1

2
3
4
5
 a m = am
a ma = ama
a mo = amo
i mo = imo

Mm i ma = ima

m a = ma e me = eme

m o = mo i mu = imu

m e = me u ma = uma

m u = mu
m i = mi

6
 ama
ma ma = amo
mama ame
me me = ema
meme
ima
ma me = mame
imo
mo mo =
imu
momo
uma

7
 a to = ato
a te = ate
i to = ito
i ta = ita
e te = ete
i tu = itu
a t = at
Tt i t = it
t a = ta u ta = uta
t o = to o to = oto
t e = te ta ta = tata
t u = tu te te = tete
t i = ti ta te = tate
to to = toto
a ta = ata ti ta = tita
ti to = tito
8
tu ta = tuta tita
ta to = tato titi
tu ti = tuti toto
otot
tao mata
toa mota
atoa tama
ate tema
ato mati
ete amot
ita tuma
ito moto
oto itom
tata muti
tito tamo
tato
9
amo ni ama  Ang mota ni
mama toa sa
mama ni meme
mata.
mota sa mata  Si meme ay
tama.
momo na mama
 Si mama ug
tama si ate ate toa sa uma.
itom ang ita  Ang tae sa
tao itom.
ete ug tae  Ang mata sa
amot ni tata momo itom.

toto ug tata
tuta ni tito
tita ug tito
tato ni ama
imo ang mata
uma ni ama

10
 i y = iy
u y = uy

a yo = ayo
a ya = aya
i yo = iyo
I ya = iya
Yy u ya = uya
y a = ya ya ya = yaya
y o = yo ya yo = yayo
y e = ye ye ye = yeye
y u = yu yo yo = yoyo
y i = yi yo ya = yoya
a y = ay
ayo
o y = oy
iyo
11
iya yuta
yaya tayo
yayo Mayo
yoyo maayo
yaye maamo
maya ayom
mamaya itay
mata yati
matay mati
mamatay tiya
mataya tiyo
tatay iyat
tamay tayo
tataya tamo
yata
atay tatayo tayo
12
yuta ni tatay  Maayo si
maayo si tiya tita ug tito.
 Maamo ang
atay ng tao
mata ni itay.
matamo sa Mayo  Sa Mayo
ete ng maya ang yuta ma-
uma.
ayom-ayom ni
mama
mamaya yata

 Mamamatay
ang maya
mamaya.
 Tama ang
tiya.
 Ang yuta ni
tata toa sa uma.
 Tayo ay
tumayo.
13
 a sa = asa
a so = aso
i sa = isa
o sa = osa
o so = oso
u sa = usa
Ss u so = uso
s a = sa sa sa = sasa
s o = so si sa = sisa
s e = se so so = soso
s u = su si si = sisi
s i = si sa ya = saya
a s = as sa yo = sayo
i s = is sa sa ya =
sasaya
14
sa ma = sama ma a moy =
so ya = soya maamoy

su ya = suya ma a yos =
maayos
su ma = suma
su ma ya =
ma sa = masa
sumaya
ma sa ya =
sa sa ya =
masaya
sasaya
ma sa sa ya =
ma ta ma sa =
masasaya
matamasa
ma sa ma =
saysay= saysay
masama
sa ma = sama
ma sa sa ma =
masasama sa sa ma =
sasama
a sam = asam
su ma ma =
a yos =
sumama
ayos
a mas = amas
a moy = amoy
15
a sim = asim masaya ang masa
ta mis = tamis sayo ang tasa
mi sa = misa sisi ng itay
me sa = mesa sama si tatay
mus ta = musta
 Masama ang
maamoy ang tae mamamatay-
tao.
maayos ang mesa
 Matamis ang
sasama si tatay amas sa uma ni
matamis ang amas tatay.
 Si mama ug
maasim ang soya
meme ay
siya si Saysay sasama sa iyo.
sasama tayo  Maamoy
masama ang tao ang soya ni
Saysay.
isa ang usa
tamis ng mais
16
  Siya ay may k o = ko
tasa. k e = ke
 Siya ay may
k a = ka
usa.
k u =ku
k i = ki
a k = ak
i k = ik
a ko = ako
a ka = aka
i ko = iko
e ke = eke
o ko = oko
o ke = oke
u ka = uka

