GAZİ ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KM – 481
Kimya Mühendisliği Laboratuvarı II

5b / DİFÜZYON

Grup Numarası: H1
Öğrenci Numaraları / Öğrenci Ad ve Soyadları:

151140058 – Merve Roza KURUÖZ

171140008 – Göksu ATEŞ
171140018 – Senanur COŞKUN
171140078 – Cansel UĞURLU

Deney Sorumlusu: Öğr. Gör. Dr. Hatice Begüm MURATHAN

Teslim Tarihi: 30.11.2021

Kasım, 2021
 ÖZET

Difüzyon deneyinin amacı gaz, sıvı ve katılarda difüzyon katsayısının deneysel olarak
belirlenmesidir. Difüzyon; gaz, sıvı, katı fazlarda veya bazen birden çok fazın yer aldığı
sistemlerde fazlar arası kütle transfer mekanizmasıdır. Deney de üç farklı fazda difüzyon
katsayısı elde etmek amaçlanmıştır. Yapılan deneyler sırasıyla şunlardır; Sıvı – sıvı
difüzyonu, Hava – sıvı difüzyonu ve Membran difüzyonudur.

Sıvı-sıvı difüzyon deneyinde 0.003M, 0.03M ve 0.1M konsantrasyonlarında 10’ar dakika

zaman aralıkları ile ölçümleri yapılan numunelerin iletkenlikleri 1.9μS, 10.8μS ve 25.8μS
olarak okunmuştur. son konsantrasyon değerleri 5.19*10-4 M, 6.08*10-4 M, 7.58*10-4 M
olarak hesaplanmıştır. Her üç konsantrasyon için de difüzyon katsayıları (DAB) 2.4*10-5 m2/s
olarak bulunmuştur. Bu sonuca göre difüzyon katsayısının her değişik üç derişimde de aynı
olduğundan dolayı difüzyon katsayısının konsantrasyona bağlı olmadığı sonucuna varılmıştır.

Membran ile difüzyon deneyinde, 0.07 M NaCl çözeltisi için 10 ve 20 dakikalık sürelerde
beklenerek suya NaCl çözeltisinin transferi sağlanmış ve saf su tarafından deney sonunda
iletkenlik ölçümü alınmıştır. 10 dakikalık bekleme süresi sonunda saf suyun iletkenliği 33.3
μS ve 20 dakikalık bekleme süresi sonunda saf suyun iletkenliği 103.0 μS olarak tespit
edilmiştir. Ayrıca, 10 dakikalık bekleme süresinde difüzyon katsayısı 2.18*10-7 m2/s ve 20
dakikalık bekleme süresinde difüzyon katsayısı 9.87*10-8 m2/s olarak hesaplanmıştır.
Bekleme süresi arttığında difüze olacak bileşenin arttığı ve difüzyon katsayısının da buna
bağlı olarak azaldığı gözlemlenmiştir.

Yapılan hava-sıvı difüzyon deneyinin amacı Asetonun durgun hava akımı içerisinde
difüzyonunu incelemektir. Deneyin basınç ve sıcaklık değerleri 1.032 bar ve 19oC olduğu
bilinmektedir. Deney 112 dakika sürmüştür. Aseton için Antoine denklemi ve antoine sabitleri
kullanılarak da asetonun kısmı basıncı bulunmuştur. Ardından kütle transferi formülleri
yardımıyla akı (NA) 6.096*10-3 mol/m2.s ve difüzyon katsayısı (DAB) 1.728 *10-6 m2/s olarak
hesaplanmıştır. Durgun havadan difüze edilen aseton için difüzyon katsayısı oldukça düşük
çıkmıştır.

I
 İÇİNDEKİLER

Sayfa
ÖZET .............................................................................................................................. I
İÇİNDEKİLER............................................................................................................... II
TERİMLER DİZİNİ ....................................................................................................... III
ŞEKİLLER LİSTESİ...................................................................................................... IV
TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................... IV
GİRİŞ ............................................................................................................................. 1
1. Teorik Bilgiler ............................................................................................................ 2
1.1 Difüzyon ................................................................................................................... 2
1.2 Akı............................................................................................................................. 2
1.3 Fick’in 1.Difüzyon Yasası ....................................................................................... 3
1.4 Difüzyon Katsayıları ............................................................................................... 4
1.4.1 Gazlarda Difüzyon Katsayısı ....................................................................... 4
1.4.2 Sıvılarda Difüzyon Katsayısı ....................................................................... 4
1.4.3 Gözenekli Katılarda Difüzyon Katsayısı ..................................................... 5
2. Deneysel Çalışma.................................................................................................................................................6
2.1 Deneysel Yöntem ..................................................................................................... 6
2.2 Deneyin Yapılışı ...................................................................................................... 6
2.3 Deney Düzeneği ....................................................................................................... 7
3. Hesaplamalar................................................................................................................... 8
4. Bulgular ve Tartışma ...................................................................................................... 10
5. Sonuçlar ........................................................................................................................... 11
6. Öneriler ............................................................................................................................ 12
KAYNAKLAR............................................................................................................... 13
EKLER ........................................................................................................................... 14

