕs¡«r<˚$øÏ |ü≥sº êì u≤<Û.ä |üsy¡ T˚ X¯«s¡TìøÏ m<äTs¡T>± ø±fi¯ófl
#ê∫+<˚, Ç~ n|üsê<Ûä+ ø£<ë nqï ~>∑T\T‘√ ªH˚qT #Ó|üŒHê ne«‘√μ
nì |üs¡y˚TX¯«s¡TìøÏ eTq$ #˚j·T>±, ªªnyÓ÷à, e÷{≤¢&É≈£î, ÄyÓTH˚MT
nqsê<äTμμ nì nHêï&É≥ áX¯«s¡T&ÉT.
6. nsTTHê Ä neTsê´<äqT düVæ≤+#·˝Òø£ #Ó*ø£‘ÓÔ‘√ #Ó|üŒ>±, Ä #Ó*ø£‘ÓÔ
ne«qT düMT|æ+∫ ªªnyê« nyê«, ø±fi¯ófl áX¯«s¡Tì yÓ’|ü⁄ ô|≥º≈£îμμ nì
nqï<ä≥.
7. ªªn{≤¢>± ne÷à, áX¯«s¡T&ÉT m≥T ˝Ò&√ #Ó|ü⁄Œ, Ç≥T ‹|üŒHê?μμ nì
ø±fi¯ófl Ç≥T ‹|æŒ‘˚ Ç≥T, n≥T ‹|æŒ‘˚ n≥T |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT ‹s¡>∑e\dæ
e∫Ã+~. n|ü⁄Œ&ÉT bÕs¡«‹ì #·÷dæ, ªª#·÷kÕyê? H˚qT #Ó_‘˚ $Hêïe⁄
ø±<äT, ÄyÓT Ç|ü⁄Œ&ÉT qHÓï˝≤ ‹|ü⁄Œ‘·T+<√ #·÷&ÉTμμ nì áX¯«s¡T&ÉT nq>±
n+‘·≥ ne«ì ø£å$T+#·eTì n&ç–+~ bÕs¡«r<˚$.
8. ‘·$Tfi¯eTT˝À ne«j·÷sY nq>± ªne«μ nì ns¡úeTT. ∫qï‘·qeTT qT+&˚
ÄyÓT≈£î ø±yê´\T, ø£$‘·\T Áyêj·T&É+ u≤>± n\e&ç+~. ÄyÓT≈£î Hê\T>∑T
dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT˝ÀH˚ eTVü‰eTVüQ\T #Ó|üŒ˝Òì y˚<ë+‘· $<ä´qT
XÀ¢ø±\˝À #Ó|üŒ&É+ Äs¡+_Û+∫+~.
9. ÄyÓT≈£î •e kÕìï<Û´ä y˚T n+‘ê ‘·|Œü y˚s=ø£]ì eTqdüT˝À m|ü⁄&É÷ ø£\HÓH’ ê
}Væ≤+#·T≈£îH˚~ ø±<äT. j·TTø£Ôej·TdüT e∫Ãq ÄyÓT n+<ä#·+<ë\T >∑TD
24
>∑D≤\T #·÷dæ mH√ï dü+ã+<Ûë\T e#êÃsTT. ÄyÓT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ÄyÓTqT

jÓ÷>∑T´&Ó’q es¡TìøÏ Ç∫Ã ô|[¢ #˚j·÷\ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêïs¡T.
10. ˇø£ düTeTTVüAsêÔq ÄyÓT≈£î ô|[¢ ìX¯Ãj·T+ nsTT+~. ÄyÓT≈£î ô|[¢
#˚düT≈£îì yÓ’yêVæ≤ø£ kÕ+kÕ]ø£ J$‘·+ >∑&É|ü≥+ düT‘·sêeTT Çwüº+ ˝Ò<äT.
‘·qT ∫qï|üŒ{ÏqT+&û m+‘√ uÛÑøÏÔÁX¯<äΔ\‘√ |üPõ+#˚ >∑DÒX¯óì $Á>∑Vü≤+
<ä>∑Zs¡ ≈£Ls¡TÃì ‘·qqT á $wüeT düeTdü´qT+&ç >∑≥Tºq y˚j·Te\dæ+~>±
ø√s¡T≈£îì, ‘·q≈£î ndü\T düeTdü´ n+‘ê á n+<äeTT ‘ÓdüTÔqï<˚ ø±e⁄q
‘·q≈£î á n+<äeTT rdæy˚dæ e<äTΔsê*ì #˚j·Te\dæ+~>± ÁbÕ]ú+∫+~.
ÄyÓT yÓTTs¡ Ä\øÏ+∫q >∑D|ü‹ ÄyÓT n+<äeTT rdæy˚dæ e<äTΔsê*ì
#˚kÕ&ÉT. j·TTø£Ôej·TdüT˝ÀH˚ ‘·eT ≈£îe÷¬sÔ e<äTΔsê\e&É+ ÄyÓT
‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T J]í+#·Tø√˝Òøb£ ˛j·÷s¡T. ø±˙ n+‘ê <Óe’ ø£|ü ø±e⁄q @MT
#˚j·T˝Òø£ eTqdüT˝ÀH˚ <ë#·T≈£îHêïs¡T.
11. ‘·qqT ‘êqT ø√s¡T≈£îqï $<Ûä+>± ‘·q j·Te«Hêìï ‘=\–+∫ e<ëΔ|ü´+
n+~+∫q >∑D|ü‹ì ÄyÓT nH˚ø£ $<Ûë\T>± düTÔ‹+∫ ÄyÓT Ç\T¢ e<ä*
<˚XÊ≥q #˚j·T&É+ Äs¡+_Û+∫+~. ÄyÓT kÕVæ≤‘·´ $C≤„Hêìï >∑T]Ô+∫q
m+<äs√ eTVü‰ø£e⁄\T ÄyÓT≈£î m<äTπs– kÕ«>∑‘·dü‘êÿsê\T n+<äCÒdæ
Á|üD$T˝≤¢s¡T. ÄyÓT ø°]Ô #√fi¯, #˚s¡, bÕ+&É´ sêC≤´\˝À <äX¯~X¯˝≤ yê´|æÔ
H=+~+~. ‘·$Tfi¯sê»´ eTVü‰sêE\T ÄyÓT $C≤„q kÕVæ≤‘ê´ìï
düe÷<ä]+∫ ÄyÓT≈£î ùde\T #˚kÕs¡T. Ç|üŒ{Ïø° ‘·$Tfi¯ ∫qï|æ\¢\T
ne«j·÷sY Áyêdæq $C≤„q ˙‹ ^‘·T\qT |ü]ƒdü÷ÔH˚ ñHêïs¡T, ñ+{≤s¡T.
(á $wüj÷· \˙ï j·T<∏ë‘·<+ä∏ >± n+‘·sê®\ kÂ»qéTT‘√ ùdø£]+#·ã&çq$.
ùdø£s¡Ô\≈£î <Ûäqýê<äeTT\T).

15
ø£qTï≈£î >∑qïsTT ø£qTï˝Òø£ ø£qT ìHé
ø£qTyê¬ses¡T, ø£qT eTs¡TD≤#·˝≤!
25
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ns¡TD≤#·˝≤! qTe⁄« Hê≈£î Hê ø£+{Ï#·÷|ü⁄ ˝≤+{Ïyê&ç$. ø£qTï ‘·q+‘·≥
‘êqT #·÷&É˝Ò<äT. #·÷#˚ X¯øÏÔì ø£fi¯fløÏ Ç#˚Ã~ Ä‘·à. Ä Ä‘·à qTe⁄«. #·÷|ü⁄øÏ
eT÷\+ qTy˚«. Ä‘·àC≤„qeTH˚ ø£qTï <ë«sêH˚ ìqTï #·÷&É≥+ kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~.
$X‚cÕ\T
ø£qT\ MT<ä s¡eTDT\ nyÓ÷|òüT uÛ≤e\Vü≤] Ç~.
eTqdüT‡ y˚πs #√≥ ô|{Ïº ø£fi¯flì ‘Ós¡∫q+‘· e÷Á‘êq #·÷&É˝Ò+. ø£fi¯ófl
eT÷düTø=ì eTq+ ìÁ<ä b˛j˚T≥|ü⁄Œ&ÉT mH√ï ø£\\qT #·÷kÕÔ+. BìøÏ eT÷\
ø±s¡D+ Ä‘·à. Ä‘·à ˝Òø£b˛‘˚ ø£fi¯ófl ‘Ós¡∫Hê #·÷&É˝Òe⁄. eTqdüT‡ kÕ«$T MT<ä
ô|{Ïº ø£fi¯ófl eT÷düTø=Hêï n$ #·÷&É>∑\T>∑T‘êsTT. Ä #·÷ùd X¯øÏÔì Ç#˚Ãyê&ÉT
ns¡TD≤#·\T&ÉT.
ì‘ê´q+<ä+ ø±yê\+fÒ <äX¯éT÷, Á<äcÕº (n+fÒ #·÷ùd~, #·÷&Éã&˚~)
¬s+&É÷ @ø£eTT ø±yê*. <ëìø√dü+ uÛÑ≈£îÔ\ ‘·s¡|òü⁄q ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡ kÕ«$TøÏ
s¡eTDT\ ÁbÕs¡úq Ç~.
ªªe÷j·T n+fÒ @$T≥ì?μμ s¡eTD eTVü≤]¸ì ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT n&ÉT>∑T‘·÷
ñ+&˚yê&ÉT. s¡eTDT\T »yêãT #Óù|Œyês¡T ø±<äT.
ˇø£ s√E sêh|ü‹>± ñqï u≤ã÷ sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é eTVü≤]¸ì #·÷&É{≤ìøÏ
e#êÃs¡T. Á|ü»\T $|üØ‘·+>± e#êÃs¡T. sêh|ü‹, s¡eTDT\qT »Hê\+<äs¡÷
e÷]Ã e÷]Ã #·÷&ÉkÕ>±s¡T. sêh|ü‹ e∫ÃHê s¡eTDT\T n˝≤π> eTÚq+>±
ñHêïs¡T. sêCÒ+Á<äÁ|ükÕ<é>±s¡T eTVü≤]¸ düeTø£å+˝À eTÚq+>± ø±ùd|ü⁄
≈£Ls¡TÃHêïs¡T. sêh|ü‹ ãj·T≥≈£î yÓfifl‚ ≥|ü⁄Œ&ÉT n+<äs÷¡ Äj·Tq yÓ+≥ M&√ÿ\T
ø√dü+ yÓfi≤fls¡T. e÷j·T n+fÒ @$T≥ì dü+<˚V≤ü + n&ç–q e´øÏÔ ˇø£ÿ&˚ s¡eTDT\
<ä>∑Zs¡ ñHêï&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT s¡eTDT\T H√s¡T $|æŒ ªe÷j·T n+fÒ Ç<˚μ nì
#ÓbÕŒs¡T.
<˚ìì #·÷&Ü˝À <ëìì #·÷&ÉeTT. Äø£s¸¡ Dì ‘·<ø˚ +£ >± #·÷dü÷Ô Á|ü˝ÀuÛ+Ñ ˝À
|ü&É‘ê+. ø£qTï≈£î ø£qTï nsTTq ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡T&ÉT eTq+<ä]ì s¡øÏå+#·T>±ø£!

26
16
ø±+‘· $TqTeTTqT e˝… >∑*dæ qHé $&ÉTeø£
ø£\dæ Hê‘√ qT+&ÉT eTs¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·\|ü⁄ s¡÷|ü+˝À ñqï z |üs¡eT•yê! ÇqTeTTqT nj·TkÕÿ+‘·+
Äø£]¸düTÔ+~. ÇqT|ü eTTø£ÿ nj·TkÕÿ+‘êìï ‘êøÏq ‘·s¡Tyê‘· Çø£ <ëìqT+&ç
$&çb˛˝Ò<Tä . n˝≤π> qqTï ˙ e<ä≈› î£ #˚sT¡ Ãø√. m|ü⁄Œ&É÷ ìqTï n+{Ïô|≥Tº≈î£ H˚≥Tº
<äj·T #·÷|æ+#·T ns¡TD≤#·˝≤!
$X‚cÕ\T
uÛÑøÏÔ˝À $$<Ûä <äX¯\T
•yêq+<ä\Vü≤]˝À uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\T uÛÑøÏÔ˝Àì $$<Ûä <äX¯\qT ªn+ø√\+..μ
XÀ¢ø£+˝À ñ<ëVü≤s¡D\‘√ $e]+#ês¡T. yÓTT<ä{À¢ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ‘·q eTqdüT‡qT
ã\e+‘·+>± uÛÑ>∑e+‘·Tìô|’ ñ+&˚≥≥T¢ #˚j·÷*. Äj·Tq bÕ<ë\ô|’ <äwæºì
yÓ÷bÕ*. }&ÉT>∑T (n+ø√\) –+»\T |ü+&çb˛sTT H˚\MT<ä sê*|ü&ç eTs¡\
yêìø£$j˚T #Ó≥q¢ +≥T≈£îì b˛‘êsTT. Ç~ uÛøÑ ˝ÔÏ Àì yÓTT<ä{Ï <äX≈¯ î£ ñ<ëVü≤s¡D.
uÛ≈Ñ î£ ìÔ eTqdüT‡ uÛ>Ñ e∑ +‘·Tìô|’ ì\ã&çq|ü⁄Œ&ÉT uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ø£|ü ø±s¡D+>±
uÛÑ>∑e+‘·TìyÓ’|ü⁄ uÛÑ≈£îÔì eTqdüT‡ Äø£]¸+|üã&ÉT‘·T+~. dü÷<ä+≥TsêsTT dü÷~ì
Äø£]¸+∫q≥T¢. Ç~ ¬s+&Ée <äX¯.
uÛ≈Ñ î£ ìÔ Vü≤<äjT· + |üP]Ô>± uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì‘√ ì+&çb˛sTTq|ü⁄Œ&ÉT, uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT
≈£L&Ü uÛÑ≈£îÔìô|’ Áù|eTqT dü+|üPs¡í+>± Á|ü<ä]ÙkÕÔ&ÉT. n~ |ü‹Áe‘· nsTTq Åd”Ô
‘·q |ü‹ì n+{Ïô|≥Tº≈£îìj·TTqï≥T¢. n|ü⁄Œ&ÉT |ü‹ ≈£L&Ü ‘·q |ü‹ï |ü≥¢
$|üØ‘·yÓTÆq Áù|eTqT Á|ü<ä]ÙkÕÔ&ÉT. Ç~ eT÷&Ée <äX¯>± eTq+ #Ó|üŒe#·TÃ.
HÓeTà~>± uÛÑ≈£îÔ&ÉT uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ uÛÑ÷wüDeTe⁄‘ê&ÉT.
Á|üVü‰¢<äT&ÉT ˝Òø£b˛‘˚ qs¡dæ+Vü‰e‘ês¡+ m‹Ô uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT á ˝Àø±ìï
Äos¡«~+#˚yê&ÉT ø±<äT. n˝≤ ˇø£ $<Ûä+>± uÛÑ≈£îÔ&ÉT uÛÑ>∑e+‘·Tì Á|üU≤´‹ì
27
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ô|+#·T‘ê&ÉT. ˇø£ \‘· #Ó≥TºqT n\T¢≈î£ ìb˛sTT <ëì kÂ+<äsê´ìï ô|+∫q≥T¢>±

ñ+≥T+<ä~.
á Hê\Ze <äX¯ <ë{Ïq ‘·sT¡ yê‘· uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì‘√ eTyÓTøÆ y£ TÓ Æ b˛‘ê&ÉT
q<äT\T düeTTÁ<ä+˝À $©qyÓTÆb˛sTTq≥T¢. ˇø£kÕ] q<äT\T düeTTÁ<ä+˝À ø£*ùdÔ
Çø£ yê{ÏøÏ Á|ü‘˚´ø£ ndæÔ‘·«+ ñ+&É<äT. düeTTÁ<ä+ qT+&ç q<äT\qT $&ç>±
#·÷&É˝eÒ TT. n˝≤π> uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ ≈£L&Ü uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì $T+∫ y˚sT¡ >± ñ+&É&TÉ . (lll
n_Ûqe $<ë´rs¡ú eTVü‰kÕ«$T l XÊs¡<ë |”se¡ƒ TT - X¯+π>]yê] ªdü÷Œ¤]qÔ +~+#˚
Ä<Ûë´‹àø£ ø£<∏ä\Tμ qT+&ç)
dü<ë•eÁãùV≤à+Á<äT\T e÷qdæø£ |üP» #˚dü÷Ô - ªªáX¯«sê! ìqTï
|üPõ+#·&ÜìøÏ ≈£L#·THêïqT. ø±ì ˙≈£î ñ|ü#ês¡+ #˚jT· &ÜìøÏ ã<äT\T n|ü#ês¡+
#˚düTÔHêïqT. ˙ ¬ø{≤¢ |üP» #˚j·T&É+? n~ M\sTTq |üHê? ˙ Äsê<Ûäq
#˚jT· &ÉyTÓ {≤¢? ˙e⁄ ˇø£ ~≈£îÿq ˇø£ #√≥H˚ ñ+fÒ ø£<ë ˙e⁄ Çø£ÿ&ÉH˚ ñHêïeì
qeTkÕÿs¡+ #˚jT· &É+? ˙e⁄ yÓqTø± eTT+>∑˝≤ Á|üøÿ£ ˝≤ ô|H’ ê øÏ+<ë m\¢jTÓ &É˝≤
düsê«+‘·sê´$TyÓ’ ñHêïe⁄. H˚qT ˙ bÕ<ë\qT mø£ÿ&É ñqïeì #·÷∫
qeTdüÿ]+#·qT? b˛˙! mø£ÿ&ÉH√ ˙ bÕ<ë\Tqïeì qeTdüÿ]ùdÔ Ä bÕ<ë\
yÓqTø£ ˙e⁄ ˝Òe⁄ nì ø£<ë ns¡ú+. n˝≤ nsTT‘˚ ˙ |üPs¡í‘ê«ìøÏ uÛÑ+>∑+ #˚dæq
#·+<ä+>± ìqTï ns¡ú+ #˚dæø=qïyê&ÉH˚ ø£<ë! ˙ #·s¡DeTT\qT ø£&ÉT>∑T≥≈£î
|ü+#·bÕÁ‘·qT+&ç ˇø£ ñ<äΔ]D˝À ˙fi¯ófl øÏ+<ä b˛kÕÔe÷, ˙e⁄ eTT˝À¢ø±\q÷
eT÷&É&TÉ >∑T\‘√ ø=\∫q Á‹$Áø£eTT&É$ ø£<ë! ˙ bÕ<ë\qT nDTe÷Á‘·eTsTTHê
á ˙fi¯ófl ‘·&É|ü>∑\yê? bÕ<ë\qT |üP]Ô>± ø£&É>∑ø£ e<ä\T≥ n|ü#ês¡+ ø±<ë
Á|üu÷ÑÛ ? ªªuÛ÷Ñ ' bÕ<Í j·Tdü´ Hê_Û'μ. ~>∑+ãs¡T&ÉesTTq ìqTï á ∫qï egeTT‘√
n\+ø£]+|ü>∑\Hê? H˚ H˚$T |üP» #˚j·TqT ‘·+Á&û!
H˚H˚eTì ÁbÕ]ú+|üqT? ˙ eTH√e‘·TÔ\˙ï ˙e⁄ #·~$q |ü⁄≥\T. ˙e⁄
düs¡«E„&Ée⁄. ÁbÕs¡úq n+≥÷ #˚dæ ˙ düs¡«»„‘·ø=ø£ nC≤„q+ ‘Ó∫Ã n+≥>∑≥ºHê?
nsTTHê ˙e<ä› ˝Òì @<√ ˇø£ edüTÔe⁄qT H˚ q&ÉT>∑˝Ò<äT. ø=‘·Ô edüTÔe⁄qT @<˚
H=ø£<ëìì H˚q&ç–‘˚ ˙e⁄ <ë‘·e⁄, H˚qT Á|ü‹Á>∑V”≤‘·qT nsTTb˛‘ê+. ˙e⁄
nK+&Üq+<ädü«s¡÷|ü⁄&Éeì ÁX¯ó‘·T\T #Ó|ü⁄‘·Tqï$. H˚H√ Ç˝≤ ø√]ø£\‘√,
28
ø=s¡‘·\‘√ ñHêïqT. á dæú‹ì e÷ìŒ Hê dü«s¡÷|ü+ HêøÏjYT. qH˚ï HêøÏjYTμ

nì #ÓbÕŒs¡T. ªqH˚ï HêøÏjYT.μ n+fÒ @$T{Ï ns¡ú+? Hê dü«s¡÷|üy˚T ˙e⁄, ìH˚ï
HêøÏjYTμ nì (»>∑<äTZs¡T uÀ<Ûä\T 01e dü+|ü⁄≥+).
s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À n+‘·s¡Z‘·+>± ø√s¡Tø=qï~ Ç<˚.

17
–] s¡÷|üyTÓ qÆ {Ïº ø£sT¡ D≤ düeTTÁ<äe÷
ø£ |ü CÒdæ qH˚ï\T eTs¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! |üs¡«‘·s¡÷|ü+˝À ñqï ø£s¡TD≤kÕ>∑s¡T&Ée⁄ ˙e⁄. ˙ <äj·Tì
e]¸+#·T.
$X‚cÕ\T
X¯øÏÔøÏ, Wqï‘ê´ìøÏ Á|ürø£ |üs¡«‘·+. $düÔ‹ø°, >±+;Ûsê´ìøÏ Á|ürø£
düeTTÁ<ä+. ns¡TD≤#·\Tì nqTÁ>∑V≤ü + düeTTÁ<äeTT‘√ düe÷qyÓTqÆ <äì s¡eTDT\T
á #·s¡D+˝À #ÓbÕŒs¡T.
ªø£s¡TD≤|üPs¡í düT<Ûë;Δμ nì ns¡TD≤#·\ |ü+#·s¡‘êï\˝À ≈£L&Ü yÓTT<ä{Ï
XÀ¢ø£+˝À l uÛÑ>∑yêHé kÕ«$Tì |æ*#ês¡T.

18
ÁøÏ+<ä MT<Ó≥qT C…H=ï+<äT øÏsD¡ eTDÏ
Hê ÁøÏ+<äT>∑‹ e÷|ü⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! ÁøÏ+~ø°, MT~ø° ø±+‹ øÏs¡D≤\T Á|üdü]+#˚ s¡‘·ïeTT e+{Ï
yê&ç$ qTe⁄«. n‹ dü«\Œ Je⁄\ Vü≤<äj·÷\˝À ≈£L&Ü ˙ ø±+‹ ñ+≥T+~.
Hê≈£î n\Œ‘·«eTT+~(ÁøÏ+<äT>∑‹). <˚Vü≤+‘√ bÕs¡eX¯éTT bı+<ä≥y˚T Ä
29
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
n\Œ‘·«+. á n\Œ‘ê«ìï q•+|ü#s˚ TT. nVü≤+ø±s¡+qT+∫ |ü⁄{Ïqº n+<Ûøä ±s¡+˝À

$Vü≤]düTÔ+{≤qT. á n\Œ‘ê«ìï q•+|ü#˚sTT.
$X‚cÕ\T
ªª1942˝À ‘·$TfiŸ |ü+&ç‘T· ˝§ø£sT¡ e∫Ã neT‘·Hê&çì >∑TiÏ+∫ lyê]‘√
eT÷&ÉT s√E\T ÇcÕ˜>√wæ˜>± e÷{≤¢&ÉT‘·÷ e#êÃs¡T.
uÛ>Ñ y∑ êHé ñ‘ê‡Vü≤+‘√ düe÷<Ûëq$Tdü÷Ô Ä neT‘·Hê&ç n˝≤¢>T∑ +≥T+<ä˙,
Ç˝≤¢>T∑ +≥T+<ä˙ @<√ ôd\$dü÷Ô e⁄+&É≥+ >∑eTì+∫ njÓ÷´! eTqø± nqTuÛeÑ +
sê˝Ò<˚ nqï ~>∑T\T ø£*–+~ Hê≈£î.
Ä e∫Ãqyês¡T yÓ[flq yÓqTø£ >∑÷&Ü uÛ>Ñ y∑ êHé e÷<Ûeä kÕ«$T‘√ Ä $wüjT· y˚T
e÷{≤¢&É≥+ #·÷∫ n&ÉT>∑T<ëeTqï ÄdüøÏÔ‘√ uÛÑ>∑yêHé >√XÊ\yÓ’|ü⁄ qT+&ç
edüTÔ+&É>± yÓT*¢>± <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl ªªneT‘·Hê&çì >∑TiÏ+∫ #ê˝≤ <ä÷s¡+
ôd\$düTÔHêïπs? n~...μμ nì nHêïH√ ˝Ò<√ uÛÑ>∑yêHé ªªn<ä+‘ê ˙¬ø+<äT≈£î?μμ
nì n~*+∫q≥T¢ e÷{≤¢&Üs¡T.
ªªHê\TZ s√E\qT+N Á|üX¯+dü>± e÷{≤¢&ÉT‘·THêïqT >∑<ë! <ëìï >∑TiÏ+∫
‘Ó\TdüT≈£î+<ëeTì n&ÉT>∑T‘·THêïqTμμ nHêïqT. ªªdü]b˛sTT+~. yêπs<√ XÊÅkÕÔìï
ã{Ïº n&ç–‘˚ ‘·–q≥T¢ düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒqT. n<ä+‘ê ˙ ¬ø+<äT≈£î? ˙ yÓes√
#·÷#·T≈£î+fÒ b˛j˚T<ëìøÏ?μμ nì •øå±|üPs¡«ø£yÓTÆq <Ûä«ì‘√ ôd\$dü÷Ô q&Éø£
kÕ–+#ês¡T uÛÑ>∑yêHé. Hê ø±\T kÕ>∑ø£ ì*∫b˛sTTHêqT.
s¬ +&ÉT eT÷&ÉT s√E\sTTq yÓqTø£, Vü‰\T˝À nfÒº »q+ ˝Òì düeTj·T+˝À
Ä neT‘·Hê&çì >∑TiÏ+∫q Á|üd+ü >∑eX¯+>±, ªªÄ - n<=ø£ uÛ≤eqμμ n+≥THêïs¡T
uÛ>Ñ y∑ êHé.
ªªnsTT‘˚ neT‘·Hê&ç $wüjT· + >∑÷&Ü uÛ≤eHêe÷Á‘·yT˚ Hê?μμ nHêï H˚qT.
ªª}".. uÛ≤eq>±ø£ eTπs$T? X¯Øs¡y˚T uÛ≤eHêe÷Á‘·yÓTÆ‘˚ Ç~ e÷Á‘·+
uÛ≤eq ø±<ë j˚T$T?μμ n+≥÷ Á|üXÊ+‘·<äwæº‘√ Hê dü+<˚Vü≤eT+‘ê rπs≥T¢>±
nqTÁ>∑Væ≤+#ês¡Tμμ (dü÷] Hê>∑eTà>±] Hê s¡eTD≤ÁX¯eT J$‘·eTT 07e
n<Ûë´j·TeTT)
30
n\Œ‘ê«ìï dü]j·TsTTq düeTj·T+˝À rdæy˚j·T≥+ s¡eTDT\≈£î ≈£L&Ü

‘Ó\TdüTqì á dü+|òüT≥q ìs¡÷|ædüTÔ+~.

19
≈£îÁ≥ j·T+‘·j·TT ø√dæ >∑TDeTT>∑ bÕ*+#·T
>∑Ts¡T s¡÷|üyTÓ Æ yÓ\T>±s¡TD≤#·˝≤!
>∑Ts¡Ts¡÷|üyÓTÆq ns¡TD≤#·˝≤! Hê <√cÕ\qT düeT÷\eTT>± HêX¯qeTT
#˚dæ, qqTï >∑TDe+‘·Tì>± #˚j·Tej·÷´!
$X‚cÕ\T
<äøÏåD≤eT÷]Ôì ÁbÕ]údü÷Ô ªáX¯«s√ >∑Ts¡T' Ä‘˚à‹ eT÷]Ô uÛÒ<ä $uÛ≤>±ì...
<äøÏåD≤eT÷s¡Ôj˚T qeT'μ nì ˇø£ XÀ¢ø£eTT+~.
<˚e⁄&ÉT, >∑Ts¡Te⁄, Ä‘·à (Jyê‘·à) á eT÷&ÉT y˚sT¡ y˚sT¡ >± ø£qã&ÉT‘·THêïsTT.
ø±ì ìC≤ìøÏ ˇø£fÒ. Ç~ ‘Ó*j·Tø£b˛e≥+ n$<ä´. á n$<ä´ (nC≤„q+)
<√cÕ\ìï+{ÏøÏ eT÷\ ø±s¡DeTT. <ëìì ‘=\–+#·eTì uÛÑ≈£îÔì ÁbÕs¡úq.

20
≈£L∫ yê\ZqTï\ ø√‘· ã&Éø£ ø£ |ü
#˚dæ qHé CÒ] ø±es¡TD≤#·˝≤!
ªªns¡TD≤#·˝≤! Hê≈£î n|üø±s¡+ ‘·\ô|fÒºyê] u≤]qT+&ç ø±bÕ&ÉT, yêfi¯fl
#·÷|ü⁄\T ã˝…¢eTT\ e˝… yê&ç>± ñHêïsTT. yê{Ï‘√ qqTï yÓ+{≤&ÉT‘·THêïs¡T,
qTy˚« qqTï s¡øÏå+#·>∑\ düeTs¡Tú&ç$.
31
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
$X‚cÕ\T
1. ÁbÕ|ü+∫ø£ $wüj·÷\T, ˝ÀuÛ≤\T, Äø£s¡¸D\T Hê≈£î n|üø±s¡+ ‘·\ô|fÒº
yês¡ì s¡eTDT\ ‘ê‘·Œs¡´+. Ä Ç+Á~j·÷\ #·÷|ü⁄\T ã˝…¢eTT\T n+fÒ
X¯øÏÔeT+‘·yÓTÆqeì ‘ê‘·Œs¡´+.
2. ‘·*¢ ˇ&ç˝À ñqï _&É¶≈£î m+‘√ s¡ø£åD. Ä s¡ø£+>± qqTï Ç+Á~j·T
Á|ü˝ÀuÛ≤\ qT+∫ ø±bÕ&ÉTeTì s¡eTDT\ ø√]ø£.
s¡eTDT\qT eTq+ qeTTàø=+fÒ Ç+Á~j·÷\qT+∫ ø±bÕ&ç, ô|’
ªkÕ«$T‘ê«ìï eTqô|’μ Á|ü<ä]Ù+∫ nqTÁ>∑Væ≤kÕÔs¡T.

21
e+#·ø± y˚&j ç T· THé ø=+#ÓeTTHé ø£sT¡ >∑y˚
j·TuÛj
Ñ T· eTT+#˚\Te÷ ns¡TD≤#·˝≤!
ªªns¡TD≤#·˝≤! •yê! <äj·T‘√ qqT s¡øÏå+#·eTì H˚qT mH√ï s¡ø±\T>±
y˚&ÉTø=+≥THêïqT. ø±ì ˙e⁄ Hê |ü≥¢ m+‘√ ìs¡¢ø£åéTT>± |ü{Ïº+#·Tø√e≥+
˝Ò<äT. <äj·T#˚dæ s¡øÏå+#·T, qqTï d”«ø£]+#·T!μμ
$X‚cÕ\T
ì+<ëdüTÔ‹>± nì|æ+#˚ á #·s¡D+˝À Ä]Ô ñ+~.
<˚e⁄ì <äjT· ø=s¡≈î£ uÛ≈Ñ î£ \Ô T y˚&TÉ ≈£î+{≤s¡T. ø±ì yêfi¯fløÏ ‘·–q düeTj·T+
sêø£b˛e≥+e\¢, ø£s¡à |ü]|üø£«‘· ø±ø£b˛e≥+e\¢ uÛÑ>∑e+‘·Tì <äj·T˝À
Ä\düéTsTTq≥T¢ uÛÑ≈£îÔìøÏ nì|ædüTÔ+~.
bı\+ <äTqï≈£î+&Ü, $‘·ÔHê\T y˚j·T≈£î+&Ü es¡¸+ ≈£î]dæHê ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äT.
|ü+≥ |ü+&É<äT. <˚e⁄ì <äj·÷es¡¸+ ≈£L&Ü Ç+‘˚. eTq≈£î ‘·–q düeTj·T+
sêyê*. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T jÓTTø£ÿ <äj·÷es¡¸|ü⁄ nqTuÛÑyêìï bı+<äT‘ê+.
uÛÑ>∑e+‘·Tì <äj·T ø£*π>es¡≈£î uÛÑ≈£îÔ&ÉT m+‘√ zs¡TŒ‘√, ∫‘·ÔX¯ó~Δ‘√ ‘·q kÕ<Ûäq
#˚dü÷ÔH˚ ñ+&Ü*. s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À #Ó|æŒq~<˚.

32
22
n&ÉT>∑ øÏ#ÓÃ&ÉT ˙<äT nø£fi¯+ø£ eT>∑T ø°]Ô
Vü‰ì ùdj·Tø£ ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! uÛÑ≈£îÔ\T mes¡÷ ìqTï n&ÉT>∑qø£ÿs¡˝Ò<äT. yê]ô|’ <äj·Tì
#·÷|ækÕÔeì ˙≈£î ù|s¡T. ø±e\dæq~ ÇkÕÔeì ˙≈£î ø°]Ô ñ+~. <ëìøÏ Ç|ü⁄Œ&ÉT
eT#·Ã rdüT≈£îsê≈£î. Hê≈£î m≥Te+{Ï ø°&ÉT sê≈£î+&Ü ø±bÕ&ÉT.
$X‚cÕ\T
1. uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì nbÕs¡ <äjT· qT s¡eTDT\T m+‘√ n<äT“¤‘+· >± á #·sD ¡ +˝À
#ÓbÕŒs¡T. ˇø√ÿkÕ] eTq J$‘ê\˝À »]π> dü+|òTü ≥q\T kÕ«$T <äjT· ‘√
ì+&çqeì #ê˝≤ø±\+ ‘·sê«‘· ø±ì eTq≈£î ‘Ó*j·Te⁄.
2. s¡eTDT\ J$‘·+˝ÀH˚ BìøÏ ñ<ëVü≤s¡D #Ó|ü⁄Œø=+<ë+.
3. Ç\T¢ $&ç∫ ‹s¡TeD≤íeT˝…’øÏ #˚]q s¡eTDT\ <ä>∑Z]øÏ ø£qï‘·*¢ nfi¯>∑eTà
e∫Ã+~. Ç+{ÏøÏ ‹]– s¡eTàì m+‘√ ÁbÕ<Û˚j·T|ü&ç+~. s¡eTDT\T
»yê_e«˝Ò<Tä . #ê˝≤ ø±\+ ‘·sê«‘· ˇø£ ø±–‘·+ MT<ä neTàøÏ s¡eTDT\T
Ç˝≤ »yêãT ÁyêkÕs¡T
4. ªªÁ|ü‹ ÁbÕDÏ˙ <ëì ÁbÕs¡ãΔ+ Á|üø±s¡+ düwæºø£s¡Ô q&ç|ækÕÔ&ÉT. m+‘·
Á|ü j · T ‹ï+∫Hê »s¡ > ∑ u Àì~ »s¡ > ∑ < ä T . ìyê]+#· & ÜìøÏ m+‘·
Á|üj·T‹ï+∫Hê düπs, »s¡>∑qTqï~ »s¡>∑ø£e÷q<äT. BìøÏ ‹s¡T>∑T˝Ò<äT.
n+<äTe\¢ nìï{Ïø£Hêï ÁX‚wü˜yÓTÆq |ü<äΔ‹ eTÚq+>± ñ+&É≥+.μμ
5. s¡eTDT\T ‹s¡TeD≤íeT˝…’øÏ sêe≥+ ˝ÖøÏø£<äwæº‘√ #·÷ùdÔ ø£qï‘·*¢øÏ u≤<Ûä
nì|ædüTÔ+~. ‘·©¢_&É¶\qT $&ÉBdæq uÛÑ>∑e+‘·Tì <äj·TqT eTqdüT‡
Á|ü•ïdüTÔ+~.
6. ø±ì Ä<Ûë´‹àø£ <äwæ‘º √ #·÷ùdÔ ø=ìï ø√≥¢eT+~ neTà\≈£î, yê] _&É\¶ ≈£î
uÛ≤$J$‘·+˝À s¡eTDT\ ñ|ü<˚XÊ\ <ë«sê, düìï~Û <ë«sê #·ø£ÿì y˚T\T
»]–+~, »s¡T>∑T‘·Tqï~. Ç~ s¡eTDT\T Ç\T¢ $&ç∫ô|≥º≥+ <ë«sêH˚
»]–+~.
33
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
7. ø=ìï $wüj·÷˝À¢ uÛÑ>∑e+‘·Tì nqTÁ>∑Vü≤+ yÓTT<ä{À¢ ˝Ò<äì nì|ædüTÔ+~.

‘·sê«‘· m|ü⁄Œ&√ <ëì |òü*‘·+ ‘Ó\TdüTÔ+~. s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À
n+‘·s¡Z‘·+>± #Ó|æŒq~ Ç<˚!

23
Vü≤kÕÔeT\ø£ ˙<äT düÁ<ädeü TTq düTUÀ
Hêà<ä yÓTT+<ä+>∑ H˚\T eTs¡TD≤#·˝≤!
ªªns¡TD≤#·˝≤! ns¡#˚‹˝Àì ñdæ]ø±j·T˝≤ düT\Te⁄>∑ nBÛqeT>∑Tyê&Ée⁄
˙e⁄. ni#˚‹ ñdæ]ø±j·T˝≤ Ç‘·s¡T\T #Ó|üŒqø£ÿi ˝Òø£j˚T düŒwüºeTT>± Hê≈£î
C≤„qeTT ‘Ó*j·÷*. ì»yÓTÆq düTKeTT jÓTTø£ÿ ñHêà<ëìï bı+<ë*. ˙j·T+<˚
ñqï eTqdüT‡‘√ #˚‘·Hê#˚‘·qeTT\ j·T+<äT H˚qT düe÷qeTT>± Á|üe]Ô+#ê*.
n˝≤ qqTï nqTÁ>∑Væ≤+#·T.μμ
$X‚cÕ\T
ˇø£kÕ] ‘·q uÛÑ≈£îÔsê\T #·ìb˛sTTq $wüj·÷ìï s¡eTD eTVü≤]¸øÏ dü÷]
Hê>∑eTà #ÓbÕŒs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT s¡eTDTì jÓTTø£ÿ e÷≥\T Ç$.
Oh, is she dead? I have been waiting to see when she
would get away from all these worldly worries. So she has
gone away from all these worries. All right, go there and come
back. (29th December 1945 LETTERS FROM SRI
RAMANASRAMAM; SURI NAGAMMA TRANSLATED BY D.S.
SASTRI)
á #·s¡DeTT˝Àì ì»yÓTÆq C≤„qø±+‘·T\T s¡eTDT\ e÷≥\˝À eTq≈£î
ø£ì|ækÕÔsTT.

34
24
e\ qT+∫ uÛÑ≈£îÔ\ |ü]e÷s¡TŒ ìqT >∑≥Tº
ø=ì jÓT≥T¢ J$+‘·T ns¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
uÛ≈Ñ î£ \Ô Je‘ê«ìï q•+|ü#j
˚ T· &ÉyT˚ <Û«ä »eTT>± ø£*–q ìqTï H˚qT $yêVü≤+
#˚düT≈£î+fÒ (Hêj·T≈£îì>± #˚düTø=+fÒ) H˚H=ø£ e´øÏÔ>± Çø£ ñ+&É>∑\Hê? ˙˝À
|ü]|üPs¡í+>± ◊ø£ýÓTÆb˛‘êqT ø£<ë? (Hêj·T≈£î&Ó’q ns¡TD≤#·\kÕ«$T n&ÉT>∑T
C≤&É\˝À q&çùdÔ Á|ü‹ uÛÑ≈£îÔ&ÉT kÕ«$T˝À ◊ø£ýÓTÆ yÓ÷ø£åeTT bı+<äT‘ê&Éì
‘ê‘·Œs¡´+.)
$X‚cÕ\T
1. uÛÑ≈£îÔ&ÉT uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ #˚s¡TesTTq≥T¢ >∑Ts¡TÔ @$T≥+fÒ - eTT+<äT>±
uÛÑ≈£îÔì˝Àì nVü≤+ø±s¡+ q•+#·≥+.
2. uÛÑ≈£îÔ\ nVü≤+ø±sêìï <Ûä«+dü+ #˚kÕÔ&Éì #Ó|üŒ{≤ìπø Je‘ê«ìï q•+|ü
#˚j·T&Éy˚T uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT <Ûä«»eTT>∑ ø£*–qyê&Éì á #·s¡D+˝À
#Ó|Œü ã&çq~.
3. eT<ÛäTs¡uÛÑøÏÔ dü+Á|ü<ëj·T+˝À Je⁄\+<äs¡÷ Åd”Ô\T. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ˇø£ÿ&˚
|ü⁄s¡Twüß&ÉT.
4. $yêVü≤eTT Ç<ä›]˙ ˇø£{Ï #˚düTÔ+~.
5. n+<äTe\q s¡eTDT\T ‘·qqT Åd>Ô” ± - HêsTTø£>± uÛ≤$+#·Tø=ì, ns¡TD≤#·\
kÕ«$Tì |ü⁄s¡Twüßì>± - Hêj·T≈£îì>± Á|ü‹bÕ~+∫ $yêVü≤ Á|üdøü ÔÏ ‘Ó#êÃs¡T.
6. ãVü≤<ës¡D´ø£+˝À ˇø£Hê&ÉT j·÷»„e\ÿ´ eTVü≤]¸ düHêï´dü+ |ü⁄#·TÃø=ì
ns¡D≤´ìøÏ yÓfi¯fluÀ‘·÷ ∫qïuÛ≤s¡´ nsTTq yÓTÆÁ‘˚sTTì |æ*∫ H˚qT
düqï´dæ+∫ yÓfi¯ófl‘·THêïqT - MT Ç<ä›]øÏ Hê ÄdæÔ düe÷q+>± |ü+∫
ÇkÕÔqT - n~ ô|≥Tºø=ì düTK+>± Áã‘·ø£+&Éì #ÓbÕŒ&É≥.
7. <ëìø±$&É @eT+&û! MTs¡T |ü+∫b˛j˚T á ÄdæÔe\¢ Hê ø£eT‘·‘·«eTH˚~
dæ~ΔdüTÔ+<ë nì n&ç–+<ä≥. n‘·&Ü e÷≥≈£î q$« zdæ |æ∫Ã<ëHê!
35
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ÄdüTÔ\e\¢ neT‘·‘·«+ dæ~Δ+#·≥y˚T$T{Ï - n~ ˇø£ÿ Ä‘·à<äs¡Ùq+ e\¢

e÷Á‘·y˚T eTq≈£î <ä≈£îÿ‘·T+<äì #ÓbÕŒ&É≥.
8. nsTT‘˚ Hêø° |üìøÏe÷*q ÄdæÔ <˚ìøÏ Ä‘·à<äs¡ÙHêìøÏ kÕ<Ûäqy˚T<√ <ëìH˚
uÀ~Û+∫ bıeTàì ÁbÕ<Ûj ˚ T· |ü&+ç <ë$&É. n|ü⁄Œ&Üj·Tq #Ó|Œæ qy˚ ªÁXÀ‘·y√´-
eT+‘·y√´ - ì~<Ûë´dæ‘·e´'μ nH˚ eT÷&ÉT e÷≥\÷. á eT÷&ç+{Ïπø
ÁX¯eD eTqq ì~<Ûë´düq\ì eéVü‰s¡+.
9. ªμÄ‘êàyê-πs Á<äwüºe´'μμ neT‘·‘êÔ«ìï bı+<ë\+fÒ Ä‘·à<äs¡Ùq+ #˚düT
ø√yê* e÷qe⁄&ÉT. n<˚ J$‘· |üse¡ ÷s¡+ú . nsTT‘˚ n~ m˝≤ ÁbÕ|ædÔ Tü +Ô ~
eTq≈£î?
10. ÁXÀ‘·e´' - yÓTT<ä≥ ÁX¯eD+ #˚j·÷*. eT+‘·e´' - ‘·s¡Tyê‘· eTqq+
#˚j·÷*. ì~<Ûë´dæ‘·e´' - Ä |æeTà≥ ‘·<˚ø£ <äwæº‘√ <Ûë´q+ #˚j·÷*.
ÁX¯eD≤<äT˝…’q á eT÷&ÉT Ä#·]ùdÔ eTqdüT˝À ù|s¡Tø=ìb˛sTTq ø£s¡à
e÷*Hê´qï+‘ê n~ ø£&–ç y˚dTü +Ô ~. <ëì‘√ eTH√<äsŒ¡ D+ |ü]X¯ó<äeΔ TsTT
#·ø£ÿ>± Á|üø±•düTÔ+~. (ÁãVü≤àl j·T\¢+sêE lìyêdüsêe⁄>±s¡T)
11. s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À #Ó|æŒq ◊ø£´‘· kÕ~Û+#ê\+fÒ eTT+<äT>± á
ÁX¯eD≤~ Á‹ kÕ<Ûäq #˚j·÷*.

25
ø√|üs¡Væ≤‘· >∑TD! >∑T]>±>∑ qqT >=qT
ø=i j˚T$T #˚dæ‹ qs¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! z |üs¡eT•yê! ø√|ü+‘√ bÕ≥T nìï Äy˚XÊ\q÷ ˙e⁄
»sTT+#êe⁄. eT] qHÓï+<äTø£j÷· ´! Ä ø√|ü‘êbÕ\≈£î >∑T]#˚dTü HÔ êïe⁄. ø√|ü>T∑ D≤ìï
Hê≈£î n+≥>∑{Ïº qqTï yÓ+{≤&ÉT‘·THêïyÓ+<äT≈£î? H˚qT #˚dæq ‘·ù|Œ$T{Ï #Ó|ü⁄Œ?
@$T #˚kÕqT? @ s¡ø£+>± ˙≈£î ø√|ü+ ‘Ó|æŒ+#êqT?
36
$X‚cÕ\T
á #·s¡D+˝À ì+<ëdüTÔ‹ ñ+~. n+fÒ ô|’øÏ ì+<ä. ˝À|ü\ düTÔ‹. ø√|ü
>∑TD≤ìï Hê≈£î n+≥>∑{ºÏ qqTï yÓ+{≤&ÉT‘·THêïyÓ+<äT≈£î? nqï#√≥ ns¡TD≤#·\
kÕ«$T|ü≥¢ ì+<ä nì|ædüTÔ+~. Ç+<äT˝ÀH˚ düTÔ‹ ñ+~. qTe⁄« qqTï
nqTÁ>∑Væ≤+#êe⁄ ø±ãfÒº Hê ø√|ü‘êbÕ\qT b˛>=≥º&ÜìøÏ ` Hê Jeq#·s¡´˝À
qqTï nqTø£Då + yÓ+{≤&ÉT‘·THêïeì <˚e⁄ì <äjT· qT s¡eTDT\T bı>∑T&ÉT‘·THêïs¡T.

26
>ö‘·eT |üPõ‘· ø£s¡TD≤ |òüTq q>∑e÷
ø£&>É +∑ ≥ H˚\Te÷ ns¡TD≤#·˝≤!
ªªns¡TD≤#·˝≤! <äj·÷eT÷ØÔ! >ö‘·eT eTVü≤]¸#˚ |üPõ+|üã&çqyê&Ü! ˙
nqTÁ>∑Vü≤|ü⁄ #·÷|ü⁄ Hêô|’ Á|üdü]+#·T>±ø£!μμ
$X‚cÕ\T
|üPs¡«+ >ö‘·eT eTVü≤]¸, ‘·q uÛ≤s¡´ nVü≤\´‘√ Á‘·´+ãø£+ <ä>∑Zs¡ ‘·|üdüT‡
#˚düT≈£î+≥÷ e⁄+&˚yês¡T. ˇø£kÕ] Ä ÁbÕ+‘·eT+‘ê #ê˝≤ rÁeyÓTÆq ø£s¡Te⁄
e∫Ã+~. ˙s¡T ˝Òø£, |ü+≥\T |ü+&Éø£, ÄVü‰s¡+ ˝Òø£, nø£ÿ&É ìedæ+#˚ $T>∑‘ê
ãTTwüß\+‘ê bı≥º #˚‘·ã≥Tº≈£îì ~≈£îÿ ‘√∫q $<Ûä+>± b˛kÕ>±s¡T. Ç~ #·÷dæ
>ö‘·eT eTVü≤]¸øÏ #ê˝≤ u≤<Ûä ø£*– ‘·q ‘·|Xü Ù¯ øÏÔ <ë«sê yê] Äø£* rs¡ÃkÕ>±&ÉT.
>ö‘·eTT&ÉT #˚düTÔqï á eT+∫ |üqT\e\¢ Äj·TqøÏ |ü⁄D´+ ô|]–, ‘·q
Ç+Á<ä|<ü $ä øÏ mø£ÿ&É b˛{° ekÕÔ&√qì Ç+Á<äT\T>±s¡T ˇø£ e÷j·T Äe⁄ì düwæ+º ∫
>ö‘·eTTì bı˝≤\ì $<Û«ä +dü+ #ÓjT· éTì |ü+|ü⁄‘ê&ÉT. Ä~ ‘Ó*j·Tì >ö‘·eTT&ÉT
<ëìì düTìï‘·+>± n~*+#·{≤ìøÏ <äs¡“¤‘√ n˝≤ n+{≤&ÉT. Ä Äe⁄
eTs¡DÏ+∫+~.
>ö‘·eTTìøÏ >√Vü≤‘ê´ bÕ|ü+ edüTÔ+~. Äj·Tq Ç+{À¢ nø£ÿ&ç Áu≤Vü≤àDT
˝…es¡÷ uÛÀ»q+ #ÓjT· ´s¡T. <ëìøÏ u≤<Û|ä &ü qç >ö‘·eTT&ÉT >√Vü≤‘ê´ <√wü ìyês¡D
e÷s¡+Z #Ó|Œü eTì ø√s¡T‘ê&ÉT. $T>∑‘ê ãTTwüß\T ªª|üse¡ T •e⁄DÏí ÁbÕ]ú+∫, Äj·Tq
37
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
»{≤p≥+˝Àì >∑+>∑ì e<ä\eTqT. Ä >∑+>∑˝À kÕïq+ #˚ùdÔ >√Vü≤‘ê´ <√wü+

b˛‘·T+μμ<äì #ÓãT‘ês¡T.
>ö‘·eTT&ÉT ÁãVü≤à–]MT<ä •e⁄&çø√dü+ ‘·|dü Tü ‡ #˚kÕÔ&TÉ . Á|ü‘´· ø£yå TÓ qÆ •e⁄DÏí
>∑+>∑ì $&ç∫ ô|≥ºeTì ø√s¡T‘ê&ÉT. Á|üdüqTï&Ó’q •e⁄&ÉT düπsq+{≤&ÉT>±˙,
>∑+>±<˚$ •e⁄ì »{≤p≥+ e<ä\{≤ìøÏ Çwü|º &ü <É Tä . •e⁄&ÉT ‘ê+&Ée+ #˚jT· >±
»{≤p≥+ <ë{Ï e∫Ã+~ >∑+>∑eTà. ø±˙ >ö‘·eTT&ÉT kÕïq+ #Ój·T´{≤ìøÏ
M\T˝Ò≈£î+&Ü n‘·ìøÏ n+B n+<ä≈£î+&Ü, ø£ì|æ+N ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü e÷j·T+
ø±kÕ–+~.
>ö‘·eTT&ÉT e÷Á‘·+ kÕe÷qT´&Ü!? eTVü‰‘·|üdü‡+|üqTï&ÉT. Äj·Tq
≈£îX¯\qT rdæ >∑+>∑ #·T≥÷º es¡TÔ˝≤ø±s¡+>± #·T{Ïº Bìì <ë{Ïb˛sê<äT nì
nHêï&ÉT. bÕ|ü+ >∑+>∑ @MT #ÓjT· ´˝Òøb£ ˛sTT+~. n<˚ ≈£îXÊes¡+Ô . Á‘·jT· +ãπøX¯«s¡
Ä\j·T+ yÓqTø£ e⁄qï |ü⁄wüÿ]DÏ. Çø£ÿ&É ˙s¡T m|ü⁄Œ&É÷ ñãT≈£î‘·÷ e⁄+≥T+~.
ÁãVü≤à–]qT+∫ >∑+>∑ eTT+<äT Çø£ÿ&˚ H˚\≈£î ~–+~, Çø£ÿ&É n<äX¯éTj˚T´
>√<ëe] Á|üyêVü≤+ Hê•ø˘ <ä>∑Zs¡ ñ<Ûä‘·eTe⁄‘·T+~.
>√Vü≤‘ê´ <√wü+ b˛>=≥º{≤ìøÏ •e »{≤p≥+qT+∫ øÏ+<äøÏ ~–q
>∑+>∑eTà Ä >√e⁄MT<äqT+∫ bÕs¡≥+‘√ >√<ëe] nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~. >ö‘·eTT&ÉT
s¡|æŒ+#ê&ÉT ø£qTø£ >ö‘·$T nsTT+~. >ö‘·eTT&ÉT >√Vü≤‘ê´ <√wü+qT+∫
$eTT≈£î&Ô q’Ó Á|ü<X˚ +¯ ≈£îXÊes¡+Ô ø£qTø£ Çø£ÿ&É #˚ùd nH˚ø£ XÊ+‘·T\T, |æ‘· ø±sê´\T
n$T‘· |òü*‘êìïkÕÔj·T+{≤s¡T. eTTK´+>± Çø£ÿ&É e÷Á‘·y˚T #˚ùd Hêsêj·TD
Hê>∑ã* e\q Bs¡Èø±\ nHês√>∑´+, rÁe Ä]úø£ u≤<Ûä\T, dü+‘êq˝Ò$T, Ç+ø±
nH˚ø£ rÁeyÓTÆq á‹u≤<Ûä\T ‘=\–b˛‘êj·T+{≤s¡T. Ç~ eT÷&ÉT s√E\
ø±s¡´Áø£eT+, ô|’>± ø=ìï ì]›wüºyÓTÆq s√E\˝À e÷Á‘·y˚T #Ój·÷´*. n˝≤π>
ø±\düs¡Œ <√cÕìøÏ XÊ+‹, Ç+ø± nH˚ø£ |üP»\T uÛÑ≈£îÔ\T Çø£ÿ&É #˚sTT+#·T
≈£î+{≤s¡T. á ≈£îXÊes¡Ô+ ˇ&ÉT¶q ∫qï •yê\j·T+ e⁄qï~. (|æ.j·Tdt.j·TyéT.
\øÏÎ>±] yê´dü kÂ»q´+)
>ö‘·eTT&ÉT ø=+‘·ø±\+ ‹s¡T#·TÃ[˝À ìedæ+#ê&É≥. ‹s¡T#·TÃ[j˚T l
s¡eTDuÛÑ>∑yêHé »qàdüú\+.

38
27
düø\£ eTT ø£ã[+#·T ø£sø¡ ±+‹sTTq
eTH√ »\» eT\s¡TŒe÷ ns¡TD≤#·˝≤!
á »>∑‘·TÔ˝À Nø£{Ïì n+‘ê dü÷s¡´<˚e⁄&ÉT e÷j·T+ #˚kÕÔ&ÉT. dü÷s¡T´ì
øÏsD¡ ≤\T ‘êeTs¡yTÓ T>∑qZ T $ø£d+æ |ü#k˚ ÕÔsTT. z ns¡TD≤#·˝≤! •yê! Hê Vü≤<äjT·
|ü<ëàìï $ø£dæ+|ü#˚sTT. Hê Vü≤<äj·÷ìøÏ yÓ\T>∑Tìe⁄«.
$X‚cÕ\T
nC≤„Hêìï b˛>=≥ºeTì s¡eTDT\T ÁbÕ]údüTÔHêïs¡T. ns¡TD≤#·\ |ü+#·
s¡‘êï\˝Àì yÓTT<ä{Ï XÀ¢ø£+˝À ≈£L&É l uÛÑ>∑yêHé Ç<˚ ‘ê‘·Œs¡´+ #ÓbÕŒs¡T.
ø£s¡TD≤ |üPs¡í düT<ÛëuÒΔ
ø£ã[‘· |òüTq $X¯«s¡÷|ü øÏsêD≤e˝≤´
ns¡TD≤#·\ |üs¡e÷‘·àHé
ns¡TD√uÛÑe ∫‘·Ôø£+» düT$ø±kÕj·T!
(<äj·T‘√ ì+&çq |üPs¡í neT‘· düeTTÁ<äT&Ü! z ns¡TD≤#·˝≤! ˙ yÓ\T>∑T
øÏsD ¡ ≤\T á Á|ü|+ü #·+˝Àì Nø£{ôÏ |’ |ü&ç Ä Nø£{ìÏ e÷j·T+ #˚kÕÔsTT. |ü<àä |ü⁄
πs≈£î\T $#·TÃ≈£îH˚≥T¢ #˚kÕÔsTT, Hê Vü≤<äj·÷ìï ≈£L&Ü n˝≤π> $ø£dæ+|ü #˚sTT.)
@ ø√¬sÿ ˝Òø£b˛e≥+ yÓ÷ø£å+. n<äT“¤‘·yÓTÆq eTq+<ä]øÏ Ä C≤„Hêìï
ø£\T>∑#˚j·TeTì á #·s¡D+˝Àì s¡eTDT\ Ä+‘·s¡´+.

28
‹+&çì ìH˚®]‹ì ‹q Hê H˚qT
XÊ+‘·yTÓ Æ b˛e⁄<äT ns¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! ìqTï Hêyê&ç>± #˚düTø√yê\H˚ ñ<˚›X¯+‘√ ìqTï #˚sêqT.
ø±ì qqTï qTe⁄« eX¯|üs¡#·Tø=Hêïe⁄. Hê nVü≤+ø±sêìï qTe⁄« $T+– Hê
39
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ªy˚iTμ nqT uÛ≤yêìï q•+|ü#˚kÕe⁄. qqTï ˙˝À ø£\T|ü⁄ø=Hêïe⁄. XÊ+‹ nH˚~

Hê≈£î \_Û+∫+~. ìqTï ‹+<ëeTì e∫Ãq H˚qT ˙≈£î ÄVü‰s¡yÓTÆb˛j·÷qT.
‹H˚yê&É÷, uÛÀ»qeT÷ ˇø£≥j·÷´sTT. Çø£ H˚qT y˚iT, qTe⁄« y˚iT nqT
uÛ≤eeTT ˝ÒH˚ ˝Ò<äT, nìï{Ï˙ H˚qT ø√˝ÀŒj·÷qT. ˙‘√ @ø£‘ê«ìï bı+<ëqT.
Hê≈£î Ç+ø£ @ ø√]ø± $T>∑\˝Ò<äT.
$X‚cÕ\T
ìs¡à\yÓTÆq uÛÑøÏÔ‘√ kÕ«$Tì Äsê~ÛùdÔ Äj·Tq yÓ÷øå±ìï Á|ükÕ~kÕÔ&Éì
Ç+<äT˝À ‘ê‘·Œs¡´+.