Kk
ako
17
ok-ok kasa
Iko kemo
kokak kita
kaka kuta
kiki kuto
kikik tuko
koki kuti
kama kusi
kami siko
kamo suka
katas kaso
kato kati
katok tisok
tuka tusok
takot sukot
kaya kayo
18
sukit kaya sa utok
tikas sakit ang kusi
sakit ang tuko sa sako
itak suka ni Iko
utok takot sa kokak
saka kuku sa kaka
sakay takot sa kikik
atik
kaysa  Matusok ang
suko mata sa maya.
 Katok ang
kuso
utok ni Iko.
usok  Musaka ang
kusa tuku sa kama.
 Sakit ang
sako
kusi ni mama.
taka  Ako ay takot
sa ok-ok.
19
 Kiki ni Tata
makikita.
 Ukay-ukay
ang suot ni
Meme.

20
 e n = en
a na = ana
a ni = ani
a no = ano
i na = ina
o no = ono
u na = una
Nn ni na =
n a = na nina

n o = no ne ne =
nene
n e = ne
nu no =
n u = nu
nuno
n I = ni
ne na =
a n = an nena
i n = in na na =
o n = on nana
21
na ni = inyo
nani niya
nota
anu-ano nuka
Ana sino
ina sana
Nene mana
una mani
uno mano
ani kana
unano kani
unan kanin
nanay kanu
nasa tina
nati tino
ninyo nito
22
Nita kakayanin
atin anino
iyan anak
iyon anakan
utan kaanak
naka kan-on
kina kaunon
kinis kaunom
sinina unom
kanina anim
kanino mina
sinu-sino muno
kayanan namumuno
makayanan inom
kanan inumin
kinaya
23
sinina nga kum-os  Si Nene kay
anak ni Nita naka-ani sa
mani.
utan ni Nanay
 Nakakaon
makinis ang kutis ko sa kan-on ni
unom ka anak nanay.
 Iyan ang
atin ang kanin
sinina ni Nena.
kanina kay Tina  Una ko niya
ika-anim na nota sa uma.
 Imo na ang
akoa nga nati.
 Ako ang
 Ano ang
ika-unom nga ika-anim na
anak.
nota?
 Kaon sa
utan kay
makakinis sa
kutis.

24
 Pp
p o = po
p e = pe
p a = pa
p i = pi
p u = pu
o p = op
a p = ap
25
u pa = upa popo
pa pa = ipa
papa pana
pe pe = pato
pepe
pasa
paso
pepep
pako
Pepe
paano
Papa
paki
apo
payo
apa
pati
upo
patay
opo
payat
pipi
pasa
api
pino
ipo
pipino
26
pinuno pisa
pikas pinya
tipak nipa
kapit panit
piso panti
pito tinapa
peke panitikan
puno ipis
puna pisi
pusa sipon
pasakit sipa
pasikat mapa
pinikas kupas
kasapi kukupas
sapa pasko
sapi apas
27
apasa kukupya
papasa pamati
kumupas pamatia
pasmo pamasa
pasakay pataka
pasakya pitaka
pakyas takip
pakyasa pikat
papaya kapit
payapa kapatan
sakop pataya
sasakop pumatay
pasakop papatay
sumakop pinatay
kopya papatayin
kumopya payak
28
yakap kasapi sa
yakapin pamayanan