II
3
 TERİMLER DİZİNİ

Semboller Açıklamalar

τyx Momentum Difüzyon Katsayısı, m2/s

µ Viskozite, m2/s

k Isı İletkenlik Katsayısı, m2/s

Dik “i” Bileşeninin Karışım İçindeki Difüzyon Katsayısı

MA, MB Sırasıyla A ve B Gazlarının Molekül Ağırlığı, g/mol

𝝈AB Ortalama Çarpışma Yarıçapı

ΩD,AB Lennord‐Jones Potansiyeline Bağlı Çarpışma İntegrali

VA Çözünen Maddenin Kaynama Sıcaklığında Molar

Hacmi, m3/kmol

T Mutlak Sıcaklık, K

𝝋 Çözücü için Birleşme Parametresi

I İletkenlik, µS

NA Akı, (kg/m2-s) (mol/m2-s)

III
4
 ŞEKİLLER LİSTESİ
Sayfa

Şekil 2.3.1 Deney Düzeneği Görselleri…………………..…………………………...….....7

Şekil 3.1 0.001 M’dan 0.005 M’a Kadar İletkenlik Değerlerinin Grafiği ve Eğimi………..8

Şekil 3.2 0.001 M’dan 0.07 M’a Kadar İletkenlik Değerlerinin Grafiği ve Eğimi…………9

TABLOLAR LİSTESİ

Sayfa

Tablo 1.2.1 Kütle Transfer Akıları ………………………………….…………………......2

Tablo 3.1 0.001 M’dan 0.005 M’a Kadar İletkenlik Değerleri…………………………….8

Tablo 3.2 0.001 M’dan 0.07 M’a Kadar İletkenlik Değerleri……………………………...9

Tablo 5.1 Sıvı – Sıvı Difüzyon Deneyi Sonuçları………………………………….….......11

Tablo 5.2 Membran Difüzyon Deneyi Sonuçları …………………………………………11

Tablo 5.3 Sıvı – Sıvı Difüzyon Deneyi Sonuçları ………………………………………...11

IV
5
 GİRİŞ

Difüzyon deneyinin amacı gaz, sıvı ve katılarda difüzyon katsayısının deneysel olarak
belirlenmesidir. Difüzyon; gaz, sıvı, katı fazlarda veya bazen birden çok fazın yer aldığı
sistemlerde fazlar arası kütle transfer mekanizmasıdır. Difüzyon, moleküllerin her yöne
rastgele hareketlerinin bir sonucudur ve bu rastgele hareketler tam bir karışma sağlarlar.
Difüzyon hızının yavaş olması difüzyonun önem kazanmasının temel nedenidir. Çoğunlukla
difüzyon bir mekanizma oluşturmak üzere diğer proseslerle birlikte belli bir sıralamaya göre
sistemde yer alır. Bu dizilişte en yavaş basamak prosesin hızını belirler. Difüzyon hızı
sıralamasına göre en hızlı olan madde gazlar, daha sonra sıvılar ve son olarak katılardır.

Akı, birim zamanda birim alandan geçen nicelik (momentum, ısı, kütle) miktarı olarak
tanımlanır. Akı iki grupta incelenir: Kütlesel Akı; Birim zamanda birim alandan geçen “kütle”
(kg/m2-s) miktarıdır. Molar Akı: Birim zamanda birim alandan geçen “mol” (mol/m2-s)
miktarıdır.

Deney de üç farklı fazda difüzyon katsayısı elde etmek amaçlanmıştır. Yapılan deneyler
sırasıyla şunlardır; Sıvı – sıvı difüzyonu, Hava – sıvı difüzyonu ve Membran difüzyonudur.
Yapılan deneylerde iletkenlik ölçümleri yapılmış ve okunan değerler kaydedilmiştir.
Hesaplamalardan elde edilen sonuçlar, bulgular ve tartışmalar kısmında detaylı olarak
incelenmiştir. Rapor, literatür araştırmasından sonra deneysel hesaplamalar, bulgular ve
tartışma, sonuçlar, kaynakça ve ekler bölümleri ile devam etmektedir.

1
 1.TEORİK BİLGİLER

1.1 Difüzyon

Durgun bir akışkan içinde konsantrasyon farkı ile kütle transferinin gerçekleşmesi “difüzyon”
olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir tanımla difüzyon; gaz, sıvı, katı fazlarda veya bazen birden
çok fazın yer aldığı sistemlerde fazlar arası kütle transfer mekanizmasıdır [1].