29
eT~ #·\¢ã&É uÛÑÁ<äø£s¡ eTT+∫ j·TeT ‘· H√sY
‘ÓsT¡ eTqTÁ>∑V≤ü #·+Á<ä ns¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! ø£\Te #·+Á<äTì #·\ì¢ øÏsD¡ eTT\T k˛ø£>H∑ ˚ $ø£ddæ Tü +Ô ~.
Hê Vü≤<äj·TeTT ø£\Te e+{Ï~. neT‘· øÏs¡D≤\T ø£*–q #·+Á<äTì e+{Ï ˙
øÏs¡D düŒs¡Ù e\¢ Hê Vü≤<äj·TeTT $bÕŒs¡T‘·T+~. ˙ <äj·T nH˚ neT‘·eTT‘√
qqTï |üP]+#·ej·÷´! ˙ neT‘·Vü≤kÕÔìï #ê|æ ñ+∫‘˚ Hê eTqdüT‡ #·\¢ã&ÉT
‘·T+~. neT‘·eTT‘√ ì+&çq ˙ H√{Ïì ‘Ós¡∫ e÷{≤¢&Éej·÷´! qqTï <äj·T
#·÷&Éej·÷´!

30
eHÓïqT #Ós¡∫ ìsê«D yÓTTq]Ã ø£
bÕ eHÓï $&ç ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! qqTï $egqT #˚jT· ej·÷´! kÕ«MT! ˙ m<äT≥ H˚qT q>∑ï+>±
ì\ã&çq|ü⁄Œ&ÉT, ˙ <äj·T nH˚ Ä#êÃ¤<äqì ø£|üŒej·÷´! qqTï ˙ #˚‘·T\˝ÀøÏ
rdæø√ej·÷´!
40
$X‚cÕ\T
1. Çø£ÿ&É egeTT uÛÑ≈£îÔì jÓTTø£ÿ dü+|ü<ä\≈£î Á|ürø£.
2. <˚V‰ü ‘·à ãT~Δ nq>± á X¯Øs¡yT˚ ‘êqqT JeuÛ≤eeTT. á <˚V‰ü ‘·à uÛ≤eqqT
e<ä* eTH√ãT~Δ, ∫‘êÔVü≤+ø±s¡eTT\qT eX¯eTT #˚dæø=ìq#√ á dü÷ø£Î
X¯Øs¡yÓTÆq Je⁄&ÉT ‘·qj·T+<äTqï |üs¡e÷‘·àqT <ä]Ù+∫ $X¯«yê´|ü⁄Ô&ÉT
ø±>∑\&ÉT. Çy˚ á #·s¡D+˝À ù|s=ÿqï dü+|ü<ä\T>± eTq+ Á>∑Væ≤+#ê*.
3. uÛÑ≈£îÔìøÏ >∑\ á dü+|ü<ä\T n˙ï ‘=\–q|ü⁄&˚ ns¡TD≤#·\Tì <äj·TøÏ
bÕÁ‘·T&Ée⁄‘ê&ÉT. n|ü⁄Œ&˚ ns¡TD≤#·\T&ÉT ‘·q <äjT· nH˚ eÅkÕÔìï uÛ≈Ñ î£ ìÔ øÏ
ø£|ü⁄Œ‘ê&ÉT, Ä ‘·s¡Tyê‘·H˚ <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£î+{≤&ÉT.
4. |ü+#·-ø√X¯eTT\T
1. nqïeTj·TeTT, 2. ÁbÕDeTj·TeTT, 3. eTH√eTj·TeTT,
4. $C≤„qeTj·TeTT, 5. Äq+<äeTj·TeTT nì nsTT<äT ø√X¯eTT\T
5. á |ü+#· ø√X¯eTT\˙ï nHê‘·à\T, n$<ä´ uÛÑ÷$Tø£\T. Mìì ns¡úeTT
#˚düTø=ì Äj·÷ ø√X¯eTT\˝À ñbÕdüq #˚dæq, ùV≤‘·T dü«s¡÷|ü k˛bÕq
|ü+øÏÔ (ø±s¡´ ø±s¡Ds¡÷|üyTÓ qÆ yÓT≥¢ es¡Tdü) Áø£eTeTT>± ÁãVü≤àC≤„q ÁbÕ|æøÔ Ï
<ë]rj·TTqT.
6. á |ü+#·ø√X¯eTT\ ˝À|ü\ Á|ü<˚XÊìï ãT~Δ >∑TVü≤, <äVü≤sêø±X¯eTT ˝Òø£
Vü≤<äj·T|ü<äàeTT (Heart Cavity) n+{≤s¡T.
7. <äVü≤s¡eTT n+fÒ Vü≤<äj·Ty˚T. Ç<˚ jÓ÷>∑XÊgeTT˝Àì nHêVü≤‘· #·Áø£
kÕúqeTT.
8. á |ü+#·ø√X¯eTT\ $X‚¢wüD ‘Ó’‹ÔØj·T ñ|üìwü‘·TÔ˝Àì~.
9. es¡TD<˚e⁄&ÉT ‘·q ≈£îe÷s¡T&Ó’q uÛÑ>∑Te⁄≈£î ÁãVü≤àC≤„qeTTq≈£î e÷s¡Z
<äs¡ÙqeTT #˚j·TT≥ Bì˝Àì $wüj·TeTT.
10. uÛÑ>∑Te⁄≈£î q∫πø‘·Tì e˝…H˚ ÁãVü≤àC≤„Hêìï bı+<ë\ì rÁeõC≤„dü
ø£*–q~. <äjT· ‘√ ‘·q≈£î ÁãVü≤à‘·‘√Ô«|ü<X˚ +¯ #˚jT· eTì ‘·+Á&çì n&ç>±&ÉT.
41
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
11. <ëìøÏ ‘·+Á&ç - ªªHêj·THê! nqï+, ÁbÕD+, H˚Á‘·+, ÁXÀÁ‘·+, eTqdüT‡,

yê≈£îÿ - Çe˙ï ÁãôVAà|ü\_ΔøÏ kÕ<ÛäHê˝Ò. M≥ìï{Ï˝À ÁãVü≤à‘·‘·Ô«+
jÓTTø£ÿ ndæ‘Ô «· + düTŒ¤]düT+Ô ~. <˚ì˝ÀqT+&ç á düs«¡ eT÷ ñ‘·ŒqïeTsTT+<√,
<˚ì#˚‘· |ü]b˛wæ+|üã&ÉT‘·Tqï<√, <˚ì˝À ∫≥º∫ei≈£î eTVü‰Á|üfi¯j·T
ø±\+˝À ‹]– \j·TeTe⁄‘·Tqï<√ Ä eT÷\edüTÔe⁄qT ‘Ó\TdüTø=q&ÜìøÏ
Á|üj·T‹ï+#·T. Ä eT÷\‘·‘êÔ«ìï ‘·|üdüT‡<ë«sê Á|ü‘·´ø£å+ #˚düTø=ì
nqTuÛÑ$+#·Tμμ nì #ÓbÕŒ&ÉT.
12. uÛÑ>∑Te⁄ ‘·|üdüT‡ #˚dæ yÓTT<ä≥>± ‘Ó\TdüTø=qï~ nqï+ e\¢H˚ á düs¡«
ÁbÕDT\÷ ñ‘·Œ‹Ô #Ó+<äT‘·THêïsTT. |ü⁄{Ïºq ÁbÕDT\˙ï nqï+ e\¢H˚
|ü]b˛wæ+|üã&ç düTs¡øÏå‘·+>± ñ+≥THêïsTT. eTs¡DÏ+∫q ‘·sê«‘· ≈£L&Ü
nqïs¡÷|üyÓTÆq á |ü~∏$˝ÀH˚ nìï JesêX¯ó\÷ ø£*dæb˛‘êsTT. Ä
‘·|üdüT‡˝À ø£*Zq Á|ü<∏äeT Á|üuÀ<Ûä+ ÁãVü≤à+ nqï dü«s¡÷|üeTì|æ+#·&É+.
á $wüj·TeT+‘ê ‘·+Á&çøÏ ìy˚~+#ê&ÉT uÛÑ>∑Te⁄.
13) ‘·+Á&ç Ç˝≤ nHêï&ÉT. ªªHêj·THê! ˙≈£î ÁãVü≤à+ jÓTTø£ÿ dü÷ú\s¡÷|üy˚T
|ü]#·jT· yÓT+Æ ~. ˙e⁄ Ç+ø± ‘·|dü Tü ‡ #˚j÷· \μμì #ÓãT‘ê&ÉT. Ç˝≤ es¡Tdü>±
ÁbÕDy˚T ÁãVü≤à‘·‘·Ô«eTì, eTqùd‡ ÁãVü≤à‘·‘·Ô«eTì, $C≤„qy˚T ÁãVü≤à
‘·‘·Ô«eTì, Äq+<äy˚T ÁãVü≤à ‘·‘·Ô«eTì e∫Ã ‘·+Á&çøÏ #ÓãT‘ê&ÉT uÛÑ>∑Te⁄.
14) ‘·+Á&ç ø=&ÉT≈£î‘√, ªª≈£îe÷sê! Äq+<ä+ nH˚~ nìï{Ï ø£Hêï ñ‘·ÔeT+>±
|üs¡e÷‘·à s¡÷bÕìï $düŒwüº+ #˚ùd s¡÷|ü+. nsTTHê, nqïeTj·Tø√X¯+,
ÁbÕDeTj·Tø√X¯+, eTH√eTj·Tø√X¯+, $C≤„qeTj·Tø√X¯+ - Çe˙ï ÁãVü≤à
dü«s¡÷bÕ˝Ò. ø±˙ Ç$ ˇø£<ëì ø£Hêï eTi=ø£{Ï dü÷ø£ÎeTsTTq$. nìï{Ï
ø£Hêï $T+∫q~ Äq+<äeTj·T ÁãVü‰àqTuÛÑ÷‹μμ nì #ÓãT‘ê&ÉT. (dü<äTZs¡T
•yêq+<äeT÷]Ô)
15. s¡eTDT\T á #·sD¡ +˝À Äq+<äeTj·T ÁãVü‰àqTuÛ÷Ñ ‹ ø=s¡≈î£ ns¡TD≤#·\Tì
<äjT· ‘√ Á|üjT· ‹ï+#·eTì, n~ á X¯Øs¡yT˚ ‘êqqT JeuÛ≤eeTT (dü+|ü<)ä
e~*q ‘·sê«‘· kÕ<ÛäéTì á #·s¡D+˝À dü+<˚X¯$TdüTÔHêïs¡T.

42
31
düTK düeTTÁ<äeTT bı+>∑ yêø˘ eTqeTT \&É+>∑
q÷s¡ø£ qeTs¡T eT+ <äsT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! |üse¡ T•yê! Hê Vü≤<äjT· eTT˝ÀøÏ sêej·÷´! <ëìì eTÚq+‘√
ì+|æys˚ TT. Hê˝À e÷≥ ø±ì, @ eTqdüT‡≈£î dü+ã+~Û+∫q @ yê´bÕs¡eTT>±ì
˝Ò≈£î+&˚≥Tº #˚sTT.
eTqdüT‡ Ä $<Ûä+>± XÊ+‘·+˝À, eTÚq+˝À nD–b˛sTTq|ü⁄Œ&ÉT Ä‘·à
C≤„HêqTuÛÑ÷‹ n<äT“¤‘·yÓTÆq düTKdüeTTÁ<äeTT>± e÷] bı+>∑T‘·T+~. Hê
Vü≤<äj·÷ìï ì+ù|düTÔ+~.
ªH˚qT y˚s¡Tμ, ªÇ‘·s¡T\T y˚s¡Tμ nqT ‘˚&Ü ñqï|ü⁄Œ&ÉT e÷≥ nedüs¡eTT.
düs¡« yê´|ü≈£î&ÉyÓ’q ˙˝À ø£\dæb˛sTTq|ü⁄Œ&ÉT Çø£ Hê≈£î e÷≥‘√ |üH˚$T{Ï?
$X‚cÕ\T
s¡eTDeTVü≤]¸ e÷≥˝À¢ ªªeTÚq+ n+fÒ |ü<ë\ Á|ü‹ã+<Ûøä ±\T ˝Òì ìX¯Ùã›
dü+uÛ≤wüDeTTμμ. n~ nqTÁ>∑Væ≤+#·eTì ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡TìøÏ á #·s¡D+˝À
ìy˚~düTÔHêïs¡T.

32
e+∫+‘·Ty˚\ qHé XÀ~Û+|üøøÏ £ ˙<äT
CÀ´‹ s¡÷|üeTT p|ü⁄ eTs¡TD≤#·\!
ns¡TD≤#·˝≤! •yê! Ç+ø£ qqTï yÓ÷dü+ #˚kÕÔy˚$T≥j·÷´! Ç+ø± m+‘·
ø±\eTj·÷´! á <√ã÷#·T˝≤≥! Ç+ø± Hê≈£î |üØø£å ˝Ò$T{Ï? nìï s¡ø±\
|üØø£å\T ô|{≤ºe⁄. Çø£ XÀ<Ûäq\T e<äT›. ˙ <äj·T ˇø£ÿfÒ $T–* ñ+~. ˙
eTH√Vü≤s¡yÓTÆq CÀ´‹ s¡÷bÕìï ˇø£ÿkÕ] qqTï <ä]Ù+#·˙! n˝≤ qqTï
nqTÁ>∑V≤æ +#·T.
43
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
$X‚cÕ\T
1) s¡eTDT\≈£î, CÀ´‹øÏ n$HêuÛ≤e dü+ã+<Ûä+ ñ+~.
2) ˇø£kÕ] y˚≈£îeC≤eTTq uÛÑ≈£îÔ\+<äs¡T l s¡eTD düìï~Û˝À ÁbÕs¡úq
#˚düTÔHêïs¡T.
3) Vü≤sƒê‘·TÔ>± s¡eTDTì #·T≥÷º ˇø£ CÀ´‹ |ü⁄{Ïº+~.
4) Äj·Tq qT<äTs¡TqT Äs¡TkÕs¡T¢ ‘êøÏ+~.
5) Ä ‘˚»düT‡ n+‘·j·TT Äj·Tq˝À ø£*dæb˛sTT+~.
6) >∑D|ü‹ eTTì (Hêj·Tq) Bìì #·÷dæ dü+‘√wüeTT‘√ s¡eTDeTVü≤]¸ì
ø±]Ôπøj·TTì>± uÛ≤$+∫ 8 XÀ¢ø£eTT\qT #ÓbÕŒs¡T.
7) á #·sD ¡ +˝À ø√s¡Tø=qï≥T¢>±H˚ s¡eTDT\ n+‹eT J$‘·+˝À »]–+~.
8) 1950 @Á|æ˝Ÿ 14q sêÁ‹ 8 >∑+.47 ì.\øÏ ns¡TD≤#·\+˝À s¡eTD
eTVü≤]¸ ©qyÓTÆb˛j·÷s¡T. dü]>±Z n<˚ düeTj·÷ìøÏ ˇø£ ô|<ä› CÀ´‹ <äøÏåD
~≈£îÿqT+&ç ãj·T\T<˚]+~.
9) s¡eTDT\Tqï >∑~ì <ë{Ï ñ‘·Ôs¡ uÛ≤>∑+˝À ñqï ns¡TD≤#·\|ü⁄ ~≈£îÿ˝À
ø£*dæb˛sTT+~.
10) ns¡TD≤#·\+˝ÀH˚ ø±ø£, <˚X¯+˝À nH˚ø£ #√≥¢ #ê˝≤eT+~ á n<äT“¤‘·
<äX¯´+ #·÷dæ |üs¡e•+#ês¡T.
11) ‘·y˚Te X¯s¡D+ >∑#·Ã¤ düs¡«uÛ≤y˚q uÛ≤s¡‘·!
‘·Á‘·ŒkÕ<ë‘·Œsê+ XÊ+‹+ kÕúq+ ÁbÕ|ü‡´dæ XÊX¯«‘·yéT (18- 62)
ns¡T®Hê! nìï $<ÛäeTT\T>± Ä |üs¡e÷‘·àH˚ X¯s¡DT ø√s¡T. n‘·ì <äj·T
#˚‘·H˚ |üs¡eTXÊ+‹ì, XÊX¯«‘·yÓTÆq yÓ÷ø£åeTTqT qTe⁄« bı+<ä>∑\e⁄ nì
^‘·˝À #Ó|æŒq X¯s¡D≤>∑‹ ≈£L&Ü s¡eTDT\ á #·s¡D+˝À eTq≈£î
ø£qã&ÉT‘√+~.

44
33
|üs¡$<ä´ >∑s¡|æ á uÛÑ÷$T yÓTÆø£eTT M&ç
s¡÷|ü>T∑ $<ä´ p|üsT¡ D≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! Ç+‘·ø±\eT÷ á Á|ü|ü+#·|ü⁄ ÁuÛÑeT\H˚ qe÷àqT. Ä
yÓTÆø£eTT˝À ìqTï |ü{Ïº+#·Tø√˝Ò<äT. á ÁuÛÑeT\ì n+‘·+ #˚ùd eTTøÏÔì#˚Ã $<ä´ì
Hê≈£î nqTÁ>∑Væ≤+#·T.
$es¡DeTT
1) |üs¡e÷‘·àqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=q&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–+#˚ $<ä´qT |üs¡(sê)
$<ä´ n+{≤s¡T.
2) á ˝Àø£+˝À H˚πsÃ ˝ÖøÏø£$<ä´\T J$+#·&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT.
nVü≤+ø±sêìï ô|+#·T‘êsTT. <ÛäHêìï Ç∫Ã ñ#·TÃ\˝À |ü&Éy˚dæ yÓTÆø±ìï
ô|+#·T‘êsTT. |üs¡e÷‘·àqT >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø=q&ÜìøÏ ñ|üø£]+#˚ Ä‘·à
kÕøå±‘êÿsêìï ø£*–+#·>∑\ H˚qT me&ÉqT nH˚ Ä‘·à$#ês¡e÷s¡Z+ ˇø£ÿfÒ
H˚s¡TÃø√e\dæq ndü˝…’q $<ä´ nì s¡eTDT\ ‘ê‘·Œs¡´+.
3) ªªeTq≈£î ø£ì|æ+#˚ X¯Øs¡+ ø±≈£î+&Ü Ç+ø± nH˚ø£ X¯Øsê\THêïsTT. á<Ûsä Y
X¯Øs¡+, ÄÅd˝ºü Ÿ X¯Øs¡+, uÛ≤eX¯Øs¡+, ÁbÕDX¯Øs¡+, Ä‘·àX¯Øs¡+ Ç˝≤ ø£+{ÏøÏ
ø£ì|æ+#·ì nH˚ø£ X¯Øsê\T eTq≈£îHêïsTT. yê{Ïì ø£+{Ï‘√ #·÷&É&É+
≈£î<äs¡<äT. eTqdüT‘√ <ä]Ù+#ê*.
4) ø£ì|æ+#·&É+ nqï~ ø£+{ÏøÏ |ü]$T‘·+. ø£ì|æ+#·ì <ëìì <ä]Ù+#·&É+
eTqdüT‡ |ü]~Û˝Àì~. n˝≤ <ä]Ù+|ü#˚ùd kÕeTs¡ú´+ ñqï~ Ä‘·à≈£î
e÷Á‘·y˚T.μμ
5) ªªÇyê«fi¯ eTq+ ≥qTï\ø=B› $C≤„q+, Hê>∑]ø£‘· ñ+<äì dü+ãs¡|ü&ç
b˛‘·THêï+>±˙, Ç+‘·≈£î y˚sTT¬s≥T¢ ª$C≤„q+μ Ä (|üPs¡«+) s√E˝À¢H˚
ñ+&˚~. n~ dü+kÕÿs¡+. n|ü⁄Œ&ÉT eTqyêfi¯ó¢ Vü‰sTT>± |üs¡˝Àø±\≈£î
$Vü‰s¡j·÷Á‘·\≈£î yÓfi¯ó‘·÷ edü÷Ô ñ+&˚yês¡T. <˚e‘·\‘√, j·T≈£åî\‘√,
øÏHÓïs¡\‘√, øÏ+|ü⁄s¡Twüß\‘√, >∑+<Ûäs¡T«\‘√ #Ó*$T #˚ùdyês¡T.μμ
45
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
6) ªªáõ|ü⁄º, s√yéT <˚XÊ\ Hê>∑]ø£‘·*ï n<Ûä´j·Tq+ #˚ùdÔ nø£ÿ&ç #ê]Á‘·ø£

neX‚cÕ*ï >∑eTìùdÔ #ê˝≤ s¡V≤ü kÕ´\T ‘Ó\TkÕÔsTT. áõ|ü⁄˝º Àì |æs$¡ T&ÉT,¢
|æŒ+ø˘ s¡V≤ü kÕ´\T Ç|üŒ{Ïø° ‘Ó*j·T&É+ ˝Ò<Tä . yê] K>√fi¯ $C≤„q+, Ä‘·à\
ne>±Vü≤q H˚{Ïø° }Vü‰r‘·+>±H˚ ñ+~. uÛÑ÷$T ø=\‘·\T, uÛÑ÷$TøÏ
Ç‘·s¡ Á>∑Vü‰\≈£î eT<Ûä´ <ä÷sê\T m˝≤ ø=\e>∑*>±s¡T. mes¡÷ uÛÖ‹ø£
X¯Øsê\‘√ yÓ[¢ fÒ|ü⁄\T ô|{Ïº ø=*∫ ñ+&És¡T ø£<ë! yê]øÏ *+≈£î\T
‘Ó\TdüT. e÷qe y˚T<Ûdä Tü ‡qT $X¯«y˚T<Ûdä Tü ‡‘√ *+ø˘ #˚jT· &É+ yê]øÏ ‘Ó\TdüT.
uÛÖ‹ø£ X¯Øsêìï Çø£ÿ&É uÛÁÑ <ä|sü ∫¡ , nX¯Øs¡T\T>± $X¯«dü+#ês¡+ #˚jT· &É+
yê]øÏ ‘Ó\TdüT.μμ
7) ªª@ <˚X¯ #·]Á‘· |ü⁄≥\T yÓqøÏÿ ‹|æŒHê, @ C≤‹ #·]Á‘·˝ÀøÏ ‘=+–#·÷dæHê
Ä ø±\+yê]øÏ ªnX¯Øs¡ |ü]C≤„q+μ |üP]Ô>± ñqï≥T¢ düŒwü+º >± ‘Ó\TdüT+Ô ~.
eTq bÂsêDÏø£ ø£<∏ä\T, Ç‹Vü‰kÕ\T, ˝À‘·T>± |ü]o*+#·+&ç. mìï
n<äT“¤‘ê\T ãj·T≥|ü&É‘êjÓ÷ >∑eTì+#·e#·TÃ. sêE\T, ãTTwüß\T
j·T<Û˚#·Ã¤>± n˝≤ n˝≤ dü«sêZìøÏ Vü≤˙eT÷Hé Á{Ï|t‡ y˚düTÔ+&˚yês¡T. nø£ÿ&ç
<˚eø£q´\‘√, n|ü‡s¡dü\‘√ düs¡<ë>± wæø±s¡T¢ #˚dæ, düs¡<ë\T rs¡TÃ≈£îH˚
yês¡T. n˝≤ $e÷Hê˝À¢ Äø±X¯e÷sêZq Væ≤e÷\j·÷\ ô|’øÏ yÓfi‚¢yês¡T.
q<äT\T, düeTTÁ<ë\T n\y√ø£>± <ë{Ï yÓfi‚¢yês¡T. Ç+Á<ädüuÛÑ≈£î yÓfi¯¢&É+,
q+<äHê˝À¢ $Vü≤]+#·&É+, Á‹eT÷s¡TÔ*ï ø£\e&É+, eTTø√ÿ{Ï <˚e‘·\‘√
eTT#·Ã{≤¢&É&É+, eTT#·Ã≥ rs¡TÃø√e&É+ u§‹Ô>± ø£wüº+ ø±<äì ‘Ó\TdüTÔ+~μμ
n+{≤s¡T e÷wüºsY l XÊs¡«] |üsê$<ä´ nH˚ |ü⁄düÔø£+˝À.
8) s¡eTDT\ ªH˚qTμ nH˚«wüD - ô|’q #Ó|æŒq |ü]<ÛäT\ì <ë{Ï |üsê$<ä´
rsêìøÏ #˚]Ã Ä‘·àkÕøå±‘êÿs¡+ #˚sTTdüTÔ+~. Je⁄ìøÏ á nH˚«wüD #˚ùd
X¯øøÔÏ Ï ≈£L&Ü |üse¡ ÷‘·à nqTÁ>∑V≤ü + ø±yê*. n<˚ s¡eTDT\T á #·sD¡ +˝À
ø√s¡T‘·THêïs¡T.

34
#˚s¡≈£îqïqT y˚TqT ˙s¡T>∑ ø£]– ø£
˙ïfÒss¡ TT q•+#·T qs¡TD≤#·˝≤!
46
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! z |üs¡eT•yê! Hê X¯Øs¡eTT, Hê eTqdüT‡ qTy˚«. Hê˝Àì
Á|ü‹ n+X¯eTT ˙˝À ø£\yê\qTø=+{À+~. ˙˝ÀøÏ H˚qT #˚s¡ø£b˛‘˚ ˙e⁄ qqTï
d”«ø£]+#·ø£b˛‘˚ - ø£*π> $jÓ÷>∑u≤<Ûäì ‘·≥Tºø√˝ÒqT, ø£]– ø£]– Hê X¯Øs¡eTT
˙s¡T ne⁄‘√+~. qTe⁄« Ç+ø± Ä\düéTT #˚ùdÔ H˚qT ø£˙ï{Ï˝À ø£]–b˛‘êqT,
qqTï ‘=+<äs¡>± nqTÁ>∑Væ≤+#·T.
$es¡DeTT
01. á #·s¡D≤ìï #ÓãT‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT l s¡eTD uÛÑ>∑yêHé ø£+{ÏqT+&˚ >±ø£ X¯Øs¡
eT+‘·{Ï qT+&û ˙s¡T ø±]+<ä≥. Äj·Tq ‘·&çdæ eTT<ä›j·÷´s¡ì ô|<ä›\T
#ÓãT‘ês¡T.
02. ‘·q≈£î ø£*π> ø£˙ï{Ï >∑T]+∫ s¡eTDT\T ˇø£kÕ] Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ªªkÕ<Ûës¡D+>± @ ÁbÕs¡úHê #˚ùdyêDÏí ø±<äT. Hê n+‘·s¡+>∑+, $X¯«+˝À
n+‘·s¡ZyÓTÆq<ëìì düŒ•+#˚~. BìøÏ ∫Vü≤ï+>± ø£fi¯¢ yÓ+≥ ˙fi¯ó¢ ø±πs$.
n$ @ s¡øy£ TÓ qÆ dü+‘√wü, $cÕ<ë\≈£L |ò*ü ‘ê\T ø±e⁄μμ nì ù|s=ÿHêïs¡T.
03. ø£˙ïs¡T nq>±H˚ eTVü‰<ë‘· nsTTq eTj·T÷s¡<Ûä«Eì ø£˙ï{Ï e‘êÔ+‘·+
ø£\es¡ô|&ÉT‘·T+~.
04. ˇø£kÕ] lø£wüßí&ÉT, <Ûäs¡àsêE‘√ ø£\dæ e<äΔ Áu≤Vü≤àDT\ s¡÷|ü+˝À
eTj·T÷s¡<Ûä«Eì <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤Ôs¡T. @$T ø±yê˝À ø√s¡Tø=eTàì eTj·T÷s¡
<Ûä«E&ÉT n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. ªªsêC≤! MT <äs¡ÙHês¡úyÓTÆ y˚TeTT edüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT
<ë]˝À ˇø£ dæ+Vü≤+ n&ÉT¶|ü&ç+~. e÷ ≈£îe÷s¡T&çï |ü≥Tºø√>± u≤\Tì
$&ç∫ô|≥ºe\dæq~>± y˚TeTT ÁbÕ]ú+#ê+.
05. n|ü⁄Œ&ÉT MT ≈£îe÷s¡T&ÉT MT≈£î ø±yê\+fÒ eTj·T÷s¡<Ûä«Eì X¯Øs¡+˝Àì
dü>∑uÛ≤>∑+ Hê≈£î ÄVü‰s¡+>± ø±yê*. n‘·&ç uÛ≤sê´|ü⁄Á‘·T˝Ò dü«j·T+>±
n‘·ì X¯Øsêìï ø√dæ Çyê«*. n~ ‘Ó∫Ã ÇùdÔ MT ≈£îe÷s¡T&çì e~˝ÒkÕÔq˙
#Ó|æŒ+~μμ nì ø£wüßí&ÉT #ÓãT‘ê&ÉT.
06. Ä Á|üø±s¡+>± »]–q ‘·s¡Tyê‘· eTj·T÷s¡<Ûä«Eì m&ÉeTø£qTï qT+∫
˙s¡T ø±s¡≥+ <Ûäs¡àsêE #·÷dæ ªªø£˙ï{Ï <ëq+ e<äT› e<äT› n+{≤&ÉTμμ.
n|ü⁄Œ&ÉT eTj·T÷s¡<Ûä«E&ÉT, ªªnj·÷´! u≤<Ûä|ü&ç Hê X¯Øsêìï MTøÏe«≥+
47
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
˝Ò<Tä . Hê ≈£î&çu≤Û >∑+ |üs√|üø±sêìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘√+~. ø±˙ Ä n<äwü+º

‘·q≈£î ˝Ò<äì m&ÉeTø£qTï u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ ø£˙ïs¡T ô|&ÉT‘√+~μμ nì
#ÓãT‘ê&ÉT.
07. ‘·sê«‘· ø£wüßíì es¡+‘√ <˚yê\j·T <Ûä«»düÔ+uÛÑ+>± eTj·T÷s¡<Ûä«E&ÉT
e÷s¡‘ê&ÉT. n‘·ì ø£˙ïs¡T eTq eTqdüT‡\qT Á|üøå±[‘·+ #˚düTÔ+≥T+~.
s¡eTDT\ á #·s¡D+˝Àì ø£˙ïs¡T ≈£L&Ü n<˚ ø√e˝ÀøÏ #Ó+~+~.
eTq\qT ‘·]+|ü#˚düTÔ+~.

35
NÛ j·Tì Á‘√dæq #˚j·TT ø£s¡à ‘·|üq
>±πø~ eTqTe÷s¡Z eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! z |üs¡eT•yê! Hê #Ó&ÉT ø£s¡à\≈£î e#˚Ã |òü*‘ê\qT+∫
qTy˚« qqTï ø±bÕ&É>∑\e⁄. qqTï ìs¡¢ø£åéTT #˚kÕeqTø√, |ü{Ïº+#·Tø√˝Ò<äqTø√
Hê |üPs¡«»qà\˝À #˚dqæ #Ó&TÉ ø£sà¡ \ |ò*ü ‘·+ qqTï ø±*Ãy˚dTü +Ô ~. á uÛj
Ñ T· +ø£s¡
|ü]D≤eTeTT qT+∫ ˙ <äj·T ˇø£ÿfÒ qqTï ø±bÕ&ÉT‘·T+~. Hêô|’ m|ü⁄Œ&ÉT ˙
<äj·TqT #·÷|æ+#·T!
$X‚cÕ\T
1) ÁbÕs¡ãΔeTq>± ÁbÕs¡+_Û+#·ã&çq~. eTqeTT á X¯Øs¡eTT <ë«sê
nqTuÛÑ$+#·e\dæq ø£s¡à |òü\eTT\qT ÁbÕs¡ãΔeTT n+{≤s¡T.
2) |üPs¡«»qà\˝À #˚dæq~ e´ø£ÔyÓTÆ eTqø° es¡Ôe÷q »qàìùdÔ n˝≤{Ï ø£s¡à≈£î
ÁbÕs¡ãΔeTì ù|s¡T.
3) ÁbÕs¡ãΔeTT eT÷&ÉT $<ÛäeTT\T>± ñ+≥T+~
1. Ç#êÃ¤ÁbÕs¡ãeΔ TT: eTq'|üPs¡«ø£eTT>± ø√] >∑‘e· TT˝À #˚dqæ |ü⁄D´bÕ|ü
ø£s¡à\ jÓTTø£ÿ |òü\eTT\T Ç|ü⁄Œ&ÉT nqTuÛÑeeTT˝ÀìøÏ e∫Ãqyê{Ïì
Ç#êÃÁbÕs¡ãΔeTT n+{≤s¡T
48
2. nì#êÃ¤ÁbÕs¡ãΔeTT: ‘êqT ø±yê\ì ø√s¡≈£î+&Ü <Ó’$ø£eTT>±

dü+uÛÑ$+#˚$ nì#êÃÁbÕs¡ãΔeTT. ñ<ë: yê´~Û ø£\T>∑T≥
3. |üsπ #êÃ¤ÁbÕs¡ãeΔ TT: Ç‘·sT¡ \T ø√s¡T≥ e\q ÁbÕ|æ+Ô ∫q ø£sà¡ |ò\ü eTT\T
4) á ÁbÕs¡ãΔeTT $&É∫ô|≥ºã&çq u≤DeTT e+{Ï~. nqTuÛÑ$+∫ s¡<äT›
#˚dæø=qe\dæq<˚ ø±ì y˚s=ø£ e÷s¡ZeTT ˝Ò<äT.
5) JeqTà≈£îÔ\qT ≈£L&Ü e<ä*ô|≥º~~.
6) ªÁbÕs¡ãΔ+ uÛÀ>∑‘√ qX‚´‘Yμ nqTuÛÑe+‘√ düe÷|üÔ+ ø±e\dæq<˚. yê&ÉT
bÕeTs¡T&Ó’Hê, |ü+&ç‘·T&Ó’Hê nqTuÛÑ$+∫>±ì <ëì u≤ø° rs¡TÃø=q˝Ò&ÉT.
á ÁbÕs¡ãeΔ TT ˇø=ÿø£ÿkÕ] uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì <äjT· e\q q•düT+Ô <äì s¡eTDT\T
á #·s¡D+˝À #ÓãT‘·THêïs¡T.
7) ÁbÕs¡ãΔ+ nqTuÛÑe+˝ÀøÏ sêe&É+ >∑÷]Ã ˇø£ ∫qï $wüj·T+,
8) ÁbÕs¡ãΔ eXÊ‘Y ˇø£ e´øÏÔøÏ ˇø£Hê&ÉT $|üØ‘·yÓTÆq s¡ø£ÔÁkÕeeTT »]–
Vü‰dæŒ≥˝Ÿ eT+#·+MT<ä |ü&É&É+ sêdæ ñqï~ nqT≈£î+<ë+. n~ ¬s+&ÉT
$<Ûë\T>± nqTuÛÑe+˝ÀøÏ sê>∑\<äT.
9) @<√ $<Ûä+>± <Óã“ ‘·–* X¯Øs¡uÛ≤>∑+ ‘Ó–/ø√düTø=ì s¡ø£Ô+ ø±]b˛sTT
Vü‰düŒ≥˝Ÿ˝À C≤sTTHé nsTT´ Vü‰düŒ≥˝Ÿ eT+#·+MT<ä |ü&ç nø£ÿ&ç yê]#˚
yÓ’<ä´ùde\T bı+~ ‘·>±Zø£ Ç+{Ï¬øfi¯fle#·TÃ.
10) n‘·édüs+¡ >± X¯g∫øÏ‘‡· #˚jT· e\dæq s√–øÏ nedüsy¡ TÓ qÆ s¡ø+Ô£ ø±e\dæ
e∫Ã, dü<äs¡T e´øÏÔ Vü‰düŒ≥˝ŸøÏ yÓ[fl ‘·q+‘· ‘êqT>± Vü‰düŒ≥˝Ÿ eT+#·+
møÏÿ s¡ø£Ô+ Ç∫Ã ø±ùd|ü⁄ Vü‰düŒ≥˝Ÿ u…&éMT<ä ñ+&ç nø£ÿ&çyê]#˚ ø=~›
yÓ’<ä´ùde\T bı+~ ‹]– Ç+{ÏøÏ yÓ[flb˛e#·TÃ.
11) ◊‘˚, ¬s+&Ée $wüj·÷ìøÏ eTq ÁbÕs¡ãΔ+ nì u≤<Ûä ñ+&É<äT. ô|’>±
ñ‘ê‡Vü≤+, Äq+<äeT÷ ø£\>∑e#·TÃ, ø±˙ ÇB ÁbÕs¡ãΔy˚T nì >∑T]Ô+#·+.
12) yÓTT<ä{Ï $wüj·T+˝ÀH˚ ÁbÕs¡ãΔ+ nqT≈£î+{≤+. m+<äTø£+fÒ n~ m≈£îÿe
u≤<Û.ä ndü\T ÁbÕs¡ãeΔ T+‘ê á J$‘êìï bı+<ä≥y˚T. s¡eTDT\T #Ó|Œæ q≥T¢
Ç<˚ ˇø£ |ü⁄+&ÉT, BìøÏ |ü⁄fi¯Sfl |ü⁄≥º#·TÃ, H=|æŒ y˚j·Te#·TÃ, ø£+&É÷‹‘√
49
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
düTKeT÷ nì|æ+#·e#·TÃ. J$‘·+˝Àì $wüj·÷\qT |ü]o*ùdÔ C≤Á>∑‘·Ô>±

á $<Ûä+>± nq«j·TeTe⁄‘êsTT ˇø£kÕ] ‘·s¡∫ #·÷düT≈£î+fÒ.
13) Á‹|ü⁄s¡ s¡Vü≤dü´+˝À <ä‘êÔÁ‘˚j·TT\yês¡T |üs¡X¯ósêeTT\yê]øÏ C≤„quÀ<Ûä
#˚j·TTq|ü⁄&ÉT ªªÁbÕs¡ãΔ+ nqTq~ dü+ø£\Œ $ø£\Œ ÁøÏj·T˝À ‘·‘Y ø£åD+
\_Û+#˚ |òü*‘·y˚Tμμ nì #ÓbÕŒs¡T.
14) dü+ø£\Œ+ #˚j·T>±H˚ n~ $ø£\Œ+ ø±e{≤ìøÏ ‘·‘Y ø£åDy˚T ø±e#·TÃ ˝Ò<ë
Ä J$ J$‘·ø±\+ |ü≥ºe#·TÃ.
15) l sêeTø£wüí|üs¡eTVü≤+dü\ yês¡T ÁbÕs¡ãΔ+e\¢ >=&É¶*‘√ qs¡ø£ã&ÉT dæú‹
ø£*–‘˚ neTàyê] <äj·T‘√ >√{Ï‘√ b˛‘·T+<äHêïs¡T. l s¡eTDT\T ≈£L&Ü
á 35e #·s¡D+˝À Ä <äj·÷ $X‚cÕìï #ÓbÕŒs¡T.

36
#Ó|üŒø£ #Ó|æŒ ˙e⁄ eTÚq‘· qT+&Éì
j·T÷s¡ø£ j·TT+<äTy˚ ns¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡ T D≤#· ˝ ≤! |ü s ¡ e T•yê! qTe⁄« #Ó | ü Œ ≈£ î +&ÜH˚ #Ó ã T‘· T Hêïe⁄.
e÷{≤¢&É≈£î+&Ü eTÚq+>± ñ+≥THêïe⁄. ˙e⁄ ìX¯Ùã›eTT>± ñ+≥THêïe⁄.
$X‚cÕ\T
1) ns¡TD≤#·˝≤BÛX¯ó&ÉT ‘·q≈£î eTÚqBø£å nqTÁ>∑Væ≤+#ê&Éì, eTÚq+ <ë«sê
‘·q ñ|ü<˚XÊìï nqTÁ>∑Væ≤+#ê&Éì á #·s¡D+˝Àì Ä+‘·s¡´+.
2) πøe\+ e÷{≤¢&Éø£b˛e&Éy˚T eTÚqeTT ø±<äT - eTqdüT‡˝À ìs¡s¡úø£yÓTÆq
Ä˝À#·q\T ˝Ò≈£î+&Ü ñ+&É≥+ ≈£L&Ü eTÚqy˚T.
3) eTqøÏ Á|ü|ü+#·+‘√ dü+ã+<Ûë\ì ø£*–+#˚ eTqdüT‡ Ä‘·à˝À nD–b˛‘˚
XÊ+‹ kÕ<Ûä≈£îìøÏ ø£\T>∑T‘·T+~.
4) düq≈£î&ÉT yÓTT<ä˝…’q •wüß´\≈£î l <äøÏåD≤eT÷]Ô nqTÁ>∑Væ≤+∫q eTÚq
ñ|ü<˚XÊìï s¡eTD eTVü≤]¸ á #·s¡D+˝À Á|ükÕÔ$+#ês¡T.
50
5) ˇø£kÕ] eTÚHêìï >∑T]+∫ s¡eTDT\øÏ, uÛÑ≈£îÔìøÏ eT<Ûä´ dü+uÛ≤wüD Ç˝≤

»]–+~.
6) uÛÑ≈£îÔ&ÉT: eTÚqeTq>± @$T?
7) eTVü≤]¸: ‘·\|ü⁄\T ˝Òì dæú‹j˚T eTÚqeTT. n~j˚T eTÚqeTT‘√ ≈£L&çq
<Ûë´qeTT. eTÚqeTT‘√ ≈£L&çq ìX¯Ã\ <Ûë´qy˚T ìs¡+‘·s¡ yê>±Δ{Ï.
8) uÛÑ≈£îÔ&ÉT: n≥T˝…’q eTq uÛ≤eq\qT Ç‘·s¡T\≈£î ‘Ó*j·T#˚j·TT≥ m≥T¢?
9) eTVü≤]¸: <ä«+<ë«\qT #·÷#·Tq+‘·es¡≈£î dü+uÛ≤wüD nedüs¡eTT.
<ä«+<ë«r‘· dæú‹˝À eTÚqy˚T dü+uÛ≤wüD.
10) uÛÑ≈£îÔ&ÉT: s¡eTDT\T ãj·T≥≈£î yÓ[fl Á|ü|ü+#êìøÏ dü‘·éTTqT m+<äT≈£î
uÀ~Û+#·sT¡ ?
11) eTVü≤]¸: H˚qT #˚j·TT≥ ˝Ò<äì m≥T¢ nHÓ<äe⁄? y˚~ø£ô|’q ≈£Ls¡TÃì
ñ|üq´dæ+#·T≥j˚T dü‘·éTTqT uÀ~Û+#·T≥j·÷? uÀ<Ûäq eTÚqeTTq+<äT
e÷Á‘·yT˚ »s¡T>∑TqT. >∑+≥\ø=B› Á|üe#·qeTT $ì ãj·T≥≈£î yÓ&\É Tq+‘·H˚
$düà]+#·T≥ø£qïqT, |ü$Á‘· düìï~Ûj·T+<äT ø=~›ùd|ü⁄+&ç, bı+~q
nqTuÛÑ÷‹ <ë«sê J$‘·+|ü≥¢ ne>±Vü≤q e÷s¡TÃø=qT≥ eT+∫~. á
¬s+{Ïj·T+<äT @~ eT+∫~? Á|üdü+>∑eTT\ <ë«sê ‘Ó*j·T#˚j·TT≥j·÷
˝Òø£ eTÚqeTTq+<˚ n+‘·X¯ÙøÏÔì Á|üdü]+|ü#˚j·TT≥j·÷?
12) eTÚquÀ<Ûäq >=|üŒ<äì s¡eTDT\T ô|’ dü+uÛ≤wüD <ë«sê ‘Ó*j·T#˚kÕs¡T.
13) ªj·T‘√ yê#√ ìes¡Ô+‘˚ nÁbÕ|ü´ eTqkÕ düVü≤μ nì |üs¡ÁãVü≤à edüTÔe⁄qT
>∑T]+∫ ÁX¯ó‹ #ÓãT‘·Tqï~.
14) ÁãVü≤à edüTÔe⁄qT eTqdüT‘√ bı+<ä{≤ìøÏ M\T˝Ò<äT.
15) n+fÒ nø£ÿ&É |ü<äeTT\T uÛ≤wü, yêø£éTT\T <ëìì ìπs›•+#·˝Òe⁄. yê{Ïø±
X¯øÏÔ ˝Ò<äT.
16) eTÚq<Ûë´qyÓTTø£ÿfÒ X¯s¡D´+. s¡eTD eTVü≤]¸ á #·s¡D+˝À n<˚
Á|üuÀ~Û+#ês¡T.

51
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
37
k˛eT]HÓ’‹ì $Tqïì düTK ìÁ<ä
ø£qï yπ̊s~ >∑‹ ns¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝XÒ «¯ sê! •yê! H˚qT k˛eT]qj·÷´qT. @y√ $H√<ë\‘√, ø±˝≤ìï
Ks¡TÃ #˚dü÷Ô düTK+>± ìÁ<äb˛‘·÷ Hê ø±˝≤ìï >∑&ÉT|ü⁄‘·THêïqT. Hê≈£î n+‹eT
\ø£åéTsTTq Ä‘·àC≤„Hêìï Á>∑Væ≤+#·≥+ ˝Ò<äT. Hê≈£î qTe⁄« ‘·|æŒ+∫ Ç+ø=ø£
>∑‹˝Ò<Tä .
$X‚cÕ\T
n˙ï <˚e⁄&˚ q&ç|ækÕÔ&ÉT ø£<ë! eTqy˚T$T #˚j·T≈£î+&Ü*. k˛eT]>±
ñ+&Ée#·TÃ ø£<ë! áX¯«s¡ Ä»„ ˝Òì<˚ NeTsTTq ≈£î≥º<ä+{≤πs. n˙ï ÁbÕs¡ãΔ+
Á|üø±s¡+ »s¡T>∑T‘·T+<ä+{≤s¡T ø£<ë, eT] Á|ü‘˚´ø£+>± á <äTs¡TZD≤\T,
<äTs¡u≤Û ´kÕ\÷ b˛>=≥Tºø√yê\q≥+ m+<äT≈£î? nqï dü+<˚V‰ü ìøÏ l s¡eTDT\T
ˇø£kÕ] Ç˝≤ »yê_#êÃs¡T.
X¯Øs¡+ e⁄+~, <ëì¬øø£ÿ&√ ˇø£ ÁeD+ |ü⁄&ÉT‘·T+<äqTø√, &Üø£ºs¡T e∫Ã,
ø£‹‘Ô √ Ä uÛ≤>∑+ ø√dæ, #Ó&TÉ s¡ø+Ô£ rdæyd˚ ,æ eT+∫ s¡ø±ÔìøÏ s¡øDå£ >± ø£≥Tºø≥£ &º +É
˝Ò<ë? n{≤¢π> sTTBq÷! Ä ÁeD+ ø√j·T≈£î+&Ü e~*‘˚, ˝À|ü\+‘ê ≈£îfi¯ófl
‘·T+~. ø√dæq yÓqTø£ ø£≥Tº ø£≥º≈£î+fÒ NeTT |ü&ÉT‘·T+~. e÷qe⁄ì
q&Ée&çø£˝Àq÷ n+‘˚.
<äTs¡TZD≤\T, <äTs¡uÛ≤´kÕ\÷ ÁeD+ ˝≤+{Ï$. ø√dæy˚j·T≈£î+fÒ n<∏ä'
|ü‹‘·T&Í‘ê&ÉT. @ yê´~ÛøÏ Ä ∫øÏ‘·‡ #˚j·÷*. Ä<Ûë´‹àø£ kÕ<Ûäq˝À <Ó’yêìï
qeTTàø√yê*. eTq Á|üj·T‘·ï+ e÷q≈£L&É<äT. k˛eT]‘·Hêìï M&Ü*. Ç~
s¡eTDT\ dü+<˚X¯+.
k˛eT]‘·Hêìï ≈£L&É<äì ls¡eTDT\T $e]+∫q ø£<∏ä Ç~ -
ˇø£ |æ#T· Ãø£ Á>∑T&ÉT¶ düeTTÁ<ä+˝À C≤] |ü&bç ˛sTT+~. Ä Á>∑T&ÉTq¶ T ãj·T{ÏøÏ
rdæ s¡øÏå+#ê\ì |ü≥Tº<ä\‘√ düeTTÁ<ä+˝À ˙fi¯fl˙ï ãj·T≥ b˛kÕÔqì, $düT>∑T
$sêeT+ ˝Ò≈£î+&Ü düeTTÁ<ä+˝À eTTì–, eTT≈£îÿ‘√ ˙s¡T |”*Ã ˇ&ÉT¶≈£î e∫Ã
52
¬sø£ÿ\‘√ $~*+#·&É+ #˚k˛Ô+~ ‘·*¢ |æ#·TÃø£. Hês¡<äT\yês¡T Ç~ #·÷kÕs¡T.

ªªyÓiÏ¿|æ#·TÃø±! ˙øÏ~ kÕ<Ûäé÷?μμ nì n&ç>±s¡T.
ªªkÕ<Ûäé÷? nkÕ<Ûäé÷? nqï ∫+‘· Hê≈£î ˝Ò<äT, |ü≥Tº<ä\‘√
Á|üj·T‹ïkÕÔqT, ô|’q <˚e⁄&ÉTHêï&ÉTμμ nì Ä |æ#·TÃø£ »yêãT. Hês¡<äT&ÉT #ê˝≤
Äq+~+∫, >∑sT¡ &ÉTì e<ä≈› î£ yÓ[fl $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. >∑sT¡ &ÉT&ÉT |üsT¡ >∑T |üsT¡ >∑Tq
e∫Ã ¬s+&ÉT ¬sø£ÿ\‘√ ˇø£ÿkÕ] $dæsê&ÉT. ˙s¡+‘ê ¬s+&ÉT bÕj·T˝…’ #Ó~]
Á>∑T&ÉT¶ ãj·T≥|ü&ç+~. |æ#·TÃø£ Äq+<ä+‘√ Ä Á>∑T&ÉT¶qT rdüT≈£î+<ä≥.
n<˚$<Ûä+>± Ä‘·à∫+‘·q ø£\yês¡÷, k˛eT]b˛‘·T\T ø±≈£L&É<äT. á |üì
ô|<ä›<˚, eTqeTT á |üì #˚j·T>∑\e÷?! nì dü+<˚Vü≤|ü&É≈£L&É<äT. eTq+
ÁX¯<‘Δä √ #˚dTü +Ô fÒ <Óy’ êqTÁ>∑V≤ü + n<˚ \_ÛdTü +Ô ~. á #·sD¡ +˝Àì n+‘·sês¡$ú T<˚.

38
XÖs¡éTT p|æ‹ X¯$TsTT+#Óqì e÷j·T
#·*sTT+|ü≈î£ Hêïe⁄ ns¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! •yê! ˙ C≤„q |üsêÁø£e÷ìï #·÷|æ+#êe⁄. Hê nC≤„Hêìï,
Hê e÷j·TqT b˛>={≤ºe⁄. ÁbÕ|ü+∫ø£ ÁuÛÑeT\T b˛>={≤ºe⁄. Hê Vü≤<äj·T+˝À
m≥Te+{Ï ø£<ä*ø£ ˝Ò≈£î+&Ü dæús¡+>± ñHêïe⁄.
$X‚cÕ\T
Jeø√{Ï j·÷Á‘·˝À ˇø£ #√≥ n&É¶+>± ˇø£ ^‘· ô|&É‘ês¡≥. ns¡TD≤#·\
Á|üy˚X¯eTTq≈£î eTT+<äT J$‘·eTT Ä ^‘·≈£î ˇø£yÓ’|ü⁄, ns¡TD≤#·\ Á|üy˚X¯eTT
‘·sê«‘· J$ J$‘·+ ^‘·≈£î eTs=ø£ yÓ’|ü⁄. ns¡TD≤#·\eTT˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ê\+fÒ
áX¯«s¡Tì <äj·T ø±yê*. Ä <äj·Tì bı+~q Je⁄ì dæú‹ì s¡eTDT\T Ç+<äT˝À
e]í+#ês¡T.

53
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
39
≈£îø£ÿ≈£î ˙ï#·y˚T H˚ H˚ >∑Ts¡T‘·T>=ì
yÓ<øä Ï ìH˚s® T¡ <äT qs¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! H˚qT ≈£îø£ÿ ø£Hêï ‘·≈£îÿeyê&çHê? ≈£îø£ÿ ‘·q ÄVü‰sêìï
yêdüq‘√ ø£qT>=+≥T+~. n˝≤π> Hê ñìøÏøÏ Ä<Ûës¡yÓTÆq ìqTï H˚qT ≈£L&É
yÓ‹øÏ yÓ‹øÏ #˚s¡T‘êqT. (ªH˚qTμ nH˚ Ä˝À#·q eT÷˝≤ìï yÓ‹øÏ yÓ‹øÏ, <ëìì
#˚], Ä‘·à˝À ©qeTe⁄‘êqì ‘ê‘·Œs¡´+)
$X‚cÕ\T
ø√‹, ≈£îø£ÿ, HÓeT* yÓTT<ä˝…’q »+‘·Te⁄*ï MTs¡T nì >ös¡e+>±
dü+uÀ~Û+∫ Áù|$T+#˚yês¡T s¡eTDT\T. eTVü≤]¸ X¯Øs¡ ‘ê´>∑eTT #˚dæq >∑~‘√
bÕ≥T kÕ«$T düŒs¡ÙBø£å‘√ eTTøÏÔ bı+~q >√e⁄ \ø°Î düe÷~Û, ≈£îø£ÿ (C≤ø°),
ø±øÏ, õ+ø£ (e*¢)\ düe÷<ÛäT\T ≈£L&Ü s¡eTD≤ÁX¯eT düìïVæ≤‘·+>± ñHêïsTT.

40
C≤„qeTT ˝Òø£ j·÷q <Ó’qéTT u≤|ü
C≤„qeTT ‘Ó*|æ ÁuÀ qs¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! z |üse¡ T•yê! Hê≈£î C≤„qeTT ˝Ò<Tä . ø±ì ìqTï yÓ‘ø· ±\ì,
#·÷&Ü\ì Hê≈£î ‘·|üq e÷Á‘·+ ñ+~. n+‘ê ˙ Ä»„. ˙˝À ◊ø£´+ bı+<ë\ì
á BqTì ø√]ø£. á <Ó’Hê´ìï b˛>=≥ºej·÷´! ndü˝…’q C≤„qeTT (e÷j·T
‘=\–‘˚ e#˚Ã Je⁄&ÉT, <˚e⁄&ÉT ˇø£fÒ nH˚ dæús¡ãT~Δ.) ‘Ó*|æ qqTï s¡øÏå+#·T.
$X‚cÕ\T
eTìwæøÏ ø£\˝À @y˚y√ ø£ì|ækÕÔsTT. ìÁ<ä˝À n<ä+‘ê ì»+>±H˚ ñ+≥T+~.
y˚T\Tø=qï ‘·sê«‘· n<ä+‘ê ø£\ nì ‘Ó\TdüT+Ô ~. n˝≤π> C≤„qeTT ø£*–q|ü⁄Œ&ÉT
54
Á|ü|+ü #·+ ø£\ nì|ædTü +Ô ~. Ç<ä+‘ê ˇø£ ø£\ nì ‘Ó\TdüT≈£î+{≤e⁄. C≤Á>∑<ëedüú

ñqï+‘· es¡≈£î á »>∑‘·TÔ, Je+, áX¯«s¡+ n˙ï dü‘·éTqTø=+{≤+. á
nedüú\T <ë{Ï, ‘·TØj·÷edüú≈£î eùdÔ >±ì Çe˙ï ì»eTT ø±eì ˇø£ Ä‘·à
e÷Á‘·y˚T dü‘·éTì ‘Ó\TdüTÔ+~. á C≤„qeTT ø£*–+#·eTì á #·s¡D+˝À
s¡eTDT\ ø√]ø£.

