ΑΡΦΕ ΠΡΟΛΗΠΣΙΚΗ ΤΝΣΗΡΗ Η

Μιχαήλ-Ευάγγελος Κουμαράς, Ζωή ακκή

17 ΛΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
7 ερωτήσεις 3 σελίδες

1 Α) Ποια είναι τα σημαντικότερα διακοσμητικά θέματα

στην Ελληνική Λαϊκή Τέχνη.

Η καταγωγή των διακοσμητικών θεμάτων στην Λαϊκή Τέχνη είναι

αρχαιότατη και έχει σχέση με αρχαίες συνήθειες και σύμβολα.

Οι φόρμες, οι παραστάσεις και η διακόσμηση πολλών ειδών της Λαϊκής

Τέχνης συσχετίζονται με τη διακοσμητική των προϊστορικών χρόνων
όπως: ο μαίανδρος, οι σταυροί, οι έλικες, τα πουλιά, τα καράβια,
ανθρώπινες μορφές με έντονα χρώματα.

Τα έργα της Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης είναι «δεμένα» με τις

καθημερινές ανάγκες, απασχολήσεις, ανησυχίες και ελπίδες αλλά και με
την κοσμοθεωρία του απλού λαού (ήθη έθιμα παραδόσεις
δεισιδαιμονίες κα.).
Γι’ αυτό αντλεί τα θέματά της από την αγροτική και ποιμενική ζωή, από
την παράδοση, τις πεποιθήσεις, και τις αξίες.

Τα σημαντικότερα διακοσμητικά θέματα είναι:

οι ανθρώπινες μορφές (άνδρας, γυναίκα, παιδί, η γοργόνα,), σκηνές από
την καθημερινή ζωή, την παράδοση, φυσικά τοπία, και την Ιστορία με
γεωμετρικά σχέδια (μαίανδροι, ρόμβοι, σταύρος, δρακοκτονία) καθώς
και φυτικά ή ζωϊκά μοτίβα (πχ. ανθρωποκέφαλο πουλί-νεράιδα,
πετεινός, φίδι, δικέφαλος αετός, δύο παγώνια που πίνουν νερό από το
ίδιο δοχείο, γλάστρα με λουλούδια).

1
 ΑΡΦΕ ΠΡΟΛΗΠΣΙΚΗ ΤΝΣΗΡΗ Η
Μιχαήλ-Ευάγγελος Κουμαράς, Ζωή ακκή

2 Α) Με ποιους τρόπους εκτίθεται η λαϊκή τέχνη στα

Ελληνικά μουσεία.

Τα αντικείμενα συνήθως εκτίθενται σύμφωνα με τη λειτουργική τους

χρήση έτσι πχ. στο Μουσείο Μπενάκη μπορούμε να δούμε
αναπαραστάσεις δωματίων, εργασιών, εποχών, παραδοσιακές στολές μέσα
σε προθήκες και αντικείμενα που μας βοηθούν να καταλάβουμε τον τρόπο
ζωής εκείνων των ανθρώπων και τη σχέση τους με τα αντικείμενα.

Τα νέα μουσεία που δημιουργούνται χρησιμοποιούν νέα μέσα και

τεχνολογίες όπως: σεμινάρια, ειδικές εκδηλώσεις, προβολές, εργαστήρια,
σελίδες στο διαδίκτυο κα. με σκοπό να δείξουν στους επισκέπτες τους την
Ελληνική προβιομηχανική κοινωνία που στηρίζονταν κυρίως στη φύση
και να συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν.

Στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης στην έκθεση «Άνθρωποι και

Εργαλεία» χρησιμοποιούνται αντικείμενα εκείνης της εποχής τα οποία
είναι μέσα σε προθήκες ή εκτεθειμένα και εκτίθενται κρεμασμένα με
μπετονιά, στηριγμένα σε μεταλλικούς πίρους και έχουν ταμπελάκια με
πληροφορίες γι’ αυτά.