Difüzyon, moleküllerin her yöne rastgele hareketlerinin bir sonucudur ve bu rastgele

hareketler tam bir karışma sağlarlar. Difüzyon yavaş bir prosestir. Gazlarda difüzyon hızı 10
cm/dakika iken sıvılarda sıvılarda 0,05 cm/dakika ve katılarda 0.00001 cm/dakika
civarındadır. Genel olarak difüzyon hızı, diğer olaylara göre sıcaklıkla daha az değişir.
Difüzyon hızının yavaş olması, difüzyonun önem kazanmasının da temel nedenidir.
Çoğunlukla difüzyon bir mekanizma oluşturmak üzere diğer proseslerle birlikte belli bir
sıralamaya göre sistemde yer alır. Bu dizilişte en yavaş basamak prosesin hızını belirler [2].

1.2 Akı

Akı, birim zamanda birim alandan geçen nicelik (momentum, ısı, kütle) miktarı olarak
tanımlanır. Akı iki grupta incelenir:

a) Kütlesel Akı: Birim zamanda birim alandan geçen “kütle” (kg/m2-s) miktarıdır.

b) Molar Akı: Birim zamanda birim alandan geçen “mol” (mol/m2-s) miktarıdır.

Kütle transferinde akı, kütle veya mol cinsinden, ayrıca sabit referans sistemine göre, kütlesel
ortalama hıza göre veya molar ortalama hıza göre tanımlanabilir [2].

Tablo 1.2.1 Kütle Transfer Akıları [2].

AKI Kütlesel Akı (kg/m2-s) Molar Akı (mol/m2-s)

Sabit Referans Sistemine Göre ni = ρi νi Ni = ci νi

Kütlesel Ortalama Hıza Göre ji = ρi (νi – ν) Ni = ci (νi – ν)

Molar Ortalama Hıza Göre ji* = ρi (νi – ν*) Ji* = ci (νi – ν*)

2
1.3 Fick’in 1.Difüzyon Yasası

𝐝𝐯𝐱
τyx = -µ Newton’un Viskozite Kanunu, Momentum Akısı / Hız Gradyantı.
𝐝𝐲

𝐪 𝐝𝐓
= -k Fourier’in Termal Konduktivite Kanunu, Isı Akısı / Sıcaklık Gradyantı.
𝐀 𝐝𝐲

Newton’un viskozite yasası ve Fourier’ın kondüksiyon

yasasına benzer olarak kütle transferinde de bir maddenin
𝐝𝐜𝐢 difüzyonla olan transfer akısının, o maddenin
Ji * = -Dik
𝐝𝐲 konsantrasyon gradyantı ile orantılı olduğu ifade edilir.
Orantı katsayısı olarak da “difüzyon katsayısı” tanımlanır.
Bu “Fick’in 1.difüzyon” yasasıdır [2].

Birimler yönünden bu üç denklemdeki katsayılar ele alınırsa;

mol m3 𝑚𝑜𝑙 1 𝒎𝟐
Fick Kanunu / Difüzyon Katsayısı = [ ] = [D] [ ] [ m] [D] = [ ]
m2 −𝑠 kg m3 𝒔

kg m3 𝒎𝟐
Newton Viskozite Kanunu = [ ] = [ ]
m−s kg 𝒔

J m3 kg − K 𝒎𝟐
Fourier’in Kondüksiyon Yasası = [ ] = [ ]
m−s −K kg J 𝒔

*Buradan da görüleceği üzere her üç denklemde de kullanılan katsayıların birimleri aynıdır.

Bu nedenle bu üç bağıntı birim yönünden benzerlik gösterir.

3
1.4 Difüzyon Katsayıları

1.4.1 Gazlarda Difüzyon Katsayısı

İkili gaz karışımında seyreltik bölgede yani atmosfer basıncında veya ona yakın düşük
basınçlarda difüzyon katsayısı gaz kinetik teoriden hesaplanabilir. Bu teoride gazların sert
küresel taneciklerden oluştuğu, diğer taneciklerde çarpışmalarının momentumun
korunduğunu gösteren tam elastik bir çalışma olduğu kabul edilir. Moleküller arasında itme
ve çekme kuvvetlerinin bulunmadığı kabul edilir. Daha doğru ve özenli bir yaklaşım ise
moleküller arasındaki itme ve çekme kuvvetlerini ve A ve B’nin farklı boyutlardaki
moleküllere sahip olabileceğini dikkate almalıdır. Chapman ve Enskog, ortalama serbest yol
üzerine bir dağılım fonksiyonunu kullanan Boltzmann eşitliğini çözmüşlerdir. Bu eşitliğin
çözümü, belli bir molekül çifti arasındaki itme ve çekme kuvvetleri için bir bağıntı kullanılası
gerekir. Polar olmayan molekül çiftleri için Lennard‐Jones fonksiyonu kabul edilebilir bir
yaklaşımdır [1].

Chapman Enskog (Lennard-Jones)

Denklemi [2].

1.4.2 Sıvılarda Difüzyon Katsayısı

Sıvılarda difüzyon katsayılarının hesaplamasında teorik modeller çok başarılı değildir. Bu

yüzden sıvılardaki difüzyon katsayısı yarı‐ empirik bir yapıya sahiptir [2].

