UVOD U TEFSIR

VAHJ ‫الوحي‬
Prof. dr. Almir Fatić
 OBJAVA (‫)الوحي‬
U definiciji Kur'ana koja je prihvaćena u islamu,
prvo svojstvo ili predikat Kur'ana jeste da je on
Objava. Riječ Objava (Vahj) spada u red termina
koje je najteže definirati unutar islama.

Lingvistička definicija
‫ مرة‬78 ‫• وردت لفظة الوحي ومشتقاتها في القرآن حوالي‬
• Množina od ‫ َو ْحي‬je ‫ُو ِحي‬
• U predislamskoj poeziji riječi vahj vrlo je često
upotrebljavana u značenju ‘’pisanja’’, ‘’slova’’ ili
‘’pismena’’.
• Arapski rječnici obično daju dva različita
značenja riječi Vahj:
1) Objava i 2) slova
(T. Izutsu, u: Semantika Kur'ana, 259).

ُ ‫و َحي‬. / ‫ كلَّمه بكالم يُخ ِفيه من غيره‬: ‫وو َحى ِإليه وأَ ْو َحى‬
‫ْت ِإليه‬ َ •
‫وو َحى في البيت بمعنى كتب‬ َ / ‫ْت‬ ُ ‫الكالم وأَ ْو َحي‬
َ

• Taj kelam može biti na način: a) aluzije (remz), b)

glasom (savt) i c) išaretom nekim dijelom tijela.
• Riječ ‫ َو ْحي‬je infinitiv (masdar) koji ukazuje na
dva osnovna značenja: ‫ الخفاء و السرعة‬i zato se
kaže da je Vahj:
‫• االعالم الخفي السريع الخاص بمن يوجه اليه بحيث يخفي علي‬
‫غيره‬
Terminološka definicija Vahja:

َ ‫من يص‬
‫طفي ِه ِم ْن ِعبا ِد ِه َما أرا َد ِم ْن ه َدا َي ٍة‬ ْ ‫• هو اع َْالم هللا تعالى‬
‫بطريقَة َخ ٍفيّة و سريعة‬
(El-Qattan, Mebāhis fī ‘ulūmi l-Qur’ān 28) •
Allahovo objavljivanje onoga što On želi od
Upute onome koga odabere od Svojih robova, na
skriven i časovit način.

• ‫ اع َْالم‬- obavijest, informacija, dojava, oglas

• ‫ – ا ْعلَ َم ب‬obavijestiti, saopćiti, informirati,
upoznati sa, objaviti
(Muftić, 1003).
• Čuveni japanski islamolog Toshihiko Izutsu (da je
Objava ''misteriozno ili tajnovito
komuniciranje'' (Semantika, 257).
• I kad god se upotrijebi riječ Vahj ili njezine
izvedenice postoji mistorioznost ili tajnovitost.
• I zato Izutsu veli da je to ''ezoterički tip
komuniciranja'', strogo privatna stvar između
Subjekat Objave (Bog, dž.š.) i objekta Objave
(Poslanik).
• To je savršeno komuniciranje između njih, kojeg
ne razumiju oni sa strane.
• ''Vahj ili Objava je jedna natprirodna pojava i
prema tome su riječi i pero nemoćni da do u
tančine objasne suštinu vahja.'‘
(Handžić, Uvod u tefsirsku nauku, 12)

• ''uzvišeno saopštenje'' (Muhammed

Hamidullah).
 Riječ Vahj u Kur’anu
• Prema tekstualnoj evidenciji Kur’ana, riječ Vahj
kao samostalna glagolska imenica spominje se tri
puta:

