UNIVEZITET CRNE GORE

Fakultet političkih nauka

Politikologija-Međunarodni odnosi

SEMINARSKI RAD
ANTANTA

Mentor: Studenti:
Prof.dr Boris.Vukićević Slađana Đinović 15/2019

Podgorica, decembar 2020

1
 SADRŽAJ

 SADRŽAJ.................................................................................................................. 1
 UVOD.........................................................................................................................2
 ANTANTA I NJENO NASTAJANJE.......................................................................3-7
 KRIZE UOČI RATA................................................................................................7-12
 ZAKLJUČAK........................................................................................................... 14
 LITERATURA...........................................................................................................15

2
 UVOD

Tema ovog seminarskog rada će biti Antanta. Razlozi nastanka, članice, posljedice i kasniji
uticaj na evropska i svjetska dešavanja. Kada pitate laike kako oni gledaju na tematiku
Antante i Centralnih Sila ili Prvog Svjetskog rata oni govore da je to ili suviše ozbiljna
tematika ili kažu da nijesu dovoljno upućeni.

Ipak, elemetarno znanje nalaže da poznaju prilike koje su dovole do izbijanja rata. Različiti
geopolitički interesi, unutrašnje krize u mnogim državama, kao i poremećeni odnosi
ravnoteže snaga su bili glavni uzroci sukoba.

Sporovi Njemačke i Austro-Ugarske na jednoj strani i Rusije, Francuske i Velike Britanije su

bili ključni. Ipak put stvaranja nije bio nimalo lak. Novi koncept saveza je ipak morao biti
sastavljen zbog rastućeg moći suprotnog tabora.

3
 STVARANJE ANTANTE

Ujedinjena Njemačka je krajem 19 i početkom 20 vijeka postala glavna evropska sila. Mogla
je poraziti bilo koju zemlju. To naglo jačanje Njemačke, kao i slabljenje ostalih evropskih sila
su značili samo jedno. Da bi opstali, ostale države su morale da djeluju zajedno.

,,Njemačka je prvo pod Oto fon Bizmarkom, a kasnije pod carem Vilhemon II, uspjela da
izgradi snažnu državu, povezanu na osjećaju kulturne sličnosti. Uz to pratilo ju je snažno
ekonomsko i vojno uzdizanje. Njemačka se na istoku graničila sa velikom Rusijom, koja joj
je bila glavni konkurent. Na zapadu, države nijesu bile toliko snažne pa čak ni zainteresovane
da se sukobljavaju sa Njemačkom. Prije svih Francuska. Velika Britanija se držala svog
pravila zlatne neutralnosti.. Pokušavala je da i dalje bude tas na vagi u evropskih
dešavanjima.“1

Ta politika Njemačkoj nije nikako odgovarala.(...),,Vlada u Berlinu je znala da može poraziti

bilo koji savez u koji nije uključena Velika Britanija“ 2. Svim silama je pokušavala da uvede
Britaniju pod svoj okrilje.

,,Razlog zašto je Njemačka tražila saveznike, je taj da je bila nezadovoljna trenutnom

raspodjelom snaga i kolonijalnih posjeda“3. Pokušavala je da sistem ravnoteže snaga pretvori
u svojevrstan bipolarni sistem. Njenih prijatelja i neprijatelja. Nastala je opšta trka za
nauružanjem u posljednoj deceniji 19 vijeka.

Začetak stvaranja saveza možemo naći u sklapanju sporazuma između Njemačke i Austro-
Ugarske 1879. Tom bloku se 1882 pridružila i Italija.

,,Glavni krivac za ovakvo ponašanje Njemačke pronalazimo u novoj ličnosti u Njemačkoj.

