Nay LU a LO (Béng cht bién) lore ius el NHA XUAT BAN DAI HOC QUEC GIA HA NOIGIAO TRINH TU 11. CACPHUONG PHAP TU DUY PHAP LY 1L.Nhém phuong phép te duy 16 gic hinh thie (Formalism) Cac phuong phép tu duy 16 gich hinh thite ld nhimg phurong phip suy ludn, hinh thite co ban ciia tu duy nh§n thite. Dac diém chung cia cac phuong phap nay 1A xudt phat tir nhiing phan dodn da biét dé rita nhimg phan doan méi. Myc dich cua suy Iuén ding an 1a rit ra két lun chan thyc. Diéu kién quan trong bac nhit dé rit ra két Iwan chin thu 1a phai xudt phat tir nhimg tién dé chan thye va qué trinh suy luén phai ding dn, tire 1a phai tun thi cdc quy Iugt tu duy va quy téc Ié- gich hinh thite.”” 1.1. Phutong phdp tu duy dién dich (a maiore ad minus) Phuong phap tr duy dign dich ki phuong phap suy Iudin di tr tri thie vé cdi toan thé dén sy hiéu biét vé cai b6 phan, cai rigng lé, edi ca bidt. Dién dich lé mgt phuong phép suy lugn nhé dia vao eée quy Init lugin ly dé rat ra két qua tit yéu tir mgt (hay nhiéu) ménh dé goi 1a tién dé Day la phuong phap "di tir cai chung cho dén cdi riéng" va "tt nhiéu hon dén it hon". Céi gi ma 6 higu lye vei tét cd thi cing ¢4 higu lye véi mot cd thé cy thé, * Nguyén Minh Tuin, “Tw duy php je Khii : aie “ a lly ip IY: Khai nigm, 3c diém va ph yhép”, in Sch Neon Hoing Aah, V0 COng Gio, Nau Mink (bloc ie) 2 Ne aokae reid," te én (Shc chuyén Khio), NXB Bi hoe QNb®CAC PHUONG PHAP TU DUY PHAP LY CAN BAN 141 ‘Trong khoa hoe php IY, khi thoa min day di cée digu kién phap pits din dén mét hé qua phap ly. vi du: Ngudi ndo 6 chite trai phép vigc dua xe 6 16, xe may hote ede logi xe khéc 6 gan d6ng co, thi bj phat tién tir 30.000.000 dng dén 100.000.000 dong, phat cdi tao khong giam git dén 03 nim hoe phat ti tir O1 nim dn 05 nam, A la ngudi t6 chitc tréi phép vige dua xe may Két luan: A bi phat tién tir 30.000.000 ding dén 100,000,000 ding, phat cdi tao khéng giam gitr dén 03 nam hodc phat ti tir 01 nim dén 05 nam. Nhiéu ngudi cho ring két Ian ciia phuong phap dién dich da An chira trong tién 48. Didu nay 1a duong nhién, nhumg khéng vi thé ma cho ring phuong php dién dich khéng mang lai diéu gi moi mé. Phuong phap dién dich d& gop phan xéc dinh r6 két ludn va tra loi mot cach truc tip digu ma tién a2 khong tryc tiép tra loi, gop phan di tir cai da biét dén cai chua biét. 1.1.1. Phuong php Tam dogn udn(Syllogism) Tam doan lufn 1a loai suy Ivan gom ba ménh dé, trong 46 hai m@nh dé dat trurée, ménh dé thir ba do ching ma ra mét céch tat nhién Ménh 4@ thir ba nay 43 ngim chita trong hai ménh dé trén. Tam dogn Iudn don gidn trén thurémg duge goi la Tam doan Iugn what quyét, trong dé cdu trie ctia né bao gdm hai tién d8, dig trude "A dai tidn a8 (1idn a8 16m), dimg sau la tidu tién d8 (tién dé nbd) va MOtkét ludn. Qua trinh di tirtién 4 dén két ludn 1a tit suy logic.192 GIAO TRINH TU DUY Pig Cae vi du ec idy I: Ménh dé chinh; Ai gay thigt hai cho ngudi khde mét céch o 18i thi phai bdi thudng (A+B = C). Ménh 48 phy: Nguyén Van X da gay thigt hai cho Nguyén Vin Y mét cach c6 Idi (D+E=A+B). Két lun: Nguyén Van X phai béi thudng thigt hai cho Nguyé, Van Y (D+E=C). Vi dy 2: Trong vu an Griswold vs. Connecticut, tham phan da ding phuong phap Tam doan Iudn dé két Ian: Ménh dé chinh: Mét dao hat 1a vi hién néu n6 xam pham déi nr cd nhén (privacy) da duge Hién phap bao vé. Ménh dé phu: Luft cdm thuéc ngita thai 14 x4m pham ty do ci ‘nhén di duge Hién phap bao vé. Két lun: Luat cfm thuée ngira thai 1a vi hién. Vidu3: Tham phén trong vy kign Youngstown Sheet & Tube Co. v. Sawyer (Xem: 349 U.S. 294 (1955)) d& dura ra két Iudn dya trén hai ménh dé nhu sau: Ménh dé chinh: Quyén lye cita téng théng ban hanh Iénh phi cin eft vao Hién php hod luat cia nghj vign. Ménh dé phu: Ca Hign php ho§e luft cia nghj vign déu khong trao quyén cho Téng théng ban hanh ménh Iénh nay. Két lufn: Vi vay, Téng théng khéng cé thdm quyén ban hah loai quyét dinh nay. Lecanvong IV CACPHUONG PHAP TU DUY PHAP LY CAN BAN 143 SS vidya: Ménh dé chinh: Tu chinh thir tam Hién phap Hoa Ky nghiém dm nha nude 4p dung hinh phat mét céch v6 nhan dao. Ménh dé phy: Nha nuéc xit phat em bé trong 46 tudi vj thanh nign la Ap dung hinh phat mt cach v6 nhan dao. Két luan: Xu phat mét em bé trong 46 tudi vi thanh nién bj cam theo Tu chinh thir tam Hién phap. Vidu 5: Tham phan Blackmun trong vu Roe vs. Wade da dua ra lap luan hur sau: “Lién quan dén quyén