Vate 17

Vate
Vate
Kovara Kultur Hmare: 17 Wisar 2002 Serredaktor: Malmsanij Redaksyon: Haydar Diljen, J. hsan Espar, Malmsanij, Mehmet Uzun nsyatf destpkerdi: Osman Aytar, Yildiray Beyazgul, eko, Mnzr em, Memo Darrz, Nhat El, Ceml Gundogan, Lerzan Jandl, Huseyn Kulu, Seydxan Kurij, Robn Rewen, Kamer Soylemez Kazim Temurlenk, ukr Urgun Temslkar Almanya: Mnzr em Faks: +49 - 30 - 611 33 19
Seba aboneyye tklye (Almanya de):
Temslkar Hollanda Ferhad Amed Delfzyl Str. 81 6835 CM Arnhem/HOLLANDA Tel: +26-323 26 95 ert aboneyye: Welat serrk 6 am Tirkiya:......................... 40 DM. ......... 20 DM. Almanya: ...................... 40 DM. ......... 20 DM. Swed: ........................ 250 SEK. ...... 125 SEK. Welat bn: ................. 70 DM. ......... 35 DM. Vay: 10 DM./50 SEK. lan: Riperrk: 200 DM./1000 SEK. Nm riperr: 100 DM./500 SEK. argriperr: 50 DM./250 SEK. ap: Apec Tryck & Frlag, Stockholm ISSN:1401-2995 Postgiro: Kurdiska Kultur och Sprkfreningen 475 16 98-4 SWEDEN Adresa tkilye: Ihsan Trkan Ekstravgen, 186 S-127 61 Skrholmen/SWEDEN Tel: +46-(0)8-97 76 56 E-mail: ihsan.turkan@chello.se
Vate Postfach: 30 21 07 10 752 Berlin/Almanya Temslkar Berln: Aydin Bngol Temslkar Norve: M. Darrz Box: 2545 7001 Trondheim/NORVE
Berpirsiyarya her nutey ya nutox/nutoxe bi xo ya.
Vate
TEDEY Wendoxan r ................................................................................................................................... 3 Roan Lezgn, Baba ......................................................................................................................... 4 C. Zerdut, Derd Ma Z O yo Ke Ganmendi Na Lehe de Wa Ten Faydey Ma Bibo ...... 6 Heydo Keanic, War Dyar ........................................................................................................ 15 W. K. Merdimn, Ti Heta Mraz Kir, ar Patle Dno Pera ...................................................... 16 Mnzr em, Di r Kurdstan: Alr Zerfa ........................................................................ 20 Hamd Ozyrt, Vati Bvatey .................................................................................................... 26 Mela Muhemmed Hezan (Mem), Eqdetul-man ............................................................... 28 J. hsan Espar, Kitaban ra ............................................................................................................. 42 Firat elker, Vatey Vernan........................................................................................................ 49 Seydxan Kurij, Fek ewlg de Anti Karan (Flan) .............................................................. 51 Jhat Zengelan, ah smayl........................................................................................................ 57 Mela Kamil Puex ra r ........................................................................................................... 69 Roan Lezgn, dyom Ma-I .......................................................................................................... 76 W. K. Merdimn, Tepyay x erf ...................................................................................... 84 Firat elker, Rpel Fiqrayan ........................................................................................................ 86 Erkan ewlgij, Dlber ................................................................................................................ 88 IKK, Raya Proyye r ...................................................................................................................... 89 Xezala arik, eratkerdi Keyney Qad ..................................................................................... 91 Mihan Licokic, Liwe r ........................................................................................................... 97 Malmsanij, end Fotograf Kan Drsimijan .......................................................................... 100 Gawan Welat, Welat Von ....................................................................................................... 106 Celadet Al Bedirxan, Ferhenga Kurd (Kurmanc)-Frens-XVII ............................................. 107 Alfabe .............................................................................................................................................. 112
Vate
WENDOXAN R
Wendox hcay, Ma newe ra pya y. No mabn (beyntar) de hmara 13 14. a Vatey Tirkya de newe ra ner by welat resay. Seke ma hmara 16. de nutbi, ma na hmara de kitab Mela Muhemmed Hezan (Mem), Eqdetul-man newe ra ner ken. No kitab 1981 de bi herfan erebk nusyayo label tya newe bi herfan latnk vejyno. Di r Mela Kamil Puex, ewlg ra resay ma. ima na hmare de n ran z wanen. Nutey ke welat ra yen vera-vera v ben. Zafaney (vaney) nuteyan roportajan na hmara ma welat ra amey. Ma seba naye keyfwe , unke imey Vatey welat ma yo. Aman (mengan) peynan myan de end kitab kirmanck y newey vejyay. Redaksyon ma ra J. hsan Espar na hmare de n kitaban bi ima dano inasnay (naskerdi). Qapax peyn hmara ma ya 16. de yew fotograf bi. Ma bin fotograf de nutbi Yado Ado. Tay wendoxan ma y hessasan ma p hesnay ke keso ke n fotograf de Yadoy het o Ado nyo label Hus Begon o ewlgij o. Wa n wendox ma y hessas berxudar b ke ma naye ra haydar (agahdar) kerd. ima z fikr rexneyan xo ma r binus, wa Vate de vatey ima z bibo.
Vate
Vate
BABA
Roan LEZGN
-Aaa... Aaa... A. Pi... Pi... Pi... -Dada! -Ha dada qurban. -Bab mi key yeno? -Bab kna mi yo xebate. Cayko dr!.. -Bab mi yo hebate, ma l pelan ano? -E dada mi. Bab kna mi yo xebate ma r peran ano. -Jaf ano? -Zaf ano.
-Bab mi jaf pelan ano, ma hend el jiblan la nan ndan al? -E vereka mi. Ma hend ser zibilan ra nan ndan ar. Ma nan firine wen... -Bab mi jaf pelan byalo, ej vana wa mi l veyvekka naylone bielno. Wa pol aye j etbo, e dada? -E qijkeka mi. Wa por aye z estbo im aye z hn b. -Citey olan lan j mi l bielno, laaa... -Baba, kna mi r city solan sran z erneno. -Wa baba blo... - Aaa... Aaa... A. Pi... Pi... Pi... -O dada! -Ha dada qurban. -Bab mi i l cil ho nbeld? -O cayo ke baba yo de yew cilan ndano xo ra. -Dada!
Vate
-Ha dada bi qurban. -Ti i l hel loj cilan babay boy kena belmena? -Mi brya babay kerda! -Mi j jaf blya bab ho kelda. Jaff... Eeende! -Lr... Lr... Lr... Bab kna min yo cayko dr Kna mi r ernay citey sol sr Ard ver em Xabr Kutik har y vern, Ferk berdo ferk verdayo, lr!.. Aaa... Aaa... A. Pi... Pi... Pi...
Vate
DERD MA Z O YO KE GANMENDI NA LEHE DE WA TEN FAYDEY MA BIBO
Roportajkerdox: C. ZERDUT
C. Zerdut: -Merheba ima r. ima xo koma xo wendoxan Vatey r dan inasnay (naskerdi)? Ayfer: -Ez 1996 de ameyo Navenda anda Mezopotamyay (NM). Mi weyra (uca) panc-e am qurs girewt. O wext embazan ra Hesen Huseyn by, nan dest bi xebata na koma kirmanck (zazak) kerdbi. Bad seba sewbna xebate aqityay (abiryay). Min Xidir engule ra pey Nrcan embaz bn amey. Grba Veng Sodir 1997 de bunyeya NM de virazyay. Ma koman bnan ra cya, kirmanck muzk virazen. No ware de v (zaf) xebate in ya. Mikal Aslan, Metn Kemal Kahraman endna tenan ra teber (xaric). i heyf ke ma edebyat kirmanck de z v xebate nvnen. Virazyay koma ma -tay (tik) z bibo- semed dekerdi n venganey yo n kultur r wayrvejyay o. Ver mi cra cenayn. Dima ez yew dem (wext) ya mi Lseya Huneran Rindan a Pera (Pera Gzel Sanatlar Lisesi) de ders girewt. Ez nika koma ma de solo, vokal keman de ya. gdem: -Ez z NM ra, koma domanan (gedeyan) ra yena. Ez hemahema sere (vern) ra na kome de ya, ez Swas ra ya. Kome de wezfey mi, cenay basgtare yo. Mehmed: -Ez serrey 1974 di Pran di mardey xo ra byo. Mi heton lse Pran di, tira pey teknkerey ser o Afyon di wend. 1997 di ez omewo stanbul. Ino hr serr ra vr o ki ez Koma Veng Sodir di xebetyno. Imsar (emser) z ez ha Akademya stanbul di muzk ser o woneno. Xebatey ma hetey netewyey (mil) ser o ya. Ma wazen ki leheya ma z heway (sey) leheyon bnon aver ro, bibo netew, heme ca bireso. Rayr ma, xo (xwi) inasnay xo resnay o. Ma wazen ki kultur xo, zon (ziwan) xo, muzk xo bi dinya bid inasnay.
Vate
Xidir: -Ez z sey gdeme koma domanan ra yena. Ez z Swas ra ya. Ez kome de bin virati notayan hazir kena elpe, saz cra cenena. Nrcan: -Ez Amed ra wo. Hni ra. . .
Grba Veng Sodir