Bio je to novi car Vilhem II. On je samim dolaskom na vlast učinio nešto značajno i
neshvatljivo, 1890 smijenio Ota fon Bizmarka. Nije želio da bude u sjeni jednog takvog
lidera”4. Njegovi nasljednici, nijesi uspjeli da održe ravnotežu snaga i poredak u Evropi.
Željeli su mnogo više.(...),, I tu Kajzer igra značajnu ulogu, jer se on vodio jednom novom
vrstom politike-Svjetska politika-Weltpolitik.“5

1
Abbenhuis Maartje, An Age of Neutrals, Cambrige Univerity Press, London ,2014, str. 33
2
Džon M. Roberts, Evropa 1880-1945 Clio, Beograd, 2002, str. 77
3
Kisindžer Henri, Diplomatija 1,Verzal press, Beograd, 1999, str. 55
4
V. P. Potemkin, Istorija Diplomatije, Arhiva za pravne i društvene nauke, Beograd, 1951, str. 99
5
Haas. L Mark, The Idelogical Origins of Great Power Politics, Cornell University, London, 2005, str. 111

4
Za to vrijeme ostale evropske države, prije svih Velika Britanija nijesu smatrala da je glavna
opasnost Njemačka, već ogromna Rusija.(...), , Palmerson i Dizraeli su smatrala da Rusija
ima ambicije da osvoji ne samo Carigrad, već i da prodre do Egipta i Indije i ugroži britanske
interese.“6

Rusija koja u drugoj polovini 19 vijeka počinje da slabi, se ponašala kao čisto evropska
carevina.

,,Zbog svoje ogromne površine, Rusija je u okviru svog ministarstva spoljnih poslova imala
odeljenje kako za evropska pitanja tako i za azijska. Rusija je imala posebno bitnu ulogu u
rješavanju tzv. Istočnog pitanja. Ona je apsolutna podržavala grčku nezavisnost. Takođe,
sporazumom u Jedrenu ona se maksimalno trudila da oslabi Osmansko carstvo.“7

,,Rusija je takođe, nenadano ušla u sukob sa Japanom 1904. Rusi su smatrali da je pitanje
Dalekog istoka isključivo njihov unutrašnji problem. Ipak, Rusija nije imala ekonomskog i
vojnog kapaciteta da se tako brzo širi.“8

Na kontinentu su se sve tri velike zemlje, Francuska, Njemačka i Rusija sukobljavale, ipak
na moru su imale istog protivnika, Veliku Britaniju. Mir je zavisio od Velike Britanije.

,,Velika Britanija je bila u to vrijeme najveća kolonijala sila, tj. zemlja sa najviše posjeda.
Razilazila se i sudarala sa intresima drugih velikih sila. Da bi se riješilo makar to pitanje, u
Berlinu je od 1884 do 1885 održavana konferencija o raspodjeli kolonija u Africi. Evropske
zemlje su zauzele gotovo 90 % Afrike. Ostale su samo dvije slobodne zemlje, Liberija i
Abisinija.“9

,,Nova politička realnost je natjerala Veliku Britaniju da izlazi iz svoje sjajne izolacije. Zbog
sukoba interesa sa Rusijom na Balkanu, i Francuskom u sjevernoj Africi, Britanci su sklopili
Sredozemni ugovor sa Njemačkom i Austro-Ugarskom 1887 godine. Taj nagli zaokret, je u
Rusiji odjeknuo. Ne samo da su Britanci stali uz Njemačku, već je i Njemačka odbila da
obnovi ugovor o reosiguranju. Takođe, dali su do znanja da će podržati Austriju u odbrani
njenih interesa na Balkanu. Rusija je krenula da traži novog saveznika, to je bila
Francuska.“10

6
Kisindžer Henri, Diplomatija 1, Verzal press, Beograd, 1999, str.47
7
Abbenhuis Maartje, An Age of Neutrals, Cambrige Univerity Press, London, 2014, str.67
8
Haas.L Mark, The Idelogical Origins of Great Power Politics, Cornell University, London, 2005, str.87
9
V.P.Potemkin, Istorija Diplomatije, Arhiva za pravne i društvene nauke, Beograd, 1951, str.108
10
Capet. A, Britain, France and the Entente Cordiale Since 1904, Palgrave Macmillan, London, 2007, str.34