İlk teorilerden biri olan Stokes‐ Einstein eşitliği küçük moleküllü bir çözücü (B) içerisinde
büyük moleküllü bir çözünenin (A) difüzyonu için üretilmiştir. Çözünen madde
moleküllerinin üzerindeki sürüklenmeyi belirlemek için Stoke kanununun kullanıldığı bu
eşitlik, bütün moleküllerin benzer ve kübik hücre yapısına sahip olması durumuna göre
düzenlenmiştir [1].

Stokes – Einstein Eşitliği [1].

4
Daha genel olarak bakıldığında, sıvılarda difüzyon katsayısı hesaplamaları için en uygun
denklem Wilke – Chang denklemidir [2].

√𝜑𝐵 𝑀𝐵 𝑇
𝐷𝐴𝐵 = 1.17 ∗ 10−13 Wilke – Chang Denklemi [2].
μ𝑉𝐴0.6

1.4.3 Gözenekli Katılarda Difüzyon Katsayısı

Gözenekli katılar kütle aktarım işlemlerinde birim hacim başına geniş yüzey alanı sağlamak
amacıyla yaygın olarak kullanılırlar. Gözenekli katılarda difüzyon; Moleküler Difüzyon,
Knudsen Difüzyonu ve Yüzey Difüzyonu mekanizmaları ile gerçekleşir [2].

a) Moleküler Difüzyon: Fick Kanunu ile de belirtildiği gibi katı gözenekleri büyük ve
gaz göreceli olarak yoğun olduğu zaman hâkim olan difüzyon mekanizmasıdır [2].
b) Knudsen Difüzyonu: Katının gözenekleri küçük veya gaz yoğunluğu düşük olduğu
zaman, moleküller gözenek duvarları ile birbirleri ile yaptıkları çarpışmadan daha sık
çarpışırlar. Bu nedenle gözenek boyunca moleküllerin difüzyonu, serbest molekül akışı
için elde edilen eşitlikler ile belirtilebilir. Bu difüzyon Knudsen difüzyon olarak
adlandırılır [1].

T
DKA = 97r ( )1/2 Knudsen Denklemi [2].
MA

c) Yüzey Difüzyonu: Orta basınçlarda ve gözenek boyutlarında her iki çarpışma da

(moleküllerin birbiriyle ve gözenek duvarlarıyla olan çarpışmaları) moleküllerin
difüzyonunda önemli rol oynarlar. Bazı moleküller gözeneklerin duvarları üzerinde
adsorplanırlar; bu moleküler hareketlidir ve duvar boyunca azalan yüzey derişimi
yönünde difüzlenirler. Yüzey difüzyonu, moleküler difüzyonu ve Knudsen difüzyonu
hızlarının çok küçük olduğu çok küçük gözeneklerdeki transfer olaylarında hâkim olan
difüzyon mekanizmasıdır [1].

*Atmosferik basınçta, gözenek yarı çapının 2 μm’ den büyük olması halinde moleküler
difüzyon, gözenek yarıçapının yaklaşık 0,2 μm’den daha küçük durumda olması durumunda
ise Knudsen difüzyon hakimdir

5
 2. DENEYSEL ÇALIŞMA

2.1 Deneysel Yöntem

Kullanılan Malzemeler ve Reaktifler:

Hava – Sıvı Difüzyon Deneyi

Aseton, hava
Sıvı – Sıvı Difüzyon Deneyi
0,1 M 500 ml stok NaCI çözeltisi
*Stoktan 100’er ml;
0.1M, 0.07M, 0.05M, 0.03M, 0.007M, 0.005M, 0.003M derişimli çözeltiler ve saf su.
Beher, beher içine yerleştirilmek üzere cam şişeler.
Membranda Difüzyon Deneyi;
Membran, manyetik balık, ısıtıcı, saf su

2.2 Deneyin Yapılışı

Hava – Sıvı Difüzyon Deneyi

Bu deneyde hava – sıvı difüzyonu için gerekli deney düzeneği hazırlanır. Cam düzeneğin bir
bölmesine aseton eklenir. Düzeneğin diğer bölmesine de gaz akışı sağlanır. Ve aseton ile hava
arasındaki difüzyonun gerçekleşmesi için yeterli süre de beklenir. Burada kullanılan cam
düzeneğin çevresi ölçülür. Ölçülen değer kaydedilir.

