DAY KY NANG BAT CAU HO! TRONG THAM VAN: QUAN NIEM VA CACH TIEN HANH Tran Thi Minh Bite Dai hoc Quéc gia Ha Noi. 1. Dat van dé Trén thé gidi, dé duoc hanh nghé tham van d6c lap mot ngvdi hoc nganh Tam ly¥ hoc, Tham van hay Cong tdc x4 hoi ho phai mat t6i thiéu 1a 6 nam (4 nam cit nhan va 2 nam thac s¥ cé thuc hanh ndi tré) va 2 hodc 3 nam thuc tap nghé cé gidm sat. Cdn 6 Viét Nam, do nhu cdu tro gitip tam ly ngay cang gia tang nén mét ngudi chi can hoc 4 nam Tam ly hoc véi lugng kién thie thién vé ly thuyét da cé thé hanh nghé tham van doc lap. Tinh trang nay tao nén mot nghich ly trong tu tuéng cila cdc cir nhan. Voi ngudi khéc nganh, ho ty hao vé su hiéu biét tam ly cia minh va dau dé cdn coi thudng nhiing déng nghiép “ngoai cudc" 1am tham van. Nhung trong tham tam ho day lo ling vé nang luc tham van cia minh. Do d6, khéng it ngudi da phong chiéu, dé 16i vao cdc co sé dao tao tam ly hoc - nhimg noi chua dugc c4p phép dao tao ngudi hanh nghé trg gitip tam ly. Trén thuc té chting ta chua duge cdp ma sé cho "nghé tro gitp tam ly", ma chi cé ma s6 cho "nghé day tam ly "- nghé su pham, dit Tam ly hoc da c6 50 nam dao tao sinh vién dai hoc. Dé tang cudng su tro gitip cho nhiing ngudi cé ton thuong tam ly, khoa Tam l¥ hoc, trudng Dai hoc Khoa hoc Xa héi va Nhan van ngay tix khoa hoc 1996-1997 da dua vao giing day mon Tham van tam ly (truée day goi 1a Tu van, r6i Tu van 1am ly) va sau dé 14 mon KY nang tham van tam ly. Sau hon 10 nam giang day nghiéng dan theo hudng thuc hanh trén 6p va thuc tap co sé (v6i sinh vién K48 va K49), thang 5 nam 2008 b6 mén Tham van tam ly da ra di. C4c sinh vién chuyén nganh tham van sé dugc hoc sau hon vé céc mon tham van gan véi nhu céu cla x4 hoi va hoc theo huéng thuc hanh va thuc tap tai co sé cé gidm sat chuyén mén, véi 24 tin chi céc mén hoc cé lién quan dén tham van (tuong duong voi 360 gid hoc, chua ké thdi gian lam khéa luan hodc TAP CHI TAMLY HQC, S6 2 (119),-2 - 2009 7mon thi tét nghiép vé tham van). Viée dao tao theo huéng thy hanh nay bude cdc giang vién day tham van phai dau ty nhiéu hon vao phuong phap dao tao k¥ nang, thay vi gidng gidi ly thuyét nhu hién nay. Doi véi mon hoc tham van, ching toi nhan thay vice gidng day cdc k¥ nang khong don thudn chi 1a gitp sinh vien ném ving lf thuyét vé ky nang tham van, hodc dé sinh vién thuc hinh mot cdch ty nhién trén lép, hay sinh vién van dung ly thuyét da hoc dé thuc hanh ching 6 co sé mot cach ty nhién khong c6 gidm sat, hoac thuc tap 6 co sé theo kinh nghiém va théi dé cla chuyén gia. Tuy nhién, dé "bién" céc kién thitc ly thuyét thanh nhing thao tac, k¥ nang nghé cho sinh vién 1a mot cng: viéc khong don gian do sé tiét quy dinh cho méi mon hoe chi 2 hodc 3 tin chi va co sé thuc t4p tham vin cho sinh vién theo huéng chuyén nghiép thi chua sin sang don tiép sinh vién dén thuc tap theo ding nghia cia su hoc viéc. Trong khudn khé cia bai bdo nay, ching toi mu6n chia sé mot sé kinh nghiém ca nhan vé day thuc hanh k¥ nang dat cau hoi trong tham van. Qua dé ¢6 thé gitip "khoi thong" mach kinh nghiém ciia méi chting ta vé kha nang ting dung ly thuyét tham van vao gidng day theo