INSTRUKTIVNA NASTAVA

PREDMET:TEHNOLOGIJA RUDARSKIH MATERIJALA

RAZRED:III(rukovaoci rudarske mehanizacije na površinskom kopu)

Pitanja
1)Šta se podrazumjeva pod tehnologijom materijala i kako se dijeli prema postupcima
dobivanja?
Tehnologija materijala je primjenjena nauka koja se može definisati kao tehnika dobivanja
konstruktivnog i pogonskog materijala iz neorganskih i organskih sirovina hemijskim
i mehaničkim postupcima.Prema postupcima dobivanja dijeli se na:mehaničku i hemijsku
tehnologiju.
2)Kako se dijeli tehnologija maerijala prema materijalu koji se dobiva?
Prema materijalu koji se dobija dijeli se na :
a)opštu tehnologiju materijala(obrađuje sve tehničke materijale)
b)tehnologiju pojedinih materijala(npr. tehnologija metala i legura ) i
c)tehnologiju grupe materijala koji služe jednoj određenoj grani tehnike( npr. tehnologija
građevinskih materijala)
3)Kakve mogu biti sirovine?
Sirovine mogu biti:
1)Prirodne- dobivaju se neposredno iz prirode
-mineralnog porijekla (rude)
-biljnog porijekla(drvo)
-životinjskog porijekla (koža)
2)Vještačke-dobivaju se preradom prirodnih sirovina
4)Šta su poluproizvodi a šta gotovi proizvodi?
Poluproizvodi su prerađevine dobijene izvjesnim postupcima oblikovanja sirovina pri čemu
se na tim prerađevinama treba većinom izvršiti još neke operacije oblikovanja da dobiju
gotovi proizvodi.Tu spadaju :limovi, žice, čelični profili itd.
Gotovi proizvodi su razni uređaji , mašine i dijelovi i oni služe direktno za upotrbu.
5)Šta spada u fizičke osobine materijala?
U fizičke osobine materijala spadaju:
1)struktura
2)gustoća
3)specifična i zapreminska težina i
4)poroznost
Pod strukturom se podrazumjeva oblik,veličina i raspored pojedinih djelića od kojih je
sagrađen konstruktivni i pogonski materijal.
Gustoća se definiše odnosom između mase materijala i njegove zapremine.
σ=m
v m-masa materijala
v-zapremina materijala
Specifična težina same materije je odnos težine materijala prema zapremini bez pora i
šupljina pri propisanoj temperaturi i vlažnosti (γs)
Zapreminska težina je odnos težine materijala prema zapremini sa porama i šupljinama
pri propisanoj temperaturi i vlažnosti(γv).
Poroznost materijala je stepen ispunjavanja zapremine materijala porama i šupljinama.
P=γs-γv .100%
γs
γs-specifična težina materijala
γv-zapreminska težina materijala
6)Šta spada u mehaničke osobine materijala)
U mehaničke osobine materijala spadaju:
1)čvrstoća 3)elastičnost 5)žilavost
2)tvrdoća 4)plastičnost 6)krtost 1.
Čvrstoća je osobina materijala da se odupire razaranju pod dejstvom spoljašnjih
sila.Razlikujemo: čvrtoću na pritisak ,zatezanje,savijanje,izvijanje, smicanje i uvijanje.
Tvrdoća materijala se izražava otporom materijala prema prodiranju drugog tvrđeg
materijala.
Elastičnost je osobina materijala da povrati prvobitni oblik poslije prestanka dejstva
spoljašnje sile koja je izazvala promjenu oblika.
Plastičnost je osobina materijala da se pod dejstvom spoljašnjih sila trajno deformiše a da
ne nastupi kidanje ili lom.
Žilavost materijala je otpor koji materijal pruža udarnom opterećenju Za materijale koji
mogu izdržati veća udarna opterećenja kažemo da su žilaviji.Za materijale kod kojih se
prelom javlja skoro bez plastičnih deformacija kažemo da su krti.
7)Šta spada u tehnološke osobine materijala?
U tehnološke osobine materijala spadaju:
1)Obradivost
-sposobnost livenja
-sposobnost kovanja
-sposobnost presovanja
-sposobnost valjanja
-sposobnost istezanja
-sposobnost zavarivanja
-sposobnost rezanja
2)Specifične tehnološke osobine
-brzina detonacije
-brizantnost
-toplotna moć goriva
-paljivost goriva itd.
3)Trajnost
Trajnost je osobina materijala kojom se označava otpor materijala prema raznim
uticajima.Razaranje materijala pod hemijskim i elektrohemijskim uticajima naziva se
korozija .Razaranje materijala pod mehaničkim uticajima naziva se abrazija.
U pogonski materijal spadaju:rudarski eksplozivi, goriva, maziva i voda.
8)Kako se dijele legure željeza prema sadržaju ugljenika?
Prema sadržaju ugljenika legure željeza se dijele na: čelik(do 2% ugljenika) i gvožđe(preko
2% ugljenika)
9.Kako se dobiva gvožđe?
Dobiva se preradom željeznih ruda u visokoj peći.Sadržaj željeza u pojedinim rudama
kreće se od 20-70%.U visoku peć se unosi još:gorivo.topitelj i vazduh:Gorivo(koks i
kvalitetniji drveni ugalj)sagorijevanjem oslobađa toplotu za topljenje rude ,oslobađa
potrebnu količinu ugljenika za redukciju rude i obezbjeđuje količinu ugljenika koji direktno
prelazi u gvožđe.Vazduh ima zadatak da obezbjedi dovoljnu količinu kiseonika za
izgaranje goriva.Topitelji se dodaju s ciljem da važu jalovinu iz rude i pepeo iz koksa
stvarajući pri tome lako topljivu šljaku.Proizvodi visoke peći su:bijelo i sivo sirovo
gvožđe, visokopećni gas i šljaka.
10.Kako se dijeli čelik prema postupku proizvodnje i prema čistoći?
1)Prema postupku proizvodnje :
-konvertorski čelik (Besemerov ,Tomasov)
-Simens-Martenov čelik
-elektro čelik
2)Prema čistoći:
-obični čelik
-kvalitetni čelik
-plemeniti čelik

11.Kako se dijeli čelik prema hemijskom sastavu i prema namjeni?

