13 ΥΛΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

7 ερωτήσεις 4 σελίδες

51Α) Τι ονομάζουμε Ιστορικές Πηγές.

Ιστορικές πηγές είναι όλα εκείνα τα στοιχεία που μας προσφέρουν

Ιστορικές πληροφορίες για το παρελθόν της ανθρώπινης δράσης όπως:
μνημεία, γραφικές αναπαραστάσεις, έργα τέχνης χρηστικά αντικείμενα,
αυτοβιογραφίες, κτίσματα, βιβλία, εικόνες κα.
Η αξιοποίηση των πηγών προϋποθέτει εξακρίβωση της γνησιότητας
και αξιοπιστίας τους διότι καμία πηγή δεν θεωρείται απ’ την αρχή
αξιόπιστη.

Οι πηγές χωρίζονται σε 2 κατηγορίες στις πρωτογενείς και στις

δευτερογενείς.
Α) Πρωτογενείς : ονομάζονται οι πηγές που είναι σύγχρονες με το
ιστορικό γεγονός και προέρχονται από ανθρώπους που έζησαν τα
γεγονότα πχ. προφορικές μαρτυρίες σε ηχογράφηση μαρτύρων.
Β) Δευτερογενείς: ονομάζονται οι πηγές που είναι μεταγενέστερες του
ιστορικού γεγονότος όπως: κείμενα, οπτικό υλικό, βιβλία κα., που
αποτυπώνουν απόψεις και περιγραφές συγκεκριμένων συγγραφέων.

Υπάρχουν κι άλλες κατηγορίες στις πηγές όπως ανάλογα το είδος πχ.

πίνακες, φωτογραφίες κα. και ανάλογα την προέλευση ή την τυπολογία πχ.
επίσημες ή ανεπίσημες, δημοσιευμένες ή αδημοσίευτες.

Σε κάθε περίπτωση αυτά που μας αποκαλύπτουν οι πηγές δεν είναι

γεγονότα του παρελθόντος, αλλά τα γεγονότα όπως είναι
καταγεγραμμένα σε αυτές.
52Α) Με ποιο τρόπο προσεγγίζουμε τις πηγές – μαρτυρίες αυτόπτων
μαρτύρων που αναφέρονται σε συγκεκριμένα γεγονότα. Η μαρτυρία –
αφήγηση επηρεάζεται από παράγοντες σχετιζόμενες με την κοινωνική
θέση – αντίληψη του αφηγητή.

Οι πηγές μαρτυρίας αυτόπτων μαρτύρων είναι σημαντικές πρωτογενείς

ιστορικές πηγές, αλλά πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για να
διαπιστωθεί η αξιοπιστία και η αυθεντικότητά τους.

Ο ιστοριογράφος – ερευνητής εξετάζει τον μάρτυρα – αφηγητή

α) για το αν πράγματι ήταν αυτόπτης μάρτυρας στον τόπο και τον χρόνο
που έγινε το γεγονός,
β) αν η μνήμη του αφηγητή είναι σε καλή κατάσταση
γ) πως είναι η συναισθηματική του κατάσταση
δ) τον βαθμό εμπλοκής του με όσα αφηγείται.

Μετά διασταυρώνει αυτές τις πηγές με άλλες και διαπιστώνει αν η

μαρτυρία είναι αξιόπιστη ή όχι.

Βέβαια λαμβάνει υπόψη του ότι η μαρτυρία– αφήγηση επηρεάζεται από

παράγοντες που έχουν σχέση με την κοινωνική θέση και αντίληψη του
αφηγητή.
Διότι κάθε άνθρωπος έχει ένα κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό,
οικονομικό, ιδεολογικό πλαίσιο, το οποίο επηρεάζει τις αντιλήψεις
και τον τρόπο που αφηγείται μια μαρτυρία.
 53Α) Πως μεταβάλλεται ο υλικός πολιτισμός στην περίπτωση
κοινωνικών ανατροπών ή επαναστάσεων.