• El-Enbija’, 45: ِ‫قُ ْل ِإنَّ َما أُ ْن ِذ ُر ُكم با ْل َو ْحي‬

• En-Nedžm, 4: ‫ِإ ْن ُه َو ِإ َّال َو ْحيِ يُو َحى‬
• Eš-Šura, 51:
‫ب أَ ْو يُ ْر ِس َل‬ ِْ ‫ش ٍر أَ ْن يُ َك ِلّ َمهُ اللَّـهُ ِإ َّال َو‬
ٍ ‫حيًاِأَ ْو ِم ْن َو َرا ِء ِح َجا‬ َ ‫َما َك‬
َ ‫ان ِل َب‬
‫ع ِلي َح ِكيم‬ َ ُ‫شا ُء ۚ ِإنَّه‬ َ ‫ي ِبإِ ْذ ِن ِه َما َي‬ َ ‫وح‬ِ ‫ي‬
ُ َ ‫ف‬ ‫ا‬
‫وال‬ ‫س‬
ُ ‫َر‬
 Objekti Objave
Objavom su obuhvaćeni različiti objekti:
1. Određivanje i raspoređivanje nečega na
nebesima: ‫س َماء أَ ْم َر َها‬ َ ‫( َوأَ ْو َحى فِي ُك ِّل‬Fussilet, 12);
2. Naređenje Zemlji da govori: ‫( ِبأ َ َّن َربَّ َك أَ ْو َحى لَ َها‬ez-
Zilzal, 4);
3. Nadahnuće životinje: ‫( َوأَ ْو َحى َربُّ َك ِإلَى النَّ ْح ِل‬en-
Nahl, 68);
4. Naređenje ili stavljanje nečega nekome u
polog: ‫سى‬ َ ‫و‬‫م‬ُ ‫م‬ ُ
ّ ِ ‫( َوأَ ْو َح ْينَا ِإلَى أ‬el-Kasas, 7); ‫ْت ِإلَى‬ ُ ‫َو ِإ ْذ أَ ْو َحي‬
‫ين‬ ِ ‫ ْال َح َو‬- samo se na ovom mjestu spominje ova
َ ّ‫ار ِي‬
forma - (el-Ma'ide, 111) – ovdje je riječ Objava
sinonim riječi ilham:
5. Međuljudsko komuniciranje: ‫س ِبّ ُحوا‬ َ ‫فَأ َ ْو َحى ِإلَ ْي ِه ْم أَ ْن‬
َ ‫( بُ ْك َرةا َو‬Merjem, 11) – I dao im je
‫ع ِشيًّا‬
znak/naišaretio im...
Vahj je ovdje neverbalna komunikacija.

6. Duhovni svijet: ‫ون ِإلَى أَ ْو ِل َيآ ِئ ِه ْم‬

َ ‫ين لَ ُيو ُح‬ َّ ‫َو ِإ َّن ال‬
َ ‫ش َيا ِط‬
‫( ِليُ َجا ِدلُو ُك ْم‬el-En'am, 121) – ‘’navraćaju’’, ''bajaju'‘.

7. Objava poslanicima: Ibrahim, 13; en-Nedžm, 10;

el-Isra’, 39.
Zaključak prvi: Svi oblici izvedeni iz arapskog
korijena v – h- j mogu stajati uz različite
subjekte, ali se najčešće spominje Bog, dž.š.

Zaključak drugi: U svim ovim slučajevima

podrazumijeva se subjekt djelovanja i njegov
objekt:
Bog, dž.š., = poslanici
Bog, dž.š., = Musaova majka
Bog, dž.š., = Zemlja
Bog, dž.š., = pčela
Čovjek = ljudi
‫‪• Ovdje uočavamo kur'ansku komunikologiju,‬‬
‫‪razne vrste komunikacije. Možemo reći da je‬‬
‫‪komunikacija nužna među svim stvorenjima i‬‬
‫‪svjetovima.‬‬
‫‪• Prema islamskom učenju, Objava je ista kod svih‬‬
‫)‪poslanika (en-Nisa', 163-164‬‬