huGng thuc hanh. Bai viét chi duge xem nhu mot vi du mang tinh kinh nghiém riéng cia tac gia. N6 cé ¥ nghia chia sé kinh nghiém giang day k¥ nang v6i muc dich lam phong phi thém cc céch thie tiép can tén mot van dé, ma khong nhim goi ¥ hay Khing dinh nhu mot khuon mau d6i véi viéc dao tao k¥ nang tham van cho sinh vién trong cdc nganh tro gitip, vi chiing ta déu phat trién nhing kinh nghiém cia riéng minh. V6i cdch nhin nay ching toi hy vong sé nhan duge nhiéu hon cdc kinh nghiém vé gidng day tham van theo hung thuc hanh cita cdc déng nghiép. 2. Quan niém vé day thuc hanh kj nang tham van Thuc té viéc soan thao bai gidng vé tham van noi chung va cdc k¥ nang tham van ndi riéng cho thay kha 1a kho khan. Vé 1i liéu, hién nay cc tri thitc khoa hoc vé tham vain trong céc gido trinh, ti ligu déu duoc trinh bay & dang "tinh" - dang 1¥ thuyét. Ngay ca khi cdc tai ligu nay trinh bay chuyén vé ky nang tham van, nhu ky nang dat cau hoi, ky nang thau cdm hay k¥ nang cho Idi khuyén v.v... Diéu nay lam ching t6i lién tuéng dén cdi ma ngudi ta vin goi 1a "bf mat trong truyén nghé”! Di 1a gi thi viéc chuyén héa cdc tri thite ly Juan trong sdch v6 thanh ky nang, tay nghé cho sinh vién Ia thudc vé tréch nhiém cia ngudi day. Va, két qua day clia gidng vién dugc do bing kha nang sinh vién ing dung tri thtic cia mon hoc dé vao hoat dong nghé nghiép hay vao thuc tién cudéc séng dugc nhiéu hay it. Ching toi cho rang hiéu qua ctia viée day thuc hanh ky nang tham van tam ly khong chi phu thudc vao phuong phap truyén dat ma con phu thudc vao nhimg phim chat mang tinh nghé nghiép cia giang vién day mon d6. Trude khi ndi vé viéc can phai day thuc hanh cho sinh vién trén I6p nhu thé nado, mot diéu 8 TAP CHI TAMLY HQC, Sé 2 (119), 2 - 2009quan trong khong thé thigu duoc 46i véi ngudi day 1A ho. phai phan biet duoc tig phdn trong cac noi dung minh truyén dat - D6 1A day kién thitc ly thuyét hay day ky nang thuc hanh. Viéc phan bi¢t nay quyét dinh phuong phdp, cach thiic ging day cia giang vién, va diéu nay chi c6 ngudi day méi nhan biét duoc. Néu phan kién thitc m6n hoc thudn tiy 1a ly thuyét, thi cng viée ging day cia giang vién sé khOng phtic tap. Giang vién chi cdn tap trung trinh bay nhiing diém ly thuyét mau chét nhét. Viéc trinh bay kién thitc bat dau tit chinh kinh nghiém cia sinh vién, sau d6 gidng vien bé sung, khéi quat va dua ra cdc minh hoa véi nhiéu vi du cu thé. Cuéi cing lam tém tat két thtic bai giang va dua ra nhiing yéu cdu sinh vién can nam ving va tiép tuc lam viéc & nha. Day ly thuyét chi c6 hiéu-qua khi c6 su trao déi tich cuc giita gidng vién va sinh vién. Con néu nhimg tri thie can day lién quan dén ky nang, "tay nghé” thi cdc thao téc day cha gidng vién phai dugc can nhac va sip xép theo mot nguyén tac trat tu ndi tai thy thudc vao ting ky nang. Thiét ké bai giang thuc hanh cén phu thu6c vao ban than k¥ nang dé 14 phiic tap hay don gian; kinh nghiém cia hoc vién vé kj nang 46 nh thé nao vao sé lugng ngudi cén dugc huGng din tuong ting v6i thdi gian téi da cho phép IA bao nhiéu. Vé can ban, day ky nang thudng theo mét quy trinh nhat dinh: Dau tién giang vién giai