Sıvı – Sıvı Difüzyon Deneyi

İlk olarak 0,1 M 500 ml stok NaCI çözeltisi hazırlanır. Daha sonra Stoktan 100’er ml; 0.1M,
0.07M, 0.05M, 0.03M, 0.007M, 0.005M, 0.003M derişimli çözeltiler hazırlanır. Hazırlanan
bu çözeltilerin iletkenlik ölçümleri yapılır. Bu çözeltilerden 3 tanesi seçilir. Seçilen 3
çözeltiden belirli miktarlarda küçük cam şişelere koyulur. Bu cam şişeler sırasıyla 3 farklı
behere yerleştirilir. Daha sonra sırasıyla şişelerdeki sıvı seviyesi ile difüze olmasını
sağlayacak kadar saf su her 3 behere de eklenir.
Her saf su ekleme işleminden sonra bir süre difüzyonun gerçekleşmesi için beklenir ve süre
sonunda iletkenlik ölçümleri yapılır. Elde edilen değerler kaydedilir. Son olarak kullanılan
cam şişelerin ağız kısmının çevresi ölçülür ve kaydedilir.

6
Membran Difüzyon Deneyi

İlk olarak membran kabının bir tarafına NaCI çözeltisi koyulur. Kabın diğer bölmesine ise saf
su eklenir. Ve kap içerisine manyetik balık atılır. Belirli bir süre boyunca ısıtıcı da ısıtılır. Bu
sürenin sonunda önce mezür içerisinde hacim ölçümü yapılır. Daha sonra ise hem saf su hem
de tuz çözeltisi için iletkenlik ölçümleri yapılır. Elde edilen değerler kaydedilir. Son aşamada
membranın çevresi ölçülür ve kaydedilir.

2.3 Deney Düzeneği

Şekil 2.3.1 Deney Düzeneği Görselleri.

7
 3.HESAPLAMALAR

İki adet kalibrasyon grafiği çizilmiştir ve bu grafiklerin eğimi hesaplanmıştır. 0.001 M ‘dan
0.07 M’a kadar olan bütün değerler alındığında küçük iletkenlik değerleri için molaritenin
grafiğin denkleminden hesabı negatif çıkmıştır. Bu nedenle küçük iletkenlik değerlerinde
rahatça kullanılabilecek bir grafik ve denklem elde edebilmek için ilk üç değer göz önüne
alınarak grafik çizilmiş ve eğim denklemi hesaplanmıştır.

Tablo 3.1 0.001 M’dan 0.005 M’a Kadar İletkenlik Değerleri.

Molarite (M) İletkenlik (μS)

0,001 59,5
0,003 189,9
0,005 401

Kalibrasyon Grafiği (İletkenlik vs Molarite)

0,006

0,005

0,004
Molarite (M)

y = 1E-05x + 0,0005
0,003

R² = 0,9817
0,002

0,001

0
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450

İletkenlik (μS)

Şekil 3.1 0.001 M’dan 0.005 M’a Kadar İletkenlik Değerlerinin Grafiği ve Eğimi.

8
Tablo 3.2 0.001 M’dan 0.07 M’a Kadar İletkenlik Değerleri.

Molarite (M) İletkenlik (μS)

0,001 59,5
0,003 189,9
0,005 401
0,007 648
0,03 2360
0,05 3570
0,07 4620

Kalibrasyon Grafiği (İletkenlik vs Molarite)

0,08

0,07

0,06

0,05
Molarite (M)

y = 1E-05x - 0,0013
0,04
R² = 0,9932
0,03

0,02

0,01

0
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000
-0,01
İletkenlik (μS)

Şekil 3.2 0.001 M’dan 0.07 M’a Kadar İletkenlik Değerlerinin Grafiği ve Eğimi.

9
 4.BULGULAR VE TARTIŞMA

Difüzyon deneyinin amacı gaz, sıvı ve katılarda difüzyon katsayısının deneysel olarak
belirlenmesidir. Difüzyon; gaz, sıvı, katı fazlarda veya bazen birden çok fazın yer aldığı
sistemlerde fazlar arası kütle transfer mekanizmasıdır. Difüzyon, moleküllerin her yöne
rastgele hareketlerinin bir sonucudur ve bu rastgele hareketler tam bir karışma sağlarlar.

Sıvı-sıvı difüzyon deneyinde 0.003M, 0.03M ve 0.1M konsantrasyonlarında 10’ar dakika

zaman aralıkları ile ölçümleri yapılan numunelerin iletkenlikleri 1.9μS, 10.8μS ve 25.8μS
olarak okunmuştur. Excel’de çizilen kalibrasyon grafiğinden elde edilen denklem ile
kaydedilen iletkenlik değerleri kullanılarak son konsantrasyon değerleri 5.19*10-4 M,
6.08*10-4 M, 7.58*10-4 M olarak hesaplanmıştır. Difüzyon katsayısını hesaplamak için
deneyde elde edilen ve yapılan ölçümler sonucunda her üç konsantrasyon için de difüzyon
katsayıları (DAB) 2.4*10-5 m2/s olarak bulunmuştur. Bu sonuca göre difüzyon katsayısının her
değişik üç derişimde de aynı olduğundan dolayı difüzyon katsayısının konsantrasyona bağlı
olmadığı sonucuna varılmıştır.