1)Prema hemijskom sastavu:
-ugljični čelik(odlučujući uticaj na osobine ima ugljenik) 2.
-legirani čelik(odlučujući uticaj na osobine imaju legirajući elementi)
2)Prema namjeni:
-konstruktivni čelik
-alatni čelik
12.Iz čega se sastoji označavanje sivog liva?
Označavanje sivog liva se sastoji iz:
1)slovnog simbola skraćenog naziva za sivi liv SL
2)dva brojčana simbola koji označavaju prosječnu zateznu čvrstoću
13.Iz čega se sastoji označavanje čelika?
Označavanje čelika se sastoji iz tri dijela:
1)slovnog simbola ,,Č,, kojim se označava naziv materijala(čelik)-u nekim slučajevima
se može izostaviti
2)osnovne oznake sastavljene od četiri brojčana simbola kojim se označava vrsta čelika
3)dopunske oznake koja se sastoji od jednog ili dva brojčana simbola a označava
stanje čelika.
14.Koje su klase drvene građe?
Drvena građa se može podijeliti u tri klase:
1)I klasa -građa naročite nosivosti(upotrebljava se samo u pojedinim konstrukcijama ili
dijelovima konstrukcije)
2)II klasa-građa obične nosivosti(upotrebljava se u svim nosivim konstrukcijama osim u
onim koje su predimenzionirane)
3) III klasa-građa male nosivosti(upotrebljava se u slučaju ako se radi o elementima koji
su malo opterećeni ili se radi o privremenim konstrukcijama).
15)Šta je impregnacija drveta?
To je postupak natapanja drvene građe sredstvima koja sprečavaju truljenje.
Zadatak impregnacije je da se u drvo unesu otrovne materije koje sprečavaju korištenje
drveta za ishranu.
16.Koje su prednosti vještačke gume u odnosu na prirodnu?
U odnosu na prirodnu gumu ima sljedeće prednosti:
a)ima veću otpornost prema povišenoj temperaturi, rastvaračima(benzin, mineralna ulja)i
habanju.
b)sporije stari
c)ima manju propustljivost
d)bolji je dielektrični izolator itd.
17.Kako se dijele vještački materijali prema osnovnim sirovinama za dobivanje i
postupcima dobivanja?
Prema osnovnim sirovinama za dobivanje i postupcima dobivanja dijele se na:
a)celulozu i vještačke materijale od celuloza
b)proizvode polimerizacije (termoplaste) i
c)proizvode polikondenzacije (duroplaste)
d)od čelika se mogu izraditi sve vrste konstrukcija montažnim putem.
18.Kako se dijeli materijal za električnu izolaciju?
Dijele se na:
a)izolatore za niski napon
b)izolatore za visoki napon
c)izolatore za jaku struju
d)izolatore za slabu struju
-Takođe se dijele na:
a)organske izolacione materijale
b)neorganske izolacione materijale
19. Šta su goriva i kako se dijele?
-To su većinom organski spojevi sastavljeni od : kiseonika,vodonika,ugljenika, sumpora i
azota te pepela i vlage.
-Goriva dijelimo na:
a)prirodna –čvrsta(ugalj i drvo)
-tečna(nafta) 3.
 -gasovita(zemni gas)
b)vještačka-čvrsta(koks,polukoks i briketi)
-tečna(benzin i dizel gorivo)
-gasovita(generatorski gas,miješani gas, koksni gas, acetilen)
20.Kako se dijele maziva?
-Na osnovu porijekla dijele se na:
a)mineralna ulja
b)biljna i životinjska ulja i masti
-Prema preradi dijele se na:
a)sirova ulja
b)destilovana ulja(destilati)
c)rafinovana ulja(rafinati)
-Prema objektu upotrebe razlikujemo:
a)vretenska ulja
b)ulja za finu mehaniku
c)ulja za mašine za hlađenje
d)ulja za parne mašine i parne turbine
e)ulja za vodene turbine itd.
21.Šta su eksplozivi?
Eksplozivi su hemijska jedinjenja i smjese i pod uticajem toplotnog i mehaničkog dejstva
prelaze u gasovito stanje oslobađajući pri tome veliku količinu toplote i gasova.
22.Koje uslove mora zadovoljiti neka materija da bi bila eksploziv?
-Da bi jedna materija bila eksploziv mora:
1)da pri procesu eksplozije oslobađa veliku količinu energije
2)da produkti eksplozije budu potpuno ili djelimično gasoviti
3)da se eksplozija odvija što brže
23. Kako se eksplozivi dijele prema namjeni?
Prema namjeni se dijele na:
1)eksplozive opšte namjene
a)praškasti eksplozivi
b)plastični eksplozivi
2)metanske sigurnosne eksplozive
a)praškasti metanski eksplozivi
b)plastični metanski sigurnosni eksplozivi
24.Šta spada u sredstva za paljenje eksploziva?
U sredstva za paljenje eksploziva spadaju: sporogoreći štapin, detonirajući štapin, detonatorske
kapisle i električni detonatori.

4.