Επίσης υπάρχουν αυθεντικές μαρτυρίες τεχνιτών και διαδραστικά μέσα

όπως: υπολογιστές, συρτάρια κα. αξιοποιώντας τις δυνατότητες της
σύγχρονης τεχνολογίας και των πολυμέσων.

ΑΡΦΕ ΠΡΟΛΗΠΣΙΚΗ ΤΝΣΗΡΗ Η

 Μιχαήλ-Ευάγγελος Κουμαράς, Ζωή ακκή

40Α) Ποια είναι τα στοιχεία της Λαϊκής Τέχνης.

Η λαϊκή τέχνη είναι η καλλιτεχνική έκφραση του λαού που πηγάζει μέσα
από τις κοινές εμπειρίες, τα ήθη και τα έθιμα τις παραδόσεις και τους
θρύλους μιας κοινωνίας.
Εκφράζεται μέσα από την αρχιτεκτονική, τη μεταλλοτεχνία, την κεραμική,
την μαρμαρογλυπτική, την ζωγραφική, την υφαντουργία κα.

Η Ελληνική Λαϊκή Τέχνη συνεχίζει την Βυζαντινή παράδοση, δέχτηκε

επιδράσεις από τη Δύση (Φραγκοκρατία) και Ανατολή (Τουρκοκρατία) και
συγγενεύει με αυτή των Βαλκανικών λαών.
Εκφράζει την κοινωνική καταπίεση, την ανάγκη και αγάπη για
ελευθερία, την κοινωνική ενότητα και το ομαδικό αίσθημα του συνόλου
μέσα στο οποίο το άτομο δεν είναι κάτι ξεχωριστό αλλά αποτελεί μέλος
ενός συνόλου.

Τα στοιχεία της είναι:

1. Η λαϊκή τέχνη είναι αυθόρμητη, ειλικρινής, ανεπιτήδευτη,
στηριγμένη στη λιτότητα.
2. Στηρίζεται στην παράδοση, την Ιστορία, τις συνήθειες, την
περιπέτεια κάθε τόπου, τις οικονομικές, κοινωνικές, και
επαγγελματικές συνθήκες, τα ήθη και τα έθιμα.
3. Βγαίνει μέσα από τον λαό κι όχι από ορισμένα άτομα.
4. Χαρακτηρίζεται από επαναληπτικότητα, συμμετρία, αφαιρετική
διάθεση, γεωμετρική διάσταση, μη ρεαλιστικούς κόσμους,
σχηματοποίηση, φυσιοκρατική μαγεία και αισιόδοξη διάθεση.
5. Ο δημιουργός δεν ονομάζεται καλλιτέχνης αλλά τεχνίτης, μάστορας.
Είναι καλός γνώστης της τέχνης και έτσι αναγνωρίζεται από την
κοινωνία στην οποία ζει.

4
 ΑΡΦΕ ΠΡΟΛΗΠΣΙΚΗ ΤΝΣΗΡΗ Η
Μιχαήλ-Ευάγγελος Κουμαράς, Ζωή ακκή

41Α) Τι γνωρίζετε για τον Ελληνικό Λαϊκό Πολιτισμό και την Ελληνική
ο
Λαϊκή Τέχνη κατά τον 19 αι.
Η άνθιση της Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης εντοπίζεται από τον 17ο – 19ο αι. Τον 19ο
αι. οι νέες οικονομικές συνθήκες πχ. ανάπτυξη του εμπορίου προκάλεσαν μεγάλες
αλλαγές στην λαϊκή δημιουργία και την αρχιτεκτονική.
Επίσης η ευημερία, η ειρήνη, και η ασφάλεια που επικρατούσε τότε, η στροφή
στα ναυτικά επαγγέλματα, τα κοσμοπολίτικα πρότυπα, το μεταναστευτικό ρεύμα
ήταν καταλυτικοί παράγοντες για την ανάπτυξη της Λαϊκής Τέχνης.