yumakap pinuno sa
pamayanan
yayakap
payat nga pusa
yapak
taas nga pisi
yayapak
pikas nga pinya
paypay
pato ni Pepe
payaman
pana ni papa
pamayanan
kupas nga sinina
paanan
peke nga sapi
pino nga nipa
utan nga pipino
pasikat nga tao
pinikas nga upo
panit sa pinya
apa ni papa
pasakya siya
tipak nga pako
ako napakyas
puno sa ipis
29
apasa ko unya  Pito ka piso
pato sa sapa ang nakita sa
paso.
pito ka sipa
 Tinapa ug
apo ni papa utan ang nakaon
paano na ang pasko namo.
 Uso ang
pasakit sa akin
sipon sa amoa.
sipon ni kuya  Napasmo si
Namatay ang pato papa kay toa pa
sa sapa. sa uma.
 Nasakit si
Pepe kay
 Nakakaon namatay iyang
ko sa kapayas ni
pusa.
papa.  Takot kami
 Pasko na
sa ipis.
mamaya.  Pasakya ko
 Pumayat ang
sa imong
pusa. sakyanan.
30
31
 a ba = aba
a bo = abo
a bi = abi
e ba = eba
i bo = ibo
i ba = iba
o bo = obo
Bb o ba = oba
b o = bo u be = ube
b a = ba u bo = ubo
b e = be u bi = ubi
b i = bi
b u = bu iba
a b = ab ubo
o b = ob ube
i b = ib aba
32
abi basa
bae bana
bao baka
baba kaba
babae bakak
ibaba bakat
bebe bay
bibo baya
bobo bayan
iba-iba bayabas
boba mabasa
abo saba
yabo sabay
baboy sanay
bata buti
taba bubuti
33
butiki suba
ibot baso
iboto pabo
niboto paabot
boboto pababa
boto bimpo
tubo maoba
tutubo mababa
Pinatubo baman
tabo saman
abot kinsa
aabot bani
bota baki
tabo kuba
yabo bakat
boya pataba
34
pabata butok
bitay kutob
yabe bukot
buaya bituka
bayani putok
sabay bayot
batay bakit
basin bakya
pabaya akbay
tibo baybay
tibook kubo
kabit buko
kubit batasan
kapit batas
kutib biko
bitok kibo
35
tukob basyo
kutob ubas
tutubi
tuba inom sa tuba
bato buot sa bata
busa bayot nga bata
buka kabit sa bato
kabo kinsa ang bana
bubuka sabay sa boto
nabuko bibo ang baboy
tabok basa ang baka
basak iba ang babae
bukas ibon at pabo
bakos buko at biko
bakas bukas ang bitay
bakasyon yabe sa kubo
36
bayan ng bayani  Kinsa ang
basa ang baso bata nga
bayani?
boto ang Pinatubo
 Kanus-a
natabo sa buaya kutob ang
bayabas ni Bebe bakasyon?
 Ang babae
abo sa babae
sa baybay
tubo sa baybay nabasa.
baboy sa bota  Nabuko siya
sabay sa bitok sa iyang mama.
 Nakaon
pataba sa tanim
nako ang biko.
batay sa tibok  Babae ang
ng puso iyang anak.
basyo sa baso  Paabota ang
bata.
bitaya ang kabit
 Bayot ang
akong bana.

37
  Ang bata d a = da
naay bitok. d e = de
 Ang butiki
d u = du
niuban sa tuko.
d i = di
a d = ad
o d = od
e d = ed
i d = id
u d = ud

dada
dadi
dede
doda
Dd
Ado
d o = do
Ada
38
edad dako
Ida Badoy
Ede Buday
Edu Budoy
Duda adobo
dakop itaod
duka dakpan
dama nadakpan
dami dakpa
damo dakop
data dani
dati dapa
datu dapi
daya atad
dayo kada
Dakak Kodak
39
Nida apod
Dina adik
anad tanod
anod samad
aduna sad-an
duol sud-an
kadena damay
adunay didto
padayon apuda
dayon medyo
duyan kadiyot
kada badiya
depo dasa
diba ayuda
duma sayuda
dupa sayod
40
dakdak bido
Dayday Naduma
dapat padpad
tapad duot
patad daot
pudyot dautan
pudyuta nadaot
dampa nadautan
dusok tanda
idusok Dante
naapod dote
apod dayo
pusod kadto
duso moadto
tsada adtoa
buda adunay tanod
41
tsada ang buda  Tapad si
naanad si Dina Dayday ug
Dante.
duda ni Dante
 Dautan ang
adunay samad adik.
medyo dako  Nadakpan si
Ado.
dakpan ang adik
 Dako ang
adusok ang pusod patad ni Nida.
daot ang sud-an  Padayon
naanod ang tanod didto sa duol.
 Ikadena si
pudyota ang sud-an
Doydoy.
napadpad sa Dakak  Itaod ang
dakpa si Nida tanod.
 Nasamad si
Ido.
 Datu si  Madako ang
Naduma. samad ni Edoy.