C. Zerdut: -Yan ti hemerya Mele Ehmed Xas ya? Nrcan: -Nzono, ez y ninasneno. Ez kome di perkusyon vokal d o.
Vate
C. Zerdut: -ir muzk? ir Veng Sodir? Namey band (kaset) ima Wayr o, ir? Yan ima van Ma hema (hona) z bwayr ? Ayfer: -Muzk miletan bnan r z muhm o la seba kurdan hna zaf muhm o. Edebyat nute y kurdan hindas (ende) in yo la edebyat fekk zaf pt (zengn) o coka muzk zaf muhm o. Muzk tarx ma de ciwyay bryan dejan o, heskerdi aiqan o, proday eran o. Bi kilmye, muzk byo wesle ke hedsey merdiman miletan fek ra fek, ziwan ra ziwan, nesl ra nesl hetan ewro br biman. Muzk semed naye (ina) qasidye (elyye) kerda. Gorey tayne leheya kirmanck merda. Derd ma z o yo ke ganmendi na lehe de wa ten (tik) faydey ma bibo. Wayr, wayrvejyay o. Xebata kultur ya. Ma wazen wey ke n welat de qisey (qal) ben, ma nan byar thet. No band, yew ekl ciwyay yo. Yew qrr ya. Mehmed: -Ez eyeleydey (domanya) xo ra muzk ra zav (zaf) hes keno. Cko ki mi vr yeno ez deyron (kilaman) vono, gotareno. Ez ki haydar xo byo, omeyo xo ser, mi hin qerar da, mi va Ez gon zond xo di deyron vajo. Des serr esto ki ez deyron kirdk (zazak) ar dono, ser o xebetyno. Ez ki omewo stanbul, ez pey hesyawo ki yew grbi newe omeya pser ki kirdk muzk virazo. Ez yo mi konser yn gotarit, ez ewnyawo ki fek Pran reyra deyron nvon. Mi gore kirdkya ki b kirdkyey Pran, ewlg, Xarpt, Pal, Swregi ay cayon bnon bo, temom nya. NM yew cawo netew yo. Kultur netew ser o xebetyno. Kom ki NM myon di y, y () z gon in fikir r xizmet bik. Hacey ma, hacey mileta ma ina ya. Ma zon ki semed ferq weyon ra, fekon ra ma nin (bese nken) we yewbnon fam bik. Gon k (kes) fekon byaro thet ki k yewbnon biinasno, yewbnon ra hes biko. Rayr ma gon ino bo. Mi gore Wayr, yew serzeni o. Veyndey (venga) wayr in zon dono, in kultur dono. Ma pro zon ki byay ma sayed kultur ma di yo. Ma ino saye di in rojon resay. C. Zerdut: -Hazirkerdi band ima de Metn Kemal Kahraman, Okay Temz zzet Kizil ima r ardim kerdo. y ima ard thet?
Vate
Ayfer: -No ware de kesan ke tewr (en) zaf ma ra fam kerdn, ma r xerb nby, Metn Kemal Kahraman by. Kirdk het rtm ra zaf zengn a. Semed naye ra Okay Temz zzet Kizil -ke muzk ser o otorte y dinya de namedar - ma r gelek yardim kerd. Mehmed: -Mi gore z xebatey Metn Kemal Kahraman muzk kirdk myon di yew cawo muhm gna. Tecrubey yn (nan) ma ra vr o. Ay semed ra ma yn reyra xebetyay. Ma yn ra zav y bonder by (musayme). Okay Temz terz xo reyra eyro (ewro) dinya di xo dawo qebulkerdi, heme kes y inasneno. Deyron ma di rata z rtm zav zengn o, zav serbest o. Ay semed ra Okay Temz qayl bi ma reyra bixebetyo. zzet Kizil z abiason. Ma wazen ki nkey (nika) ra pey heme enstrumonon xo ma bicen. Ma tecrubey in imbazon (hevalon) ra zav y bonder by, zav aver y. C. Zerdut: -Deyr ima behs y ken? y ser o, kam ser o vajyay? Mesaj deyran ima i yo? Beno ke no pers, perso zaf we nbo. Beno ke we bi ima ni. Seke (hezeki) merdim yew ressam ra yan z ar ra vajo To tya behs y kerdo? Manaya na ra to yan z n rism to i ya? ima se van? Ayfer: -Ma tewr zaf dqqet fekan cya-cyayan kerd. N band ma de diws (des di) heb deyr est. N deyr behs proday eran ken, behs qalin (qelend) ken, behs brya welat, dej eq; bi kilmye behs tarx ken. Wayr, xebata vr ya. Mehmed: -Wexto ki ma Wayr ser o xebetyayn, ma watn ki wa heme kes ma ra, zon ma ra fam biko. Zerrey ma di i bi ma da teber. Ay semed ra ma deyr Dyarbekir, Kogr, Gimgim, Xarpt, Drsim Pran ard p ser. Ma heme fekon ra deyr vat ki wa miletey ma yewbnon xerb nveyno, yewbnon ra dur nmono. Heyat (cuy) ma ra heme in band myon di esto. Deey (duay), semah, deyr war, deyr kar, deyr doze ey (y) eq est. Ma form muzk kirdk ser o xebetyay, ma kokon xo ra qewet girewt. Ma wat ki zon ma di i veng est wa vejy rate (meydan). C. Zerdut: -Gelo hunermend (senetkar) ke ima bin tesr nan de mend est? Eke est, kam ? Ayfer: -Ez tim na (bese kena) vaja Ay ke gelr y, mi ser o tesr
Vate
Grba Veng Sodir

ken. Coka vati deyrbazan (dengbjan), qirrika nan seba ma imeyko muhm o. Mehmed: -Eki muzk kurdon eyro we aver yo se, ino xeyr muzsyenon ra wo. Xebat xizmet yn zav o. Xebatey ivan Perwer, Mehmed apan, Ciwan Xaco, Koma Kamkaran, Serdar, Nlufer Akbal, Huseyn Doganay Zeynel Kahraman rata z rind a. Ma bi xeyr b zavoney innon (nnan), vernon xo ra qewet gn. Rateya ma tim tim kok reyond ma di ya. Dengbj may vern nkeyinon (nikayinan) ra hina aver , y rayr ma ron ken. Sewbna z dinya di i esto i in yo, ma gon (gan) taqb bik. Mesela ran di erebon myon di hunermend ba est. Mavaj Susan Deyhim, ahan Hezer, Kayhan Kelhor, Zohre Beyat, Umm Gulsum. C. Zerdut: -Embaz Xidir, ti seke qiseykerdi (qalkerdi) ra zaf hes nk. Ez vana ti van Hernda mi de saz mi qisey keno. (Embaz ey hiwen/wyn, van rat a.) Xidir: -Merdim no wina (ana) z vajo. Bguman kes ke tesr nan ma ser o byo est. Mesela saz de Arf Sag, Mehmet Erenler, Zeynel Kahraman sewbna sazbend est ke zaf we elpe cenen. Mesela zaf hunermend bnamey est, ez nan inasnena. C. Zerdut: -ima yew roportaj xo de van Qirrika dormey (ormey) Drsim, Gimgim, ewlg, Pran sn. cya ya, mabn
10
Vate
(beyntar) de ferq esto. Rata z no ferq hindas esto? Ayfer: -Ney, ney, vati ma tam no nbi. Qirrika drsimijan ser o tik (biney) tesr deyan esto. Mavaj ferq mezhebk (mezhepsel) est. Mehmed: -Toy (tay) roportajon ma di biney xelet fam byo. Meqsed ma ferq weyon bi. Hetey ma di bineyna qirriki ra qal beno. Cumhryet 1938 ra pey semed asmlasyon ra Drsim di gironeya tirk zav a. Gironeya kirdas (kurmanck) z zav a. Drsim di hina maykk (makk) qal ken. Mi gore z biney ferq mezhebk est labl hss eyn y. Yewna z ino yo: Mintiqa ma di zavkulturey esta. Kurd, suryan, ereb, tirk, faris b. Biney z tesr innon esto. C. Zerdut: -Gelo ima, ge-ge xo myan de panen (munaqee ken)? ima ra tay yan z ima heme (pro) van wa filan deyra filan mintiqa band de bibo? Inasar (winas) yan ser o? (Pro pya hiwen. Seke ez pay reyaya/damara nan na. Van E, e, ma rey-rey munaqee ken.) Ayfer: -Munaqeey ben, him z zaf rey. Mesela ma vaj ma on Festvala Drsim yan z Festvala Dyarbekir. Ma wazen ke wa ar a mintiqa z fekan, weyan mintiqayan bnan ra xeberdar bibo, nan z biinasno. Seba yan inasarnan sewbna yan. . . C. Zerdut: -Godaritox ima tewr zaf kam mintiqa ra y? Drsim ra y, Gimgim ra y, Erzingan ra y, Swregi ra y, Pran ra y? Ciwan , pr (kokim )? Nnan ra kam y? Ayfer: -Na game hema ma nit (neken) zaf y vaj la yay n festvalan ra pey, ma phesyn (enawen) ke Drsim ra, Dyarbekir ra gelek godaritox ma est. Nrcan: -Ma hema zaf ninasyn (nn naskerdene). Mehmed: -Zonay mi gore, pl z inik (qij) z ma gotaren. Ez yo Pran ki daprey (prika) mi z, cron ma z band ma gotaren. Hewawo ki mi fam kard we b pruni ibi. La hezeki (seke) h xorton biney muzk Ewropa ser, hetey Rojawon ser ro. C. Zerdut: -ima yew roportaj de vatbi Muzk ma sentez o, sentez Rojawan Rojhelat. . . Mehmed: -Ney, ney. Qest ma tam ona (wina) nbi. Nrcan: -Esas tik xelet fam byo nusyawo. Rata y sentez n,
11
Vate
Grba Veng Sodir