Membran ile difüzyon deneyinde, 0.07 M NaCl çözeltisi için 10 ve 20 dakikalık sürelerde
beklenerek suya NaCl çözeltisinin transferi sağlanmış ve saf su tarafından deney sonunda
iletkenlik ölçümü alınmıştır. 10 dakikalık bekleme süresi sonunda saf suyun iletkenliği 33.3
μS ve 20 dakikalık bekleme süresi sonunda saf suyun iletkenliği 103.0 μS olarak tespit
edilmiştir. Ayrıca, 10 dakikalık bekleme süresinde difüzyon katsayısı 2.18*10-7 m2/s ve 20
dakikalık bekleme süresinde difüzyon katsayısı 9.87*10-8 m2/s olarak hesaplanmıştır.
Bekleme süresi arttığında difüze olacak bileşenin arttığı ve difüzyon katsayısının da buna
bağlı olarak azaldığı gözlemlenmiştir. Beklenen süre ile difüzyon katsayısının ters orantılı
olduğu çıkarımı yapılmıştır.

Yapılan hava-sıvı difüzyon deneyinin amacı Asetonun durgun hava akımı içerisinde
difüzyonunu incelemektir. Deneyin laboratuvar koşulları altında basınç ve sıcaklık değerleri
1.032 bar ve 19oC olduğu bilinmektedir. Deney sonunda yükseklikteki değişim 3 mm ve
kalınlık 3 cm olarak belirlenmiştir. Deney 112 dakika sürmüştür. Aseton için Antoine
denklemi ve antoine sabitleri kullanılarak da asetonun kısmı basıncı bulunmuştur. Ardından
kütle transferi formülleri yardımıyla akı (NA) 6.096*10-3 mol/m2.s ve difüzyon katsayısı (DAB)
1.728 *10-6 m2/s olarak hesaplanmıştır. Durgun havadan difüze edilen aseton için difüzyon
katsayısı oldukça düşük çıkmıştır. Difüzyon katsayısının düşük çıkmasının sebebi laboratuvar
ortamının basıncına veya sıcaklığına bağlı olabilir.

10
 5.SONUÇLAR

Tablo 5.1 Sıvı – Sıvı Difüzyon Deneyi Sonuçları.

Konsantrasyon (M) İletkenlik (µS) Süre (dk) Difüzyon Katsayısı (DAB) (m2/s)
5.19*10-4 1.9 10 2.4*10-5
6.08*10-4 10.8 10 2.4*10-5
7.58*10-4 25.8 10 2.4*10-5

Tablo 5.2 Membran Difüzyon Deneyi Sonuçları.

Konsantrasyon (M) İletkenlik (µS) Süre (dk) Difüzyon Katsayısı (DAB) (m2/s)
8.33*10-4 33.3 10 2.18*10-7
1.53*10-3 103.0 20 9.87*10-8

Tablo 5.2 Hava – Sıvı Difüzyon Deneyi Sonuçları.

PA1 (bar) PA2 (bar) PB1 (bar) PB2 Süre (dk) Difüzyon Katsayısı (DAB)
(bar) 2
(m /s)

0.2338 0 0.7982 1.032 112 1.728*10-5

11
 6.ÖNERİLER

Farklı tuz çözeltileri ile diğer deneysel parametreler sabit tutulup, difüzyon katsayılarının
değişimi incelenebilir. Yapılan deneylerde, kullanılan parametrelerden seçilen herhangi bir ya
da ikisi değiştirilerek deneyler tekrarlanabilir ve elde edilen yeni sonuçlar ile kıyaslama
yapılabilir. Deneylerde, deneysel tasarım bilgileri kullanılarak veriler analiz edilip , sonuçlar
yorumlanabilir.

12
 KAYNAKLAR

[1] Gazi Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü KM481 Deney Föyleri, 5b-Difüzyon
Deney Föyü, Web: https://mf-km.gazi.edu.tr/view/page/4762 , Erişim Tarihi: 27.11.2021.
[2] Uysal, B. Z. (2003). Kütle Transferi Esasları ve Uygulamaları: Cilt 2 (İkinci basım). Gazi
Kitabevi, 8-25.
[3] Merck İlaç Ecza ve Kimya Tic.A.Ş. (2021). Aseton EMPLURA® (KatalogNo.822251)
Web:https://www.merckmillipore.com/TR/tr/product/msds/MDA_CHEM-822251 , Erişim
Tarihi : 27.11.2021.
[4] Merck İlaç Ecza ve Kimya Tic.A.Ş. (2021). Sodyum klorür analiz için EMSURE®
ACS,ISO,(KatalogNo.106404)Web:https://www.merckmillipore.com/TR/tr/product/msds/M
DA_CHEM-106404 , Erişim Tarihi: 27.11.2021.
[5] Merck İlaç Ecza ve Kimya Tic.A.Ş. (2021). Su için Aquastar®EMSURE®ACS,ISO
(KatalogNo.188052)Web:https://www.merckmillipore.com/TR/tr/product/msds/MDA_CHE
M-188052 , Erişim Tarihi : 27.11.2021.