thich vé k¥ nang cho hoc vién r6 va phai biéu thi ky nang (thyc hién ky nang) cho hgc vién thay. Sau khi sinh vién ném dugc cdc trat tu thao tc cila k¥ nang, giang vién dé sinh vien thuc hanh k¥ nang d6. Sau d6, giang vién phan tich, khai quat k¥ nang hoc vién vita trinh bay. Cuéi cing sinh vién phai thuc hanh cdc k¥ nang nay tai co sé, hoac van dung vao cdc cas thuc 1€ dudi su giém sat chuyén mon cha giang vién hodc chuyén gia 6 co sé (Xem so dé 1). Nhu vay, hiéu qua cia viéc “nang cao tay nghé" cho sinh vién nganh tro gitip khong chi phu thudc vao mét sé khia canh su pham cia viéc truyén dat kién thie cha giang vién nhu: cé hiéu biét vé tam ly ngudi hoc; nam ving cdc phuong phdp dao tao cia giang vién; phan biét tot sur khac biét gitta day ly thuyét hay day k¥ nang; c6 kha nang tao bau khong khi lép hoc céi mé va tin cay; suy nghi thuc té va sdng tao; linh hoat thay d6i phuong phap va trinh ww tién trinh gidng day phi hop vi doi tong v.v... ma hiéu qua thanh cong cia wviec day cdc k¥ nang tham van hay tri liéu cdn phu thudc vao cdc phdm chat cd nhan cia ngudi Jam cong tac tr¢ gidp tam ly. Dé 1a sy tin tong vao nang luc hoc tap cia sinh vién; su t6n trong cdc quan diém, kinh nghiém va khéng cé thai do d4nh gid sinh vién; kha nang kién tri; nhiét tinh lang nghe; chan thanh va cudi cing IA von séng déi dao cia ngudi day. 3. Day ky nang dat cau hdi trong tham van Dat cau hdi 1a mot hinh thitc khim phd thong tin ti ngudi duge hoi. Thong thuéng k¥ nang dat cau hoi lién quan dén cdch thitc hoi va noi dung hdi. Dé gitp sinh vién nganh trg gitip tam ly hinh thanh ky nang hoi, chung toi da TAP CHi TAM LY HOC, S62 (119), 2 - 2009 9dua vao quy trinh dao tao ky nang dugc hién thi qua cdc budc trong Tin tinh day ky nang (so d6 1) dé huéng dan sinh vien. So dé 1: Tidn trinh day ky nang 2. Gido vién biéu thi 1 Gio vién id thich 3. Sinh vién Sinh vién thu hanh ! thy hanh zico 3? ave ing, WY man ye eo 4. x Khai quat , F va phan tich ky nang 3.1. Gidng vién gidi thich vé ky nding héi trong tham van Dé lam sdng 6 k¥ nang dat cau hoi, trudc tién ching toi chi cho sinh vien thay hai khfa canh quan trong trong hinh thanh ky nang dat cau hdi, dé 1a noi dung héi va ky thuat hdi. Dé giai thich vé hai kha canh nay chiing 160i da cho sinh vién xem nhiing mau gidy cing c6 do dai ngén khdc nhau va cé mau sc khdc nhau. Do dai hay ngan ciia timg mau gidy thé hién lugng thong tin ma than chéi tra 10i truéc cdc cau hoi cia nha tham van. Diéu nay cé nghia 1a cé nhimg cau hdi thu vé duoc rat nhiéu thong tin va thong tin mang tinh khéch quan Vvéi ngudi hoi. D6 1a loai cau hoi mo. Loai cau hoi budc phai tra di nd 1a gi? N6 nhy thé nao? Hoic lf giai vi sao lai nhu thé? Nhiing cau hoi nay dugc hién thi qua cac mau gidy dai. Cdn déi v6i nhing mdu gidy ngan, ching dai dién cho cdc cau hdi cé luong thong tin thu dugc rét it, mang tinh cha quan, duoc din dat ti céch nhin cia ngudi hdi. Dé 1a nhiing dang cau hoi déng vdi dap 4n don gian 1a "Cé - Khong”, "Réi - Chua" hay "Nhiéu - ft". Diéu nay gi thich rang cé nhitng cau héi nha tham van dat ra cho than chi thu duge rat it thong tin, tham chi khong