41
‘˚{Ï e˝…qT ˙e⁄ $ø£d+æ |ü˝<Ò ìä
jÓT<äT≥ ì\T‘·Ty˚\ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! |üs¡eT•yê! dü÷s¡T´&ÉT ‘êeTs¡yÓTT>∑Z m<äT≥ ì\ã&ç
nHêï&É≥ ªªá yÓTT>∑Z Ç+ø± $ø£dæ+#·˝Ò<äTμμ nì.
$ø£dæ+|üø£b˛e≥+ Ä yÓTT>∑Z ‘·bÕŒ?
‘˚HÓ{°>∑ nqï<ä≥ ªªá |ü⁄e⁄« Ç+ø± $ø£dæ+#·˝Ò<˚$T{Ï?μμ nì.
n~ yÓTT>∑Z ‘·bÕŒ?
qTe⁄« dü÷s¡T´&ç$. Hê Vü≤<äj·T |ü<ëàìï $ø£dæ+|ü#˚j·TT≥ ˙ u≤<Ûä´‘·.
Hê≈£î C≤„qeTT ø£*–+#·T≥ ˙ u≤<Ûä´‘·.
$X‚cÕ\T
s¡eTDT\T ˇø£kÕ] Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ªVü≤‘Y-nj·T+μ n+fÒ ªÇ~ πø+Á<ä+μ nì ns¡ú+. Çø£ÿ&ÉqT+&˚ nìï
uÛ≤yê\T ñ<äsTT+∫, <ëìMT<˚ Ä<Ûës¡|&ü ,ç <ëì˝ÀH˚ \j·TyÓTbÆ ˛‘êsTT. eTqdüT‡
uÛ≤yê\ düeT÷Vü≤+. uÛ≤yê˝Ò Á|ü|ü+#êìøÏ s¡÷bÕìï#êÃsTT. ÁãVü≤à+ qT+&˚
Je⁄\˙ï ñ<ä“¤$kÕÔj·Tì ñ|üìwü‘·TÔ\T #ÓbÕÔsTT. n<˚ Vü≤<äj·T+. ÁãVü≤ày˚T
Vü≤<äj·T+. Ä Vü≤<äj·÷ìï ‘·q ì\j·T+>± #˚düTø=eTàì s¡eTDT\ ìy˚<äq
á #·s¡D+˝À ø£qã&ÉT‘·T+~.
55
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ªdüs¡«»„‘ê ‘·|æÔ s¡Hê~ uÀ<Ûä' dü«‘·+Á‘·‘ê ì‘·éT\T|üÔ X¯øÏÔ'

nq+‘· X¯øXÔÏ Ã¯ $uÛÀ]«~ÛC≤„‘· wü&ÜVüQs¡+>±ì eTùV≤X¯«s¡d´ü μ n+~ XÊg+.
ø=ìï $wüj·TeTT\qT ø£qTï #·÷dæHê, eTqdüT‡ yê{Ïì |ü≥Tºø√<äT. eTq+
ˇø£#√≥ ≈£Ls¡TÃì ø£+{Ï‘√ nìï{Ï˙ #·÷düTHÔ êï n˝≤ #·÷düTqÔ ïyê{Ï˝À ø=ìï{Ïì
e÷Á‘·y˚T >∑Ts¡TÔô|≥Tºø√>∑\eTT. ø±˙ áX¯«s¡T&ÉT n˝≤ ø±<äT.
eTùV≤X¯«s¡T&ÉT düeTdüÔ ÁbÕDT\ Vü≤<äj·T>∑‘·eTsTTq n_ÛÁbÕj·TeTT\qT
≈£L&Ü ‘Ó\TdüTø√>∑\&ÉT. MT eTqdüT‡qT áX¯«s¡Tì bÕ<äeTT\ MT<ä ô|≥º>∑*–‘˚
áX¯«s¡T&ÉT MT yÓ+≥ |üs¡T¬>&É‘ê&ÉT. MT eTqdüT‡ nø£ÿ&É ô|≥º&ÜìøÏ MTs¡T
#˚düTÔqï |ü]ÁX¯eT≈£î ª|üP»μ nì ù|s¡T. n˝≤ uÛÑ>∑e+‘·Tìj·T+<äT eTqdüT‡qT
πø+ÁBø£]+∫ |üP» #˚j·T&É+ n\yê≥T #˚düTø√yê*. n~ n\yê≥T nsTT‘˚
MTs¡T @ Á|ü<˚X¯+˝À e⁄Hêï |üP» #˚düTø√>∑\T>∑T‘ês¡T. ø±ã{Ïº |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT
Vü≤<äj·T>∑‘ê_ÛÁbÕj·TeTTqT |ü≥º>∑*–qyê&ÉT. Bìπø düs¡«»„‘· n+{≤s¡T.
düs¡«»„‘·, dü«‘·+Á‘·‘· nH˚$ ¬s+&É÷ áX¯«s¡T&ç‘√ eTT&ç|ü&ç ñ+{≤sTT.
@ø£ø±\eTTq+<äT düeTdüÔ #·sê#·s¡ »>∑‘·TÔ˝À ñqï ÁbÕDT\ Vü≤<äj·÷+‘·s¡Z‘·
uÛ≤>∑eTT\qT ‘êqT #·÷kÕÔ&ÉT. #·÷dæ Ä uÛ≤eeTT\ |ü]|ü⁄wæº #˚‘· yÓ÷ø£åeTTqT
≈£L&Ü nqTÁ>∑Væ≤kÕÔ&ÉT. (#ê>∑+{Ïyês¡T)
Ä •yêqTÁ>∑Vü≤+ ø√dü+ Äy˚<äq á #·s¡D+˝À ø£qã&ÉT‘·T+~.

42
‘·‘«Ô· yÓTs¡T>∑C≤\ q+‘·jTÆÓ ì\T‘·TH˚
Ç~ @$T ‘·‘«Ô· yÓ÷ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! z |üs¡eT•yê! H˚qT @ Ä<Ûë´‹àø£ Á>∑+<∏ë\q÷ #·<äe˝Ò<äT.
@ ‘·‘·Ô«eTT ‘Ó*j·T<äT. me] <ä>∑Zsê H˚s¡TÃø√˝Ò<äT. nsTTHê <äj·T e\¢ ª‘·‘·Ô«yéTμ
(˙e⁄ n<˚), ª‘·‘·Ô«eTdæμ (<ä«sT÷ ‘ê‘·Œs¡´+ ˝Ò<äT) nqT ¬s+&ÉT Ä<Ûë´‹àø£
dü‘ê´\T Hê≈£î ‘Ó*kÕsTT. Ç~ @$T ‘·‘·«eTj·÷´!
56
$X‚cÕ\T
1) eTÚ*ø£yTÓ qÆ , kÕs¡yTÓ qÆ $wüjT· eTT. <˚ìMT<ä Ç‘·s¡ dü‘´· eTT\T Ä<Ûës¡|&ü ç
j·TT+&ÉTH√ n{Ïº eTÚ*ø£ dü‘·éTT ˝Ò<ë <˚ìqT+&ç Ç‘·s¡ dü‘·éTT
\T‘·ŒqïeTT\>∑TH√ n{Ïº eTÚ*ø£ dü‘·éTTqT ‘·‘·«eT+{≤s¡T (Principle).
2) kÕeTy˚<ëìøÏ #Ó+~q á ‘·‘·«eTdæ eTVü‰yêø£´+ #ê+<√>√´|üìwü‘·TÔ˝À
ñ+~. 1. nVü≤+ ÁãVü‰àdæà, 2. Á|üC≤„q+ ÁãVü≤à, 3. nj·Te÷‘êà ÁãVü≤à,
4. ‘·‘·Ô«eTdæ nqT Hê\T–+{Ï˝À ˇø£{Ï á ‘·‘·«eTdæ.
3) n+<äT˝À ª‘·‘·Ô«eTdæμ, ªnVü≤yéT ÁãVü‰àdæàμ á ¬s+&É÷ #ê˝≤ Á|ü<Ûëq+>±
uÛ≤$kÕÔs¡T y˚<ë+‘·T\T. m+#˚‘·q+fÒ ‘·‘·Ô«eTdæ nH˚~ ñ|ü<˚X¯yêø£éTT,
nVü≤yéT ÁãVü‰àdæà nH˚~ nqTuÛÑe yêø£´+. ø±ã{Ïº Ç$ ¬s+&˚ y˚<ë+‘·
XÊÁkÕÔìø£+‘·{Ïø° Á|ü‹ì~Û s¡÷|üyÓTÆq yêø±´\T.
4) ‘·‘·Ô«eTdæ nH˚ yêø£´+ eT÷&ç+{Ï dü+|ü⁄{°ø£s¡D+. n+<äT˝À ‘·‘Y-‘·«yéT-
ndæ nì eT÷&˚ eT÷&ÉT e÷≥\THêïsTT. ‘·‘Y n+fÒ n~ - ‘·«yéT n+fÒ
˙e⁄ - ndæ n+fÒ ne⁄‘·THêïeì ns¡ú+.
5) l #ê>∑+{Ïyês¡T ‘·eT ñ|üHê´düeTT˝À s¡eTDT\ ‘·‘ê«ìï >∑T]+∫ #Ó|Œæ q
$wüj·÷\T á dü+<äs¡“¤+˝À C≤„|üø£+ #˚düT≈£î+<ë+.
6) uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\T m|ü⁄Œ&É÷ Hê ÄÁX¯eT+ nì nH˚yês¡T ø±<äT, Hê
ÄÁX¯eTy˚T$T{°? uÛ≈Ñ î£ \Ô ÄÁX¯eT+. H˚qT n+<äT˝À ñHêïqT nH˚yêsêj·Tq.
>∑+≥ ø=&ç‘˚ yÓ[fl ≈£Ls¡TÃH˚yês¡T uÛÀ»HêìøÏ ‘·bÕŒ, Äj·Tq yÓ[fl uÛÀ»q+
#˚j·T&É+ n˝≤+{Ïy˚MT ñ+&˚$ ø±e⁄. ÁãVü≤àC≤„ì ÁãVü≤àC≤„H˚.
7) ˇø£kÕ] Äj·Tq ‘·\T|ü⁄\T >∑&çy˚düT≈£îì ˝À|ü\ ñHêïs¡T. n+‘˚yêdüT\T
˝À|ü\ |ü&ÉT≈£îHêïs¡T. Äj·TqøÏ eT+#ê\T, ≈£î+#ê\T ˝Òe⁄. ø£{Ïø£H˚\
#ê|üMT<ä |ü&ÉT≈£î+{≤s¡T. |ü&ÉT≈£î+fÒ <=+>∑˝§#êÃs¡T. ˝À|ü\ @yÓTÆHê
ñHêïjÓ÷yÓ÷qì yêfi¯ófl ‘·\T|ü⁄ ø={≤ºs¡T. ‘·\T|ü⁄ ø=&ç‘˚ øÏ{ÏøÏ˝À+∫
#·÷dæ s¡eTDT\T nHêïs¡÷ ªmes¡T MTs¡T?μ nì.
8) ªy˚TeTT <=+>∑\+μ nHêïs¡T. ªs¡+&ç kÕ«>∑‘·+μ nì ‘·\T|ü⁄ rXÊsêj·Tq,
n+fÒ ªNÛ NÛ NÛ e÷≈£î C≤uŸ kÕ´{ÏkÕŒ¤ø£åHé ñ+&É<äT. Ä ‘·\T|ü⁄ y˚ùddæ
57
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
<=+>∑\T <=+>∑\T nì ns¡T. y˚TeTT ‘·\T|ü⁄\T ã<ä\› T ø=≥Tº≈î£ ì ˝À|ü*øÏ

ekÕÔ+.μ
9) s¡eTDT\T nHêïs¡T ªe<äT›, m+<äTø£˝≤>±? H˚H˚+ ns¡eqT. MTs¡T
áX¯«s¡T\T. MTπøyÓTÆHê ø±yê˝≤? Ç~>√ Ç$ ñHêïsTT e÷ <ä>∑Zs¡,
MTπøyÓTÆHê ø±yê\+fÒ rdüTø√+&çμ nHêïs¡T. n+fÒ yêfi¯flHêïs¡T
ªãT~ΔV≤” qT&Ü! |æ#êÃ&çyê @+{°? ns¡yê* <=+>∑\T <=+>∑\ì, n+‘˚>±ì
rdüTø√eT+{≤y˚$T{° ‘·\Tù|düTø√μ nHêïs¡T. n+fÒ b˛˙ MTπøyÓTHÆ ê ‘·bÕÔ
nHêïs¡T, n˝≤π> y˚düT≈£î+{≤qT s¡+&ç nHêïs¡T. yêfi¯ófl ‘·\T|ü⁄\T ã<ä›\T
ø=fÒdº Tü ≈£îì e#êÃs¡T, bÕ]b˛ nHêïs¡T. m+<äTø£Hêïsêj·Tq. ªbÕ]b˛yê*
<=+>∑\ì #·÷ùdÔμ nHêïs¡T. H˚qT n˝≤ bÕ]b˛qT. Hê≈£î áX¯«s¡T&ÉT
ø£q|ü&ÉT‘·THêï&ÉT MT˝À. $TeTà*ï #·÷dü÷Ô ì\TÃ+{≤qT nHêïs¡T.
10) ªãT<äT+› <ë ˝Ò<ë? ˙e⁄ bÕ]b˛ n|ü⁄Œ&ÉT y˚TeTT m‘·T≈Ô î£ b˛‘êeTTμ nHêïs¡T.
ªe÷≈£î <=+>∑‘·q+ #˚dæq ‘·|æÔ ñ+≥T+~. y˚TeTT @<Ó’Hê |ü≥Tº¬øfi‚Ô
e÷eT÷\T>± |ü≥Tº¬øfi¯fl≈£L&É<äT, ø£wüº|ü&ç <=+>∑‘·q+ #˚XÊeTqï ‘·|æÔ
e÷≈£î+&Ü*, n+<äTø£ì bÕ]b˛μ nHêïs¡T, n+fÒ ªMT ‘·|æøÔ Ï yÓ[flbıeTà+fÒ
yÓ[flb˛‘êμ nHêïs¡T s¡eTDT\T. n˝≤ bÕ]b˛e&Ü\T H˚H˚+ #˚j·TqT nì
Äj·Tq yÓ[flb˛j·÷s¡T. bÕ]b˛‘·Tqïyêfi¯flì ø={Ïº rdüTø√ø£b˛‘˚ e÷≈£î
dü+‘√wü+ ø£\T>∑<äT n+<äTø£ì z <äT&ÉT¶ø£Ás¡ rdæ q&ÉTdüTÔqï≥Te+{Ï
s¡eTDT\ jÓTTø£ÿ ø±fi¯flMT<ä ø={≤ºs¡T. ø=&ç‘˚ Ç+‘·+‘· u§ã“\T e#êÃsTT
s¡eTDT\ ø±fi¯flMT<ä. Äj·Tq qe⁄«‘·÷ Ä <Óã“\T ‹+≥÷ yÓ[fl ≈£Ls¡TÃHêïs¡T
ns¡T>∑TMT<ä.
11) @eTT+{≤j·T+&û Ä >∑~˝À! n+<äT˝À #ê|ü nMq÷.. ªNÛ NÛ eTØ Ç+‘·
nHê´j·Ty˚T$Tμ≥ì yÓ[flb˛j·÷s¡T <=+>∑\T. ô|’>± ‘·|æÔ ≈£L&Ü ˝Ò<äT.
@$T{À á eTìwæ ≈£L&Ü |æ#êÃ&ç˝≤>∑ì yÓ[flb˛j·÷s¡T Ä <=+>∑\T. Ä
#·T≥÷º ñqïyês¡T nHêïs¡÷ ªªuÛÑ>∑yêHé! }ñ.. nq+&û #êe>=fÒºkÕÔ+
yêfi¯flì. $TeTà*ï ø=≥º&Ée÷? Ç+‘·+‘· ‘·≥T¢ ‘˚*b˛j·÷sTT ø£<ä+&û!μμ
nHêïs¡T.
58
12) s¡eTDT\T ªªHê\Tø± Hê<˚, |üfi¯Sfl Hêy˚! nqï+ ‹H˚≥|ü⁄Œ&ÉT Hê Hê\Tø£

Hê |üfi¯fløÏ+<ä |ü&ç‘˚ Hê |üfi¯ófl |”πødüTø√Hê?μμ nHêïs¡≥. ªªnu…“uÒ“! m˝≤
|”πødüT≈£î+{≤s¡T? eTq |üfi¯ófl ø£<ë! n+<äT≈£î zs¡TÃø√e&Éy˚T!μμ nHêïs¡T.
ªªÄ düπs«X¯«s¡T&˚ <=+>∑s¡÷|ü+˝À e#êÃ&ÉT. Ä düπs«X¯«s¡T&˚ Hê≈£î á
ãVüQe÷q+ Ç#êÃ&ÉT. MTs¡T |üP\T ‘Ó∫Ã y˚dqæ |ü⁄Œ&ÉT m+‘· ‘·b˛Ô yêfi¯ófl
ø£Ás¡\T ô|{Ïº ø={Ïºq|ü⁄Œ&É÷ n+‘˚ ‘·|æÔμμ nHêïs¡T.
13) s¡eTDT\T ÁãVü≤àC≤„ì ø£<ë+&û. dæú‹ì #˚s¡&É+ n+‘· kÕe÷qýÓTÆq
$wüj·Ty˚T+ ø±<äT. n~ H√{Ï‘√ #Ó|æŒq+‘· ‘˚*ø£ø±<äT. n~ <ä«+<ë«r‘·
dæú‹qT+&ç n+‘·{≤ ÁãVü≤àeTTH˚ #·÷&É>∑\>∑≥+. ªqeT' #√sêj·T #·μ
(qeTø£+) >∑T]+∫ ˙e⁄ Ä˝À∫dü÷Ô ªáX¯«sê! ˙e⁄ <=+>∑˝≤>± ≈£L&Ü
e⁄+{≤ej·÷´!μ nì nqT≈£î+≥÷ n_Ûùwø£+ #˚dæ #˚dæ #˚dæ n+‘·{≤ Ä
ÁãVü≤àeTTH˚ #·÷dæ s¡$T+∫b˛j˚T≥≥Te+{Ïyêfi¯fl Äq+<ä+ y˚s¡T>±
e⁄+≥T+~. yêfi¯fl dæú‹ MT≈£î Ä ø£qTï\˝À ø£q|ü&ÉT‘·T+~.
14) á s¡eTDT\T #Ó|æŒq ‘·‘·«+ á ªnø£ås¡ eTDe÷\μ˝Àì 42˝À
ø£qã&ÉT‘·T+~.

43
‘ê H˚qT <ëqqT ‘·‘·Ô« $T<ë›ìì
‘êqT>± p|æ+‘·T es¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! z |üs¡eT•yê! ‘êqT nqT ‘êH˚ ‘·‘ê«s¡ú+. Bìì ‘êH˚
nsTTq qTe⁄« #·÷|æ+#·T. <ä]Ù+|ü#˚j·T eTq$.
$es¡D
ªªz •yê! qTe⁄« dü«j·T+Á|üø±X¯ó&ç$. ˙e⁄ @ø£eTT, ˙e⁄ |üs¡e÷‘·Tà&Ée⁄,
á $X¯«eT+‘ê ˙ e´ø£Ô s¡÷|üy˚T ø£<ë! á |üs¡eT dü‘·´+ Hê≈£î nqTuÛÑedæ<äΔ
eTj˚T´≥≥Tº nqTÁ>∑V≤æ +#·TμμeTì ª‘êqTμ nqT |ü<eä TTqT |ü<˚ |ü<˚ Á|üj÷Ó –+#·T≥
<ë«sê uÛÑ≈£îÔ&ÉT •e⁄ì ÁbÕ]údüTÔHêï&ÉT.
59
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ªª|üse¡ ÷‘·à ‘Ó*j·Tã&É≈î£ +&É≥+>±ì, nÁbÕ|ü+Ô >± ñ+&É≥+ >±ì m|ü⁄Œ&É÷

˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ, n‘·qT @ø£yTÓ Æ ñHêï&ÉT. Ä‘·à‘√ düe÷qyÓTÆ ñHêï&ÉT. Äj·Tq
nqTÁ>∑Vü≤+, Äj·Tq ~e´kÕìï<Ûä´+‘√ düe÷q+. BìH˚ C≤„qÁbÕ|æÔ n+{≤s¡T.
˙e⁄ dü÷s¡´ø±+‹˝À ñHêï, dü÷s¡T´DÏí ‘Ó\TdüTø√>√]‘˚ ˙ ø£fi¯flqT dü÷s¡T´ì
~X¯>± eTs¡*+∫ #·÷&Ü*. n˝≤π> <Ó’yêqTÁ>∑Vü≤+ Ç|üŒ{ÏøÏ|ü⁄Œ&ÉT ñqï|üŒ{Ïø°,
dü«Á|üj·T‘·ï+ <ë«sêH˚ ‘Ó\TdüTø√yê*. n˝≤π>, ˇø£ nC≤„ìøÏ ì‘·´+ dü«j·T+
Á|üø±X¯e÷qyÓTÆ ñqï Ä‘·à ‘Ó*j·T≈£î+fÒ Ä <√wü+ Ä‘·à<ë ˝Òø£ Ä nC≤„ì<ë?
n+fÒ dü÷s¡T´DÏí >∑T&É>¢ ÷∑ ã #·÷&ÉC≤\≈£î+fÒ n~ dü÷s¡T´&ç ‘·bÕŒ ˝Òø£ Ä |üøj
åÏ TÓ Tø£ÿ
<äwæº ˝À|üe÷?μμ nì s¡eTDT\T uÀ~Û+#ês¡T.
uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ Äø±s¡+ ˝Ò<äT. nsTTHê uÛÑ≈£îÔ\ø√dü+ dü>∑TDs¡÷|ü+˝À
e´ø£ÔeTe⁄‘ê&ÉT. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT dü+>∑+ ˝Òìyê&ÉT. ø±ì uÛÑ≈£îÔ\≈£î ‘·‘·«+
uÀ<Ûä|ü&É&ÜìøÏ dü+ã+<Ûëìï ø£*Œ+#·T≈£î+{≤&ÉT. düs¡«+ ‘êH˚ nsTTHê ‘·qπøMT
|ü≥ºq≥Tº ñ+{≤&ÉT. n˙ï ‘·qy˚qqï ÁuÛÑeT uÛÑ≈£îÔ\≈£î ø£*ŒkÕÔ&ÉT. eT∞¢ Ä
uÛÑ>∑e+‘·T&˚ ‘·q uÛÑ≈£îÔ\ ø£˙ïfi¯¢≈£î ø£cÕº\≈£î ø£]–b˛‘ê&ÉT. ‘·qqT ‘êqT uÛÑ≈£îÔ&ÉT
ø√s¡T≈£îqï $<Û+ä >± ø£qã&É‘ê&ÉT. ÇB n+‘ê uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ∫~«˝≤dü+. s¡eTDT\T
á #·s¡D+˝À #Ó|æŒq~<˚.

44
Á‹|æŒ j·TVü≤+‘·qT HÓ|⁄ü Œ&ÉT ˝À<ä wæº
>∑q ‘Ó*j·TTqqTq<˚ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! ªªeTqdüT‡qT n+‘·s¡TàKeTT #˚dæ ˙˝À ñqï Ä‘·à ø=s¡≈£î
yÓ‘·T≈£î. ªH˚HÓes¡T?μ nqT $#ês¡eTT <ë«sêH˚ Ä‘·àì ‘Ó\TdüTø√e#·TÃμμ nì
#ÓbÕŒe⁄.
$X‚cÕ\T
1. mes¡sTTHê Ä‘·àkÕøå±‘êÿsêìï bı+<ë\+fÒ ˝ÖøÏø£ $wüj·÷\ |ü≥¢
yÓ’sê>∑´+‘√ Ä‘·à $#ês¡eTT #˚j·÷*.
60
2. ªH˚HÓes¡qT?μ nì ìs¡+‘·s¡+ Ä˝À∫düTÔ+fÒ Ä‘êàqTuÛÑe+ kÕ<ÛäéTe⁄

‘·T+<äì s¡eTDT\ uÀ<Ûä.
3. Ä˝À#·q e#˚Ã≥|ü⁄&ÉT <ëìï ¬>+{Ï yÓj·÷´*.
4. H˚‹, H˚‹ - á Ä˝À#·q ø±<äT, á Ä˝À#·q ø±<äT. á Ä˝À#·q Hê≈£î
e<äT› nqTø=+≥÷ ñ+&Ü*.
5. ndüVü≤´+, uÛÑj·T+˝≤+{Ï Á|ü‹|üø£å uÛ≤eq\T eùdÔ yê{Ïì e´‹πsø£yÓTÆq
uÛ≤eq\‘√ n+fÒ Áù|eT‘√ ndüVü‰´ìï, <ÛÓ’s¡´+‘√ uÛÑj·÷ìï <ë{≤*.
6. ñ<ëd”q ‘ê‘·Œs¡´+‘√ eTqdüT‡≈£î kÕøÏå>± ñ+&ÉT.
7. Ç˝≤ H˚HÓes¡qT nì $#ês¡D #Ój·T´&É+ e\¢ Ä˝À#·q\˙ï q•kÕÔsTT.
∫es¡≈£î eTqdüT‡ $T>∑\<äT.
8. eTqdüT‡ q•+#·≥y˚T yÓ÷øå±ìøÏ <ë]rdüTÔ+~.
9. es¡TD eTVü≤]¸ ø=&ÉT≈£î uÛÑ>∑Te⁄. n‘·ìøÏ Ä‘êàqTuÛÑe+ bı+<ë\ì
Äø±+ø£å ø£*–+~.
10. ‘·+Á&ç ◊q es¡TD eTVü≤]¸ y˚<äy˚<ë+>±\T nuÛÑ´dæ+∫q C≤„ì. n+<äTø£ì
‘·+Á&ç <ä>∑Z]πø yÓ[¢ Hêqï>±s¡÷! H˚qT ÁãVü≤àC≤„Hêìï ‘Ó\TdüTø√yê\qï
ø±+ø£å‘√ ñHêïqT. <äj·T‘√ Hê≈£î ÁãôVAà|ü<˚X¯+ #˚j·T+&ç nì
y˚&ÉT≈£îHêï&ÉT.
11. ø=&ÉT≈£î C≤„q‘·wü≈í î£ dü+‘√wæ+∫q ‘·+Á&ç eTq X¯Øs¡ eTqdüT‡\T, ÁbÕDX¯øÔÏ
n˙ï ÁãVü≤àC≤„HêìøÏ Ä<Ûësê˝Ò. düwæº dæú‹\j·TeTT\≈£î ø±s¡DyÓTÆq
eT÷˝≤<Ûës¡+ @~ ñ+<√ <ëìï ‘·|dü Tü ‡ <ë«sê ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. n+<äTe\¢
‘·|üdüT‡ #˚sTT nHêï&ÉT.
12. uÛÑ>∑Te⁄ ìj·TeTìwü˜\‘√, ‘·<˚ø£ Bø£å‘√ ‘·|üdüT‡ #˚XÊ&ÉT.
13. yÓTT<ä≥ n‘·qT ‘·|dü Tü ‡ <ë«sê Á>∑V≤æ +∫+~ nqïy˚T nìï{Ïø° Ä<Ûës¡eTì,
n+<äTø£H˚ nqï+ |üs¡ÁãVü≤àeTHêï&ÉT. ‘·q nqTuÛÑyêìï ‘·+Á&çøÏ
$e]+#ê&ÉT.
14. es¡TDeTVü≤]¸ ì»y˚T ø±˙ n~ |üsÁ¡ ãVü≤à dü÷\ú dü«s¡÷|ü+. n~ düeTÁ>∑+
ø±<äT, düs«¡ dü«+ ø±<äT. ˙≈£î ñ|ü]‘·\y˚T |ü]#·jT· yÓT+Æ ~. #Ûêj·÷e÷Á‘·+>±
61
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
qTe⁄« dü‘ê´ìï n+<äT≈£îHêïe⁄. eT∞¢ ‘·|üdüT‡ #˚dæ eTÚ*ø£ dü‘ê´ìï

Á>∑Væ≤+#·T nHêï&ÉT.
15. uÛÑ>∑Te⁄ |ü≥Tº<ä\‘√ eT∞¢ ‘·|üdüT‡ #˚XÊ&ÉT.
16. n|ü⁄Œ&ÉT n‘·ìøÏ nìï{Ïø° eT÷\yÓTÆ+~ ÁbÕDy˚T nì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT.
ÁbÕDX¯øÏÔ ˝Ò≈£î+fÒ düeTdüÔ X¯øÏÔ ìØ«s¡éTe⁄‘·T+~. ÁbÕDT\T #·\q+
˝Òìee⁄‘êsTT. ø±ã{Ïº düeTdüÔ düwæøº Ï ÁbÕDy˚T Ä<Ûës¡eTì ìs¡sí TT+#·T≈£îì
‘·qT Á>∑Væ≤+∫q dü‘ê´ìï ‘·+Á&çøÏ $qï$+#ê&ÉT.
17. es¡TD eTVü≤]¸ ø=&ÉT≈£î #Ó|æŒ+~ $Hêï&ÉT. @MT e÷{≤¢&É≈£î+&Ü
ã<äT*e«≈£î+&Ü qT$«+ø± ndü\T dü‘ê´ìï düMT|æ+#·˝Ò<äT. @ø±Á>∑‘·>±
eT∞¢ <Ûë´q+ #˚sTT. Ä ‘·|üX¯ÙøÏÔ e\¢ ˙≈£î n+‹eT dü‘·´+ n+~edüTÔ+~.
nHêï&ÉT.
18. ‘·+Á&ç nC≤„qTkÕs¡+ uÛÑ>∑Te⁄ eT∞¢ ‘·|üdüT‡˝À eTTì>±&ÉT.
19. ákÕ] eTqùd‡ ÁãVü≤àeTì ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. nìï uÛ≤eq\≈£L eTqùd
πø+Á<ä+, n˙ï <ë+{À¢+#˚ ñ<ä“¤$kÕÔsTT. ø±ã{Ïº düwæºøÏ Ä<Ûës¡+ eTqùd
nì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT. ‘·q nqTuÛÑyêìï ‘·+Á&çøÏ $e]+#ê&ÉT.
20. es¡TD eTVü≤]¸ ˙˝À dü‘ê´H˚«wüD ñ+~. ø±˙ n~+ø± düeTÁ>∑+ ø±˝Ò<Tä .
|ü]|üPs¡í+ ø±˝Ò<äT. ø±ã{Ïº ˙ ‘·|üdüT‡qT ø=qkÕ–+#·T nHêï&ÉT.
21. düVü≤q+‘√ uÛÑ>∑Te⁄ eT∞¢ ‘·b˛eTT>∑TΔ&Éj·÷´&ÉT. dü‘ê´H˚«wæøÏ düVü≤qy˚T
Äj·TT<Ûä+. Á|üXÊ+‘·∫‘·Ô+‘√ <Ûë´qeT>∑Tï˝…’q yêfi¯¢≈£î |üs¡e÷‘·à <äs¡Ùq
eTe⁄‘·T+~. <ëìøÏ ø±\ìj·TeT+ ˝Ò<äT.
22. eT∞¢ ‘·|üdüT‡ #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT uÛÑ>∑Te⁄≈£î $C≤„qy˚T ÁãVü≤àeTì nì|æ+∫+~.
‘·q uÛ≤yêìï ‘·+Á&çøÏ ìy˚~+#ê&ÉT.
23. es¡TD eTVü≤]¸ qTe⁄« <ë] ‘·|Œü ˝Ò<Tä . ø±˙ <ë]˝À ‘·≥düyú TÓ qÆ e˙ï <ë]øÏ
Ä<Ûësê\T>± uÛ≤$düTÔHêïe⁄. ˙ Á|üj·÷D≤ìï ø=qkÕ–+#·T nHêï&ÉT.
24. uÛÑ>∑Te⁄ eT∞¢ ‘·|üdüT‡˝À eTTì>±&ÉT. ìs¡à\ Á|üj·T‘êïìï ì]«|òüTï+>±
ø=qkÕ–+#ê&ÉT.
62
25. Ä ‘·|dü Tü ‡ |ò*ü ‘·+>± n‘·qT Äq+<äyT˚ ÁãVü≤à nì >∑T]Ô+#ê&ÉT. Äq+<äyT˚

nq+‘· düwæº kÕs¡eTì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. á nq+‘· $X¯«+ Äq+<ä+‘√
kÕ>∑T‘√+<äì ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. Äq+<ä+˝ÀH˚ Á|ü‹B |ü⁄{Ïº, Äq+<ä+˝À
Á|ü‹B J$+∫, Äq+<ä+˝ÀH˚ Á|ü‹B \j·TeTe⁄‘√+<äì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT.
26. ‘·q n|üPs¡« nqTuÛÑyêìï ‘·+Á&çøÏ $e]+#ê&ÉT. ‘·+Á&ç ø=&ÉT≈£î e÷≥\T
$ì ÁãVü‰àq+<ä|üs¡eX¯ó&Éj·÷´&ÉT. düTBs¡È Á|üj·T‘·ï+˝À ‘·q ø=&ÉT≈£î
dü‘ê´ìï Á>∑Væ≤+∫q+<äT≈£î Äq+~+#ê&ÉT.
27. |üse¡ ÷‘·à ‘·‘ê«ìï nìï{ÏøH£ êï >=|üŒ>± Ä$wüÿ]+#˚~ Äq+<ä+. nqï+,
ÁbÕD+, eTqdüT, $C≤„q+, Çe˙ï ÁãVü≤àdü«s¡÷|üyTÓ qÆ y˚. Ç$ ˇø£ <ëìø£+fÒ
ˇø£{Ï dü÷ø£ÎyÓTÆq$. M≥ìï{Ï ø£Hêï n‘·T´‘·ÔeTyÓTÆq~ Äq+<ä+. ø±˙
Çø£ÿ&É <˚˙ï ‘·≈£îÿe #˚j·T≈£L&É<äT. ÁãVü≤àqT n+<äTø√e&ÜìøÏ Ç$
k˛bÕHê\T. nHêïìï, ÁbÕD≤ìï, eTqdüT‡qT |üs¡düŒsê<Ûësê\T>± uÛ≤$+
#ê*. yê{Ï>∑T+&Ü $C≤„HêqTuÛÑeeTe⁄‘·T+~. ne˙ï ø£*dæ Äq+<ä+>±
|üs¡édækÕÔsTT nHêï&ÉT.(n+‘·sê®\ kÂ»q´+)
28. eTq |ü⁄sêD≤˝À¢ #Ó|æŒq ô|’ $wüj·÷\T s¡eTD eTVü≤]¸ á #·s¡D+˝À
#Ó|æŒq ªH˚qTμ nH˚«wüD˝À e∫Ãq$. dü«dæÔ.

45
. rs¡eTT+&Éì jÓT<ä yÓ<äøÏj·TT ìqTï H˚
~]– u§+~‹ ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! rs¡eTT ˝Òì Vü≤<äj·TeTT Hê~. n+<äT˝À ˙ø√dü+
yÓ‹ø±qT. ìqTï bı+<ä˝Òø£ ‹]– e#êÃqT. qqTï <äj·T #·÷&ÉT.
$X‚cÕ\T
1) ªªns¡TD≤#·˝≤! ˙ø√dü+ yÓ‘·T≈£î‘·÷ <ä÷s¡ <ä÷s¡ rsê\≈£î yÓfi¯fl>∑\ X¯øÏÔ
Hê eTqdüT‡øÏ ˝Ò<Tä . n+<äTøπ ìqTï Hê Vü≤<äjT· ≈£îVü≤s¡eTT˝ÀH˚ #·÷<ë›eTì
Á|üj·T‹ï+#êqT. ø±ì z&çb˛j·÷qT. Hê≈£î>± H˚qT @$T #˚j·T˝Òqì
63
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ns¡úyÓTÆ+~. @MT kÕ~Û+#·˝ÒqT ø£qTø£ ˙‘√ ◊ø£´+ bı+<˚ e÷sêZìï ˙y˚

#·÷|æ nqTÁ>∑Væ≤+#·eTì s¡eTDT\T y˚&ÉTø=+≥THêïqTμμ nì ˇø£
n+‘·sês¡+ú .
2) ªªns¡TD≤#·˝≤! qTe⁄« n+‘·{≤ yê´|æ+∫qyê&ç$. ˙≈£î rs¡eT+≥÷ @MT
˝Ò<äT. n+<äTe\q ˙ø√dü+ n+‘·{≤ yÓ‹ø±qT. ˙ <äs¡Ùq+ ø±˝Ò<äT.
ø±ì Hê Vü≤<äj·T>∑TVü≤˝À ìqTï yÓ‹ø±qT. nø£ÿ&É ˙ <äs¡Ùq+ <=]øÏ+~.
˙e⁄ Hê Vü≤<äj·T+˝ÀH˚ ñHêïeì H˚qT Á>∑Væ≤+#êqTμμ nì s¡eTDT\T
Áyêdæq ô|’ #·s¡D+˝À Ç+ø=ø£ n+‘·sês¡ú+.
3) ªªeTqdüT‡ $»+_Û+#·T #√≥T •s¡ùd‡ nsTTqq÷, n~ |ü⁄≥Tº #√≥T
Vü≤<äj·Ty˚T ne⁄‘·T+~. nq>±, Ä‘·à ‘˚»eTT qT+&ç ˇø£ s¡•à ãj·T\T
yÓ&É* os¡¸kÕúqeTTqT #˚] eTqdüT‡ n>∑T#·Tqï~. n~ dü«düú‘· #Ó+<äT≥
nq>± ‘·q ñ‘·Œ‹Ô kÕúqeTTqT ‹]– #˚]q kÕúqy˚T Ä‘·à, n~j˚T
Vü≤<äj·TeTT. eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ dü«s¡÷|üeTTqT yÓ<äøÏq jÓT&É\ eTqdüT‡
nqï~j˚T ˝Ò<äì ‘Ó*j·TTqT. n~ Ä‘·à qT+&ç e∫Ãq ˇø£ s¡•àμμ nì
eTqdüT‡qT >∑T]+∫, Vü≤<äj·TeTTqT >∑T]+∫ s¡eTDT\T $X‚¢wæ+#ês¡T.
4) uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT Vü≤<äj·T+˝ÀH˚ ñHêï&Éì, n~ n+<äs¡÷ Á>∑Væ≤+#ê\ì á
#·sD ¡ kÕsê+X¯+.

46
dü‘·´ C≤„qeTT ˝Òì sT÷ »qà |òü\y˚T$T
jÓTT|üŒ>∑ sêy˚\ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! |üìøÏe÷*q yê´|üø±\‘√ ø±\+ >∑&çù|ùdÔ »qà e<Ûë
ne⁄‘·T+~ ø£<ë! Ä‘·àì nqTuÛÑedæ<äΔ+ #˚düTø√˝Òì, dü‘·´|ü⁄f…s¡Tø£ ˝Òì á
»qà e<Ûë! n≥Te+{Ï á »qàqT <˚ì‘√ b˛\Ã{≤ìøÏ |üìøÏsê<äT. n+<äTe\¢
Ä‘·à$#ês¡e÷s¡Z+ <ë«sê Ä‘·àì nqTuÛÑedæ<äΔ+ #˚düTø=H˚ ns¡Ω‘·qT Hê≈£î
64
$X‚cÕ\T
1) ˇø£kÕ] uÛ>Ñ y∑ êHé s¡eTD eTVü≤]¸ uÛ≈Ñ î£ \Ô ˝À ˇø£ uÛ≈Ñ î£ &Ô ç ø=&ÉT≈£î nø£kÕà‘·T>Ô ±
eTs¡DÏ+#ê&ÉT. Ä u≤<ÛäqT rs¡Ã>∑\ düeTs¡Tú&ÉT s¡eTDT˝Ò nì uÛ≤$+∫
Äj·Tq e<ä›≈£î Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT e#êÃs¡T.
2) s¡eTDT\T m|üŒ{Ï˝≤>± Ä‘·à >∑T]+∫ $#ês¡D #˚j·TeTì, ndü\T u≤<Ûä
|ü&TÉ ‘·Tqï~ mes√ ‘Ó\TdüTø√eTì düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒs¡T. Ä düe÷<Ûëq+‘√
Ä uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ ‘·|æÔ #Ó+<ä˝øÒ b£ ˛‘˚ <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q ˇø£ ø£<qä∏ T s¡eTDT\T
Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
3) sêeT, ø£wüí nH˚ Ç<ä›s¡T j·TTe≈£î\T $<˚XÊ\≈£î yÓ[fl nø£ÿ&É u≤>±
#·<Tä e⁄≈£îì &ÉãT“\T dü+bÕ~kÕÔeTì yê] yê] ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\≈£î q#·ÃC…|Œæ
$<˚XÊìøÏ yÓfi≤fls¡T.
4) ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ yê]<ä›]˝À ˇø£&ÉT eTs¡DÏ+#·>±, eTs=ø£&ÉT u≤>±
#·<äTe⁄≈£îì, eT+∫ Jeq+ >∑&ÉT|ü⁄‘·THêï&ÉT.
5) $<˚XÊ˝À¢ ñ+&˚ yê´bÕ] ‘·q dü«<˚XÊìøÏ yÓfi¯óÔHêï&Éì ‘Ó\TdüT≈£îì, ‘êqT
Çø£ÿ&É eT+∫ Jeq+ >∑&ÉT|ü⁄‘·THêïqì ‘·q ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î #Ó|üŒeTì,
ø£wüí nH˚ $TÁ‘·T&ÉT eTs¡DÏ+#ê&Éì n‘·ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î #Ó|üŒeTì sêeT
ÁbÕ]úkÕÔ&TÉ .
6) nsTT‘˚ bıs¡u≤≥T>± Áã‹≈£îqï sêeT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ‘·eT _&É¶
eTs¡DÏ+#ê&Éì, #·∫Ãb˛sTTq ø£wüí ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ‘·eT |æ\¢yê&ÉT
e⁄qï‘·yÓTÆq Jeq+ >∑&ÉT|ü⁄‘·THêï&Éì Ä yê´bÕ] ‘·|ü⁄Œ&ÉT düe÷#ês¡+
#˚sy¡ k˚ ÕÔ&TÉ .
7) J$+∫ ñqï sêeTqT ‘·\T#·Tø=ì n‘·ì ne÷àHêqï\T ‘·eT _&É¶
eTs¡DÏ+#ê&Éì rÁe+>± u≤<Ûä |ü&ÉT‘·T+{≤s¡T.
8) eTs¡DÏ+∫q ø£wüí ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ‘·eT |æ˝≤¢&ÉT m|üŒ{Ï¬ø’Hê ‹]– ekÕÔ&Éì
dü+‘√wü+>± ø±\+ >∑&ÉT|ü⁄‘·T+{≤s¡T.
9) ìC≤ìøÏ á ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T Ç<ä›s¡÷ ‘·eT |æ\¢\qT #·÷&ÉH˚˝Ò<äT.
65
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
10) ø±ì ˇø£s¡T dü+‘√wü|ü&ÉT‘·THêïs¡T,

11) ˇø£s¡T ny˚<äq #Ó+<äT‘·THêïs¡T.
12) eTq+ ≈£L&Ü n+‘˚.
13) eTq+ eTq eTqdüT #Ó|æŒqe˙ï qy˚TàkÕÔ+.
14) n+<äTπø @~ ˝Ò<√ n<˚ ñqï<äì, j·T<ësêúìøÏ @~ ñqï<√ n<˚ ˝Ò<äì
uÛ≤$kÕÔ+.
15) eTq+ eTqdüT e÷≥ $q≈£î+&Ü, Vü≤<äj·T+˝ÀìøÏ Á|üy˚•+∫ nø£ÿ&ÉTqï
|ü⁄Á‘·Tì (Ä‘·à) #·÷düT≈£î+fÒ, Çø£ ãj·T≥ Á|ü‘´˚ ø£+>± |æ\\¢ qT #·÷düT≈£îì
Äq+~+#·e\dæq nedüs¡+ ˝Ò<äT nHêïs¡T s¡eTD eTVü≤]¸.

47
X¯ó<äΔ yêvàq j·TT‘·T\+ <√#·T ˙ ìC≤
Vü≤+‘· >∑*Œ qqT ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! |üs¡eT•yê! ìs¡à\yÓTÆq eTqdü÷‡, e÷≥ ø£*–qyêπs
˙˝À ø£\Te>∑\s¡T. ˙ ì»dü«s¡÷bÕìï nqTuÛÑ$+#·>∑\s¡T. n≥Te+{Ï <Ûäq´
Je⁄\˝À qqTï ≈£L&Ü ˇø£&çì #˚j·Tej·÷´!
$X‚cÕ\T
1) e÷qe⁄\yÓTÆq eTqeTT m˝≤ ã‘·ø±˝À nìï |ü<ë\≈£î ∫es¡ ª‘·μ
e#·TÃq≥T¢>± ô|<ä›\T ‘·e÷cÕ>± #ÓbÕŒs¡T.
- Ä˝À#·q˝À |ü]|üø£«‘·
- eTqdüT‡˝À dü+‘·Twüº‘·
- ãT~Δ˝À |ü]|üø£«‘·
- dü+kÕÿs¡eTT˝À ÁX‚wü˜‘·
- <äwæº˝À |ü$Á‘·‘·
- e÷≥\˝À eT<ÛäTs¡‘·
66
- ø£s¡à\˝À ÁbÕMD´‘·
- ùde˝À qÁeT‘·
- eéVü‰s¡eTT˝À düs¡fi¯‘·
- ùdïVü≤eTT˝À Äràj·T‘·
- ÄVü‰s¡eTT˝À kÕ‹«ø£‘·
- J$‘·eTT˝À dü‘·´‘·
- e´øÏÔ‘·«eTT˝À s¡eTD°j·T‘·
- ìÁ<ä˝À ì•Ã+‘·‘·
2) sêe÷j·TD+˝À yê©àøÏ uÛsÑ <¡ ëÛ «Eì‘√ Ç˝≤ n+{≤&ÉT. ªªnø£se›¡ T $T<ä+
rs¡ú+ uÛÑs¡<ë«» ìXÊeTj·T! s¡eTD°j·T+ Á|üdüHêï+ãT düqàqTwü´ eTH√
j·T<∏ë!!μμ á ˙{Ïì #·÷XÊyê uÛÑs¡<ë«C≤! ãTs¡<ä ˝Ò<äT. s¡eTD°j·T+
Á|üdüHêï+ãT - ˙s¡T #·÷XÊyê! m+‘· s¡eTD°j·T+>± ñ+<√. mø£ÿ&Ü
eT{Ïº ˝Ò≈£î+&Ü ìs¡à\+>± #·ø£ÿ>± dü«#·Ã¤+>± ñHêïsTT ˙fi¯ófl. eT+∫
eTìwæ jÓTTø£ÿ eTqdüT‡ m˝≤ ñ+≥T+<√, á ˙fi¯ó¢ n˝≤ ñHêïsTT.
bÕ|üeTT ˝Òì dæ‹ú n+fÒ @<√ #ÓjT· ´≈£L&Éì |üì #ÓjT· ´≈£î+&Ü ñ+&É≥eTT
ø±<äT uÛ>Ñ e∑ +‘·TDÏí #˚sT¡ ø=H˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚dTü qÔ ï|ü⁄Œ&ÉT MT≈£î n&ÉT>¶ ± e#˚Ã~
@<√ <ëìøÏ bÕ|ü+ nì ù|s¡T. (#ê>∑+{Ïyê] Á|üdü+>∑+)
3) á ìs¡à\ eTqdüÔ‘ê«ìï, Á‹ø£s¡DX¯ó~Δì n\es¡#·Tø√yê\ì s¡eTDT\
#·s¡D+ Á|üuÀ~Ûk˛Ô+~.

48
<Ó’e eTqT#·T ìqTï <ä]CÒs¡>± qqTï
|üPs¡í HêX¯ yÓTTq]Ã ‘·sT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! ìqTï Hê <˚e⁄&Éì q$Tà ˙ e<ä›≈£î #˚sêqT, ˙ <ä>∑Zs¡≈£î
sê>±H˚ Hê˝Àì nVü‰ìï b˛>={≤ºe⁄. H˚qT nH˚ uÛ≤yêìï dü+|üPs¡í HêX¯qeTT
#˚kÕe⁄. qqTï ˙˝À ø£\T|ü⁄ø=Hêïe⁄.
67
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
$X‚cÕ\T
1) ˇø£ s√E uÛ>Ñ y∑ êHé s¡eTDeTVü≤]¸ ‘·q ÄÁX¯eT+˝Àì e+≥>∑~øÏ yÓfi≤fls¡T.
nø£ÿ&É H˚\MT<ä _j·T´|ü⁄–+»\T |ü&ç ñ+&É&+É #·÷XÊs¡T. Äj·Tq yÓ+≥H˚
øÏ+<ä ≈£Ls¡TÃì yê{Ïì ˇø=ÿø£ÿ{Ï>± @s¡&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. ø±ùd|ü{ÏøÏ
nø£ÿ&çøÏ Äj·Tq •wüß´\T e#êÃs¡T. ‘·eT >∑Ts¡Te⁄>±s¡T H˚\MT<ä ≈£Ls¡TÃì
_j·T´+ –+»\T @s¡T‘·T+&É&É+ #·÷dæ $düTÔb˛j·÷s¡T.
2) Ä‘·àC≤„q+ ø√dü+ Ç+{Ï˙, ‘·*˙¢ , Ç‘·s¡ ã+<ÛTä e⁄\qT $&ç∫ô|{Ïº e∫Ãq
s¡eTDeTVü≤]¸ Ç˝≤ _j·T´|ü⁄–+»*ï @s¡&+É @$T{≤ nì yêfi¯fl˝À yêfi¯ófl
#Óe⁄\T ø=s¡T≈£îÿHêïs¡T. ñ+&Éã≥º˝Òø£ yês¡T Äj·Tqe<ä›≈£î yÓ[fl ªªkÕ«MT,
H˚\MT<ä |ü&çb˛sTTq ø=ìï _j·T´|ü⁄–+»\øÏ Ç+‘· ÁbÕ<Ûëq´$Tyê«˝≤?
eTq ÄÁX¯eT+˝À _j·T´|ü⁄ ãkÕÔ\≈£î @ e÷Á‘·+ ø=s¡‘· ˝Ò<äT ø£<ë!μμ nì
Äj·TqqT yÓT*¢>± n&ç>±s¡T.
3) n|ü⁄Œ&ÉT Äj·Tq @+ #ÓbÕŒs√ #·÷&É+&ç - ªªMTs¡T M{Ïì ñ‹Ô _j·T´|ü⁄
–+»\T>± #·÷&É≥+ dü]ø±<äT. M{Ï ˝À|ü\ @y˚TeTTHêïjÓ÷ #·÷&É>\∑ >±*.
MT¬øe«]ø° nqï<ë‘· ÁX¯eT ø£ì|æ+#·&É+ ˝Ò<ë? dü÷s¡T´&ç yÓ\T>∑T
ø£ì|æ+#·&É+ ˝Ò<ë? Vü‰sTTì#˚Ã >±* ˝Ò<ë? eT<äTyÓ’q eT{Ïº ˝Ò<ë?
Ç˝≤+{Ïy˚M #·÷&É˝Òø£b˛‘·Tqï+<äTe˝Ò¢ MTs¡T M{Ïì ñ‹Ô _j·T´|ü⁄
–+»\T>± nqT≈£î+≥THêïs¡T. ø±˙ H˚qT #Ó|æŒqe˙ï M{Ï˝À ø£ì|æ+∫
ñ+fÒ øÏ+<ä|ü&çb˛sTTq á _j·T´|ü⁄–+»*ï @sê˝≤? nì qqTï
n&çπ>yês¡T ø±<äT. Á|ü‹ _j·T´|ü⁄–+»≈£L uÛÑ>∑e+‘·T&ç ø£{≤ø£å+ ñ+<äqï
dü+>∑‹ |üs¡∫b˛ø£+&ç. n+<äTπø n+≥THêï.. MTs¡T á yêdüÔyêìï
$düà]+#·ø£+&ç. m|ü⁄Œ&Ó’Hê düπs MT bÕ<ë\‘√ yê{Ïì ‘=øÏÿ e<∏ë
#˚j·Tø£+&ç. H˚\MT<ä |ü&çq _j·T´|ü⁄ –+»\qT uÛÑÁ<ä|üs¡∫ ‹q&É+ Çwüº+
˝Ò<qä T≈£î+fÒ yê{Ïì |ü≈îå£ \¬øH’ ê yÓjT· ´+&ç. n$ m+‘√ ‘·|æ>Ô ± ‹+{≤sTTμμ
nì. Äj·Tq e÷≥\T $qï ‘·sê«‘· •wüß´\T Çø£ H√¬s‹Ô‘˚ ˇ≥Tº. (ÁãVü≤àl
#ê>∑+{Ï ø√fÒX¯«s¡sêe⁄>±] ñ|üHê´düeTT)
68
4) ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì á bÕ<äeTT˝À s¡eTDT\T ø√s¡Tø=qï düs¡«HêX¯qeTT

Ç<˚. ‘·q uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î Ç~ H˚sêŒs¡T. Hê/eTq _j·T´|ü⁄ ãkÕÔ\T nH˚ uÛ≤yêìï
HêX¯q+ #˚kÕs¡T. düs¡«+ uÛÑ>∑eqàj·TeTì ìs¡÷|æ+#ês¡T.

49
yÓ<äTø£ø£ >∑ìq düÁNÃj·TqTÁ>∑Vü≤ ìBÛ
eT~ ‘Ó>T∑ ˝Ÿ ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! H˚H˚ Á|üjT· ‘·ïeT÷ #˚jT· ≈£î+&Ü, yÓ‘ø· ≈£ î£ +&Ü Hê≈£î \_Û+∫q
nqTÁ>∑V≤ü ì~Û$ ˙e⁄. Hê eTqdüT‡˝Àì ÁuÛeÑ Tì b˛>={Ïº Hê Vü≤<äj÷· ìï ì‘·ýÓTqÆ
XÊ+‹‘√ ì+|üej·÷´!
$X‚cÕ\T
ns¡TD≤#·\ nqT ù|s¡T uÛÑeã+<Ûë\ qT+∫ $eTT≈£îÔDÏí #˚düTÔ+~. á
neT÷\ýÓTÆq |ü<ëìï ˇø£ nqTÁ>∑Vü≤ ì~Û>± b˛˝≤Ãs¡T uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\T.
|ü+#·uÛÑ÷‘· •e πøåÁ‘ê˝À¢ n–ï‘·‘ê«ìøÏ Á|ürø£jÓÆTq n–ï*+>∑+
ns¡TD≤#·\+˝À ñ+~. ˇø£kÕ] ÁãVü≤à, $wüßíe⁄\ eT<Ûä´ $yê<ä+ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT,
Ä $yê<ä+ rs¡Ã&ÜìøÏ |üs¡eT•e⁄&ÉT á ns¡TD≤#·\ πøåÁ‘·+˝ÀH˚ eTVü‰
‘˚CÀe+‘·yÓTÆq n–ï*+>∑+>± ‘·q s¡÷bÕìï Á|ü<ä]Ù+#ê&Éì düú\|ü⁄sêD+.
ns¡TD n+fÒ mÁs¡ì, n#·\eTT n+fÒ ø=+&É nì ns¡ú+. n-s¡TD
n+fÒ bÕ|üeTT\T Vü≤]+#·Tq~ nH˚ ns¡+ú ≈£L&Ü ñ+~. ns¡TD≤#·\+ ø=+&ÉqT
ªns¡TD–]μ, ªnHêïeT˝…’ ø=+&Éμ, ªns¡TD≤#·\+μ, ªns¡TD…Æμ, ªk˛Hê–]μ,
ªk˛Hê+#·\+μ nì ≈£L&Ü |æ\TkÕÔs¡T. Ç+ø± ª¬s&é eTÚ+{Ÿμ, ªVæ≤˝Ÿ Ä|òt ~
ôVA© uÒø±Héμ, ªVæ≤˝Ÿ Ä|òt ~ ôVA© ô|ò’sYμ nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T.
‘·$Tfi¯+˝À ª‹s¡TeD≤íeT˝…’μ n+{≤s¡T. ‹s¡T nq>± ªlμ nì, ªnD≤íeT˝…’μ
nq>± ô|<ä›ø=+&É nì ns¡ú+.
69
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
á ø=+&˚ •e⁄&Éì |ü⁄sêD≤\T #Ó|ü⁄‘·THêïsTT. n+<äTπø ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡

<˚yê\j·T+ ø£Hêï á ø=+&Éπø m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe«&É+ ø£ì|ædüTÔ+~.
–] Á|ü<øä DåÏ + yÓTT‘·+Ô 14 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+ ñ+≥T+~. –] Á|ü<øä DåÏ ≤H˚ï
ª–]yê\+μ nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. á ns¡TD≤#·\+ ø=+&É m‘·TÔ 2,669
n&ÉT>∑T\T.
ø=+&É #·T≥÷º mì$T~ *+>±\T, Ç+~sê *+>∑+, n–ï *+>∑+, j·TeT
*+>∑+, HÓ’s¡T‹ *+>∑+, es¡TD *+>∑+, yêj·TT*+>∑+, ≈£îuÒs¡ *+>∑+, áXÊq´
*+>∑+\T. mì$T~ q+<äT\T, 350 ô|’>± #Ós¡Te⁄\T, eT¬sH√ï eT+&ÉbÕ\T
e⁄HêïsTT.
á ns¡TD≤#·˝≤ìï á bÕ<ä+˝À s¡eTDT\T ì~Û>± ù|s=ÿHêïs¡T.

50
<Ûs’Ó ´¡ eTT |üsT¡ –&ÉT ˙ ìC≤Vü≤ eTs¡jT·
H˚ HêX¯yTÓ ‹Æ ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! ˙ ì»dü«s¡÷|üeTTqT ‘Ó\TdüTø√>∑\qì <ÛÓ’s¡éTT‘√
uÛ≤$+∫ ÁuÛÑ$T+∫ H˚qT $|òü\T&ÉHÓ’HêqT. Hêô|’ ˙ <äj·TqT #·÷|æ+∫ ø±bÕ&ÉT.
$X‚cÕ\T
1) ªªì»+>± eTH√ìÁ>∑Vü≤+ kÕ~Û+#·>∑\e÷?μμ nì ˇø£s¡T s¡eTDT\qT
Á|ü•ï+∫q|ü⁄Œ&ÉT, yês¡T Ç∫Ãq »yêãT Ç~.
2) düeTTÁ<ä+ m|ü⁄Œ&É÷ #·÷&Éì ˇø±j·Tq <ëìï #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ
<ëì <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤fl&ÉT. Ä $XÊ\ »\sê• eTT+<äT ì*∫ n+<äT kÕïq+
#˚j·÷\ì nqTø=Hêï&ÉT. Ä rsêq ì*∫ #·*+∫, |òüTÀwædüTÔqï{Ïº Ä
‘·s¡+>±*ï #·÷dæ ªªá n\\˙ï nDÏ–q|ü⁄Œ&ÉT Ç+{Ï yÓqø£ #Ós¡Te⁄˝À
kÕïq+ #˚dæq≥T¢ - düeTTÁ<ä+˝À ~– kÕïq+ #˚kÕÔqTμμ nqT≈£îHêï&ÉT.
70
3) düeTTÁ<ä+ ìs¡+‘·s+¡ n\dü≥ ˝Ò≈î£ +&Ü ‘·s+¡ >±\‘√ düwæº yÓTT<ä{qÏ T+∫,
Á|üfi¯j·T+ es¡≈£î Ä $<Ûä+>± #·*dü÷Ô e⁄+≥T+<äH˚ dü+>∑‹ Ç‘·s¡T\T
#Ó|Œü &É+ e\¢>±ì, ˝Ò<ë ‘·q≈£î ‘êqT>± ‘Ó\TdüTø√e&É+ e\¢ >±ì $wüjT· +
Á>∑Væ≤+#·e\dæ e⁄+~.
4) n‘·&Ü $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï ‘·sê«‘· n‘·&Ü düeTTÁ<ä+˝À ~– kÕïq+
#˚kÕÔ&TÉ .
5) n‘·&TÉ #˚‘T· \T yÓT\¢ yÓT\¢>± eP|ü⁄‘÷· , >∑‘· dü÷#·q\ <ë«sê Ä ‘·s+¡ >±\˝À
eTTqT>∑T‘·÷ ‘·q ‘·\ô|’ ì+∫ ‘·s¡+>±\qT b˛ìkÕÔ&ÉT. n‘·&ÉT XÊ«düqT
düVü≤»+>± ã+~ÛkÕÔ&ÉT.
6) n{≤¢ #˚j·T&É+ e\q n‘·&ÉT H˚s¡Œ] ne⁄‘ê&ÉT. ∫es¡øÏ ‘·q \øå±´ìï
kÕ~ÛkÕÔ&ÉT - m≥Te+{Ï <äT'K+ u≤<Ûä ø£wüº+ ø£\>∑≈£î+&Ü.
7) Ç<=ø£ |ü<äΔ‹.
8) Ç+ø=ø£ |ü<äΔ‹ ñ+~.
9) ñ|ü⁄Œu§eTà ˇø£{Ï ˇø£Hê&ÉT düeTTÁ<ä|ü⁄ ˝À‘·T #·÷&É{≤ìøÏ n+<äT˝À
~– n+<äT˝À ø£]–b˛sTT+~.
10) á n<Ó’«‘· uÛ≤eq kÕ«$T <äj·T‘√{Ï edüTÔ+~.
11) yÓTT<ä≥ eTq Á|üj·T‘·ïeTT #˚j·÷*. ‘·s¡Tyê‘· eTq≈£î #˚‘·ø±ø£b˛‘˚
$qï$+#·Tø=+fÒ Äj·Tq nqTÁ>∑Væ≤kÕÔ&ÉT.