la toy mecbryet est. Ma wazen ki muzk gelr viraz. Ma nwazen xo cayon bnon ra zaf z biqerefn. Merdim nekeno xo ende Rojawon ra z cya bitepo. Peyn di ma enstrumonon yn z cenen. Mesela basgtar, keman sowbna enstrumon yn; vokal hryin di, arin di. Tab ason nyo. K tam neken vaj Muzk xoser o. Yew hewa ra bin tesr yobnon de moneno. C. Zerdut: -Zanay mi gore ima on veyveyan z. Veyveyan de rewe (durum) senn a? ima ra sen ewnyen (nyadan)? unke zaf bander kirdask by. . . Nrcan: -Ratey y ma rat problemon yen. Tik hukmo pn esto. Ver nomey ma enawen, yn r xom yeno la bad, program ra pey no hukm yn ra nmoneno, we bi nan ono. Yan gurey ma biney zor o. La ez bawer keno ki ino problem wextk ra pey nmoneno, hewa nno. . . C. Zerdut: -Nyet ima y klpanti esto? Mehmed: -Wilay rewna nt ma esto la ma nya bionc. Semed inasyay r avantaj klp zav o la qewet may madd in o. Nrcan: -(Hiwena.) Ti rati pers, ma neken sponsor vn. C. Zerdut: -P muzk debare (gem) bena? Yan darey ima beno, muzk ima fnanse keno? (Pro pya hiwen.)
12
Vate
Ayfer: -Yan qet meperse! Mehmed: -Heme y ra ver, hinzar (hezar) yew bend ma var (ver) di esto. Hem bend dewleti hem kirdk (zazak) indi zav nzonyna, hem z ma v ninasyn flon. Yon ina gomi qezenc in o. C. Zerdut: -ima hunermendye syaset ser o i fikiryn? Ayfer: -Huner (senet), fadey komel (toplum) yo. Ne komel b huner beno ne z huner b komel. No bmkan o. Eke huner xo bro (bro xo ser), komel z xo yeno. orean (dewrman) de rol para (bara) huner hunermendan zaf a. Huner syaset yewbn ser o tesr ken. Yewbn ra cya fikiryay (duunmbyay) n her dyan zehmet o. Mehmed: -Mrdim biwazo z nwazo z qismen syaset myon d o. Syaset k (kes) i beno wa bibo, gon k nasnamey (kmlg) xo xo vr nk. Hunero bnasname, btam o. C. Zerdut: -Xort ke hewes nan muzk ser o esto, i ret ima nan r est? Ayfer: -Wa ver verkan (ver heme ) ziwan xo bimus. No zaf mhm o. Bad z wa deyrbazan taqb bik. Xidir: -Her dengbj zaf-zaf mhm . C. Zerdut: -ima kovara Vatey sen (itur) vnen? Mesaj ima wendoxan ma r esto? Mehmed: -Vate yew kovara (dergya) qymetl ya. Gon ma pro ina kovare r wayr vejy. Rayr ma z, mantiq ma z gon sey Vatey bo. Esas ona (wina) ya z. Ma deyron heme fekon, heme mintiqayon von. Sey Vatey. Eki her kes fek dewdey xo esas bigro, ma i ray (esla) nn aver r, bib netew. Wa heme kes Vatey biwono, vila biko, bido inasnay Vatey r binuso. C. Zerdut: -ima nwazen ma r derheq muzk de binus? Ayfer: -Beno tab. Nrcan: -ir nbo? Beno. Mehmed: -Mi gore z zav ba beno. C. Zerdut: -yo ke mi ima ra pers nkerd la ima wazen vaj, esto? Qala (qisaya) imaya peyne? Nrcan: -Ney, berxudar b. gdem, Ayfer, Mehmed Xidir pya: -Berxudar be. C. Zerdut: -ima ma nikit wext xo ra fedakarye kerde, keyey ima awan bo.
13
Vate
WAR DYAR
Heydo KEANIC
War dyar war ma y Terseme ronme ko cay Osman qey dimen ma y? Ma dima y, bi top tufang ra y. Koemal b dew zav z ra Veng er ma no dur ra Zulim no zulim ser ra Ma dime y, bi top tanqan ra. Veng ma vecno, hi ken Ser ma vile de pel ken Tayfa ma qey rehet kien? Ma dima y, bi tanqan . Heyder vano ira, ira? Zulim tirkan nono ma vr ra Gonya ma pijiqita hard kemer ra Sey derba mam Kerbelay ya.
14
Vate
TI HETA MRAZ KIR, AR PATLE DNO PERA!
Roportajkerdox: W. K. MERDIMN
emed kovara Vatey mi di heb embazan ewlgijan (Haris Al Dyab Mela Beyrm) de qal kerd. N di merdim ar-panc am (meng) esto ke dest pkerdo Vatey wanen. Roan Qirbanan de ma amey yew ca derheq Vatey de qal kerd. Merdimn: -ima xr amey. Ma xlek rewna yewbnan inasnen label semed wendoxan Vatey ez qayil a ma xo bid sinanay. Haris Al: -Ez serr 1956 de ewlg de meya dinya. Mi mektebo vern, mynn lse ewlg de qedn. Mi unverste de qism ziwn (ziwan) edebyat almank wend. No da-vst serr esta ez ha malimt (mamostayye) kena. Ez kirdk (zazak), tirk almank zna. Dyab Mela Beyrm: -Ez z ewlg ra ya. Ez serr 1969 de yew dew ewlg de meya dinya. Mi z stanbul de, unverste de qism ziwn edebyat tirk wend. Ez malimtya ders ziwn tirk edebyat tirk kena. Ez kirdk, tirk farisk zna. Merdimn: -ima kovar Vatey ra i wext xeberdar by? Haris: -Serr 2001 de mnn (hamnan) ewil tu mi r behs Vatey kerdbi. Tu vatbi hna (wina) yew derg esta; syas nya, akademk a. n merdm ke tede xebityen meseln zn (ziwan) ser o xlek sar xo dejnen. Mi adres Vatey ya nternet tu ra gureti ez nternet ra nyawa (ewnyaya) ci. H ver mi Vate hna inasna. Cuwa pey wexto g embaz Malmsanij mebi, bi wesley yew umbaz ma yewbnn dy. Bi ardim yi end heb hmar Vatey y vern mi vist xo dest. Dima z ez abone bya, nk hr amn de hwek (hewk, yew rey) Vate raseno mi. Dyab: -Serra g vyerti, yan serr 2001 de yew merdim Almanya ra hmar des arin Vatey tede (xo de) ardib. Ewl mi Vate uca de d. Mi aya biney wendi, mi r xlek enteresan m. De mkn min o nternet ine b. Hmar des pncin z mi tu ra peyda kerdi. Tede
15
Vate
tay dyom (deym) ewlg b. We mi y. Ewl mi ay wend. Dima nutey Seydxan Kurij, dima ay Malmsanij, dima z pira-pira mi dest kerd p nutey bn pyore hd-hd wend. Hmar des eini m ke, weylo limin ez i vn! Proyn ra zafr na hmare we mi y. Meseley Yad mi enawitb la mi hna nzneyn. Beyatnamey ex Selaheddn z yew xebata xlek erjay ya. Roportaj Roan Lezgn hkayey yi z ez gereka xo vr a nker. Merdmn: -ima proy nuteyan Vatey fam ken? Haris: -Nutey kirdk ewil mi r biney xudig (xudik) mn. unke qijy xo ra ez gue nna kirdk ser, ez dady xo de, dewijn xo de kirdk qal kena. La kirdkya nut (nutek) mi i rey (caran) ndb. Nutn (nuteyan) Vatey ra ay g pey fek ewlg Pal nusy, mi yew-di wendin dima rehet fm (fam) kerd. Ay Pran z, ez tera tektuk kelmn nzna z fm ben; ez zna h vn se. La fek Drsim de bin muklat mi esto. Ez hama zaf rind fm nkena. Dyab: -Ez proy nuteyn Vatey fm kena. Drsim z ez zna h vn se. Wexto g ez unverste de telebe bya end heb umbaz min drsimij by. Beno ke qalkerdi ayin ra ez fek Drsim de xerb nncena. Merdimn: -Derheq kovara Vatey de fkr ima i yo? ima sen fikiryen? Haris: -Qaltey Vatey zaf berz a. Mi cuwa ver z tay dergy kurmncn dby. Ez ekena vaj ke ew qaltey Vatey nrasawa. Belka ina qal biney tuj biso z, la in fkr muahedey min o. n umbazn ver de yew cehde (rayr) ine byo. nn pey qalkerdi psermeyn xo r yew reye (rayr) virato, hey tera in. Merdim n ertn byaro imn xo ver, qalte rata berz a. Heto bn ra, yew mintiqa ra teyna n la zaf mintiqn cyayn -z Dersm, Gimgim, ewlg, Swregi, Pran, Pali, Bongilan, Lic, Hni- ra pserardi xebatka zuar (zor) muhm a. In xusus z qymet ehemmyet Vatey keno zd. Dyab: -Cmrd wahar (wayr) fkrn cya-cyayn , yew xaye ser o ek byer pser. Sen g (seke) nutox Vatey z vn, xebat standardzekerdi leheya kirmanck (zazak) zaf muhm a. Znay mi gueri (gore) umbaz g dor-mal Vatey de m pser ar-pnc
16
Vate
serr yo kombyayan virazen, wareyn cya-cyayn de termn tesbt ken ser o derg dila munaqee ken, hey yew karo tarx ken. Mn (myan) kurdn de, baxusus mn kirdn (zazn) de hna yew fkr mil ser o pkerdi asn nyo. Merdimo ke n gureyn ra, meseleyn ziwn ra fm keno, ez texmn nkena ke vera ci byoro, traz bikero. Bgumn merdimn ke mezg qelb xo rot sewbna arn yn z dewletn, behs ma ra xarc (teber ). Merdimn: -Derheq muhteway Vatey de ima van se? Haris: -Ez vna her hmare de end heb kelmey kirdk binusy n kelmey a ra mey, ser o yew xebat etmolojk virazy hol beno. Yan na kelma esl xo i bya, a (kot) ra meya? Sen bedilyaya? Zewbna znn de zey ay kelmey est? Heto bn ra, dewn bajarn ma de urf edet ma y vern sen by? Mavaj ruann (roanan) de, veywn (veyvan) de, merg tezyn (ezayan) de se bn? ar ma se kerdn? Gereka rind tehqq bibo binusyo ke vn nbo. Yan n y ke mi marit, gereka hal xo y orjnal (otantk) ser o byer vnay tesbt bib, dima z bi yew fadeyko rind fesh binusy ke kultur ma ry erdn ra vn nbo. Dyab: -No ferhengo ke Grba Xebata Vatey veto, het ziwn standardzebyay ya yew gma (gama) gird muhm a. Label qenaat mi gueri bes nyo, htyacn ma ca nno. Ez vna zey yew imey, gereka yew ferhengo gird binusyo. Gereka in ferheng de proy fekn kirdk ra kelmey bib semedo ke rind byor fmkerdi, her kelme ser o cumle, deym vatey vernn z byer uxulnay. Hetta, kirdk ra kirdk yew ferhengo gird zengn, musay (banderbyay) kirdk ser o xlek ardim dno wendoxn. ima zn, proy znn girdn dinya de hna ferheng est. Mavaj nglzk ra nglzk, almank ra almank, farisk ra farisk, tirk ra tirk. Ez wazena na vaj: Edebyat dinya ra tay hkayey kilm bitady kirdk ser Vate de bivej, hol beno. Haris: -Derheq kirdkya nutek ya standarde de ez qayil a di qaln vaj. Ver hemi yn gereka byor qebulkerdi ke, eke kird (zazay) yew ziwn nuteky standard ser o p nkir, -seke J. . Espar z vno- stqbal kirdk (zazak) ine yo. endna serr cuwa pey bena vn ina. ima zn, ma kird zaf nad (rikdar ). Wika-wik ma vn
17
Vate
Wa zey ma bo. De eke herkes kirdky dew xo ra tawz ndo se beno? Roportaj Malmsanij yo ke derheq xebata Vatey standardzekerdi kirdk de bi (Vate, hmare: 16), zaf hja yo. Werrekna ma biekn proye kirdn ay ra xeberdar bikerdn. Derd mi tra by. La ti merdim de qal ken, ti nyen wendi (wende) yo, guer xo dinya ra agadar o. Label ina xebat umbazn Vatey ser o, ez nyena qymet ci ndno. Gya ho meseln hna girdn (!) dima geyreno. Lya bmrad, bmrad! Vaje ti hey gya memleket xelesnen, la ti hwek bin (biewn) ke ziwn to to destra xij bi, i i, bi vn. Yew qal prik mi by, vatn Wik mi, ti heta mraz kir, ar patle (patre) dno pera! Y ma z bya a mesela. Ma heta xo bifeeln, xo nata-weta bierz, ma go (ko, do) bin ke gure gur ra vyerto. Merdimn: -Sewbna vate o penyaz (onery) ima est? Dyab: -Seke Seydxan Kurij z vatbi, ez Vatey sey yew platform mil vnena. Uca de nutox gereka qaln tujn (sertan) nkir. Tu d tirk vn Nyet to werdi engur o, yn kuwey wahar rez yo? Ma z, nyet ma engurwerdi o. Caw g hna yo, ma gereka qaln tujn ra, qaln beradayn ra, slogann ra xo dr bigr. Het bawer ya, urf edetn a ma gereka yewbnn ndejni. Ma hessasyetn ar xo r gereka hurmet ramojn. Ez texmn kena ke redaksyon Vatey in (no) derheq de xlek hessas o. Haris: -end roj cuwa ver televzyon de yew merdim resn vernn beledyeya stanbul ra yew- qal kerdn, vatn: Zafy ekuyn kurdk yn farisk ra yn z erebk ra yena. Pey de mnen di sey heb ekuy ke imey nn z bell nyo. Pey n ziwn teng qijkek sen lm tehsl beno? Term huqq, darey teknk ine y ke qij (doman) pey perwerde bib. Merdim wexto ke serevdey (*) n bmradn enaweno, na ra Malmsanij yena merdim vr:
(*) serevde: serzeni (tirk de baa kakma, sitem)
18
Vate