5
Sljedeći veliki sporazum u ovom periodu je bio Kolonijalni sporazumom Njemačke sa
Velikom Britanijom 1890. ,,Međusobno su razgraničene sfere interesa u Istočnoj i
Jugozapadnoj Africi. Velika Britanija je od Njemačke dobila izvore Nila i teritorije u Istočnoj
Africi uključujući i ostrvo Zanzibar. Njemačka je dobila relativno beznačajne teritorije:
koridor Kaprivi i ostrvo Helgoland u Sjevernom moru.“11

Sporazum je shvaćen na nekoliko načina od različitih zemalja.(...),, London je ovaj sporazum

shvatio kao sredstvo za rješavanje kolonijalnih pitanja u Africi, a Njemačka kao uvod u
anglo-njemački savez. Rusija ga je protumačila kao prvi korak Britanije ka stupanju u Trojni
savez.“12

,,Francuska i Rusija su 1891. potpisale ugovor o prijateljstvu – srdačni sporazum radi

diplomatske podrške. Dodatnom klauzulom Francuska se obavezala na diplomatsku podršku
u kolonijalnim sukobima Rusije s Velikom Britanijom.„13

,,Godine 1894. potpisan je vojni sporazum kojim se Francuska obavezala da pomogne Rusiji
u slučaju da je napadne Njemačka ili Austrougarska zajedno sa Njemačkom. Rusija je trebalo
da podrži Francusku ukoliko je napadne Njemačka ili Njemačka zajedno sa Italijom. „14

Za razliku od sporazuma iz 1891. koji je bio usmjeren protiv Velike Britanije isto koliko
protiv Njemačke, sporazum iz 1894. je kao jedinog neprijatelja imao u vidu Njemačku.
Njegovo zaključivanje bio je početak kraja funkcionisanja ravnoteže snaga.

Poslije britanskog pristupanja francusko-ruskom savezu 1907. stvoren je Trojni sporazum -

Antanta, a odmjeravanje snaga postaje pravilo. Glavni razlozi neuspjeha britansko-
njemačkog saveza su bili:

,,Velika Britanija je prihvatala samo dvije vrste angažovanja: ograničene vojne sporazume ili
angažovanje tipa antante radi diplomatske saradnje s nekom drugom zemljom. Pokušaji da se
uspostavi anglo-njemački savez činjeni poslije 1891. propali su zbog toga što je Vilhelm II
insistirao na savezu kontinentalnog tipa". 15

Njemačka je, međutim, od Velike Britanije mogla da traži neutralnost, jer je bila dovoljno
jaka da porazi bilo kog potencijalnog protivnika, sve dok Velika Britanija ne bi stala na
suprotnu stranu. Za neutralnost Velike Britanije bio je dovoljan sporazum tipa antante.
11
Haas.L Mark, The Idelogical Origins of Great Power Politics, Cornell University, London, 2005, str.78
12
•Džon M.Roberts, Evropa 1880-1945 Clio, Beograd, 2002, str.80
13
V.P.Potemkin, Istorija Diplomatije, Arhiva za pravne i društvene nauke, Beograd, 1951, str.110
14
Abbenhuis Maartje, An Age of Neutrals, Cambrige Univerity Press, London, 2014, str.76
15
Kisindžer Henri, Diplomatija 1, Verzal press, Beograd, 1999, str.50

6
 „Krugerovom depešom i pokušajem da se demonstracijom sile ugrozi Britanija, Njemačka
je uništila mogućnost da do kraja vijeka uspostavi savez sa Velikom Britanijom. Ova depeša
je bila poslata od strane Kajzera burskom predsjedniku Paulu Krugeru, i njome mu je
čestitao pobjedu u bici sa Britancima 1896. godine.“16