we do cd nhan ta cb thé tim thay 6 Tu chink thie 14 v6i khdi niém “te do cé nhén” va giéi han cia nd phu thuéc vao hanh déng cia nha meéc, cing nhue phy thue vao vige ching ta hiéu vé né nue thé nao, hode nhwe Téa én Quén da xdc dinh “ne do cd nhén” cén duoc bio vé béi Tu chinh thi 9 vé céc quyén déi voi con ngubdi, pham vi cita né dit rong dé bao quat vin 48 quyét dinh cita mét phy nit cb hay khéng duy tri viée mang thai cia minh.” Suy ra céng thite tam don ludn nh sau: Ménh dé chinh: Quyén ty do cé nhan duge bio vé béi Tu chinh 14 va Tu chinh 9 Hién phdp Hoa Ky; Ménh dé phy: Quyét dinh ciia mét phy nit chém dirt hay khéng vig mang thai thudc pham tri cita quyén ty do cé nhén; Két ludn: Quyét dinh cia m6t phy nit chim ditt viée mang thai duge bio vé béi Tu chinh 14 va Tu chinh 9 Hién phdp Hoa Ky. Nhiéu trong hop ménh d@ chinh dua ra néu khéng mang tinh Khai quat, thi két ludn cfing khéng thé chan thyc.a GIAO TRINH TU DUY PHHAp Ly Ménh dé chinh: Mét vai ngudi cao Ién. Ménh dé phu: Socrates 1a m6t ngudi. Két lun: Socrates cao 1én, Vi dy nay cho thay ménh dé chinh dua ra néu khong mang tinh Khai quat, thi két lun cing khéng thé chan thyc. Ngay ci khi ménh 4@ chinh va ménh 4@ phy ddu chan thyc, nhung cau két lun chua chic da chan thyc, vi ménh 48 chinh Khéng ‘mang tinh khai quét. Tam dogn lugn chi cé gi tri khi ménh d8 chinh 4a bao quat duge ménh dé phy. Khi 46 cau két luan méi cé gid tr chan thyc, Vi du: ‘Ménh dé chinh: Tai thoi diém théng qua Hién phap, mét vai bang quan nigm ring céc thanh vién cia ching tc da den duge a2 cp dén va khéng thé tre thanh céng dan Hoa Ky cing nhu duge quyén khdi kign tai Téa én t6i cao. Ménh dé phy: Té tién cua Dred Scott tai thoi diém ban hank 'n phap la nhiing thanh vién ciia ching tc da den. Két i vay 16 tién cia Dred Scott duge a3 cap dén vi Khong thé tr6 thanh céng din Hoa Ky, cting nhu khéng duge quyén Khoi kign tai Toa &n tdi cao, | Hid Nhdn dinh nay cé ding hay khéng? Tam doan lan ehi eb gi tri khi' ménh a chinh & bao quét duuge ménh d@ phy. Ménh d2 chinh 6 dy néu “mét vai bang”, do vay né khéng mang tinh khdi quat. Do vay cau két luan c6 thé khéng cé gid tri chan thye. Luu ¥ trong ngén n; chinh di, nhac Igi, Vi dy: Y igi n6i, ngudi ndi thudng hrge bt ménh boi vi ménh 48 nay moi ngudi da duge biét va khéng ciauton IV. CACPHUONG PHAP TU DUY PHAP LY CAN BAN. 145, ‘Ménh dé chinh: Che ban nit thye hign nhigm vy tét sé nhan duge ngéi sao gin trén dau; Ménh 48 phy: Lisa la m6t ban da thyc hign tét nhiém vy; Két lun: Vay Lisa sé nhan dug mot ngéi sao gin trén dau. Khi n6i, ¢6 gido 06 thé noi don gin: Lisa nhén duge mét ngéi sao gén trén dau, vi ban dy ld ngudi aa thuc hién tot nhiém vu. Vige ap dung phuong phap Tam dogn ludn noi riéng va phuong phap dign dich n6i chung vé lf thuyét co ban 1a d8, nhung trén thye 18 Jai la van d& rét phe tap khi dan gié tinh chan thye cia ching. Nhidu tinh hung thuc té khi gidi quyét ban sé phai dya vao cling mot lic nhiéu quy pham php Iuat khdc nhau, chit khéng phai chi c6 mt quy pham duy nit. Ménh 48 phy trong Tam doan lun khi ap dung trong linh vue phap Iy ta c6 nhiém vy phai chimg minh ménh dé 46 1a chin thye. Trong mot phién toa dan su, sy cdn bing gitta céc Igi ich, cde kha ning (on a balance of probabilities) la quan trong, trong phién tod hinh su, vige chtmg minh nim ngoai tét ci sy nghi ngé hop ly (proved beyond all reasonable doubt) ld quan trong. ‘Thye té cho thdy néu ban la thm phan, sé luén ¢6 2 phién ban cia céi goi Ia tink hudng thye té cy thé durge dura ra do 1a tinh huéng ma Iuét sir bén nguyén dua ra va tinh hudng bén bj dua ra/ céo trang cita vign kiém sit 1di Khai cia bj edo tras tod. Nhigm va ota lugt sr 18 sip xép céc tinh tiét thye t8 nay sao cho phi hp nhat voi két qua phap ly (legal outcome) ma ho mong muén dat duge. Digu buén phién lacé thé c6 nhigu hon mét quy tae phap ly cb thé duge ap dung. Bén 48i lgp cing c6 thé tranh ludn ring c6 mot quy thc khac méi la quy tac duge ap dung trong trudng hp nay. Vi nhigu truémg hop quy dinh trong lugt vin cé thé vi pham quy tic phép ly cao hon, 46 c6 the la Hién phép. Quy pham phap Iudt durge Iudt su dua ra cb thé da nghia,as GIAO TRINH TU DUY PHAP Ly tdi nghia, mo hd, edn phai duge giai thich, chang han ahr “tigng bn qui mie” (thé ndo Ia qué mie), “trong truéng hyp edn thiét” (thé nig la cdn thiét?) v.v.... Trong qui trinh gidi quyét mot vy vige, luat su