51
‘êøÏ ø£ bÕø£se¡ TT qqT >∑*j·T≈£îqï
ì»eTT q•+‘·T ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! ˙ <äjT· ø£*–q #˚sTT Hê≈£î n+~e⁄«. n˝≤ #˚jT· ø£b˛‘˚
á dü+kÕs¡ düeTTÁ<äeTT˝À eTTqT>∑T‘êqT. H˚qT ì»y˚T #ÓãT‘·THêïqT. ˙
<äj·T ˝Òø£b˛‘˚ H˚qT q•+∫b˛‘êqT. Hêô|’ ˙ <äj·T m|ü⁄Œ&É÷ #·÷|æ+#·T! qqTï
ø±bÕ&ÉT.
71
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
$X‚cÕ\T
1. s¡eTDT\T ‘·eT <äj·TqT |üX¯ó|üøÏå eT>±<äT\ MT<ä Á|üdü]+|ü#˚ùdyês¡T.
2. uÛÑ>∑yêHé <äj·÷kÕ>∑s¡T&Ü! nì l s¡eTDT\qT ˇø£kÕ] Á|ü•ï+#ês¡T.
3. düe÷<Ûëq+>± ªªdüeTTÁ<äeTTq≈£î ˇø£ Vü≤<äT› ˝Òø£ #Ó*j·T*ø£≥º ñqï~.
uÛ>Ñ y∑ êHé <äjT· ≈£î n≥Te+{Ï Vü≤<äT› ˝Ò<Tä . nq+‘·μμeTì s¡eTDT\T »yêãT
#ÓbÕŒs¡T.
4. Ç≥Te+{Ï~ uÛÑ>∑yêqTì <äj·T. <ëìì eTq+<ä]øÏ n+<ä#˚j·TeTì
s¡eTDT\T Je⁄\ |üøå±q á bÕ<ä+˝À ÁbÕ]údüTÔHêïs¡T.

52
<√wüsV¡ ≤æ ‘· ˙e⁄ Hê‘√ HÓø’ ´£ eTsTT ì
‘ê´q+<ä e÷j·T yÓTTqs¡Œs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ìwüÿfi¯+ø£yÓTÆq |ü]|üPs¡í‘· ˙~. ˙‘√ ◊ø£ýÓTÆ‘˚ Hê≈£î ≈£L&Ü |ü]|üPs¡í‘·
\_ÛdüTÔ+~. Ä dæú‹ Äq+<äeTj·T+. Ä dæú‹ ˙ nqTÁ>∑Vü≤+ e\¢H˚ kÕ<ÛäéTe⁄
‘·T+~. qqTï ˙‘√ ◊ø£´+ #˚düTø=ì ìs¡e~Ûø£yÓTÆq Äq+<äeTj·T dæú‹ì
nqTÁ>∑Væ≤+#·T ns¡TD≤#·˝≤!
$X‚cÕ\T
‘·eT J$‘· düs«¡ kÕ«ìï uÛ>Ñ y∑ êHé ùde≈£î n]Œ+∫qyê]ì ñ<˚•› +∫ 1950
@Á|æ˝Ÿ 14q, sêÁ‹ 8.57 >∑+≥\≈£î eTVü‰_ÛìÁwüÿeTD+ #˚j·T&ÜìøÏ ø=~›
ø£åD≤\ eTT+<äT s¡eTDT\T |ü*øÏq |üPs¡íuÛ≤eHêeTj·TyÓTÆq e÷≥ thanks.
eT∞¢ Äj·TH˚ ªn+fÒ dü+‘√wü+ nì ns¡+ú μ nHêïs¡T. uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT e÷qeX¯Øs¡+
<Ûä]+∫ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT m+‘· $qÁeT+>± ñ+{≤&√ á düìïy˚X¯+ #ÓãT‘·T+~.
ªªH˚qT mø£ÿ&çøÏ yÓfi‘¯ êqT? Çø£ÿ&˚ ñ+{≤qTμμ n+≥÷ ôd\e⁄ rdüT≈£îHêïs¡T
s¡eTDT\T. Äj·Tq #Ó|æŒq≥T¢>±H˚ H˚{Ïø° ns¡TD≤#·\+ qT+∫ s¡eTDT\ ø£s¡TD
72
≈£îs¡TdüTÔH˚ ñ+~. (l $j·TdtÄsY eT÷]Ô) Äq+<ëìï @ dæú‹˝Àq÷ e<äT\Tø√

e<ä›ì #Ó|æŒq s¡eTDT\ dü+<˚X¯+ düs¡«<ë •s√<Ûës¡´+.

53
q>∑≈£î HÓ&ÉeTT ø±<äT ìHÓ«<äøÏq qqTï
>∑qT ø£ bÕq>∑ y˚dæ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! H˚qT n\+ø±s¡+ ˝Ò≈î£ +&Ü ñ+&É≥+ e\¢ Hê |ü≥¢ $eTTK‘·
#·÷|æ+#·≈î£ . Hê≈£î eT+∫ ÄuÛsÑ D
¡ eTT\T ˝Òøb£ ˛e≥+ e\¢ qqTï #·÷∫ qe«≈£î.
qqTï #·÷dæ |ü]Vü≤dæ+#˚ düeTj·TeTT Ç~ ø±<äT. ˙ <äj·T nqT neT÷\ýÓTÆq
ÄuÛÑs¡D≤ìï Á|ükÕ~+#·T.
$X‚cÕ\T
ˇø£ Jyê‘·à |üs¡e÷‘·à |ü≥¢ m≥Te+{Ï Äy˚<äq #·÷|æ+#ê˝À s¡eTDT\T
á #·s¡D+˝À Á|ü<ä]Ù+#ês¡T.
n\+ø±s¡eTT n+fÒ Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤eTT yÓTT<ä˝…’q$. n$ ˝Òeì á
Je⁄&çì |üø£ÿ≈£î ô|≥º≈£î. ˙ <äj·T nH˚ ÄuÛÑs¡DeTT Hê≈£î Çe⁄«. á Je⁄&ÉT
qTe⁄« q&ç|æ+#˚ J$‘·+˝À yÓT]dæb˛‘ê&ÉT nì s¡eTDT\ ñ<ë‘·ÔyÓTÆq uÛ≤eq.
It is the Wind that Sings |ü⁄düÔø£eTT˝À Arthur Osborne nqT Ä+>∑¢
s¡#·sTT‘· l s¡eTDeTVü≤]¸ #Ó|æŒq≥T¢>± á ø£<∏äqT ù|s=ÿHêïs¡T.
>√sê nH˚ ˇø£ ≈£îeTà] kÕ<ÛäTe⁄ ñ+{≤&ÉT. Äj·Tq ˇø£kÕ] kÕ<ÛäT
dü+‘·T\≈£î $+<äT @sêŒ≥T #˚dü÷Ô uÛÑø£Ô HêeT<˚e⁄ì eT]j·TT uÛÑø£Ô C≤„q<˚e⁄ì
ÄVü‰«ìkÕÔ&ÉT. n+<äs¡÷ uÛÀ»Hê\≈£î ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.
n|ü⁄Œ&ÉT C≤„q<˚e⁄&ÉT ≈£îeTà] kÕ<ÛäTe⁄ì |æ*∫ ≈£î+&É\T |ü∫Ãyê ˝Ò<ë
u≤>± ø±*j·TTqïy√ m˝≤ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤y√ n˝≤H˚ á kÕ<ÛäTe⁄\T u≤>± |ü+&ç
ñHêïs√ ˝Ò<√ ‘Ó\TdüTø√eTHêï&ÉT. ≈£îeTà] kÕ<ÛäTe⁄ ˇø£ ø£Ás¡ rdüT≈£îe∫Ã
ˇø=ÿø£ÿ] ‘·\MT<ä ø=≥Tº≈£î+≥÷ b˛‘ê&ÉT.
73
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
HêeT<˚e⁄ì <ä>∑Z]øÏ e#˚Ãdü]øÏ n‘·&ÉT ø√|ü+‘√ }–b˛‘ê&ÉT.

ªªÄ‘·àC≤„Hêìï bı+~q qH˚ï |üØøÏå+∫ nee÷ìkÕÔyê?μμ nì πøø£˝ÒkÕÔ&ÉT.
BìøÏ düe÷<Ûëq+>± es¡Tdü˝ÀqTqï yês¡+<ä]ø£qï HêeT<˚e⁄&˚ #ê˝≤
|ü∫Ã>± qTHêï&Éì ≈£îeTà] »yê_kÕÔ&ÉT.
n+<äs¡÷ |òüT§\T¢eTì qe⁄«‘ês¡T. HêeT<˚e⁄&ÉT #ê˝≤ u≤<Ûä|ü&É‘ê&ÉT.
‘·q≈£î »]–q nee÷HêìøÏ ‘·qqT q$Tàq $sƒ√u≤H˚ n&ÉT>∑T<ëeTì
>∑T&çøÏ yÓ[¢ Ä $sƒ¡\Tì ì\BkÕÔ&ÉT.
$sƒ\¡ T&ÉT Á|ü‘´· ø£yå TÓ Æ n+<ä]˝≤π> e÷{≤¢&≈É î£ +&Ü eTÚq+>± e⁄+&Ü*‡+<äì
z<ë]Ã nø£ÿ&çøÏ ø=ìï jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+˝ÀqTqï •yê\j·TeTT˝À ˇø£‘·qT
e⁄+{≤&ÉT, n‘·ì <ä>∑Z]øÏ bıeTàì #ÓãT‘ê&ÉT.
yÓ+≥H˚ HêeT<˚e⁄&ÉT •yê\j·T+ yÓ’|ü⁄ b˛sTT #·÷ùdÔ nø£ÿ&=ø£ _Ûø£å>±&ÉT
•e*+>∑eTTô|’ ø±fi¯óflô|{Ïº |ü&ÉTø=ì e⁄+&É&É+ #·÷kÕÔ&ÉT.
HêeT<˚e⁄&ÉT n‘·ìï ìÁ<äqT+∫ ˝ÒbÕ&ÉT.
n‘·qT ˝Ò∫, ªªzôVA qTyê«! Ä $sƒ¡\T&ÉT |ü+|æ+∫q HêeT<˚e⁄&Éy˚
ø£<ë! sê! s¡eTàìμμ ù|s¡T ô|{Ïº |æ\TkÕÔ&ÉT.
HêeT<˚e⁄&ÉT ÄX¯Ãs¡´b˛‘·÷ •e*+>∑eTTô|’ ø±fi¯ófl rôdj·TéTì n‘·ìï
n&ÉT>∑T‘ê&ÉT.
n|ü⁄Œ&É‘·qT H˚qT rj·T˝ÒqT ˙y˚ rôdsTT´ Hêj·THê n+{≤&ÉT.
düπsqì HêeT<˚e⁄&Ü‘·ì ø±fi¯ófl »s¡T|ü⁄‘ê&ÉT.
$∫Á‘·+>± ø±fi¯ófl »]|æq #√fÒ ˇø£ •e*+>∑+ ñ<ä“¤$+∫+~.
HêeT<˚e⁄&ÉT ø±fi¯flqT Ç+ø√ #√{ÏøÏ »s¡T|ü⁄‘ê&ÉT. nø£ÿ&=ø£ •e*+>∑+
|ü⁄{Ïº+~. ÄX¯Ãs¡´+>± Ä _#·Ã>±ì bÕ<ë\T mø£ÿ&É ô|&ç‘˚ nø£ÿ&=ø£ •e*+>∑+
|ü⁄≥Tºø=k˛Ô+~.
HêeT<˚e⁄ì eT‹b˛sTT+~.
n|ü⁄Œ&Ü _#·Ã>±DÒí n&ç>±&ÉT mø£ÿ&É ø±\T ô|{≤º\ì?
74
˙ ‘=&Éô|’H˚ ô|≥Tºø√eTHêï&ÉT _#·Ã>±&ÉT.

HêeT<˚e⁄&ÉT n˝≤H˚ #˚kÕ&ÉT. ákÕ] ‘êH˚ •e*+>∑yÓTÆHê&ÉT! n+fÒ
HêeT<˚e⁄ìøÏ Ç|ü⁄Œ&ÉT Ä‘·àC≤„q+ ø£*–+~.
s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À ø√s¡Tø=qï <äj·T nqT ÄuÛÑs¡D+ Ç~.

54
Hêq ˝Ò<˚ yÓ<äTø£ H˚ qsTT ˙ y=+{Ï
kÕΔDTyÓ’ ì*∫‹ es¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! H˚qT nìï{Ï˙ $&ç∫y˚kÕqT. ˙y˚ Hê≈£î ~ø£ÿì ‘·\∫ ˙
<ä>∑Zs¡≈£î #˚sêqT. qTe⁄« qqTï <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£î+{≤eqT≈£îHêïqT. ø±ì ˙e⁄
@MT ø£<ä*ø£ ˝Ò≈£î+&Ü ˇø£ kÕúDTe⁄˝≤ - düÔ+uÛÑ+˝≤ ì\ã&Ü¶e⁄ m+<äTø£j·÷´!
Hêô|’ ˙≈£î á ìs¡¢ø£åýÓT+<äT≈£î?
$X‚cÕ\T
1. eT<ÛäTs¡uÛÑøÏÔ dü+Á|ü<ëj·T+˝À uÛÑ≈£îÔ&ÉT ˇø£ $s¡Væ≤DÏ>± e÷sê&ÉT.
2. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉH˚ Á|æj·TTì‘√ <Óã“˝≤&ÉT‘·THêï&ÉT.
3. ◊ø£´+ m+<äT≈£î #˚düTø√˝Ò<äH˚ Á|üX¯ï˝À - »qàsêVæ≤‘·´+ ø£*–+#˚ ◊ø£´+
‘=+<äs¡>± #˚düTø=eTàH˚ nuÛÑ´s¡úq ñ+~.
4. •e⁄&ÉT n#·\T&ÉT. m+<äTø£+fÒ n‘·&ÉT ø£<ä\{≤ìøÏ Ç+ø=ø£ düú\+ ˝Ò<äT.
n+‘·{≤ n‘·&˚ ì+&ç ñHêï&ÉT ø£qTø£.
5. n<Ûäs¡«y˚<ä+ •e⁄ì kÕúDTeì |æ*∫+~.
6. |ü⁄sêD≤\ Á|üø±s¡+ ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡T&ÉT ˇø£ düÔ+uÛÑ+. ÁãVü≤à, $wüßíe⁄\T
Ä dü+Ô uÛ|Ñ ⁄ü Ä~, n+‘·eTT ø£qT>=q{≤ìøÏ Á|üjT· ‹ï+∫q $wüjT· + Á|üd~æ .Δ
7. á kÕúDTe⁄ nH˚ |ü<ä+‘√ eTq ÁbÕNq ø£e⁄\T n<äT“¤‘·uÛ≤yê\T
düwæ+º #ês¡T.
75
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
8. kÕúDT y=ø£ÿ+&ÉT eT>∑yê&ÉT ‘·\ø£ ≈£î$Tj·T

|òü\ yÓTTdü¬> qf…º øÏìj·Tø£ |ü<äàe<äq
e<äqdüTs¡ >∑÷]à H=dü>∑ ˙e\<Ó |ü⁄wüŒ
yÓTÆq qqTe÷&çÿ qT$Tdæq q\¬s u§>∑&É
(kÕúDTe⁄ n+fÒ bı>∑&É nì, •e⁄&ÉT n˙ nsêú\T. >∑‘·+˝À m|ü⁄Œ&√ ˇø£
eT>∑yê&ÉT (‹qï&ÉT) ñy˚Tàdæq+‘· e÷Á‘êq ˇø£ kÕúDTe⁄ (•e⁄&ÉT)
ª|òü\eTTqTμ (yÓ÷ø£å|òü\eTTqT) Ç#êÃ&ÉT. eT] á |ü<äàeTTKT\T ˝≤˝≤
»\eTT\T nqT neT‘ê\qT Ç#êÃs¡T. á ‘ê´>±ìøÏ |ü⁄e⁄«˝…’Hê
Çe«≈£î+fÒ m˝≤ nì Ä bı>∑&É#Ó≥T¢ eTT]dæ yês¡T #˚ùd <√Vü≤<äÁøÏj·T‘√
(ñ$Tày˚j·TT≥ nqT ÁøÏj·T) |üP\‘√ $]kÕsTT. (sêj·T\yê] ÄeTTø£Ô
e÷\´<ä˝Àì~ á ‘ê‘·Œs¡´+)
9. bÕs¡«r •e⁄\H˚ uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\ eT<Ûä´ kÕúDTeH˚ |ü<ä+‘√ (#Ó≥Tº nH˚ ns¡ú+
rdüTø=ì) ˇø£ #ê≥Tø£$ Ç˝≤ e÷≥\‘√ Ä&ÉTø=Hêï&ÉT.
10. ªø£düÔ«+? X¯S©! eT>∑j·T _Ûwü»+, ˙\ø£+πsƒ Á|æj˚TVü≤+!
πøø±y˚Tø±+ ≈£îs¡T, |üX¯ó|ü‹' HÓ’e <äX‚´ $cÕDÒ
kÕúDTs¡Tàπ>Δ qe~‹ ‘·s¡T' J$‘˚X¯•Ùyêj·T'
>∑#êÃ¤≥yê´$T‹Vü≤‘· e#·' bÕ‘·TeX¯Ã+Á<ä #·÷&É'μ
11. bÕs¡«‹ - ªø£düÔ«+μ (mes¡T qTe⁄«)
12. •e⁄&ÉT - ªX¯S©μ (X¯S\+ <Ûä]+∫qyêDÏí)
13. bÕs¡«‹ - (X¯S© n+fÒ ‘·\H=|æŒ nì ≈£L&Ü ns¡úeTT ø£qTø£ ) ªeT>∑j·T
_Ûwü»+μ (yÓ’<äT´DÏí yÓ‘·Tø√ÿ?)
14. •e⁄&ÉT - ª˙\ø£+πsƒ Á|æj˚TVü≤+μ (Á|æj·÷! H˚qT ˙\ø£+sƒ¡TDÏí)
15. bÕs¡«‹ - (˙\ø£+sƒ¡' n+fÒ HÓeT* nì Ç+ø=ø£ ns¡ú+) πøø±y˚Tø±+
≈£îs¡T'μ (HÓeT*yê! nsTT‘˚ ns¡Te⁄!)
16. •e⁄&ÉT- H˚qT |üX¯ó|ü‹ì
17. bÕs¡«‹ - (|üX¯ó|ü‹ n+fÒ m<äT› nì Ç+ø=ø£ ns¡ú+ ø£qTø£). ªHÓ’e<äX‚´
$cÕDÒ!μ (ø=eTTà˝…ø£ÿ&É?)
76
18. •e⁄&ÉT - ªkÕúDTs¡Tàπ>Δμ (z eTT>±Δ! H˚qT n+‘·{≤ ì+&ç ñqïyê&çì.

kÕúDTe⁄qT)
19. bÕs¡«‹ - (kÕúDTe⁄ n+fÒ #Ó≥Tº nqï nsêúìï rdüT≈£îì) ªqe~‹ ‘·s¡T'μ
(#Ó{≤º mø£ÿ&É?)
20. •e⁄&ÉT - ªJ$‘˚X¯ •«yêj·T'μ (˙ J$‘˚X¯«s¡T&Ó’q •e⁄&çì)
21. bÕs¡«‹ (•yê n+fÒ eT>∑+ nH˚ ns¡+ú rdüTø=ì) >∑#êÃ¤≥yê´+ (n&Ée⁄˝À¢
‹s¡T>∑T)
22. Ç˝≤ e÷≥˝À¢ z&çq •e⁄&ÉT s¡øÏå+#·T>±ø£ n+≥÷ e÷≥\ #·eT‘êÿs¡
XÀ¢ø£+ eTT–dæ+~.
23. neTàyê]ì ø£\Œ\‘·‘√ b˛\Tdü÷Ô - X¯+ø£s¡ uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\T ªªø£‘·
kÕúDTkÕúHê ≈£î#·|\üò q‘ê dü÷øÏdÔ sü k¡ Õμμ - bÕs¡«r<˚$ nH˚ C≤„Hêq+<ä\‹ø£
•e⁄&ÉH˚ ÁyÓ÷&ÉTì ô|qy˚düTø=qï<äHêïs¡T ‘·eT kÂ+<äs¡´\Vü≤]˝À.
24. kÕúDTeH˚ s¡eTDT\ |ü<äÁ|üjÓ÷>∑+ m+‘√ $•wüºyÓTÆq~.

55
˙ C≤«\ >±*Ã qHé ˙s¡T ùdôd&ÉT eTTHÓï
˙ ø£ |ü e]¸+|ü⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! ˙ C≤„Hê–ï nqT C≤«\ nìï{Ï˙ - eT+∫˙, #Ó&ÉT˙
≈£L&Ü ø±*Ãy˚düTÔ+~, uÛÑdüà+ #˚düTÔ+~. Ä C≤„Hê–ï qqTï <äVæ≤+∫ ã÷&ç<ä
#˚jT· ø£eTT+<˚ eTT+<˚ ˙ <äjT· nqT #·\ì¢ ˙{Ïì Hêô|’ e]¸+∫, qqTï s¡ø+åÏ #·T.
(˙s¡T≈£î á #·s¡D+˝À ã÷&ç<ä nì ns¡ú+)
$X‚cÕ\T
1) C≤„qeTT, uÛÑøÏÔ á ¬s+&ç+{Ïì s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À ‘·q<Ó’q XË’*˝À
$e]+#ês¡T.
77
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
2) Ä‘·à kÕøå±‘êÿs¡eTT ‘·s¡Tyê‘· - (nq>± C≤„q+ ø£*–q ‘·s¡Tyê‘·) ÁãVü≤à

nqT $<ë«+düTì#˚ düwæ+º #·ã&çq |ü⁄D´+, bÕ|ü+ s¬ +&ÉT Je⁄ìøÏ n+≥e⁄.
nfÒ¢ Ä‘·à kÕøå±‘êÿs¡eTT |üPs¡«eTT #˚dæq |ü⁄D´ bÕ|üeTT\T q•kÕÔj·Tì
- ÁãVü≤à dü÷Á‘·eTT\˝À #ÓbÕŒs¡T.
3) ªªdü«|üïeT+<äT ø£*Œ+#·ã&çq X¯óuÛ≤X¯óuÛÑ ø£sà¡ \T y˚T˝§ÿìq yÓ+≥H˚ ø°Då +Ï ∫
b˛‘êsTT. nC≤„qeTTqT e<ä* ªnVü≤+ ÁãVü‰àdæàμ nqT n|üs√ø£å C≤„qeTT
sê>±H˚ q÷s¡Tø√≥¢ »qà\ qT+&ç #˚dæq dü+∫‘·eTT˝Àì |ü⁄D´ bÕ|ü
ø£s¡à\ düeTT<ëj·TeT+‘ê ø£åD e÷Á‘·eTT˝À q•+∫b˛‘·T+<äìμμ - $y˚ø£
#·÷&ÜeTDÏ˝À #ÓbÕŒs¡T.
4) s¡eTD eTVü≤]¸ á C≤„q $wüj·÷ìï Á|ükÕÔ$dü÷Ô - á C≤„qeTT ‘·q≈£î
ø±yê* ø±ì - <ëìø£+fÒ eTT+<äT ns¡TD≤#·˝XÒ «¯ s¡Tì <äjT· nH˚ es¡¸eTT˝À
‘·&Éyê\ì ñ+<äì á #·s¡D+˝À #ÓbÕŒs¡T.
5) nq>± uÛÑøÏÔ qT+&ç, C≤„q+ \_ÛdüTÔ+<äì dü+<˚X¯+.

56
˙e⁄ H˚ qD>∑ ì‘ê´q+<äeTj·TeTT>∑
ì\T#·T dæ‹ú ø£sT¡ DÏ+|üsT¡ D≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! qqTï ˙ eTìwæ>± #˚düTø√! ªH˚qTμ, ª˙e⁄μ nì á ¬s+&ÉT
uÛ≤yê˝…+<äT≈£î? eTqeTT ø£*dæq|ü⁄Œ&˚ ø£<ë Ä ì‘ê´q+<ä+ ø£\T>∑T‘·T+~.
˙‘√ $s¡Vü≤+ ˝Òì ◊ø£éTH˚ Äq+<ëìï qqTï nqTuÛÑ$+#·˙ej·÷´!
$X‚cÕ\T
1. Ä˝À#·q\ìï{Ïø° eT÷\+ ªH˚qTμ nH˚ ‘ê‘·Œs¡´+.
2. á ªH˚qTμ n+fÒ @$T{Ï? mø£ÿ&ÉTï+∫ ñ<äsTTdüTÔ+~? nì Äsê rùdÔ
eTqdüT ‘·q eT÷\yÓTÆq Ä‘·à˝À $ÁX¯$TdüTÔ+~.
3. n|ü⁄Œ&ÉT Äq+<ä+>± ñ+≥T+<äì Á|üuÀ~Û+#˚ s¡eTDT\T n<˚ $wüj·÷ìï
á #·s¡D+˝À eTs=ø£ s¡ø£+>± Á|ükÕÔ$+#ês¡T.
78
4. kÕ«$T‘√ $s¡V≤ü eTH˚~ ˝Ò≈î£ +&Ü ñ+&Ü\ì n|ü⁄Œ&˚ Äq+<äeTì s¡eTDT\

dü+<˚X+¯ .
5. ªªH˚qT <ë«sê ì»yÓTÆq Ä‘·àqT ‘Ó\TdüTø√. n|ü⁄Œ&ÉT dü‘·´+ dü÷s√´<äj·T
ø±+‹˝≤>± Á|üø±•düTÔ+~ Á|ü‘ê‘·Œs¡´+ #·÷|ü⁄‘·T+~. ˙ eTqdüT‡≈£î j˚T
u≤<Ûë, ã+B ñ+&Ée⁄. ndü\T Äq+<ä+ yÓ\T¢y’Ó Á|üeVæ≤düT+Ô ~. Äq+<ä+,
Ä‘·à y˚sT¡ ø±e⁄. s¬ +&É÷ ˇø£ÿfÒqì ‘Ó\TdüT+Ô ~. á Ä‘·àC≤„Hêìï bı+~‘˚
Çø£ dü+<˚Vü‰\≈£î ‘êy˚ ñ+&É<äT. dü+<˚Vü≤+ ˝Òø£b˛‘˚, n+‘ê dü∫Ã<ë
q+<äyT˚ .μμ ÇB eTVü≤]¸ l s¡eTDT\T ì‘ê´H˚«wæ nsTTq Á_≥Hé s¡#s· TT‘·
bÕ˝Ÿ Áã+≥Hé≈£î #Ó|æŒq e÷≥\T. á Äq+<äkÕ<ÛäqqT á #·s¡D+˝À
$e]+#ês¡T.
6. eTVü≤]¸ s¡eTDT\T düq´dæ+∫ ns¡TD≤#·\eTT˝À ÄyêdüeTT @s¡Œs¡#·T
ø=qï~ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq<˚!
7. ø±\÷ nì 1926 ÁbÕ+‘·eTT˝À ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT kÕ«$T ÄÁX¯eTeTTq≈£î
Äe⁄ <ä÷&ÉqT <ëq$TùdÔ, kÕ«$T Á>∑Væ≤+∫ Çø£ Hê$>± ˙y˚ #·÷düTø√
nHêïs¡T. n‘·qT yÓTT+&ç>± MTe<äH› ˚ n$ e⁄+&Ée˝…q+fÒ ÄÁX¯eTeTT˝Àì
ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ‘êqT #·÷düTø=+{≤qHêï&ÉT.
8. ø=+‘· ø±\eTT ‘·s¡Tyê‘· ø±s¡D≤+‘·s¡eTT\#˚‘· Äe⁄ <ä÷&É\qT |üX¯ó|ü‹
nj·T´sY nqï |üX¯ódü+|ü<ä>∑\ Áu≤Vü≤àDTìøÏ ˇ|üŒC…|üŒ≥+ »]–+~.
Äj·Tq Ç\T¢ ns¡TD≤#·\eTT }]˝À.
9. ˇø£ s√E kÕ«$T ÄodüT‡\qT bı+<äT≥≈£î Ä e÷‘ê e‘·‡\qT
ÄÁX¯eTeTTq≈£î ‘√&ÉTø=ì e∫ÃHê&ÉT Ä Áu≤Vü≤àDT&ÉT. kÕ«$T <äs¡ÙqeTT
nq+‘·se¡ TT Ä <ä÷&É <ä÷s¡yTÓ HÆ ê Ä <ë]ì >∑Ts¡TôÔ |≥Tºø=ì s√p kÕ«$T
<äs¡ÙHêìøÏ e#˚Ã~.
10. Ábı<äT›≥ qT+&ç kÕj·T+ø±\eTT es¡≈£î kÕ«$T düìï~Û˝ÀH˚ >∑&ç|æ
kÕj·T+ø±\eTT ‘·q >∑÷&ÉT #˚πs~. <ëìøÏ s¡eTDT˝Ò \øÏÎ nì ù|s¡T
ô|≥Tºø=Hêïs¡T.
79
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
11. Ä Äe⁄ Á|ü‹s√p kÕ«$T Äd”qT˝…’q ÄdüqeTTq≈£î Á|ü<äøÏåD\T #˚ùd~.

Ç~ Ä >√e⁄q≈£î ì‘·´ ø±s¡éTT. kÕ«$T m+‘√ Áù|eT‘√ ‘·q düìï~Û˝À
e⁄qï|ü⁄&ÉT Äj·Tq≈£î uÛÑ≈£îÔ*∫Ãq |ü+&ÉT |òü\eTT m+‘√ Áù|eT‘√ \øÏÎøÏ
‹ì|æ+#˚yês¡T.
12. ÄÁX¯eTeTT˝À dü]j·T>∑T 12 >∑+.\≈£î uÛÀ»qeTTq≈£î m\T¬>‹Ô |æ*#˚yês¡T.
Ä ‘·s¡Tyê‘· sêqT sêq÷ >∑+≥ ø=≥Tº≥ yÓTT<ä˝…’q~. kÕ«$T uÛÑ≈£îÔ\
q&ÉTeT m+‘√ yê]‘√ dü+uÛ≤wüD\˝À ìeT>∑ïyÓTÆq düeTj·TeTT˝À á
Äe⁄ nø£ÿ&É |æ\T|ü⁄ $ì|æ+#·>±H˚ kÕ«$T m<äT{ÏøÏ e∫Ã ì*#˚~.
13. kÕ«$T ≈£L&Ü yÓ+≥H˚ ªzôVA uÛÀ»q düeTj·TyÓTqÆ ~, \øÏÎ |æ\T#·T#·Tqï~μ
nì eT~ ‘·\∫ yÓ+≥H˚ ãj·T\T<˚πsyês¡T Ä düeTj·TeTT˝À \øÏÎì
#· ÷ dæ q +‘· H ˚ ! \øÏ Î ô|<ä › s TT´+~. ÄÁX¯ e TeTT ô|]–b˛sTT+~.
ÄÁX¯eTeTT˝À >√XÊ\ ì]àùdÔ \øÏÎ kÕ«$T e<ä›≈£î e∫Ã Äj·TqqT
‘√&ÉTø=ìb˛j˚Tes¡≈£î yÓTT+&ç>± Äj·Tq e<ä›H˚ ≈£Ls¡TÃì Äj·TqqT
|æ\T#·Tø=ìb˛sTT, Äj·Tq >√XÊ\˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïºq ‘·s¡Tyê‘· ‘êq÷
n&ÉT>∑Tô|{Ïºq~. n~ >√e⁄ jÓTTø£ÿ >=|üŒ<äqeTT.
14. eT]jÓTTø£ $∫Á‘·yÓTÆq $wüj·Ty˚T$T≥+fÒ Ä j·÷e⁄ eT÷&ÉT á‘·\qT
s¡eTDT\yê] »qà‹~Û j·T+<˚ ø£qï~. yê] nqTã+<ÛäeTT e÷≥\
ø£+<äì~. Ä s√E 18 pHé 1948 (düs¡«<Ûë] ÄDÏ e÷düeTT nq>±
CÒ´wü˜e÷düeTT, X¯óø£¢ |üø£å <ë«<ä•, $XÊU≤ qø£åÁ‘·eTT˝À) e dü+e‘·‡s¡eTT
X¯óÁø£yês¡eTT n+fÒ \øÏÎyês¡eTT |ü>\∑ T 11.30øÏ (ø=+<äsT¡ >∑Ts¡Tyêsêìï
Ä $<Ûä+>± |æ\T#·Tø=+{≤s¡T) \ø°Î düe÷qyÓTÆ, 9 ø±qTŒ\qT >∑*–q Ä
>√e÷‘·, kÕ«$Tyês¡T ‘·q #˚‹‘√ Äe⁄qT ì$T], ‘·eT #Ó+|üqT Äe⁄
#Ó+|ü≈£î ‘êøÏ+∫, Äe⁄ >∑T+&Óô|’q ‘·q ns¡#˚sTTì ø=~›ùd|ü⁄, düHê´dü
Bø£å ÇdüTÔHêïsê nqï≥T¢, e⁄+∫ ªne÷à Çø£ yÓfi¯flHê?μ nì ôd\e⁄
rdüTø=ì düe÷y˚X¯ dü<äqeTT #˚s¡Tq+‘·˝À ÁãôV’≤àø£éTTqT bı+~q~.
15. kÕ«$T ˇø£ düHê´dæì m≥Te+{Ï dü‘êÿsê\‘√ düe÷~Û #˚kÕÔs√ Ä >√e⁄≈£î
Ä eTsê´<ä‘√ n+‹eT dü+kÕÿs¡eTTqT HÓs¡|üeTì ôd\$∫ÃHês¡T. Äe⁄
80
>=|üŒ<äqeT+fÒ n~. (#Ós¡T≈£î sêeTyÓ÷Vü≤qsêe⁄ - n#·Ã+>± ‘Ó\T>∑T

e÷dü|üÁ‹ø£ nø√ºãsY 2015)
16. á #·s¡D+˝À eTqdüT (Äe⁄) ‘·q eT÷\yÓTÆq Ä‘·à˝À (s¡eTDT\˝À)
$ÁX¯$T+#ê\H˚ n_Û˝≤wü.

57
nDTs¡÷|ü⁄ ìqTï H˚ $TqTï s¡÷|ü⁄+ CÒs¡
uÛ≤y√s¡Tà ˝…|⁄ü &Ü>∑T qs¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! ˙e⁄ n+‘·{≤ yê´|æ+∫ ñHêïe⁄. nDTe⁄ s¡÷|ü+˝À
qTe⁄« ñHêïe⁄. ˙‘√ H˚qT m˝≤ ◊ø£´+ ø±>∑\qT? Hê eTqdüT‡˝Àì m&É‘Ó>∑ì
Ä˝À#·q\ n\\T nD–b˛e{≤ìøÏ ˙ bı+<äT ø±yê*. m|ü⁄Œ&ÉT n~ Hê≈£î
\_ÛdüTÔ+~?
$X‚cÕ\T
ns¡TD≤#·\Tì <äjT· e\¢ e÷Á‘·yT˚ eTqdüT‡ ìX¯Ã\eTe⁄‘·T+~. Ä˝À#·q\T
q•kÕÔsTT. BìøÏ eTT+<äT>± uÛÑ>∑e+‘·Tì <Ûë´q+ #˚j·÷*.
ªyêj·TTHê˙j·T‘˚ y˚T|òüT' |ü⁄qùdÔHÓ’e˙j·T‘˚
eTqkÕ ø£\Œ´‘˚ ã+<Û√, yÓ÷ø£åùdÔ HÓ’e ø£\Œ´‘˚μ ($y˚ø£ #·÷&ÜeTDÏ)
ªyêj·TTe⁄#˚ rdüT≈£îsêã&çq y˚T|òü÷\T eTs¡˝≤ <ëì#˚‘·H˚ m>∑Ts¡>=≥ºã&ç
b˛‘·THêïsTT. nfÒ¢ eTqdüT#˚ ø£*Œ+#·ã&çq ã+<ÛäeTT ‘=\>∑T≥≈£î eTqùd
j·T‹ï+#ê*. eTqdüT e\¢H˚ yÓ÷ø£eå TT ≈£L&Ü ø£*Œ+#·ã&ÉT#·Tqï~. á H˚|<ü ´ä∏ +˝À
s¡eTDT\ e÷≥\qT |ü]o*+#ê*.
dü÷s¡T´&ÉT ˝Òø£b˛‘˚ #·+Á<äT&ÉT yÓHÓï\ yÓ<ä»\¢&ÉT. n˝≤π> Ä‘·à ˝Ò≈£î+&Ü
eTqdüT‡ ñ+&ÉC≤\<äT. eTqdüT‡ ˝Ò≈£î+&Ü »>∑‘·TÔ ñ+&ÉC≤\<äT. Ä‘·à
kÕøå±‘êÿs¡yÓTÆq C≤„ì á dü‘ê´ìï Á>∑Væ≤+∫ Á|ü|ü+#·+˝À »]π> yê≥ìï+{Ïì
#·÷düTÔ+{≤&ÉT. eT÷&ÉT nedüú\÷ (n+fÒ y˚T˝§ÿq&É+, ø£\>∑q&É+, >±&ÛÉìÁ<ä)
81
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
Ä‘·à nH˚ ‘Ós¡ô|’ edü÷Ô b˛‘·÷ ñ+&˚ <äXÊ´\qïe÷≥. dæìe÷ ‘Ós¡ e+{Ï<˚
Ä‘·à ≈£L&Ü. Ä ‘ÓsM¡ T<ä »\bÕ‘·+ <äX¯´+ e∫Ãq+‘· e÷Á‘êq ‘Ós¡ ‘·&dç bæ ˛<äT.
n˝≤π> eT+≥\T #Ó\πs>∑T‘·Tqï <äX¯´+ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT ‘Ós¡ ‘·>∑\ã&çb˛<äT. á
dæú‹ì n+<äTø√e&ÜìøÏ eTìwæøÏ m+‘√ ‘·|üq ñ+&Ü*, ø£wæ ñ+&Ü* nì
s¡eTDT\T #ÓbÕŒs¡T.
ls¡eTDT\T ø=‘·Ô>± @ dæ<ëΔ+‘ê˙ï Á|ü‹bÕ~+#·˝Ò<äT. ø±ì Ä‘·à
kÕøå±‘êÿsêìøÏ ˇø£ e÷s¡Z+ #·÷bÕs¡T. eTqdü‡+≥÷ y˚πs @B ˝Ò<äT. Ä˝À#·q\
düeT÷Vü≤y˚T eTqdü‡ì n+{≤s¡T. nìï{Ïø£Hêï yÓTT<ä{Ï Ä˝À#·q ªH˚qTμ nH˚~.
Ä Ä˝À#·q mø£ÿ&ç qT+∫ ek˛Ô+<√ Äsê rùdÔ n~ ‘·q eT÷\yÓTÆq #Ó’‘·q´+˝À
Ç+øÏb˛‘·T+~. ì‘·ýÓTqÆ nuÛ≤´dü+ e\¢ Ä #Ó‘’ q· ´+˝À ñ+&É>*∑ >π dæ‹ú dæ~dΔ Tü +Ô ~.
BìH˚ Ä‘·àìwü˜ n+{≤s¡T. »>∑‘·TÔ e˝…H˚ Je⁄&ÉT, áX¯«s¡T&ÉT nH˚$ ≈£L&Ü
eTH√ø£*Œ‘ê˝Ò n+{≤s¡T l uÛÑ>∑yêHé. (|æ+>∑[ dü÷s¡´düT+<äs¡+)
á eTqdüT‡ ìX¯Ã\‘·≈£î eTq+ ≈£L&Ü <Ó’yêìï ÁbÕ]ú<ë›+.

58
dü÷Á‘· C≤„qeTT ˝Òì bÕeTs¡T Hê e÷j·÷
C≤„qeTT >√dæ ø±es¡TD≤#·˝!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! @ XÊÁkÕÔìï #·<äeì bÕeTs¡T&çì H˚qT. Hê nC≤„Hêìï
yÓTT<ä\+{≤ q]øÏy˚sTT. qqTï ˙ nqTÁ>∑Vü≤eTT‘√ s¡øÏå+#·T.
$X‚cÕ\T
X¯s¡D≤>∑‘·‘·‘·«+ Ç+<äT˝À ø£ì|ædüTÔ+~.
1. m<äTs¡T>± ≈£Ls¡TÃqï •wüß´DÏí >∑Ts¡Te⁄ ˇø£ÿkÕ] |üs¡eT Áù|eT‘√ n˝≤
#·÷kÕÔ&ÉT. n+‘˚! •wüß´&çøÏ C≤„quÀ<Ûä »s¡T>∑T‘·T+~.
2. ‘·‘·Ô«+ ‘Ó\TdüTø√yê\ì bÕ˝Ÿ Áu≤+≥Hé nH˚ ˇø£ $<˚oj·TT&ÉT uÛÑ>∑yêHé
s¡eTDT\ <ä>∑Z]øÏ e#êÃs¡T.
82
3. s√p s¡eTDT\ düeTø£å+˝À ≈£Ls¡TÃH˚yês¡T.

4. s¡eTDT\T eTÚqkÕ«$T. m|ü⁄Œ&√ ‘·|üŒ H√s¡T $ù|Œyês¡T ø±s¡T. nø£ÿ&É
ˇø£ Ädüq+˝À ≈£Ls¡TÃì ‘·q˝À ‘êqT s¡$TdüTÔ+&˚yês¡T.
5. bÕ˝Ÿ Áu≤+≥Hé s√p sêe&É+, nø£ÿ&É ≈£Ls√Ãe&É+, s¡eTDT\T @MT
e÷{≤¢&Éø£b˛e&É+. Ç˝≤ #ê˝≤ø±\+ »]–+~.
6. Äj·Tq $dæ–b˛sTT Çø£ yÓ[flb˛<ëeTì ìs¡ísTT+#·T≈£îì ‘·q kÕe÷qT
düs¡T›≈£îì Çø£ >∑Ts¡Te⁄>±]øÏ ∫es¡>± z qeTkÕÿs¡+ ô|≥º&ÜìøÏ e∫Ã
≈£Ls¡TÃHêï&ÉT.
7. s¡eTDT\T rø£åD+>± Äj·Tqπødæ #·÷XÊs¡T.
8. n+‘˚! nC≤„q|ü⁄ Nø£≥T¢ $∫Ãb˛j·÷sTT Áu≤+≥Hé≈£î.
9. uÛ≤s¡rj·T ‘·‘·Ô«yÓ’uÛÑyêìï Á|ü|ü+#êìøÏ n+~+#·&ÜìøÏ mìï |ü⁄düÔø±\T
sêXÊ&√ Äj·Tq! nB qj·Tq Bø£å. >∑Ts¡Te⁄ ‘·q ø£+{Ï#·÷|ü⁄‘√ bÕ˝Ÿ
Áu≤+≥HéqT nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT.
10. m+<äs√ eTVü‰‘·Tà\T πøe\+ ‘·eT <äwæº#˚‘· nqTÁ>∑Væ≤kÕÔs¡T.
11. H˚H=ø£kÕ] $XÊK|ü≥ºD ìyêdæ nsTTq e÷ <ä>∑Z] ã+<ÛäTe⁄‘√ ø£*dæ
ns¡TD≤#·\+ ø=+&ÉMT~¬øfi≤fl. ø=+‘·eT+~ $<˚oj·TT\T q÷\TNs¡\T
ø£≥Tº≈£îì u§≥T¢ ô|≥Tº≈£îì ø=+&ÉMT<ä ‹s¡T>∑T‘·÷ ø£ì|æ+#ês¡T. e÷
ã+<ÛäTe⁄ n~ #·÷dæ ªMTs¡T #ê˝≤ düT<ä÷s¡ <˚XÊ\qT+∫ e#êÃs¡T. Çø£ÿ&É
m˝≤ nì|ædüTÔqï~μ n+≥÷ ø£s¡#ê\q+ ø√dü+ #ÓsTT´ #êbÕs¡T.
12. yêfi¯ófl <ëìøÏ Á|ü‹>± ªªÇ+‘·{Ï eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ÉT (s¡eTDT\T) ‹s¡T>±&çq
uÛÑ÷$Tì ùd$+#·&ÜìøÏ ø±e\dæq yêvàj·÷ìï |ü⁄Hê~>± bı+~q
ø£sà¡ uÛ÷Ñ $T uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À |ü⁄{Ïqº MT≈£î #˚‘T· ˝…‹Ô qeTdüÿ]kÕÔ+μμ nHêïs¡T.
nB á <˚X¯ yÓ’uÛÑe+.
13. JeXÊg+˝À @eTT+<√ ø±˙, y˚<ë+‘·XÊg+˝À #Óù|Œ<˚$T≥+fÒ - ˇø£
q~˝À #˚|ü>∑T&ÉT¢ ô|{Ïºq|ü⁄Œ&ÉT n$ eTT+<äT ‘˚\T‘·÷ yÓ[flb˛‘·T+{≤sTT.
#˚|ü yê{Ï yÓqø√ eTT+<√ yÓ&ÉT‘·÷ ªn$ |æ\¢\T ø±yê*μ nì Áù|eT‘√
yê{Ïπødæ #·÷düTÔ+<ä≥. Ä #·÷|ü⁄\πø n$ bı<ä>∑ã&ç |æ\¢\e⁄‘êsTT.
83
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
#·÷|ü⁄\#˚‘· b˛wæ+∫ Ä‘·àX¯øìÔÏ , Ä‘êàqTuÛyÑ êìï Çe«>∑*–q <äø‘å£ · e⁄qï

>∑Ts¡Te⁄ #·÷|ü⁄ ø£qTø£ qj·TqBø£å. <ëìøÏ MTHêø°å |üs¡<˚e‘· dü+πø‘·+.
(l #ê>∑+{Ïyês¡T)
Ç+‘· qj·TqBøå± <äø‘å£ · ñqï >∑Ts¡Te⁄ s¡eTDT\T ô|’ |ü+≈£î\Ô ˝À ªnC≤„ììμ
nì •e⁄ì‘√ #Ó|üŒ≥+˝À eTq˝≤+{Ïyê]øÏ $qj·÷ìï H˚s¡TŒ‘·THêïs¡T.

59
eTøÏÿ eTøÏÿ ø£s¡– H˚ ìqTï X¯s¡D+<ä
q>∑Tï&Éy’Ó ì*Ã‘·sT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! ˙ |ü≥¢ rÁeyÓTqÆ Áù|eT‘√ Hê Vü≤<äjT· + ø£]–+~. Hê˝Àì
nVü≤+ ‘ê‘·Œs¡´+ e÷j·TyÓTÆ ìqTï X¯s¡DT bı+<ëqT. ˙‘√ ø£*dæb˛yê\H˚
ø√]ø£ Hê≈£î ø£\T>∑>±, ∫e]øÏ ˙ q>∑ï kÂ+<äsê´ìï #·÷kÕqT.
$X‚cÕ\T
kÕ«s¡ús¡Væ≤‘·eTsTTq Áù|eT uÛÑøÏÔ‘√ uÛÑ>∑e+‘·Tì yÓ<äøÏ‘˚ n‘·ì‘√ ◊ø£´+
ø£\T>∑T‘·T+~. ∫e]øÏ ˙ q>∑ï kÂ+<äsê´ìï #·÷kÕqT nqT≥˝À uÛ≤e$T~.
<˚e⁄ìøÏ HêeTs¡÷bÕ\T ø£*Œ+#˚ eTqdüT‡ uÛÑ≈£îÔì eTqdüT‡‘√ ◊ø£ýÓTÆq
‘·s¡Tyê‘· Çø£ uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ HêeTeT÷, s¡÷|ü Ä#êÃ¤<äq\T ñ+&Ée⁄. BìH˚
ªq>∑ï‘·μ nì s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À ù|s=ÿHêïs¡T.
ªls¡eTD uÛ>Ñ y∑ êqT\≈£î ø±fi¯H¢ =|ü⁄Œ\T n~Ûø+£ >± ñ+&É≥+e\¢ ‘Ó\’ + s¡T~›
ø±fi§¢‘yÔ˚ ês¡T ùde≈£î\T. $T>∑‘ê #=s¡e>∑\ uÛ≈Ñ î£ \Ô +‘ê ns¡>+∑ ≥ #=|ü⁄Œq e+‘·T\T
|ü&ç ø±fi§¢‘·Ô≥+ ÁbÕs¡+_Û+∫ düeTj·÷‹Áø£eTD #˚ùdyês¡T.
ùde≈£î\qT düV≤æ ‘·+ ªªs¡+&û, bı+&ûμμ nH˚ ‘·|Œü ªªsê, b˛μμ nì |æ\T#·T≥πø
ˇ|ü⁄Œø√ì uÛÑ>∑yêqT*+<äT≈£î düVæ≤+#·>∑\sê? K+&ç+∫ e\<äqT≥ yê] |üì
ø±<äT. n+<äTe\¢ #Û·˝ÀøÏÔ>± ªªMTs¡+‘ê ø±düÔ Ä>∑+&ç. H˚qTq÷ï ø±ùd‡|ü⁄ ø±fi¯ó¢
y=‘·T≈Ô î£ +{≤qT. Hê≈£î e÷Á‘·+ Ä |ü⁄D´+ ø=+#Ó+ sêe<ä÷?› μμ nì yê] #˚‘T· \T
84
‘=\–+∫ ‘êy˚T ‘·eT ø±fi¯ó¢ e‘·TøÔ √e≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Hê≈£î #ê˝≤ $∫Á‘·+>±
e⁄+&É≥y˚T ø±≈£î+&Ü @ qsê˝À¢HH’Ó ê lyê] bÕ<ë\+{Ï qeTdüÿ]<ë›eTqï ø√]ø£
e⁄+fÒ B+‘√ |üP]Ô>± q•+∫b˛sTT+~. lyê] e÷≥˝Ò ∫Á‘·+>± e⁄+≥$.
Ä |ü⁄D´+ ø=+#Ó+ yê]ø° ø±yê\≥! s¡e+‘· dü÷ø£Î‘·>\∑ yê]øÏ Ç+‘·ø+£ fÒ
ôV≤#·Ã]ø£ @+ >±yê*! Ä s√E˝À¢H˚ Çø£ÿ&É ìyêdü+>± e⁄+≥Tqï ]f…ÆsY¶ »&ç®,
≈£îs¡Te<äTΔ&ÉT Á|ü‘ê|üsêj·T <˚XÊsT÷ nH˚yês¡T uÛÑ>∑yêqTì düMT|æ+∫ ªªkÕ«MT!
Hê≈£î ≈£L&Ü >∑Ts¡TbÕ<ä ùde˝À uÛ≤>∑kÕ«$Tqyê«\ì ñ+<äìμμ nHêïs¡T. ªªzôVA!
dü]dü]. ªÄ‘êàyÓ’ >∑Ts¡T'μ nHêïs¡T. Ä‘·àùde #˚düT≈£î+fÒ >∑Ts¡Tùde #˚dæqfÒ¢.
&Éu…Ì“¤j˚Tfi¯ó¢ <ë{Ïq$. MTsê Hê≈£î ùde #˚ùd~. #ê\T #ê\T. Çø£HÓ’Hê Ä‘·àùde
#˚düTø√+&ç. ªª|ü\ÿ≈£î+&Ü eP]πø e⁄+fÒ n+‘˚ #ê\Tμμ nHêïs¡T uÛÑ>∑yêHé. dü]>±
$#ê]ùdÔ Ç+‘·øH£ êï ñ|ü<X˚ +¯ @eTT+≥T+~? |ü\ÿ≈£î+&Ü eP]πø e⁄+fÒ #ê\≥.
n{≤¢ ñ+&É≥+ uÛ>Ñ y∑ êqTìπø düV≤ü »+ ø±ì eTq≈£î kÕ<Û´ä e÷? m+‘· ‘·|+æ ∫Hê
Ä dæ‹ú sê˝Ò<.˚ lyê] ø£sT¡ D MT<ä Ä<Ûës¡|&ü ≥
É + ø£+fÒ eTq≈£î y˚sπ #˚jT· >∑\<˚
eTTqï~?μ (dü÷] Hê>∑eTà>±] ls¡eTD≤ÁX¯eT ˝ÒK\T qT+&ç)
á dü+|òüT≥q˝À s¡eTDT\T uÛÑ>∑e+‘·Tì |ü≥¢ Áù|eT, ùde m˝≤ ñ+&Ü˝À
#ÓbÕŒs¡T. ‘·<ë«sê <˚e⁄ìøÏ HêeTs¡÷bÕ\T ø£*Œ+#˚ eTqdüT‡ uÛÑ≈£îÔì eTqdüT‡‘√
◊ø£éTe⁄‘·T+~. ‘·s¡Tyê‘· Çø£ uÛÑ>∑e+‘·Tì HêeT, s¡÷|ü Ä#êÃ¤<äq\‘√ #·÷ùd
<äwæº b˛‘·T+~.

60
H˚düÔeTT+&Éì Hê≈£î ˙ ÄX¯ p|æ qHé
yÓ÷dü–+|üø£ ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! z |üse¡ T•yê! yÓTT<ä{À¢ Hê≈£î ˇø£ H˚d+Ôü n+≥÷ mes¡÷
˝Òs¡T. ø±ì Hê eTqdüT‡˝À ˙ |ü≥¢ Áù|eT‘√ ì+&çb˛j˚T≥Tº #˚kÕe⁄. Hê≈£î
H˚deÔü Tj·÷é⁄. ˙‘√ ø£*dæb˛yê\qï ÄX¯ì ø£*–+#êe⁄. Ç|ü⁄Œ&ÉT ˙ <äjT· ‘√ ˙
<ä>∑Zs¡≈£î #˚sêqT. Çø£ qqTï ˙e⁄ yÓ÷dü–+#·≈£î. Hêô|’ <äj·T #·÷|æ qqTï
s¡ø+åÏ #·T.
85
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
$X‚cÕ\T
1. •e⁄ì <äj·T ˝Òì<˚ Äj·Tq >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·≥+ ≈£L&Ü nkÕ<Ûä´+.
2. yÓ’wüíe⁄\≈£î ‹s¡TbÕŒyÓ’ m˝≤+{Ï<√ XË’e⁄\≈£î e÷DÏø£´ yê#·ø£sY s¡∫+∫q
‹s¡TyÓ+u≤yÓ’ bÕX¯ósê\T n˝≤+{Ï$. Ä bÕX¯ósê˝À¢ì ˇø£ ‹s¡Tyê#·ø+£ ˝À
ªªÄj·Tq nqTÁ>∑V≤ü + e\¢H˚ Äj·Tq #·sD¡ ≤\qT Äsê~ÛkÕÔ+μμ nì e÷DÏø´£
yê#·ø£sY n+{≤s¡T. s¡eTDT\T ≈£L&Ü á 60 yÓTT<ä{À¢ Ç<˚ uÛ≤yêìï
(ªÄX¯ #·÷|æμ) ‘Ó*j·T#˚kÕs¡T.
3. ªª|æ∫Ãyêì e+{Ïô|’ ñqï ‘·T+&ÉT>∑T&É¶ m|ü⁄Œ&ÉT C≤]b˛sTTq<√ nì n‘·ìøÏ
m≥T¢ ‘Ó*j·T<√, n˝≤ <˚Vü≤eTT eTT≈£îÔq≈£î C≤]b˛‘·T+~μμ nì eTTø£Ô
|ü⁄s¡Twüß&ÉT X¯Øs¡eTT $&É#T· $<ÛëHêìï uÛ>Ñ y∑ êHé s¡eTDT\T ñ|ü$T+#ês¡T.
4. Ç≥Te+{Ï eTTø£dÔ ‹úæ ì bı+<ä{≤ìøÏ Je⁄\≈£î uÛ>Ñ e∑ +‘·Tìô|’ n#·+#·\yÓTqÆ
<ä&ÛÉìwü˜ ñ+&Ü\ì s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À n+‘·s¡Z‘·+>± #˚dæq uÀ<Ûä.

