Name: Godfrey Aca-ac Section BSCRIM ROMEO

1.Barayti Ng Wika
Kahulugan: bilang ang wika ay bahagi ng bawat bansa at pamayanan, sinasaklaw din nito ang
kultura, pamumuhay, at kasaysayan ng mga taong naninirahan dito.
Dahil ang mga tao ay may pagkakaiba, maging sa pagbigkas at pagsasalita ng wika ay
nagkakaroon din ng Barayti o ‘variety’ sa wikang Ingles. Sinasaklaw ng Barayti ng wika ang
paraan kung paano binibigkas o sinasalita ng mga tao ang nalalaman nilang wika.
Ang Barayti ng wika ay dulot ng pagkakaiba ng antas ng edukasyon, hanapbuhay o trabaho,
henerasyon ng pagkabuhay o edad, pamumuhay sa lipunang kinabibilangan, at maging lokasyon
o heograpiya ng isang lugar. Ang Barayti ng wika ay bunga din ng pagkakaroon ng
heterogeneous na wika na nabubuo naman ayon sa pangangailangan ng paggamit nito na
nagbubunga ng baryasyon ng wika.
2.Barayti Ng Wika – isang mahalagang bagay sa ibat-ibang sektor Ang paggamit ng mga
magagandang salita ang nagbibigay ng galak, kulay, pag-ibig at kapayapaan sa buong
sanlibutan.Napakalaki ng papel na ginagampanan ng wika sa anumang larangan ng kabuhayan at
katauhan ng bawat indibidwal. Mula sa mga musmos na kaisipan ang wika ang humubog at
ginamit upang gabayan ang henerasyon ng mga kabataan.
3.
1.) Idyolek – bawat indibidwal ay may sariling istilo ng pamamahayag at pananalita na naiiba sa
bawat isa. Gaya ng pagkakaroon ng personal na paggamit ng wika na nagsisilbing simbolismo o
tatak ng kanilang pagkatao. Ito ay mga salitang namumukod tangi at yunik.
Mga halimbawa ng Idyolek:
“Magandang Gabi Bayan” ni Noli de Castro
“Hindi ka namin tatantanan” ni Mike Enriquez
“Ito ang iyong Igan” ni Arnold Clavio
“Hoy Gising!” ni Ted Failon
2.)Dayalek – Ito ay varayti ng wika na nalililkha ng dimensiyong heograpiko. Ito ang salitang
gamit ng mga tao ayon sa partikular na rehiyon o lalawigan na kanilang kinabibilangan. Tayo ay
may iba’t-ibang uri ng wikang panrehiyon na kung tawagin ay wikain. Panrehiyon na kung
tawagin ay wikain. Meron tatlong uri ng Dayalek:
 Dayalek na heograpiko (batay sa espasyo)
 Dayalek na Tempora (batay sa panahon)
 Dayalek na Sosyal (batay sa katayuan)
Mga halimbawa ng Dayalek:
Tagalog = Bakit?
Batangas = Bakit ga?
Bataan = Baki ah?
Ilocos = Bakit ngay?
Pangasinan = Bakit ei?
Tagalog = Nalilito ako
Bisaya = Nalilibog ako
3.)Sosyolek – na minsan ay tinatawag na “Sosyalek” Ito ay pansamantalang barayti lamang. Ito
ay uri ng wika na ginagamit ng isang partikular na grupo. Ang mga salitang ito ay may
kinalaman sa katayuang sosyo ekonomiko at kasarian ng indibidwal na gumagamit ng mga
naturang salita.
Mga halimbawa ng Sosyolek:
 Repapips, ala na ako datung eh (Pare, wala na akong pera)
 Oh my God! It’s so mainit naman dito. (Naku, ang init naman dito!)
 Wa facelak girlash mo (walang mukha o itsura ang gelpren mo o kaya ay pangit ng
gelpren mo)
 Sige ka, jujumbagin kita! (sige ka, bubugbugin kita!)