sé phai tim kiém nnhiing tinh tiét eta vu vige sao cho phil hop véi quy tae phép lf duge Iya chon va dua ra két Inn ¢6 Igi nbat cho than chi cia minh. Thim phan d6i dién v6i ft mht 1d hai tranh Juan khaéc nhau, vi vay thm phn 6 thé Iya chon tranh Iudn thuyét phyc hon, hoc cling ©6 thé giai thich bé sung quan diém ma hai bén cha dua ra. Cho nén ngay cd phuong phép duge coi la dé nhat cia Tw duy phap ly thi méi quan hé gita quy tie phép Iy (ménh dé én) va tinh hhudng thye té (ménh 48 nhé) ciing rit phite tap trén thyc t8, vi no dit ra nghia vy phai chimg minh? 1.1.2. Phuong phdp IRAC Tén goi cla phuong php nay IRAC bat ngudn tir 4 chit céi dau ca céc tir viét tit tiéng Anh, cy thé la: Issue [Van dé] — Rules [Qui tic] — Application/Analysis [Phan tich] ~ Conclusion [Két luén]). Phuong phap nay gdm 4 bude tuong img: (1) trinh bay van dé cy thé 2) trinh bay quy pham phép lugt duge ép dung, 3) phan tich va 4) dua ra két lufn). I> I: Issue ~ Van dé Bude nay phai giai quyét duge cau hoi “Vn dé phap ly dang duge tranh lun 1a gi?”, Thudng thi cde tinh huéng phap ly rit dai, rét nbiéw tinh tiet nung ta chi can tm luge duge tinh tiét ¢6 9 nghia phép Iy. Cin t# mot céu chi dé that ngan gon va sic tich néi ro van d8 ban sé due ® Ellsworth Phoebe C., Chapter 28 “Le ” am 4 7 -gal reasoning” in the Cambridge Handboo! Thinking and Reasoning, edited by KJ. Holyoak a ry New York Cambie Univ. Pres, 2005 pp. 687. Sms BG Momibon Jn[ ut WV. CACPHUONG PHAP TU DUY PHAP LY CAN ai 447 thio lugn trong doan van. Néu traig hop cia ban bao gdm cée vin d& khie nhau, stt dung cdc phutong phip IRAC cho tig van dé. Bing cach xéc dinh céc su kign 06 ¥ nghta php ly, cde tinh chat phip IY etia vu vige, cfc vin 48 cin duge giai quyét, cde céu hoi cia khich hang dat ra, chiing ta 06 thé xéc dinh duge van dé can giai quyét. Quan trong hat 1a phai tim ra duge tinh tiét nao 6 ¥ nghta phap ly. Néa xée dinh vn 48 phap Ly sai, khéng xem xét hét moi khfa canh ma kndch hang chuyén tii dén thi cdc bude tiép theo (R, A, C) déu khong chinh xée. Do 46, vige xéc dinh “Vén 48 phap ly” la rét quan trong. Vidu: Anh X va chi Y yéu nhau va sép di dén hén nhén. Anh X quyét inh mua mt cn nha 48 sau Khi két hon X va Y sé vé séng chung. Anh X ¢6 mugn cia me chi Y 1a ba M la 500 trigu 48 mua cin nha 6. Tuy nhién, sau d6 X bj tai nan giao théng va phai nim bénh vign rit lau rdi qua 40. Ba M doi gia dinh anh X phai tra cin nha 46 cho chi Y. Tom gon lai sy kign trén ta chi cin quan tam céc van a8 phap sau: +X va Y chura két hon; +X sé hitu cin nha; +X mugn ba M 500 trigu; *X chét; *M doi sé hitu nha do X 46 Iai. 2 R: Tim Rule ~ Quy inh phép Iuat lién quan Phap Iuat lién quan trong trudng hgp nay 1a gi? dan sy, hinh sy, hanh chinh hay thong mai. Van ban ludt mio quy dinh cy thé truong bop nay? Cling o6 thé li céc én Ig duge thong qua, a8 tim hiéu ede Vin dyng lugt cia quan tda trong tinh hudng cu thé dé nhur thé nao,148 GIAO TRINH TU DUY PHAP Ly Quan trong & phiin nay la ta phai tim duge nhimg quy dinh phap lugt lign quan 46 giai quyét “Van dé phép IY”. Cy thé en phai di tr Idi cde cau hoi php ly sau: + Linh vye phép Iudt nao cn quan tam dé gidi quyét van dé trong tring hgp nay (Linh vye dan sy, hinh sy, hanh chinh hay thong mai...vv...)- + Cé nhimg quy inh phép ludt nao dang cé hiéu Ie (Chuong, Diéu, Khoan, Diém...). + Cé nhing vy vige nado tuong ty da timg duge gidi quyét hay chia? 3> A: Application/Analysis — Van dung luat vao tinh huéng Vigo két ndi vin 48 phép ly, sy kign phép ly véi quy dinh phap luat lién quan dé dua ra duge nhiimg phan tich cy thé 1a van a8 quan trong. Van dung luét vio tinh hung 4é chimg minh ring vi sao ding diéu luat nay ma khéng van dung diéu ludt khac dé gidi quyét van a8, Trong phan nay, khi phan tich ching ta sé: Dua ra biing chimg va gidi thich; va dua ra phan bign d6i véi két luan cia minh. Tai sao ding diéu Iugt nay ma khOng van dung didu ludt Khe, C6 thé phan nay sé c6 nhiéu céch gidi quyét tinh hudng khéc nhau. Hy phan tich cy thé nhing diém manh va diém yéu cia timg céch giai quyét Sau d6 nén dua ra cdch giai quyét t6t nhdt ma ban chon. Day chinh li phan quan trong nhat vi no giai thich cdc vin 48 dat ra 6 phan 1. 