‫ين ِمن َب ْع ِد ِه َوأَ ْو َح ْينَا‬

‫وح َوالنَّ ِب ِيّ َ‬
‫ٍ‬ ‫ُ‬ ‫ن‬ ‫ى‬ ‫َ‬ ‫ل‬ ‫إ‬
‫ِ‬ ‫َا‬ ‫ن‬ ‫ي‬
‫ْ‬ ‫ح‬
‫َ‬ ‫و‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫أ‬ ‫ا‬‫م‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ك‬ ‫ْك‬
‫َ‬ ‫ي‬ ‫َ‬ ‫ل‬‫إ‬
‫ِ‬ ‫َا‬ ‫ن‬ ‫ي‬
‫ْ‬ ‫ح‬
‫َ‬ ‫و‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫• ِإنَّا أ‬
‫سى‬ ‫وب َواأل َ ْس َبا ِط َو ِعي َ‬ ‫يم َو ِإ ْس َما ِعي َل َوإْ ْس َح َق َو َي ْعقُ َ‬ ‫ِإلَى ِإب َْرا ِه َ‬
‫سالا‬
‫ورا ‪َ /‬و ُر ُ‬ ‫سلَ ْي َما َن َوآتَ ْينَا َد ُاوو َد زَ بُ ا‬ ‫ون َو ُ‬ ‫ار َ‬ ‫س َو َه ُ‬ ‫وب َويُونُ َ‬ ‫َوأَيُّ َ‬
‫علَي َْك َو َكلَّ َم ّ ُ‬
‫ّللا‬ ‫ص ُه ْم َ‬
‫ص ْ‬‫سالا لَّ ْم نَ ْق ُ‬ ‫علَي َْك ِم ْن قَ ْب ُل َو ُر ُ‬ ‫صنَا ُه ْم َ‬ ‫ص ْ‬ ‫قَ ْد قَ َ‬
‫سى تَ ْك ِلي اما‬ ‫ُمو َ‬
• Poslanik prima Vahj. On to ne može odabrati,
On je odabran; prima Vahj kad to Svevišnji
hoće: ‫ون ِلي أَ ْن أُ َب ِ ّدلَهُ ِم ْن ِت ْلقَاء نَ ْف ِسي ِإ ْن أَتَّ ِب ُع ِإالَّ َما‬
ُ ‫َما َي ُك‬
‫( يُو َحى‬Junus, 15).
• Poslanik ne dobiva inspiraciju. Nije zabilježeno
da je Poslanik, a.s., učio sure.
• Što se tiče orijentalistike, Poslanik islama je
nekada predstavljan kao filozof ili pjesnik, pa
onda Objava kao inspiracija, pjesničko
nahadnuće, ili čak, halucinacija, epilepsija...
Poslanik nije kāhin (predskazatelj), nije 'arrāf
(proricatelj).
• Ali, ''Poslanikovo Ja će ostati ostati
zauvijek nijemo'' (Malik b. Nebi) u
Kur'anskoj Objavi, tako će Objava prešutiti
smrt njegove prve supruge (Hatidže), smrt
amidže, pa smrt dvojice malodobnih
sinova.
• Nemamo, dakle privatnu biografiju
Muhammeda, a.s., u Kur'anu...
(Malik b. Nebi, Kur‘anski fenomen)
 Načini Objave prema Kur'anu
Kur'an govori i tri načina Objave (eš-Šura, 51):

‫ب أَ ْو‬
ٍ ‫ّللا ِإ َّال َو ْحياا أَ ْو ِم ْن َو َراء ِح َجا‬
ُ َّ ُ‫ش ٍر أَ ْن يُ َك ِلّ َمه‬ َ ‫• َو َما َك‬
َ ‫ان ِل َب‬
َ ُ‫شاء ِإنَّه‬
‫ع ِلي َح ِكيم‬ َ ‫ي ِبإِ ْذ ِن ِه َما َي‬َ ‫وح‬ ِ ُ‫وال فَي‬‫س ا‬ ُ ‫يُ ْر ِس َل َر‬
1) Objava putem nadahnuća u poslanikovo srce;

2) Objava poslaniku ''iza zastora'',

kao u slučaju Musaa, a.s., koji je razgovarao sa
Bogom, dž.š., ali nije vidio Boga, dž.š., i Njegovo
Lice.
3. Objava na način na koji pobožni svijet
razumije pojam objavljivanja, tj. kada melek koji
je poslan od Boga dostavi nekom poslaniku ono
što mu se objavljuje, i taj melek bude u liku
čovjeka ili u svom izvornom melekanskom liku.