Bi are b ima, bi nam Homay! Merdim hrsan ver xnt bo z lal tat kerr gej bo z kijj! Dimen kes r ndejeno. Wardox para to, werey ngeyreno to r. Elem-ekara wegiroti ronay alagi ma dest o ma nronay, ma. . . Qey ma nronay? Merdim Nutuk Mistefa Kemal byaro vera pirnik ey de rono vajo: De hwek biwn bimare! Gelo se ra end heb kelmn (ekuyan) ey tirk y? Kelmn erebk farisk ma tera biwen, vej, gelo end heb kelmey tirk mnen? Mrik da-hetay ser ra zd o ke bi zuar tehnday dewlet xebity xo r yew ziwn pra nayo. tay narmyen serevdn kon (kuwen) ma wa, vn hna yew ziwn in o. Bibo z zaf tpya mendo, pey lm tehsl nbeno. Eke ma de biney xeyret wjdn esto, eke ma rata laj baby xo y, k ra nbo z nadn n bmradn ra, ma ko wahar (wayrye) ziwn bab kalikn xo bivejy. Merdimn: -Ez ima her dyan r z zaf teekur kena. Bursa, 24.02.2002
19
Vate
Di r Kurdstan: ALR ZERFA-II
Alr ran xo de k (z) derheq darey tirkan Mustafa Kemal de bbawrya xo fade keno. rda ey ra parey wina (nya) yo (9): Lingan mi de qundira Ez ya gina tendre ro Xebera paday in a Kerdox n kar Kongra. (10)
Mnzr EM
Cayde bn de k Mustafa Kemal ser o nya
vano: Paayo eqer eteyan ra dime kewto herb Girewto xo dest hukm Bi p ma xapnay Dest kerdo bi kar. Merdim ke kar gurey Alr de nyadano (ewnno), bi asanye vneno ke o derheq Drsim de wayr baweryda gird o. Seba Alr Drsim Gula Kurdstan ya ke zalim nkn bivisnne. Mavajme ke ra xo Drsim de, ucay ser o nya vano: Ne paday amey chan Seba girewti ey kewt guman
9. r Alr y ke no nute de y, mi tirk ra arn kirmanck. 10. Kongreya Erzirom (Erzurum Kongresi) yan k) Kongreya Swas (Svas Kongresi) ya ke Mustafa Kemal 1919 de kerda top.
20
Vate
Her yew bi ekl et het Nbirye raya qil qal Drsim. Welat ran o, ly ci nkuwn Sirr rastye yo, aqil ci nreseno. Alr k sey Ehmed Xan het zayif kirmancye zaf we vneno, keno ekera are nan dano. Het tewr (en) zayif kirmancye, bguman parebyay dest yewbnannday o. No sebeb ra k Alr her firset de qal yewye keno, yewbyay wazeno. Mavajme ke gorey neqilkerdi waly tirk Al Kemal, tawo ke 1920 de yo Pulur, qeseykerdi xo de nya vato: Sebebo ke otonom dayya Kurdstan, er (ar) gan brne wer (hur), derhal tklat bro viratene. (11). O rda xo de k yewye ser o n rzan nuseno: Hema nika perdeya dubendye bierzme Meqam yewbyay yo Drsimo ewroyin. 1921 de xoverday Qokr y netew kewt merheleyda newye herb (ceng) ekdar dest pkerd. Alr bi xanima xo Zerfa ra, qet dudil nb, verba dimen vindet, da pro. N meseley ser o k xl nutey est. Tek fotograf Alr Zerfa yo ke heta ewro kewto pyase ma dest de esto k bi eke yo. i hf ke xoverday 1921 ser nkewt. Ordy tirkan pl qij, cin camrd yewbnan ra c nkerd, bi barbaryda bsnore bi hezaran kurd qir kerd. Dew nan venay, bi hezaran kes k nef (surgun) kerd. Sernkewti n xoverday k grdayy cya-cya sebeban b. Bguman tewr muhman nnan ra yew, parebyay kurdan b. Mavajme tay eran Xozat, sond ke werdb nardb hurend, qisaya xo ser o nvinetb; xoverday r ardim nkerdb. Het Qokr de k reyna tay serek eran kewt ra dama dimen, het kemalstan girewt milet xo pey ra xener kerd. Bbextya serekeran Xozat, bi qelema Alr nya na fadekerdene:
11. Kemali, Ali, Erzincan, Resimli Ay Matbaas T. L. irketi, 1932, r. 152
21
Vate
Eran Vacixe Zept kerd welat Pey ra ardim name Xozat xeyret nkerd (. . .) nan ke sond werd bi saye Zilfeqar Murtezay ser o Pey ra telgraf ant: Ma dest ndame eqyay. Herb ra tepya, Alr bi tay hevalan xo ra mecbur mend y Drsim. End teyna seba nan n, seba kurdan na mintiqa prune demde newey dest pkerdb. Serewedardi sernkewtb, kirmancye derbyeda (tarvda) girane werdb, birna milet zaf xorye bye. Het ra gan na birne biamne dermankerdene, het ra k seba dem ameyox, seba serkewtena milet gan kar xebat biamne kerdene. Bik karo ke bibyne k et-et b. Karo kultur, poltk, leker, kar debare (12) b. Seba Alr n kar pro muhm b ey xebata xo gorey naye kerde. O, roja ke ame Drsim, a roje ra bigre (bijre) heta roja merdene, bi sebir canfdayyda girde, seba hyarbyay averyay komel (toplum) i ke dest ra ame kerd, teqsr nkerd. Seke mi na ra ver k qal kerd, yewbyay seba Alr meseleyde zaf bingeyin b. No sebeb ra k ey yewya ar Drsim xo r kerdib armancda esas. Drsimij ke rojan ver 1938 ser o wayre haydarye y, ti nan ra kam ra pers kena/ken bikere, gama ke qal kar gurey Alr b, vana/vano Ey zaf wast ke kirmanc dest bidne yewbn, hukmat kirmancye virazne. Alr seba sereyay n kar, ew roje nvat serekeran de qesey kerd, ard tlewe (thet), myan de peyman day viratene. Serekeran her rey sond werd, peyman mza mor kerd label her geym qisayan xo ser o nvinet. nan ge menfeet xoyo exs aver da ge kewt ra lej dimenya ertye dime, ge ginay (dekewt) dama dimen ro. Zaf nan sey (j) koran b, virnya (vernya) xo ndyne.
12. debare: tirk de geim, ekonom
22
Vate
Gama ke merdim n meseley ser o fikirya, gan naye k xo vr ra mekerone: Heyat seba i kes tenya (tyna) deal xebata poltke nya, seba Alr Zerfa k win (hen) nb. nan dewa xo, keyey xo, mal milk xo kerdb vnd, bb macir. No sebeb ra k Drsim de zehmetya debare rayr (raya) nan ser o asteng (many) gird peyda kerdne. Xoverday de ferq Zerfa Alr ine b. iqas ke komel Drsim komelde erye b k Zerfa qe het ra Alr ra tepya nmende. A hem kewan (keban) sermyana keyey, hem syasetmedare bye. A, bi serran Drsim de fetelye (graye), ray musn (nawite) ra milet. Aye hna zde cinyan de qesey kerdne label tawo ke cab kerd cemat camrdan de k ntne ro, vatena xo vatne. Drsimij ke Alr Zerfa nas ken, mi heta ewro kamcy nan de ke qesey kerdo, kes vatenda xirabe ya k sivike nan ser o nvata. Mavajme ke seba Zerfa merdim vatenan nyannan zaf hesneno: Camrd lewey Zerfa de y nb. A zaf camrdan ra ciraamayye (jhate) bye. Zerfa hem rindeke bye hem baqile. Aye ve Alr ra wast ke hukmat kirmancye virazyone sn. Seba kar gurey ey ra, dewlete Alr tim xo r dimen d. No sebeb ra k darekeran tirkan zaf wast ke bi ekl (hawayk) ey orte ra wedarne. Ge wast ke ey bid ktene ge wast ke o bi xo xo sucdar bivno, ef biwazo Drsim terk bikerone. Label ey dyme (caran, i rey) qymet nda y inasarn (nyann). O kesde poltk, tkoer azadya milet b. Ey hukmat tirk rind nas kerdne no sebeb ra k dama kolonyalstan ro ngina. Heto bn ra, ey r azadya exsye zaf muhme nbye. Eke milet kole mend, o bi xo azad bibyne k naye ra i vejyne? Her ra ver k na bawerya saxleme ra b ke, o dyme torra dimen ro ngina, ver dimen de ok nda, viley (mil) xo ewt nkerd. Virnye (vernye) ra heta peynye, ey bi Seyd Rizay welatperweran bnan ra herme ana p, seba heq huqq milet i ke destebere ra ame kerd. 1937 de k no hal nvurya (nbedilya). Label zafr eran Drsim pit nd nan, yan keyan xo de nt ro yan k het dimen girewt. Tawo ke 1937 de esker em Murad ra viya het Drsim, Plvanik dust de vjyay demde kilmek de tifang et. Alr nvinet, lewey Memedal Axa Cmd Axay, nan ra vat Pilvanik mintiqa
23
Vate
ima de dan pro label tenya nkn (nn) leker bid vindarnayene, eke bigr, ardim bid ci. Memedal Axay Cmd Axay na wastene qebul nkerde. Naye ser o Alr kelaberb (zerrzz) b bi kilmekye n ekuy vat: Heywax hey! Drsim nika dewa kerde vnd. ar Drsim honde ke dest da yewbn (jubn), et ra xo ver, kes bese nkerd Drsim bikero bin bandura xo, xan-xirabe bikerone. Ewro drsimij yew (ju) nben, no sebeb ra k Drsim bin lingan de ono. Reyna o sire de, roj Alr ono Al Boxaz, plan era Qozan (Qocan) zyaret keno. Uca laj dare vraym Axay Seydxan Axa, Alr ra vano: Meo mintiqa Seyd Rizay de mevinde. Rayver Qop kewto torra dewlete, to dano ktene. B ez ardim dana to, o Rsya. End ti nkna Drsim de vinderne. Label Alr naye qebul nkeno, welat terk nkeno. Oyo ke hurend ama ez naye k vajne: Mabn Alr Efend plan era Qozan, bi taybet k mabn ey dare vraym Axay zaf rind beno. Xoverday 1921 de zafr yew cephe de ben, pya dan pro. Mavajme ke waly Erzingan Al Kemal no derheq de n rzan nuseno: 8 adare 337 [1921] de Alero Kokrij pl era Qocan (13) a Drsim Bra brahim (14), bi nzdy di sey asy amey dewa Kemax Hoxus, bin mayet Pols Mnzr de k 150 eqya ame dewa Uskuburt tya Qaymeqam Qumandan Cendirmeyan Kemax y k y dewa Hub tehqqat, hsir girewt. (. . .) 14 adare 337 de wezyet asyan Drsim: 500 vacixij (15) bin qumandanya Alr, Mnzr brahm de ver bi Umranye on. (16) Hamnan 1937 de hal Drsim ende ke ono beno xirab, Seyd Riza roj venga Alr dano, Alr bi Zerfa ra pya on lewe (het). Rayber (Rayver) Seyd Riza, Alr de qesey keno, wazeno ke o welat terk bikero, ro duyelan (dugelan) teber, uca kar dplomas bikero, veng kurdan bidone hesnayene. Derga-derg qesey ken, Alr bi Zerfa
13. Ali Kemali Ko Ua nuseno. 14. Rast xo Bra brahm n, dare brahm o. 15. Bi tirk Ovackl. 16. Kemali, Ali, ec., r. 158-159
24
Vate
ra agren (cren ra), peyser on cay xo. O sire de bin koy Tujk Babay de Mixara Palaxine de manen. i heyf ke vatena Seydxan Axay rast vejna. Roja ke Alr ra raye kuyo (bikewo), roj a ra ver o bi Zerfa ra pya bi dest kewray (kerway) xo Zeynel Top amey ktene. Zeynel birazay Seyd Rizay b. Qatil, Zeynel bi Mist Sure merdiman xo ra b label wayr plan dewlete bye, aktoro pl k Rayber Qop (Rayver Qop) b. Ktene ra dime qatilan serey Alr Zerfa cira (dira) kerd, kitab belgey (dokuman) Alr k girewt, berd. Pey c Zeynel Rayber Qop yewbn d pya Qerargeha Tumena 17ine. Serey belgey teslm zabitan (subayan) tirkan kerdi. Zabito ke serey teslm girewt Albayo Teqawutbyaye Nazm Sevgen b. Belge r Alr y ke Sevgen qal keno vano dest mi de y n belge y (17). Alr seserra 20ine de, hereket netew y Kurdan de cayde zaf stsna gno. O ar, ronvr, tkoer syasetmedar o. O, qymetde gird dano ziwan. r ey hem kurdk hem k tirk y. Zerrya Alr Zerfa kosevy (piskony) adir b, ew roj seba azadya milet, seba rizgarya welat vene. di ilay b, peroj peewe tar kerdne vila, rot (ron) dne welat. N her di tkoer, mrde ciny ra aver di heval (embaz) b. Di heval wayr dewa dealan, di heval xoverday. Xora no sebeb ra k Alr Zerfa ra vatne heval, aye k ey ra vatne heval. Eke ma bi kilmye vajme, tenya zanay xoverday de, yan k kar gure de n, heyat xoy exs de k di merdim nimney b. Heyat n di qehremanan ser o gan cigray (aratrma) br kerdene. Win (hen) bibo ke hem nesl may newey hem k aro bn nan nas bikero. No k her kes ra zafr wezfey dezgeh ronvran kurdan o. Hem k wezfeyde zaf bingeyin o.
17. Kti Alr Zerfa ser o seba nformasyon zdey nyade (bewn) Mehmet Glmez, Drsim ra ve Dareestene Seyd Riza, Zed Yaynlar, stanbul, 1996.
25
Vate vati bvatey
Hamd OZYRT
26
Vate
27
Vate
EQDETUL MAN1
Mela Muhemmed HEZAN