13
 EKLER

Deneyde Kullanılan Kimyasal Malzemeler Hakkında Bilgiler, (MSDS)

Aseton (C3H6O)

Yanıcı Madde

Zararlılık İfadeleri
H225 Kolay alevlenir sıvı ve buhar.
H319 Ciddi göz tahrişine yol açar.
H336 Rehavete veya baş dönmesine yol açabilir.

Önlem ifadeleri
P210 Isıdan/kıvılcımdan/alevden/sıcak yüzeylerden uzak tutun. - Sigara içilmez.
P233 Kabı sıkıca kapalı tutun. P240 Kabı ve alıcı donanımları topraklayınız ve bağlayınız.
P241 Patlamaya dayanıklı elektrikli/ havalandırma/ tutuşturucu/ malzeme kullanın.
P242 Kıvılcım çıkarmayan aletler kullanınız.
P305 + P351 + P338 GÖZ İLE TEMASI HALİNDE: Su ile birkaç dakika dikkatlice
durulayın. Takılı ve yapması kolaysa, kontak lensleri çıkartın. Durulamaya devam edin.

Kişisel Önlemler, Koruyucu Donanım Prosedürleri

Kişisel koruyucu donanım (koruyucu kıyafet, eldiven, göz ve yüz koruması) kullanılmalı.
Yetersiz havalandırma şartlarında uygun solunum cihazı takılmalı.

İlk Yardım Önlemleri

14
• Teneffüs ettikten sonra: Zarar gören kişiyi açık havaya çıkarın ve rahat nefes alabileceği
pozisyonda olmasını sağlayın.
• Deriyle teması halinde: Hemen tüm bulaşmış giysileri çıkarınız. Deriyi suyla yıkayınız.
• Göz temasından sonra: Bol suyla yıkayın. Göz doktorunuzu arayın. Kontakt lensleri
çıkarınız.
• Yuttuktan sonra: Hemen 2 bardak su içirin. Doktora danışınız.

Yangınla Mücadele Önlemleri

• Yangın söndürücüler;
Uygun yangın söndürücüler: Yerel şartlar ve çevre için uygun yangın söndürme yöntemleri
kullanınız. Karbon dioksit (CO2) Köpük Kuru toz.
Uygun olmayan söndürücüler: Bu madde/karışım için söndürme maddelerine yönelik bir
sınırlama yoktur.
• Madde veya karışımdan kaynaklanan özel zararlar: Yanıcı değildir.

Temel Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

Fiziksel Hali Sıvı

Renk Renksiz

Koku Eşiği 0.1 ppm

Koku Keskin Kokulu, Hafif Aromatik

pH 5 – 6 (395 g/l çözelti, 20°C’de)

Yoğunluk 0,79 g/cm3 (20 °C)

Kaynama Noktası 56 °C

Buhar Basıncı 245,3 hPa (20°C’de)

Erime Noktası -94°C

Çözünürlük (H2O) Suda çözünür

Parlama Noktası -17°C
Alev Alma Sıcaklığı 465°C

15
Sodyum Klorür (NaCI)

Zararlılık İfadeleri;
(EC) No 1272/2008 -Yönetmeliğine göre tehlikeli madde ya da karışım değildir.

İlk Yardım Önlemleri

Solunması Halinde;
Teneffüs ettikten sonra: temiz hava.
Deriyle Teması Halinde;
Deriyle teması halinde: Hemen tüm bulaşmış giyisileri çıkarınız. Deriyi suyla yıkayınız.
Gözle Teması Halinde;
Göz temasından sonra: bol su ile göz kapağı tamamen açık olarak yıkayın. Gerekliyse göz
uzmanı çağırın. Kontakt lensleri çıkarınız.
Yutulması Halinde;
Yuttuktan sonra hemen 2 bardak su içirin. Kötü hissediliyorsa doktora başvurun.

Yangınla Mücadele Önlemleri

Uygun Yangın Söndürücüler;
Yerel şartlar ve çevre için uygun yangın söndürme yöntemleri kullanınız.

Temel Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

Fiziksel Hali Katı

Renk Renksiz
Koku Eşiği Uygulanmaz
Koku Kokusuz
pH 7
Yoğunluk 2.16 g/cm3
Kaynama Noktası 1.413°C
Çözünürlük (H2O) Suda çözünür
Erime Noktası 801°C

16
Su (H2O)

Su, Dünya üzerinde bol miktarda bulunan ve tüm canlıların yaşaması için vazgeçilmez olan,
kokusuz ve tatsız bir kimyasal bileşiktir. Sıklıkla renksiz olarak tanımlanmasına rağmen kızıl
dalga boylarında ışığı hafifçe emmesi nedeniyle mavi renge sahiptir.