,,Lord Lansduan, smatrao je da sjajna izolacija Velikoj Britaniji više ne može da obezbijedi
sigurnost. Njemački kancelar Bilov odbio je predloženi ugovor o prijateljstvu sa Velikom
Britanijom. Prioritet mu je bio da Parlament izglasa povećanje izdataka za ratnu mornaricu,
ili da Britanija pristupi Trojnom savezu, jer je takvo bilo javno mnjenje u Njemačkoj. Pošto
je Solzberi to pristupanje odbio, po treći put u jednoj deceniji otpala je mogućnost postizanja
anglo-njemačkog sporazuma.“17

Lansdaun je iznenadio Evropu sklopivši savez s Japanom 1902. ,,Velika Britanija i Japan su
se sporazumjeli da će biti neutralni ukoliko jedna od te dvije zemlje bude uključena u rat s
jednom drugom silom zbog Kine ili Koreje; ukoliko, pak, jednu od zemalja potpisnica
napadnu dva neprijatelja, druga potpisnica se obavezala da pruži pomoć.“18

Daleki istok je za Veliku Britaniju bio od većeg strateškog interesa nego rusko-njemačke
granice, dok je Japan savezom zaštićen od Francuske. Ovaj sporazum je zaštitio Japan od
ulaska Francuske u Rusko-japanski rat 1904-1905. na strani Rusije, a s druge strane je
uslovio ulazak Japana u Prvi svjetski rat na britanskoj strani. Velika Britanija će poslije toga
izgubiti interes za Njemačku kao strateškog partnera vremenom će na nju početi da gleda kao
na geopolitičku prijetnju.

„Srdačni sporazum između Francuske i Velike Britanije iz 1904. pripadao je sporazumima o

nezvaničnoj saradnji kakav je Njemačka stalno odbijala. Britanija se zatim okrenula
mogućnosti sklapanja sličnog sporazuma s Rusijom.“19

„Srdačni sporazum iz 1904. se odnosio na pitanje kolonija i on nije značio prekid Velike
Britanije sa sjajnom izolacijom, ali je značio odustajanje od uloge tega u evropskoj politici.
Sporazum je značio priznanje britanske kontrole u Egiptu i francuske u Maroku, zamjenu
francuskih ribolovnih prava oko Njufaundlenda teritorijama u Gambiji i Nigeriji, kao i
podjelu interesnih sfera u Sijamu. Sporazum se uopšte nije bavio evropskim pitanjima.Time

16
Džon M.Roberts, Evropa 1880-1945 Clio,Beograd ,2002,str.84
17
Kisindžer Henri,Diplomatija 1,Verzal press,Beograd,1999,str.55
18
Capet. A, Britain, France and the Entente Cordiale Since 1904,Palgrave Macmillan,London,2007,str.43
19
Džon M.Roberts, Evropa 1880-1945 Clio,Beograd ,2002,str.86

7
se Britanija praktično priključila jednom od dva suprotna tabora“ 20. U konačnom, Njemačka
je sebe potpuno izolovala, a tri tradicionalna neprijatelja povezala u antinjemačku koaliciju.

Na kraju mi možemo definisati Trojnu antantu kao sporazum o razumjevanju Ruske Imperije,
Francuske Republike i Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Irske, nakon potpisivanja
Anglo-ruskog saveza 30. avgusta 1907. godine Predstavljala je snažan protivteg Trojnom
savezu Njemačkog carstva, Austrougarske i Kraljevine Italije, mada Italija nije stala na
stranu Njemačke i Austrougarske tokom Prvog svjetskog rata, nego se pridružila Silama
Antante.

KRIZE UOČI RATA

Neposredni povod za Prvi svjetski rat bio je Sarajevski atentat. Međutim, uzroci su bili
mnogo dublji. Rata bi bilo i bez ovog atentata.