Οι κοινωνικές ανατροπές και οι επαναστάσεις μπορούν να καταστρέψουν, να

φθείρουν ή ακόμα και να εξελίξουν στοιχεία του υλικού πολιτισμού είτε
σκόπιμα είτε όχι πχ. σύμβολα μιας ιδεολογίας ξεπερασμένης ή καταπιεστικής
όπως η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Ο υλικός πολιτισμός πηγάζει από την κοινωνία και οι αλλαγές που γίνονται σε
αυτήν είτε σε βάθος χρόνου είτε με ανατροπές και επαναστάσεις, φέρουν
αλλαγές στην υλική και συμβολική υπόσταση των πραγμάτων. πχ. γρήγορο
φαγητό, μόδα, έργα τέχνης κα

Οι οικονομικές, κοινωνικές και ιδεολογικές σχέσεις αλλάζουν στην πορεία του

χρόνου και μαζί τους αλλάζει και ο υλικός πολιτισμός που με τη σειρά του
επηρεάζει την ανθρώπινη αντίληψη και εξέλιξη.
 54Α) Ποια είναι η έννοια του όρου «βιογραφία αντικειμένου».

Η βιογραφία ενός αντικειμένου είναι η ξεχωριστή και ποικίλη πορεία της ζωής
του μέσα στο χωροχρόνο. Μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τις αντιλήψεις,
τις ιδεολογίες, τον τρόπο ζωής κλπ, εκείνης της εποχής που φτιάχτηκε και των
ανθρώπων που το χρησιμοποίησαν δηλ. είναι ο εκφραστής του υλικού πολιτισμού.

Η «βιογραφία ενός αντικειμένου» περιλαμβάνει

 την ιστορία της έρευνας
 την ονομασία του αντικειμένου και περιγραφή
 την χρονολόγηση
 τις διαστάσεις
 τα υλικά κατασκευής και την τεχνική
 το σχήμα και το χρώμα
 τον τόπο δημιουργίας
 τον τόπο εντοπισμού
 τον δημιουργό
 τον τρόπο χρήσης του
 τα μηνύματα και οι συμβολισμοί που μεταφέρει
 την σχέση του αντικειμένου με τους ανθρώπους πχ. τα χρυσά
 μαχαιροπήρουνα μαρτυρούν την κοινωνική και οικονομική θέση των
κατόχων τους.
81Α) ΥΠ Θέλετε να βρείτε στοιχεία (ιστορικά, λαογραφικά,
εθνολογικά κλπ) για την ενδυμασία των κατοίκων της περιοχής σας
στην περίοδο 1700 – 1900:
Α) Ποιες πηγές (τεκμήρια) θα χρησιμοποιήσετε και γιατί.
Β) Σε ποιες από αυτές θα δώσετε μεγαλύτερη βαρύτητα και σε ποιες όχι.
Γ) υπάρχουν πηγές τις οποίες θα αποκλείσετε ως αναξιόπιστες.

Α) Θα χρησιμοποιήσω πρωτογενείς πηγές όπως:

α) Τις ίδιες τις ενδυμασίες που βρίσκονται σε μουσεία Λαϊκής Τέχνης,
Ιστορικά και Λαογραφικά,
β) Αρχεία βιβλιοθήκες πολιτιστικοί σύλλογοι τοπικά αρχεία και
γενικά ότι επίσημο υλικό υπάρχει,
γ) Ιδιώτες που μπορεί να έχουν την ενδυμασία ή μέρος αυτής πχ. τα
εγγόνια ή δισέγγονα, και
δ) Ηχογραφημένη προφορική μαρτυρία από αυτόπτη μάρτυρα που θα
περιγράφει τα ιστορικά, λαογραφικά και εθνολογικά στοιχεία της
ενδυμασίας.

Θα χρησιμοποιήσω και δευτερογενείς πηγές όπως:

α) Έργα τέχνης, ιστορικά γεγονότα που απεικονίζουν την ενδυμασία εκείνης
της εποχής.
β) Λογοτεχνικά κείμενα και βιβλία που θα έχουν σχετικές πληροφορίες.
γ) Οπτικό υλικό όπως: φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ, ιστορική ταινία κα.
δ) Πληροφορίες από το διαδίκτυο.