61
qedæ #Ó&ÉT |òü\eTT q+<˚$T |òü\ y˚T]
|üø«£ ‘· ˝À>=qT eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! u≤>± |ü+&çb˛sTT, ≈£î[flb˛sTTq |ü+&ÉT ‹q{≤ìøÏ |üìøÏ
sê<äT ø£<ë! n˝≤π> H˚qT ≈£L&Ü u≤>± |ü+&çb˛‘˚ ˙ Hêe÷ìï »|æ+#˚ X¯øÏÔì
≈£L&Ü ø√˝ÀŒ‘êH˚yÓ÷! ìqTï ‘·\T#·Tø=H˚ ø£˙dübÕ{Ï e÷qdæø£ dü«düú‘·
ø√˝ÀŒ‘êH˚yÓ÷! H˚ì|ü⁄Œ&ÉT dü]jÓÆTq |üø£«<äX¯˝À ñHêïqT. qìï|ü⁄Œ&˚ qTe⁄«
d”«ø£]+#·T, Ä<ä]+#·T.
$X‚cÕ\T
1. ˇø£kÕ] s¡eTDT\T eTÚq+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ ªeTÚq+ n+fÒ e÷{≤¢&øÉ £
b˛e&É+ ø±<äT, e÷{≤¢&Ü\ì nì|æ+#·øb£ ˛e&É+μ nHêïs¡T. Ç~ |üø«£ <äX.¯
Ç~ kÕ<Ûä≈£î&Ó’q ‘·q≈£îqï<äì s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À ª|üø£«‘·μ nqT
|ü<ä+˝À ‘Ó*j·T#˚kÕs¡T.
86
2. eTVü‰‘êà>±+BÛ>±] Vü≤‘·´ »]–q s√E˝À¢ ˇø£ eT‹ ÁuÛÑ$T+∫q e´øÏÔ

ªs¡eTD eTVü≤]¸μ e<ä≈› î£ e∫Ã ªª>±+BÛì #·+|æq >±&˚‡ n+<ä]ø° ‘Ó*kÕ&ÉT.
H˚qT ìqTï #·+|æ ø°]Ô dü+bÕ~kÕÔqTμμ nHêï&ÉT ñÁ>∑+>±. uÛ>Ñ y∑ êHé ªª#·+|ü⁄
Hêj·THê! Hêø° <˚Vü≤ u≤<Ûä ‘·|ü⁄Œ‘·T+~μμ nHêïs¡T XÊ+‹ e<äq+‘√.
Ç+‘·˝À ÄÁX¯eTyêdüT\T Ä e´øÏÔì n≥ø±sTT+∫, <ä÷s¡+>± rdüT≈£î
yÓfi≤¢\ì Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊs¡T. uÛ>Ñ y∑ êHé yê]+∫ n‘·ìï ‘·qe<˚› ñ+#·T≈£îì
‘·q‘√ uÛÀ»HêìøÏ rdüT≈£îyÓfi≤¢s¡T. ¬s+&ÉT s√E\T n‘·qT ÄÁX¯eT+˝À
e⁄Hêïø£ Ä e´øÏÔ ‘ê\÷≈£îyêfi¯ófl yÓ‘·T≈£îÿ+≥÷ e#êÃs¡T.
3. »]–q $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îì ªªeTìï+#·+&ç. n‘·ìøÏ eTqdæú$T‘·+ ˝Ò<äT.
@<äsTTHê ‘·s¡TD√bÕj·T+ ñ|ü<˚•+#·+&çμμ nì eTVü≤]¸ì y˚&ÉT≈£îHêïs¡T.
ªª>±j·TÁ‹ #˚sTT+#·+&çμμ nHêïs¡T uÛÑ>∑yêHé.
4. ø=ìï HÓ\\ ‘·sê«‘· #·+|ü⁄‘êqqï e´øÏÔ ‹]– e#êÃ&ÉT. ªª|ü]dæú‹ #ê˝≤
yÓTs¡T>∑sTT´+<äì, kÕ<Ûës¡D J$‘·+˝ÀøÏ ‘·qì >±j·TÁr eT+Á‘·+ rdüT≈£î
e∫Ã+<äì <Ûäqýê<ë\T #Ó|ü⁄Œø√{≤ìøÏ e#êÃqìμμ #Ó|æŒ uÛÑ>∑yêHé
Äos¡«#·q+ rdüT≈£îHêï&ÉT. (á dü+|òüT≥q ªs¡eTDyêDÏμ˝À Á|ü#·T]+|ü
ã&ç+~)
5. á ø£<∏ä˝À ªª#·+|ü⁄ Hêj·THê! Hêø° <˚Vü≤ u≤<Ûä ‘·|ü⁄Œ‘·T+~μμ nH˚ e#·q+
á #·s¡D+˝Àì ª|üø£«μ e#·q+. á |üø£«‘· s¡ø£s¡ø±\ dæú‘·T\˝À eTq≈£î
≈£L&Ü ø£*–+#ê\ì kÕ«$Tì ÁbÕ]ú<ë›+.

62
H=|æŒ+|üø£qT ìqTï H=dü– qHé >=q˝Ò<Ó
j·T+‘·≈î£ &Ée⁄ Hê≈£î qs¡TD≤#·˝≤!
H˚H˚ $<Ûä+>±q÷ u≤<Ûä |ü&É≈£î+&ÜH˚ ˙e⁄ Hê≈£î <äø±ÿe⁄. ˙e⁄ Hê nVü‰ìï
<Ûä«+dü+ #˚XÊe⁄ ns¡TD≤#·˝≤! á #·s¡D≤ìøÏ ¬s+&ÉT nsêú\THêïsTT.
87
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
$X‚cÕ\T
1) H˚qT ˙˝À ◊ø£ýÓTÆq|ü⁄Œ<äT Hê ndæÔ‘ê«ìï ø√˝ÀŒj·÷qT, Hê nVü‰ìøÏ
Vü≤+‘·≈£î&Ée⁄ ˙e⁄ ns¡TD≤#·˝≤!
2) H˚qT ìqTï n‹ ‘˚*ø£>± bı+<ä>∑*>±qT ns¡TD≤#·˝≤! ˙ n+‘·≥ ˙y˚
Hê≈£î kÕ«BÛqyÓTÆHêe⁄, H˚qT ˙≈£î ‹]– @$Te«>∑\qT? @ $<Ûä+>±q÷
|üìøÏsêì qqTï d”«ø£]+∫ ˙‘√ ◊ø£éTH˚ neT÷\ýÓTÆq kı‘·TÔqT Hê≈£î
nqTÁ>∑Væ≤+#êe⁄. Ç~ ˙πø $<Ûä+>± |üìøÏe#˚Ã uÒs¡+? Ç≥Te+{Ï
eéVü‰sêìï ˙e⁄ ˇ|ü⁄Œø√e{≤ìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï? n+<ÛäT&ÉT ø±ø£
eT¬se«¬s’Hê á $<Ûä+>± yÓ÷düb˛‘ê&Ü?
ì+<ëdüT‹Ô øÏ á s¡eTDT\ #·sD¡ ≤\T ñ<ëVü≤s¡D>± #Ó|Œü e#·TÃ. ªªX¯+ø£sê!
Hê≈£î ìqTï ˙y˚ n]Œ+#·T≈£îHêïe⁄! ø±ì Á|ü‹>± ˙≈£î <äøÏÿ+<˚$T{Ï?
m+<äT≈£L |üìøÏsêì á ìsê“¤>∑´|ü⁄ H˚qT, eTì<ä›]˝À >∑&Édü] mes¡T
#Ó|ü⁄Œ?μμ nì ‘·eT ‹s¡Tyê#·ø£+˝À e÷DÏø£´ yê#·ø£sY á ì+<ëdüTÔ‹ì
ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ .

63
#·÷∫ ∫+‹+∫ y˚TqT <ëøÏ+∫ |üø£«eTT
#˚dæ ˙y˚* ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! Hê nVü≤+ q•+#˚ $<Ûä+>± #·≈£åî, uÛ≤e, düŒs¡Ù Bø£å\qT
Hê≈£î nqTÁ>∑Væ≤+∫ qqTï |ü]|üø£«+ #˚dæ, qqTï s¡øÏå+#·T. ˙ uÛ≤yê\‘√, ˙
düŒs¡Ù‘√, ˙ #·÷|ü⁄‘√ qqTï |ü]|üø£«+ #˚sTT ns¡TD≤#·˝≤! H˚qT dæ<äΔeTe>±H˚
qqTï ˙ <ëì>± #˚dæø√ ns¡TD≤#·˝≤!
$X‚cÕ\T
Bø£å eT÷&ÉT $<Ûë\T:
#·≈£åî, uÛ≤e, düŒs¡Ù Bø£å\T. nq>± <äwæº <ë«sê, ‘ê‘·Œs¡´+ <ë«sê, düŒs¡Ù
<ë«sê >∑Ts¡Te⁄ Bø£å Çe«≥+.
88
1. <äwæº Bø£å 2. düŒs¡Ù Bø£å 3. e÷qdü Bø£å

‘·q >∑Ts¡Te⁄ ~e´<äwæº <ë«sê •wüß´ìøÏ Bø£ìå #·TÃ≥qT <äø˘Bø£å n+{≤s¡T.
‘êuÒ\T ‘·q _&É¶ô|’ #·÷|ü⁄ Á|üdü]+#·>±H˚ _&É¶ X¯øÏÔe+‘·eTe⁄‘·T+~. n˝≤π>
>∑Ts¡Te⁄ nqTÁ>∑Vü≤ Mø£åD+‘√ •wüß´&ÉT X¯øÏÔe+‘·T&É>∑TqT.
>∑Ts¡Te⁄ ‘·q •wüß´ìøÏ Vü≤düÔdüŒs¡Ù <ë«sê Ç#·TÃ Bø£åqT düŒs¡ÙBø£å n+{≤s¡T.
‘·q düŒs¡Ù‘√ ÇqTeTTqT dü«s¡í+>± e÷s¡TÃ |üs¡düTy˚~˝≤, >∑Ts¡Te⁄ ‘·q neT‘·
düŒs¡Ù‘√ •wüß´&çì Äos¡«~kÕÔ&ÉT.
>∑Ts¡Te⁄ ‘·q dü+ø£\ŒeTT <ë«sê Ç#·TÃ Bø£åqT e÷qdüBø£å n+{≤s¡T.
Áøö+#·|üøÏå ÄVü‰s¡+ ø√dü+ ‘·q |æ\¢\qT e~* <ä÷s¡+>± yÓfi¯ó‘·T+~. nø£ÿ&É
‘·q |æ\¢\qT düà‹˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø√>±H˚ |æ\¢\≈£î ø£&ÉT|ü⁄ ì+&ÉT‘·T+~.
á eT÷&ÉT $<Ûë\˝À @<√ ˇø£ $<Ûä+>± ‘·qqT |üø£«+ #˚j·TeTH˚ Je⁄ì
y˚<äqqT s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À ‘Ó*j·T#˚kÕs¡T.

64
e÷j·÷ $wüeTT |ü{Ïº ‘·\¬øøÏÿ #Ó&ÉTeTTHÓï
ø£sT¡ D |ü{§ºd–ü ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! ªe÷j·T ª nH˚ $wüdüs¡ŒeTT qqTï ø±≥Ty˚dæ+~. <ëì
$wü+ Hê yÓT<ä&TÉ øÏ møÏÿ <ëìe\¢ #Ó&{É ≤ìøÏ eTT+<˚ qqTï ø±bÕ&ç nqTÁ>∑V≤æ +#·T.
$X‚cÕ\T
1. ˇø£kÕ] ø=+<äs¡T dü+düÿ ‘· $<ë«+düT\T ñ|üìwü‘·TÔ\ >∑T]+∫, XÊÁkÕÔ\
>∑T]+∫ l uÛÑ>∑yêHé‘√ #·]ÃdüTÔHêïs¡T. yêfi¯¢+‘ê m+‘√ $<ëé+‘·T\˙,
n≥Te+{Ï $wüj÷· \T luÛ>Ñ y∑ êHé‘√ #·]Ã+#·>\∑ yês¡˙, ‘·qøÏ Ä n<äwü+º
˝Ò<˚ nì Hêsêj·TD nj·T´sY nH˚ uÛÑ≈£îÔ&ÉT m+‘√ ∫+‹+|ükÕ>±&ÉT.
2. $<ë«+düT\+‘ê ôd\e⁄ rdüT≈£îqï ‘·s¡Tyê‘· l uÛÑ>∑yêHé n‘·ì yÓ’|ü⁄
‹]– ªªá $<ä«‘·÷Ô, XÊgÁ>∑+<∏ë\ì n|üŒ–+#·>∑\>∑&É+ e<Ûë. dü‘ê´ìï
89
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ á nedüúq+‘ê |ü&Ü*‡q nedüs¡+ ˝Ò<äT. #·~$‘˚

dü‘·´+ ‘Ó\TdüTÔ+<ë? }]πø ñ+&ÉT. n<˚ dü‘·´+. ìX¯Ã\+>± ñ+&ÉT.
n<˚ uÛÑ>∑e+‘·T&ÉTμμ nHêïs¡T.
3. ø±ùd|üsTTq ‘·sT¡ yê‘· l uÛ>Ñ y∑ êHé yÓK’ ]˝À, e÷≥˝À @<√ e÷s¡TŒ e∫Ã+~.
4. Hêsêj·TD nj·T´]ï ªªqTe⁄« >∑&É¶+ ^düT≈£î+{≤yê?μμ nì n&ç>±s¡T.
5. á Á|üX¯ï≈£î $düTÔb˛‘·÷H˚ nj·T´sY ne⁄qì düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ&ÉT. l
uÛÑ>∑yêHé ªª>∑&É¶+ ^düTø√e&ÜìøÏ n<ä›+ ñ|üjÓ÷–kÕÔe⁄ ø£<ë! n<ä›+˝À
#·÷düT≈£î+≥÷ ˙ eTTK+ MT<ä ñqï >∑&Ü¶ìï ^düT≈£î+{≤y˚ >±˙ n<ä›+˝À
ñqï Á|ü‹_+u≤ìï ø±<äT ø£<ë! nìï eT‘·Á>∑+<∏ë\÷ kÕøå±‘êÿsêìøÏ
eTq≈£î <ë] #·÷ù|y˚. yê{Ï˝À #Ó|æŒqyê{Ïì nuÛÑ´dæ+#ê*, kÕ~Û+#ê*.
πøe\+ |ü⁄düÔø±\ |ü]#·j·T+, yê{Ï >∑T]+∫ #·s¡Ã\÷ n<ä›+˝Àì
Á|ü‹_+u≤ìøÏ >∑&+¶É ^j·T&É+ ˝≤+{Ïyμ˚ μ nHêïs¡T. á e÷≥\‘√ Hêsêj·TD
nj·T´sYøÏ ø=+&É+‘· ã\+ e∫Ã+~.
6. |ü⁄düÔø±˝À¢H˚ n+‘ê ñ+<äqTø√e≥+ ˇø£ e÷j·T. |ü⁄düÔø±\qT,
ñ|üHê´kÕ\qT <ë] #·÷|ü{≤ìøÏ ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê*. n<˚ <ë]
nqTø√≈£L&É<äT. á e÷j·TqT <ë{Ï ndü\sTTq dü‘·´+ s¡eTDT\
nqTÁ>∑Vü≤+ e\¢H˚ ÁbÕ|æÔdüTÔ+~

65.
ø£qT ø£ |üHé e÷j·÷+‘·eTT>∑ ø£ |ü >∑qy˚ì
>∑qT ˙ ø¬ es¡T #Ó|⁄ü Œ≥s¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! z |üs¡eT•yê! <äj·T‘√ Hê yÓ’|ü⁄ #·÷∫, Hê nC≤„Hêìï
(n$<ä´ì) b˛>=≥Tº. ˙e⁄ ‘·|üŒ Hê≈£î y˚πs ~≈£îÿ ˝Òs¡T.á BqTì >∑T]+∫ ˙≈£î
#Óù|Œyêfi¯ófl ≈£L&Ü me«s¡÷ ˝Òs¡T.
90
$X‚cÕ\T
ns¡TD≤#·˝XÒ «¯ s¡Tì ˇø£ ‘·*˝¢ ≤>±, ‘·qqT _&É˝¶ ≤ s¡eTDT\T á #·sD¡ +˝À
#ÓãT‘·THêïs¡T. _&É¶ì ‘·*¢ m+‘· düVü≤» Áù|eT‘√ ø±bÕ&ÉT‘·T+<√, n˝≤ ‘·qqT
ø±bÕ&Ü\ì Je⁄ì Äy˚<äq. Ä Äy˚<äq≈£î ìy˚<äq á #·s¡D+.
ªªuÛ>Ñ e∑ +‘·Tì dü«X¯øÔÏ e\¢H˚ düwæº »]–+~. »>∑‘T· Ô n+‘ê e÷j·T n+{≤+.
ndü\T e÷j˚T e÷j·T ø£<ë! <ëìì me¬s’Hê yÓ\T|ü*qT+&ç ø£<ë #·÷&Ü*.
n≥Te+≥|ü⁄Œ&ÉT e÷j·T˝Àì ‘ês¡‘·e÷´\qT m˝≤ >∑T]Ô+#·>∑\+?
»>∑‘·TÔ ˇø£ <ä–«wüj·T+. á <äX¯é÷q »>∑‘·TÔ @ e÷s¡TŒ #Ó+<äq{Ïº ˇø£
@¬øø’ £ dü‘´· edüTeÔ ⁄ jÓTTø£ÿ dü‘êÔô|’ Ä<Ûës¡|&ü ç ñqï~. »>∑<«ä éVü‰s¡+˝À eTTì–
ñHêïe⁄ ø±ã{Ïº á »>∑‘·TÔ ˙≈£î dü‘·´+>±H˚ >√#·]düTÔ+~. »>∑‘·TÔ≈£î nr‘·+>±
b˛. n|ü⁄&É~ e÷j·TyÓTÆ, dü‘·ýÓTTø£ÿfÒ ì\TdüTÔ+~.
eTqdüT‡ ãVæ≤s¡TàKyÓTÆ ñqï|ü⁄Œ&ÉT »>∑‘·TÔ jÓTTø£ÿ ñìøÏ, u≤Vü≤ýÓTÆq
edüTeÔ ⁄>±H˚ >√#·]düT+Ô ~. n{Ïº düeTj·T+˝À eTqdüT‡ Ä‘·à˝À ‘·q nqHê´‘·àø£‘q· T
b˛>=≥Tº≈£î+≥T+~ nì s¡eTDT\T e÷j·TqT >∑T]+∫ #ÓbÕŒs¡T.
»>∑‘·TÔ≈£î nr‘·+>± e÷j·TqT #·÷ùd X¯øÏÔì ÇeTàì Je⁄ì Äy˚<äqqT
s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À #ÓbÕŒs¡T.
uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\T projector˝Àì lamp Ä‘·àÁ|üø±X¯+ nsTT‘˚, film
yêdüHêeTj·T ∫‘·ÔeTì, ÁbÕD+ projector˝Àì motor nì, ‘Ós¡ »>∑‘·TÔ
nì, #·÷ùd Áù|ø£≈å î£ &ÉT Äq+<ä+˝À eTTq>∑≥+ ÁuÛ≤+‹ nì eTs√ #√≥ ìs¡j í T· +
#˚XÊs¡T.

66
|æ∫Ã M&É ìqT uÀ˝Ÿ |æ∫Ã CÒdæ‘Ó <äj·THé
|æ∫Ãì e÷qTŒ eT+<äsT¡ D≤#·˝≤!
91
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! á Á|ü|ü+#·+ |ü≥¢ Hê≈£î ñqï |æ∫Ãì $&ç∫, ˙e+fÒ
$|üØ‘·yTÓ qÆ |æ∫Ã møÏÿ+#·Tø=HêïqT. á |æ∫Ã ≈£L&Ü b˛yê\+fÒ, @<√ eT+<äTqT
˙y˚ Çyê«*.
$X‚cÕ\T
s¡eTDT\T ø√s¡T‘·Tqï~ n<Ó’«‘· dæú‹. ªªJe⁄ìøÏ, <˚e⁄ìøÏ ‘˚&Ü ˝Òì n<Ó’«‘·
dæ‹ú ˝À |æ∫Ã, Çwüeº TT, nsTTwüeº TT, Ç˝≤+{Ï$ ñ+&Éeì - Ä dæ‹ú nH˚ eT+<äTqT
nqTÁ>∑Væ≤+#·eTì ‘ê‘·Œs¡´+. $wüj·T ø£s¡à - (Ç+Á~j·÷\ |ü≥¢ Áù|eT) áX¯«s¡
ø£s¡à>± (áX¯«s¡Tì |ü≥¢ Áù|eT) e÷sê*. n~ n<Ó’«‘· dæú‹øÏ yÓTT<ä{Ï yÓT≥Tº.
ªª@ eTeTø±s¡eT÷ ˝Òìyêì #·s¡D≤\ |ü≥¢ eTeTø±s¡+ ø£*– ñ+&ÉT, á
eTeTø±s¡eTT+fÒ Ç‘·s¡ eTeTø±s¡eTT\ qT+&ç $eTTøÏÔ \_ÛdüTÔ+<äμμì
‹s¡T≈£îÿs¡˝Ÿ˝À ‹s¡Tefi¯óflesY #Ó|æŒq ‘ê‘·Œs¡´+ s¡eTDT\ uÛ≤yêìøÏ <ä>∑Zs¡>±
e⁄+~.

67
ìØ“¤‹ ìqT CÒs¡T ìØ“¤‹ qqT CÒs¡
;Û‹ ˙πø\ø√ ns¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! qTe⁄« ìs¡“j ¤ T· T&ç$. uÛj
Ñ T· + ˝Òìyê&ç$! H˚qT @ uÛjÑ T· eT÷
˝Ò≈£î+&Ü ˙˝À ø£\yê\ì ˙ <ä>∑Zs¡≈£î e#êÃqT. nìï uÛÑj·÷\q÷ H˚H˚
e<äT\Tø=qï|ü⁄Œ&ÉT ˙≈£î e÷Á‘·+ uÛÑj·TyÓT+<äT≈£î?
$X‚cÕ\T
á #·s¡D+˝Àì yÓTT<ä{Ï e÷≥øÏ (‘·$Tfi¯+˝À ;Û‹ sTT˝Ÿ) ø=+‘·eT+~
ªuÛÑj·TeTT‘√ ª nì ≈£L&É ns¡ú+ #ÓãT‘·THêïs¡T. á Á|ü|ü+#·|ü⁄ J$‘·+ |ü≥¢
Hê≈£î uÛj
Ñ T· eTT+~. Ä uÛj
Ñ T· +‘√ ˙ X¯sD¡ T ø√s¡T<ëeTì H˚qT Çwü|º &ü TÉ ‘·THêïqT.
m+<äTø£j·÷´! dü+ø√#·|ü&É‘êyé? Hê uÛÑj·÷\ì b˛>={Ïº qqTï ˙˝À ø£\T|ü⁄
92
ø√e≥+ ˙ u≤<Ûä´‘·μμ nì Ç+ø√ ns¡údüeTq«j·T+ edüTÔqï~. Ç~ ≈£L&Ü

s¡eTD°j·T+>± ñ+~.
<ä«+<ä«+ (¬s+&ÉT nqT ‘ê‘·Œs¡´+) ñqï#√≥ uÛj Ñ T· + ñ+≥T+~. Je⁄&É÷,
<˚e⁄&ÉT ˇø£fÒ nqTø=qï|ü⁄Œ&ÉT Çø£ uÛj
Ñ T· y˚TeTT+~? uÛj
Ñ T· eTH˚ e÷≥øÏ ÄkÕÿs¡+
@eTT+~? H˚qT @ uÛÑj·TeT÷ ˝Ò≈£î+&Ü ˙˝À ø£\yê\ì ˙ <ä>∑Zs¡≈£î e#êÃqT
nqT≥˝À Je⁄ì BÛe÷ Ç~. s¡eTDT\T uÀ~Û+∫q ªH˚HÓe]ì?μ nì
‘Ó\TdüTø√e&É+ e\¢ uÛÑj·T+ b˛‘·T+~.
ns¡TD≤#·\+ sêe{≤ìøÏ eTT+<äT eT<ÛTä s¬ ˝’ À »]–q dü+|òTü ≥qqT $e]dü÷Ô
ªªÄHê&ÉT eT‘·TúÛÑj·T+ e÷j·TeTsTT´+~. Ä ø£åD+ qT+&û n$∫Ã¤qï+>±
Ä‘·à˝À ©qyÓTÆb˛j·÷qTμ nHêïs¡T ls¡eTDT\T. Ç~ uÛÑ≈£îÔ\≈£î ≈£L&É
nqTÁ>∑Væ≤+#·≥y˚T á #·s¡D s¡#·q.

68
n\ŒC≤„q eT<˚~ düTC≤„q y˚T<äj÷·
◊ø£éT+<ä ø£sT¡ DÏ+|üsT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! @~ ì»yÓTÆq C≤„qeTT? @~ n\ŒC≤„qeTT? Hê≈£î
‘Ó*j·T<äT. qTy˚« nìï ÁuÛÑeT\q÷ ‘=\–+∫ <äj·T‘√ Hê≈£î ˙ dü‘·Ć≤„qeTT
uÀ~Û+#·T!
$X‚cÕ\T
J$‘·eTTq Á|ü‹ ø£åDeTT $\TyÓ’q<˚. @ ø£åDeTTq ÁbÕDeTT b˛‘·T+<√
eTq≈£î ‘Ó*j·T<äT. eTTø£Ô |ü⁄s¡Twüß\T X¯Øs¡eTT ñ+&É>H∑ ˚ X¯Øsêìï |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\≈£î
n|üŒ#ÓãT‘ês¡T. yês¡T m|ü⁄Œ&Ó’Hê X¯Øs¡eTT $&É#·T≥≈£î dæ<äΔeTT>± ñ+{≤s¡T.
nq>± X¯Øs¡eTT ñ+&É>∑H˚ X¯Øs¡eTTqT $&É∫qyê&ÉT eTT≈£îÔ&ÉT.
kÕe÷qT´\yÓTÆq eTq+ - <˚Vü≤ÁuÛ≤+‹‘√ nC≤„qT\yÓTÆq eTq+ -
eT‘·Té⁄ düMT|æ+#·T düeTj·TeTTq≈£î X¯Øs¡eTT e<äT\T≥≈£î dæ<eΔä TT>± ñ+&ÉeTT.
93
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ø£qTø£ X¯Øs¡y˚T eTqqT $&É∫ô|&ÉT‘·T+~. X¯Øs¡eTTô|’ eTeTø±s¡eTT M&É˝Ò<äT

ø£qTø£ eTs¡\ X¯Øs¡eTTqT <Ûä]+#ê*. »qà m‘êÔ*.
uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\T Çø£ÿ&É #·ø£ÿ{Ï b˛*ø£ #ÓbÕŒs¡T.
ªª|æ∫Ãyêì X¯Øs¡eTTô|’ ñqï ‘·T+&ÉT>∑T&É¶ m|ü⁄Œ&ÉT C≤]b˛sTTq<√ nì
n‘·ìøÏ m≥T¢ ‘Ó*j·T<√, Ä $<Ûä+>± eTTø£Ô |ü⁄s¡Twüß\≈£î X¯Øs¡+ C≤]b˛‘·T+~.
á dü‘´· C≤„Hêìï (<˚V≤ü ÁuÛ≤+‹ ˝Òì C≤„q+) eTq≈£î nqTÁ>∑V≤æ +#·eTì s¡eTDT\T
á #·s¡D+˝À kÕ«$TøÏ $qï$düTÔHêïs¡T.

69
uÛÑ÷ >∑+<ÛäeT>∑T eT~ |üPs¡í>∑+<ÛäeTT >=q
|üPs¡>í +∑ <Ûä yÓTTdü>T∑ eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! á uÛÑ÷$T >∑+<Ûä+‘√ (ÁbÕ|ü+∫ø£ $wüj·Tyêdüq\\‘√) Hê
eTqdüT‡ ì+&çb˛sTT+~. n≥Te+{Ï Hê eTqdüT‡qT yêdüHês¡Væ≤‘·+>±
#˚j·Te\dæq~. ˙˝À dü+|üPs¡í+>± ø£*ùd n<äcÕºìï Çe⁄« (|üPs¡í>∑+<ÛäeTT
Çe⁄«) n|ü⁄Œ&˚ H˚qT |üPs¡Tí&É>∑T<äTqT.
yêdüq\T
dü+kÕÿs¡ dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ >∑TD≤\T, \ø£Då ≤\T, ∫‘·eÔ ‘·T\Ô qT yêdüq\+{≤s¡T.
Ç$ eT÷&ÉT $<Ûë\T (yêdüHêÁ‘·j·T+):
1. ˝Àø£ yêdüq\T, 2. XÊg yêdüq\T, 3. <˚Vü≤ yêdüq\T.
2. ˝Àø£+˝À >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<ë\qTø√e&É+, n~Û≈£î\T>± ñ+&Ü\ì
ø√s¡Tø√e&É+, @~ #˚dHæ ê ˝Àø±ìï <äwæ˝º À ô|≥Tºø=H˚ #˚jT· &É+ ˝Àø£yêdüq.
3. Á>∑+<∏ä|üsƒ¡q+, Äj·÷ $wüj·÷\˝À Á|ü»„ dü+bÕ~+#ê\qTø√e&É+, XÊg
C≤„Hêìï ø£*– ñ+&É≥+ XÊgyêdüq.
4. <˚V‰ü ìï X¯óÁuÛ+Ñ >±, Äø£s¸¡ Dj° T· +>± ñ+#·Tø√e&É+, rs¡j ú ÷· Á‘·\T #˚jT· &É+,
94
ñ|üyêkÕ\T #˚j·T&É+, jÓ÷>±uÛ≤´dü+ yÓTT<ä˝…’q kÕ<Ûäq\ <ë«sê ◊Væ≤ø£

ÄeTTwæàø±\qT kÕ~Û+#ê\qTø√e&É+ <˚Vü≤yêdüq.
5. ˇø£kÕ] u…»yê&É s¡eTàì ô|<ä›qï>±] e<ä›qT+∫ dü÷] Hê>∑eTà>±]øÏ
C≤ãT e∫Ã+~. uÛ>Ñ y∑ êHé >√XÊ\ yÓ|’ ⁄ü qT+∫ ‹]– e#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT <ä>sZ∑ >¡ ±
yÓ[fl ªªyêfi¯ófl s¡eTà+≥THêïs¡T. yÓ&ç‘˚ eT∞fl Ä >=&Ée˝À¢ |ü&É‘êH˚yÓ÷qì
»+≈£î>± e⁄qï<˚?μμ nì Hê>∑eTà nHêïs¡T. uÛ>Ñ y∑ êHé ∫s¡Tqe⁄«‘√ ªªn+‘ê
e∫Ã eTq˝À |ü&‘ç ˚ eTqyÓTø£ÿ&É b˛sTT |ü&~˚ μμ n+≥÷ q&Éø£ kÕ–+#ês¡T.
ÄyÓT≈£î ªªeTq˝À »>∑eTTqï~ >±ì »>∑‘·TÔ˝À eTqeTT ˝ÒeTTμμ nqï
n<Ó’«‘·uÛ≤ey˚T düTŒ¤]+∫q~.
6. ªªeTq˝À »>∑eTTqï~ >±ì »>∑‘·TÔ˝À eTqeTT ˝ÒeTTμμ nqT s¡eTDT\
uÀ<Ûä˝À yêdüq\qT $&ÉeeTH˚ uÀ<Ûä n+‘·s¡Z‘·+>± ñqï~.

70
ù|s¡T <ä\|ü>∑H˚ |ü{Ïº ˝≤–‹$ ˙
eTVæ≤eT ø£qT<äT s¬ es¡sT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! ˙ ù|s¡T ‘·\T#·Tø=qï eTs¡Tø£åDy˚T ˙ <ä>∑Zs¡≈£î qqTï
s¡|æŒ+#·Tø=Hêïe⁄. ˙ eTVæ≤eTqT mes¡T ‘·ì$rsê e]í+#·>∑\s¡T?
$X‚cÕ\T
‘·q nbÕs¡yTÓ qÆ <äjT· ‘√ ns¡TD≤#·\T&ÉT l uÛ>Ñ y∑ êHéqT ∫qïej·TdüT‡˝ÀH˚
Äø£]¸+∫ s¡|æŒ+#·Tø=Hêïs¡T. mes√ ns¡TD≤#·\eTì ˇø£ e÷≥Hêïs¡≥. l
uÛÑ>∑yêHé yÓ÷Vü≤+‘√ ns¡TD≤#·˝≤ìøÏ Á|üj·÷DeTj·÷´s¡T. ªdüàs¡D≤‘Y
ns¡TD≤#·\yéTμ ø£<ë!
eTqdüT‡≈£î |ü]$T‘·yÓTÆqyê&ÉT Je⁄&ÉT, eTH√ eT÷\+˝ÀìøÏ yÓ[flqyê&ÉT
<˚e⁄&ÉT. eTH√ eT÷\+˝ÀìøÏ yÓ[flqyê] <˚Vü≤y˚T <˚yê\j·TeTÚ‘·T+<äHêïs¡T
95
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
s¡eTD eTVü≤]¸. ns¡TD≤#·\Tì MT<ä eTqdüT |ü&ç, ‘·q eTH√ eT÷\+˝ÀìøÏ

yÓ[flqyês¡T ø£qTø£H˚ s¡eTDT\T <˚e⁄&Éj·÷´s¡T.
eTqdüT‡ ãj·T{ÏøÏ yÓ[‘˚ ã+<Ûä+, ˝À|ü*øÏ yÓ[‘˚ yÓ÷ø£å+. s¡eTDT\
Äø£s¡¸D eTqdüT‡ ˝À|ü*øÏ yÓ[flq dæú‹˝ÀqT+∫ |ü⁄{Ïºq~. kÕ<Ûës¡DyÓTÆq eTq
Äø£s¡¸D\ e+{Ï~ ø±<äT.

71
b˛>∑ uÛ÷Ñ ‘·eTT b˛ì uÛ÷Ñ ‘·yTÓ Æ |ü{qºÏ Hé
uÛ÷Ñ ‘·Á>∑dTü ìÔ CÒd‘æ s· T¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! á ˝Àø£eTH˚ (nVü≤eTqT) |æXÊ#·eTT qqTï eX¯|sü #¡ T· ø=+~.
Ä |æXÊ#êìï Hê qT+&ç bÕ]b˛j˚T≥Tº #˚kÕe⁄. u≤>±H˚ ñ+~ ø±ì Ä kÕúq+˝À
˙ øö–{Ï˝À qqTï |æXÊ∫˝≤ ã+~Û+#êe⁄. qqTï ˇø£ uÛÑ÷‘·+˝≤ #˚kÕe⁄. Ç~
˙ nqTÁ>∑Vü≤+.
$X‚cÕ\T
nVü≤+ø±s¡eTqT |æXÊ#êìï e<ä\>={Ïº <˚e⁄&ÉT Ä kÕúq+˝ÀøÏ e#êÃ&√
Çø£ Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT - ˇø£ ∫qï|æ\¢yêì˝≤>±, ñqà‘·TÔì˝≤ ˝Àø±ìøÏ ø£qã&É‘ê&ÉT.
(u≤\ ñqà‘·Ô |æXÊ#·e‘Y) C≤„qT˝…’qyês¡T ªu≤˝Àqà‘·Ô |æXÊ#·e‘Yμ, ∫qï|æ\¢\e˝…
Á|üe]ÔkÕÔs¡˙, ø=ìïkÕs¡T¢ |æ∫Ã |ü{Ïºq yê]e˝…, |æXÊ#ê\e˝… dü+#·]kÕÔs¡ì
XÊÁkÕÔ\T #ÓãT‘·THêïsTT.
ªªø£<ëjÓ÷^ ø£<ëuÛÀ^ ø£<ëq>∑ï' |æXÊ#·e‘Y <ä‘êÔÁ‘˚jÓ÷ Vü≤]' kÕ‡øå±‘Y
uÛÑTøÏÔ eTTøÏÔ Á|ü<ëj·Tø£' u≤˝Àqà‘·Ô |æXÊ∫_Û' ø£«∫<é j·TTø£Ô |üØøÏå‘·' ‘ê´^ uÛÀ^
eTVü‰jÓ÷^ ì‘ê´q+<√ ìs¡+»q'μμ nì <ä‘êÔÁ‘˚j·T eÁ»ø£e#·+.
<ä‘êÔÁ‘˚j·T ñ|üìwü‘Y ≈£L&Ü <ä‘êÔÁ‘˚j·TTì ªu≤˝Àqà‘·Ô |æXÊ#· y˚cÕj·Tμ
nì |æ*∫+~.
96
j·T÷ìe]‡{°˝À ô|<ä› #·<Tä e⁄\T eTT–+∫ ˇø£ j·TTe≈£î&ÉT s¡eTD eTVü≤]¸ì

#·÷&Ée#êÃ&ÉT. n‘·ì n_Ûe÷q bÕsƒ¡´ $wüj·T+ ôd’qT‡.
n‘·&HÉ êï&ÉT ªμ$X¯« |üse¡ ÷sêúìï XÀ~Û+#˚ ôd+’ {ÏdTü ≈º î£ nC≤„qeTH˚ yÓTT+&ç>√&É
m<äTsö‘·T+~. Ç≥T |üs¡e÷DT |ü]XÀ<Ûäq˝À @y√ ì>∑÷&ÛÉ $wüj·÷\÷ -
m\Áø±ºHé‡, Áb˛{≤Hé‡, bÕdæÁ{≤Hé‡ q÷´Á{≤Hé‡ - yêì ñìø°, e]Ô+#·T Ø‘·T\÷
‘Ó*j·TekÕÔsTT. n$ j·T÷Vü≤πø>±ì C≤„H˚+Á~j·÷\ ø£+<äe⁄. Çø£ düø£˝≤ìø°
eT÷\yÓ T Æ q @¬ ø ’ ø £ edü T Ô e ⁄ nr+Á~j· T eTì y˚ π s #Ó | ü Œ e˝… H ê? n≥T,
ãVü≤‘·Œ<ësêú\ |ü]XÀ<Ûäq˝À |ü\Te⁄s¡T düwæº≈£îbÕ<ëqø±s¡DeTH˚ ªHÓãT˝ÒμqT
(‘êsê<Û÷ä [ì) $T+∫qB ˝Ò<Tä . düs«¡ $wüjT· eT÷\yÓTqÆ ø±\<˚Xe¯ TT\ s¡V≤ü düéTT
uÛÒ~+#·q÷ n\$>± ˝Ò<äT. Bì |ü]cÕÿs¡y˚T$T?μμ
eTVü≤]¸ $e]+#ês¡T. ªªmiÏ¬>&ÉT ‘·qqT miT>∑ø£ sTT‘·s¡eTT HÓiT>∑T≥
j·TC≤„qy˚T>±ì C≤„qeT>∑THê? C≤„q Ç‘·se¡ TT\ ø±<Ûës¡yTÓ qÆ ‘·qqT miÏ+–q#√
C≤„HêC≤„qeTT\T q•+#·TqT.μμ uÛ>Ñ y∑ êHé l s¡eTDT\T ‘·$Tfi¯eTTq ìã+~Û+∫q
ªñfi¯fl<äT Hês¡Œ<äTμ≈£î (ªñqï~ q\Te~μøÏ) ªeTVü‰jÓ÷>∑eTTμ dü]j·T>∑T uÛ≤wüéTT.
ñqï dü<«ä düTeÔ ⁄qT >∑÷]Ãq sT÷ q\Te~ |ü<´ä eTT\ Á|üã+<Ûeä TT ndü+X¯jT· eTT>∑
l s¡eTD√|üìwü‘·TÔ. y˚<äos¡¸eTT\>∑T ñ|üìwü‘·TÔ\≈£î q÷‘·qeTT>∑ |òüT{Ï+∫q
eT≈£î≥eTDÏ.
ªH˚qT (nVü≤+‘·) »∫Ã, ‘êqT (dü‘Y) yÓ\T>∑>∑, ‘êH˚ $T–*j·TT+&ÉT
edüTÔe⁄ (X¯ó<äΔ∫‘Y)μ Hês¡÷&Ûç>∑ ‘Ó*j·Tã\T≈£îfÒ düs¡«y˚<ë+‘·dæ<ëΔ+‘·kÕs¡eTT.
Ä edüTÔe⁄ dü<ëdæ<äΔeTT, <ëì miTø£≈£î ãTTEe÷s¡ZeTT Ä‘·à$#ês¡y˚T j·Tì
s¡eTDT\T #Ó|Œæ q ªª}fi¯fl<äTHês¡Œ<äTμμ ìs¡j
í T· eTT. (eTVü‰ jÓ÷>∑eTT |ü⁄düøÔ e£ TTqT+&ç
Ä+Á<ÛëqTyê<äeTT: sêeT#·+Á<ä øö+&çq´)
á $#ês¡D˝À ˝Àø±ìøÏ ñqà‘·TÔì˝≤ ø£qã&˚ |æ∫Ã |ü{≤º\+fÒ s¡eTDT\
nqTÁ>∑Vü≤+ ‘·|üŒìdü].

97
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
72
eT <äT\‘·Hé H˚ ÁbÕ|ü⁄ ˝Òø£ yê&É>∑˙ø£
|ü≥Tºø=eTàsTT ø±e⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! @ Ä<Ûës¡eT÷ ˝Òø£ \‘· ì\Te˝Ò<äT. H˚qT Ä ˝Ò‘· \‘·
e+{Ï<ëìì. ã\yÓTÆq #Ó≥Tº #·T≥÷º \‘· n\T¢ø=+≥T+~. n˝≤ Hê≈£î ≈£L&Ü
˙ n+&É ø±yê*. n˝≤ Hê≈£î s¡ø£åD>± ì*∫ qqTï m\¢y˚fi¯\˝ÀqT s¡øÏå+#·T.
$X‚cÕ\T
X¯+ø£s¡ uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\T ≈£L&Ü Ç<˚ n+XÊìï eT]ø=+‘· $es¡D‘√
•yêq+<ä\Vü≤]˝À #ÓbÕŒs¡T.
ÄqHê›eT‘· |üP]‘ê Vü≤s¡|ü<ë+uÛÀC≤\yê˝À<ä´‘ê
ôdÌús√´|ü|òüTïeTTù|‘·´ uÛÑøÏÔ \‹ø± XÊUÀ|üXÊU≤ì«‘ê
ñ#ÓÌÃ¤sêàqdü ø±j·Te÷q |ü≥©e÷Áø£eT´ ìwüÿ\àcÕ
ì‘ê´;Ûwüº |òü\Á|ü<ë uÛÑe‘·T y˚T dü‘·ÿs¡à dü+e]ú‘ê (49)
(uÛøÑ ÔÏ nqT \‘· Äq+<äeTT nqT neT‘·eTj·T »\eTT\‘√ b˛wæ+|üã&ç,
•e⁄ì bÕ<ä|ü<äàeTT\T nHÓ&ç |ü+~] sê≥ô|’qT+&ç m>∑Áu≤øÏ, ôdÌús¡éTT nHÓ&ç
|ü+~]ô|’ >∑\ ø£Ás¡\qT Ä<Ûës¡eTT>± #˚düT≈£î+≥T+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· ∫\e\T
|ü\e\T>±, XÊUÀ|üXÊK\T>± n\T¢ø=+≥÷ ñqï‘·yÓTÆq eTqdüT‡ nqT |ü+~fi¯fl
düeT÷Vü≤eTTqT Äe]+#·Tø=+≥T+~. |ü⁄D´ø£s¡à\#˚ e~Δ bı+<äT‘·÷, ∫e]øÏ
Ä \‘· - XÊX¯«‘·yÓTÆq yÓ÷ø£åeTT nqT |òü\eTTqT Ç#·TÃ>±ø£.)
Ä<ÛäTì≈£î\˝À ø=eT÷à] y˚DT>√bÕ\sêe⁄>±s¡T ªH˚qTμ nqT ˇø£ s¡#·q˝À
á s¡eTDT\ \‘·qT ˇø£ bÕÁ‘·>± ø£*Œ+∫, s¡eTDT\ Á|ükÕÔeq‘√ - \‘·≈£î
Ä<Ûësêìï eTH√Vü≤s¡+>± ìs¡÷|æ+#ês¡T. Ä s¡#·q˝Àì ∫e] yêø±´\T Ç$.
ªªsêÁ‹ ¬s+&ÉT <ë≥T‘·÷qï~. ìÁ<ä|ü≥º≥+ ˝Ò<äT. @<√ ‘Ó©ì Äq+<ä+.
Á|ü|+ü #·eT+‘ê #ê˝≤ düT+<äs+¡ >±, ø=‘·Ô ø±+‘·T\‘√ >√#·]dü÷qÔ ï≥T¢ nqTuÛ÷Ñ ‹.
Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘·˝À JeqTàøÏÔ bı+~q n‹ ø=~›eT+~˝À s¡eTDeTVü≤]¸ ˇø£sT¡ .
98
Äj·Tq ùdº{Ÿ Ä|òt yÓTÆ+&é - m˝≤+{Ï dæú‹˝ÀHÓ’Hê sT÷ düwæº #ê˝≤ düT+<äs¡+>±
ø£ì|æ+#Ó&ç~.
ªª\‘ê!μμ nì |æ*#êqT.
‘·qT ≈£L&Ü ìÁ<ä b˛˝Ò<äqT≈£î+{≤qT. ªªne÷àμμ n+≥÷ e∫Ã+~.
ªª\‘ê! z eTìwæ ã‘·ø£{≤ìøÏ &ÉãT“ ø±yê*. ì»y˚T. ø±ì ø±|ü⁄s¡eTT+&É
{≤ìøÏ nedüsêìøÏ |ü~+‘·\T $T+∫q sTT˝≤¢? Hêπø ∫sêø£ì|æk˛Ô+~. y˚πs
ìsê&É+ãs¡+>±, m+‘·es¡≈£L nedüs¡yÓ÷ n+‘·es¡πø #ê\ì|æ+#˚ sTT+{À¢øÏ
yÓ[flb˛<ëeTqT≈£î+≥THêïqT.μμ
ªªMT sTTwüºeTe÷à!μμ
ªªn|ü⁄Œ&ÉT qTe⁄«..μμ
ªªMT¬sø£ÿ&ÉT+fÒ nø£ÿ&˚ ñ+{≤qe÷à, $TeTà*ï $&ç∫ ñ+&É˝Òqe÷à!μμ
ªªìqTï e÷Á‘·+ H˚HÓ˝≤ e<äT\Tø√>∑\qT \‘ê!μμ
Ç<ä›] #·÷|ü⁄\÷ ø£\TdüT≈£îHêïsTT. mø£ÿ&√ ns¡T<äT>± z eTìwæøÏ sTT+ø√
eTìwæ sTT#˚Ã n|üPs¡«yÓTÆq $\Te Ä #·÷|ü⁄˝À¢ ì_&ûø£‘·yÓTÆ e⁄+~.
ªª\‘ê! Hê≈£î kÕïq+ #Ój·÷´\ì e⁄+~.μμ
ªªÇ|ü⁄Œ&Ü ne÷à!μμ
ªªne⁄ì|ü⁄Œ&˚!μμ
qqïs¡ú+ #˚düTø√{≤ìøÏ Á|üj·T‹ïdü÷Ôqï≥T¢>± ø£fi¯fl˝ÀøÏ #·÷dæ+~.
z ns¡>∑+≥ùd|ü⁄ ≥uŸ˝À |ü&ÉT≈£îì Vü‰sTT>± kÕïq+ #˚XÊqT. wüesY
Á‹|ü⁄Œ≈£îì ‘·˝≤sê ≈£L&Ü kÕïq+ #˚XÊqT. ‘·sê«‘· ≥e˝Ÿ #·T≥Tº≈£îì u≤‘Ys¡÷yéT
˝À+∫ ãj·T{Ïø=#êÃqT.
\‘· ‘·&çdæ $&çb˛sTT e⁄qï Hê ≈£îs¡T*ï ‘·T&ÉTk˛Ô+~.
ªªne÷à! MTs¡T #ê˝≤ ø=‘·Ô>± sTT+ø± sTT+ø± n|ü⁄s¡÷|ü+>± ã+>±s¡T
ø±+‘·T©qT‘·÷ ø£ì|ædüTÔHêïs¡e÷à.μμ
ˇø£ÿ ø£åD+ Ä˝À∫dü÷Ô e⁄+&çb˛j·÷qT.
Ä ø£åD+.. ø=ìï ø√≥¢ eÁC≤\ $\Te >∑\~.
99
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ªª\‘ê! n<ä›+ rdüT≈£îsêμμ nHêïqT.

ªªne÷à MTs¡<ä›+ #·÷düTø√s¡T>±μμ n+~ ‘·≥|ü{≤sTTdü÷Ô.
ªª|òüsê«˝Ò<äT. rdüTø=ìsê.μμ
˝À|ü*¬ø[fl z ì$Twü+ ‘·sê«‘· ‘·>∑T e÷Á‘·+ ô|<ä›~>±, $XÊ\+>± e⁄qï
n<ä›+ rdüTø=∫Ã+~.
#˚‘·T˝À¢øÏ rdüTø=ì Hê eTTU≤ìï #·÷düT≈£îHêïqT.
ˇø£ÿ ø£åD+..
HêøÏ|ü⁄Œ&ÉT @ uÛÑj·TeT÷ yÓj·T´≥+ ˝Ò<äT.
#ê˝≤ s√E\ ‘·sê«‘· ‘·ì$rsê #·÷düT≈£î+≥÷qï Hê eTTK+.
ì•‘·+>±, ˝À‘·T˝À¢øÏ, ˝Àj·T˝À¢øÏ b˛sTT >∑eTìdüTÔHêïqT.
mø£‡πs˝À+∫ #·÷dæq≥T¢ #·÷düTÔHêïqT.
Ä eTTK+..
˝À|ü\ <ë–e⁄qï düÿ˝Ÿì Á|ü<ä]Ù+#·≥+ ˝Ò<äT.
n+‘˚ø±<äT.
m+‘√ ìs¡à\+>±, n+<ä+>±, yÓ\T>∑T\T ∫eTTà‘·÷, kÂ+<äs¡´ πsK\T
#·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·÷ e⁄+&É>±, eTTqTô|qï&É÷ ˝Òq+‘· ø±+‹e+‘·+>± n|üPs¡«
<äX¯´+>± >√#·]+∫+~.μμ

73
bı&ç#˚ eTsTTø£|]ü Ã Hê uÀ<Ûä Vü≤]sTT+∫
˙ uÀ<Ûä ø£qT|æ+∫‘·sT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! ˙ <äj·T nqT eT‘·TÔeT+<äT‘√ Hê≈£î eT‘·TÔ møÏÿ+#êe⁄.
Hê nVü≤+ø±sêìï q•+|ü#k˚ Õe⁄. Hê ÁbÕ|ü+∫ø£ ã+<Ûë\ìï{Ï˙ ‘=\–+#êe⁄.
˙ Ä‘êàqTuÛÑyêìï Hê≈£î ø£\T>∑#˚kÕe⁄.
100
$X‚cÕ\T
s¡eTDT\T Ç˝≤ ÁyêùdÔ ` s¡eTD uÛÑ≈£îÔ\T ˇø£s¡T á eT‘·TÔeT+<äTqT
s¡eTDT\πø nq«sTT+#ês¡T.
‘ÓHê* <ä>∑Zs¡ ô|<ä›bÕ˝…+ yêdüÔe⁄´\T ø£wüíj·T´ nqTq‘·qT ‘·qT s¡∫+∫q
ª<ÛäqTsê›düT #·]Á‘·μ nH˚ |ü<ä´ø±yê´ìï s¡eTD≤ÁX¯eTeTTq≈£î e∫Ã l s¡eTDT\≈£î
n+øÏ‘·$Tdü÷Ô Ç˝≤ ÁyêkÕs¡T.
ªªãVüQeT‘·T\ìï{Ï˝ÀìøÏ ø£q´ìe«≥+ ñ‘·ÔeTyÓTÆq~ ø±ã{Ïº á ø±e´
ø£q´ø£qT ô|+&ç¢j·÷&ÉeTì uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\≈£î düeT]Œ+#·T#·THêïqT. Hê≈£î
‘Ó\TdüT, MT]+‘·≈£îeTT+<˚ eTTøÏÔø±+‘·qT ô|+&Ü¢&çHês¡T. <äj·T#˚dæ á ø±e´
ø£q´ø£qT ≈£L&Ü d”«ø£]+∫ ‘·|ü⁄Œ\T ~~›, áyÓT ã\V”≤q‘·\qT ø£å$T+∫ u≤>±
#·÷#·Tø√+&ç.
Hê yÓ’wüíe ø£q´ø£≈£î uÛÑ>∑yêHé‘√ á $yêVü≤+ »s¡>∑&É+ yêfi¯fl n<Ó’«‘êìø°
$•cÕº<Ó’«‘êìøÏ ô|+&ç¢ »]–q≥¢sTT+~. MTs¡T Hê n\T¢&Ó’q|üŒ{Ïø° e÷ Ç+{ÏøÏ
s¡+&Éì n&ÉT>∑˝ÒqT. m+<äTø£+fÒ $TeTà*ï #·÷&É&ÜìøÏ m+‘√eT+~ sêE\T,
>=|üŒyês¡T, kÕ<Ûä≈£î\T m|ü⁄Œ&É÷ edü÷ÔH˚ ñ+{≤s¡T ø£<ëμμ nì M&ÉTø√\TqT
n+‘˚ #·eT‘êÿs¡+>±H˚ n&ç>±s¡T -
ªª#·÷dæqyês¡+<äs¡÷ |üs¡e•+#˚˝≤>±, á ˙ s¡÷|ü+˝À @ e÷j·T\T
<ë#êyé?
n+<ä] ÁX¯eTqT b˛>=fÒº˝≤, á >±*˝À @ X¯øÏÔì bı+<äT|ü]#êyé?
nìï s√>±\qT nD∫y˚j·T>∑˝ÒZ˝≤, Çø£ÿ&ç ˙{Ï˝À @ eT+<äT ø£*bÕyé?
e∫Ãqyêfi¯ófl ‹]– yÓfi¯ófl≥≈£î nsTTwüº|ü&˚˝≤ @ eT‘·TÔeT+<äT á
#·T≥Tº|üø£ÿ˝≤ yÓ<ä»˝≤¢yé?
|ü ⁄ s¡ T c˛‘· Ô e ÷! e÷˝≤+{Ï kÕe÷qT´\≈£ î s¡ ø £ s ¡ ø ±\ ø√]ø£ \ T
ø£\T>∑T‘·T+{≤sTT. ø=ìï dü|òü\eTÚ‘êsTT, ø=ìï ø±e⁄. Hê nìï ø√]ø£\T Çø£ÿ&É
rsêsTT. n+<äT˝À ˇø£{Ï, <ÛäqTsê›düT #·]Á‘·qT |ü<ä´ø±eéTT>± Áyêj·÷\ì,
¬s+&ÉT, ã+<ÛäT$TÁ‘· dü|ü]yês¡+>± e∫Ã Hê ø±e´ø£q´ø£ #˚‹ì MTø£+~yê«\ì,
eT÷&Ée~, á ô|+&ç¢ $+<äTqT MT‘√ ø£*dæ ‘· |æÔ>± Äs¡–+#ê\ì Hê\Ze~,
101
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
Çø£ÿ&É ø=ìï s√E\T+&ç MT <äs¡Ùq+‘√ Hê ø£qT\≈£î $+<äT #˚j·÷\ì.MT

ø£|üe\q Hê á ø√]ø£\˙ï rsêsTT.
|ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷! ˙ >=|üŒ‘·Hêìï ˙e⁄ e÷Á‘·y˚T ‘Ó\TdüTø√>∑\e⁄, y˚TyÓT+‘·
ø±\+ Çø£ÿ&É ñHêï, ‹]– yÓfi¯ófl≥≈£î e÷ bÕ<ë\T ø£<ä\e⁄. H˚H˚$T
#˚jT· >∑\qT?z bÕeqT&Ü! H˚qT yÓfifl¯ &ÜìøÏ MT nqTeT‹ì <äjT· #˚dæ Çe«+&ç.μμ

74
b˛ø£sêø£\T ˝Òì düeTs¡+>∑ ~$ p|ü⁄
e÷ ø£ bÕ b˛sê≥ eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! sêø£b˛ø£\T n+≥÷ @MT ˝Òì ∫<ëø±X¯+˝À ìs¡+‘·s¡+
»]π> b˛sê≥+˝À ˙ <äj·T e÷≈£î $»j·÷ìï ø£*–düTÔ+~
$es¡D
düsê«ìøÏ Ä<Ûës¡yÓTÆq, Äø±X¯+˝≤ ìπs¢|ü+ ◊q ∫‘·TÔì (X¯ó<äΔ ÁãVü≤à
dü«s¡÷|üeTT) ∫<ëø±X¯+ n+{≤s¡T.
∫<ëø±X¯+ (X¯ó<äΔ ÁãVü≤àdü«s¡÷|üeTT) Ä‘·à dü«s¡÷|ü+. eTqdüT n<äT|ü⁄˝À
ñ+fÒ HêHêø±s¡ <äwæº b˛sTT @ø±ø±s¡ <äwæº ø£\T>∑T‘·T+~.
X¯Øs¡eTT H˚qT nqTø=H˚ nC≤„q ‘ê‘·Œs¡´+ ñqï+‘·es¡≈£î sêø£b˛ø£\T
(|ü⁄≥Tºø£, #êe⁄) ‘·|üŒe⁄. ªH˚qT düsê«ìøÏ Ä<Ûës¡yÓTÆq, Äø±X¯+˝≤ ìπs¢|ü+ ◊q
∫‘·TÔì. X¯ó<äΔ ÁãVü≤àdü«s¡÷bÕìïμ nH˚ uÛ≤eq eùdÔ dæús¡eTsTT‘˚, nC≤„HêìøÏ,
ÁãVü≤à uÛ≤eqøÏ eT<Ûä´ »]π> b˛sê≥+ Ä–b˛‘·T+~.
Ä ªX¯ó<äΔ ÁãVü≤àdü«s¡÷bÕìïμ nH˚ uÛ≤eq ø£\>±\+fÒ ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì
<äj·T ‘·|üŒìdüs¡ì s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À $e]+∫ <ëìø√dü+ ÁbÕ]ú+#ês¡T.
e÷qe⁄\T neT‘êqTuÛÑe+ bı+<ä&Üìπø e÷qe»qà Á|ükÕ~+|üã&çq<äì
s¡eTDT\T #Óù|Œyês¡T. á uÀ<Ûäì kÕs¡úø£+ #˚düTø=+<ë+.