Opšte je prihvaćeno da je atentat na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda u

Sarajevu bio samo neposredan povod za Prvi svjetski rat, dok su stvarni uzroci mnogo dublji,
od kojih su centralni porivi i interesi različitih nacionalističkih elemenata.

Neke od najvažnijih kriza uoči rata su svakako:

 Rusko-japanski rat
 Prva I druga marokanska kriza
 Aneksiona kriza
 Rat Osmanskog carstva I Italije
 Balkanski ratovi

Otkada je Rusija odbila japansku ponudu da podijele interesna područja u Mandžuriji i

Koreji, rat je bio sve neizbežniji.

,,Japanci su započeli rat uspješnim napadom na rusku ratnu mornaricu u Koreji, u Inčunu, i u
Port Arturu, Kina. Uslijedio je kopneni napad na obje teritorije Koreju i Mandžuriju 1904. No
najveći japanski uspjeh koji je i zaključio rat bilo je uništenje cjelokupne ruske flote u bici
kod Cušime (27.-28. maja 1905.) Za veoma malu cijenu postignut je potpun ruski poraz.“21

20
Kisindžer Henri, Diplomatija 1, Verzal press, Beograd, 1999, str.58
21
V.P.Potemkin, Istorija Diplomatije, Arhiva za pravne i društvene nauke, Beograd, 1951, str.113

8
,,Američki predsednik Teodor Ruzvelt posredovao je u potpisivanju mira između japanskog i
ruskog carstva, koji je rezultovao u materijalnim dobicima Japana, ali i porukom Berlinu o
padu mita o ruskoj nepobjedivosti. Udio u ruskom porazu imala je i očekivana Ruska
revolucija 1905., zbog koje je car Nikolaj II pokušao da obnovi ruski prestiž i moć (ali i same
dinastije Romanov) vojnom pobjedom.“22

Prva marokanska kriza (poznata i kao Tangerska kriza) bila je međunarodna kriza vezana za
kolonijalni status Maroka. Trajala je između marta 1905. i maja 1906. godine.

,,Kriza je izbila zbog posjete njemačkog cara Vilhelma II Tangeru 31. marta 1905. Car je
iznio nekoliko opaski u korist nezavisnosti Maroka, što je bio izazov francuskom uticaju u
Maroku. Francuski uticaj u Maroku je potvrdila Velika Britanija (putem Srdačne antante) i
Španija 1904, što je Njemačka vidjela kao udarac njenim interesima i preduzela je
diplomatske akcije da ga ospori, pa je njemačka vlada tražila pan-evropsku konferenciju.
Provokacija Vilhelma II se može smatrati kao ispitivanje snage Srdačne antante.“23

Govor je pokrenuo francusku javnost protiv Njemačke, i uz britansku podršku, francuski

ministar spoljnih poslova Teofil Delkase je zauzeo agresivan stav. Kriza je svoj vrhunac
imala polovinom juna, kada je Delkasea smijenio premijer Moris Rovije. Ali do jula
Njemačka je postala usamljena i Francuska se složila oko konferencije kojom bi se riješila
kriza. I Francuska i Njemačka su zadržali svoje stavove do konferencije; Njemačka je
mobilizovala rezervne jedinice krajem decembra, a Francuska je januara 1906. poslala
vojsku na granicu.

, , Konferencija u Alhesirasu, koja je sazvana da bi se riješio nesporazum, je trajala od 16.

januara do 7. aprila 1906. Od 13 država koje su učestvovale na konferenciji, Njemačka je
jedinu podršku našla u Austrougarskoj. Francuska je imala podršku Velike Britanije, Rusije,
Italije, Španije i Sjedinjenih Država. Njemci su na kraju prihvatili sporazum koji je potpisan
31. maja 1906, po kom je Francuska uvela neke unutrašnje promjene u Maroku, ali je
zadržala kontrolu nad ključnim područjima. Zauzvrat je Njemcima pripao dio Francuskog
Konga.“24

22
Haas.L Mark, The Idelogical Origins of Great Power Politics, Cornell University, London,2005, str.98
23
Capet. A, Britain, France and the Entente Cordiale Since 1904, Palgrave Macmillan, London,2007, str.62
24
Keith M. Wilson, The policy of the Entente, Cambridge University Press, London, 2009, str.68

9
Iako je konferencija u Alhesirasu privremeno riješila Prvu marokansku krizu, nastavljeno
njemačko nezadovoljstvo oko stanja u Maroku je dovelo do Druge marokanske krize 1911. i
pogoršanja međunarodnih odnosa, što će na kraju dovesti do Prvog svjetskog rata.