Καθοριστικό ρόλο στην Ελληνική Λαϊκή Τέχνη για την ανάπτυξη των
τύπων της παίζουν οι τοπικές συνθήκες, οι εποχές του έτους, οι καθημερινές
συνήθειες και οι προαιώνιες παραδόσεις.
Η Ελληνική Λαϊκή Τέχνη είναι η έκφραση της συλλογικής ζωής και των
βιωμάτων ενός λαού και είναι διαφορετική από την απλοϊκή τέχνη (Naif) και από
την πρωτόγονη (Primitif).

Στον τομέα της ξυλογλυπτικής επεκτάθηκε η χρήση της τεχνοτροπίας του μπαρόκ
και του ροκοκό ενώ στην κλασική ξυλογλυπτική παρείσφρησε ο νεοκλασικισμός
νοθεύοντας την γνησιότητά της.
Στον τομέα της λαϊκής ζωγραφικής τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν
στα επαναστατικά χρόνια ενέπνευσαν ορισμένους ζωγράφους, οι οποίοι
φιλοτεχνούσαν αναπαραστάσεις γνωστών μαχών και πολιορκιών του 1821, όπως
τα έργα του Παναγιώτη Ζωγράφου.

Λαϊκός Πολιτισμός είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων ενός

λαού και περιλαμβάνει την καθημερινή ζωή του λαού, τις ασχολίες του, τον τρόπο
ψυχαγωγίας του, την κοσμοθεωρία του, τα ήθη και τα έθιμά του.
Όταν δημιουργήθηκε το Ελληνικό κράτος το 1830, άρχισαν να εισχωρούν στη
ζωή του Ελληνικού πολιτισμού δυτικά στοιχεία (Γερμανικός νεοκλασικισμός,
αρχιτεκτονική, πολεοδομία κλπ.), αυτό επηρέασε τη μορφή της τέχνης και του
πολιτισμού της Ελλάδας.

Ο Ελληνικός Λαϊκός Πολιτισμός είναι συνυφασμένος με τον λαό και διασώζει

διαχρονικές και αυθεντικές μορφές πολιτισμού όπως : λογοτεχνία, ποίηση,
μουσική, ζωγραφική, αρχιτεκτονική, ήθη,έθιμα κλπ.
 ο
42Α) Τι γνωρίζετε για την Ελληνική Λαϊκή Τέχνη κατά τον 20 αι,
Τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. υπάρχει ακόμα κάποια παράγωγη σε προϊόντα
λαϊκής τέχνης αν κ το ευρωπαϊκό πνεύμα κ ο δυτικός προσανατολισμός είναι
πλέον εμφανείς. Ο σημαντικότερος λαϊκός καλλιτέχνης του 20ου αιώνα είναι ο
Θεόφιλος.

Ωστόσο ο 20ος αιώνας είναι μια περίοδος σημαντικών κοινωνικών αλλαγών που
επηρέασαν άμεσα και τη λαϊκή τέχνη.
Οι παραδοσιακές κοινωνικές δομές στο πλαίσιο των οποίων αναπτύχθηκαν οι
εκδηλώσεις του παραδοσιακού πολιτισμού υποχωρούν σταδιακά μετά τη
δημιουργία του Ελληνικού κράτους, ενώ ουσιαστικά καταρρέουν μετά τον Β΄
Παγκόσμιο Πόλεμο, τον εμφύλιο, την αστυφιλία και τη μετανάστευση στο
εξωτερικό.

Επίσης οι λόγιοι πίστευαν ότι η δυτική τέχνη και παιδεία έπρεπε να γίνουν μέρος
της νέας πολιτιστικής ταυτότητας των Ελλήνων, έτσι παραγκώνιζαν σταδιακά την
λαϊκή τέχνη που την θεωρούσαν κατάλοιπο των σκοτεινών χρόνων και σταδιακά
άρχισαν να εξαφανίζονται παραδοσιακά επαγγέλματα και τέχνες.

Πολλά κέντρα λαϊκής τέχνης εγκαταλείπονται όπως τα περίφημα κέντρα

χρυσοχοΐας των Καλαρρύτων στην Ήπειρο, τα υφαντικά κέντρα στο Πήλιο κ.α.
Ορισμένα εργαστήρια συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση, προσαρμόζοντας
τις παραδοσιακές κατασκευές στα σύγχρονα πρότυπα ακολουθώντας και τις
τάσεις της αγοράς.