102
75
uÛÖ‹ø£eTÚ y˚Tì |ü{≤º]Ã m|ü⁄&ÉT ˙
eTVæ≤eT >∑q ø£sT¡ DÏ+|üsT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! á <˚V‰ü ‘·à ãT~Δì e~*+#·T. m|ü⁄Œ&É÷ ˙ dü‘‡· «s¡÷bÕìï
#·÷dæ Äq+~+#˚≥≥T¢ qqTï nqTÁ>∑Væ≤+#·T.
$es¡D
|ü+#· uÛ÷Ñ ‘ê‘·àø£yTÓ qÆ á X¯Øs¡+ |ü≥¢ eTeTø±s¡+ b˛sTT, kÕ«$T ‘˚»düT‡˝À
$©qeTj˚T´ n<äcÕºìï nqTÁ>∑Væ≤+#·eTì s¡eTDT\T ø√s¡T‘·THêïs¡T.
ª‘Ós¡ ˝Ò≈£î+&Ü u§eTà\T ˝Òeìμ ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ, ª#·÷#˚yê&ÉT ˝Ò≈£î+&Ü
#·÷&Éã&˚~ ˝Ò<äTμ nì ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ mes¡÷ ÁuÛÑeT #Ó+<äs¡T.
C≤„ìøÏ u§eTà\÷, ‘Ós¡ ¬s+&É÷ Ä‘˚àqì ‘Ó\TdüT.
C≤„ìøÏ <˚Vü‰‘·à ãTBΔ ñ+≥T+~. ø±ø£b˛‘˚, Ç<ä+‘ê Ä‘˚à, ÁãVü≤ày˚T
nqT≈£î+{≤&ÉT. H=|æŒ ñ+fÒ ñ+&É˙, n~ ≈£L&Ü Ä‘·à˝À uÛ≤>∑y˚T. Ä‘·à
|ü]|üPs¡íeTì uÛ≤$kÕÔ&ÉT.
eTq≈£î ø±e\dæ+<ä˝≤¢, Ä‘·àkÕøå±‘êÿs¡+ ø±˝Ò<äqï uÛ≤yêìï ‘=\–+#·T
ø√e≥y˚T. eTqyÓT|ü⁄Œ&É÷ Ä‘˚à. m{§NÃ eTq+ Ä $wüj·÷ìï Á>∑Væ≤+#·+.
eTqdü‡D–‘˚, Á|ü|ü+#·eT÷ nD–b˛‘·T+~. n+‘·{Ïø° eT÷\ø±s¡D+
eTqùd‡. n~ nD–‘˚ düVü≤»dæú‹ Á|üø£{Ï‘·eTe⁄‘·T+~.
Ä‘·à m|ü⁄Œ&É÷ ªnVü≤+-nVü≤+μ n+≥÷H˚ ñ+≥T+~. n~ dü«j·T+Á|üø±X¯+.
eTq+ <ëì˝ÀH˚ ñHêï+. n+<äT˝ÀH˚ ñ+≥÷ <ëìø√dü+ yÓ‘·ø£≥+ <˚ìøÏ?
ª<äwæìº C≤„q+˝À ìeT>∑ï+ #˚ùdÔ Á|ü|+ü #·eT+‘ê ÁãVü≤à+>± >√#·]düT+Ô μ<äì
eTq |üPØ«≈£î\T m|ü⁄Œ&√ #ÓbÕŒs¡T. á X¯Øs¡+ |ü≥¢ eTeTø±sêìï ‘=\–+#·Tø=+fÒ
(ªH˚qT á <˚Vü‰ìïμ nqT uÛ≤yêìï) dü‘·´+ jÓTTø£ÿ (uÛÑ>∑e+‘·Tì) ~e´‘˚»düT‡ì
#·÷ùd ns¡Ω‘· \_ÛdüTÔ+~. s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À #Ó|æŒq~ Ç<˚.

103
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
76
eT\eT+<äT ˙ $j·T´ eT\>∑T≥jÓ÷ ø£ bÕ?
eT\eT+<äTyÓ’ yÓ\T>∑sT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! ˙ <äj·T Hê <˚Vü≤ ÁuÛÑeT\ìï{Ï˙ rdæy˚dæ+~. nsTTHê
eT∞fl Hê n$<ë´dæú‹ì (yÓ÷Vü‰ìï) m{≤¢ bı+<ä>∑\qT? ˝ÖøÏø£ eTeTø±sê\H˚
nC≤„Hêìï b˛>=≥º&Üìπø ø£<ë ns¡TD–]>± qTe⁄« yÓ*kÕe⁄?
$X‚cÕ\T
ªªˇø£ e´øÏÔ ‘·q ì» dü«‘ê‘·Œs¡´+ @$T{À ‘Ó\TdüT≈£îH˚ es¡≈£î y˚dæq
Á|üX¯ï y˚j·T≈£î+&Ü @<√ ˇø£{Ï n&ÉT>∑T‘·÷H˚ ñ+{≤&ÉT. nkÕ«uÛ≤$ø£yÓTÆqe˙ï
dü«uÛ≤eeTqT≈£îì ÁuÛÑeT|ü&É‘ê&ÉT. á ÁuÛÑeT eTìwæøÏ ø£|æŒq ‘Ós¡ ‘=*–b˛j˚T
es¡≈£î dü«‘ê‘·Œs¡´+ n+fÒ @$T{À uÀ<Ûä|ü&É<äT. ÁuÛÑeT ‘=\>∑≥+ n+fÒ eTqdüT
n<äT|ü⁄˝À ñ+&É≥+ n+fÒ HêHêø±s¡ <äwæº b˛sTT @ø±ø±s¡ <äwæº ø£\>∑&É+.
n~ ‘Ó*dæq|ü⁄Œ&ÉT ÁuÛÑeT ‘=\– n+‘ê kÕ«uÛ≤$ø£y˚T ne⁄‘·T+<äì uÛÑ>∑yêHé
s¡eTDT\T ˇø£kÕ] #ÓbÕŒs¡T.
á ÁuÛÑeT b˛yê\+fÒ ns¡TD–] <äs¡Ùq, Á|ü<äøÏåD bÕÁ‘· #ê˝≤ ñqï<äì
s¡eTDT\T - ªª˝ÖøÏø£ eTeTø±sê\H˚ nC≤„Hêìï b˛>=≥º&Üìπø ø£<ë ns¡TD–]>±
qTe⁄« yÓ*kÕe⁄?μμ nì s¡eTDT\T á #·sD¡ +˝À eTq≈£î #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ #ÓbÕŒs¡T.

77
e÷qeTT >=ì #˚s¡T yê] e÷qeTT u≤|æ
ìs¡_eÛ ÷q‘· yÓ\T>∑sT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! H˚qT nqT n_Ûe÷qeTT‘√ ˙ <ä>∑Zs¡≈£î e∫Ãq uÛÑ≈£îÔ\
nVü≤+ø±sêìï b˛>=≥Tº. yê] Vü≤<äj·÷\˝À yÓ’sê>∑´dæú‹ì ø£*–+∫
ìs¡_Ûe÷qeTT>± Á|üø±•+#·T.
104
$X‚cÕ\T
ªªìÁ<äb˛j˚T eTT+<äT, ìÁ<äqT+&ç y˚T˝§ÿqï yÓ+≥H˚ ªH˚HÓes¡Tμ nì
Á|ü•ï+#·Tø√yê*. á ¬s+&ÉT düeTj·÷˝À¢ nK+&É $X¯ó<äΔ Á|ü»„ ˇø£ÿ ‘·{Ïø±\+
bÕ≥T ñ+≥T+~. Ç$ <Ûë´HêìøÏ ñ‘·ÔeT düeTj·÷\T. eTqdüT‡ n|ü⁄Œ&ÉT
|ü]X¯ó<äΔ+>± ñ+≥T+~.
ªH˚HeÓ s¡Tμ nH˚ $#ês¡D‘√ eTqdüT‡ nDT>∑T‘·T+~. á ªH˚qTμ nH˚ Ä˝À#·q
eTqdüT˝À $#ê]+#˚ Ç‘·s¡ Ä˝À#·q\qT nD>∑<=øÏÿ ∫es¡≈£î eTqùd ‘·q
ñìøÏì ≈£L&Ü ø√˝ÀŒsTT nDÏ–b˛‘·T+~. ªH˚qTμ nH˚ Ä˝À#·q nìï
Ä˝À#·q\qT q•+|ü#˚dæ, ‘êqT q•düTÔ+~μμ nì s¡eTDT\T #ÓbÕŒs¡T. á X¯øÏÔì
ø£*–+#·eTì á #·s¡D+˝À s¡eTDT\T ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì ø√sês¡T.

78
$T+#·>± y˚&Ó&ÉT øÏ+∫E„&ÉqT qqT
e+∫+|üøq£ T ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! qqTï $T+∫qyê] eTT+<äT H˚qT n\TŒ&ÉqT. qqTï
$T+∫qyê&ç$ qTe⁄«. ø£qTø£ ˙ eTT+<äT H˚qT n\TŒ&ÉqT. Ç~>√ Çyêfi¯, πs|ü⁄
n+≥÷ e÷≥\‘√ qqTï yÓ÷düeTT #˚j·Tø£ yÓ+≥H˚ ø±bÕ&Éej·÷´!
$X‚cÕ\T
ªªz ns¡TD≤#·˝≤! H˚H=ø£ eT÷s¡TâDÏí. ø=+‘·e÷Á‘·y˚T ‘Ó*dæqyê&çì.
uÛÑ]+#·˝Òì u≤<Ûä\T qqTï |”&çdüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT, yê{Ïì ‘·≥Tºø√˝Òì düeTj·÷˝À¢
e÷Á‘·y˚T z&çb˛sTT ˙ bÕ<ë\ <ä>∑Zs¡≈£î #˚s¡‘êqT. Ç‘·s¡ düeTj·÷\˝À, ìqTï
>∑s¡«+‘√ ‘·\#·Tø√qT. Hê ãT~Δì eTìï+∫ qqTï ø±bÕ&ÉTeTT. nqTÁ>∑Vü‰ìøÏ
yêsTT<ë\T y˚dæ yÓ÷dü+ #˚j·T≈£îμμeTì Ç+ø√ n+‘·sês¡ú+.

105
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
79
Hê$≈£î&ÉT+&Éø£ ô|qT>±* q\j·TT Hê
eqT >±ø£ ø±∫ ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! Á|üMDT&Ó’q Hê$≈£î&ÉT ˝Òì z&É ô|qT‘·TbòÕqT˝À ∫≈£îÿø=ì
>∑eT´+ ˝Ò≈£î+&Ü ø=≥Tºø=ìb˛‘·T+~. á dü+kÕs¡ kÕ>∑s¡eTT˝À Hê J$‘·eTT
≈£L&Ü n≥Te+{Ï Hêe. <ë] ‘Óq÷ï ˝Òø£ ø=≥Tºø=ìb˛‘·THêïqT. á Jeq
Hêeì ˇ&ÉT¶øÏ #˚πsÃ Hê$≈£î&ç$ qTy˚«. qqTï ø±bÕ&ÉT.
$X‚cÕ\T
ø±e´ø£+sƒ¡ >∑D|ü‹ eTTì Á|üdæ<äΔyÓTÆq ªX¯óø±¢+ãs¡<Ûäs¡..μ XÀ¢ø±ìï s¡eTD
eTVü≤]¸ |üs¡+>± Ç˝≤ yêÚ≤´ì+#ês¡T.
ªª‘Ó\¢ì øö|”qeTTqT <Ûä]+#ÓqT ø£qTø£ X¯óø±¢+ãs¡<Ûäs¡T&ÉT. düs¡«yê´|ü≈£î&ÉT
ø£qTø£ $wüßíe⁄. #·+Á<äTì e˝… XÀ_Û+#·T X¯Øs¡eTT ø£\yê&ÉT ø£qTø£ X¯•es¡Tí&ÉT.
eTH√ãT<ä´Δ Vü≤+ø±s¡∫‘·eÔ TT\qT Hê*Z+{Ïì uÛTÑ õ+∫qyê&ÉT ø£qTø£ #·‘T· s¡T“¤E&ÉT.
#·÷ùdyê]øÏ Á|üdüqïe<äqT&ÉT. <Ûë´ì+#·Tyê]øÏ düs¡«$|òüTï HêX¯≈£î&ÉT.μμ
á yêÚ≤´Hêìï $ì s¡eTDT\T ∫s¡Tqe⁄«‘√ ø±e´ø£+sƒ¡ >∑D|ü‹ eTTìì
n_Ûq+~+#ês¡≥. n≥Te+{Ï ∫s¡Tqe⁄«\ s¡eTDT\T ‘·qT dü«j·T+>± s¡∫+∫q
á ªnø£ås¡ eTDe÷\μ #·s¡D+˝À eTqø√dü+ eø±˝≤Ô |ü⁄#·TÃø=ì <Ó’yêìï
ÁbÕ]ú+#ês¡T. ø±<äT- <Ó’yêìï ÁbÕ]ú+#·e\dæq $<ÛëHêìï eTq≈£î ‘Ó*bÕs¡T.

80
eTT&çeT÷\eTT˝Ÿ >±qeTqTø=+{Ï$ dü]>∑
eTT–j·T uÛ≤s¡eTT ˝Ò<√ ns¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! H˚qT nC≤„ìì, Hê nC≤„HêìøÏ Ç~ ∫es¡, Ç~ eT÷\eTT
nì ‘Ó\TdüTø√˝Òø£b˛‘·THêïqT. H˚qT Hê nC≤„Hêìï ˙e⁄ Hê≈£î ‘·*¢e+{Ïyê&ç$.
106
ø£qTø£ nC≤„qeTH˚ á ∫≈£îÿeTT&çì (Á>∑+~∏ì) $&ÉBùd uÛ≤s¡eTT ˙MT<ä ñ+~

ø£<ë!
$X‚cÕ\T
Á>∑<∏äqeT+fÒ ≈£Ls¡Ã≥+. Compilation n˝≤ ≈£L]Ãq<˚<√ n~ Á>∑+<∏ä+.
eTT&çô|≥º≥eTì ≈£L&Ü ns¡úy˚T. Á>∑+~∏ n+fÒ eTT&ç. Knot ˝≤ø£åDÏø£+>± #Ó_‘˚
Vü≤<äjT· +˝À ø£*>π dü+X¯jT· $|üs´¡ j·÷~ yêdüq\T. »qà»qà\qT+∫ ù|s¡Tø=ì
ñqï á dü+kÕÿsê\πø impressions. Instincts Á>∑+<∏äT\ì ù|s¡T. ª_Û<ä´‘˚
Vü≤<äj·T Á>∑+~∏'.μ n˝≤{Ïe˙ï düeT÷\+>± ‘=\–b˛‘˚H˚ ø±s¡D X¯Øs¡+
uÛÑ+>∑eTe⁄‘·T+~ n+fÒ nC≤„q+ ìs¡÷à\qeTe⁄‘·T+~. nC≤„q+ ‘=\–‘˚H˚
C≤„qÁbÕ|æÔ. (l j·T\¢+sêE lìyêdüsêe⁄)
e÷qe X¯Øs¡+ - qs¡ø+£ e+{Ï Ç\T¢. ÁuÛeÑ T‘√ X¯Øs¡yT˚ ‘êqqT≈£îH˚yê&ÉT
- qs¡≈£î&ÉT. qs¡≈£îì C≤„qCÀ´‹‘√ nD∫qyê&ÉT - Hêsêj·TDT&ÉT, nq>±
eTq˝Àì #Ó’‘·q´+. #Ó’‘·Hê´ìøÏ u≤Vü≤´∫Vü≤ï+ BbÕsê<Ûäq, B|üeTT\ |ü+øÏÔ.
Ç<˚ qs¡ø£ #·‘·Ts¡›•, BbÕe[ nì ˇø£ dü+<äs¡“¤+˝À nHêïs¡T - uÛÑ>∑yêHé
s¡eTD eTVü≤]¸.
s¡eTD eTVü≤]¸ á #·s¡D+˝À eTq+<ä] nC≤„q $eTTøÏÔ ø√dü+ ÁbÕs¡úq
#˚kÕs¡T.

81
eTTøÏÿ&ç eTTqT p|ü⁄ eTT≈£îs¡eTT >±ø£ qHé
ôV≤∫Ã+∫ øö–*+|ü s¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! me]¬ø’Hê eTT≈£îÿ ø√ùdùdÔ n‘·qT m+‘√ u≤<Ûä|ü&É‘ê&ÉT.
<ëìøÏ ‘√&ÉT n‘·ì eTT+<äT n<ë›ìï ô|{Ïº eTTK+ #·÷düTø√eT+fÒ Ç+ø± u≤<Ûä
|ü&É‘ê&ÉT ø£<ë! n˝≤π> Hê <√cÕ\ì Hê≈£î #·÷|æ+#·≈£î. #ê˝≤ u≤<Ûä|ü&É‘êqT.
Hê ˝ÀbÕ\qT m‹Ô #·÷|üø£ u≤<Ûôä |≥ºø£ ø£$å T+∫ qqTï øö–*+#·Tø=ì ˙ kı+‘·+
#˚düTø√. Hêô|’ <äj·T #·÷|ü⁄.

107
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
82
dü‘ê´Vü≤eTTq eTH√ eT <äT |ü⁄wüŒX¯jT· ´ô|’
y˚TqZ\j·T ø£sT¡ DÏ+|üsT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! Hê uÛÖ‹ø£ X¯Øs¡eTH˚ eT+~s¡+˝À eTqdüT‡ yÓT‘·Ôì |üP\
bÕqTŒ e˝… ñqï~. nVü≤+ø±s¡+ ˝Òì Ä eTqdüT‡ nH˚ á yÓT‘·Ôì bÕqTŒô|’
eTq+ ø£*dæb˛<ë+. <äj·T‘√ Ä nqTÁ>∑Vü≤+ #·÷|æ+#·T.
$X‚cÕ\T
Jyê‘·à |üs¡e÷‘·à‘√ ø£\yê\ì |ü&˚ Äy˚<äqqT s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À
Á|üø£{Ï+#ês¡T.
uÛÑ>∑e+‘·Tì‘√ Vü≤<äj·T+ @ø£+ ø±yê\ì Ç+<äT˝À Á|üuÀ<Ûä+.
_Û<ä´‘˚ Vü≤<äj·TÁ>∑+~∏' ∫Û<ä´H˚Ô düs¡«dü+X¯j·÷'ˆ
ø°åj·TH˚Ô #êdü´ ø£sêàDÏ ‘·dæàHé <äùwº |üsêeπsˆˆ
(m>∑T&ÉT, ~>∑T&ÉT\˝À ≈£L&Ü Ä‘·àqT kÕøå±‘·ÿ]+#·Tø√e&É+ e\¢ n‘·ì
nC≤„q|ü⁄ eTT&ç $&çb˛‘·T+~. nìï dü+X¯j·÷\T düeTdæb˛‘êsTT. nìï ø£s¡à\T
ø£åsTT+∫b˛‘êsTT.) nqT eTT+&Éø√|üìwü‘·TÔ yêø£´+ Çø£ÿ&É düàs¡D°j·T+.

83
MT<äT MT<äT>∑ ÁyÓTT≈£îÿ uÛÑ≈£îÔ\ CÒ]
˙e+~‘˚ y˚T*$T j·Ts¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! @ $<ÛäyÓTÆq n~Ûø±s¡eT÷ ˝Òìyêfi¯ófl, ìs¡Tù|<ä\T, ø£|ü≥+
˝Òì ne÷j·T≈£î\T ˙ uÛÑ≈£îÔ\T. Ä uÛÑ≈£îÔ\qT ø£*dæ ø°]ÔÁ|ü‹wü˜\qT bı+<ëe⁄.
$X‚cÕ\T
ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì uÛÑ≈£îÔ\T ø±e{≤ìøÏ me]ø£sTTHê ns¡Ω‘· ñqï<äì
s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À ù|s=ÿHêïs¡T.
108
ˇø£kÕ] uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\ m&ÉeT yÓ÷#˚‹ <ä>∑Zs¡ ∫qï ãsƒêD°–+»+‘·

≈£îs¡T|ü⁄ ø£ìŒ+∫+~. X¯g∫øÏ‘·‡ #˚kÕÔeTHêïs¡T &Üø£ºs¡T¢. uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\T
n+^ø£ ] +#· ˝ Ò < ä T . ªª≈£ î s¡ T |ü ⁄ m~–‘˚ m<ä T >∑ T ‘· T +~? <ëì |ü ì n~
#·÷düT≈£î+≥T+~? eTqyÓT+<äT≈£î <ëìì ø£<ä\Ã≥+?μμ nqïsêj·Tq. nsTTHê
&Üø£ºs¡T¢ uÛÑ>∑yêHéqT ˇ|æŒ+∫ X¯g∫øÏ‘·‡‘√ <ëìì rùdXÊs¡T. ø±ì n~ eTs¡\
ô|]–+~. #Û≥· ø±yÓ<’ ´ä + ≈£L&Ü #˚kÕs¡T. ˝≤uÛ+Ñ ˝Òøb£ ˛sTT+~. X¯g∫øÏ‘‡· #˚XÊs¡T.
ø=~›s√E\T qj·TeTì|æ+∫+~. s¡ø£Ô+ ø±s¡≥+ Äs¡+_Û+∫+~. uÛÑ≈£îÔ\T
uÛÑj·TÁuÛ≤+‘·T\j˚Týês¡T. yê]ì q$«+#˚yês¡T s¡eTDT\T. ªªÄuÛÑs¡DeTsTT+~.
m+‘· mÁs¡>± ñqï<√ #·÷#êsê? Ä dü÷s¡´s¡•Ù <ëìMT<ä |ü&ç <Ûä>∑<Ûä>∑
Á|üø±•düTÔqï~ #·÷&É+&çμμ nH˚yês¡T.
s¡eTDT\T Ä |ü⁄+&ÉTqT |ü{Ïº+#·T≈£îH˚yês¡T ø±<äT. m+<äs√ Äj·TqqT
ÁbÕ]ú+#˚yês¡T. ‘·eT≈£î ‘êy˚T <ëìì qj·T+ #˚dTü ø√eTì. ªªdü]b˛sTT+~. X¯Øs¡+
ˇø£{Ï ñqï<äì, Ä X¯ØsêìøÏ #˚‘·T\Tqïe˙, n+<äT˝À ˇø£ #˚‹øÏ ÁeDeTì
MTs¡+‘ê n+≥T+fÒ $ì, Ä <äwæ‘º √ #·÷ùdÔ ‘Ó\TdüTqÔ ï~. ø±˙, HêπøMT ‘√#·&+É
˝Ò<Tä . me] ø=s¡≈î£ dü+ø£\Œ+ ‘Ó#T· Ã≈£îì (yê´~Ûì) ìyê]+#·Tø√yê*?μμ nHêïs¡T
uÛÑ>∑yêqT\T. (j·T+|æ kÕsTTHê<∏é)
s¡eTDT\ düìï~Û˝Àì uÛÑ≈£îÔ\T n˝≤ ñ+&˚yês¡T. s¡eTDT\T ‘·q ø°]Ô
Á|ü‹wü˜\qT ‘·q uÛÑ≈£îÔ\ <ë«sê yê´|æ+|ü#˚j·T{≤ìøÏ uÛÑ≈£îÔ\≈£î düTªesêíμeø±X¯+
Ç#êÃs¡T. ‘·]+|ü#˚düTÔHêïs¡T. z+ qyÓ÷ uÛÑ>∑e‘˚ s¡eTD≤j·T.

84
yÓTÆ yÓTÆ <äD∫ ø£ bÕ+»qeTTq
˙ dü‘´· eX¯ yÓTTq]+∫‹es¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! Hê nC≤„qeTH˚ Nø£{Ï dü‘ê´ìøÏ qqTï <ä÷s¡+ #˚dæ+~. ˙
<äj·TqT Hêô|’ #·÷|æ+#·T. ˙ <äj·T nqT n+»q+ Hê yÓ÷Vü≤eTH˚ Nø£{À¢
ìqTï <ä]Ù+|ü#˚dæ ˙ eX¯+ #˚dæ+~.
109
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
$X‚cÕ\T
n+»qeT+fÒ ø±≥Tø£ nì kÕe÷Hê´s¡ú+. <ä÷s¡+>± ñqï edüTÔe⁄\H√,
e´≈£îÔ\H√ ñqï#√≥H˚ ñ+&ç #·÷&É{≤ìøÏ neø±X¯+ ø£*–+#˚ ˇø£ eT+Á‘·/
‘·+Á‘· $<ä´. eT+Á‘· ‘·+Á‘ê\T ‘Ó*dæqyêfi¯ófl y˚ùd á n+»q+ Hê\T>∑T
$<Ûë\T. yÓTT<ä{Ï~ - uÛÑ÷‘ê+»q+, ¬s+&Ée~ - <ÛäHê+»q+, eT÷&Ée~ -
<˚e‘ê+»q+, Hê\T>∑e~ - #√sê+»q+.
uÛ÷Ñ ‘ê+»q+ n+fÒ me]¬øH’ ê @<√ ˇø£ uÛ÷Ñ ‘·+ Äy˚•+∫q<äì uÛ≤$+∫
q|ü⁄Œ&ÉT n~ @ uÛÑ÷‘·yÓ÷ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ y˚ùd n+»q+. Ç˝≤π> $T>∑‘ê
n+»Hê\ Á|üjÓ÷»Hê\qT ôd’‘·+ ns¡ú+ #˚düTø=qe#·TÃ. s¡eTDT\T Çø£ÿ&É
<äj·TqT n+»q+‘√ b˛˝≤Ãs¡T. á <äj·T nqT n+»q+ dü‘ê´ìï (ns¡TD≤
#·˝ÒX¯«s¡T&çì) <ä]Ù+|ü#˚düTÔ+<äì ‘ê‘·Œs¡´+.
‘·<˚e+ ìwüÿfi¯+ ÁãVü≤à ì]«ø£\Œ+ ìs¡+»q+
‘·Á<ä“Vü‰àVü≤$T‹ C≤„‘ê« ÁãVü≤à dü+|ü<´ä ‘˚ Á<ÛTä eyéT (neT‘·_+<ä÷|üìwü‘Y
- 8e XÀ¢ø£+)
ªªÄ ÁãVü≤àeTT - ìwüÿfi¯eTT>±qT, ì]«ø£\ŒeTT>±q÷, ìs¡+»qeTT>±qT
nq>± XÊ+‘·yÓTÆq~, eTqdüT‡q≈£î ø±s¡éTT ˝Òì~ ñqï~ - Ä ÁãVü≤ày˚T H˚qT
nì ‘Ó\TdüTø=ìq jÓT&É\ dü‘·éTT>± ÁãVü≤ày˚T j·T>∑T#·THêï&ÉT.μμ
á ñ|üìwü‘·TÔ˝Àì ìs¡+»q |ü<ëìï s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À
Á|üj÷Ó –+#ês¡T. ªn+»q+μ n+fÒ Äq+<ä‘ê‘·Œs¡´+. Äq+<ä‘ê‘·Œs¡´+ s¡V≤æ ‘·+
nsTTb˛sTT+~ |üsÁ¡ ãVü≤àdæ‹ú ˝À. Ä dæ‹ú eTq+<ä]øÏ sêyê\ì eTVü≤]¸ Äø±+ø£.å

85
yÓTT>∑Z (uÀ&ç) |üi|æ qqT ã≥º ãj·T≥ ˙e⁄
q{≤º&TÉ fÒ˝§ø√ ns¡TD≤#·˝≤!
110
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! Hê qT+&ç nìï{Ï˙ b˛>={≤ºe⁄. Hê nVü≤+ø±s¡
eTeTø±sê\qT uÀ&ç #˚kÕe⁄ (b˛>={≤ºe⁄) Äq+<äeTj·TeT>∑T ˙ ñìøÏ‘√ Hê
Vü≤<äj·÷ìï ì+bÕe⁄. Hê Vü≤<äj·÷ìï ˙ Ä≥düú\+>± #˚düT≈£îHêïe⁄.
$X‚cÕ\T
•s√eTT+&Éq+ nVü≤+ jÓTTø£ÿ HêX¯Hêìï dü÷∫düTÔ+~. nVü≤+uÛ≤eeTT
˝Òì Vü≤<äj·T+ Á|üuÛÑTe⁄ $s¡Væ≤+#˚ s¡+>∑düú\+>± e÷s¡T‘·T+~. •e⁄ì jÓTTø£ÿ
q‘·´+ dü+|üP]Ô>± Äq+<ä+ jÓTTø£ÿ e´ø°Ôø£s¡D. ∫<ëø±X¯+˝À q≥sêE
Äq+<ä+ jÓTTø£ÿ q‘·´+ #˚kÕÔ&ÉT. nq>± düs¡«eTT ø√˝ÀŒsTTq Vü≤<äj·T+˝À
Ç~ »s¡T>∑T‘·T+<äì s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À dü÷∫düTÔHêïs¡T

86
yÓ÷Vü≤eTT Á~|æŒ ˙ yÓ÷Vü≤ yÓTTq]Ã Hê
yÓ÷Vü≤eTT rs¡<ë ns¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! uÛÖ‹ø£yÓTÆq ø√¬sÿ\qT Hê Vü≤<äj·T+˝À+∫ rdæy˚dæ, Ä
yÓ÷Vü‰ìï ‘·|Œæ +∫ ˙ô|’ yêýÓ÷Vü‰ìï Hê˝À ô|+#êe⁄. ˙ô|’ ñqï á yêýÓ÷Vü‰ìï
≈£L&Ü rdæy˚ùdjYT!
$X‚cÕ\T
˙ô|’ ñqï á yêýÓ÷Vü‰ìï ≈£L&Ü rdæy˚ùdjYT! nqT yêø±´ìï ø=+#Ó+
|ü]o*<ë›+. ªª˙e⁄ ` nH˚ ‘ê‘·Œs¡´+ ñqï+‘· ø±\+ kÕ<Ûä≈£îìøÏ ì»yÓTÆq
C≤„q+ sê<äT. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT y˚s¡T, ‘êqT y˚s¡T nqT <ä«sT÷ ‘ê‘·Œs¡´+ ≈£L&Ü
b˛yê*. n<Ó«’ ‘·+ sêyê*. ‘êqT uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT ˇø£sπ nqT ‘ê‘·Œs¡´+ sêyê\+fÒ
uÛÑ>∑e+‘·Tìô|’ ø√]ø£ ñ+&˚ dæú‹ b˛yê*. eTy˚Tø£yÓTÆ b˛yê*. á ñqï‘· dæú‹
ø=s¡≈£î eTq+ ÁbÕ]ú+#ê\ì s¡eTD eTVü≤]¸ á #·s¡D+˝À uÀ~ÛdüTÔHêïs¡T.

111
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
87
eTÚìjÓTÆ sêsTT>± q\s¡øj
£ T· Tqï#√
eTÚq$T~ j·T>∑TH= ns¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! ø£{Ïø£sêsTT e˝… ñqï eTÚqdæú‹ ì»yÓTÆq eTÚqeTT ø±<äT.
n~ Ä<äs¡Ù˙j·TeTT ø±<äT.
$X‚cÕ\T
eTqdüT ì»eTT>±H˚ eTÚqeTe{≤ìøÏ Vü≤<äj·TeTH˚ |ü<äà+ |üP]Ô>±
$ø£d+æ |üe\dæq nedüse¡ TT ñqï<äì s¡eTDT\T á #·sD¡ +˝À Á|üuÀ~ÛdTü HÔ êïs¡T.
eTqdüT‡ì eTÚqeTT>± #˚jT· ≥y˚T ndü˝q’… eTÚq+. nq>± nVü≤+ø±s¡+ q•+∫,
ø√]ø£\ Ä˝À#·q\T ˝Òì eTÚqeTì ‘ê‘·Œs¡´+.
me¬sH’ ê mø£ÿ&çø¬ H’ ê yÓfifl¯ <ä*ùdÔ l uÛ>Ñ y∑ êqT\ e<ä≈› î£ e∫Ã ªªyÓfifl¯ e#·TÃHê?μμ
nì nqTeT‹ rdüT≈£îH˚yês¡T. ªªH˚qT eTÁ<ëdüT yÓfi¯ó#·THêïqT ˝Òø£ Ç+¬øø£ÿ&çø√
Á|üj·÷D+ #˚j·Te#·TÃHê?μμ nì n&ÉT>∑>± uÛÑ>∑yêqT\T ˇø=ÿø£ÿkÕ] ªªdüπsμμ
nì eT]ø=ìï dü + <ä s ê“¤ \ ˝À eTÚq+>± ñ+&ç b ˛j˚ T yês¡ T . uÛ Ñ > ∑ y êHé
n+^ø£]+#ês¡ì m+‘√ dü+‘√wü+>± uÛÑ≈£îÔ\T Á|üj·÷DeTjÓT´&çyês¡T.
me¬s’Hê ì»+>± Äj·Tq nqTeT‹ rdüTø√yê\H˚ ñ<˚›X¯+‘√ Äj·Tq
e<äøπ› – @yÓTHÆ ê n&ç–‘˚ s¡eTDT\T ‘·eT n+^ø±sêìï eTÚq+>± Á|üø{£ +Ï #˚yês¡T.
eTÚq+ Ä<Ûë´‹àø£ kÕ<Ûäq≈£î e÷s¡Z+ nsTT‘˚, »bÕ\T, ‘·bÕ\T, ø°s¡Ôq\
e÷fÒ$T{Ï? Çe˙ï <Ó’e+ô|’ eTqdüT πø+ÁBø£‘·+ #˚j·T&ÜìøÏ ñ<˚›•+∫qy˚!
nsTT‘˚ <Óe’ ‘ê«ìï eTqdü÷Œ¤]>Ô ± nqTuÛ$Ñ +#·&ÜìøÏ eTÚq+ ø£Hêï eTVü≤‘·sÔ y¡ TÓ qÆ
kÕ<Ûäq ˝Ò<äì #ÓãT‘·T+~ s¡eTDT\ J$‘·+.
»|ü+ #˚dTü HÔ êïeTqTø√+&ç. ô|<äe⁄\T eT+Á‘êìï |ü\T≈£î‘·T+{≤sTT. #˚‹˝À
»|üe÷\ ‹s¡T>∑T‘·T+≥T+~. eTqdüT »|ü dü+K´ô|’øÏ eTfi¯ó¢‘·T+~. ∫es¡>±
dü+ø£\Œ+ |üø£ÿ<ë] |ü&ÉT‘·T+~. kÕ<Ûäq düeTs¡úe+‘·+>± kÕ>±\+fÒ »|ü+
Ä–b˛yê*. »|üe÷\ ‹|üŒ&É+ eTs¡∫b˛yê*. eTqdüT˝À eTÚq+ ÄeVæ≤+#ê*.
112
n|ü⁄Œ&ÉT <Ûë´q+ ñqï‘·dæú‹øÏ #˚s¡T≈£î+≥T+~. eT+Á‘·kÕ<Ûäq˝À ñqï‘·yÓTÆq~

eTÚqkÕ<Ûäq. eTÚq+ X¯øÏÔeT+‘·yÓTÆq~, Á|üXÊ+‘·yÓTÆq~. Ç<˚ eTVü≤]¸ eTq≈£î
n+~+∫q s¡eTD°j·T eTÚq+! (- $mkÕ‡sY eT÷]Ô)

88
mes¡T Hê H√{Ï˝À eTqTïqT >={Ïº Hê
Áã‘·T≈£î Vü≤]+∫q <äsT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! Hê H√{Ï˝À eT{Ïºø={Ïº Hê J$‘êìï Vü≤]+∫q~ mes¡T?
qTy˚« ø£<ë!
$X‚cÕ\T
H√{Ï˝À eT{Ïº ñ+fÒ Ç+ø£ <˚ì|ü≥¢ s¡T∫ sê<äT. n˝≤π> Hê H√{À¢ eT{Ïº
ø={≤ºe+fÒ ˝À|ü\ ñqï ns¡ú+ Ç~.
˝ÖøÏø£ $wüj·÷\ |ü≥¢ Je⁄ìøÏ $eTTK‘·, s¡T∫ ø£\T>∑≈£î+&Ü ns¡TD≤
#·˝ÒX¯«s¡T&ÉT #˚kÕ&Éì ‘ê‘·Œs¡´+. uÛÑ≈£îÔì |ü≥¢ nqTÁ>∑Vü≤+ ø£*–‘˚ n‘·ìø£+≥÷
Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq J$‘êìï uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ñ+#·&ÉT. e´øÏÔ>∑‘· #Ó’‘·Hê´ìï <Ûä«+dü+ #˚dæ
$X¯«#Ó‘’ q· éTT˝À n‘·ìøÏ n_ÛsT¡ ∫ ø£*–kÕÔ&TÉ . BìH˚ s¡eTDT\T á #·sD ¡ +˝À
ù|s=ÿHêïs¡T.
•yêq+<ä\Vü≤] n+‘ê düeTj·TeTT ˝Òø£b˛e⁄≥e\q bÕsêj·TDeTT
#˚düTø√e&ÉeTT ≈£î<äs¡ìyê]øÏ, ì‘·´bÕsêj·TD ø√düeTì 10 n‹eTTK´
XÀ¢ø£eTT\qT uÛÑ>∑yêHé l s¡eTD eTVü≤]¸ ‘Ó*bÕs¡T. n˝≤ uÛÑ>∑yêHé s¡eTDT\T
m+|æø£ #˚dæq 10 XÀ¢ø£eTT\˝À ˇø£ XÀ¢ø£$T~.
Ç+<äT˝À á #·s¡D+˝À ù|s=ÿqï eT{Ïº Á|ükÕÔeq ø£qã&ÉT≥ >∑eTHês¡Ω+.
|òüT{À yê eT‹ŒD√¶-|ü´DTs¡|æ #· <Ûä÷yÓ÷-–ïs¡#·\'
|ü{À yê ‘·qTÔsê« |ü]Vü≤s¡‹ øÏ+ |òüTÀs¡X¯eTqyéT
e<Ûë ø£D˜øå√uÛÑ+ eVü≤dæ ‘·s¡kÕ ‘·s¡ÿe#·kÕ
|ü<ë+uÛÀ»+ X¯+uÛÀs¡“¤» |üs¡eTkÂK´+ Áe» düTBÛ' (6)
113
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ªø£qã&ÉT#·Tqï Ä edüTÔe⁄ ≈£î+&Éj·÷? ˝Òø£ eT{Ïºj·÷? ˝Òø£ nDTe⁄˝≤?μ

e+{Ï ‘·s¡ÿ yê<äeTT\T.
ªª<ä÷s¡eTT>± Ä ø=+&Éô|’ bı>∑ ø£ì|æ+#·Tqï~ ø±ã{Ïº n#·≥ ì|ü⁄Œ e⁄+&ç
rs¡e˝…qTμμ e+{Ï ùV≤‘·Tyê<äeTT\T ªªBìì egeTT>± #·÷&Ée˝…Hê? ˝Òø£
<ës¡eTT\ düeT÷Vü≤eTT>± #·÷&Ée˝…Hê?μμ e+{Ï X¯ówüÿ yê<äeTT\qT rÁekÕúsTT˝À
#˚jT· T≥e\q øπ e\eTT e´s¡eú TT>± ø£+sƒX¡ Àwü ‘·|Œü m+‘· e÷Á‘·eTT Á|üj÷Ó »qeTT
˝Ò<Tä . n{Ïº nqedüs¡ yê<äeTT\T eTq\qT |òTü Às¡eT>∑T eTs¡DeTTqT+&ç @yÓTHÆ ê
s¡øÏå+#·>∑\yê? n+<äTe\¢, z ãT~ΔeT+‘·T&Ü! yê{Ï ã<äT\T |üs¡eT•e⁄ì bÕ<ä
ø£eT\eTT\qT |üPõ+#·T#·÷ |üse¡ T kÂKéTT\qT bı+<äTeTT. (>=]Ô düTÁãVü≤àD´+
>±] nqTyê<ä+)

89
mes¡T >∑qTø£ Hê&ÉT eT~ì yÓTÆø£ |üs¡∫
ø=\¢>=ìq <Óe s¡sT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! <ä>∑Zs¡>± ñqïyê]øÏ ≈£L&Ü ‘Ó*j·T≈£î+&Ü Hê eTqdüT‡ì
yÓTÆø£+˝À eTT+∫ <√#˚dæ eX¯+ #˚düT≈£îHêïyé! á <√|æ&û >∑T]+∫ ˙≈£L, Hê≈£L
e÷Á‘·y˚T ‘Ó\TdüT.
$X‚cÕ\T
uÛÑ>∑e+‘·Tìô|’ ‘·q≈£î $X‚wüyÓTÆq uÛÑøÏÔ ñqï<äì uÛÑ≈£îÔ&ÉT e´+>∑´+>± á
#·s¡D+˝À ‘Ó*j·T#˚düTÔHêïs¡T. eTqdüT‡˝À ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡T&ÉT ‘·|üŒ y˚s=ø£s¡T
˝Òq+‘· >±&ÛÉyÓTÆq uÛÑøÏÔ ñqï<äì uÛÑ≈£îÔì e÷≥.
á ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡T&ÉT kÕøå±‘Y CÀ´‹]¢+>∑ dü«s¡÷|üeTì, –] Á|ü<äøÏåD+
#˚ùdÔ kÕøå±‘Y Ä •e⁄ìøÏ Á|ü<äøÏåD+ #˚dæqfÒºqì s¡eTD eTVü≤]¸ |ü<˚|ü<˚
Á|ükÕÔ$+#ês¡T. ns¡TD≤#·˝≤ìï ‘·\#·T≈£î+fÒ nìï ã+<ÛHä ê\T ‘Ó+#·T≈£îì ùd«#êÃ¤
114
Je⁄\eTe⁄‘ê+. s¡eTD eTVü≤]¸ á ÁbÕ+‘êìï Vü‰sYº Ä|òt msYÔ (uÛ÷Ñ Vü≤<äjT· +)>±
n_Ûe]í+#ês¡T. á #·s¡D+˝À Vü≤<äj·T+˝À ì+&çq Ä ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡T&çì
ñqï‘·+>± uÛ≤$+#ês¡T.

90
s¡eTDT &ÉqT#·T q+{Ï s√wüeTT >=qø£ qHé
s¡$TsTT+|ü#j
˚ T· s¡eTàs¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·˝≤! Hê Á|æj·TT&Ée⁄ ˙y˚! ˙ Á|æj·TTsê*ì H˚H˚. ìqTï
s¡eTDT&Éì Áù|eT‘√ |æ\TdüTÔHêïqT. >=|üŒyê]˝À n‹ >=|üŒyê&ç$ qTe⁄«.
n≥Te+{Ï ìqTï Hê Á|æj·TT&Éeì |æ\Tdü÷Ô kÕVü≤dü+ #˚düTÔHêïqT. n≥Te+{Ï
Hê #·qTe⁄≈£î s√wü|ü&Éø£ qqTï dü+‘√wüô|≥Tº.
$X‚cÕ\T
‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+‘√ ø=<√› >=b˛Œ |ü]#·j·TeTTqïyê]øÏ #·\+>±] ù|s¡T
|ü]#·jT· y˚T. Äj·Tq ∫e] s√E˝À¢ s¡eTD eTVü≤]¸ uÛ≈Ñ î£ \Ô j·÷´s¡T. –]Á|ü<øä DåÏ +
#˚düTÔqï s¡eTD eTVü≤]¸ <ë]øÏ ˇø£ s√E n&É¶+|ü&ç ªªkÕ«MT MT ø£s¡TD ø±yê*μμ
nì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&˚yê&ÉT. Á|ür s√p n<˚ n&çπ>yê&É≥.
ˇø£Hê&ÉT s¡eTD eTVü≤]¸ ªªn~<ë m|ü⁄Œ&É÷ ñ+&Ü~μμ nì »yê_#êÃs¡T.
dü÷s¡T´ì yÓ\T>∑T dü÷s¡T´&ÉT ñqï+‘·ùd|ü⁄ m|ü⁄Œ&É÷ ñ+≥T+~. qTe⁄« ‘·\T|ü⁄\T
eT÷dæy˚düTø=Hêïyé. dü÷s¡T´ì yÓ\T>∑T ø±yê\+fÒ ‘·\T|ü⁄\T ‘Ós¡Te⁄ nì Bì˝À
‘ê‘·Œs¡´+.
Ä ‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]#˚ Á|üjT· ‘·ïy˚T á 90˝À s¡eTD eTVü≤]¸ #˚kÕs¡T. <˚e⁄&çì
‘·q˝À ø£\T|ü⁄ø√e{≤ìøÏ düT\uÛÑyÓTÆq e÷s¡ZeTsTTq Áù|j·Td” Á|æj·T uÛ≤yêìï
á #·s¡D+˝À #˚kÕs¡T.

115
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
91
sπ sTT+ãe\T ˝Òì ã≥ºãj·T{Ï Ç+≥
s¡$TsTT+|ü>± s¡eTTà ns¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! sêÁ‹>±ì, |ü>∑\T>±ì ˝Òì, ne~Û ˝Òì ∫<ëø±X¯+˝À,
ì‘ê´q+<ä+˝À eTq$T<ä›s¡eT÷ ø£*dæ b˛<ëeTT, sê!
$X‚cÕ\T
eTq+ >±&ÛìÉ Á<ä qT+∫ y˚T˝§ÿqï ‘·sê«‘·. ªHê≈£î Á|ü|+ü #·yT˚ ‘Ó*j·T˝Ò<Tä .
Hê Ç\T¢ ≈£L&Ü eTs¡∫b˛j·÷qTμ n+{≤+.
ø£\\T ≈£L&Ü ˝Òì >±&ÛÉìÁ<ä˝À eTqdüT ‘·q eT÷\+˝À $ÁX¯$T+#·&É+
BìøÏ ø±s¡D+. ªÄ‘·à$#ês¡+μ (H˚qT mes¡T) nH˚ e÷sêZìï nuÛÑ´dæ+∫ y˚T˝§ÿì
ñ+&É>± ≈£L&Ü Ä dæú‹ì n+<äTø√e#·Ãì s¡eTDT\T uÀ~Û+#ês¡T.
∫<ëø±X¯eT+fÒ düsê«<Ûës¡eTTq÷, Äø±X¯+ e˝…H˚ ìπs¢|ü+ ◊q ∫‘·TÔ
(X¯ó<äΔ ÁãVü≤à+), eTs√e÷≥˝À #Ó|ü⁄Œø√yê\+fÒ Vü≤<äj·÷ø±X¯+.
sêÁ‹, |ü>∑\T nH˚$ X¯ØsêìøÏ dü+ã+~Û+∫q$. Vü≤<äj·÷ìøÏ sêÁ‹
>±ì, |ü>\∑ T >±ì ñ+&Ée⁄. eTqdüT‡ q•ùdÔ ì‘·ýÓTqÆ düTKXÊ+‘·T\T \_ÛkÕÔsTT.
eTqdü T ‡qT q•+|ü # ˚ j · T eTì s¡ e TDT\T á ø° s ¡ Ô q ˝À eTq ‘· s ¡ | ò ü ⁄ q
ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì ÁbÕ]údüTÔHêïs¡T.
ô|<äe⁄\ô|’ ñqï eTÚq+, eTqdüT bıs¡\<ëø± #˚s¡Tø√e{≤ìøÏ
Á|üjT· ‹ï+∫ s¡eTDT\T á #·sD¡ +˝À #Ó|Œæ q n<Ó«’ ‘· e÷sêZìï n+<äTø√e{≤ìøÏ
Á|üj·T‹ï<ë›+.

92
\ø£åéTT+∫ j·TqTÁ>∑Vü‰geTT yÓ’∫ qHé
>∑ã[+∫ ‘·TdüTs¡T‘√ es¡TD≤#·˝≤!
116
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! \ø£å´X¯ó~Δ‘√, >∑T] #·÷dæ ˙ <äj·T nqT nÁkÕÔìï Hê MT<ä
Á|üjÓ÷–+∫ qqTï ÁbÕD≤\‘√ ø£ã[+#êe⁄.
$X‚cÕ\T
ªÁbÕD≤\‘√ ø£ã[+#êe⁄μ nqT yêø£éTT˝Àì n+‘·sês¡ú+ Ç~. ÁbÕD
X¯ã›+ Çø£ÿ&É nVü≤+ø±sêìøÏ Á|ürø£. Je⁄ì nVü≤+ø±sêìï, ndæÔ‘ê«ìï
ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡T&ÉT Á>∑Væ≤+#ê&Éì n+‘·sês¡ú+.
ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì <äj·TqT Çø£ÿ&É s¡eTDT\T bı>∑T&ÉT‘·THêïs¡T.
ªÁ|üDy√ <ÛäqT' X¯s√Vü‰´‘êà ÁãVü≤à‘·\¢ø£å´ eTT#·´‘˚ nÁ|üeT‘˚Ôq y˚<äΔe´+
X¯s¡e‘·ÔqàjÓ÷ uÛÑy˚‘Y.μ
Á|üDey˚T <Ûqä düT‡. Ä‘·à ÁbÕDeTT. ÁãVü≤à \ø£´å eTT. kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ‘·qàj·TT&Ó,’
ÄÁ|üeT‘·TÔ&Ó’ X¯s¡eTT‘√ ø={Ïºq≥T¢ <ëìì ø=≥ºe˝…qT. (n–ï eTVü‰|ü⁄sêDeTTq
j·TeTìj·TeT ìs¡÷|üDeTqT eT÷&ÉT e+<ä\ &Óã“~ ¬s+&Ée n<Ûë´j·TeTT
27e XÀ¢ø£+) nqT $wüj·TeTT á #·s¡D |üsƒ¡q+˝À »„|æÔøÏ edüTÔqï~.

93
˝≤uÛMÑ T $Vü≤|üs¡ ˝≤uÛVÑ ≤” qTì CÒ]
˝≤uÛÑ y˚T eT+~r es¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! Hêô|’ qTe⁄« <äj·T #·÷|æ+#·&É+ Hê≈£î ˝≤uÛÑ+. ø±ì
<˚ìøÏ ø=s¡>±ì qqTï nqTÁ>∑Væ≤+#·≥+ e\¢ ˙≈£î @ ˝≤uÛÑeTT+~?
$X‚cÕ\T
ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì >=|üŒ‘·Hêìï á #·s¡D+˝À s¡eTDT\T #ÓãT‘·THêïs¡T.
˝Àø£+˝À ªHê≈£î Ç~ #ÓsTT´, ˙≈£î H˚qT Ç~ #˚kÕÔqTμ nqT Ø‹˝À e÷qe
dü+ã+<Ûë\T ñHêïj·Tì eTq+<ä]øÏ ‘Ó\TdüT.
117
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
á |üs¡düŒs¡ ˝≤uÛ≤ù|ø£å kÕ«s¡ú|üP]‘·yÓTqÆ<äì, <Ó’eeTT ìkÕ‡«s¡ú‘·≈£î

Á|ü‹s¡÷|üeTì s¡eTDT\ Á|ü‹bÕ<äq á #·s¡D+˝À ø£ì|ædüTÔqï~. Ä <Ó’M
>∑TDeTsTTq ìkÕ‡«s¡úkÕúsTTøÏ eTqeTT ≈£L&Ü #˚s¡{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê\ì
dü+<˚X+¯ .
q y˚T bÕsêúdæÔ ø£s¡Ôe´+ Á‹wüß ˝Àπøwüß øÏ+#·q
Hêqyê|üÔeTyê|üÔe´+ es¡Ô @e #· ø£s¡àDÏ (ns¡T®Hê! Hê≈£î á eT÷&ÉT
˝Àø±\˝À #˚jT· e\dæq |üì ˝Ò<Tä .Ç+‘·≈î£ eTT+<äT bı+<ä≈î£ +&Ü ñqï~, eTT+<äT
bı+<äe\dæq~ @MT ˝Ò<äT. nsTTqq÷ ø£s¡à\˝À e]ÔkÕÔqT.) nqT uÛÑ>∑eBZ‘ê
XÀ¢ø£+ (3-22) Çø£ÿ&É düà]+#·<ä–q~.
Äj·Tq bı+<ä<ä–q~ @B ˝Òq|üŒ{ÏøÏ uÛÑ≈£îÔ\ô|’ yê‘·‡\´+‘√ yê]ì
bı+<äT‘·T+{≤&ÉT. (nqTÁ>∑Vü≤+ #·÷|æ+∫ ©q+ #˚düT≈£î+{≤&ÉT)
WHAT CAN I GIVE THEE?
Thou gavμst Thyself, Thou gainedμst me
Which did the better bargain drive?
Bliss found I in infinity;
But what didst Thou from me derive?
0 diva, Perundurars God,
My mind Thou tookest for Thy shrine:
My very bodys Thine abode:
What can I give Thee, Lord, of mine?
(BkE-KingsburyF & Phillips GE-Hymns-of-Tamil-Saivite-Saints-

Oxford University press page no 117)
Á|üeTTK XËe’ ø£$ e÷DÏø´£ yê#·øs£ Y ≈£L&Ü s¡eTDT\T á #·sD¡ +˝À #Ó|Œæ q
uÛ≤yêìï ‘·q<Ó’q XË’*˝À ô|’ $<Ûä+>± #ÓbÕŒ&ÉT.

118
94
s¡eTàì j·Tq˝Ò<Ó e∫Ã Hê e+‹e«
yÓi≈£î ˙ ‘·\ $~Û j·Ts¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! s¡eTà+≥÷ qTy˚« qqTï |æ*#êe⁄. H˚qT e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘·
Çø£ Hê nedüsê\T, jÓ÷>∑πøåe÷\T #·÷#·Tø√e≥+ ˙≈£î Çã“+~ nsTTHê ˙
u≤<Ûä´‘·, <Ûäs¡à+.
$X‚cÕ\T
$&Ée≥+ <ëø± |ü⁄s¡Twü Á|üj·T‘·ïyÓTÆ‘˚ ∫es¡ø± düsê«‘·à uÛ≤yêìï
#·÷s¡>=q≥+ uÛÑ>∑eÁ‘·ŒkÕ<ä+. á uÛ≤yêH˚ï eTqø° n<Ûë´j·T+ ø£&É|ü{Ï XÀ¢ø£+
ãj·T≥ô|&ÉT‘·Tqï~. ªdüs¡«<ÛäsêàHé |ü]‘·´»´ e÷y˚Tø£+ X¯s¡D+ Áe»ˆ nVü≤+
‘ê« düs¡«bÕù|uÛÀ´ yÓ÷ø£åsTTcÕ´$T e÷ X¯ó#·'μ (uÛÑ>∑eBZ‘· 18- 66). Bì˝À
ªX¯s¡D+ Áe»μ nqï+‘· es¡≈£L eTq Á|üj·T‘êïìøÏ #Ó|æŒq e÷≥.
ªyÓ÷ø£åsTTcÕ´$Tμ nH˚~ áX¯«sêqTÁ>∑Vü‰ìï dü÷∫+#˚ e÷≥. b˛‘˚ ªe÷
X¯ó#·'μ nH˚~ XÊg |ü]düe÷|æÔøÏ ì<äs¡Ùq+. ªnXÀ#ê´ qq«XÀ#· düÔ«yéTμ XÀø£eTH˚
düeTdü´‘√ >∑<ë Äs¡+uÛÑeTsTT+~ ^‘êXÊg+. ø£qTø£H˚ XÀø£ ìe‹Ôì dü÷#·q
#˚j·T≥+‘√ eTs¡˝≤ düe÷|üÔeTe⁄‘·Tqï~.
ªãVüAHêyéT »qàHêeT+‘˚ - C≤„qyêHé e÷+ Á|ü|ü<ä´‘˚ yêdüT<˚e
dü‡s¡«$T‹μ. á düs«¡ eT÷ yêdüT<˚e⁄&Éì ˇπø ˇø£ ‘·‘«Ô· +>± <ä]Ù+#·≥y˚T X¯sD¡ ≤>∑‹
n+fÒ, n˝≤ <ä]Ù+#ê\+fÒ nH˚øe£ TH˚~ Çø£ eTqdüT≈£î sê>∑÷&É<Tä . nH˚øe£ T+fÒ
@$T{Ï, Á|ü|ü+#·eT+‘ê |üs¡#·Tø=ì ñqï HêeTs¡÷|üÁøÏj·T˝Ò. yê≥ìï{Ï˙
kÕ<Ûä≈£î&ÉT ìs=àVü≤e÷≥+>± |ü]‘·´õ+#ê*. ªdüs¡« <ÛäsêàHé |ü]‘·´»´μ n+fÒ
Ç<˚ ns¡ú+. ( ÁãVü≤àl j·T\¢+sêE lìyêdüsêe⁄>±s¡T)
s¡eTDT\ #·s¡D+˝À ≈£L&Ü Ç<˚ n+‘·s¡Δ«ì.

119
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
95
s¡eTàì˝À <ä÷] ˙ Je$T&ÉTHê&Ó
Hê JeeTTqT u≤dæ‘s· T¡ D≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! qqTï s¡eTàì |æ*#êe⁄. Hê Vü≤<äj·T+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#êe⁄.
˙ dü«s¡÷bÕìï Hê≈£î Á|ükÕ~+#êe⁄. Hê Jyêìï H˚qT ø√˝ÀŒj·÷qT. (Hê
Á|ü‘˚´ø£ ndæÔ‘ê«ìï ø√˝ÀŒj·÷qT. Hê nVü≤+ø±s¡+ b˛sTT+<äì ‘ê‘·Œs¡´+.)
$X‚cÕ\T
Ä‘·àC≤„qeTH˚ Äq+<äeTj·T dæú‹ì Äj·TqqT qeTTàø=qïyê]øÏ
ns¡TD≤#·\T&ÉT nqTÁ>∑Væ≤kÕÔ&Éì á #·s¡D dü+<˚X¯+.
ªªÄ‘·àdü«s¡÷|ü+ ‘Ó*j·T<äq≥+ ªH˚HeÓ s√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äTμ nq≥+ e+{Ï~.
Ä‘·àdü«s¡÷|üy˚T ˙e⁄. ˙y˚ Ä‘·à. uÛÑ>∑e‘ê‡øå±‘êÿs¡eTHêï, Ä‘·àkÕøå±‘êÿs¡eTHêï
ˇø£ÿfÒ. á Ä‘·àì m˝≤ ‘Ó\TdüTø√yê* nì n&É>∑≥+ m˝≤ ñ+<ä+fÒ
ªs¡eTD≤ÁX¯eT+˝À ñ+≥÷, s¡eTD≤ÁX¯eT+ #˚sT¡ ø√e{≤ìøÏ e÷sêZ˝$Ò T{Ï? yê{Ï˝À
nìï{Ï ø£Hêï eT+∫<˚$T{Ï?μ nqï≥T¢+~. ˙e⁄ #˚j·Te\dæ+<ä˝≤¢, á X¯Øs¡y˚T
H˚qT nH˚ uÛ≤yêìï, Ç‘·s¡ u≤Vü≤´$wüj·÷\qT, Ä˝À#·q\qT $&ÉHê&É≥y˚T. á
Á|ü|ü+#êìï, $T–*qyê{Ïì ˙e⁄ Á>∑Væ≤+#·{≤ìøÏ eT÷\ø±s¡D+ nVü≤+ø±s¡+.
<ëì eT÷\+ ø£qTø=ÿ+fÒ n~ ˝Ò<äì, qTe⁄« #·÷ùd á düwæº ≈£L&Ü ˝Ò<äì
‘Ó\TdüTÔ+~μμ nì s¡eTDT\ uÀ<Ûä.
á Ä‘·àC≤„Hêìï á #·s¡D+˝À s¡eTDT\T Á|ükÕÔ$+#ês¡T.