nhiing khong thu duoc chit thong tin gi ma c6 khi con gay phan cam cho than chi. Nhu vay, néu nha tham van c6 k¥ nang hdi, ho sé hoi ft nhung thu duoc nhiéu thong tin. Trong trudng hop nguoc lai, hdi rat nhiéu ma thong tin thu dugc khong dang ké. 10 TAP CHI TAM LY HOC, S6 2 (119), 2 - 2009Cdn mau sac cha cdc mau gidy tuong trung cho cdc yéu t6, su kién Jién quan hay 1a nguyén nhan chinh gay ra vdn dé cha than chi. Cé nghia Ja mot van dé xay ra thuéng lién quan dén nhiéu khia canh khac nbau trong cudc song. Bang kha nang thau hiéu va chan thanh nha tham v4n dat ra nhiing cau hoi gitip than cha xdc dinh duge nhig nguyén nhan co ban hay thit yéu nao gay ra van dé 6 than chi. Cac mau sac cia cdc mau gidy cing nhac nhé nha tham van ring khi dat cau hi can tap trung lam ré timg Khia canh cia van dé. Va quan trong hon, cau héi dat ra phai di theo mach cia than cha. Nghia 18 noi dung cau héi dat ra dua trén su “nghe thay”, “nhin thay","cam thay” tam tu, suy nghi cia than cha, gitp than chi thodi mdi trd chuyén ma khong che chin, phdng vé vin dé cha minh. Hoi nhu vay goi 1a hoi chuyén 1am sang. Noi mét céch truc quan, mau sdc nha tham van dua ra phai phd hop v6i mau sdc than chi dang cam nhan, dang nghi t6i. Néu than chi dang n6i vé mau dé nhung nba tham van lai hdi vé mau tring hay mau ving (vi cé thé nhiing mau ndy mdi JA quan trong d6i véi nha tham van), thi kiéu hdi nay chi thé hién méi quan tam chit quan cia nha tham van. Va nhu vay ching ¢6 thé 1am x4o tron tam can ciia than chi, 1am cho than chi: khong néi ra duge cai can ndi vao ding hic phai ndi. Tém lai, buéc mot cia cia tién trinh day k¥ nang 18 gidi thich’cho sinh vien thay ky nang hoi khong chi don thudn 1a hiéu cdc loai cau hdi déng, md, chat van v.v..., hay nhan biét cau héi dé thudc vé cam xtic, nhan thie hay hanh vi. Diéu quan trong 1a giai thich cho sinh vién thay dit muén dat loai cau hoi gi thi ddu tién ho phai nhan biét va t6n trong trat tw légic cla cdc tinh tiét ciu chuyén, cdc cam xtic hay nhan thife dang ngu tri trong than chi. Céc cau hoi dat ra phai gitip cho than chi nhin dugc van dé nhu n6 dang t6n tai. Khi cau hoi dua ra di theo légfc hoac méi quan tam cia nha tham van thi di ky thuat hoi rat 161, than chi ndi cé6 nhiéu, nhung su x4o tron van dé va "tam can“cia than cha 1a khong trdnh khdi. Diéu nay cé thé [Am than chi "quén quén", "nhé nhé" hay dao ion thong tin, cam xuc. Héi nhy thé khong goi 1a than chi trong tam trong tham van. Mot trong nhiing muc tiéu dau tién cla tham vén 1a gitip than chi nhin nhan duge nhig cam xtc "tai day", "ngay bay gid" - cdi dang ngy tri trong lng than chi cdn duge “Idi ra" doi mat. 3.2. Gidng vién biéu thi k§ nang héi Theo ching t0i, khi biéu thi k¥ néing héi gidng vién khong nén dua ra nhiéu vi du khdc nhau véi cdc tinh hudng khdc nhau. Vi du: "Chi cdm thay the” nao sau khi chau b6 nha ra di?”; "Anh dd lam gi tr khi biét minh cé HIV?" va "Diéu gi khién chdu hitt thudc 14” v.v... Nhiing vi du khéc nhau nay c6 thé lam phong phi ndi dung khi minh hoa. Tuy nhién né khong gitip sinh vién biét céch trién khai tan cing chudi su kién trong mot tinh hudng. Vi