4> C: Conclusion ~ Két luan Trinh bay phin két Iufn, Luat su sé phai trinh bay duge két lui cita timg van dé hoc dua ra duge két Iuin téng thé. Két ludn phai dv trén sy phn tich va tu duy logic cin cit trén quy dinh va su kign é huéng dén mét két luan hop ly. Day 1a phan két ludn cui cing giai dép cée van dé dat ra 0 phi? 1. Day 1a phn nhim nhan manh quan diém cia ban mét lin ntta, & am cho b6 cuc bai phan tich che chin hon. _—d| EE | ‘qutomg IV. CAC PHUONG PHAP TU DUY PHAP LY CAN BAN 149 Vidy: oo Gein A vira tOt nghiép dai hoe va durge nhan vao Lim tai mot céng ty céng nghé théng tin Z 100% vén Vigt Nam. A va cong ty ky hop ding lao dGng c6 thi han 2 nim va cong viée A phai lam la ky su céng nghé théng tin véi mite Ivong khéi diém khi vio lam chinh thie 1a 9.000.000 VND. Thai gian thir vige la 6 thang va long thir vige A duge nh§n 1a 5.000.000 VND. Vay Céng ty Z ap dung thoi gian thir vigc va mirc Iuong thir vige la ding hay sai? Anh/chi sit dung phuong phdp /RAC dé nit ra két Inn cho tinh huéng trén. Buéc 1: Tim hiéu tinh hudng trong d6 chu dén chi tiét: Hop ding lao d9ng c6 thoi han 2 nam, lam ky su cong ngh¢ théng tin véi mite ong khéi diém khi véo lam chinh thire 1a 9.000.000 VNB. Thai gian thir viée la 6 thang va long thir vige A duge nhén 1a 5.000.000 VND. Bude 2: Tim nhiing quy dinh phap ly lién quan dn thoi gian thir vige va mite lurong thir vige: BO luat Lao dgng nam 2012 Didu 27. Thoi gian thir viée Théi gian thi viée can cit vao tinh chat va mite 46 phite tap ctia cong viée nhung chi duge thit viéc 01 Ian aéi voi mt céng viée vd bao dam cdc diéu kign sau day: 1. Khong qué 60 ngay d6i voi céng viée cd chite danh nghé can trinh a6 chuyén mén, ki thudt tte cao dang tra lén; 2. Khong qué 30 ngay doi vbi céng vige 06 chite danh rnghé cain trinh d6 chuyén mén ki thugt trung cdp nghé, trung cap chuyén nghiép, céng nhan ki thudt, nhan vién nghigp vu. 3. Khéng qua 6 ngay lam viée déi voi céng viée Khe. Se wal. piel Fail ll afeo GIAO TRINH TU DUY PHiAp Ly SS Piéu 28. Tién lvong trong thoi gian thir vi¢c Tién heong ciia ngwéi lao déng trong thoi gian thit vie do haj én thod thudn nhumg it nhdt phai bang 85% mirc long ciia céng vige dé. Bude 3: Phan tich — vgn dung vao tinh huéng Vé mite hong thir vige: Mite Inong khdi diém khi vao kim chinh thite 18 9.000.000 VNB, luong thir vige A duge nhfn la 5.000.000 VND. Tién Iuong trong théi gian thir viée theo Diéu 28 BG ludt Lao dng nim 2012 thi: Tién Iuong cia ngudi lao déng trong théi gian thir viée do hai bén thoa thudn nhung it nhét phai bing 85% mirc Iwong cia céng Thdi gian thir vige 1a 6 théng, trong khi theo ding luat thi théi gian thir vige khng qué 60 ngay déi véi céng vige e6 chire danh nghé cn trinh 46 chuyén mén, ki thuét tir cao ding tra lén; Buse 4: Két luan COng ty Z ap dung thi gian thir viée va mite long thir vige ld sai quy dinh ca phép luat. Le ek ay ABD od AR] ‘Vi du néu trén 14 mét vi dy rét don gidn trong viée sit duns phuong phép IRAC. Thye té, ¢6 ning tring hgp phite tap hon ti nhieu, 46i hdi e6 sy phan tich, Igp lun va 6 nhigu hung tiép cA vin d@ khée nhau, tham chi tréi nguge nhau.awiong IV. CACPHUONG PHAP TU DUY PHAP LY CAN BAN Vi du: oe ae aa nha thim hiém Speluncean” la mot vy an phite tap. Nim 1949, nha triét hoc phép If ndi tiéng Lon L. Fuller da binh lugn tinh huéng nay trén Tap chi Luat Harvard. Nim nha thém hiém Speluncean bj mic ket trong mot vu Io dt. (us liga le v6i ben ngodi ho bit ring dé Khe phye sy cin o6 thoi gian. New khong cé thie &n, ho sé chét d6i trréc Kkhi ho c6 thé duge gator Bo!qu 61, cudi cing hg lira chon phuong an &n thit mot ngudi trong s6 ce nha tham hiém, myc dich li dé nhing ngudi nae c6 thé song s6t én thoi diém duge giai ctru. Tét cd nm nha thim hiém déu dng ¥ phuong dn sit dung ngiu nhién mot con xe xe. Két qua, ngudi cudi cing bi giét i Roger Whetmore. Sau khi bin ngudi séng sot durge gidi ciru, ho bj bude t9i giét ngudi. Trong truréng hop nay, ta co thé ding phuong phép IRAC dé phan tich va lam ré tinh huéng: ~ Issue (Van 48): An thit ngudi trong hoan cénh bit kha khang, vilgi ich chung, duge su déng ¥ cia tit ca moi ngudi, trong a6 ¢6 ngudi thigt mang, nhiim cira song duge nhiéu ngu6i o6 phai 1a hinh vipham t9i giét nguoi khong? = Rule (Quy tée phép I): Bat ett ai trée dogt mang song cia ngudi khée mot edch c6 chi dich thi sé bj xir tt hinh (Luat Hinh sw cha Newgarth, Diéu 12 khoan 1) Analysis (Phan tich): Lip Iwan + Thao ludn (vige 4p dung va kiém tra sy phd hap git guy ee Phip ly va van d& phap ly phat sinh) + Bénh vy, bao chita (néu c6) j : k 4 és [ce Conclusion (Két lun): Bn