Yapılan araştırmalara göre suyun fiziksel, sağlıksal ve çevresel açıdan zararı olmadığı
görülmüştür. İlgili ulusal kanunlara göre etiketlenmesine gerek yoktur. Madde veya
karışımdan kaynaklanan özel zararlar incelenmek istendiğinde uygun veri bulunamamıştır.
Yangın söndürme sırasında alınması gereken koruyucu önlemler için uygun veri yoktur. Bu
ürünle ilgili, bilinen herhangi bir reaktif tehlike yoktur. Normal ortam sıcaklıklarında ve
tavsiye edildiği gibi kullanıldığında kimyasal olarak kararlıdır.

Molekül 18.02 g/mol

Kütlesi
Yoğunluk 0.997 g/cm3 ≈ 1 g/cm³ (20°C de)
Erime 0,00 °C

Noktası
Kaynama 100 °C
Noktası
Çözünürlük Su içinde tamamen karışabilir.

Muhafaza Etme ve Temizleme: Döküntü temizleme yöntemleri kullanılarak absorbe edici

bir malzeme (bez, yün vs.) ile siliniz

17
Maruz Kalma Kontrolleri:

Uygun Mühendislik Kontrolleri:

Yeterli havalandırma sağlayınız. Patlama önleyici genel ve yerel tahliye havalandırması

kullanınız. Maruziyeti en aza indirmek için operatörlerin eğitilmesini sağlayınız.

Göz/Yüz korunması: Risk değerlendirmesi gözlerle temas ihtimalini belirtiyorsa,

onaylanmış bir standart ile uyumlu göz koruyucusu kullanılmalıdır.

Ellerin korunması: Risk değerlendirmesi, ciltle temasın mümkün olduğunu belirtiyorsa,

onaylı bir standart ile uyumlu, kimyasala dirençli, su geçirmez eldivenler kullanılmalıdır.

Diğer cilt ve vücut koruması: Temas ihtimaline karşı önlük veya koruyucu giysi giyiniz.

Sağlık tedbirleri: Elledikten sonra ellerinizi iyice yıkayınız. Bu ürünü kullanırken hiçbir şey
yemeyin, içmeyiniz veya sigara içmeyiniz. Kirlenmiş giysilerinizi yeniden kullanmadanönce
yıkayınız.

Solunum sisteminin korunması: Yetersiz havalandırma halinde, uygun solunum koruyucu

kullanılmalıdır.

Çevresel maruz kalma kontrolleri: Kaplar kullanılmadığında sıkıca mühürlenmiş şekilde

muhafaza edilmelidir. Havalandırma emisyonlarının ve iş proses ekipmanlarının, çevre
koruma mevzuatları gerekliliklerine uygunluğunu kontrol edilmelidir.

Atık Oluşumu: Atık oluşumu en aza indirilmeli veya mümkün olan her yerde atık
oluşumundan kaçınılmalıdır. Bu madde ve kabı güvenli bir biçimde bertaraf edilmelidir.
Atıkların ellenmesi sırasında, ürünün ellenmesi için uygulanan güvenlik önlemleri dikkate
alınmalıdır.

Atık işleme yöntemleri: Uygun bilgi bulunamamıştır.

Atık sınıfı: Yerel kanunlar dikkate alınarak, nötrleştirildikten sonra atık su olarak imha
edilebilir.

18
 ().O lM ı İ(et-lc.e.J\h'k..-. &f.& 2. tn$

O,O SM : ;ıuıc.enıı·k.-, '3.S 1 m s

0.0 1M t ı'leJ-ke-1\ı'lı:. ➔ !2, 'U, m S

0.0 01- M: İl~H-eıııiL-, 62,. i µs.

o.o OS M: i l~t-~eı) ıi L-:.-, ı.+04. JA s.
4). 003 M ~ ile.tv4!-'\\İL-1 LRGf, j jAS
O,O O.( M : İlet-k:&.h'~ -1 s ~.s f' S

rJ\ a.M brc .md ~ Dı' fÜ 2.~0 ("\

c,. e" r e. : '=t cm
~ [o.oolM0,0 3 M ~
~ j l~tl-:.eAlilı:..-, J.ı.S
( .'\
ile.t-k:eA\. 'k. -, {O, V f'- S
!ıcalıt'\lı~ : 0 ,0 .2. c.m
"5 42. ınJ
;< S '-'s Clf- su =-
ı:;, 0 .t
ı\ı\ ~ jle.He/\\ ı'k...--, 2.5 , i
hır.ı: 4 o• lO rpr n
ıt-arı~t"ir-Mo.

~ v:,@;_ $C lf su. '. ı'\~lı'k..-, '33 .l /AS [~ . otM)

i:. c::ılıl\hlı. ~ ; cm
Cte"re.: l,5"c:.M
ı;asu,c;: Lo bo co. t-ı.t vc.u-
ı... o it:. •• \ o ~2. ~ ofu . t\ a rl
S.i- dc.l "
S,Cl f"\ 0\t- : \O\ ~

s,c.o.~ıı't- ~
.ı. q, "G

H, · if · .2o2. l
H{ Gr ub u
'-'e"",. .Se1~ fc,.S\
19
20