,,Druga marokanska kriza (Agadirska kriza ili Panterov skok) se desila 1911. godine kao
posljedica sistematskog ekonomskog iskorišćavanja Maroka. 1911. godine marokanska
plemena su se pobunila protiv Francuza i Sultana. Francuzi su odgovorili vojnom
intervencijom. Na to su Njemci uzvratili i šalju svoju topovnjaču SMS Panteru u luku Agadir
i traže od Francuza da im predaju Maroko ili neki drugi grad u Africi.“25

,,Francuske trupe su 1911. godine okupirale marokansku prestonicu Fes pod izgovorom
zaštite francuskih podanika i gušenja nemira. Očigledno, Maroko je prelazio pod vlast
Francuske. Njemačka vlada ponovo je pošla putem zastrašivanja. Svijet je ostao šokiran
viješću da se 1. jula 1911. godine na atlantskoj obali Maroka, u zalivu Agadir, ukotvio
njemački ratni brod „Panter“. Agadir je bio izvanredno značajna strateška tačka u
severozapadnoj Africi jer se nalazio nedaleko od Gibraltara. Njemci su nastojali da Agadir
bude neka vrsta zaloge, odnosno kompenzacija za francuska osvajanja u Maroku koja
Njemci nisu mogli spriječiti. Francuski poslanik Kambon pitao je nemačkog državnog
sekretara za spoljne poslove kakvu kompenzaciju Nemci traže za Agadir. Nemci su tražili
čitavi francuski Kongo, što se moralo odbiti.“26

,,Opasnost od rata spriječena je odlučnom intervencijom Velike Britanije.,, Dejvid Lojd

Džordž je izjavio da se u marokanskom pitanju Engleska neće libiti rata sa Njemačkom“ 27.
Riječi britanskog premijera navele su Viljema II da odustane od svojih nerealnih pretenzija.
Francusko-njemački sporazum potpisan je iste godine. Njemačka je ponovo prihvatila
francuski protektorat nad Marokom, a za uzvrat nije dobila cio Kongo već njegov do (manji
od francuskog) koji je priključen njemačkom Kamerunu. Njemački imperijalisti nijesu bili
zadovoljni sporazumom smatrajući da je Njemačka dobila malo. Kritikovali su vladu zbog
njene popustljivosti. Sporazum u Fesu izazvao je nezadovoljstvo u samom Maroku. Izbija
ustanak u kome je zbačen sultan Abd el Hafid 1911. godine. Pad marokanskog sultana

25
Margaret Macmillan, The War that ended peace, Random House Trade paperbacks, Rushden, 2013, str.109
26
Capet. A, Britain, France and the Entente Cordiale Since 1904, Palgrave Macmillan, London, 2007, str.100
27
Keith M. Wilson, The policy of the Entente, Cambridge University Press, London, 2009, str.99

10
Francuzi i Španci iskoristiće kao povod da, nakon završetka Prvog svjetskog rata, povedu
rat protiv tzv. Rifske republike.“28

Aneksiona kriza (1908—1909), poznata i kao Bosanska kriza ili Prva balkanska kriza, kriza
je koja je nastala aneksijom Bosne i Hercegovine Austrougarskoj, izvršene proglasom cara
Franca Jozefa 5. oktobra 1908. godine. Kao neposredan povod poslužila joj Mladoturska
revolucija i prevrati u Carigradu, izvedeni u ljeto 1908. godine.