nbd tim hiém Speluncean _ 7 ‘ » dans Han L Rew, 616 [1949), The gid Fuller eo ing es a chi nla sur tuomg phin duge rit ra ‘v6i hai you 10 chinh I '§ quan dim khée abi in Foster, Thim phn au cia cdc Thim phan bao Sila cdc trit ly php IY khée nhau, “Tatting, Thim phin Keen, tha chi pra ive chimg phap ly. Ong binh !u6 80m: Thim phin Truepenny, Thim phi 'am phan Handy,GIAO TRINH TY DUY Pip, aa 152 lea Trong phan tim quy tic phip ly va phan tich, ban cé thé ina Juan bém theo cde huréng phan tich nhur sau: Luat ap dung & day 1a ludt tr nhién (law of nature) hay jg thye dinh? Hay néi cdch khéc trong trrimg hgp nay nén ap ding Luat Hinh sy cia Newgarth, Diéu 12 khodn I hay Luat ty nhién? + Lap Iudn ng h6 Int thye dinh: Luat 1a luat. Ludt thye dinh 4a quy dinh rit 10 tai Digu 12 khodn 1. Tham phdn khéng thé lim trai luge. + Lap Iudn ting h6 ludt ty nhién: Cdn luu ¥ rang trong tring hgp nay nam nha tham hiém bj dat vao tinh trang khong mong muén. Tit cd déu rit doi, khat va ho biét chic chin rang ho sé chét néu khéng 6 thite an, Diéu ho kim 1a hoan toan phii hgp véi le ty nhién, D6 a viée ding nén lim. So sinh tuong déng (analogy) hay so sanh twong phan (distinguishing)? + Lap luan so sénh tuong dng: Hanh vi cla bén nha thim hiém 1a hanh vi 6 ¥ tude doat mang séng ciia nguéi khéc. Gitta hanh vi va hau qué c6 méi quan hé nhén qua. Ho biét hanh vi cia minh la tréi php Iugt, tréi dao dire nhung ho van lam va mong muén cho hau qua d6 xay ra. Nhu vy hanh vi eita ho la giét nguti. + Lép lun so sénh trong phan: Hanh vi cia bén nba thém hiém khéng phai la hah vi e6 ¥ tuée dogt mang séng cia ngudi hie gidng nhu nhimg hanh vi giét nguai théng thuémg, Tat cA nim nha thm hiém a2 déu déng ¥ phuong dn si dung ngdu nhién mét con xite xii, ké cd Whetmore, Diéu 46 c6 nghia ring ai cing chip nhin kha nang minh s& phai chét, Hon nita hodn edmh khéch quan bude ho phai Iya chon mot phuong 4n dé quyét dinh nhiéu ngudi duge ciru thay vi tat ca s& cing chét. Gitta Igi ich va thigt hai, thi mot ngudi chét dé bon ngudi séng chic chin ¢6 nhigu Igi ich hon Id tat ca cing phai chét,‘CACPHUONG PHAP TU DUY PHAP LY CAN BAN, 153 éu nr phon, phap TRAC ton tai phé bién & cde nude Anh — yp thi 6 Bie, ee Phip NSSS hay Subsumtion [Tiéng Bite] ca dich a phan tich moi quan he gia quy pham va tinh huéng phat tt) dupe ding pho bien. Phuong phap nay cé tén la NSSS hay N+3S, viét tit cla 4 chit cai ing Dut, twong durong 4 bude: Norm (tim ra quy pham), Sachverhalt (inh hudng phap 1, Subsumtion (phan tich méi quan hé gitta quy pham va tink hung ‘phap bi) va. bude cudi cing la Schluss (két ludn). cy thé: Bude 1; Tim quy pham lién quan dén tinh hudng phat sinh (Norm Tiéng Dire: Quy pham phép luat]) Buée 2: Xéc dinh tinh huéng php ly (Sachverhalt [Tiéng Die: Tinh huéng phap Iy/}) Bude 3: Phan tich méi quan hé gitta quy pham va tinh huéng phap ly (Subsumsion [Tiéng Dite: Phan tich méi lién hé]) Bude 4: Két luan (Schluss [Tiéng Dire: Két luan]) Vidy: Bude 1: Ai giét ngudi khéc, thi phai chju hinh phat th (Quy pham phap vat) Buse 2: $ d4 phé thai (Tinh hudng thc té) Buée 3: Thai nhi c6 durge coi 1a “ngudi” theo nghia cua quy pham phap lugt hay khéng? Dya vio cae ban én 43 cong 6 thi & hitée X bao thai chura duge coi 18 ngutéi, hay thé nhan. Buéc 4: $ khong phai chju hinh phat th. Vidu: Bude 1: Ngudi nao o6 ¥ léy trom tai san cia ngudi khdc sé bi Phat tién hod phat ti dén 5 nim (Biéu 242 BLHS Dite). ‘A da cho mot chiéc kinh chéng ‘inh huéng , Bude 2: Trong mot cira hang, i ing vao tii cia minh va di ra ngoai khéng thanh toan (T Lye t8),| Bude 3: Chiée kinh chong ning lé mot ti sin 06 gig > | sin ny khong thude quyén sérhiu cia A. A ly n6 vi ia vig cia minh, Sau 46 di ra khdi cira hang kh6ng thanh todn. Hanh ¢; nay cho thay A o6 ¥ vi A biét lé hanh vi cia min la tri phip jp | biét duge hau qua, nhung van thyc hién hanh vi va Tong muén th, | hign hanh vi 46 (phan tich). Buse 4: Két lun: Theo quy dinh cia Diéu 242 BO ludt Hinh is Dirc, A sé bj phat tien hodc bi phat ti dén 5 nam. Nhu vay, phurong phap NSSS xét vé trat tyr chi c6 thay 46i so vg Phuong phép IRAC la quy tic phép ly (Rule trong ting Anh hay Norm trong tiéng Dic) duge dat lén trude. Thye chét dit la IRAC hay NSSS thi ban chat ciia né vn lé dang biéu hién cua phuong php dda dich, vi suy cho cing day van la phuong phép dya trén quy tic php lj 801 chung la rule-based method, di tir c&i chung