Bsmllahr-rehmanr-rehm. We b nesten. Ewwil destkerdi eyan temam Vati ma nam Ellah zel-meram Bed c Rehman, Rehm dest pbike Hemd Homay zey sena p zde ke Hem ti vace Esselat wesselam Qey hebb Xaliq b, zhtram Qeyb slam bizane rukn panc Yew bi yew vac, ima ehl nimac Ewwil slam de Ehed bya P ziwan vace, qebl ke b rya Mena yey: Ehed ana, aw yew ten Mebdk qet ink o, we w ten Hem Muhemmed qasid o, qey emr y Qelb de bawer ke, temam ke heqq y
1. Ma no kitab (Eqdetul man), ver herfan erebk ra tada herfan latnk ser, dima semed kontrolkerdi musna (nawit) nutox kitab Mela Muhemmed Hezan bi xo. Bi pnyazan (teklfan) ey kitab eklo peyn girewt. Semedo ke kitab hna we fam bibo, ma n not crn z lawe kerd. Malmsanij & Roan Lezgn
28
Vate
Xaliq vato di Qurano mubn Xelq nsan cinan kerdo unn Taet min p byar her mudam Min y xelq kerd bi no ekl meram Vati Ehed eno, vace b ziwan Ger ti bek p byare bguman: Ehed en la lahe lla-llah Hem Muhemmedun reslullah ah Qeyb Homay hewt sifat zatye Est, vace hem bib p nacye: Vneno, zana wo, hem godar o z Hem xeberdan, qadir o, hem sax o z Wati y z biwazo, hewt temam Qey Muhemmed selat hem selam Rukn hrine, zekat mal can Heqq feqran bide, ey qenc cuwan Rukn arine, bizane roce wo Uzrke qey to in bo, awe wo Rukn pancine hec o, ert ca de bo Hem bi halwe bibo, maldar bo Rayr de menke in bo qey ima. P bizan rukn slam ima.
29
Vate
Rukn man e , ey musluman To r vac, p bigre, hem bizan. Yew te ra, mebd to Homa w ten Yew ink o zeyke y, awe w ten Rukn dyine bi bawer be tu hem Ay melayket ku zaf , nb kem ne ra henk xewas mursel Henk memr , bi ferman zde l (2) Yne ra yew Cebral o, p bizan Memr o qey wehye peyxemberan Mikal qey vart (3) yo erzaq ra srafl, yo pif keno y sr ra Ezral gangr o qey mexlq heme Godar be, to r vac n heme Aw ku dergevan o qey cehennem Malik o name, bizane rxem (4) Cennet r dergevan o ay, bira Nam y Ridvan o, hes ke zaf te ra Ay mezel de ewwil sual ken Munker Nekr bi name wanen Ay ku nsnen tim xeyr erran Yew Reqb o, yew Etd o, p bizan
2. l: la, label, feqet 3. vart/varte: varan, ilye, dijne/dicni 4. rxem: keso ke ry ey xemgn o; rxemin; mirzin
30
Vate
Ay ku ma nt temam y bnan Pro mexlq , di emr Mustean. Mrde cn ny her melek Y z mexlq bi qey rebb felek May py yne ink , hem i nan Nwen y, nken qet z gunan Taet Homay de tim vinderte y ok pay ra, henk z secde de y Rukn hrine, bike bawer kitab Se suhuf, ar z est hem kitab Ay suhuf, des te ra y Adem. t ra pancas qebl ke, b kem Des te ra qey brahm, ey cuwan Hris drs vace, se bizan. ar te ra kitab , qey Homay kelam Go ci ane, p bizane, ey humam Qey Msay Tewrat irawit ay rebb Dawud r y Zebr da, name b. Qey say ncl bi nazil, ey kerm Ehmed r ame Qurano Ezm. ne ser de zaf bivar, zey xumam Bhsab ma ra selat hem selam
31
Vate
Rukn arine, ti bawer ke rusl. Hr sey hryes (5) heb ay zel-fezil Se vst ar hezar peyxember Bgunan, mesm hem rebperwer Der kelam Xaliq ma zul-hkem Vst panc mehr , ay b zel-hmem Hem rwayet vst het z esto p Label yew xtlaf o, zey ne p (6) Adem o yew z ku drs, Nh Hd Yew z brahm o, Salih, Lte bd (7) smal, shaq Yeqb, z Elyese Ysuf Eyyb, ueyb z btebe (8) Harn Msa Zulkfil bi heq Ynus Dawud, Suleyman z neteq (9) Zeker, Yehya lyas b dewam sa xatem Muhemmed wesselam Qey ima b zaf selat zaf selam Al eshab to b, xeyrul-enam Ey musulman, nas ke ay peyxember Eref mexlq alem, serwer
5. hryes: hrs, des hr 6. yew xtlaf o, zey ne p: yew xtlafo ke zey p (yewbn) nyo 7. bd (farisk ra): (o) bi/b 8. btebe: keso ke wayr teba nyo (tabi ey in ), keso b teba 9. neteq (erebk ra): keso wayr nutq, keso ke zaf ziwanan zano
32
Vate
Namey py y bi Ebdullah, bizan Amna may y hebb, ey cuwan. Ame dunya Mekke de aho tebb i Medne de wefat bi yo hebb. Ebdullah, py y bi Ebdulmuttelb. Yo z lac Haim bi zel-muhb. Namey py Haim Ebdulmenaf Pak b nesley y Qurey xas saf Amna, py ya Weheb bi, p bizan Name bi mehr qebla Zuhryan Bed end py erseno nesley Neb Bi Qurey nesla pake, ay neb Yew cnke p b mehr Sedyan it bi wey kerd ay Helme qence dan (10) Mend yo ya het de heta hr serr Berd teslm kerdbi Amna ver e serr umr y weqto bi temam rthal kerd (11) Amna, y b meram Mend yetm b may p Ehmed-resl Kalik y kerd wey, yo bi qebl
10. qence dan: we bizane, hol (hewl) bizane, ba bizane qenc: hol (hewl), ba dan (farisk ra): bizane 11. rthal kerdi: ko kerdi, merdi
33
Vate
Het serr umr y weqto bi temam Kalik y z wefat bi, qenc enam Mend Eb Talib het de ah yetm Kerd wey yo fexr alem qenc selm Umr y weqto bi vst panc serr Yo zewecya bi Xedca ra ver Hewt heb ewlad by qeyb Neb Hr lac ar heb keyney b Yne ra lacke brahm bi nam May y Marya b, yne r selam. e heb bnan Xedca kubrew Namey eylan y zan (12) yew-yew: Ebdullah, Qasim bi brahm ben Zeyneb Ruqya, bizane hem en Ummu Kulsum, Fatima z hewt temam Pro y dunya ra ay qenc enam. Mende bed ra wefat bi aw resl Qenc cnyan Fatima, ay yew betul. Weqto umr y resa ewres serr Wehy ham (13) y r qey peyxember. Bed hr z bi teblx bi resl Bed ra Quran peya-pey bi nizl.
12. zan: (ti) bizane 13. ham: (a) amey, (a) am
34
Vate
Pancas hr serr mend Mekke de Des serr z mendi yo Medne de. Y ser o b zaf selat hem selam Umr y hr et, wesselam. Mrac y, p bizane ey beer Xaliq yo berd bi rh er xo ser Hcret ra yew serrke bi ver Berdi ezmanan hebb enwer Rukn pancine, tu bawer ke qyam Bimr go [ko] mexlq pro, xas am. Goidar be! To r end elamet Go (14) virazy ver qyamet Des elamet bizane, ey cuwan: Yew te ra Mehd ko zahir bo heman Pey y de Decalo meln z-ddelal Go sa nazil bibo, ey qenc heval. Zelzele merq de bo, yew z di xerb Yew z myan ay cezra nam Ereb Dabbetul-erd o te ra yew z bi nam Roc het mexrb ageyro temam Hem z vecyo adirke ez Yemen Ron kero merq mexrb b mehen (15)
14. go: do, ko 15. mehen: ezyet, zehmet
35
Vate
Yew te ra z Yecc Mecc, temam Godar be! Zaftir zey ma temam. Ay eine, rukn man bizan Xeyr er teqdr rebb mustean. Mezheb ma ar heqq , ey bira Yew bi yew vac ima ra zey ira: Henef Malik, yew Henbel afi necl maman, we w zek Ay henfyan Numan o, nas ke ewwil Sabit py y, bizane pake-dil Malikyan Malik o, py y Enes afiy ma Muhemmed, nas ke bes Py y drs o, yo nesla seyyd Henbelyan Ehmed o nam emced Py y Henbel o, bizane ey zek Ti biwane, hem emel ke, ey teq (16) Qey eqde di mam ma y res Vatey ne, bi ma durr nefs Ehl sunnet cemaet name ke Maturd, Eer z nas bike Maturd, aw Ebl-Mensr bi nam Namey y z Muhemmed, qenc enam
16. teq (erebk ra): keso ke xo gunekarye ra paweno, keso dndar
36
Vate
Eer Ebl-Hesen y zan (17) El Mezheb y, qenc p zan (18), afi Qey eqd vati ma by xtam afi ma ro bivar se selam. Godar be ey birawo musluman et wacib to ser o ferz , bizan Panc heb rukn bi qey slamet Yew bi yew vac, bizane rast ti: Ehed vace ink o yew bi heq Xeyr Homay, mebd rebb felek Hem Muhemmed qasid o, qey emr y. Pk byare, emr o, cennet wed y Hem nimac ke, byare ca erkan ert Roce wo yew z, nb mezr qet. Yew z maldar b, zekat y bide Fitre sedeqey can bide Hem tu hec ke, ger ti zengn b, bizan ert y, mani in bo, ey cuwan Qey man e heb rukn , bira To r vac, go ci ane, ekera Ewwil yne, ti Homay nas bike Hem melak kitab bawer bike
17. zan: (ti) bizane 18. zan: (ti) bizane
37
Vate
Hem rusul, qeyb ne bawer Teqdr xeyr erran roc-axer Ferz desmac e , ey ehl dn Qey tu vac, godar be, ey emn Nyyet o ewwil de, vace ey cuwan Ger ti bek, yane n qelb ca, bizan (19) Hem biuw r, nyyet xo p bya Hur d destan ti biuw, engan pya Mesh bike henk serey xo, musluman Her di lingan ti biuw ta gozekan Y ean tertb o, ey qenc nazenn Godar be, qeyb dn, ey emn Qeyb xusl ferz rukn y, di y: Nyyet o, yew z iti, zan rind y (20) Hem ferekne can ti, h ke por m Xusl de dqqet bigre post m. Qey teyemmum, bizane rukn panc P herrka pake bo toz, name vac Hem nyyet byare, ferekne r bi dest Ta bi engan ya ferekne hur d dest Tertb o, y pancine destan r Godar be, p bizane, dest r.
19. yane n qelb ca, bizan: Eke ti nn/neken vaj, cay nyet qelb o, naye bizane. 20. zan rind y: ey (y) bi rind bizane
38
Vate
Qey nimac, vern de e ert y Can lbas pak bigre qeyb y Hem bi desmac b, we ewret b teber (21) Ver bi qible kamc ferz o, p xeber (22) Y eine: Weqt byo? P zanib. Godar be, ta ti p vrdar b (23) Qey nimac hryes , erkan y To r vac yew bi yew, yew name b Nyyet o, yew z tedir tekbr byar Hem payan vinde, ger bek bi kar (24) Fatihe pay ra biwane qenc rast ore okan, hem ti wirze, vinde rast ore secde, ey birawo musluman Re mabeyn du secdan, ey cuwan Hem ti re qey Tehyyata peyn Tehyyate ti biwane, ey emn Hem selewate biwane peyn de Y duyesne (25), rayke yew selam bide Yew z tertb o, ku b hryes temam Vati ma Esselat wesselam.
21. ewret b teber: Wa cay ewret teber ra nbo/nmano. 22. p xeber: Wa xebera to ey ra bibo. 23. ti p vrdar b: Wa vr to de bo, vr to de bimano. 24. Hem payan vinde, ger bek bi kar: Hem pay ra vinde, eke ti bin/ biek bi kar byar (biuxuln). 25. duyesne: duyesine, diwsine, des dyine
39
Vate
Di nimac de hr ert , zan ger Yne ra, nd xeberdan fameger (26) Hem ti nvraz nimac de di yan (27) Zdetir, hem nwer ke, bizan! ar heb rukn bi qey roc, zya. Ewwil yn nyyet o, ew p bya Yan mexrib ra heta efeq bido Nyyet xo ger byaro, ca bido Nan aw ra, hem y d (28) b enn Hem cima ra dr b, yan nivn (29) Weqt drt, bizane p eyan Tu efeq ra dr b ta mexriban. Qey zekat hr rukn , ey bira Yew nyyet, yew z nsab o, yew serr a (30). Qey hecc e rukn y, ey baxeber Nyyet hram pya b, qenc beer Hem tu vinde ser gir nam Erefe ert ruknan p bya bi erefe (31)