vay, dé biéu thi ky nang hoi chting 16i thudng dua ra mét tinh huéng tham van cu thé dé qua 46 khai thac tan cling thong tin can hdi. TAP CHi TAM LY HOC, S6 2 (119), 2 - 2009 1Dé biéu thi ky nang hoi, gidng vien cn dua ra mot trudng hop dé phan tich. C6 thé dua ra mot vi du sau: Than chit (Chi H.) bi chéng danh gay thuong tich ké véi nha tham van ring: Hom kia di lam cé vé, 16 cé ding néi chuyén voi anh trudng thén mot hic vé viéc t6 chitc ngdy 8/3 cho chi em. CI hong toi thudng ghen bong ghen gid. Khong biét nghe hang xém xii bdy gi anh dy da xéng vdo 101 dénh tén nhén ma khong cho toi thanh minh. Lic dé nhiing nguoi hang xém nhin thé’y thé' ma khong ai vo can ngéin. Toi khong con biét phdi lam gi?". Trude khi biéu thi kf nang héi, gidng vién c6 thé dat ra mot loat cdc cau héi thiéu ky nang, thiéu thdu hiéu dé sinh vién dé dang nhan thay két qua cha cau hoi dua khong c6 thong tin va mang tinh suy [van chi quan nhw thé nao. Diéu nay déng nghia rang: Nha tham van hdi rat nhiéu nhung cau tra [di thi khong thu duoc diéu gi ngoai su chtmg minh ¥ nghi cia ngudi hoi. Mat khic, nhimg thong tin than chii dua ra c6 thé cdn khong chinh xéc, néu nhiing cau héi gay kh chju hoac 1am tén thuong than chi. Vi du theo tinh huéng trén: a. Chéng chi cé hay dénh chi khong? « Khong b, Gilta chi va anh truéng thon truéc day cé chuyén gi khudt tat khong?- Khéng c. Chong chi véi anh trudng thon trubc day c6 mau thudn gi voi nhau khéng?- Khong d. Vi sao chéng chi lai ghen bong ghen gid voi anh wudng thon? - Tei khong biét e. Chi. va hang xém cé xich mich gi truéc day khéng?- Chua bao gio 8. Chi néi chuyén voi éng trudng thén vao hic mdy gid? - Khodng 10 sdng h. Chi dn 6 nhut thé ndo ma hang xém ho lai ghét chi? - Téi khong lam gh Sai trdi cd... Cén phan tich dé sinh vien thay cdc cau hdi trén khong thu duoc nhiéu thong tin, thong tin khong chdc chan va tham chi con gay khé chiu, Jam tén thuong than chi. Vi du, voi cau hoi a. thong tin thu dugc néu Ia "Khong". Diéu nay dé din nha tham van dén su suy luan vong vo theo huéng "bénh" than chit mot cach v6 thite nhu sau: "Anh dy la nguoi khong dén ndi nao" ---> "Chae anh ay c6 chuyén gi bite utic"---> "Chi dy can tim hiéu nguyén nhdn va thong cdm voi anh dy"... Van cau hoi a. néu than chi tra Idi 1a "C6, thuéng xuyén". Nha tham van suy luan “Anh ta la dé vit phu"---> "Lam vo anh ta thi nguy hiém qua"---> "Chj ta cén bdo chinh quyén, hod li di véi anh ta”... Nhiing su suy Juan nhu thé dé din nha tham van dén viéc cho li khuyén, hodc bao than chi “Lam gi d6! Trong trudng hgp nha tham van dat cau héi: "Vo chong chi thong 12 TAP CHI TAM LY HOC, S6 2 (119), 2 - 2009cut xt voi nhau nhut thé ndo?" thi thong tin thu duge sé gitip nha tham van nhin van dé cia than chi khéch quan hon, sau sic hon. Giang vién c6 thé biéu thi ky nang hoi bang cach sia lai cdc cau hdi khong ky thuat. Vi du, cau b sita 1a: "Chi c6 thé’ ndi mot chiit vé cong viée ctia chi c6 lién quan voi anh truéng thén?"; cau c va d gép lai Ia: "Chéng chi voi anh truéng thon cé quan hé vot nhau nhuc thé ndo?", cau e va h gop 1a: "Moi quan hé giita gia dinh chi voi hang xém xung quanh