Με όλα αυτά τα στοιχεία μπορώ να πάρω πληροφορίες για την μόδα

που επικρατούσε εκείνη την εποχή, για τα ήθη και τα έθιμα, τον χορό,
τη μουσική, τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν για να φτιάξουν τα ρούχα
τους πχ. αργαλειός, τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν εκείνη την
περίοδο, τις καταστροφές και την καθημερινότητα των ανθρώπων εκείνης
της εποχής καθώς και την ιστορία του ή της κατόχου της ενδυμασίας.
Β) Όλες οι πηγές είναι χρήσιμες αλλά καμία πηγή δεν θεωρείται αξιόπιστη ή
αναξιόπιστη από την αρχή γι’ αυτό θα πρέπει πρώτα να ερευνήσω τις πηγές
μου, να τις μελετήσω, να τις συγκρίνω με άλλες, να τις διασταυρώσω, να τις
επαληθεύσω και μετά θα δώσω βαρύτητα σ’ αυτές που μου δίνουν
περισσότερες και πιο αξιόπιστες πληροφορίες.

Γ) Αφού κάνω τον έλεγχο και διαπιστώσω ότι κάποια πηγή δεν είναι αξιόπιστη
πχ. φορτισμένη συναισθηματικά προφορική μαρτυρία, τότε θα την αποκλείσω
όπως κι άλλες πηγές που δεν έχουν αληθή και αξιόπιστα στοιχεία.
Στοιχεία από πηγές που περιέχουν ίχνη αλήθειας, τα προσθέτω στη μελέτη,
αναφέροντας την επιφύλαξή μου γι’ αυτά.
82Α) ΥΠ Ποια είναι τα στοιχεία του υλικού πολιτισμού που αποτελούν
έκφραση μιας πολιτιστικής και πολιτισμικής ταυτότητας.

Σε κάθε υλικό δημιούργημα καταγράφονται οι πολιτισμικές,

πνευματικές, ιστορικές, κοινωνικές, επιστημονικές και
τεχνολογικές αξίες που διέπουν μια κοινωνία.
Αυτές καθορίζουν την ταυτότητα του πολιτισμού των λαών και των
ανθρώπων και εκφράζονται μέσα από τα απλά καθημερινά αντικείμενα
μέχρι τα μνημειώδη δημιουργήματα.

Τα στοιχεία του υλικού πολιτισμού που αποτελούν την πολιτιστική και

πολιτισμική ταυτότητα είναι :
α) τα χρηστικά αντικείμενα
β) η ενδυμασία
γ) τα τεχνολογικά επιτεύγματα και προϊόντα
δ) τα αρχιτεκτονήματα
ε) τα έργα τέχνης
ζ) τα θρησκευτικά και λατρευτικά αντικείμενα
η) οι διατροφικές συνήθειες
θ) οι επιστημονικές ανακαλύψεις
ι) Οτιδήποτε υλικό υποδηλώνει τον τρόπο ζωής τη δημιουργία, τις
αξίες, τα ήθη και έθιμα και τις πεποιθήσεις μιας κοινωνίας.
83Α) ΥΠ Με ποιο τρόπο τα μνημεία και γενικά τα υλικά κατάλοιπα
του παρελθόντος συμβάλουν στη διαμόρφωση της ιστορικής
συνείδησης σε εθνικό επίπεδο.

Η διαμόρφωση της ιστορικής συνείδησης ενός έθνους είναι μια

σύνθετη και πολύπλοκη διαδικασία στην οποία συμβάλλουν το
σχολείο, οι επίσημες εθνικές γιορτές, τα μνημεία, τα μουσεία, οι
αρχαιολογικοί χώροι κ.λπ.

Τα μνημεία και γενικά τα υλικά κατάλοιπα προσφέρουν σε μεγάλο

βαθμό την εμπειρία της ιστορικής ενσυναίσθησης δηλαδή την πιο βιωματική
προσέγγιση της Ιστορίας μεταφέροντας συμβολισμούς και αποτυπώνοντας με
αυτό το τρόπο την εθνική ιστορία με την οποία συγχρονίζεται το παρόν μιας
κοινωνίας συνειδητά ή ασυνείδητα.

Τα μνημεία ως εθνική κληρονομιά συμβάλουν στη διαμόρφωση και

στην τόνωση της εθνικής συνείδησης, αυτογνωσίας και ταυτότητας,
μεταφέροντας συλλογικές μνήμες με αποτέλεσμα την μεγαλύτερη
κατανόηση της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας, πολυφωνίας και πολυμορφίας του
εκάστοτε έθνους.