26. Nd xeberdan fameger: Ti gan bi vateyan ke yen famkerdi xeber nd (qisey nker). Wexto ke ti nimaj ken, eke ti bi ekuyan ke fam ben qisey bik, nimaj to betal beno label mavaj kuxay (kulhay) ne tda (xaric). 27. Wext nimajkerdi de eke hereket destan lingan di rey ra vr bib, nimaj betal beno. 28. d: bn 29. yan nivn: Yan ti cile (nivne) myan de nrakew temaso cins nbo. 30. yew serr a: yew serre de 31. bi erefe: p eref, eref reyra, eref reyde
40
Vate
Hem tewaf Beyt ke hewt rey, bi can Sey ke mabeyn Sefa Merwe, can Hem biqesne ende my porr ser Ay ein tertb o, ger muteber . Di est to r, p be bawer Yew helal, yew z heram o, ehwer (32) et ferz by temam, ey qenc enam Vatio peyn: Selat se selam. Ma eno eqde nto qey ewam Ger xeta bo, ba bike efwel-kram. Ez ricakar a, ti y Rebbo rehm Ma xelas ke adir soht cehm. Ey Muhemmedo Hezan, her mudam Vace qey Ehmed Muhemmed selam. Esselat wesselam, ya resl Al eshaban temam bo, her qebl. Tarx hicr bi qey nezme, bizan Xeyn ta, b p bimare, ey cuwan (33). Herfan erebk ra tadayox:
Malmsanij & Roan Lezgn
32. ehwer: ahk, ahvar, sey (z) ahan, zaf erjaye 33. Na misra de ar gorey hesab ebced tarx nuti n kitab dano zanay. Xeyn, ta, by ke na misra de y, namey hr herfan alfabeya erebk y. Hesab ebced de, n herfan ra xeyn (geyn) vera (muqabil) 1000, ta vera 400 b vera 2 ya. N heme hr psero ken 1402, yan 1000 + 400 + 2=1402. Naye ra z fam beno ke no kitab serra 1402 y hicr de nusyayo. 1402y hcr 1981 mlad yo.
41
Vate
Kitaban ra:
KITAB NEWEY
J. hsan ESPAR
end roj ra ver gama ke mi kitab embaz ma y delal Seydxan Kurij wend na meselaya ke ez cr ra nusena reyna amey vr mi ez wazena bi nuti na mesela dest bi n nutey bika. Serra 1975 ra pey qorr (tay) kovar rojnameyan kurdkyan sey zgrluk Yolu, Devrimci Demokrat Genik, Trj Roja Welat de bi leheya kirmanck (zazak) z nusyayn. Mi reya verne kirmanckya nutek n kovar
rojnameyan de dya. Label ez wazena behs tekst ke ez ey ra zaf muteessr bya, bika. Serre 1980 b label dareyo esker hema namebi hukm ser, yan hema Derbeya 12 lule nbb. Hmara hryna kovara Trje vejyaby. Mi z kovare ernaby ez bya keye. Gama ke im mi sernutey Pra Hewt Sera (1) kewt keyf mi ame. Mi na sanike (estaneke) Pran de zaf gotaritib. Mi dest p kerd, sanike wende. Bhemd xo mi veng berz reyra (reyde) -beno ke semedo ke ez we fam biko- wendin. Qey veng mi ibe veyva ma ya ple, a z amey odaya ke ez tede bya. Gama ke dy ke ez ha yew kitab ra heway ma -Pran de kirmanck ra hem van kirdk hem z van heyaw ma- wanena, matmenda mi ra ewnyay va: -Rata ti ay kitab ra heway ma wonen? Mi tekst aye nawit (musna) label semedo ke wendi-nuti aye
1. Pra Hewt Sera nutox Malmsanij ar kerdib bi namey Dewij Trj de nutib.
42
Vate
in bi, mi fam kerd ke seke bawer nka kirmanck z nusyno. Ez vana qey hem semedo ke a bawer bika hem z semedo ke reya verne by ke mi kirmanck wendin we fam kerdin, mi sanike heme (pro) wina bi zerweye, bi hss heyecan, veng berz reyra wende. A z gotarit. end roj n wendi mi ra pey z keyey ma de behs Pra Hewt Sera bn.
Seydxan Kurij, Way Hot Birayn: Sanikan Deyran ewlig ra, Weann Arya, stanbul, Nsane 2002, 128 rpel 43
Vate
Bel, kitab Kurij, Weann Arya ama nsana 2002 de stanbul de bi namey Way Hot Birayn: Sanikan Deyran ewlig ra ner kerdo. Way Hot Birayn namey yew sanika n kitab yo. Na Way Hot Birayna ewlg yew versyon Pra Hewt Seraya ma ya Pran ya. Yewendes (des j) sanikan ra teber vst di deyr (kilam) ars fiqray mintiqaya ewlg kitab Seydxan Kurij de ca gen. Yew xussyet n kitab yo muhm z no yo ke reya vern a ke mintiqaya ewlg ra tay tekst folklork se kitab yen weanyay (nerbyay). Cora (coka) z no kitab semed nuti fek ewlg imeydo vern hca (erjaye) yo. Kes ke biwaz kirmanck, llehm z fek ewlg bimus (bander bib), kes ke biwaz n fek bi kirmanckya mintiqayan bnan reyra muqayese bik, kes ki biwaz derheq folklor kultur ma de wayr melumat bib, yn n kitab ra stfade bik. Resim illustrasyon Mahmud Celayr ressam namedar, yewna xurteya n kitab ya. Berheman Celayr karekterko pedegojk eklko huner dayo n kitab. Bi n resiman famkerdi wendi kitab hina asan byo. Ma zan ke wendox kirmanck tay y ke est z zaf zor ndan xo ke ziwan xo we bimus. No kitab hem het muhtewa ra hem z het ekl ra wendoxan neweyan r yno gelek cazib bo. Tekst ktab kilm , ziwan we sade yo. Fiqrey het mzeh ra xurt, sanik otantk . Het rastnuti ra yew-yew aye tede biba z no kemaneyo hurd (wirdk) qymet kitab kem nkeno. Mi gore no kitab, mekteban de semed telebeyan tik (biney) girdan se kitab wendi yno bro xebitnay. Turkya de nerbyay kitab yewna yo musbet o. Seke yeno zanay ewro Tirkya de hem kurd hem z tirk persa ziwan kurdk munaqee ken. Weanyay kitaban wina kalteyinan, kurdan ser o tesrko musbet keno. Ez hv kena ke wendox kirmanck n kitab hcay wanen. Gan ma xo vr a nk ke hna zaf wanyay kitaban kovaran kirmanck nutoxan ma tewq keno ke hina zaf binus.
44
Vate
AZEBE
zebe namey kitab ran etn Saticiy yo. No kitab Weann S serra 2002 de stanbul de weanayo (ner kerdo). ar redaksyon kovara Vatey r no kitab xo erawito (rusnayo). Ma ey r zaf sipas ken. Bi nerbyay n kitab ez bi xo gelek a bya. O semed ra ez wazena
etn Satc, Azebe, Weann S, stanbul, 2002, 112 rpel 45
Vate
bi kilmye wendoxan ma r behs kitab Saticiy bika. i heyf ke derheq nutox bi xo de melumatk kitab ser o in yo. Ver ke ez behs ran Saticiy bika, ez wazena end ekuyan re bi xo ser o vaja. Seke yeno zanay, re tekstan bnan ra tena bi ekil n label hna zaf het mana muhtewa ra, het rtm, harmony vengan het ziwan ra cya ya. Zaf rey manaya re het wendoxan ra cya yena famkerdi yan z tefsrkerdi. Cora van Her wendox/wendoxe ra xo newe ra nuseno. Yan her wendox/wendoxe gorey zanay tecrubeyan xo re bi hewayko bn fam keno. unke zaf rey bin qisayan zaf sadeyan de manayka xrne nimita ya. Yan famkerdi re de sewyey cya-cyay est. Seke mi cor ra z va, re het rtm harmonya vengan ra z muhm a. Bes nyo ke merdim sey qiseykerdi normal vateyan rz biko namey re pano. unke qymet form qiseykerdi normal yewna plan de esto label re de zaf n. Xussyetk bn re ziwan re yo. Vjnay (wenay) vateyan gan pabestey muhtewaya re bibo. ar gan xo kleyan ra bipawo. Semedo ke ar biyo hssan wendox ser o tesr biko, chan xeyalan wendox hna hra biko gan biyo (bese bikero) re de ca bido tebh, anafor metaforan. E (ya), kitab etn Saticiy bi kirmanckya het Gimgim Drsim nusyayo nzdy se heb (teney) r n kitab de ca gn. Bguman kitabo ende (honde) hecimin gan het muhtewaya ran z hra bibyn. Label hawayo ke mi fam kerdo ran Saticiy de temaya bingey (esas) welatperwerya kurdan a. Mavaj ge-ge heskerdi Kurdistan, ge-ge ceng gerllayan, grev veyanye, zilm zordarya dewlete babet ran o. Label babet sey tenyayye, betalye z tay ran de est. ran Saticiy de cayo tewr populero cografk ser koyan Kurdistan yo. No z derheq perspektf wext de yew fikir dano ma. Eke merdim terteley 1938 nhmaro (nehesibno) r ey het wext ra bi da-vst serran peyenan snorkerde y. Ziwan ran Saticiy zaf sade asan o. Merdim yno vajo r ey tik (biney) seth y, herkes zaf asan keno. Het rastnuti ra z kitab etn Saticiy de tay kemaney est label reyna z Azebe xebata edebyat kultur ma de gamk a gan hna aver ra.
46
Vate
MIN HESRETAN DE MEVIRDE: MESO
itab bn ran o ke redaksyon kovara Vatey r ameyo, y lham Sertkayay yo. No kitab bi namey Min Hesretan de Mevirde: Meso emserr (2002) Hollanda de, Den Haag de ner byo. Namey weanxaney n kitab ser o in yo. Zaf keyf ma ame ke ar ma y hcay bi erawiti (rusnay) n kitab, ma na xebata xo ra xeberdar kerd. Reyna ma zaf ad ke nutox lham Sertkayay dest bi nuti kitaban kirmanck z kerdo. Min Hesretan de Mevirde: Meso kitab nutox yo kirmanck yo vern o. Ney ra ver di brour panc kitab nutox ner by. N kitaban ey ra yew roman hr kitab ran bi tirk y, yew kitab ran z bi kurmanck (kirdask) yo. Ma na hmare (sayi) de kitab nutox ra yew re neql ken. Ez hv kena ke hmarka bne de ez biya (bese bikera) bi hawayko derg dila n kitab ser o vindera.
TI Z VA A BIRA Ti z va a, z kemer a, ku a, bira Ne rost ra hes kena, ne duta tar der a Bveng bar kena ona, b xatir, b silam Ne huna ne hoyna Ne xemn, ne demn a Koy zingen, torge varena Deleverg kun kyan, firaq vila ben, risq serran rinen Ma ra ferman vecen n kutik ruhan Hawt reng oncn herda min ra Ti npersena bira
47
Vate
Ti demir a, polat a Ti welat xo de bwelat a Roj xo ra npersena ez kam a Wele derisyo ser sar to ra, ma ti kenger a Ma Ti Kenger a. . .
lham Sertkaya, Min Hesretan de Mevirde: Meso, Den Haag, 2002, 70 rpel 48
Vate
VATEY VERNAN
Arkerdox: Firat ELKER
Astor/estor ar, mordem r nbeno astor/estor. Biray werdene, hertim miradno. Birna dest bena vnd/vn, ziwan/zon nbena vnd. Bom de raye ra meo, to r bela ano. Cenye esta keye/e virazena, cenye esta keye/e venena. Cran matac/motay wela cran yo. Derd xo vace, derman bivne. Ga mireno post xo maneno, egt mireno nam xo maneno. Her bike/engite cay xo de dejena. Her camrd lac yew cinye yo (ju cenik o). Hrs ono no, sere ke nno. Kam/oyo ke esl xo nkar keno, haramzade yo. Kutiko mird, sye de gineno wara. Malo bwayr, werd/wer cinawir yo. Mal dinya, dinya de maneno. Mrik ra pers kerdo Hegmn (hemgn) ra rin i esto?, vato yo bpere. Perey k b zde, ser mordem dejnen. Perey xirabya dewlemend dan we. Qeso rast/rat giran o. Rindye biwaze, rindye bivne.
49
Vate
END DYOM (DEYM)