dén edi riéng, ti cd Khai quat dén cai cy thé, 1.2, Phufong phdp tu duy quy nap (A maiore ad minus) Tu duy quy nap la phuong phép tu duy trong dé tién trinh t {wong trong dai da sé truémg hop di tir sy hiéu biét vé cai riéng dé ri ra két ludn chung cho ed lép d6i tung. Cae vi dy: Vidy I: __ Hop déng mua ban tai sin, hop dng thué ti san, hop done st Bilt tai sin v.v...déu yéu céu khi tham gia giao két cdo bén phai thié» chi, trung thu. Vi vay tat e@ cde hop dng du di héi khi giao ket hai thign chi, trung thye. Vidy 2: __ Tai sin 06 ‘dink hol tai sin luu d6ng, tai sin hia hinh hay sin vo hinh...déu la cia cai vat chét ding vao muc dich san hod tiéu ding. Nhu vay tdi san la cia edi vat chat ding vio mye dich sin xudt hod tigu ding.‘huang IV. CACPHUONG PHAP TU DUY PHAP LY CAN BAN 155 Sire manh cia tranh lun quy nap khéng phy thude vio s6 lugng vi dy, md phu thuge vdo tink dai dign ctia céie mau vi dy. Hay liu § chi tiét nay dé lap lun trong tring hyp d6i thi cia ban dura ra mot Jp lun ma lp lugn 46 chi thudn tay dyra trén ede con s6 thong ké. Suy Tuan quy nap Iuén li mét phuong phép quan trong, can thiét, vi khi Khéng ¢6 tin 1@ hay quy pham phép luat r6 ring tn tai, thi ta bude phai diya vao cae tinh huéng, dya vio kink nghiém va sir thong thai dé xdy dung nén quy tic. Vidu: ‘Vio nim 1936, Tap chi Literary Digest cia MY da tién hinh mot cude thm dd dé dy dodn két qua bau cir ting théng gidta hai img cit vién lé Alf Landon va Franklin Roosevelt, Tap chi nay 44 thim dd ¥ kién cia hai trigu nguéi va da sé da biéu quyét ho sé bé phiéu cho Landon, Trong cude bau cit thye té, Roosevelt 48 dinh durge 523 phiéu biu, trong dé Landon chi nhén duge 8 phiéu Tai sao 06 sy Khde bigt nhur vy? [...] \Vitop chi chi tién hanh thim do mét nhom nhé nhimg neudi gidu, 6 hitu 6 16, da phin ing ho éng Landon, mt nhom khong mang tinh dai dign cho cOng dong nguéi My néi chung vao nim 1936, Quy nap hay lip ludn quy nap, la qué trinh Igp lugn ma trong 46 tién 48 cia Iy 18 durge cho 1a chimg minh cho két fun nhung khéng dam bio n6. Cée vi dy: sO Vidul: ‘Nuéc dé thi lanh... 4@ suy ra nhiing ménh dé tng quét nhu: Tat ca nude dé déu lanh,156 GIAO TRINH TU Duy. PHAP Ly | Luat quy dinh hgp dng néu bi cudng bite ky két thi s& khing cé gid tri phdp ly. Vé gid thi: néu bj curdng bite thi cing Khéng 4 sid tr, Vi hop ding va gid thi déu la chimg thir nén di dén mot nguyén tic chung la moi chimg thr néu bj cudng bite sé khong o gid tri. Trong tur duy quy nap kh6ng e6 quy tic chung dé khiing dinh mt eéch tt yéu chic chan cia phan doan két ludn, vi ta khdng thé khdo st duge hét céc d6i tong trong Iép 46i trong. Vi du: Thién nga 6 chau Au c6 long tring Thién nga ¢ chau MY cé léng tring Thién nga 6 chau A c6 long tréng Vay, moi thién nga déu c6 lng tring. Ket lun khai quat hod niy 1d chén thye cho dn khi ngudi ta phat hign ra ring & Ue cé thién nga den. ~ Méi quan hé gitta phuomg phép quy nap va phuong phip dién dich Trén thy té, phuong phap quy nap va phuong phdp dién dich c6 méi lién hé v6i nhau. Day 1a hai phuong phap tu duy durge sir dung dé ndm bit sy vat, hign tong theo hai chigu huéng nguge nhau. Quy nap di tir cai riéng dén cai chung, dién dich di tit cai chung, cAi phé bién én céi rigng. Quy nap va dign dich la tién dé cia nhau, bé sung cho hau. Quy nap ludn bit dau tir sy quan sét, thu thap tai ligu. Khi thye hign nhimg viée ndy déu phai dya trén nhimg nguyén tie chi dao, 46 chinh la vai tr cita din djch trong vige quy dinh mye dich va phuong hhuéng cita hoat déng quy nap. Khong ahmg thé, két lun ma quy m8? rit ra chua phai ld hon toan déng tin cay, edn phai dya vao dién dich 48 kiém nghigm, bé sung,ctusong IV. CACPHUONG PHAP TU DUY PHAP LY CAN BAN 157 Et alte Ci hai phuong phap nay du c6 nhiing han ché. Moi sy vat, hign -—tugng t6n tai trong the gidi khéch quan luén van déng va bién d6i | khéng ngimg. Neu ching ta tuyét 6i hoa hai phuong phép nay, xuat phat tir nhig tién 48 bat bién, di theo m6t con during 6 inh va néu len ning két Iuan so cimg, ta khéng thé thay hét dug su van dong, bién ddi mau le ca sy vt, hién tung. Nhuge diém cia quy nap dé la khéng thé dura ra ngay duge két | Iufn ding tin cay. Nhuge diém cia dién dich 1a xudt phat tir ci phd bién, ma cdi phd bién thi khéng thé chi ra durge nhimg thugc tinh da dang, phong phi cla cdc sy vat hign tugng don nhat, ca biét. Muén hiéu duge cdc sy vat, hién tong don