96
$&É∫q ø£wüºeTÚ $&Éø£ ìqTïdüTs¡TqT
$&ÉTe qqTÁ>∑V≤æ +|üsT¡ D≤#·˝≤!
120
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! Hê J$‘·|ü⁄ ÄK] ø£åD≤\˝À ìqTï eT]∫b˛j˚T ø£cÕºìï
Hê≈£î Çe«≈£î. Hê J$‘·|ü⁄ ÄK] ø£åD≤\˝À ˙ düàs¡D $&ç∫b˛ì n<äcÕºìï
$X‚cÕ\T
ÄK] ø£åD≤\˝À •e⁄ì eT]∫b˛‘˚ eT∞fl »qà<äT'KeTT bı+<ë*. nH˚ø£
»qà\T m‘êÔ*. ø£qTø£ s¡eTDT\T ∫e] ì$TcÕ\˝À kÕ«$T >∑Ts¡TÔ≈£î e#˚Ã
n<äcÕºìï nqTÁ>∑Væ≤+#·eTì y˚&ÉTø=Hêïs¡T.
l s¡eTDT\ ∫e] ì$TcÕ\˝À kÕ«$T düàs¡D »]–q≥T¢>± uÛÑ≈£îÔ\
kÕø£åéTT+~. s¡eTDT\T uÛÖ‹ø£ X¯Øsêìï $&ç∫ô|{Ïºq 1950 @Á|æ˝Ÿ 14q
kÕj·T+Á‘·+ 8 >∑+`47 ì.\≈£î uÛÑ≈£îÔ\T yês¡T Áyêdæq ` nø£ås¡eTD e÷\ì `
ns¡TD≤#·\•yê ` n+≥÷ bÕ&Üs¡T. ns¡TD≤#·\Tì ~e´HêeT+ #Óe⁄\˝À
e÷s¡TÁyÓ÷>∑T‘·Tqï≥T¢>± yê] ø£fi˝¢¯ À Äq+<äu≤cÕŒ\T sê˝≤sTT. s¡eTDT\T uÛÖ‹ø£
X¯Øsêìï $&ç∫ô|{≤ºs¡T.
${Ïº&çsY ø£wüºe÷+ ${Ïº&É <äTHÓ’j·TTsTTsY
${Ïº&É ns¡TfiŸ|ü⁄] ns¡TD≤#·˝≤!!
ªnø£ås¡eTDe÷\μ˝À s¡eTDT\T dü«j·T+>± s¡∫+∫q á 96e ‘·$Tfi¯
XÀ¢ø±ìï ø£+sƒ¡düú+ #˚düTø=ì Á|ü‹ s√p #·<äTe⁄ø=+fÒ, eT∞fl »qà<äT'KeTT
sê<äì ô|<ä›\T #ÓãT‘ês¡T.
nìï{Ïø° nr‘·T&Ó’ »&É‘·«eTT‘√ ñqï ª»&ÉuÛÑs¡‘·T&ÉTμ ≈£L&Ü eTs¡D
düeTj·T+˝À <Ó’eHêeTdüàs¡D #˚j·Tø£ Ä ˝Ò&çH˚ ‘·\Tdü÷Ô ÁbÕD≤\T $&ç#ê&ÉT.
ø£qTø£ ˝Ò&ç »qà m‘êÔ&Éì uÛ≤>∑e‘·+ #ÓãT‘·T+~.
j·T+ j·T+ yê|æ düàs¡Hé ‘ê‘·Œs¡´+, ‘·´»‘·´+‘˚ ø£fi‚es¡+,
‘·+ ‘·y˚TyÓ’‹ øö+‘˚j·T, dü<ë ‘·<ë“¤euÛ≤$‘·'
(eTs¡D düeTj·T+˝À X¯Øsêìï e~˝Ò≥|ü⁄Œ&ÉT mes¡T @j˚T uÛ≤yê\qT
düà]kÕÔs√, Äj·÷ uÛ≤yê\ dü+kÕÿs¡ã\+‘√ Äj·÷ s¡÷bÕ\H˚ eTs¡T»qà˝À
Je⁄\T bı+<äT‘·THêïs¡T. 8-6)
121
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
n+‘·ø±˝Ò #· e÷y˚Te düàs¡qTàø±Ô« ø£˝Òes¡yéTˆ

j·T' Á|üj·÷‹ düeT<ë“¤e+ j·÷‹ HêdüÔ´Á‘· dü+X¯j·T'ˆˆ
(n+‘·´ø±\eTTq ≈£L&Ü qH˚ï düà]+#·T#·T <˚Vü≤‘ê´>∑eTT #˚ôd&çyê&ÉT
‘·ø£åDy˚T qqTï bı+<äT#·THêï&ÉT. á $wüj·TeTTq m{Ïº dü+<˚Vü≤eTT ˝Ò<äT 08-
05) nqT uÛÑ>∑eBZ‘· XÀ¢ø±\T á dü+<äs¡“¤+˝À düàs¡D°j·÷\T.

97
Ç\T¢ $&ÉTe ˝≤– ˝À ì+{Ï˝À C§∫Ã
jÓTT– ˙<äT sTT\T p|æ ‘·sT¡ D≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! qqTï Hê Ç+{ÏqT+&ç eTT+<äT>± ãj·T{ÏøÏ ˝≤>±e⁄.
‘·sT¡ yê‘· Vü≤<äjT· eTH˚ Ç+{À¢ ñ+&˚≥≥T¢ #˚kÕe⁄. ‘·sT¡ yê‘· ø¬ e’ \´ kÕúqeTsTTq
yÓ÷ø£åeTH˚ ˙ Ç\T¢ì #·÷bÕe⁄.
$X‚cÕ\T
l uÛÑ>∑yêHé #ê˝≤ ∫qï ej·TdüT‡˝À Ç\T¢ $&ç∫ ‹s¡TeD≤íeT˝…’ #˚sês¡T.
Bìì qqTï Hê Ç+{ÏqT+&ç eTT+<äT>± ãj·T{ÏøÏ ˝≤>±e⁄ nì á #·s¡D+˝À
ù|s=ÿHêïs¡T.
s¡eTDT\T ns¡TD≤#·\+˝À <Ûë´q+˝À |üse¡ •+#ês¡T. n˝≤ Vü≤<äjT· +˝À
ñ+≥÷ ‘êeTT Ä‘·à‘√ ø£*dæq≥Tº ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T. Bìì ªVü≤<äjT· eTH˚ Ç+{À¢
ñ+&˚≥≥T¢ #˚kÕe⁄μ nHêïs¡T. Ç˝≤ ñqïyê&çøÏ yÓ÷ø£å+ ‘·|üŒ<äH˚ <Ûä«ì ª¬ø’e\´
kÕúqeTsTTq yÓ÷ø£åeTH˚ ˙ Ç\T¢ì #·÷bÕe⁄μ nqT yêø£´+˝À ñ+~.
H˚qT nH˚ nVü≤+ø±s¡+ qT+&ç Ä‘·à es¡≈£î kÕπ> Je⁄ì Á|üj·÷D+ á
#·s¡D+˝À ñ+~.

122
98
yÓ*|ü⁄∫Ã‹ ˙ï<äT ùd‘· øÏìj·Tø£ ˙
ø£ |ü yÓ*ãT∫Ã ø±es¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
z ns¡TD≤#·˝≤! á k˛ÔÁ‘·+ <ë«sê ˙ ©\\T ˝Àø±ìøÏ ãVæ≤s¡+>∑
|ü]#êqT. ªªHê ©\\qT ‘Ó*j·T#˚ùd≥+‘· düeTs¡ú‘· ñqï<ë?μμ nì Hê MT<ä
ø√|üeTT ‘Ó#T· Ãø√≈£î. ˙ <äjT· nH˚~ m+‘· #·\>¢ ± ñ+≥T+<√ e÷≈£î ‘Ó*j·T#˚dæ
m|ü⁄Œ&É÷ qqTï s¡øÏå+#·T.
$X‚cÕ\T
ˇø£ s√E bı<äT›qï ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ø=ã“]#Ó≥Tº qT+∫ ø=ã“]ø±j·T\qT
øÏ+<äøÏ ~+#·T#·T+&É>±, l uÛÑ>∑yêqT\T >√XÊ\ qT+&ç e#·TÃ#·÷, Ä uÛÑ≈£îÔì
#·÷∫, ø=ã“]ø±j·T\T ø√j·TT≥≈£î ‘êqT yÓ<äTs¡Tø£&û¶ì ñ|üjÓ÷–+#·T#·THêï&Ü
˝Òø£ ˝ÀVü≤|ü⁄ø£&û¶ì ñ|üjÓ÷–+#·T#·THêï&Ü nì Á|ü•ï+#ês¡T.
Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT ‘êqT ˝ÀVü≤|ü⁄ø£&û¶H˚ yê&ÉT‘·THêïqì »yêãT Ç#êÃ&ÉT. n~
$qï l uÛÑ>∑yêqT\T, ªªyÓ<äTs¡Tø£&û¶‘√ ø=ã“]ø±j·T\T ø√ùdÔ Ä #Ó≥Tº≈£î <Óã“
‘·>∑\<äT. Ç˝≤ ˝ÀVü≤|ü⁄ø£&û¶ì yê&É≥+ e\q eø£åeTT >±j·T|ü&ÉTqTμμ nì
|ü*øÏ, »yêãT ø√dü+ m<äTs¡T#·÷&É≈£î+&Ü n#·{Ï qT+&ç yÓ[flb˛j·÷s¡T.
Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT ø£&û¶ì e÷s¡Ãø£, ˝ÀVü≤|ü⁄ <ëì‘√H˚ |üìì ø=qkÕ–+#ê&ÉT.
ˇø£ yês¡+ >∑&ç#êø£, Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT n<˚ |üì #˚j·TT#·T+&É>± ˇø£ ø=ã“]ø±j·T
n‘·ì eTTK+ MT<ä|ü&ç eTT≈£îÿ≈£î u≤>± <Óã“ ‘·–*+~.
á yês¡Ô l s¡eTDT\≈£î #Ó|üŒ>±, yês¡T Ä uÛÑ≈£îÔì |ü≥¢ C≤* Á|üø£{Ïdü÷Ô,
ªª<Óã“ ‘·–*‘˚ ø£*π> u≤<Ûä n‘·ìøÏ Ç|ü⁄Œ&ÉT u≤>± ns¡ú+ ne⁄‘·T+~. ‘êqT
e⁄|üjÓ÷–+#˚ ˝ÀVü≤|ü⁄ ø£&û¶ ‘·–*q|ü⁄Œ&ÉT Ä #Ó≥Tº m+‘· u≤<Ûä|ü&ç ñ+≥T+<√
bÕ|ü+!! #Ó|üŒqT ≈£L&Ü #Ó|üŒ<äT!!μμ nì nHêïs¡T. <äj·TqT Ç˝≤ dü+<ä]Ù+∫q
s¡eTDT\T á #·s¡D+˝À <äj·÷ ÁbÕs¡úq #˚kÕs¡T.

123
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
99
y˚<ë+‘·eTTq y˚sT¡ ˝Òø£ yÓ*+¬>&ÉT
y˚<ä |ü<eä TT ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! nìï y˚<ë+‘ê\ uÀ<ÛäHêkÕs¡eTT ˇø£fÒ. ‘˚&Ü ˝Òø£
Á|üø±•+#˚~ ˇø£f.Ò n<˚ dü‘´· +. (C≤„q+) Ä ì‘·´ dü‘´· C≤„Hêìï, y˚<dä «ü s¡÷bÕìï
Hê≈£î nqTÁ>∑Væ≤+#·T.
$es¡D+
ns¡TD≤#·˝≤! Á>∑+<∏ë\T nH˚ø£+ #·<äe≥+ e\¢ dü‘·Ć≤„qeTT sê<äT. Ä
dü‘·Ć≤„qeTT <˚e⁄ì <äj·T‘√ e÷Á‘·y˚T \_ÛdüTÔ+~. ø£qTø£ s¡eTDT\T eTq
‘·s¡|òü⁄q eTqø=s¡≈£î, ns¡TD≤#·\Tì á #·s¡D+˝À dü‘·Ć≤„qeTT ø=s¡≈£î
ÁbÕ]ú+#ês¡T.
ªª|æ∫Ãyêì e+{Ïô|’ ‘·T+&ÉT>∑T&É¶ m|ü⁄Œ&ÉT C≤]b˛sTT+<√ n‘·ìøÏ m≥T¢
‘Ó*j·T<√, n≥T¢ <˚V≤ü eTT C≤]b˛e⁄qT eTT≈£îqÔ ≈£îμμ nHêïs¡T s¡eTDT\T ˇø£kÕ].
<˚Vü≤uÛ≤eq ˝Òìyêì ˇ+{Ï MT<ä ‘·T+&ÉT>∑T&É¶ m|ü⁄Œ&ÉT C≤]b˛sTTHê n‘·ìøÏ
@MT |üì˝Ò<äT. <˚Vü≤ÁuÛ≤+‹ ˝Òì eTT≈£îÔ&ÉT n˝≤ ñ+{≤&Éqï dü‘·Ć≤„qeTT eTq
eTqdüT‡≈£î |ü{Ïº+#·≥+ uÛÑ>∑e+‘·Tì ø£s¡TD‘√H˚ kÕ<ÛäéTì s¡eTDT\T á
#·s¡D+˝À Á|üuÀ~Û+#ês¡T.

100
ì+<ä HêodüT‡>± >=ì <äj·÷bÕÁ‘·T>∑
CÒdæ $&Éø£ ø±e⁄eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! H˚qT ô|’øÏ ì+<ä\T>± ø£qã&˚ |ü\T≈£î\ì á ns¡TD≤#·\
eTDe÷\˝À H˚qT |ü*øÏ ñ+{≤qT. á ì+<ä\ì bı>∑&ÉÔ\T>± uÛ≤$+#·T. qqTï
˙ yêì>± uÛ≤$+∫, ˙ nqTÁ>∑Vü‰ìøÏ bÕÁ‘·Tì #˚sTT.
124
$es¡D+
z ns¡TD≤#·˝≤! |üs¡eT•yê! @\Tø=qï qTe⁄« Ç|ü⁄Œ&ÉT qqTï e~*y˚ùdÔ,
uÛÑ≈£îÔ&çì e~*y˚kÕ&Éì ˝Àø£eTT ìqTï ì+~düTÔ+~ ø£<ë! á ì+<äqT+∫
ìqTï qTy˚« ø±bÕ&ÉTø√. ìH˚ï ‘·\T#·Tø=H˚≥≥T¢ qHÓï+<äT≈£î #˚kÕe⁄? qTy˚«
˙>∑T]+∫ ‘·\#·Tø=H˚≥≥Tº #˚kÕe⁄. ˙ kÕ+>∑‘·´+˝Àì eT<ÛäT]eT #·÷dæq H˚qT
ìqTï e<ä\˝ÒqT. ìHÓïes¡T e~*ô|&É‘ês¡T? n+<äs¡÷ ìqTï n+{Ïô|≥Tºø=H˚
ñ+{≤s¡T. (05e #·s¡D+) - Ç˝≤+{Ï ø=ìï uÛ≤yê\qT á ns¡TD≤#·\
eTDe÷\˝À eTq+ >∑eTì+#ê+. á ì+<ä\qT bı>∑&ÉÔ\T>± Á>∑Væ≤+#·eTì
s¡eTDT\T kÕ«$TøÏ á #·s¡D+˝À ìy˚~düTÔHêïs¡T.
˙{Ï˝À e⁄qï ‘êeTs¡ $ø£d+æ #·&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTqÆ dü÷s¡T´&˚, ˙{Ïì e<ä*q
‘êeTs¡ yê&çb˛e&ÜìøÏ ø±s¡DeTe⁄‘ê&ÉT. Ä#ês¡´ uÛÑøÏÔ ñqï •wüß´&ç C≤„qeTT
n_Ûe~Δ #Ó+<ä&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq $wüßíeT÷]Ô, Ä#ês¡´ uÛÑøÏÔ ˝Òì •wüß´&çì C≤„q
X¯SqT´ì>± #˚kÕÔ&ÉT. Ç~ ì+<ä>± ø£ì|æ+#˚ bı>∑&ÉÔ.
Bìì düeTq«j·T+ #˚düTø=+fÒ ì+<ä ‘=\–b˛‘·T+~. Çø£ÿ&É $wüßíeT÷]Ô
jÓTTø£ÿ n|òTü ≥Hê |òTü ≥Hê kÕeTs¡´ú eTT Á|üuÀ<Ûë‘·àø£eTT>± #ÓbÕŒs¡T. Ç˝≤ s¡eTDT\
e+{Ï eTVü‰‘·Tà\T #˚dæq ì+<ä yÓqTø£ Á|üuÀ<Ûëìï ns¡ú+ #˚düTø√yê*.

101
˙≥ Væ≤eTeTT>∑ Áù|eT ø±s¡T ˙˝À qHé
Áù|eT>∑ ø£s–¡ ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤! ˇø£ eT+#·T>∑&¶É ˙{Ï˝À |ü&‘ç ˚ ø£]–b˛‘·T+~. ‘·q s¡÷bÕìï
ø√˝ÀŒ‘·T+~. n˝≤π>, Áù|eTeT÷]ÔyÓ’q ˙˝À qqTï ø£]–b˛˙. Ä n<äwüº+ Hê≈£î
ø£*–+∫ s¡øÏå+#·T.
$es¡D+
s¡eTDT\T Çø£ÿ&É Á|üjÓ÷–+∫q eT+#·T>∑&É¶ #·ø£ÿ{Ï b˛*ø£. eT+#·T>∑&É¶øÏ
125
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ˇø£ s¡÷|üeTTqï≥Tº ø£qã&ÉT‘·T+~. ø±ì eTq+ Ä˝À∫ùdÔ eT+#·T>∑&É¶øÏ

eT÷\s¡÷|ü+ ˙s¡T.
Á|ü|ü+#·eT+‘ê ì+&ç ñqï |üs¡e÷‘·à˝À ñqï n+X¯+ Je⁄ì˝À ñqï
eTqdüT‡.
H˚qT mes¡T nH˚ <Ûë´q+ #˚j·T>± #˚j·T>± eTqdüT‡ |üs¡e÷‘·à˝À
©qeTe⁄‘·T+~. s¡eTDT\ #·s¡D+˝Àì ‘ê‘·Œs¡´+ Ç<˚.
l s¡eTD eTVü≤]¸‘√ Bs¡Èø±\ ÄÁX¯eT u≤+<Ûäe´+ ñqï z yÓ’<äT´ì
düà‘·T\˝À qT+∫ ø=ìï $wüj·÷\qT á dü+<äs¡“¤+˝À düà]+#·Tø=+<ë+.
ªªz s√E (1948 &çôd+ãs¡T˝À) l uÛÑ>∑yêHé #˚‹ì eTs¡›q #˚dü÷Ô+fÒ
yÓ÷#˚‹øÏ ø±düÔ ô|’uÛ≤>∑+˝À ñqï ø£DÏ‹ì >∑eTì+#êqT. 1949 p˝…’ Hê{ÏøÏ
Ä uÛ≤>∑eT+‘ê |ü∫Ã|ü⁄+&ÉT nsTT+~. ªªqj·T+ ø±yê\qï dü+ø£\Œ+ MT≈£î
e⁄+&Ü*. dü+ø£*Œ+#·Tø√+&çμμ nì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶qT. yês¡T ∫s¡Tqe⁄« q$«
eTÚq+>± ñ+&çb˛j·÷s¡T. H˚qT eT∞¢ n]ú+#êqT. n|ü⁄Œ&ÉT yês¡T, ªªÇø£ÿ&É
eTqdü‡+≥÷ @MT ˝Ò<äT. ø±ã{Ïº dü+ø£*Œ+#˚ Á|üdüπøÔ ˝Ò<äTμμ nHêïs¡T.
uÛÑ>∑yêHé l s¡eTD eTVü≤]¸øÏ <˚Vü≤+>±˙, <ëì s√>±\T ø±˙ |ü≥ºe⁄.
|ü⁄+&ÉT≈£î ø£≥Tº ø£&ÉT‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT H=|æŒ nìyês¡´+. ø±˙ yês¡T @ u≤<Ûä˙
ø£qãs¡#·˝Ò<äT. ô|ô|’#·TÃ Ä ø£≥Tº ø£≥º&ÜìøÏ ≈£î&ç#˚‹‘√ düVü‰j·T+ #˚ùdyês¡T.
Ä |ü⁄+&ÉT Ç+¬øe]<√ nsTTq≥Tº!
yê] |ü⁄+&ÉT≈£î ø£≥Tº ø£fºÒ eTT+<äT Ä ÁbÕ+‘êìï dæŒ]{Ÿ‘√ X¯óÁuÛ+Ñ #Ój÷· ´*‡
e#˚Ã~. zkÕ] Ä dæŒ]{Ÿ #˚‹ MT<ä≈£î e∫Ã+~. yÓ+≥H˚ yês¡T, ªdæŒ]{Ÿ kÕïq+
nsTT+~ Hê≈£îμ nHêïs¡T. n+<ä]ø° n≥Te+{Ï dæŒ]{Ÿ kÕïq+ nedüs¡eTì
≈£L&Ü nHêïs¡T. Ä e÷≥\ n+‘·sês¡úy˚T$T{À ‘Ó*j·Tø£, $e]+∫ #Ó|üŒeTì
ø√sêqT. yês¡T ∫s¡Tqe⁄«‘√ Ç{≤¢ #ÓbÕŒs¡T. ªª#˚|ü\T m|ü⁄Œ&É÷ ˙{Ï˝ÀH˚
e⁄+{≤sTT. ãj·T{ÏøÏ eùdÔ Áã‘·ø˝£ eÒ ⁄. n{≤¢>π eTq+ m|ü⁄Œ&É÷ dæŒ]{À¢H,˚ n+fÒ
X¯ó<ä#Δ ‘’Ó q· ´+˝ÀH˚ ñ+{≤+, ñ+&Ü*. Á|üjT· ‘·ï|üPs¡«ø£+>± X¯ó<ä#Δ ‘’Ó q· ´+˝À, n+fÒ
Ä‘·à˝ÀH˚ ñ+&Ü*.μμ
126
á e÷≥\e\¢ yê¬s|ü⁄Œ&É÷ düVü≤» düe÷~Û˝ÀH˚ ñ+{≤s¡ì qeTàø£+

ø£*–+~ Hê≈£î. l uÛÑ>∑yêHé ‘·s¡#·T ∫qï ∫qï $wüj·÷\˝À ≈£L&Ü Á|ü>±&ÛÉyÓTÆq
uÀ<Ûäq\T #˚ùdyês¡T. Ä uÀ<Ûäq\≈£î eTqô|’ >∑{Ïº |ü≥Tº ñ+&˚~.
1949˝À ˇø£kÕ] l uÛÑ>∑yêHé, ªeTq+ dü+‘√wü+>± ñqï|ü⁄Œ&ÉT ø£˙ïs¡T
Äe* ø=qqT+N, $#ês¡+>± ñqï|ü⁄Œ&ÉT ˝À|ü* ø=qqT+N edüTÔ+~μ nì
#ÓbÕŒs¡T. n~ ì»y˚T.
eTVü‰ ìsê«D ~q+Hê&ÉT 1950 @Á|æ˝Ÿ 14q yê] >∑~˝À H˚q÷ e⁄HêïqT.
yê] ø√]ø£ MT<ä yês¡T ø±fi¯ó¢ #ê#·T≈£îì ≈£Ls√Ãe&ÜìøÏ @sêŒ≥T#˚XÊ+. yês¡T
ø£fió¯ ¢ eT÷düT≈£îHêïs¡T. XÊ«dü HÓeTà~>± kÕ>∑T‘√+~. ãj·T≥ uÛ≈Ñ î£ \Ô T ªns¡TD≤#·\
•ek˛ÔÁ‘·+μ bÕ&ÉT‘·THêïs¡T. ˇø£ÿkÕ] ø£fi¯ó¢ ‘Ó]∫, Ä bÕ≥ edüTÔqï yÓ’|ü⁄ #·÷dæ,
eT∞¢ ø£fi¯ó¢ eT÷düT≈£îHêïs¡T. yê] ø£fi¯¢ ªW≥sY ø±qÔdtμ qT+∫ ø£˙ïs¡T ø±]+~.
n+fÒ |üs¡e÷‘·Tàì˝À ◊ø£éTj˚T´≥|ü⁄Œ&ÉT ø£*π> Äq+<ëìøÏ Ä ø£˙ïs¡T u≤Vü≤´
s¡÷|ü+ nqT≈£îHêïqT. <˚Vü‰ìï m+‘√ Á|üXÊ+‘·+>± $&ç#ês¡T.
l uÛÑ>∑yêHé s¡eTD eTVü≤]¸ n<˚ s√E kÕj·T+Á‘·+ 8 >∑+. 47 ì.\≈£î
•yÓ’ø£´+ bı+<ës¡T.
‘·q u≤<Ûä >∑T]+∫ <äT'œdüTÔqïyê] |ü≥¢ ø£s¡TD ñ+&˚~ l uÛÑ>∑yêHéøÏ.
Äj·THÓ|ü⁄Œ&É÷ ndü\T dü‘ê´˙ï, ‘·q uÀ<Ûäq˝À Á|ü<ÛëHê+X¯yÓTÆq ªeTq+ <˚Vü≤+
ø±<äTμ nH˚ e÷≥qT C≤„|øü +£ #˚dTü +Ô &˚yês¡T. ‘·q<Óq’ Ø‹˝À ˇø£ e÷≥ n&ç>π yês¡T
≈£L&Ü. ªªuÛÀ»Hêq+‘·s+¡ $dü]Ô ì ñ+#·T≈£î+{≤e÷?μμ nì. (s¡eTD≤ÁX¯eT yÓ<’ Tä ´\T
m+.nq+‘·Hêsêj·TDsêe⁄ düà‘·T\ qT+∫.)
eT+#·T e+{Ï dü«#·Ã¤yÓTÆq s¡÷|ü+, eTqdüT‡, uÀ<Ûä s¡eTDT\~. z+ qyÓ÷
uÛÑ>∑e‘˚ s¡eTD≤j·T.

102
ns¡TD≤Á~ j·Tq H˚ ø£ bÕe\ ã&ç‹ ‘·
|ü⁄ŒHÓ ˙ ø£ bÕe\ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
127
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ns¡TD≤#·˝≤! ìqTï ˇø£ÿkÕ] ‘·\#·Tø=HêïqT. yÓ+≥H˚ ˙ <äj·T nH˚
e\˝À ∫≈£îÿø=HêïqT. á <äj·T nH˚ e\˝À ∫≈£îÿ≈£îqïyêìøÏ Çø£ ãj·T≥≈£î
yÓfi‚fl neø±X¯+ ˝Ò<äT.
$X‚cÕ\T
ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì <äj·TqT e\‘√ b˛\TÃ≥ á #·s¡D+˝Àì $X‚wü+.
C≤\]yêì e\˝À |ü&çq #˚|ü≈£î ãj·T{ÏøÏ yÓfi‚¢ neø±X¯+ ˝Ò<äT, n‘·&ÉT
$eTTøÏÔ Á|ükÕ~ùdÔ ‘·|üŒ. ns¡TD≤#·\Tì <äj·T nH˚ e\˝À |ü&çq uÛÑ≈£îÔìøÏ ≈£L&Ü
$eTTøÏÔ ˝Ò<äT. n‘·&ÉT H˚qT nH˚ C≤„q $#ês¡D X¯øÏÔ Á|ükÕ~ùdÔ ‘·|üŒ.
ªªyÓ’sê>∑´+ ø=s¡≈£î $wüj·Tyê+#Û·\‘√ yÓTT+&ç>± j·TT<äΔ+ |üìøÏsê<äT.
e\˝À ∫øÏÿq |üøÏå ‘·qTïø=+fÒ Ä e\ Ç+ø± _–dæb˛‘·T+~. n˝≤π>
$wüj˚T#·Ã¤ ≈£L&Ü. ø±e⁄q yê{Ïô|’ <äwæº ñ+#·≈£L&É<äT. ªÇ~ ø±<äTμ (H˚‹) nH˚
düàs¡D e\q>±˙, $#ês¡ e÷s¡+Z ˝À Ç$ (Ä˝À#·q\T) me]øÏ ñ<äsTTdüTHÔ êïsTTμ
nH˚ $#ês¡D #˚dæ yê{Ïì ìs¡÷à*+#·T. yê{Ï ø=eTà\T, |æ+<Ó\T, |ü⁄e⁄«\T
yê≥+‘·≥ ny˚ |ü&çb˛‘êsTTμμ (s¡eTD©\ 237 ù|J) nì s¡eTDT\T ˇø£kÕ]
ñ|ü<˚X¯+ #˚kÕs¡T.
Ç~ Ä˝À#·˙j·T+.
ÁbÕD≤ìï ìs√~ÛùdÔ eTqdüT \j·T+ ne⁄‘·T+~. eTH√e‹Ôì ìs√~ÛùdÔ
eTqdüT $HêX¯+ ne⁄‘·T+~. ÁbÕD ìs√<Ûä+‘√ \j·TyÓTÆq eTqdüT, eT∞fl |üì
#˚dü÷Ô e⁄+≥T+~. eTqdüT˝Àì yêdüq\ HêX¯qy˚T ì»yÓTÆq HêX¯q+. (\j·T
$HêX¯H˚ ñuÛÑj·T s√<äH˚ - \j·T >∑‘·+ |ü⁄qs¡“¤e‹H√eT‘·+ ñ|ü<˚X¯kÕs¡+
13e XÀ¢ø£+)
#·÷#˚yê&ÉT, #·÷ùd~, #·÷&Éã&˚~ ø£*ùdÔ Á‹|ü⁄{Ï n+{≤s¡T. C≤„ì n+fÒ
ø£fi¯óflqï >∑T&ç¶yê&ÉT. n+fÒ ø£fi¯ófl ñHêï ãj·T{Ï Á|ü|ü+#·C≤„q+ ˝Òìyê&ÉT. n+fÒ
Á‹|ü⁄{ÏsêVæ≤‘·´+ bı+~qyê&ÉT. Ç+^¢wt˝À HÓyÓsY yÓTÆ+&é n+{≤s¡T. n+fÒ
|ü { Ï º + #· T ø√ø£ b˛e≥y˚ T. BH˚ ï eTqyêfi¯ ó fl ªHÓ ’ e e÷qdü + μ nHêïs¡ T.
|ü{Ïº+#·Tø√e{≤ìï $wüj·T+ n+{≤s¡T. |ü{Ïº+#·Tø√ø£b˛‘˚ @MT e⁄+&É<äT.
128
e\˝À ∫øÏÿq |üøÏå ÁbÕDyêj·TTe⁄qT ìs√~Û+∫q≥T¢ eTq+ ≈£L&Ü #˚ùdÔ

eTqdüT˝Àì #ê+#·\´+ b˛‘·T+~. BìH˚ ªC≤\ |üøÏå eÁ<√<Ûä kÕ<Ûäq+μ nHêïs¡T
s¡eTD eTVü≤]¸ (yêj·TT s√<ÛäHê ©j·T‘˚ eTq' C≤\ |üøÏå eÁ<Û√<Ûä kÕ<ÛäqyéT
ñ|ü<˚X¯kÕs¡+ 11).
ñ|ü<˚X¯kÕs¡+˝À #Ó|æŒq e\ $wüj·÷ìï á #·s¡D+˝À <äj·T‘√ b˛*Ã
eTq\qT nqTÁ>∑Væ≤+#ês¡T.

103
∫+‹+|ü ø£ |ü |ü&É kÕ©&ÉT e˝… ø£{Ïº
#Ósô¡ |{Ïº uÛøÑ +åÏ ∫ ‘·sT¡ D≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! Hê n<äwüº+ø=B› Hê >∑T]+∫ qTe⁄« Ä˝À∫+#êe⁄. Hê
#·T≥÷º e\|üHêïe⁄. Ä e\˝ÀøÏ qqTï ˝≤ø=ÿ#êÃe⁄. ‘·q e\˝À |ü&qç ‘·sT¡ yê‘·
kÕ©&ÉT ‘·q >∑÷{Ï˝À ñqï ø°≥ø±ìï m˝≤ $T+>∑T‘·T+<√, qqTï ≈£L&Ü $T+π>XÊe⁄.
(Hê˝Àì nVü≤+ø±sêìï $T+π>kÕe⁄ nì ‘ê‘·Œs¡´+.)
$X‚cÕ\T
•yêqTÁ>∑V‰ü ìøÏ H√#·Tø=qïyê]øÏ nVü≤+ø±s¡+ ñ+&É<ìä á #·sD ¡ +˝Àì
Ä+‘·s¡´+.
l ø±fi¯Vü≤dæÔ˝Àì ªlμ nH˚ nø£ås¡+ kÕ©&ÉT≈£î dü+ã+~Û+∫q~.
‘êÁeT|üØí qBrs¡+˝À |üPs¡«+ ø£sã¡ T&ÉT ñ+&˚yê&ÉT. Ç‘·&TÉ Ns¡\ n*¢ø˝£ À
~≥º. •euÛÑ≈£îÔ&Ó’q Ç‘·&ÉT <äTwüº düVü≤yêdü+ #˚‘· #Ó&çb˛j·÷&ÉT. yÓ’~ø£ ø£s¡à\qT
$düà]+∫ nHês√>±´ìøÏ >∑T¬s’ eTs¡DÏ+∫ ‘·s¡Tyê‹ »qà˝À kÕ©&ÉT>± <äøÏåD
¬ø’˝≤dü+˝À l ø±fi¯Vü≤dæÔ˝À »ìà+#ê&ÉT. Ä ø±fi¯Vü≤dæÔ˝Àì yêj·TT*+π>X¯«s¡TìøÏ
¬ø’˝≤dü+˝À ñqï≥T¢ y˚~ø£\T, uÛÑeHê\T n\T¢‘·T+&˚yê&ÉT. <ëì uÛÑøÏÔì •e⁄&ÉT
|üØøÏå+#ê\qTø=Hêï&ÉT.
Ä kÕ©&ÉT n*¢ø£\qT n–ïøÏ ÄVüQ‹ Ç#êÃ&ÉT. n~ #·÷dæq kÕ©&ÉT
uÛÑ]+#·˝Òø£ n–ï˝À <ä÷øÏ+~. •e⁄&ÉT Ä kÕ©&ÉTøÏ yÓ÷øå±ìï Á|ükÕ~+#ê&ÉT.
129
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
kÕ©&ÉT ‘·qqT+&ç q÷\T yÓ*øÏrdæ, eTs¡\ <ëìì ‘·q˝Àπø rdüTø=qTqT.

nfÒ¢ eTqdüT‡ ≈£L&Ü ‘·qqT+&˚ »>∑‘·TÔqT ø£*Œ+∫, ‘·qj·T+<˚ \j·TeTT
#˚düT≈£î+≥T+~. á dü‘ê´ìï #Ó|æŒq s¡eTDT\ Á|üuÀ<Ûä+ á dü+<äs¡“¤+˝À
düàs¡Dj
° T· +.

104
Áù|eT‘√ ˙ HêeT e÷*+#·T uÛÑø£Ô uÛÑ
≈£î\Ô uÛ≈Ñ î£ >Ô ± ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! ˙ ù|s¡TqT Áù|eT‘√ $H˚ uÛÑ≈£îÔ\ jÓTTø£ÿ uÛÑ≈£îÔ\≈£î H˚qT
<ëdüT&Éqj˚T≥≥Tº Hê MT<ä <äj·T #·÷|æ+#·T.
$X‚cÕ\T
1. l y˚+ø£fÒX¯«s¡ düTÁ|üuÛ≤‘·+˝À s¡eTD eTVü≤]¸ á #·s¡D+˝À #Ó|æŒq
<ëdü<ëdü Á|üdüøÏÔ Ç˝≤ ø£ì|ædüTÔ+~.
dü÷πs´+<äT uÛÖeTãT<Ûäyêø£Œ‹ ø±e´kÂ]
sê“¤qT πø‘·T ~$ wü‘·‡]wüÁ‘·Œ<ÛëHê'
‘·«<ë›dü <ëdü #·s¡e÷e~Û<ëdü <ëkÕ'
l y˚+ø£{≤#·\|ü‘˚ ‘·e düTÁ|üuÛ≤‘·yéTˆˆ (l e÷Hé eTDyêfi¯ eTVü‰eTTì
•wüß´\T le÷Hé Á|ü‹yê~ uÛÑj·T+ø£s¡ nDí+>∑sê#ês¡´kÕ«$T s¡∫+∫q
l y˚+ø£fÒX¯«s¡ düTÁ|üuÛ≤‘·+ 18e XÀ¢ø£+)
dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT, n+>±s¡≈£î&ÉT, ãT<ÛäT&ÉT, >∑Ts¡T&ÉT, X¯óÁ≈£î&ÉT, X¯ì,
sêVüQe⁄, πø‘·Te⁄ nqT <˚edüuÛÑ˝Àì Á|ü<ÛëqT\T (qeÁ>∑Vü≤eTT\T) ˙
<ëdüT\≈£î <ëdüT\˝À ∫e]˝À ñqï <ëdüT\≈£î <ëdüT˝…’ ñHêïs¡T. dü+|ü<‘ä √
≈£L&çq y˚+ø£{≤#·\|ür! ˙≈£î düTÁ|üuÛ≤‘·eTT n>∑T>±ø£!
2. ‘·«<ä“¤‘·úÛÑ‘·´ |ü]#ês¡ø£ uÛÑ‘·úÛÑ‘·´
uÛÑ‘·´dü´ uÛÑ‘·´ Ç‹ e÷+ düàs¡ ˝Àø£Hê<∏ä (eTT≈£î+<äe÷\ 27)
130
˙ <ëdüT\≈£î <ëdüT&ÉqT. ˙≈£î |ü]#·s¡´\T #˚ùd ùde≈£î\ |üs¡+|üs¡˝À

n+<ä]ø° uÛÑ ‘·T´&ÉH.’Ó #·se¡ T uÛÑ ‘·T´ì>± qqTï uÛ≤$+∫ d”«ø£]+#·T ‘·+Á&û!μ
3. •e uÛÑ≈£îÔ˝…’q ns¡yÓ’ eT÷&ÉT qj·THês¡¢˝À ˇø£¬s’q n|üŒsY - á <ëdüúÛÑøÏÔ
Áø£e÷ìï s¡eTDT\ kÕúsTT˝À n<äT“¤‘·+>± e]í+#ês¡T. <ëìì Çø£ÿ&É
düà]+#·Tø=+<ë+.
ªAt first she heard His name. She heard about His form and
complexion. Then she heard about His beloved place of residence.
As a result she became mad about Him. That very day she left her
mother and father. She gave up the practices of the world at
large. She forgot herself. She lost her name. The maid placed her
head at the Feet of her Lordμ

105
qqT uÀ\T BqT\ì+ bı+<ä ø±#·T#·T
∫s¡+J$yÓ’ ÁuÀe⁄ ns¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! ˙ MT<ä uÛÑøÏÔ ø£*–q BqT&çì H˚qT. Hêe+{Ï BqT\ô|’
˙ô|’ nqTÁ>∑Vü≤eTT ≈£î]|æ+∫ m|ü⁄Œ&É÷ ø±bÕ&ÉeTì ÁbÕs¡úq.
$X‚cÕ\T
l s¡eTDT\T á #·sD¡ +˝À øπ e\+ ‘·qø=s¡≈î£ ø±ø£ ‘·qe+{Ï uÛ≈Ñ î£ \Ô +<ä]
ô|’Hê kÕ«$T <äj·T ø£\>±\ì ø√s¡Tø√e≥+ ñ‘·ÔeTeTsTTq uÛ≤eq.
˝Àø£ e T+‘ê ñ|ü ø ±s√´|ü ø ±s¡ ø £ dü + ã+<Û ä + ‘√H˚ J$dü T Ô q ï<ä ì
ãVü≤<ës¡D´ø£+ #ê≥T‘·Tqï~. eT<ÛTä Áu≤Vü≤àDeTH˚ |òTü ≥ºeT+‘ê Ç<˚. |üsd¡ Œü s¡+
‘√&ÉŒ&É≥+ eT÷˝≤q Jej·÷Á‘· kÕ>∑T‘·Tqï~.
kÕù|ø£yå T˚ >±ì Relative ìs¡ù|ø£yå TÓ qÆ <˚B ˝Ò<Tä ˝Àø£+˝À. ìs¡ù|ø£yå TÓ qÆ <=ø£
|üs¡e÷‘·à ‘·‘·Ô«y˚T. n˝≤+{Ï ‘·‘·Ô«eTTqï<äì eTq≈£î á kÕù|ø£å Á|ü|ü+#·y˚T
dü÷∫düTÔqï<ä+{≤s¡T eTVü≤s¡T¸\T. (ÁãVü≤àl j·T\¢+sêE lìyêdüsêe⁄>±s¡T).
131
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
düVü≤Hêee‘·T ` ø£\dæ (>∑Ts¡Te⁄, •wüß´\T) - s¡øÏå+|ü ã&ÉT<äTeTT >±ø£!

düVü≤HÍuÛÑTq≈£îÔ ` ø£\dæ nqTuÛÑ$+‘·TeTT ˝Òø£ b˛wæ+#·TeTT >±ø£!
düVü≤ Ms¡´+ ø£s¡yêeôV’≤ ` ø£\dæ |üsêÁø£eT X¯øÏÔì ñ|üjÓ÷–+‘·TeTT>±ø£!
‘˚»dæ«Hê eBÛ‘e· TdüTÔ ` ‘˚CÀe+‘·T˝…q’ C≤„qeTT n<Û´ä j·TqeTT #˚jT· T<äeTT.
e÷$~«cÕeôV’≤ ` eTqeTT <˚«wüs¡Væ≤‘·T\yÓTÆ ñ+<äTeTT >±ø£!
z+ XÊ+‹' XÊ+‹' XÊ+‹' ` Ä~Û uÛÖ‹ø£, Ä<Ûë´‹àø£, Ä~Û<Ó’$ø£yÓTÆq
XÊ+‘·T\qT eTqeTT bı+<äT<äTeTT >±ø£! (‘Ó’rÔ]jÓ÷|üìwü‘·TÔ)
á uÛ≤eHê |ü]eTfi¯+ á s¡eTDT\ #·s¡D+˝À yê´|æ+∫+~.
nqïeTj·T´ ≈£L&Ü ªø=+‘· ø=+‘·yê] yÓT#·Ãej·÷´μ (07-264) nì
‘·q‘√bÕ≥T $T>∑‘ê uÛÑ≈£îÔ\qT s¡øÏå+#·eTì y˚+ø£fÒX¯óì y˚&ÉTø=Hêï&ÉT. ‘·q‘√
bÕ≥T n+<äs¡÷ u≤>∑T|ü&Ü\ì ø√s¡Tø√e≥+ ñ‘·ÔyÓ÷‘·ÔeTT\ e÷s¡Z+. qyÓ÷
uÛÑ>∑e‘˚ l s¡eTD≤j·T.

106
meTTø£ \s¡T>∑T <ëdüT eT <äT yê≈£îÿ $qT #Ó$Hé
>=qTeTT Hê j·T˝ÀŒ≈£î\Ô s¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! >=|üŒyê¬sq’ uÛ≈Ñ î£ \Ô T ‘·eT meTTø£\T ≈£L&Ü ø£sT¡ >∑T $<Ûeä TT>±
˙ >∑T]+∫ eT<ÛäTs¡yÓTÆq uÛ≤eq\‘√ k˛ÔÁ‘ê\T bÕ&ÉT‘·T+{≤s¡T. yê{Ïì $ì
Äq+~+#·{≤ìøÏ ˙ #Óe⁄\T n\yê≥T |ü&Ü¶sTT. Hê ns¡TD≤#·\ eTDe÷\
#·s¡D≤\T yê{Ï‘√ b˛*ùdÔ n\ŒyÓTÆq$. ø±ì >=|üŒyê¬s’q uÛÑ≈£îÔ\ k˛ÔÁ‘ê\qT
$ì m+‘· Äq+~düTÔHêïy√, n˝≤π> Hê n\ŒyÓTÆq yê≈£îÿ\T ≈£L&Ü $ì
Äq+~+∫, Hêô|’ <äj·T #·÷|æ+#·T.
$X‚cÕ\T
1. ªmeTTø£\T ≈£L&Ü ø£sT¡ >∑T $<Ûeä TTμ nqTq~ >=|üŒ n_Ûe´øÏ.Ô bÕ&ÉT‘·T+&É>±
n+‘·{Ï uÛøÑ ±Ôý˚X¯ bÕs¡eX¯éTTqï<äì á n_Ûe´øÏÔ #ÓãT‘√+~. meTTø£\T
132
ø=]πø #·*e+{Ï Á|üjÓ÷>±\T $Hêï+. ¬s+&ÉT meTTø£\ eT<Ûä´ sê|æ&ç

@s¡Œ&ç meTTø£\T n]–b˛‘êj·Tì, n+<äTe\¢ ø°fi¯¢H=|ü⁄Œ\T ekÕÔj·Tì
‘Ó\TdüT. ø±ì ªmeTTø£\T ≈£L&Ü ø£s¡T>∑T $<ÛäeTTμ m|ü⁄Œ&É÷ $qì n|üPs¡«
s¡eTD°j·T Á|üjÓ÷>∑+.
2. eTVü‰ø£e⁄\T ‘êyÓT+‘· s¡#·Hê düeTs¡Tú˝…’q|üŒ{ÏøÏ, $qj·T+>± ‘·eTπø$T
‘Ó*j·T<äì, nC≤„qT\eTì, ∫qïyês¡eTì n+‘ê Ä <˚e⁄ì <äj·T nì
#ÓãT‘·T+{≤s¡T.
3. kÂ+<äs¡´\Vü≤] ∫e] XÀ¢ø£+˝À X¯+ø£s¡uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\T ‘·eT $qj·÷ìï
Ç˝≤ Ä$wüÿ]+#ês¡T.
Á|üB|üC≤«˝≤_Û]›edüø£s¡ ˙sê»q$~Û'
düT<Ûëdü÷‘˚X¯Ã+Á<√|ü\ »\\yÓ’s¡s¡È´s¡#·Hê
dü«ø°jÓÆT s¡+uÛÀ_Ûdü‡*\ì~Û kÂVæ≤‘·´ ø£s¡D+
‘·«Bj·÷_Ûsê«–“¤düÔe »qì yê#ê+ düTÔ‹]j·T+
(ne÷à! B|üø±+‘·T\‘√ dü÷s¡T´ìøÏ ˙sê»q$T∫Ãq≥T¢, #·+Á<äø±+‘· •˝≤
»\eTT#˚ #·+Á<äTìøÏ ns¡È´$T∫Ãq≥T¢, »\eTT\‘√ düeTTÁ<äTì ‘·|æÔ
|üs¡∫q≥T¢>± H˚qT qTe⁄« Ç∫Ãq ˙ yê≈£îÿ\#˚‘· ìqTï düTÔ‹+∫ ˙≈£î
dü+‘√wü+ ø£*–+#ê\qTø=+≥THêïqT. _&É¶ |ü\T≈£î\T m˝≤ ñHêï ‘·*¢øÏ
Äq+<äy˚T ø£<ë!)
4. Ç<˚ <Û√s¡DÏ˝À eTVü‰ eTVæ≤e÷ì«‘·T˝…’q X¯øÏÔdü+|üqTï˝…’q l s¡eTDT\T
á #·s¡D≤ìï $qj·T+‘√ s¡∫+#ês¡T.
5. ns¡TD≤#·\ Á|ü<äøÏåD+˝À yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ <äøÏåD ~≈£îÿq j·TeT*+>∑+
ø£qã&ÉT‘·T+~.
<äøÏåD ~≈£îÿq ñqï j·TeT<Ûäs¡àsêE nqTÁ>∑Vü≤+ #˚‘· Äj·TTe⁄
ô|s¡T>∑T‘·T+<äì #ÓãT‘ês¡T.
á j·TeT *+>∑eTTq≈£î Ç+ø√ Á|ü‘˚´ø£‘· ñ+~. meTTø£\T $]–b˛sTTq
yêfi¯ófl, meTTø£\T n]– u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqïyêfi¯ófl ns¡TD≤#·\+˝Àì á
133
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
j·TeT*+>∑ <äsÙ¡ q+ #˚ùdÔ Ä meTTø£\T #ê˝≤ ‘=+<äs>¡ ± n+≥T≈£î+{≤sTT.

l s¡eTDT\ uÛÑ≈£îÔ\˝À #ê˝≤eT+~øÏ Ä nqTuÛÑyê\T »]>±sTT.

107
ø£åeT>∑\ –] j·T\Œ yê≈£îÿ dü<ë«≈£îÿ>∑
>=ì ø±e⁄ eT] ˙ sTTwüº eTs¡TD≤#·˝≤!
z ns¡TD≤#·\e÷! ˙ s¡÷|üy˚T zs¡TŒ, á ns¡TD≤#·\ eTDe÷\˝Àì Hê
<√wü|ü⁄ yê≈£îÿ\qT >=|üŒ$>± düTÔ‘·T\T>± d”«ø£]+#·T. qqTï eTìï+∫ ø±bÕ&ÉT.
Ç~ Hê ÁbÕs¡úq Ä ô|’q ˙ ∫‘·Ô+. Hê uÛ≤>∑´+.!
$X‚cÕ\T
XÊπøÔj·TT\T á ns¡TD≤#·˝≤ìï l#·Áø£ y˚Ts¡Te⁄>± <ä]ÙkÕÔs¡T. Ä~
X¯+ø£sT¡ \T y˚Ts¡T–]>± e]í+#ês¡T. yÓw’ eíü ⁄\T düT<äsÙ¡ q #·Áø£eTì á ns¡TD–]ì
qeTTà‘ês¡T.
ns¡TD≤#·˝≤ìø°, s¡eTD eTVü≤]¸ø° eT<Ûä´ $&ÉBj·Tsêì ã+<Ûä+ ñ+~.
ªªns¡TD≤#·˝≤ìï bÕcÕD≤\T, eTTfi¯flbı<ä\‘√ ≈£L&çq e÷eT÷\T |üs¡«‘·+>±
uÛ≤$+#·e<äT›. Ç~ |üs¡y˚TX¯«s¡Tì Á|ü‹s¡÷|ü+. ns¡TD+ n+fÒ X¯øÏÔ - bÕs¡«‹,
Á|üø£‹, n#·\+ n+fÒ ìX¯Ã˝≤‘·à, •e⁄&ÉT, |ü⁄s¡Twüß&ÉT. Á|üø£r |ü⁄s¡Twüß\
düy˚Tàfi¯q+. dü>∑TD ìs¡TZD≤ @ø£‘·« s¡÷|ü+ Ç~!μμ nì Äj·Tq nH˚yês¡T.
Væ≤e÷\j·÷\ ø£Hêï |ü⁄sê‘·q+!
|ü⁄sê‘·‘·« XÊgy˚‘·Ô\T ≈£L&Ü ns¡TD–] >=|üŒ‘·Hêìï XÊÅd”Ôj·T+>±
ìs¡÷|æ+#ês¡T. düwæºøÏ |üPs¡«y˚T ns¡TD–] ñ+<ä˙, dü÷s¡T´&ç qT+∫ $&çe&çq
uÛÑ÷$T n–ïeTj·T+>± ñqï <äX¯ qT+∫ Á|üø£‹˝À düVü≤» dæ<äΔyÓTÆq e÷s¡TŒ\T
bı+<äT‘·÷ #·\¢ã&ç @s¡Œ&çq ‘=* bÕcÕDeTj·T kÕúq+ n˙, Ç~ Ädæj·÷
K+&É+˝À uÛ≤>∑+ ø±<ä˙, n|üŒ{Ï eTVü‰düeTTÁ<ä+˝À eTTì–q ˝…yÓ÷]j·÷
K+&É+˝À uÛ≤>∑eT˙, Væ≤e÷\j·÷\ ø£Hêï |ü⁄sê‘·qyÓTÆq |üs¡«‘·eT˙
Á<ÛäTe|ü]#ês¡T. BìøÏ dü+ã+~Û+∫-
134
>∑+>± #· eT÷\uÛ≤>∑kÕú
j·TeTTHê >∑>∑qdæú‘ê!
k˛yÓ÷<ä“e¤ •s√uÛ≤>π
ùde+‘˚ XÀD |üs¡«‘·'!!
nì kÕÿ+<ä |ü⁄sêD+ düŒwüº+>± #ÓãT‘√+~.
kÕ<Ûës¡D+>± |üs¡«‘ê\T #Ó≥÷¢, |ü⁄≥º\‘√ |ü#·Ã>± ñ+{≤sTT. ø±ì
ns¡TD–] Ä ù|s¡T˝ÀH˚ ñqï es¡í+‘√ Á|üø±•dü÷Ô ñ+≥T+~. ªªns¡TD–]
n–ï‘·‘êÔ«ìøÏ dü+πø‘·+. Ç~ <Ûä]Á‹øÏ Vü≤<äj·T+ e+{Ï~. dü‘·´ dü«s¡÷|ü+,
C≤„q ‘˚»düT‡, ÁX‚wü˜‘·eT+μμ nì ãTTπ>«<ä+ ø°]Ô+∫+~. (@. d”‘êsêe÷sêe⁄
ns¡TD≤#·\+. •eeTj·÷#·\+! Ä+Á<ÛäCÀ´‹ ~q|üÁ‹ø£ 13-02-2018
kÂ»q´+)
ns¡TD≤#·˝≤ìï •ebÕs¡«‘·T\ düy˚Tàfi¯q+>± uÛ≤$+∫q s¡eTDT\T á
#·s¡D+˝À uÛÑ≈£îÔìøÏ ø±e\dæq $qj·÷ìï eTq≈£î H˚sêŒs¡T.

108
e÷\qT <äjT· #˚dæ j·Ts¡TD≤#·˝≤ s¡eTD
Hê e÷\<ë*Ã ÁuÀ es¡TD≤#·˝≤!
‘ê‘·Œs¡´+
ns¡TD≤#·˝≤! nø£ås¡ düT>∑+<ÛäuÛÑ]‘·yÓTÆq, Áù|eT‘√ ≈£L]Ãq á ªnø£ås¡eTD
e÷\μqT ˙≈£î düeT]ŒdüTHÔ êïqT. <äjT· ‘√ á e÷\qT qTe⁄« d”«ø£]+∫, <Û]ä +∫
˙ <äj·T nqT ~eé÷\ì Hê≈£î Á|ükÕ~+∫ qqTï m|ü⁄Œ&É÷ s¡øÏå+#·T.
$X‚cÕ\T
eTq+ yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ #Ó|ü⁄Œø=qï≥T¢>± eT<ÛäTs¡uÛÑøÏÔ dü+Á|ü<ëj·T+˝À á
ªnø£så e¡ TDe÷\μ Áyêj·Tã&ç+~. s¡eTDT\T ‘êH=ø£ e<ÛTä e⁄>±, ns¡TD≤#·˝XÒ «¯ s¡Tì
es¡Tì>± uÛ≤$+#ês¡T. $yêVü≤eTT˝À e<Ûä÷es¡T\T <ä+&É\T e÷s¡TÃø√e≥+
e⁄+≥T+~ ø£<ë! á <ä+&É\ e÷]Œ&ç |òüT{≤ºìï á ∫e] #·s¡D+˝À n+<ä+>±
s¡eTDT\T Ä$wüÿ]+#ês¡T.
135
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ø£*j·TT>∑ <Óe’ yÓTqÆ y˚+ø£fXÒ «¯ s¡TìøÏ #˚ùd |ü⁄wüŒe÷\\ ùde eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
lyê] bÕ<ë\ô|’ n\+ø£]+#˚ ˇø=ÿø£ÿ eT÷s¡>∑\ ¬s+&ÉT |ü⁄wüŒe÷\\qT
ª‹s¡Te&ç <ä+&É\Tμ nì, lyê] øÏØ≥+ MT<äT>± ¬s+&ÉT uÛÑTC≤\ es¡≈£î
n\+ø£]+#·ã&˚ 8 eT÷s¡\≈£î >∑\ |üP\e÷\\qT ª•U≤eTDÏμ nì, lyê]
uÛTÑ C≤\qT+&ç Çs¡TyÓ|’ ⁄ü ˝≤ bÕ<ë\es¡≈î£ Áy˚˝≤&ÉT‘·Tqï≥T¢ n\+ø£]+#˚ bı&Éyê{Ï
e÷\\qT ªkÕ\Á>±eTe÷\μ nì, lyê] yÓT&É˝À s¬ +&ÉT bıs¡\T>± uÛTÑ C≤\MT<äøÏ
n\+ø£]+#·ã&˚ eT÷&ÉTqïs¡ eT÷s¡\ |ü⁄wüŒVü‰sêìï ªø£+sƒ¡dü]μ nì n+{≤s¡T.
lyê] eø£ådüú\+˝À ñqï l<˚$, uÛÑ÷<˚e⁄\≈£î ˇø£ÿ{Ïqïs¡ eT÷s¡\
|ü⁄wüŒe÷*ø£\qT n\+ø£]kÕÔsT¡ . ˇø=ÿø£ÿ{Ï ˇø=ÿø£ÿ eT÷s¡ ñqï s¬ +&ÉT <ä+&É\qT
X¯+K#·Áø±\≈£î n\+ø£]kÕÔs¡T.
lyê] q+<äø£ K&ÜZìøÏ n\+ø£]+#˚ ¬s+&ÉT eT÷s¡\ |ü⁄wüŒe÷*ø£qT
ªø£sƒê]düs¡+μ n+{≤s¡T.
¬s+&ÉT yÓ÷#˚‘·T\ ÁøÏ+<äqT+&ç bÕ<ë\ es¡≈£î Vü‰sê\T>± Áy˚˝≤&ÉBùd
eT÷&ÉT |ü⁄wüŒe÷\\qT ª‘êefi¯eTT\Tμ n+{≤s¡T.
|üP\T dü«#·Ã¤yÓTÆq Áù|eT≈£î Á|ürø£\T. |üP\e÷\\qT e÷s¡TÃø√e≥+
e<Ûä÷es¡T\ |üs¡düŒs¡ Áù|eT\qT |ü+#·Tø√e{≤ìøÏ Á|ürø£.
Jyê‘·à (s¡eTDT\T), |üs¡e÷‘·à\T (ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡T&ÉT) |üs¡düŒs¡eTT
|üP\e÷\\T e÷s¡TÃø=qï |òTü {≤ºìï e]í+#·≥+ <ë«sê ‘·eT˝À Áù|eT\ e÷]Œ&çH˚
ø±<äT, ‘·eT ◊ø£´‘·qT ≈£L&Ü |òü*‘ê+X¯+>± s¡eTDT\T e]í+∫, Á>∑+<∏ëìï
eT+>∑fi≤+‘·+ #˚kÕs¡T.
eT+>∑fi¯ eTs¡TD≤#·\eTTq≈£î
eT+>∑fie¯ TT uÛøÑ ÁÔ£ X‚DøÏ Ï
eT+>∑fi¯ eTø£så e¡ TDe÷\≈£îqT
‘ê‘·Œs¡´+
n+<ä+>± |ü⁄düÔø±ìï s¡∫+∫q l s¡eTDT\øÏ eT+>∑fi¯+.
ns¡TD≤#·˝≤ìøÏ eT+>∑fi¯+
136
uÛÑøÏÔ‘√ #·~$q bÕsƒ¡≈£î\øÏ eT+>∑fi¯+

eT+>∑fi¯+ eTVü≤‘Y
ns¡TD≤#·\ •e - ns¡TD≤#·\ •e
ns¡TD≤#·\ •e - ns¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·˝≤ •e - ns¡TD≤#·\ •e
ns¡TD≤#·\ •e - ns¡TD≤#·˝≤!
z qyÓ÷ uÛÑ>∑e‘˚ s¡eTD≤j·T!