,,Dana 4. oktobra 1908. godine, Bugarska je proglasila nezavisnost, a već sljedećeg dana (5.
oktobra 1908) Austrougarska je objavila aneksiju Bosne i Hercegovine. U ovaj događaj su,
posredno ili neposredno, bili uključeni Ruska Imperija, Osmansko carstvo, Francuska,
Velika Britanija, Italija, Kraljevina Srbija, Knjaževina Crna Gora i Njemačko carstvo.
Aktom aneksije, izvedenim bez prethodnog sporazuma sa velikim silama — koje su joj na
Berlinskom kongresu dale mandat za okupaciju Bosne i Hercegovine - Austrougarska je
izvršila očiglednu povredu međunarodnih ugovora i izazvala žive proteste u Evropi, utoliko
više što je u isto vrijeme (i u sporazumu sa njom) Bugarska proglasila svoju nezavisnost “29

,,Predstavnici pravoslavnih i muslimanskih narodnih organizacija dali su onda u Budimpešti

(11. oktobra 1908) izjavu da je aneksija izvršena bez pitanja i protiv volje stanovništva i
uputili su posebnu delegaciju u evropske prestonice da tu izjavu stave do znanja velikim
silama.“30

,,U Srbiji je aneksija izazvala veliko uzbuđenje jer se osjećalo da se Austrija time učvršćuje
na Balkanu, da duboko pogađa nacionalnu budućnost Srba i slovenskih naroda i da želi da
presiječe sve nade u budućnost velike samostalne srpske države. Srbi su se riješili na krupne
žrtve; protestovali su u svim prestonicama, spaljivane su zastave Austrougarske. Srbi su
stvorili Narodnu odbranu s ciljem da smiri partijske strasti i prikupi dobrovoljce za
eventualne borbe, i obrazovali (24. februara 1909) koncentracionu vladu pod predsedništvom
Stojana Novakovića.“31

28
Keith M. Wilson, The policy of the Entente, Cambridge University Press, London, 2009, str.84
29
Margaret Macmillan, The War that ended peace, Random House Trade paperbacks, Rushden,2013, str.26
30
Margaret Macmillan, The War that ended peace, Random House Trade paperbacks, Rushden, 2013, str.29
31
Abbenhuis Maartje, An Age of Neutrals, Cambrige Univerity Press, London, 2014, str.57

11
,,Zapadne sile Francuska i Velika Britanija protivile su se aneksiji, ali nijesu bile spremne da
ratuju zbog nje. Rusija, koja je znala da će do ovog čina doći (čak je pregovarala s
Austrougarskom oko određenih kompenzacija u svoju korist), nije ništa preduzela.“32

,,Pod pritiskom opšteg neraspoloženja u Evropi, u želji da sporu oduzme evropski karakter,
Austrija je sa Osmanskim carstvom sklopila sporazum (26. februara 1909), platila joj odštetu
od 2, 5 miliona i počela pripreme da silom uguši srpske proteste. Srpska vlada je bila
prinuđena da (31. marta 1909) da izjavu da aneksija ne pogađa njene interese i da će na svojoj
teritoriji spriječiti djelovanje protiv Austrougarske.“33

Aneksijom Bosne i Hercegovine srpsko pitanje dobilo je evropski karakter, jer je u cijelom
svijetu ostavljen utisak da je Austrougarska izvela nezakonit akt i da mu je kao pravu
argumentaciju dala samo silu. Za Srbiju ovaj udar bio je od koristi: upozorio je na blisku
opasnost, stavio krupna nacionalna pitanja iznad partijskih, izveo koncentraciju narodnih
snaga i izazvao jačanje nacionalizma i nacionalne solidarnosti.. Završila se Berlinskim
sporazumom iz aprila 1909. godine.