nhit, cd biét khéng cé céch ndo khac hon la phai ding phuong phap quy nap, phan tich. Déi voi sinh vién luat va nhimg ngudi hinh nghé ludt, ching ta 6 thé sir dung phuong phép quy nap, dién dich va cdc phwong phép tu duy khéc, nhung phai luén gan voi céc quy pham phap luat. Nhimg phuong phap nay sé chi cé ¥ nghia thyc sy khi ching ta hiéu ban chat { cia timg phuong phép, img dung n6 mOt céch khén khéo khi gidi quyét céc vu viée php ly phat sinh. 1.3, Phutong phdp suy ludn 461 nghich (Argumentum acontrario) Suy Iuan di nghich hay cén goi 1a suy Iwan ngugc (argument trong Tu duy phap from the contrary) 1a m6t phuong phdp quan trong trong ly. Day 1a phuong phap ma ngudi ta c6 the ap dung sid i phap nguge roc hai véi giai phap ma Iuat da dy ligu cho nhimg trum ‘hau, Hay ndi edch khae tir quy pham phép luét cv |un ra trrémg hop ma nha lam lut khong du ligu. : di nghich phai la két lun ma vé mat logic __ Két qua cia suy lua "a khong trai lua. Vi dy: ,_ Co quy dinh ring: “Quyét di 01, néu phat hién ring ngudi duge nh bd nhigm cong chite sé bi thu bé nbiém da thyc hign mot hanhGIAO TRINH Ty, 158 PUY Pity Tit day c6 thé suy Iudn nguge 1a gi? [...] Néu ngudi duige b6 nhigm chi thye hign hanh vi vi phar hing ; BD Ali chinh, thi s® khong thé thu héi quyét dinh bé nhigm céng chire, Nhu vay, tir m6t quy dinh cu thé, ta c6 thé suy ludn ra truing hy ma nha Lim luat khong dy ligu va cing khéng trai luat, Vi du: Dieu lugt Z quy dinh: “Khéng duoc théa thuan trai véi hing ao luat lin quan dén trat ty céng céng”. Suy lugn 46i nghjch la: Duge thod thud nhing gi khong ti v6i nhig dao ludt lién quan dén trat tu céng cong. Vi du: Digu 8 Luft HN&GD 2014 quy dinh: “Nha nurée Khong thia nhan hén nan gitta nhiing nguéi cing giéi tinh.” Suy lugn 46i nghjch la: Nha nuée thita nhén hén nhan gita nhimg ngudi khée giéi tinh, Vi du: Theo dan luat Phép, ngudi nao duéi 21 tudi thi chua phai chiv | trach nhiém truéc phép luat, duge cha me, hay ngudi giém ho trong coi va phai nghe Idi ho. Tuy nhién mot nguai 18 tudi nhune i liy Vg thi khéng con bj giém h6 nita, tire 14 duge thoat quyén, Ludt quy dink: “Ngudi 6 tui vj thanh nién thost quyén thi Kh6ng thé ty mint | han xirt6 quyén bét dong sén”. Bing suy Iugn 46i nghich ngudi 66 thé rit ra két lugn: Nguéi vj thanh nign thost quyén 06 quyen do hanh wir 6 quyén d6ng sén nhur met ngudi thanh nién, Hanh xt ‘0 auyén 18 da vo quyén cia minh c6 thé kign ra toa, vi du bi | thi dong hé cé thé di thura kién, 24 » . Xem: NguyEn Ngge Bich, Sd, tr 112, 4 EE _CAC PHONG PHAP TU DUY Pi aun (AP LY CAN BAN = Vidu: Chang han "Dieu 123 ciia X Lugt néi ring “nhiing chige xe 616 miu xanb ld cy edn phai ¢6 1ép mau xanh lye. Vi vay cé thé suy ra ring nhimg chiéc xe mau dé hay nhiing chiée xe khéng phai mau xanh 1 cdy khong cain phai c6 lop mau xanh ye". Sé di c6 thé suy Iugn nu vay vi chiéc xe 6 t6 mau d6 khong phai IA xe 6 t6 mau xanh ld cdy va nhu vay Diéu 123 cia Luat X ndo d6 khéng thé duge 4p dung cho chiéc xe mau dd. Trong trudng hgp nay, c6 thé chic chin ring nha lap phép chi muén quy dinh vé xe 6 t6 mau xanh li cay ma khong quy dinh vé xe 6 t6 c6 mau khic. Vi dy: "Diéu 456 cia Luat Y noi ring tin nhin duge giti bing thy hoe bing dign tin”, Tir dé c6 thé hiéu cée tin nhiin khéng thé durge iti bing may fax, thur dign tit. Luft phip khong dé cp dén cic bin fax, thu dign tit, Nén ta gid dinh ring may fax, thy dign tir i khong ton tai vao thai diém nay. C6 ¥ kién cho ring khi xét xir thi toa dn 6 thé ap dung nguyén te tuong dng dé xir IY voi ban fax, thir dign tir gin gidng voi Diéu 456 cia Luat Y, Nhung ciing ¢6 ¥ kién cho ring khong thé ap dung tuong ty vi ban chat phap IY ciia my fax hay thu dign tr 1d khée vor hing loai thiét bi cng nghé cii (Cé thé tim hiéu thém ve vy vige néi tiéng: Steve Jackson Games, Inc. v. United States Secret Service) Lim ¥ ring so sénh tuong ddng va suy lun di nghich co sw khée hau, Néu tir mot két lun ma e6 thé rit ra hai Kha ning vin dung so Sinh tuong déng va suy Iwan déi nghich thi edn phai cin cit vao myc ich va y nghia cua diéu Iuat dé xem xét. Vidu: Co mot digu Iuat quy dinh la: “Vige dan quing cdo Ién tong gudi khac 1a bj cm”.GIAO TRINH TU DUY Piigp YY Suy Iudn 1: vige treo quing cdo 1én tang la khong bj cémy 1 didu luat chi néi dén vige cam “dan quang cdo” théi. Dan va treg ki hai hanh dng khéc nhau. Suy luén 2: Tir diéu lat nay ta co thé suy luan tong ty (Analogie) ring vige “dan quang cdo” hay “treo quang céo” [gy tudng nha ngudi khéc vé mat ban chat déu gidng nhau déu la hank d6ng gin mét théng tin quang cdo lén tuéng nha ngudi khéc vi thé déu bi cim. Két Ivan: néu cin cir vao muc dich va ¥ nghia cia didu uit, trong truéng hop nay phuong phap suy lugn tuong tyr (Analogie) sé duge uu tién ap dung hon so véi phuong phép suy ludn nguge. 