nhu thé ndo?", hoac: "Chi nghi gi/Chi cdm thay thé nao vé hang x6m cia minh?", cdn thong tin vé cau g cé thé tim thay trong cau b, néu khong biét thi cing khong quan trong. Nhu vay, mot cau hdi dat ra c6 k¥ nang sé thu dugc r&t nhiéu thong tin va bao quat nhiéu cau hdi déng. Mat khéc, n6é khong dan dat suy Ivan chi quan van dé cha than chi. V6i cach phan tich nay gidng vién sé gitip sinh vién thay dugc tam quan trong cia ky nang dat cau hoi trong tham van. Sau khi dua ra nhiéu cau hoi khdc nhau, ching toi chét vao mot cau hdi mang tinh khai quét nhat dé gitip sinh vién biét tap trung vao céi ly do chinh khién than chi tim dén nha tham van. Lam nhw vay dé tranh dua ra nhiéu cau hdi lam dit mach, lam phan tan trang thdi tam ly cia than cha. Cau héi trong trudng hop trén c6 thé 1a: - "Chi cdm thd thé ndo khi chong chi danh chi truéc mat hang x6m?". - "Chi cam thdy thé ndo sau tat cd nhiing gi d@ xdy ra véi chi?”. Vi cau hoi thi nhat, nha tham van cho rang viéc ngudi vo bj chong danh trudc mat nhiing ngudi hang x6m (sy kién) 1a nguyén nhan dan chi tim dén tham van. Vi vay, can héi vé cam xiic ciia chi ta lién quan dén sy kién bi danh. Con v6i cau hoi thit hai, nha tham vén nhdn manh dén viéc khong xac dinh su kién nao 1a quan trong nhat din dén viéc anh ta dénh vo (cé thé ngudi chéng cé tinh ghen tuéng; chéng ghét ong trvéng thon; hang xém xti bay; su tuc gian, bat luc cia ngudi vg; viéc bi danh cong khai trudéc hang x6m hoac cé thé cdn nhiéu su kién khdc ma than chi chwa n6i ra). Dua trén cau tra di cha than chit, nha tham van sé xem xét dé dua ra cau hdi tiép theo cho phi hop véi cau chuyén, hodc cé thé sit dung ky nang tham van khdc. Tuy nhién, trong trudng hop than chi dén ma khong n6i gi thi cau hoi dau tién co thé 1a: "Toi cé thé gitip gi cho chi?” hoac "Chi-cé chuyén gi mudn chia sé véi t0i?”... Voi mot cau hdi mé, khéi quat than chii sé tra 13i theo tam trang hay suy nghi cha minh, qua d6 nha tham van nhan biét dugc can phai lam gi tiép theo. 3.3, Sinh vién thuc hanh kj ndng Viée t6 chic thuc hanh ky nang héi cho sinh vién hoan toan phy thudc vao kinh nghiém giang day cia ging vién, so lugng sinh vién trong lop, thoi gian va khéng gian lép hoc cho phép... Tuy nhién, c6 mot nguyén tac trong TAP CHI TAM LY HOC, S6 2 (119), 2 - 2009 13luyén tap ky nang 1a phai lam theo mau. Mot s6 ngudi c6 thé cho rang khong can phai gidi thich ky nang va dua ra cau hdi mau ma nén dé cho sinh vién tw phat trién cdc cau hoi theo ¥ cia sinh vién, sau do sé stta. Theo ching toi, lam nhu vay c6 thé gitip sinh vién nhan ra tot hon nhiing 16i cla minh. Tuy nhién, véi mot lép hoc cé dén 70, 80 sinh vién hoac hon va phén lén sinh vién déu chua cé kinh nghiém lam tham van, thi viéc luyén k¥ nding nhu vay sé mat kha nhiéu thoi gian dé sita chita 16i trén Iép va sy tién bo cha sinh vién 14 khong déng déu trong cing mot thdi gian. Vi vay, ching ti thudng soan trade mot bo cau héi mau dé sinh vién tham khdo trude 6 nha. Nhiing cau hoi nay 6 thé ding dé héi cho bat cit cau chuyén gi, van dé nao cha cdc than chi. Vi vay, cling {t nhiéu loai dugc nhiing ¥ nghi chi quan, nhitng dan dat vo