Di ling mi kerd yew/j sol. Ewro dunya wa, mete axrete. Gy giweran (cy cweran) nno werdene. Got here nno werdene, per here no werdene. Hen amo, hen ono. Ma vanme Raye na wa, o vano Re na wa. Mordem ke kar nkerd, ha vaje/vace ha vaje. Van van o, mird mird o, no nmecet ik o (i yo)?
50
Vate
FEK EWLG DE ANTI KARAN (FLAN)
1-DEMO NIKAYIN (MDK ZAMAN)

Fek ewlg (Bngol) de di form dem nikayin (imdiki zaman) est. Nnan (inn) ra yew demo nikayin o, dyine hem se (ze) demo nikayin hem z se demo hra (geni zaman) gureyno (ixulyno).
A) Form yewin dem nikayin:

1) Karo transtf (geili fiil)
Nimne: wendi/wendene (okumak) ez ha winen (1) / ez ha winena (ben okuyorum) ti h winn (sen okuyorsun) wi ho winen (o okuyor) ya ha winena (o okuyor) ma h winn (biz okuyoruz) ima h winn (siz okuyorsunuz) yi h winn (onlar okuyorlar)
Seydxan KURIJ
Cumley nimney: Ez ha kitab (kitav) winen. (Ben kitap okuyorum.) Ez ha sanik Dyb Sur winena. (Ben Krmz Dev masaln okuyorum.)
1. Ca-ca de ez wineno z vacyen.
51
Vate
Ya ha Mewlid Ehmed Xas winena. (O Ehmed Xasnin Mevlidini okuyor.) Ya ha meqaley Mnzr em winena. (O Munzur emin makalesini okuyor.)
2) Karo ntranstf (geisiz fiil)

Nimne: amy (2) / ameyene (gelmek) ez ha yena (ben geliyorum) ti h yn (sen geliyorsun) wi ho yen (o geliyor) ya ha yena (o geliyor) ma h yn (biz geliyoruz) ima h yn (siz geliyorsunuz) yi h yn (onlar geliyorlar) Cumley nimney: Ez ha dew ra yena. (Ben kyden geliyorum.) Ti h a ra yn? (Sen nereden geliyorsun?)
Halo negatf (olumsuz hal)

ez ha niwinen/niwinena (ben okumuyorum) ti h niwinn (sen okumuyorsun) wi ho niwinen (o okumuyor) ya ha niwinena (o okumuyor) ma h niwinn (biz okumuyoruz) ima h niwinn (siz okumuyorsunuz) yi h niwinn (onlar okumuyorlar)

ez ha nna (ben gelmiyorum) ti h nn (sen gelmiyorsun) wi ho nn (o gelmiyor)
2. Ca-ca de mey yan z imey z vacyen.
52
Vate
ya ha nna (o gelmiyor) ma h nn (biz gelmiyoruz) ima h nn (siz gelmiyorsunuz) yi h nn (onlar gelmiyorlar)
B)Form dyin dem nikayin:

Seke mi ver z nut, no form crn dem nikayin se demo hra (geni zaman) z gureyno (ixulyno).
2-DEMO NIKAYIN/DEMO HRA

ez winen/ez winena (ben okuyorum, ben okurum) ti winn (sen okuyorsun, sen okursun) wi winen (o okuyor, o okur) ya winena (o okuyor, o okur) ma winn (biz okuyoruz, biz okuruz) ima winn (siz okuyorsunuz, siz okursunuz) yi winn (onlar okuyorlar, onlar okurlar) Cumley nimney: Ez her an de (n di) lac xwi ri kitab Rindoy winen. (Ben her akam oluma Rndonun kitabn okurum.) Ez her an de lac xwi ri sanik ah smal winena. (Ben her akam oluma ah smail masaln okurum.) Alan her roj (ruej) kitab Soroy winen. (Alan her gn Soronun kitabn okur.) Alan her roj sanik Way Hot Birayn winen. (Alan her gn Yedi Erkek Kardein Bacs masaln okur.)

ez yena (ben geliyorum, ben gelirim) ti yn (sen geliyorsun, sen gelirsin) wi yen (o geliyor, o gelir) ya yena (o geliyor, o gelir)
53
Vate
ma yn (biz geliyoruz, biz geliriz) ima yn (siz geliyorsunuz, siz gelirsiniz) yi yn (onlar geliyorlar, onlar gelirler) Cumley nimney: Yi her roj yn k ma. (Onlar her gn evimize gelirler.) Wi her roj p mnubus yen ewlg. (O her gn minibs ile Bingle gelir.)

ez niwinen/niwinena (ben okumuyorum, ben okumam) ti niwinn (sen okumuyorsun, sen okumazsn) wi niwinen (o okumuyor, o okumaz) ya niwnena (o okumuyor, o okumaz) ma niwinn (biz okumuyoruz, biz okumayz) ima niwinn (siz okumuyorsunuz, siz okumazsnz) yi niwinn (onlar okumuyorlar, onlar okumazlar)

ez nna (ben gelmiyorum, ben gelmem) ti nn (sen gelmiyorsun, sen gelmezsin) wi nn (o gelmiyor, o gelmez) ya nna (o gelmiyor, o gelmez) ma nn (biz gelmiyoruz, biz gelmeyiz) ima nn (siz gelmiyorsunuz, siz gelmezsiniz) yi nn (onlar gelmiyorlar, onlar gelmezler)
3-DEMO AMEYOX (GELECEK ZAMAN)