42
 Adunay
Kodak ni Edu.
 Adobo ang
sud-an ni
Dakdak.
 Madamo
ang duma sa
uma.
 Nasayod
akong tapad nga
siya dautan.
 Adtoi si
Ll
Buday kay
naanod. l a = la
 Nakabuda l o = lo
na si Dina.
l e = le
l u = lu
l i = li
a l = al
43
o l = ol ulo
e l = el uli
i l = il ale
u l = ul loli
a la = ala olol
E la = Ela mala
i la = ila mali
O la = ola lima
lama
Lola alam
Lolo mula
Lala alom
lili tala
lila lata
ila loto
ilo tulo
44
laya nalo
luya alon
luyo Lina
layo Lino
lasa Lene
sala lupa
alas lupi
alat pilo
alot pila
tula lapi
lato apil
utol lipa
luto laba
tulo bala
lana alab
Luna libo
45
buli daloy
bili daluyan
bilin kala
libot kalay
tubil kalat
ulan kiliti
ulat pilit
ulay pulot
ulap pulotan
palo akala
pala palaka
lapa kapal
kapal lapak
alon lapas
dala lipas
dalo lipasan
46
lapit kalit
tapal tiklas
tabil tuklas
tambol kulas
talambak kulata
lamok lato
kulambo tula
bulak tulala
bukal taklob
lalaki taklobi
kilala lubi
kilabot lubid
lakas labay
likas balay
sakal balot
sakali balota
47
batal lumaya
balat lamay
baliti lumay
butil lutay
busilak lutas
bulak latas
bulan dalan
lason kanal
latay kalo
malas luka
lamas lukat
salamat lukata
alamat lukay
lakbay lapas
lumbay lapasa
lalaya layas
48
layasan mula sa puso
nilayas sa balay
lamok sa kanal sama ng loob
malaki ang ulo nalabay ang lamas
Lolo at Lola nalukat ang yuta
panalo si Luna kapal ng alon
mali ang akala tulo sila kabook
taya sa loto nakalapas sa dalan
luya si lolo lukay nga bulak
niuli si Lino kalo nga dala
bumili ng pala lasa ng lason
alab ng puso laba sa ulan
apil sa dula
asukal nga lami  Sakit ang
bulan sa Mayo ulo ni Lola.

malas nga lalaki

49
 Lima akong  Ang lamok
alom. nisulod sa
 Layo kayo kulambo.
ila Lene.  Dili sulbad
 Nisaka ang ang sakit.
lalaki sa lubi.
 Naputol ang
baliti.
 Dako ang
dalan nila.
 Aslom ang
lasa sa suka.
 Tulo ka
bulak iyang
napalit.
 Nakatapal
ko sa bayad.
 Itaod ang
kulambo.

50
 o g = og
e g = eg
i go = igo
a gi = agi
u ga = uga

gaga
Gg gago
g o = go gogo
g a = ga gege
g e = ge aga
g u = gu gasa
g i = gi gama
a g = ag umaga
i g = ig ugam
u g = ug gaya
51
gata gamit
gala gamot
gana gaba
gabi gabas
gado lugas
gali ugat
giya tago
gisa sagot
gisi sagasaan
goma sago
gusa daga
guna diga
guba lagas
gudo lagu
gula gayon
gatas ganoon
52
ganun gamay
ganyan gadala
ganito gidala
gaano giguba
dugo duga
dugos kodigo
dagat gabaan
taga gutom
tagam maaga
tagal ganda
dugay agos
agud suga
kagod gulay
gaan gulayan
kagaan gutad
gadako gulat
53
agoy tulog
yoga tuloga
bigo nagluto
bugas nagkaon
bigas ginamos
bigat galisod
bug-at tugas
baga
ganado gana sa gulay
galibog dugay naligo
guol baga nga goma
gulo dagom ug taga
magulo daog sa loto
gapas ginisa nga gulay
sapagkat sagana sa sago
sagana gidala ang suga
54
sagul sa giluto bugoy nga lalaki
bugok nga itlog bagay sila
kugmo sa ilong yabag ug tingog
dugmok nga bugas gabay ng madla
agos ng dugo
agos ng tubig  Malakas ang
duga sa dugos agos ng tubig.
 Naguba ang
gata nga gabi
balay nila Gege.
guba nga balay  Gisud-an
bag-o nga gatas nila ang
ginamos.
gutom nang maaga
 Nagabaan
lagot ang gago ko ni Lolo ug
tagal ng sugat Lola.
lagat ang mata  Natulog ang
bata.
ganas nga gulay
bugay nga babae
55
 Gigutom ko
ganina.
 Nabigo siya
sa gugma.
 Naglagot sa
gasinamok.
 Dugay
nadala ang
gabas.
 Gamay ang
gata nga
gibutang.
 Magulo ang
mga tao.