 May amats na ako ‘tol (may tama na ako kaibigan/kapatid o kaya ay lasing na ako
kaibigan/kapatid)
4.) Etnolek – Isang uri ng barayti ng wika na nadebelop mula sa salita ng mga etnolonggwistang
grupo. Dahil sa pagkakaroon ng maraming pangkat etniko sumibol ang ibat ibang uri ng Etnolek.
Taglay nito ang mga wikang naging bahagi nang pagkakakilanlan ng bawat pangkat etniko.
Mga Halimbawa ng Etnolek:
 Vakuul – tumutukoy sa mga gamit ng mga ivatan na pantakip sa kanilang ulo tuwing
panahon ng tag-init at tag-ulan
 Bulanim – salitang naglalarawan sa pagkahugis buo ng buwan
 Laylaydek Sika – Salitang “iniirog kita” ng mga grupo ng Kankanaey ng Mountain
Province
 Palangga – iniirog, sinisinta, minamahal
 Kalipay – tuwa, ligaya, saya
5.) Ekolek – barayti ng wika na kadalasang ginagamit sa loob ng ating tahanan. Ito ang mga
salitang madalas na namumutawi sa bibig ng mga bata at mga nakatatanda, malimit itong
ginagamit sa pang araw-araw na pakikipagtalastasan.
Mga Halimbawa ng Ekolek:
  Palikuran – banyo o kubeta
 Silid tulogan o pahingahan – kuwarto
 Pamingganan – lalagyan ng plato
 Pappy – ama/tatay
 Mumsy – nanay/ina
6.)Pidgin – Ito ay barayti ng wika na walang pormal na estraktura. Ito ay binansagang “nobody’s
native language” ng mga dayuhan. Ito ay ginagamit ng dalawang indibidwal na nag uusap na
may dalawa ring magkaibang wika. Sila ay walang komong wikang ginagamit. Umaasa lamang
sila sa mga “make-shift” na salita o mga pansamantalang wika lamang.
Mga Halimbawa ng Pigdin:
 Ako kita ganda babae. (Nakakita ako ng magandang babae.)
 Kayo bili alak akin. (Kayo na ang bumili ng alak para sa akin.)
 Ako tinda damit maganda. (Ang panindang damit ay maganda.)
 Suki ikaw bili akin ako bigay diskawnt. (Suki, bumili ka na ng paninda ko. Bibigyan kita
ng diskawnt.)
 Ikaw aral mabuti para ikaw kuha taas grado. (Mag-aral ka ng mabuti upang mataas ang
iyong grado.)
7.)Creole – mga barayti ng wika na nadebelop dahil sa mga pinaghalo-halong salita ng
indibidwal, mula sa magkaibang lugar hanggang sa ito ay naging pangunahing wika ng partikular
na lugar. Halimbawa dito ay pinaghalong salita ng Tagalog at Espanyol (ang Chavacano), halong
Arican at Espanyol (ang Palenquero), at ang haloRegister – minsan sinusulat na “rejister”, ito ay
barayti ng wikang espisyalisadong ginagamit ng isang partikular na domeyn. Ito ay may tatlong
uri ng dimensyon.
a.) Field o larangan – ang layunin at paksa nito ay naayon sa larangan ng mga taong gumagamit
nito.
b.) Mode o Modo – paraan kung paano isinasagawa ang uri ng komunikasyon.
c.) Tenor – ito ay naayon sa relasyon ng mga nag-uusap
Mga Halimbawa ng Register:
 Mga salitang jejemon
 Mga salitang binabaliktad
 Mga salitang ginagamit sa teks
 Mga salitang ginagamit ng mga iba’t-ibang propesyon gaya ng mga doktor
Ang wika ay makapangyarihan, ito ay nagsisilbing tulay tungo sa pagkakaunawaan at nagbibigay
ito ng kapayapaan at katahimikan.
Pero ito rin ay pwedeng magdulot ng polarisasyon o ang pagtanaw ng mga iba’t-ibang bagay sa
magkakasalungat na paraan, na pwedeng lumikha ng hidwaan dahil sa maling paggamit ng mga
salita. Tunay nga na ang wika ay buhay.