thitc cia nha tham van. Ching toi thuéng khuyén khich sinh vién dau tién cén thudc long cdc cau hoi d6 va sit dung ching trong giao tiép di thudng khi co thé. Trén co sé dé phat | trién chiing theo kinh nghiém cia méi cA nhan. Dudi day 1a mot.vai vi du vé cac cau hdi chting t6i da soan truéc cho sinh vién: - Chi cam thdy thé ndo vé viéc...? -¥ chi la gi khi chi n6i - Diéu gi khién chi nghi nhu vay? - Khi nghi vé chuyén nay, chi tién uténg dén diéu gi? - Diéu dé c6 § nghia gt doi véi chi? - Chi muén sut viée thay déi nhur thé nao? - Chi c6 thé cho mét vi du cu thé vé diéu nay? . = Chi c6 kinh nghiém vé chuyén nay chi dinh xtt I) thé nao? - Chi thit nghi xem cé cdch nao gidi quyét tét hon? = Diéu gi quan trong nhdt déi voi chi hién nay? VV. VAY C6 nhiéu c4ch huéng din sinh vién thyc hanh k¥ nang hoi. Thong thuéng ching toi chia sinh vién thinh cdc nhém 3 ngudi dé ho sm vai. Yeu cdu d6i vi timg vai duoc ging vién phat biéu cong khai trude Iép. Nhiing ngudi déng vai than chit sé hop riéng dé cing xdc dinh mot tinh hudng. Ho 6 trach nhiém tao diéu kién cho “nha tham van" hoi, nhung ho sé khong dé dai trong viéc chia sé “cau chuyén riéng” cita ho truéc nhiing cau hdi "ngé ngdn" dat ra. Nhu vay, cdu chuyén ma “than chi” ké ra duoc ahi éu hay ft hoan toan Phu thudc vao thai do va k¥ nang hdi cita "nha tham *, Con nhing ngudi sam vai nha tham vain sé doc trudéc mot bé cau hoi goi ¥ va cam nhan vé vai cha minh. Nhiing ngudi quan sat ghi chép cau hoi va cau 11a Idi dé sau do danh gid 14 TAP CHi TAM LY HOC, S6 2 (119), 2 - 2009vé ky thuat dat cau hdi va su phi hgp vé ndi dung hoi. Theo ching toi, chi khi nao sinh vién bat ra duge céc cau hoi vé su kién hay vé cam xtc mét cach we nhién, cau héi khong mang tinh din dat chi quan va phi hop véi tinh hudng than cha noi téi, lam cho than chi néi nhiéu thi viéc luyén k¥ nang mdi goi 1& dat. Ciing c6 thé cho sinh vién thuc hanh bing cach chia nhém (5 ngudi mot nhém 1a nhiéu nhat). CAc nhém ghi lén gidy Ao mot loat céc cau hoi cla nhém minh. Véi Iép hoc dong sinh vién, cach luyén nay thudng dé kiém sodt vé khéng khi lép hoc va hiéu qua lam viéc cia ting nhém. Tuy nhién, cach nay lam han ché kha nang hoi chuyén cia sinh vién. Néu chi thao luan nhom va viét cdc cau hdi trén gidy, sinh vién khong thay duge nhimg thong tin bi “lac mach" véi "tinh than” cia than chu. 3.4. Khdi quat van dé va phan tich ky nding hoi ciia sinh vién Day 1a giai doan ca Iép thao luan chung. Truéc khi phan tich cdc cau hoi cia sinh vién, ching toi khdi qudt tinh tiét cla cau chuyén va mo hinh héa ching (xem so dé 2) bang cdch xac dinh cdc yéu td lién quan dén cau chuyén cha than chi. Diéu nay gitip sinh vién phan toai duge cdc tinh tiét va "chot" duge tinh tiét quan trong dé tap trung hdi truéc. So dé 2: Van dé cua than chit -phag xm xbi bly va khOng can ngy, cog AO ag ti 82 Wd VaN Dé CHA THAN CHi: piching ding Tha ch pi cho, ing pin chb khong bibt phi lim », TAP CHI TAM LY HOC, S6 2 (119), 2 - 2009 15Dé phan tich k¥ nang hdi cia sinh vién, nhém quan sat déi chiéu cdc cau hoi ma sinh vién da sir dung khi sam vai (hoac nhém da ghi én gidy) voi so dé "Van