56
 h e = he
h u = hu
h i = hi
a h = ah
o h = oh
a ha = aha
i ha = iha
u ha = uha
i hi = ihi

haha
hehe
huhu
Hh hala
h a = ha halaka
h o = ho halata
57
halaga habal
haman halina
hamon haligi
hati halo
haya halo-halo
hayahay halin
hasa halina
hasi hina
hasul hinay
haka bahay
haka-haka baha
hapo bahala
hapon baho
habi bahog
habol bahag
haba habag
58
habog higa
hambog higda
gumuho higaan
hukay higdaanan
hikay hugas
kahit hugis
mahal hagis
liham ihap
lihok hapi
hilak hupas
luha halas
luhaan dahon
luho bihon
hulog kahon
guho kaha
gahi hipa
59
hipo hayop
hipon humay
hipan humol
ihipan hukay
salamuha kahoy
maha kuha
aham hakot
himas liha
himan silhig
himantayon pahak
himatay hapak
tahi hapaka
hita hapakon
hapit mahal nga hipon
hapita hilak sa Hapon
ayahay habol nga halad
60
nahulog nga bahog hulam sa halin
halas sa halaman hinay ug lihok
luha ni Hana hambog sa hikay
lahi nga kahoy haligi sa bahay
higda sa hukay
hulam sa silhig
hapak sa silhig
pahak nga ulo
halata nga hubog
hinakot nga humay
hulmahan sa maha
nakuha nga maha
pahamak sa lahat
ayahay higdaan
human sa natahi
 Nahulog ang
humol sa labhonon
bahog nga
hasul nga baha ihatag sa hayop.
kahon nga gahi
baho nga bihon  Gihulam
hubag sa hita nila ang halin sa
hipon.
hayop sa hukay
61
 Hinay ang  Gilabhan
lihok sa hubog. ang hinumulan
 Gihakot nila nga labhonon.
ang humay.  Naghilaka si
 Nihilak ang Hene kay
Hapon kay gihapak ni
napahak. Hino.
 Gihulaman
ang hulmahan
sa maha.

 Kahoy ang
haligi sa balay
nila.
 Nabaho ang
sud-an nga
bihon gahapon.

62
 w e = we
w o = wo
w I = wi
w u = wu
a w = aw
i w = iw
awa
uwi
uwaw
wawa
wiwi
hiwi
hawa
gawa
Ww lawa
w a = wa kawa
63
sawa wagas
tawa gwapo
waya gwapa
wapa dagway
wala gaway
walay laway
buwa suwa
luwa suway
wali puwas
walo puwa
wati hiwa
diwa ayaw
duwa away
wagi hawod
guwa hawid
hugaw ihaw
64
gawas kawayan
gawasan hiwalay
awas hiwalayan
ulaw lawe
wahig yawe
inihaw iway
anahaw laway
hawan pawi
iwas bawi
iwasan baliw
iniwasan baliwala
sawan dilaw
wili walis
kaliwa galaw
kawali nawala
kaway nagwala
65
lakaw hiwalay
nilakaw lawas
kawawa liwas
aliw wasak
huwas sisiw
huwasan sikwa
tugnaw tukwa
bugnaw waka-waka
luwag wika
lugaw kiwi
kalaw hikaw
tawo tanaw
uwat tunaw
talawan kawatan
tilaw
Lawit kilaw sa isda
66
hugaw nga kawa sigaw ng sisiw
walay ulaw away ang awas
hiwi nga kawayan aliw sa baliw
dagway nga gwapa gawa sa lawe
nawala ang yawe puwa nga sawa
wapa kagawas buwaya sa lawa
gwapa ug gwapo hawan ang gawas
lugaw sa gawas baliwala ang
galaw ng kalaw kaulaw

walo ka wati guwa ang laway

walay suwa hawod sa duwa

tawa sa tawo
baliw na puso  Wala siya
naulaw sa
hawid sa suwa
pagduwa-duwa.
tugnaw sa gawas
dilaw na walis
67
 Nag-away  Ayaw inom
ang gwapa ug sa bugnaw nga
gwapo. wahig.
 Walang awa
nilang sinuway
 Giihaw nila
si inay.
ang sawa.
 Nagkuha
sila sa kawayan.
 Nawala ang
walo ka suha.
 Kawawa ang
sisiw ni Wili.
 Nahuwasan
ang hubog.
 Nawala ang
gihiwa nga
wati.