Šest načina Objave

kejfijjātu l-Vahj – ‫كيفيات الوحي‬
kejfijjetu inzālih – ‫كيفية انزاله‬

1. Istiniti snovi – Kur’an nije obavljivan na ovaj

način.
2. Da melek dostavi Objavu na način sličan glasu
zvona, kao što je navedeno u sahih hadisu. U
Musnedu imama Ahmeda prenosi se od
Abdullaha b. Omera koji je rekao: - Upitao sam
Vjerovjesnika, s.a.v.s., da li je osjećao Vahj pa
je odgovorio: ''Samo čujem neku zvonjavu i
zašutim. Kad god mi je Objava dolazila na ovaj
način, pomislio sam da će me duša napustiti''.
.‫• أَن يأْت َيه الملَك في مثل صلصلة الجرس كما في الصحيح‬
‫ي صلى هللا‬ ّ ‫سأَلت النب‬: ‫وفي مسنَد أَحمد عن عبد هللا بن عمر‬
‫ ثم‬،‫ أَسمع صالصل‬:‫تحس بالوحي؟ فقال‬ ّ ‫ هل‬: ‫عليه وسلم‬
‫ظننت أَ َّن نفسي‬
ُ َّ ‫ فما من‬،‫أَسكت عند ذلك‬
َّ ‫مرة يو َحى‬
‫إلي إال‬
‫تقبض‬
• Hitabi veli: ''Ovdje se misli na jasan/shvatljiv
glas kojeg Poslanik čuje i razumije nakon što ga
čuje. Neko je rekao da je to glas koji nastaje od
kloparanja/topota krila meleka. Mudrost je u
tome što to kloparanje prethodi Objavi kako bi
Poslanik mogao čuti samo Objavu i ništa više.
U jednom sahih hadisu kaže se da je ovo
najteži način slanja Objave Poslaniku. Veli se
da je Objava dolazila na ovaj način kada bi se
objavljivali ajeti u kojima se spominje prijetnja
ili zastrašivanje'‘.
• ‘’Gotovo je cijeli Kur’an objavljen na ovaj
način’’ (Handžić, 12);
3. Da melek dostavi nešto u srce Vjerovjesniku
kao što je o tome sam Vjerovjesnik,a.s., kazao:
''Džibril mi je u srce dostavio...'' Ovaj hadis
navodi Hakim. Ovaj način se, zapravo, odnosi na
prvospomenuti način ili na neposredno poslije
njega. Dakle, melek dođe na jedan od ova dva
načina i dostavi na Poslanikovo srce (Kur’an nije
objavljivan na ovaj način, već hadis).
‫وسلم‬
َ ‫ كما قال صلى هللا عليه‬،ً‫• أَن ينفث في ُروعه الكالم نفثا‬
‫أَخرجه الحاكم‬. ‫إن‬
َّ ‫ُروح القدس نفث في ُروعي‬
‫ بأَن يأ ْتيَه في‬،‫وهذا قد يرجع إلى الحالة األُولى أَو التي بعدها‬
‫إحدى الكيفيتين وينفث في ُروعه‬
4. Da se melek Vjerovjesniku, s.a.v.s., pojavi u
ljudskome liku i objavi mu, kao što se u sahih
hadisu kaže:
Ponekada mi se melek pojavi u ljudskome liku,
objavi mi i ja upamtim šta je rekao.

Ebu 'Avane u svome Sahihu dodaje: ''To mi je

najlakši način Objave'‘.
‫ زاد أَبو‬. ‫فيكلّمني فأ َ ِعي ما يقول‬
ِ ،‫وأَحيانا ا يتمثَّل لي ال َملك ر ُجالا‬
ّ ‫ وهو أَهونه عل‬:‫عوانه في صحيحه‬
‫ي‬
5. Da melek Vjerovjesniku, s.a.v.s., dođe u snu;
neki kažu da je na taj način objavljena sura el-
Kevser.