1.4, Phuong php suy luén tét nhién (Fortior) Theo tiéng Latin fortiori c6 nghia la khiing dinh h tir cai chi chin hon (from the stronger). Argumentum a fortiori 1a mot hinh thie tranh lugn dya trén sy hign dign cia mdt ménh a& ding din (ménh 6 manh), ménh dé nay ¢6 kha ning cing eé tinh xc thye cha mot méah dé thir hai khac (ménh da yéu), Céc vi dy: Vi du 1: Néu mot ngudi chét (ménh dé manh), thé cho ring ngudi dé di ngimg thé (ménh dé yéu). Vi du 2: Néu Idi xe 10 mph trén gigi han t6e d6 06 thé bi pst : ph 80 USD, c6 thé suy ra mot Iai xe 20 mph trén gidi han tbe dé cine bj phat tién phat it nhdt 50 USD, thi ngudi tao? ‘Vi du 3: Néu mét giéo vién tr chéi thém 5 diém vao diém oH? sinh vién, vi ly do sinh vién khong ximg ding duge eéng thém 5 8 ido vién cing sé tir chéi nang diém oH hoe sinh lén 10 diém,‘huang IV. CAC PHONG PHAP TU DUY PHAP LY CRN BAN 161 Vi du 4: Néu giét ngudi trong truéng hop bi kich dng vé tinh thin do hanh vi trai phap luat cia nan nhan gay ra duge coi 1a mot tinh tiét gidm nhe thi cé ¥ gay thong tich trong truéng hop bi kich dong vé tinh thin do hanh vi tréi phdp Iugt cia nan nhén gay ra cing phai dug coi 14 mét tinh tiét gidm nhe. Vi du 5: Néu anh ta mua duge chiée déng hé sang trong | ty, thi duong nhién anh ta cé thé tra durge khoan ng 500 triéu cia minh. Vi du 6: Theo khoan 2 Diéu 496 BO luat Dan sy 2015 ngudi mugn tai sn khéng duge phép cho ngudi khéc muon lai tai sin, néu khong cé sy dong ¥ cifa ngudi cho mugn. Tir dé suy luan tat nhién 1a ngudi mugn tai sin cling khong duge phép cho ngudi khéc thué lai tai san, néu kh6ng co sy dng y cia ngudi cho muon. MGt suy lun trong 46 ngudi néi dua ra két Iudn bing vige dua ra 2 kha ning, trong d6 mét kha nang thi chic chin hon kha ning kia. it chic chin hon cé thé duge khang dinh néu tén tai mot diéu gi 46 chic chin nhiéu hon. Cée vi du: Vi dy 1: Néu ban khéng tin tuéng cfu con trai cia minh 6 thé ty lai xe dap mét cdch an toan thi diu tat nhién 1a ban cfing khéng tin tong cu ta cé thé ty lai xe may, cing khéng tin tuéng cfu ta c6 thé ny lai 6 t6. Vid 2: Digu ludt X quy dinh: “Ngudi chdng co quyén ban ede ti san thudc khdi tai sin chung ciia vg chong”. Suy lun tt nhién 1a: Nguoi chdng c6 quyén ting cho cée tai san thugc khéi tai san chung ciia vg chong.GIAO TRINH TU Duy PHAP Ly 162 Vi dy 3: Theo khoan 1 Diéu 479 B6 ludt Dan sy nim 2015, bén thg phai bio duéng va sita chita nho tai san thué. Tir 46 ta c6 thé suy Juan tat nhién 1a bén muon tai san cing cé nghia vu bao duéng, sit chita nhé tai san mugn, cho di trong lugt khéng quy dinh r8. Neudj thué ti sin c6 nghia vy tra tién thué, phai bdo duéng, siza chita nhs tai sin thué. Vi vay khéng cé ly do gi ma nguwoi muon tai san khéng phai tra tién, duge wu dai hon ngudi thué ma lai khéng cé nhimg nghia vu tuong ty. Suy lun 6 day dya trén co sé m6t sy so sénh gitta cée gid tj, Cai mankhon sé bao quat céi yéu hon. Dimg nham lan cym tir bao quat 6 day. Ching han mt ngudi A cao hon ngudi B, diéu dé khong c6 nghia ring nguéi A “bao quat” hay “bao gém” ngudi B. Sutso sanh 6 day chi lién quan dén nhing gid tri twong déi trong hanh dng, quan hé, nguyén tic hog quy luat. Sy so sdnh & day khéng thé so sanh gitta vat véi vat, rdi xac dinh cdi nay bao ham cai kia. Ching han qua téo la qua téo, qua cam IA qua cam. Khéng thé néi edi nly bao ham cdi kia duge. D6i tung cia sy so sinh phai cing chita dymg nhiing yéu t6 thye té thiét yéu, nhiing gia tr) néu ching cing logi va cé thé so sinh duge.”* Cac vi dy Vi dy 1: Néu t6i n6i véi ban sé hai thi it hon s6 muri, thi t6i ons 8 dang thuyét phuc ban mét diéu tét nhién 1a sé hai it hon s6 20. Vi du 2: Tac gia Arnold Toynbee trong cuée tranh Iuén v6i t8 gid Daisaku Ikeda vé “Lua chon cude séng” 43 dura ra lgp luén nh ring d6 la nghia vy céng dan cia t6i phai tra thu? ciing nhu cdc héa don khae cita tdi va dé cing li nghia vu da0 4° {cia 161 phi khai béo trung thye thu nap cia minh cho co a¥8" ] Rou Vilanorn, Legal Methods: A Guide for Paralegals and Law Students, La