137
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
ns¡TD≤#·\ nø£ås¡ eTDe÷\

(108 #·s¡D≤\T ˇø£ #√≥ #·<äTe⁄ø√e{≤ìøÏ M\T>±)
kÕøå±<äs¡TD–ØX¯«s¡esês¡ΩeT>∑T, qø£ås¡eTDe÷\ qeT]+#·T≥≈£îqT
ø£s¡TD≤ø£s¡T+&É>∑T >∑D|ü‹ jÓTTdü–, ø£s¡ eTuÛÑj·Tø£s¡eTT, ø±bÕ&ÉT>±ø£
ns¡TD≤#·\•e - ns¡TD≤#·\•e - ns¡TD≤#·\•e - ns¡TD≤#·˝≤
1. ns¡TD≤#·\ eTqT#·T düà]sTT+#·Tyês¡\, j·TVü≤eTT ìs¡÷à*+|ü⁄
eTs¡TD≤#·˝≤!
2. nfi¯>T∑ düT+<äse¡ TT\ e˝… CÒ] H˚qT ˙, e⁄+<ä eT_ÛqïyÓTÆ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
3. ˝À <ä÷] ˝≤– ˙ ˝À>∑TVü≤qT CÒi>±, qeT]+∫ ‘˚yTÓ Tø√ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
4. me]øÏ>± qqTï H˚*‹, $&ç∫q, qœ\eTT ì+~+#·T qs¡TD≤#·˝≤!
5. á ì+<ä ‘·|ü⁄Œ, ìH˚ï{ÏøÏ <ä\|æ+∫, ‹ø£ $&ÉTyê ¬ses¡s¡TD≤#·˝≤!
6. ø£ìq »qì ø£qï |òTü q<äj÷· <ëj·Tø±, Ç~j·÷ j·TqTÁ>∑V≤ü eTs¡TD≤#·˝≤!
7. ì H˚ïe÷]Ã j·Ts¡T>∑˙ø£ j·TT\¢eTTô|’ì, qTiT~>± qT+&ÉTe÷
j·Ts¡TD≤#·˝≤!
8. }s¡÷s¡T ‹s¡T>∑ø£ j·TT\¢eTT ìqT >∑ì, j·TD>∑ ˙ <äT´‹ p|ü⁄
eTs¡TD≤#·˝≤!
9. qqT C…i∫ sTT|ü⁄&ÉT qqT >∑*j·Tø£ $&ÉT, {Ï~ eT>∑‘·q yÓTTø=ÿ
j·Ts¡TD≤#·˝≤!
10. @{Ï ø° ì<äTs¡ q ìï‘·sT¡ \T ˝≤>∑>,∑ ì~ ˙≈£î Hê´j·Te÷ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
11. |ü+#˚+Á~j·T K\T\T eT~˝Àq <ä÷s¡T#√, eT~ì ˙ e⁄+&Éy√
j·Ts¡TD≤#·˝≤!
12. ˇø£&Éy= ìqT e÷j·T yÓTTq]+∫ e#·TÃyê, ¬se, ]~ ˙ C≤\
eTs¡TD≤#·˝≤!
13. z+ø±s¡ yêø±´s¡ú j·TT‘·ÔeTdüeTV”≤q, ìHÓïe¬siT>∑Tyê s¡s¡TD≤#·˝≤!
14. ne«uÀ˝… H=dü– Hê≈£î ˙ ø£s¡TD, qH˚ï\T≥ ˙uÛ≤s¡ eTs¡TD≤#·˝≤!
138
15. ø£qTï≈£î >∑qïsTT ø£qTï˝Òø£ ø£qT ìHé, >∑qTyê¬ses¡T, >∑qT eTs¡TD≤#·˝≤!

16. ø±+‘· $TqTeTTe˝… >∑$dæ qHé $&ÉTeø£, ø£\dæ Hê‘√ qT+&ÉT
eTs¡TD≤#·˝≤!
17. –]s¡÷|üyÓTÆq{Ïº ø£s¡TD≤düeTTÁ<äe÷, ø£|ü #˚dæ qH˚ï\T eTs¡TD≤#·˝≤!
18. ÁøÏ+<ä MT<Ó≥qT C…H=ï+<äT øÏs¡DeTDÏ, Hê ÁøÏ+<äT>∑‹ e÷|ü⁄
eTs¡TD≤#·˝≤!
19. ≈£ î Á≥ j· T +‘· j · T T >√dæ >∑ T DeTT>∑ u≤*+#· T , >∑ T s¡ T s¡ ÷ |ü y Ó T Æ
yÓ\T>∑sT¡ D≤#·˝≤!
20. ≈£L∫ yê\ZqTï\ ø√‘· ã&Éø£ ø£|ü, #˚dæ qHé CÒ] ø±es¡TD≤#·˝≤!
21. e+#·ø± y˚&çj·TTHé >=+#ÓeTTHé >∑s¡>∑y˚, nuÛÑj·T eT+#˚\Te÷
ns¡TD≤#·˝≤!
22. n&ÉT>∑ øÏ#ÓÃ&ÉT ˙<äT qø£fi¯+ø£eT>∑T ø°]Ô, Vü‰ì ùdj·Tø£ ÁuÀe⁄
eTs¡TD≤#·˝≤!
23. Vü≤kÕÔeT\ø£ ˙<äT düÁ<ädeü TTq düTUÀ, Hêà<ä yÓTT+<ä>∑ H˚\T eTs¡TD≤#·˝≤!
24. e\ qT+∫ uÛÑ≈£îÔ\ |ü]e÷s¡TÃ ìqT >∑≥Tº, ø=ì jÓT≥T¢ J$+‘·T
qs¡TD≤#·˝≤!
25. ø√|üsV¡ ≤æ ‘·>T∑ D >∑TiÏ>±>∑ qqT >=qT, ø=i j˚T$T #˚d‹æ qs¡TD≤#·˝≤!
26. >ö‘·eT |üPõ‘· ø£sT¡ D≤ |òTü qq|òTü e÷ ø£&>É +∑ ≥ H˚\Te÷ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
27. düø£\eTT ø£ã[+#·T ø£s¡ø±+‹sTTq eTH√, »\» eT\s¡TŒe÷
ns¡TD≤#·˝≤!
28. ‹+&çì ìH˚®] ‹ì ‹qHê H˚qT, XÊ+‘·yÓTÆ b˛e⁄<äT qs¡TD≤#·˝≤!
29. eT~ #·\¢|ü&É uÛÑÁ<äø£s¡eTT+∫ j·TeT‘·H√sY, ‘ÓiT eTqTÁ>∑Vü≤#·+Á<ä
eTs¡TD≤#·˝≤!
30. eHÓïqT C…i∫ ìsê«D yÓTTq]Ã ø£, bÕ eHÓï ì&ç ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
31. düTKdüeTTÁ<äeTT bı+>∑ yêø˘ eTqeTT \&É+>∑, q÷s¡ø£ qeTs¡T eT+
<äsT¡ D≤#·˝≤!
139
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
32. e+∫+‘·T y˚\ qHé XÀ~Û+|üøøÏ £ ˙<äT, CÀ´‹s¡÷|üeTT p|ü⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!

33. |ü<$ä <ä´ >∑i|æ sT÷ uÛ÷Ñ $T yÓTøÆ e£ TT M&ç, s¡÷|ü>T∑ $<ä´ p|üsT¡ D≤#·˝≤!
34. #˚s¡≈£îqïqT y˚TqT ˙s¡T>∑ >∑s¡– ø£, ˙ïfÒs¡sTT q•+‘·T qs¡TD≤#·˝≤!
35. NÛ j·Tì Á<√dæq CÒj·TT ø£s¡à ‘·|üq, >± πø~ eTqTe÷s¡Z eTs¡TD≤#·˝≤!
36. #Ó|Œü ø£ #Ó|Œæ ˙e⁄ eTÚq‘· qT+&Éì, j·T÷s¡ø£ j·TT+<äTy˚ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
37. k˛eT]HÓ’‹ì $Tqïì düTKìÁ<ä, ø£qï y˚iÒ~ >∑‹ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
38. XÖs¡éTT p|æ‹ X¯$TsTT+#Óqì e÷j·T, X¯$TsTT+|ü≈£îHêïe⁄
ns¡TD≤#·˝≤!
39. ≈£îø£ÿ≈£î ˙ï#·y˚T, H˚H˚ >∑TiT‘·T>=ì, yÓ<äøÏ ì+CÒs¡T<äT qs¡TD≤#·˝≤!
40. C≤„qeTT ˝Òø£ ˙j·÷X¯ <Ó’qéTT u≤|ü, C≤„qeTT <Ó*Œ ÁuÀ es¡TD≤#·˝≤!
41. ‘˚{Ïe˝…qT ˙e⁄ $ø£dæ+|ü˝Ò<äì, jÓT<äT≥ ì\T‘·Ty˚\ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
42. ‘·‘·Ô« yÓTiT>∑C≤\ q+‘·jÓÆT ì\T‘·Ty˚, sTT~ j˚T$T ‘·‘·Ô«yÓ÷
j·Ts¡TD≤#·˝≤!
43. ‘ê H˚qT <ë qqT ‘·‘·Ô« $T<ë›ìì, ‘êqT>± p|æ+‘·T es¡TD≤#·˝≤!
44. Á‹|æŒ j·TVü≤+‘·qT HÓ|ü⁄Œ&ÉT ˝À<äwæº, >∑q <Ó*j·TT qqTq<˚
j·Ts¡TD≤#·˝≤!
45. rs¡eTT+&Éì jÓT<ä yÓ<äøÏj·TT ìqTï H˚, ~]– bı+~‹ ÁuÀe⁄
eTs¡TD≤#·˝≤!
46. dü‘´· C≤„qeTT ˝Òì sT÷ »qà|ò\ü y˚T$T, jÓTT|üŒ>∑ sêy˚\ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
47. X¯ó<äyΔ êvàqj·TT‘·T\+ <√#·T ˙ ìC≤, Vü≤+‘· >∑*Œ qqT ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
48. <Ó’eeTqT#·T ìqTï <ä] CÒs¡>± qqTï, |üPs¡íHêX¯ yÓTTq]Ã ‘·s¡TD≤#·˝≤!
49. yÓ<Tä ø£ø£ >∑ìq düÁNÃ¤jT· qTÁ>∑V≤ü ìBÛ, eT~ ‘Ó>T∑ ˝Ÿ r]Ã ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
50. <ÛÓ’s¡éTT |üs¡T–&ÉT ˙ ìC≤Vü≤, eTs¡j·T<˚ H˚ HêX¯yÓTÆ‹ ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
51. ‘êøÏ ø£bÕø£se¡ TT qqT >∑*j·T≈£îqï, ì»eTT q•+‘·T ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
52. <√wüs¡Væ≤‘· ˙e⁄ Hê‘√ HÓ’ø£éTsTT, ì‘ê´q+<äeTj·T yÓTTqs¡TŒ
eTs¡TD≤#·˝≤!
140
53. q>∑≈î£ HÓ&eÉ TT ø±<äT ìHÓ«~øÏq qqTï, >∑qT ø£bÕq>∑ y˚dæ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
54. Hêq ˝Ò<Ó yÓ<äTø£ H˚qsTT ˙ y=+{Ï, kÕúDTyÓ’ ì*∫‹ es¡TD≤#·˝≤!
55. ˙ C≤«\ >±*Ã qHé ˙iT ùdôd&ÉT eTTHÓï, ˙ ø£|ü e]¸+|ü⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
56. ˙e⁄ H˚ qq>∑ ì‘ê´q+<äeTj·TeTT>∑, ì\T#·T dæ‹ú ø£sT¡ DÏ+|üsT¡ D≤#·˝≤!
57. nDTs¡÷|ü⁄ ìqTï H˚ $TqTï s¡÷|ü⁄+ CÒs¡, uÛ≤y√s¡Tà˝…|ü⁄&Ü>∑T
qs¡TD≤#·˝≤!
58. dü÷Á‘·C≤„qeTT ˝Òì bÕeTs¡T Hêe÷j·÷, C≤„qeTT >√dæ ø±es¡TD≤#·˝≤!
59. eTøÏÿ eTøÏÿ ø£s¡– H˚ ìqTï X¯s¡D+<ä q>∑Tï&ÉyÓ’ ì*Ã‘·s¡TD≤#·˝≤!
60. H˚düÔeTT+&Éì Hê≈£î ˙j·÷X¯ p|æ qHé, yÓ÷dü–+|üø£ ÁuÀe⁄
eTs¡TD≤#·˝≤!
61. qedæ #Ó&ÉT |òü\eTT q+<˚$T |òü\y˚T], |üø£«‘· ˝À>=qT eTs¡TD≤#·˝≤!
62. H=|æŒ+|üø£qT ìqTï H=dü– qHé >=q˝Ò<Ó, j·T+‘·≈£î&Ée⁄ Hê≈£î
qs¡TD≤#·˝≤!
63. #·÷∫ ∫+‹+∫ y˚TqT+ <ëøÏ |üø£«eTT, #˚dæ ˙ y˚* ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
64. e÷j·÷ $wüeTT |ü{Ïº ‘·\¬øøÏÿ #Ó&ÉTeTTHÓï, ø£s¡TD |ü{§ºdü–
ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
65. ø£ q T ø£ |ü H é e÷j· ÷ +‘· e TT>∑ >∑ |ü >∑ q H˚ ì , >∑ q T ˙¬ ø es¡ T
#Ó|⁄ü Œ≥s¡TD≤#·˝≤!
66. |æ∫Ã M&É ìqT uÀ˝Ÿ |æ∫Ã CÒdæ‘Ó <äj·THé, |æ∫Ãì e÷Hé|ü⁄ eT+
<äsT¡ D≤#·˝≤!
67. ìØ“¤‹ ìqT CÒs¡T ìØ“¤‘·T qqT CÒs¡, ;Û‹ ˙πø˝§ø√ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
68. n\ŒC≤„qeT<˚~, düTC≤„qy˚T<äj·÷, ◊ø£éT+<ä ø£s¡TDÏ+|üs¡TD≤#·˝≤!
69. uÛÑ÷ >∑+<ÛäeT>∑T eT~ |üPs¡í>∑+<ÛäeTT >=q, ã÷s¡í >∑+<Ûä yÓTTdü+>∑T
eTs¡TD≤#·˝≤!
70. ù|s¡T <ä\|ü>∑H˚ |ü{Ïº ˝≤–‹$, ˙ eTVæ≤eT ø£qT<äT ¬ses¡s¡TD≤#·˝≤!
71. b˛>∑ uÛÑ÷‘·eTT b˛ì uÛÑ÷‘·yÓTÆ |ü{Ïº qHé, uÛÑ÷‘·Á>∑düTÔì CÒdæ‘·s¡TD≤#·˝≤!
141
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
72. eT<äT\‘·Hé H˚ Áu≤|ü⁄ ˝Òø£ yê&É>˙∑ ø£, |ü≥Tºø=eTàsTT ø±e⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!

73. bı&ç#˚ eTsTTø£|ü]Ã Hê uÀ<Ûä Vü≤]sTT+∫, ˙ uÀ<Ûä >∑qT|æ+∫
‘·sT¡ D≤#·˝≤!
74. b˛ø£ sêø£\T ˝Òì düeTs¡+>∑ ~$ p|ü⁄e÷, ø£bÕ b˛sê≥ eTs¡TD≤#·˝≤!
75. uÛÖ‹ø£eTÚ y˚Tì |ü{≤º]Ã jÓT|ü⁄&ÉT, ˙ eTVæ≤eT >∑q >∑sT¡ DÏ+|üsT¡ D≤#·˝≤!
76. eT\eT+<ä T ˙$j· T ´ eT\eT>∑ T ≥jÓ ÷ ø£ bÕ, eT\eT+<ä T yÓ ’
yÓ\T>∑sT¡ D≤#·˝≤!
77. e÷qeTT >=ì #˚sT¡ yê] e÷qeTT u≤|æ, ìs¡_eÛ ÷q‘· yÓ\T>∑sT¡ D≤#·˝≤!
78. $T+#·>± y˚&&Ó TÉ øÏ+∫E„&qÉ T qqT, e+∫+|üøq£ T ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
79. Hê$≈£î&ÉT+&Éø£ ô|qT>±* q\j·TT, HêeqT >±ø£ ø±∫ÁuÀ es¡TD≤#·˝≤!
80. eTT&çeT÷\eTT˝Ÿ >±q eTTqTø=+≥$ dü]>∑, eTT–j·T uÛ≤s¡eTT ˝Ò<=
j·Ts¡TD≤#·˝≤!
81. eTTøÏÿ&ç eTTqT p|ü⁄ eTT≈£îs¡eTT >±ø£ qHé, ôV≤∫Ã+∫ øö–*+
|üsT¡ D≤#·˝≤!
82. dü‘ê´Vü≤eTTq eTH√eT<äT |ü⁄wüŒX¯j·T´ô|’, y˚Tq\Zj·T >∑s¡TDÏ+
|üsT¡ D≤#·˝≤!
83. MT<äT MT<äT>∑ ÁyÓTT≈£îÿ uÛÑ≈£îÔ\ CÒ], ˙e+~‘˚ y˚T*$T j·Ts¡TD≤#·˝≤!
84. yÓTÆyÓTÆ <äD∫ ø£bÕ+»qeTTq ˙ dü‘·éX¯, yÓTTq]+∫‹ es¡TD≤#·˝≤!
85. yÓTT>∑Z |üiÏ|æ qqT ã≥ºãj·T≥ ˙e⁄, q{≤º&ÉT fÒ˝§ø√ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
86. yÓ÷Vü≤eTT Á<ä|Œæ ˙ yÓ÷Vü≤yÓTTq]Ã, Hê yÓ÷Vü≤eTT rs¡<ë j·Ts¡TD≤#·˝≤!
87. eTÚìjÓ Æ T sêsTT>± q\s¡ ø £ j· T Tqï#√, eTÚq$T~ j· T >∑ T H√
j·Ts¡TD≤#·˝≤!
88. mes¡T Hê H√{Ï˝À eTqTïqT >={Ï,º Hê Áã‘·T≈£î Vü≤]+∫q <äsT¡ D≤#·˝≤!
89. mes¡T >∑qø£ Hê<äT eT~ì yÓTÆø£|ü]∫, ø=\¢>=ìq <Óes¡s¡TD≤#·˝≤!
90. s¡eTDT&ÉqT#·T q+{Ï s√wüeTT >=qø£ qHé, s¡$TsTT+|üCÒj·T
s¡eTàs¡TD≤#·˝≤!
142
91. sπ sTT+ãe\T ˝Òì ã≥ºãj·T{Ï sTT+≥ s¡$TsTT+|ü>± s¡eTTà ns¡TD≤#·˝≤!

92. \ø£´å eTT+∫ j·TqTÁ>∑V‰ü geTT yÓ∫’ qHé >∑ã[+∫ ‘·TdüTs¡T‘√ qs¡TD≤#·˝≤!
93. ˝≤uÛÑMT $Vü≤|üs¡ ˝≤uÛÑV”≤qTì CÒ] ˝≤uÛÑy˚TeT+~r es¡TD≤#·˝≤!
94. s¡eTàì j·Tq˝Ò<Ó e∫Ã Hêe+ ‹e« yÓi≈£î ˙ ‘·\$~Û j·Ts¡TD≤#·˝≤!
95. s¡eTàì ˝À<ä÷] ˙ Je $T&ÉTHê&Ó Hê JeeTTqT u≤dæ ‘·s¡TD≤#·˝≤!
96. $&ç∫q >∑wüºeTÚ $&Éø£ ìqTïdüTs¡TqT $&ÉTe qqTÁ>∑Væ≤+|üs¡TD≤#·˝≤!
97. Ç\T¢ $&ÉTe ˝≤– ˝Àì+{Ï˝À C§∫Ã jÓTT– ˙<äT ì\T p|æ ‘·sT¡ D≤#·˝≤!
98. yÓ*|ü⁄∫Ã‹ ˙ï<äTùd‘· øÏìj·Tø£ ˙ ø£|ü yÓ*ãT∫Ã ø±es¡TD≤#·˝≤!
99. y˚<ë+‘·eTTq y˚iT˝Òø£ yÓ*+¬>&ÉT y˚<ä|ü<äeT ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
100. ì+<ä HêodüT‡>± >=ì <äj·÷bÕÁ‘·T>∑ CÒdæ M&Éø£ ø±e⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
101. ˙≥ Væ≤eTeTT>∑ Áù|eTø±s¡T ˙˝À qHé Áù|eT>∑ ø£s¡– ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
102. ns¡TD≤Á~ j·Tq H˚ ø£bÕe\ ã&ç‹ <ä|⁄ü ŒHÓ ˙ ø£bÕe\ j·Ts¡TD≤#·˝≤!
103. ∫+‹+|ü ø£|ü|ü&É kÕ©&ÉT e˝… >∑{Ïº #Óiô|{Ïº uÛÑøÏå+∫ ‘·s¡TD≤#·˝≤!
104. Áù|eT‘√ ˙ HêeTe÷*+#·T uÛÑø£Ô uÛÑ≈£îÔ\ uÛÑ≈£îÔ>± ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
105. qqTuÀ\T BqT\ ì+bı+<ä ø±#·T#·T õs¡+J$yÓ’ ÁuÀe⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!
106. meTTø£\s¡T>∑T <ëdüT eT<äTyê≈£îÿ $qT #Ó$Hé >=qTeT Hê j·T˝ÀŒ≈£îÔ
\s¡TD≤#·˝≤!
107. ø£åeT>∑\ –], j·T\Œyê≈£îÿ dü<ë«≈£îÿ>∑ >=ì ø±e⁄ eTiÏ sTTwüº
eTs¡TD≤#·˝≤!
108. e÷\qT <äjT· #˚dæ j·Ts¡TD≤#·\s¡eTD Hê e÷\ <ë*Ã ÁuÀes¡TD≤#·˝≤!
ns¡TD≤#·\•e - ns¡TD≤#·\•e - ns¡TD≤#·\•e - ns¡TD≤#·˝≤!
eT+>∑fi¯eTs¡TD≤#·\eTTq≈£î - eT+>∑fi¯eTT uÛÑø£ÔÁX‚DÏøÏ
eT+>∑fi¯eTø£ås¡eTDe÷\≈£îqT - »j·T! »j·T!! »j·T!!! »j·T!!!!

143
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
s¡eTDT\T ‘·$Tfi¯+˝À s¡∫+∫q

nø£ås¡ eTDe÷\ (j·T<∏ë‘·<∏ä+>±)
‘·s¡TD≤s¡TDeTDÏ øÏs¡D≤e*ìVü≤sY, ‘·s¡Te÷ ø£ås¡eTD eTVæ≤fiŸ-e÷˝…’
‘ÓsT¡ D≤{ÏjT· ‹s¡T e{Ïj÷· sY ‘ÓsT¡ eTs¡fiŸ, ‘Ó[j·÷|üŒs¡e⁄≥˝Ÿ bıs¡Tfi≤Vü≤
ø£sT¡ D≤ø£se¡ TTì s¡eTD≤]j·TqTe, ôV≤’ sTTHêsY kı*j·T≥T >∑‹j·÷Vü≤
ns¡TD≤#·\yÓTq nVü≤y˚Tj·TiÏy={Ÿ, eTfi≤«sY •eqTfi¯Vü‰\«πs
ns¡TD≤#·\es¡πsÿÁi¿ nø£ås¡eTDe÷˝…’ XÊÁi¿
ø£s¡TD≤ø£s¡ >∑D|ü‹j˚T ø£s¡eTs¡T[ø±ÿbÕŒj˚T
ns¡TD≤#·\ •e, ns¡TD≤#·\ •e, ns¡TD≤#·\ •e, ns¡TD≤#·\!
s¡TD≤#·\ •e, ns¡TD≤#·\ •e, ns¡TD≤#·\ •e, ns¡TD≤#·\!
1. ns¡TD≤#·\ yÓTq nø£y˚T ìHÓ’|üŒesY,
nVü≤‘Ó’ y˚s¡iTbÕŒjYT ns¡TD≤#·\
2. nfi¯≈£î düTq›s¡+ b˛˝Ÿ nø£eTT+ ˙j·TTeTT-
Ái¿_Ûqïe÷jYT Çs¡Tb˛Œ+ ns¡TD≤#·\
3. nVü≤+ |ü⁄≈£î˙Ôs¡TÔHé nø£>∑T¬ø’ •ij·÷jYT
neT]«‘·Ô‘ÓHé ø=fiŸ ns¡TD≤#·\
4. Äs¡Tø±ÿ mHÓ’ ÄD…ºHÓ’ nø£iÏ¿{Ï˝Ÿ
nøÏ\+ |ü[‹Ô≥T+ ns¡TD≤#·\
5. Ç|üŒ[ ‘·|ü⁄ŒHÓ’ @Hé ìHÓ’|æŒ‘êÔjYT
Çìj·÷sY $≥TyêsY ns¡TD≤#·\
6. áì¿≥T+ nqïsTTsY ô|]‘·s¡TfiŸ |ü⁄]y√jYT,
Ç‘·Ty= ñq‘·s¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
7. ñqj˚T e÷ÁiÏ¿ z{≤‘·Tfi¯‹ÔH˚à˝Ÿ ñiT‹j·÷jYT
Çs¡TbÕŒjYT ns¡TD≤#·\
8. }sY X¯óÁiT¿fi¯+ ${≤‘·THÓ’ø£ÿDº≥ÿ≥
ñqïfi¯¬ø’ø±ÿ≥ºs¡TD≤#·\
144
9. mHÓj·T[‹Ôb˛Œ‘ÓHÓ’ø£ÿ\yê${Ï˝Ÿ
Ç‘·Ty√ ÄD…Æà ns¡TD≤#·\
10. @ìqÔ ñiø£ÿ+ mHÓ’|æŒi]fi¯óø£ÿ
Ç‘·Te⁄qø£ÿfi¯ø√ ns¡TD≤#·\
11. ◊eTTŒ\ø£ÿfi¯«sY nø£‹Ôì˝Ÿ |ü⁄≈£îyÓ÷Œ
‘·ø£‹Ô˝Ÿ ˙ Ç\¢jÓ÷ ns¡TD≤#·\
12. ˇs¡TeHê+ ñHÓ’ï ˇ[‘ÓÔesY es¡TyêsY
ñHé X¯S‘˚sTT‘Y ns¡TD≤#·\
13. zÿs¡bıŒs¡TfiŸ ˇ|ü⁄Œj·T]«˝À¢jTY
ñHÓ’j·÷s¡iÏyêsY ns¡TD≤#·\
14. WyÓ’«b˛˝Ÿ mqø˘ÿ ñHé ns¡TfiË’ ‘·HÓÔHÓ’
Äfi¯óe‘·THé ø£≥Hé ns¡TD≤#·\
15. ø£DTí≈£îÿ ø£D≤íjYT ø£DÏíÁì¶ ø±DTHÓ’
ø±DTe‘ÓesY bÕsY ns¡TD≤#·\
16. ø±qÔ$Ts¡TeTTŒb˛˝Ÿ ø£e¬sïÔHÓ’ ${≤eT˝Ÿ
ø£\HÓÔH√{Ïs¡TbÕŒjYT ns¡TD≤#·\
17. –]e⁄s¡TyêøÏj·T øÏiTô|’ø£ÿ≥˝Ò (ø£ô|’ø£ÿ≥˝Ò)
ø£ô|’≈£Ls¡ïÔs¡Tfi¯óyêjYT ns¡TD≤#·\
18. ø°fi‚à˝…ÿ+ øÏfi¯s=[eTDÏjÓTHé
ø°fiËàjÓTjYT bÕfiŸ XËj·T´s¡TD≤#·\
19. ≈£îÁi¿eTTÁi¿iT‘ÓÔHÓ’ >∑TDe÷jYT |üDÏ‘êÔfiŸ
>∑Ts¡Te⁄s¡TyêjÓTT[sY ns¡TD≤#ê\
20. ≈£Lsê«{Ÿ ø£DÏíj·TsY ø=≥TeTsTT˝Ÿ |ü{≤‘·s¡TfiŸ
≈£L¬sïÔHÓ’ X‚s¡ïÔs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
21. ¬øÃj·TT+ eÃj·÷jYT ø=ÃeTT+ Çiìÿ˝…’
nÃ˝…ÁH˚¶j·Ts¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
145
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
22. πøfi≤‘·[≈£îÿeTTHé πø{Ï˝Ÿ |ü⁄ø£fiË’

πø≥TXËj·÷´‘·s¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
23. ø£sTT´ìsY ø£ìj·TTHé yÓTÁj·Tdü+ ø=DTº (ñ)
e¬>’ yÓiÏø=fi¯es¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
24. ø={ÏsTT≥º{Ïj·T¬s’ ø=\T¢HÓ’ø£ÿ{Ïº
ø=D…ºqÿHé yêfi‚?eHé ns¡TD≤#·\
25. ø√|ü$T˝Ÿ >∑TD‘√ÔjYT ≈£îiÏj·÷jÓTHÓ’ø=ÿfi¯
≈£îijÓTHé XËj˚TÔHé ns¡TD≤#·\
26. >ö‘·eTsY b˛ÁiT¿+ ø£s¡TD…Æe÷ eT˝…’j˚T
ø£føÆ… ÿ£ DÏ‘êÔfi≤«j·Ts¡TD≤#·\õ
27. düø£\eTT+ $fi¯óÿ+ ø£‹s=[sTTqeTq
»\»eT\ØÔ≥Ô s¡TD≤#·\õ
28. XÊbÕŒ≥THÓ’ï XÊs¡TïÔDyêj·÷Hé
XÊqÔe÷jÓ÷ŒŒyÓqïs¡TD≤#ê\õ
29. ∫‘·Ô+ ≈£î[s¡ ø£‹sY ndüÔ+yÓ’‘·‘·ÔeTT‘·yê
jÓÆT‹Ôi ns¡Tfi¯à‹j·Ts¡TD≤#·\
30. oi…Æj·T[‘YÔ ìsê«De÷jYT XËj·TÔs¡TfiŸ
oi…Æj·T[‘·Ôs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
31. düTKø£ÿ≥˝Ÿ bıÿ #=\T¢Ds¡«≥ÿ
#·Te÷àbıs¡TìÔ≥qZsT¡ D≤#·\õ
32. X¯S‘·TXËjYT ‘ÓHÓ’ï XÀ~j·÷~ìj·TTHé
CÀ‹j·TTs¡Tø±ÿ≥ºsT¡ D≤#·\õ
33. #Ó|üŒ{Ï $<ÓÌΔø£ÿÁ{Ï|üŒ{Ï eTj·T≈£îÿ$
≥Tºs¡T|üŒ≥T $<ÓÌΔø±ÿ≥ºs¡TD≤#·\
34. X‚sêjÓTìHÓàjYT ˙sêj·TTs¡TøÏ
ø£D°ísêÁi¿[y˚Hé ns¡TD≤#·\
146
35. #Ó’j·T´q‘·Ô[flsY #ÓsTT«HÓ’ X¯ó≥TeT˝≤˝Ÿ

ñj·T«¬>’ @‘·Ti…Æ ns¡TD≤#·\
36. #=˝≤¢‘·T #=*¢ ˙ #=\¢i ì˝…¢ÁqT¶
#·Te÷à$s¡THêÔjTY ns¡TD≤#·\
37. XÀ$TŒj·÷jYT #·Te÷à düTKeTTDTºiÿ{Ï˝Ÿ
#=˝Ÿ y˚i…Hé >∑‹ ns¡TD≤#·\
38. XÖ]j·T+ ø±{ÏºHÓ’ X¯fi¯ø£ÿÁi¿‘ÓÁH˚¶
#·*j·÷‹s¡THêÔjTY ns¡TD≤#·\
39. eT*sTTsY πø{≤ HêHÓqTïiT‹j·÷˝Ÿ
Hê{ÏìqTïiTy˚Hé ns¡TD≤#·\
40. q$T˝≤¢‘·Te⁄Hé Ädüj·÷˝Ÿ ‘·fi¯s¡«i
C≤„q+ ‘ÓiÏ‘·Ôs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
41. ‘·‘·TÔe+ ‘Ó]j·÷‘·‘·ÔHÓ’j·TTÁi≤¿jYT
‘·‘·TÔe+ Ç‘·TyÓHé ns¡TD≤#·\
42. ‘êH˚ ‘êH˚ ‘·‘·Te+ Ç‘·HÓ’
‘êH˚ ø±≥TºyêjYT ns¡TD≤#·\
43. ‹s¡T$TŒ nVü≤+‘·HÓ’ ~qeTø£ ø£D≤ÿDY
‘Ó]j·TTyÓTÁq¶HÓ’HÓHé ns¡TD≤#·\
44. BÛs¡$T\¢ø£‹Ô˝Ÿ ‘˚{Ïj·TTqÔqj·÷Hé
‹s¡TeTŒe⁄ÁiÒ¿Hé ns¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
45. ‘·T|üŒiÏ$˝≤¢‹|æŒiô|ŒHé |üj·THé
ˇ|æŒ≥ yêj˚THé ns¡TD≤#·\
46. ‘·÷jYT eTq yÓTT[j·TsY ‘√j·TTeTTHé yÓTjYT nø£+
‘√j·Ty˚j·Ts¡TfiËHé ns¡TD≤#·\
47. <Ó’eyÓTÁqT¶HÓ’ï #ês¡y˚jÓTHÓ’ï
#˚sj¡ TÓ T[‘êÔjTY ns¡TD≤#·\
147
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
48. ‘˚{≤‘·TÁi¿q˝Ÿ ‹s¡Tes¡TfiŸ ì~Ûj·Tø£

‹j·Tø£ÿ+ rs¡Ôs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
49. <ÛÓ’]j·TyÓ÷≥TeTTHé yÓTj·T´ø£Hê≥j·÷Hé
‘·≥º[H˚ÔHé ns¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
50. ‘=≥ºs¡TfiŸ ¬ø’yÓTjYT ø£{Ïº{≤jÓTì*j·÷Hé
qwüºe÷y˚qs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
51. ‘√≥$T˝Ÿ ˙j·Tø£‘√{§Áì¶ jÓTÁq÷¶+
düH√Ô≥yÓTTÁì¶≥es¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
52. q¬ø’øÏÿ≥ $T˝…’ìHé Hê{Ïj·TjÓTHÓ’ ns¡TfiŸ
q¬ø’sTT≥÷ºbÕsY ˙ ns¡TD≤#·\
53. HêDÏ˝…’ Hê{Ï≥ HêHêjÓTTÁì¶ì
kÕÔDTyêjYT ìÁHÓ¶HÓ’ ns¡TD≤#·\
54. ìHÓï] m]‘ÓÔHÓ’ ˙sêøÏÿ≥TeTTHé
ìqïs¡TfiŸ eTfiË’bı[ ns¡TD≤#·\
55. ˙ Hêqi|ü⁄Œ* ì‘·ÿ[eTj·Te÷jYT
ìÁì¶≥T+ ì˝…’j·Ts¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
56. qTqTïiTe⁄D…Æj·÷Hé $DTíiTqDÏí≥
mDí˝…’ Çs¡TyÓTÁq¶s¡TD≤#·\
57. q÷\iÏeiÏj·÷ ù|<äj·THÓÁq¶Hé
e÷\iÏeiT‘·Ôs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
58. HÓ≈£îÿHÓ≈£îÿs¡TøÏj·÷Hé |üPøÏÿ≥ ñHÓ’ |ü⁄>∑
qø£ÿHê ìÁq¶HÓ’ ns¡TD≤#·\
59. H˚dü$T˝Ÿ mq≈£îÿ ñHé ÄdüjÓÆTø±ÿ{Ïº
yÓ÷dü+ #Ój·÷´‘·s¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
60. HÓ’qÔ[ø£ÿìj·÷ q\ì˝…’ |ü<ä‹Ô˝Ÿ
Hê{Ïj·TT‘Y ø=fiŸ q\+ ns¡TD≤#·\
148

61. H=ìÔ{≤‘·TqÔHÓ’ ‘·HÓÔHÓ’ø=DÏº˝…’
nqÔø£Hé ìjÓTqs¡TD≤#ê\
62. H√øÏÿj˚Tø£ÿs¡T‹yÓTjYT ‘êøÏÿj˚T |ü≈£îÿe
e÷øÏÿ ˙ ÄDºs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
63. |üÁiÏ¿e÷˝Ÿ $≥qÔ˝…’ ñÁiÏ¿≥TeTTqeTs¡TfiŸ
|üÁiÏ¿≥ ns¡TfiŸ |ü⁄] ns¡TD≤#·\
64. bÕs¡Ôs¡TfiŸ e÷\i bÕ]ÔÔ˝…’jÓTìqs¡TfiŸ
bÕs¡Tqø±ÿsY X§\«sY ns¡TD≤#·\
65. |æ‘·TÔ$≥TºHÓ’ H˚sY |æ‘·ÔHêøÏÿHÓ’j·Ts¡TfiŸ
|æ‘·Ô+ ‘Ó[eTs¡TqÔs¡TD≤#·\
66. ;Û‹sTT˝Ÿ ñHÓ’XÊsY ;Û‹sTT˝…HÓ’X‚sY
;Û‹j·TTÁ&ÓqπøÿHé ns¡TD≤#·\
67. |ü⁄\¢iÏy˚‘·Ti…Æ q\¢iÏy˚‘·Ti…Æ
|ü⁄*¢≥y˚j·Ts¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
68. |üPeTDe÷eTq+ |üPs¡DeTq+ ø=fi¯
|üPs¡DeTDeTs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
69. ô|j·T]ïHÓ’‹Ô≥y˚ |æ{Ï‹Ôfi¯ó‘·ÔHÓj·TTHé
ô|s¡TyÓTÆ j·÷s¡iÏyêsY ns¡TD≤#·\
70. ù|j·TÔq+ $≥ ${≤ù|j·÷jYT |æ{Ï‘ÓÔHÓ’
ù|j·THêøÏÿHÓjÓTHé ns¡TD≤#·\
71. ô|’ÿ{Ïj·÷HêHé |üÁiÏ¿Áì¶ yê{≤eT˝Ÿ
|üÁiT¿ø=ÿ{≤j·÷ÿÿes¡TD≤#·\õ
72. bı{Ïj·÷Hé eTj·TøÏÿ jÓTHé uÀ<Ûä‘Ó’Ô|üŒiÏ‘YÔ
ñHé uÀ<Ûä‘ÓÌÔø±ÿ{ÏºHÓ’ ns¡TD≤#·\
149
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
73. b˛≈£îÿ+es¡e⁄$T˝Ÿ bı‘·TyÓ[sTTì˝Ÿ ns¡TfiŸ

b˛sê≥º+ ø±≥ºs¡TD≤#·\
74. uÛÖ‹ø£e÷eTT≥˝Ÿ |üÁi¿Ái÷¿Hêfi¯óeTTHé
uÛÑ$X¯óø£DTºies¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
75. eT˝…’eTiTìÔ≥ì eT˝…’‹Ô≥y√es¡TfiŸ
eT˝…’eTiTHêÔjÓTT[sY ns¡TD≤#·\
76. e÷q+ø=DTºiT|üesY e÷q‘ÓÌÔj·T[
‘·Ô_Ûe÷q$T˝≤¢‘=[sY ns¡TD≤#·\
77. $TÃ{Ï˝Ÿ ¬øÃ≥THé ø=ÃeiÏeìj·÷Hé
eÃj·÷‘·s¡TfiËHÓ’ ns¡TD≤#·\
78. MTø±eTì˝≤¢eTHé e÷ø±Ái≤¿˝…’ø£\+
Äø±eT˝Ÿ ø±‘·Ôs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
79. eTT{Ïj·T{Ïø±D≤ eTT{Ï$≥T‘·ÔHÓ’H˚sY
eTT{Ï$≥ ø£≥ì˝…’ ns¡TD≤#·\
80. eT÷øÏÿ\Hé eTTHêÿ≥Tº eTT≈£îs¡e÷ø±‘ÓHÓ’
‘·÷øÏÿj·TD…ÆqÔs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
81. yÓTj·T´ø£‹ÔqàqyÓTqà\s¡DsTT˝Ÿ Hê+
yÓTjYT ø£\ìÔ≥es¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
82. y˚TH˚à˝Ÿ ‘ê[ïÔ≥T+ yÓT*¢j·TsY #˚s¡TïÔ ˙
y˚Tqàj·TTÁi≤¿HÓ’jÓTHé ns¡TD≤#·\
83. yÓTÆeTj·T˙‘·Ôs¡TfiŸ yÓTÆsTT´Hê\Tq‘·TDY
yÓTÆedüe÷øÏÿH˚Hé ns¡TD≤#·\
84. yÓTT≥ºj·T{Ï‘ÓÔHÓ’ yÓ≥ºyÓ[sTT˙
q≥ºe÷{ÏHÓ’jÓTHé ns¡TD≤#·\
85. yÓ÷ø£+‘·$s¡TÔHé yÓ÷ø£e÷ yÓ’‘·TÔyÓTHé
yÓ÷ø£+rsêjÓTHé ns¡TD≤#·\
150
86. eTÚìj·÷jYT ø£˝Ÿ b˛˝Ÿ eT\sê‹s¡THêÔ˝Ÿ

eTÚq$T‘êyÓ÷ ns¡TD≤#·\
87. jÓTeHÓHé yêsTT˝Ÿ eTDÏíHÓ’j·TÁiÏ¿
mìŒfiËb’ ı[‘·‘Ô s· T¡ D≤#·\
88. j·÷s¡TeTiÏj·÷‘ÓHé eT‹sTTHÓ’ eTs¡T{Ïº
jÓTesY ø=fiË’ ø=Dº‘·s¡TD≤#·\
89. s¡eTDHÓHé iT¬s’‘˚ÔHé s√wü+ ø=fi¯fl‘ÓHÓ’
s¡$T‹Ô≥ #Ój·Týê ns¡TD≤#·\
90. sê|üŒø£*˝≤¢ yÓiTyÓ[M{Ïº˝Ÿ
s¡$T‹Ô≥Ty√+ yê ns¡TD≤#·\
91. \øÏåj·T+ yÓ’‘·Ôs¡Tfi¯dæÔs¡+ $f…ºHÓ’
uÛÑøÏå‘êÔjYT ÁbÕDH√≥s¡TD≤#·\
92. ˝≤uÛÑ˙sTTVü≤|üs¡ ˝≤uÛÑ$T˝…HÓ’j·TTÁiT¿
˝≤uÛÑyÓTqTïÁi¿HÓ’ ns¡TD≤#·\
93. es¡T+|ü{Ï X§*¢˝…’ eHÓÔqŒ{Ïj·Tfi¯
es¡TìÔ≥T+ ‘·˝…’$~Ûj·Ts¡TD≤#·\
94. yêyÓÁq¿ø£+|ü⁄≈£îÿHé yêfi¯«s¡Tfi¯H˚¿jÓTHé
yê[«fi¯HqÔ˚ s¡Tfi¯sT¡ D≤#·\õ
95. ${Ïº{Ï˝Ÿ ø£wüºe÷+ ${Ïº{≤‘·THÓ’j·TTsTTsY
${Ïº≥ ns¡Tfi¯óŒ]j·Ts¡TD≤#·\
96. M≥T${°ºs¡TÔfi¯ M≥T|ü⁄≈£îÿô|’Œj·Té⁄Hé
M≥Tø±{ÏºHÓ’j·Ts¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
97. yÓ[$fÒºqTHé XËj·T˝Ÿ yÓiT‹Ô{≤‘·Tqïs¡TfiŸ
yÓ[$f…ºHÓ’ø±ÿ ns¡TD≤#·\
98. y˚<ëqÔ‘ÓÌÔ y˚s¡i$fi¯ÿ+
y˚<äbıŒs¡Tfi¯s¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
151
&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*
99. yÓ’‘·˝…’ yêfi≤ÔÔ yÓ’‘·Ôs¡TfiŸ ≈£î{Ïj·÷

yÓ’‘ÓÔHÓ’ ${≤‘·s¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
100. neTTŒ$˝≤[b˛˝Ÿ nqTŒs¡Te⁄ì˝…HÓ’
nHêŒ ø£¬s’‘·Ôs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
101. ns¡TDjÓTq¿Díj·÷Hé ns¡TfiŸ ø£DÏí|üfÒºqTHé
ns¡Tfi¯«˝…’ ‘·|ü⁄ŒyÓ÷ ns¡TD≤#·\
102. ∫ìÔ‘·Ôs¡Tfi¯Œ≥ ∫\ìÔb˛˝Ÿ ø£{Ïº
∫isTT≥TºDíºHÓ’ ns¡TD≤#·\
103. ∫ìÔ‘·Ôs¡Tfi¯Œ≥ ∫\ìÔb˛˝Ÿ ø£{Ïº
∫isTT≥TºDíºHÓ’ ns¡TD≤#·\
104. nH√Œ≥THé HêeT+ πøfiŸ nqŒs¡Ô+ nqŒsY
ø£ÿqŒHêsTT≥es¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
105. mH√Œ\T+ Bq¬s’ ÇqTŒi ø±‘·TÔ˙
mHêïfi¯ó+ yêfi¯ïÔs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\
106. mqTŒs¡Tø£ÿqŒs¡Ô+ ÇH=Ùs=ÿfiŸ
XË$j·TTyÓTHé |ü⁄H=à[ ø=fi¯es¡Tfi¯s¡TD≤#·\
107. bıs¡TeTj·÷+ uÛÑ÷‘·s¡ |ü⁄H=Ù˝…’ qH=Ù˝≤
bıs¡T‘·Ôs¡T[wüº+ |æqïs¡TD≤#·\
108. e÷\j·T[‘·Ôs¡TD≤#·\ s¡eTDyÓHé
e÷\j·TDÏqÔs¡TfiŸ ns¡TD≤#·\

152

శ్రీ అరుణాచల అక్షర మణ మాల

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

శ్రీ అరుణాచల అక్షర మణ మాల

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

uÛÑ>∑yêHé ls¡eTDeTVü≤]¸ s¡∫+∫q

&Üˆˆ ‘ê&˚|ü*¢ |ü‘·+»*

First Edition: December, 2018

ISBN No.: 978-93-5346-566-7

Book Price: Amulyam

Book Design & Production:

& All Major Book Shops

‹s¡TeD≤íeT˝…’ |ü≥D º +˝À ÄVü‰sêìï j·÷∫+#·&+É ø√dü+ s¡eTD eTVü≤]¸

ªnø£ås¡μ nH˚~ dü+düÿ ‘· |ü<ä+, Ç~ HêX¯q+ #˚j·T˝Òì nø£ås¡+, ‘·$Tﬁ¯

e÷ e÷eT>±s¡T ø°]ÔX‚wüß\T l |æ. dü‘·´kÕ>∑sY>±s¡T. yês¡T ñ‘·ÔeT

á |ü⁄düÔø£ s¡#·q˝À nH˚≈£î\T Áyêdæq Á>∑+<∏ë\T, yê´kÕ\T ‘√&ÉŒ&Ü¶sTT.

z+ qyÓ÷ uÛÑ>∑e‘˚ l s¡eTD≤j·T

nø£ås¡eTDe÷\˝À $Hêj·Tø£ ÁbÕs¡úq

uÛÑ>∑yêHé Á|æj·TTDÏí ñ<˚›•+∫ |ü*πø $s¡Væ≤DÏ nsTTq ø£q´ bÕÁ‘·ì <Ûä]+#ês¡T.

2. düà]+#·T≥ e÷Á‘·eTT #˚‘· eTTøÏHÔ =dü>π øπ Áå ‘·eTT ns¡TD≤#·\eTT, n+<äTøπ

nì ˇø£ Ä+>∑¢ ø£$ s¡eTDT\ ô|’ uÛ≤yêìï $X¯Bø£]+#ês¡T.

ìqTï qTy˚« ø±bÕ&ÉTø√. ìH˚ï ‘·\T#·Tø=H˚≥≥T¢ qHÓï+<äT≈£î #˚kÕe⁄? qTy˚«

yê] e÷≥\≈£î qe⁄«≈£î+≥÷ ªá |æ∫Ã n+<ä]ø° |ü&ç‘˚ m+‘· u≤>∑T+&ÉTqTμ

|üs¡«‘·eTT\ô|’ m>∑Ts¡T‘√+~. ÄX¯\H˚ ø=eTà\ô|’ <ä÷≈£î‘√+~. n≥Tì≥T

$wüj·÷q+<ä+. |üs¡e÷‘·à dü∫Ã<ëq+<ä dü«s¡÷|ü⁄&ÉT. dü∫Ã<ëq+<äeTT ø£\ ˙

3. n+‘·]+Á~j·TeTT\T: eTH√ãT<äΔ´Vü≤+ø±s¡eTT\T (3)

Hê eTqdüT‡ MT<ä u≤>± ñ+<äì, á Ç+Á~j·÷\ u≤]qT+&ç ‘·qqT

ns¡TD≤#·\+˝À n+‘· eTVæ≤eT #·÷|æ+#˚ kÕ«$T, ‘·q eTqdüT‡‘√ m+<äT≈£î

6. ªz+ø±s¡+ _+<äT dü+j·TTø£+Ô ì‘·´+ <Ûë´j·TìÔ jÓ÷–q'/ø±eT<ä+ yÓ÷ø£<å +ä

#Ó|æŒq á e÷≥\qT $qï uÛÑ≈£îÔ\+<äs¡T dæ>∑TZ‘√ ‘·\\T e+#·T≈£îHêïs¡T

(yê<äesY nH˚ qbÕ\T&ÉT ‘·sT¡ yê‘· s¡eTàHêï&ÉT. e‘·eÔ sY sπ |ü⁄ s¡eTàHêï&ÉT.

>∑D≤\T #·÷dæ mH√ï dü+ã+<Ûë\T e#êÃsTT. ÄyÓT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ÄyÓTqT

ô|+#·T‘ê&ÉT. ˇø£ \‘· #Ó≥TºqT n\T¢≈î£ ìb˛sTT <ëì kÂ+<äsê´ìï ô|+∫q≥T¢>±

ø=s¡‘·\‘√ ñHêïqT. á dæú‹ì e÷ìŒ Hê dü«s¡÷|ü+ HêøÏjYT. qH˚ï HêøÏjYTμ

n\Œ‘·«+. á n\Œ‘ê«ìï q•+|ü#s˚ TT. nVü≤+ø±s¡+qT+∫ |ü⁄{Ïqº n+<Ûøä ±s¡+˝À

n\Œ‘ê«ìï dü]j·TsTTq düeTj·T+˝À rdæy˚j·T≥+ s¡eTDT\≈£î ≈£L&Ü

7. ø=ìï $wüj·÷˝À¢ uÛÑ>∑e+‘·Tì nqTÁ>∑Vü≤+ yÓTT<ä{À¢ ˝Ò<äì nì|ædüTÔ+~.

ÄdüTÔ\e\¢ neT‘·‘·«+ dæ~Δ+#·≥y˚T$T{Ï - n~ ˇø£ÿ Ä‘·à<äs¡Ùq+ e\¢

»{≤p≥+˝Àì >∑+>∑ì e<ä\eTqT. Ä >∑+>∑˝À kÕïq+ #˚ùdÔ >√Vü≤‘ê´ <√wü+

ªy˚iTμ nqT uÛ≤yêìï q•+|ü#˚kÕe⁄. qqTï ˙˝À ø£\T|ü⁄ø=Hêïe⁄. XÊ+‹ nH˚~

11. <ëìøÏ ‘·+Á&ç - ªªHêj·THê! nqï+, ÁbÕD+, H˚Á‘·+, ÁXÀÁ‘·+, eTqdüT‡,

6) ªªáõ|ü⁄º, s√yéT <˚XÊ\ Hê>∑]ø£‘·*ï n<Ûä´j·Tq+ #˚ùdÔ nø£ÿ&ç #ê]Á‘·ø£

˝Ò<Tä . Hê ≈£î&çu≤Û >∑+ |üs√|üø±sêìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘√+~. ø±˙ Ä n<äwü+º

2. nì#êÃ¤ÁbÕs¡ãΔeTT: ‘êqT ø±yê\ì ø√s¡≈£î+&Ü <Ó’$ø£eTT>±

düTKeT÷ nì|æ+#·e#·TÃ. J$‘·+˝Àì $wüj·÷\qT |ü]o*ùdÔ C≤Á>∑‘·Ô>±

5) ˇø£kÕ] eTÚHêìï >∑T]+∫ s¡eTDT\øÏ, uÛÑ≈£îÔìøÏ eT<Ûä´ dü+uÛ≤wüD Ç˝≤

¬sø£ÿ\‘√ $~*+#·&É+ #˚k˛Ô+~ ‘·*¢ |æ#·TÃø£. Hês¡<äT\yês¡T Ç~ #·÷kÕs¡T.

Á|ü|+ü #·+ ø£\ nì|ædTü +Ô ~. Ç<ä+‘ê ˇø£ ø£\ nì ‘Ó\TdüT≈£î+{≤e⁄. C≤Á>∑<ëedüú

ªdüs¡«»„‘ê ‘·|æÔ s¡Hê~ uÀ<Ûä' dü«‘·+Á‘·‘ê ì‘·´eT\T|üÔ X¯øÏÔ'

<=+>∑\T <=+>∑\T nì ns¡T. y˚TeTT ‘·\T|ü⁄\T ã<ä\› T ø=≥Tº≈î£ ì ˝À|ü*øÏ

12) s¡eTDT\T ªªHê\Tø± Hê<˚, |üﬁ¯Sﬂ Hêy˚! nqï+ ‹H˚≥|ü⁄Œ&ÉT Hê Hê\Tø£

ªª|üse¡ ÷‘·à ‘Ó*j·Tã&É≈î£ +&É≥+>±ì, nÁbÕ|ü+Ô >± ñ+&É≥+ >±ì m|ü⁄Œ&É÷

2. ªH˚HÓes¡qT?μ nì ìs¡+‘·s¡+ Ä˝À∫düTÔ+fÒ Ä‘êàqTuÛÑe+ kÕ<Ûä´eTe⁄

qTe⁄« dü‘ê´ìï n+<äT≈£îHêïe⁄. eT∞¢ ‘·|üdüT‡ #˚dæ eTÚ*ø£ dü‘ê´ìï

25. Ä ‘·|dü Tü ‡ |ò*ü ‘·+>± n‘·qT Äq+<äyT˚ ÁãVü≤à nì >∑T]Ô+#ê&ÉT. Äq+<äyT˚

ns¡úyÓTÆ+~. @MT kÕ~Û+#·˝ÒqT ø£qTø£ ˙‘√ ◊ø£´+ bı+<˚ e÷sêZìï ˙y˚

10) ø±ì ˇø£s¡T dü+‘√wü|ü&ÉT‘·THêïs¡T,

4) ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡Tì á bÕ<äeTT˝À s¡eTDT\T ø√s¡Tø=qï düs¡«HêX¯qeTT

á ø=+&˚ •e⁄&Éì |ü⁄sêD≤\T #Ó|ü⁄‘·THêïsTT. n+<äTπø ns¡TD≤#·˝ÒX¯«s¡

≈£îs¡TdüTÔH˚ ñ+~. (l $j·TdtÄsY eT÷]Ô) Äq+<ëìï @ dæú‹˝Àq÷ e<äT\Tø√

HêeT<˚e⁄ì <ä>∑Z]øÏ e#˚Ãdü]øÏ n‘·&ÉT ø√|ü+‘√ }–b˛‘ê&ÉT.

˙ ‘=&Éô|’H˚ ô|≥Tºø√eTHêï&ÉT _#·Ã>±&ÉT.

8. kÕúDT y=ø£ÿ+&ÉT eT>∑yê&ÉT ‘·\ø£ ≈£î$Tj·T

18. •e⁄&ÉT - ªkÕúDTs¡Tàπ>Δμ (z eTT>±Δ! H˚qT n+‘·{≤ ì+&ç ñqïyê&çì.

2) Ä‘·à kÕøå±‘êÿs¡eTT ‘·s¡Tyê‘· - (nq>± C≤„q+ ø£*–q ‘·s¡Tyê‘·) ÁãVü≤à

4. kÕ«$T‘√ $s¡V≤ü eTH˚~ ˝Ò≈î£ +&Ü ñ+&Ü\ì n|ü⁄Œ&˚ Äq+<äeTì s¡eTDT\

11. Ä Äe⁄ Á|ü‹s√p kÕ«$T Äd”qT˝…’q ÄdüqeTTq≈£î Á|ü<äøÏåD\T #˚ùd~.

>=|üŒ<äqeT+fÒ n~. (#Ós¡T≈£î sêeTyÓ÷Vü≤qsêe⁄ - n#·Ã+>± ‘Ó\T>∑T

&Üˆˆ ‘ê&˚|ü¢ |ü‘·+»

ªnø£ås¡μ nH˚~ dü+düÿ ‘· |ü<ä+, Ç~ HêX¯q+ #˚j·T˝Òì nø£ås¡+, ‘·$Tﬁ¯

(yê<äesY nH˚ qbÕ\T&ÉT ‘·sT¡ yê‘· s¡eTàHêï&ÉT. e‘·eÔ sY sπ |ü⁄ s¡eTàHêï&ÉT.

ÄdüTÔ\e\¢ neT‘·‘·«+ dæ~Δ+#·≥y˚T$T{Ï - n~ ˇø£ÿ Ä‘·à<äs¡Ùq+ e\¢

˝Ò<Tä . Hê ≈£î&çu≤Û >∑+ |üs√|üø±sêìøÏ ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘√+~. ø±˙ Ä n<äwü+º

¬sø£ÿ\‘√ $~+#·&É+ #˚k˛Ô+~ ‘·¢ |æ#·TÃø£. Hês¡<äT\yês¡T Ç~ #·÷kÕs¡T.

ªdüs¡«»„‘ê ‘·|æÔ s¡Hê~ uÀ<Ûä' dü«‘·+Á‘·‘ê ì‘·´eT\T|üÔ X¯øÏÔ'

1. <äwæº Bø£å 2. düŒs¡Ù Bø£å 3. e÷qdü Bø£å

72. eT<äT\‘·Hé H˚ Áu≤|ü⁄ ˝Òø£ yê&É>˙∑ ø£, |ü≥Tºø=eTàsTT ø±e⁄ eTs¡TD≤#·˝≤!