،‫ وع َّد من هذا قوم سورة الكوثر‬،‫أَن يأَتِ َيه ال َملك في النَّوم‬

6. Da Svevišnji Allah govori sa Svojim

vjerovjesnikom, bilo na javi – kao što se
dogodilo u noći Israa – ili u snu. Ovdje se može
ubrojati završetak sure el-Bekare.
‫ أَو في النوم‬،‫اإلسراء‬
ِ ‫يكلّمه هللا إ َّما في اليقظة كما في ليلة‬
ِ ‫أَ ْن‬
 Postepenost Objave
(tendžimu l-Kur’an)
‫تنجيم القرآن‬
• Za razliku od prethodnih Objava koje su,
prema islamskom učenju, objavljene
odjedanput, Kur'an je objavljen postepeno, u
periodu od 23 godine.

• Islamski učenjaci ovo pitanje razmatraju

veoma ozbiljno. U čemu se, formalo gledano,
sastoji postepeno objavljivanje Kur'ana?
1) Kur'an donosi principijelna učenja o Jednom
Bogu, dž.š., Božijim poslanicima,
eshatologiji, moralu itd., ali i detaljnija
rješenja za datu životnu sredinu u vrijeme u
kojem se objavljivao

• Dakle, Objava, katkada, prati taj konkretni

život i daje rješenja (npr. slučaj potvore ''majke
vjernika'' Aiše, Muhammedova, a.s., ženidba
sa Zejnebom i sl.)
• Znači, postepenim objavljivanjem Kur'ana
pratio se ovaj konkretni život rane
muslimanske zajednice i u tome je velika
mudrost Božije nakane. No svako konkretno
rješenje ima i svoj općenit karakter, odn.
proteže se na sve slične situacije i sva buduća
vremena.
2) Kur'an je objavljivan najviše od pet do deset
ajeta. Kraće sure su obično odjedanput
objavljivane. Tako je bilo olakšano pamćenje
Kur'ana prvoj generaciji muslimana, a također
i primjena istih u životu.
3) Postepeno objavljivanje Kur'ana smirivalo je
Muhammeda, a.s., i tješilo ga ( ‫ التسلية‬et-teslije;
‫) تسلية النبي‬:

• ‫ت ِب ِه فُ َؤا َد َك‬
َ ‫( َكذَ ِل َك ِلنُثَ ِّب‬el-Furqan, 32).

• Kur'anska kazivanja koja su mu objavljivana (u

suri Jusuf, Hud, el-Kasas...) bodrila su ga, tj.
donosila vijesti o progonima i surovom odnosu
prema bivšim Božijim poslanicima koji su,
unatoč tome, pozivali ka Istini.
4) Postepenost objavljivanja ima značaj i zbog
samih pitanja koju su bila postavljena o
Kur'anu ili nečem drugom iz vjere.

Ajeti koji počinju sa Pitaju te... objašnjavaju

ove situacije, i bilo bi apsurdno da se Kur'an
odjedanput objavio, a da se ova pitanja nisu ni
postavila.

I tu postepenost Objave ima svoj značaj.

5) Vjerski propisi koji su postepeno ulazili u
život bili su pogodniji od propisa koji bi se
odedanput uvodili.
U mekkanskom periodu Objave naglašava se
vjerovanje, potiče na razmišljanje,
promatranje stvorenog svijeta, tj. ne govori se
o decidiranim propisima.
U mekkanskom periodu razbuđuje se vjera u
Boga, dž.š., i Onaj svijet...
6) I na koncu, problem derogacije (stavljanja van
snage jednoga propisa drugim propisom)
razumljiv je samo u kontekstu postepenog
objavljivanja Kur'ana. Na temelju vremena
objavljivanja nekog ajeta mi znamo da li je
potonji ajet derogirao prethodni.
• Na taj način se mogu razumjeti ajeti koji
govore o zabrani alkohola, koja je došla
postepeno... Važno je napomenuti da nisu svi
propisi došli postepeno, zabrana bluda,
ubojstva, krađe – ta zla je Kur'an odjedanput
zabranio.