dé ca than chi” dé danh gid cdc cau hoi d6 c6 do phan tan hay tap trung vao trong tam cau chuyén. Vi du, néu sinh vién hoi: “Chéng chi voi anh tring thon truéc day cé mau thudn gi vdi nhau khéng?" thi cé thé thay ngay cau héi nay khong dat vé mat ky-thuat hdi, vi thong tin thu dugc chi 14 khang dinh hay pha dinh gid thiét cha ngudi hdi. Mat khdc, cau héi nay cing khong trong tam - vi n6é khong phai 1a Ty do chinh khién than chi tim su trg gitip. Hoac véi cau: "Gita chi vd anh truéng thon rude day cé chuyén gi khudt tdt khong?" cing 1 cau hdi kém vé chat lugng nhu cau trén. Theo so dé 2, ly do than chi dén tham van 1a bi chdng danh. Day 1a vin dé chot. Vi vay cn hdi vé sy ki¢n chéng dénh lién quan dén cam xtc, suy nghi hay hanh dong cia thai cha (nhu 2 cau hdi da néu & trén). Con nhimg khia canh nhu: Chéng hay ghen béng ghen gid; hang xé6m xii bay hay khéng can ngan khi thay thén chi bi danh, hay moi quan hé cia than chit voi éng trudng thon hay véi hang x6m... day 1a nhitg tinh tiét phai lam 16, nhung khong phai la van dé quan trong nhat cén hoi dau tién. Khi phan tich ky nang hdi cia sinh vién, chting toi lun chi cho ho thay nhiing thong tin "lac mach” hodc "xa mach" cam xtic, suy nghi hoc su kién cia than chi, nhitng cau hdi thiéu ky thuat sé anh hudng dén hiéu qua tham van nhu thé ndo. Mat khac, nhimg cau hdi hop LY, cau hoi c6 ky thuat ma sinh vién da héi sé dugc lép phan tich hiéu qua tac dong cia né. Theo so dé 2, cau héi sinh vién dua ra dau tién 1a: “Chi cdm thay thé’ndo khi bi chéng dénh" c6 vé hop ly hon ca. 3.5. Sinh vién thuc hanh 6 co sé hod tt luyén trong giao tiép hang ngay Dé mot ky nang tré thanh hanh dong tu dong héa thi cn phai thuc hanh nhiéu, Doi véi sinh vién hoc chuyén nganh tham van, viéc thyc hanh ky nang tai co sd c6 gidm sat chuyén mon 1A khé khan va han ché. That may man, hdi chuyén 14 mot hoat dong giao tiép xay ra hang ngay. Vi vay, sinh vién cé thé luyén t4p bat ctf hic nao ho muén va hiéu qua thi cé thé thay duoc ngay. Viéc truyén dat cho sinh vien cdc k¥ nang tham van ddi hoi su déu tu rat. nhiéu vé théi gian, cong site va su toi luyén phdm cach cha ngudi day va ngudi hoc. Trong qué trinh hudng dan ky nang hoi chting toi nhan thay ky thuat dat cau héi cita sinh vién tién bo khé nhanh. Tuy nhién, dat cau hoi sao cho phi hop véi mach cdm mic hay tu duy cia than chi 1 khong dé véi ngudi hoc. Mot cau héi tt trong tham van khong don thudn chi ddi hoi luyén vé mat ky thuat hoi, ma sau xa hon d6 1a su hodn thién cot c4ch tham van 6 ngudi hoc. Chi khi nao ngudi day ky nang tham van mang trong minh mot sé dac tinh cia ngudi Jam cong téc tro gitip, nbu su thdu hiéu, su chan thanh, khé nang quan tam ti ngudi khdc v.v... thi méi c6 kh nang lam hinh thanh & ngudi hoc nhitng k¥ nang tham v4n dich thuc. 16 TAP CHI TAM LY HOC, S62 (119), 2 - 2009Tai liéu tham khao 1. Carl Rogers (1992), Tigh trink thanh nhan, TS.T6 Thi Anh va Vi Trong Ung dich, NXB TPHCM. 2. ED. Neukrug (1999), The world of the Counselors, Books/ Cole Publishing Company. . . 3. Phuong Hoai Nhan (2000), Mic vu te vain, NXB Chan ly. TAP CHI TAM LY HOG, Sd 2 (119), 2 - 2009 7