68
 Rr
r o = ro
r e = re
r a = ra
r i = ri
r u = ru
a r = ar
o r = or
i r = ir
69
e r = er bara
daro
ara biro
araw bira
Rita mura
Tara Marah
turo bura
sara dura
Sarah duro
sari Lara
nara rela
Rona relo
Ronie luro
para gara
pera gira
pero guro
70
hari waray
hara paras
parat baras
harap raspa
burak rehas
karat sarat
kirot suroy
korek buros
kurot aray
surok garas
turok hurot
sarap hirap
taray Kristo
ribon radyo
durog reyna
murag grabe
71
droga sekreto
drama sakripisyo
robot sakramento
harapan karamay
harana kalaro
marami sariwa
barkada darama
baroto nahurot
barato kaharap
parirala garapon
paru-paro garapa
mandaraya garahe
sari-sari agora
Borakay aparador
labakara aporado
kurakot tsamporado
72
tirador puro sira
araro suroy sa barkada
klaro barato nga droga
nagkaharap relo ni Ronie
hiram pera sa aparador
mare buros nga guro
pare murag waray
sirado ang grahe biraha ang rela
para kay Lara nagluro ang buhok
pareho nga pasayro kuroga ang hara
suroy sa baroto marami ang garapa
gilaroy sa pagsuroy nahurot nga ribbon
hari ug reyna sarap ng sariwa
libro ni pare robot nga hari
barkada sila burot nga nara
Araw ng Ramadan pera sa gira
73
gara nga kalaro  Ang sarap
garas nga tirador ng sari-saring
gulay.
rosas nga mura
 Barato ang
labakara didto.
 Gihatagan ni  Dili kurakot
Ronie si Lara ang hari nila.
og rosas.  Naay rehas
 Barkada si ilang bintana.
Sarah ug Rona.
 Naay
sekreto sa
sakramento.
 Nanuroy ang
hari ug reyna.
 Nisurok ang
dugo sa hari.
 Paras ang
mga bata nila.

74
 Ng
ng a = nga
ng o = ngo
ng e = nge
ng u = ngu
ng i = ngi
a ng = ang
75
e ng = eng panga
i ng = ing ngipon
o ng = ong banga
u ng = ung bingi
bingo
ang-ang bunga
nganga ginga
mangga hanga
tanga wang-wang
tangi wanga
tanging iring
tango urong
singaw dungaw
hungaw lingaw
nganu turong
tunga tarong
76
karang datong
kulang lutong
nguya gatong
kamang hayang
umang Dadang
burong alirong
barang parang
purong marang
payong karang
pingpong kulungan
pangpang gulong
Tatang bakang
Totong ngabil
butong ngungo
kutong ngalan
batong pangalan
77
ngiti kulang sa butong
ngiwi mangga ni Dadang
nguso tango ng bungi
banga bungang kahoy
bango parang ngiti
bunga kamang nga umang
bungo kulang sa utang
bungi dating karang
tango hayang nga banga
sanga dungaw sa bintana
panga hulog sa pangpang
ngongo pula nga ngabil
Sangalan puti nga ngipon
tanging ina bakang nga tiil
tarong nga iring pangalan ni Tatang
tanga ug burong hungaw nga banga
78
dula nga pingpong  Nakulangan
bingi ug bungi ug butong ang
salad nila.
busog sa butong
 Nasangit sa
kulong sa gulong sanga ang
lingaw sa nganga mangga.
 Naibot ang
dugang sa alirong
ngipon ni
nabaling sanga Dodang kay
ngiting parang nabangga siya.
ngiwi
buang nga burong  Daghan
ilang marang
 Nabuang karon.
kuno si Totong  Maayo kay
kay gibarang ni naay payong
Tatang. nga dala nimo.
 Mabango
ang bulaklak.

79
 Mapuputi
ang kanyang
mga ngipin.
 Nakulong
silang lahat.

80