,,Sukobi na Mediteranu nisu bili ništa novo. 1911. nastavili su se ratom između Italije i
Osmanskog carstva, oko afričkih zemalja. Osmansko carstvo izgubilo je rat i bilo je
prisiljeno da prepusti kontrolu nad Libijom, Rodosom i Dodekanskim ostrvima
Italijanima.“34

Turski problemi nijesu bili još gotovi. Potpisavši mir s Italijom našli su se u ratu s četiri male
države unutar balkanskog poluostrva: Crnom Gorom, Grčkom, Srbijom i Bugarskom.

,,Intervencija velikih evropskih sila značila je završetak Prvog balkanskog rata (1912—1913)
Osmansko carstvo doživelo je novi poraz izgubivši Krit i skoro sve evropske posede.”35

Kasnije u 1913, novi sukob je eruptirao na Balkanu. ,, Bugarska, nezadovoljna prethodnim

dostignućima borila se za kontrolu nad velikim dijelom Makedonije, te kada su tzv.
Mladoturci, osmanski oficiri, proglasili prethodni mir nevažećim.Između maja i jula 1913.
bivši bugarski saveznici napali su novog osvajača, Bugarsku, Rumunija zauzima bugarski

32
Keith M. Wilson, The policy of the Entente, Cambridge University Press, London, 2009, str.68
33
Margaret Macmillan, The War that ended peace, Random House Trade paperbacks, Rushden, 2013, str.36
34
Margaret Macmillan, The War that ended peace, Random House Trade paperbacks, Rushden, 2013, str.44
35
Keith M. Wilson, The policy of the Entente, Cambridge University Press, London, 2009, str.71

12
glavni grad Sofiju u avgustu. Pobijeđena Bugarska kapitulirala je 10. avgusta 1913, i vratila
grad Jedrene Osmanskom carstvu.“36

Uprkos ponovnom postizanju mira na Balkanu, ništa nije postignuto i tenzije su ostale
visoke. Mnoge male države koje su nakon godina Osmanske vlasti postale nezavisne
sukobljavale su se u nacionalističkim sukobima.

Sve ove krize su bile samo lokalni ratovi koji su samo pokazali da trenutni poredak nije
stabilan i da se mora mijenjati.Ali, nažalost diplomatija je zakazala i ono što se činilo kao
puko zveckanje oružjem je postao najveći sukob koji je svijet dotada vidio.

ZAKLJUČAK

Antanta je nastala kao nužan savez koji je trebao da održi postojeće stanje i zaustravi nagli
rast Njemačke.U početku zamišljena kao savez za održavanje kolonijalnih posjeda, vremena
je prerasla u najznačajniji vojni savez svoga vremena.Njen značaj i uloga su višestuki, ali
ipak je najvađnije da je pokazala da kada se dođe do kraja i sve mogućnosti su iscrpljene da i
najveće sile koje su i međusobni rivali moraju i mogu da se udruže protiv neprijatelja.

Može se posmatrati i kao temelj za savez koji će nastati 1941 u borb i protiv Sila Osovine.

36
Keith M. Wilson, The policy of the Entente, Cambridge University Press, London, 2009, str.74

13
 LITERATURA

 Kisindžer Henri, Diplomatija 1, Verzal press, Beograd, 1999

 Haas.L Mark, The Idelogical Origins of Great Power Politics, Cornell University,
London, 2005
 Abbenhuis Maartje, An Age of Neutrals, Cambrige Univerity Press, London , 2014
 V.P.Potemkin, Istorija Diplomatije, Arhiva za pravne i društvene nauke, Beograd,
1951
 Džon M.Roberts, Evropa 1880-1945 Clio, Beograd , 2002
 Capet. A, Britain, France and the Entente Cordiale Since 1904, Palgrave Macmillan,
London, 2007
 Keith M. Wilson, The policy of the Entente, Cambridge University Press, London,
2009
 Margaret Macmillan, The War that ended peace, Random House Trade paperbacks,
Rushden, 2013

14