Τα προβιομηχανικά επαγγέλματα που κατάφεραν να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια

του 20ου αιώνα ήταν αυτά που κάλυπταν τις στοιχειώδης ανάγκες. Όμως η
εγκατάσταση των προσφύγων μετά τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) έδωσε
ώθηση στη λαϊκή τέχνη και ιδιαίτερα στη κεραμική που είναι μια από τις τέχνες
που άντεξαν μέχρι σήμερα.

Η Ελληνική Λαϊκή Τέχνη έχει ιστορική διάσταση διότι ξεκινά από τα χρόνια
της Τουρκοκρατίας και φτάνει μέχρι το 1950 αποτελώντας τη συνέχεια της
Υστεροβυζαντινής Τέχνης.

Είναι αυτή που κράτησε ζωντανό τον πολιτισμό των Ελλήνων, την Ιστορία, την
παράδοση, την τέχνη, τη θρησκεία, τη γλώσσα και δεν άφησε τους Έλληνες να
ξεχάσουν ποιοι είναι και από πού κατάγονται.

7
 ΑΡΦΕ ΠΡΟΛΗΠΣΙΚΗ ΤΝΣΗΡΗ Η
Μιχαήλ-Ευάγγελος Κουμαράς, Ζωή ακκή

50Α) Ποια είναι η έννοια του «λαϊκού πολιτισμού».

Υπό τον όρο λαϊκός πολιτισµός νοείται το σύνολο των δραστηριοτήτων

και εκδηλώσεων ενός λαού.
Πρόκειται για µια ευρύτατη έννοια που περιλαµβάνει την καθηµερινή
ζωή του λαού, τις ασχολίες του, τον τρόπο ψυχαγωγίας του, την
κοσµοθεωρία του.
Πιο συγκεκριμένα συμπεριλαμβάνει εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής
του λαού στον υλικό βίο (τροφή, ένδυση, καλλωπισμός), στο πνευματικό
βίο (λατρεία, θρύλοι, παροιμίες, μύθοι), στον κοινωνικό βίο (ήθη και έθιμα
παιχνίδια παραδόσεις), στην τέχνη, στον έρωτα, στην παιδεία, στην
αρχιτεκτονική.

8
 ΑΡΦΕ ΠΡΟΛΗΠΣΙΚΗ ΤΝΣΗΡΗ Η
Μιχαήλ-Ευάγγελος Κουμαράς, Ζωή ακκή

80Α) Ποια είναι η έννοια της «λαϊκής δημιουργίας» και ποια

η διάκρισή της από τη « λόγια δημιουργία».

Η Λαϊκή δημιουργία είναι ανώνυμη, εκφράζει την συλλογική συνείδηση, τα

βιώματα ενός λαού, συνδέει το παρελθόν με το παρόν,
μεταδίδεται από γενιά σε γενιά με προφορικό λόγο, εξελίσσεται αργά, εξυπηρετεί
πρακτικούς σκοπούς και καθημερινές ανάγκες και
οι δημιουργοί της είναι σχεδόν πάντα ανώνυμοι, έχουν πηγαίο ταλέντο, είναι
εμπειρικοί και απευθύνονται στο ευρύ κοινό και στα κατώτερα κοινωνικά και
οικονομικά στρώματα και.

Η Λόγια δημιουργία διακρίνετε από την λόγια γιατί είναι επώνυμη και αυτόνομη.
Επίσης οι δημιουργοί της λόγιας είναι μορφωμένοι, δημιουργούν τα δικά τους
έργα και πρωτοπορούν, έχουν γρήγορη εξέλιξη και σπουδάζουν την τέχνη τους,
εκφράζουν την ατομικότητά τους, χρησιμοποιούν λόγο καλλιεργημένο,
επιτηδευμένο.
Μεταδίδεται με τη γραφή και απευθύνεται σε ανώτερα κοινωνικά και οικονομικά
στρώματα που μπορούν να την κατανοήσουν.