Fek ewlg de anti form dem ameyox z sey (z) form dyine y dem nikayin yo. Yan anti form dem ameyox, form dyin dem nikayin demo hray eyn yo. La pratk de zaf rey demo ameyox zerf dem (zaman zarflar) pya gureyn (ixulyn). Nimne: Ez in kitab winena. (Bu kitab okuyorum/okurum.)
54
Vate
Ez siba in kitab winena. (Yarn bu kitab okuyacam.) Ez ina ewlg. (Bingle gidiyorum/giderim.) Ez siba ina ewlg. (Yarn Bingle gideceim.)

ez winen/ez winena (ben okuyacam) ti winn (sen okuyacaksn) wi winen (o okuyacak) ya winena (o okuyacak) ma winn (biz okuyacaz) ima winn (siz okuyacaksnz) yi winn (onlar okuyacaklar) Cumley nimney: Ez in kitab siba winen. (Ben bu kitab yarn okuyacam.) Ez ina meqale siba winena. (Ben bu makaleyi yarn okuyacam.) Ya ina hkaye siba winena (O bu yky yarn okuyacak.)

ez yena (ben geleceim) ti yn (sen geleceksin) wi yen (o gelecek) ya yena (o gelecek) ma yn (biz geleceiz) ima yn (siz geleceksiniz) yi yn (onlar gelecekler) Cumley nimney: Ti siba yn ta? (Sen yarn buraya gelecek misin?) Ez siba yena. (Ben yarn geleceim.)

ez niwinen/niwinena (ben okumayacam) ti niwinn (sen okumayacaksn)
55
Vate
wi niwinen (o okumayacak) ya niwnena (o okumayacak) ma niwinn (biz okumayacaz) ima niwinn (siz okumayacaksnz) yi niwinn (onlar okumayacaklar)

ez nna (ben gelmeyeceim) ti nn (sen gelmeyeceksin) wi nn (o gelmeyecek) ya nna (o gelmeyecek) ma nn (biz gelmeyeceiz) ima nn (siz gelmeyeceksiniz) yi nn (onlar gelmeyecekler)
56
Vate
AH SMAYL
Arkerdox: Jhat ZENGELAN

ew ah ron (ran) beno, hr heb laj yey ben. Heme hr omey wext zewaj. arnen narnen py yn yn nzewejneno. Warden heme hr n aru. Veynen ki hindy (qerpz) royn. Herg yew yew hind gno (gno) no. Hindyon (hindy) don wezr, wezr z beno dono paday vono: -Paday mi, hr lajon t (to) in hir heb hind erd (ard). Menaya (manaya) yn ina (i) ya? Hindya verni eqnen ki zerrey yay byo se grm (germ), heremyaya, nwerna. Ey dyini eqnen ki nmewo yew werna nmewo yew nwerna. Ey hrini eqnen ki tam wext yay werd yo. Pada eylon (gedan) xo (xu) ra vono: -Oxiln, ez zono nte ima zewaj o. Lajo xiin (pl) vono: -Ez hin zewaj ra kewto, wext mi vyerto. Ino bn z ha-ha vyereno. La ino inik hewl yey zewaj yo. Pada vono: -De ward r (r) yew ariston (aristan) sey Dyarbekr. Bigeyr yew paday veyn ki wa hr heb keyney yey bib, ez z ro (ro) ima r biwazo. * * * Heme hr biray warden n, persen, n key yew waly. Waly veynen. Wal perseno, vono: -ima kom ? ima i geyren? Von: -Ma ron ra y. Ma geyren ki xo r hr heb keynon (keyno) veyn, wa py ma bro ma r biwazo. Wal vono: -Oxil, hr keyney mi est. Birawo inik vono: -Bewn, ino birawo pl o; ino birawo ki yey dima wo, ez z inik o.
57
Vate
Keynaya pli don laj pl, keynaya werty don laj werty. Vnda (venga) melay don, mela yeno marey wir d (her di) keynekon wir d lajekon reyra birneno. Keynaya iniki ageyrena vona: -Bawo, sew ti mi bid bede (ey), tede behs biki, vaji Bewn, ima gere (gan) in laj inik mi het verd. Meti ti kor kerr ben, yew warey (wayrey) t nkeno. Y (o) vono: -Temom, keynay mi. Laj Paday qebul ken. Mela marey keyneka iniki z lajek inik r birneno. Ay wir d pl cenyon xo gn (gn) espar ken n. * * * Lajeko inik ew no cilda xo. Linga xo erzeno drda (zerrey) ber, ca di mireno. Pawen, pawen, di roj (rj) yey qedyn, nyno teber. Warden n persen. Keyneki ra von: -Her, hey ber akeri! Keyneki ber akena. Veynen ki mrik ha ber ver di merde kewte wo. Von: -Keyxerepyaya, t se kerd? Vona: -Willay mi yek nkerd. Ber akerd, linga xo eti zerre, kewt ona (wina) ca di merd. Wal vono: -De br ma in tirm (term) beraw prd yey r. Tirmo merde ma pey se ker. Kom ron dyo? Von: -Yew qatir esto, yey dyo. Lajek defnen yew tabit, qord qatiri wenen ay qatir ra von: -Ti rayer (rayr) ron zon. Iney beri ron, teslim prd yey ki b! * * * Qatir qatiri xo ver ey (anay), di-hr roj i; betelya, yew awki ver di bineyk vindert. Ay tabit qord qatiri ser ra girewt bin yew xerebr di rna. Awki werdi, dest ry xo it. Hindi dy ki yew teyri omey, nequr da pir (piro), ayo meyt girewt hewa na tim tim y.
58
Vate
Lajek tabit girewt, dum bi, va Ez inkay (nika) ro waly ra vajo hal hewal ona wo, bawer nkeno. La ez se ker ya Rebb? Qatir xo girewt, ageyra i waly het. Waly va: -Qey ti lez omey? Rayer poncs-ys rojon o, ti gere hema rayer ra bibn. ro (ewro) ponc o ti y ti ageyray. Lajek vono hal hewal ona wo. Vono: -Willay ez yew awki ver di byo, yew teyri omeyi, nequr da pir tirm hewa na berd. Wal vono: -La keyxerepyaye! Qey sen teyri meyt hewa nona bena? yo inahewa sen beno? Lajek vono: -Willay waly mi, teyri hewa na, berd; tabit veng mend, mi z girewt ez omewo. Qatir no. * * * Keyneki vona: -Bawo, mi r etald rayeron di yew wede (oda) verazi bin yey biki axone. Wal de r yew wede virazeno, bin yey z keno axone. Keyneki ser o vindena, kom ki ome i non dona bede (ey), bede persena no. Ya xizimkaron (xizmetkaran) ra persena vona: -Eyeleyda (gedeyya) xo ra heyon ro, ima ina dyo, mi r vaj! Yew vono: -Willay ez xo r eyel byo, ez yo bizkon dir; ez pl byo, ez yo mi xizimkarey kerdi. Yewna vono: -Ez eyel byo mi bizk berd ere, ez pl byo mi citi kerdi. Herg yew yew hewa vono. * * * Inahew yew kor yew topal, -mavaj- Dyarbekir di enawen ki yew tekka (tekkya) abya; kom ro weyra (uca) non xo weno rakuwno (rakeweno). Kor topal von: De ma heyon yerey (rey) in ber Wele Comy (Ulu Camy) ver di dest xo aken, ponj quri perey ma dest nkuwn (nkewen). Had ma pir d xo r r weyra. Wir d pya warden n, ha witya (tya) ha weyra, ha witya ha
59
Vate
weyra, seki br fek Berayy (1). Weyra mexreb pede yeno, rayer a ken. Qayme ginen, seki r Lewed Sal (2). n Lewed Sal, weyra xo r qelebn (rakewen). Nimaj (odir) dna zelal bena, ewnn nr dra (nor dora) xo. Veynen ki seki Wikila (3) di yew bexe wo, heme tewir ra dar aseno yew bna z ha ver d a. Lajeko topal kor ra vono: -Willay yew lik ha ma ra ver. Ma xo r r weyra pers, mela ma bonder (bander) by rayer kura (kot) wo. Ma rayer xo veyn r. Trey kuwn n ki i tihom (team) ki dna di xeleq byo ha bexe de wo. n ay bon ra geyren ki bon ha xir xal yo, ewek (i kes) tede in yo. Von Hella hella! Ino i hal o? Wayer (wayr) in bexey in bon in yo? Weyra roen. Topal kor ra vono: -B ma xo binimn. Wayer in bexey miheqeq yeno, warey in bexey keno. n bind yew dirriki di xo nimnen. Ewnn ki di heb teyr omey yew hewzi het. Teyron xo bone (bane, rut) kerd aya hewzi di xo it. Dima, y bin yewna dirriki ra yew tabit ka kerd vet yew dari ra yew pel qerefna, berd pirnos yey ver; ayo meyt bi gon. Pya y zerred a bna. Topal kor ra vono hal hewal ona wa. Vono: -Korew, hela veng xo meki, ma vind; ma hey veyn deray (hela) se beno. Teyron eki zerred bna di se kerd i kerd, hewna (reyna) omey teber. Yew pel berd vinya (zincya, pirnika) yey ver, hewna merd. Hewna dekerd tabit, berd bin dirriki di nimit. Pstey xo pera (pira) girewt, pel da xo firay y. Kor topal n etald rayeron, ewnn ki yew bna ha etald rayeron d a. Persen von: -Cay yew tekka axone ewtya (tya) est? Te ra von: -Willay tekka ina ya. Axone ewtya wo.
1. Beray (Heberay): Nzdy Prajmon de namey yew cay yo. (Prajmon yew dewa Pran ya.) 2. Lewey Sal (Lewey Salon): Nzdy Prajmon de namey yew cay yo. 3. Wikila: Yew dewa Pal ya.
60
Vate
Kor topal gn ben zerre. y don bede, mird ken, te ra von: -Xonimi ha qat sern di. ima gere r weyra. Y n weyra. Keyneki te ra persena, vona: -Hafiz, ima konca (kamca) ra y? Hafiz vono: -Ma welat Dyarbekir ra y. Ma enawit ki ima witya tekka akerda, ma omey. Ma yn heyon yerey berd Wele Comy ver di dest xo akerdin, ma oncna z veyon (van) mendin. Ma omey ki ma xo r ewtya y br (biwer) rakuw. Ya vona: -De bewn mi ra, ez ima ra yew sewal (pers) perseno. Vono: -Persi xonimi. Vona: -ima eyeleyda xo ra heton ina seeti ina dyo? Mi r vaj. Vono: -Willay, de eyeleyda xo di ma bizk ernay, golik ernay; ma oneyey (iwaneyye) gawoney kerda. Ma se kerd, i kerd; ez topal byo, ino z kor byo. Ma xo r y ber Wele Comy ver di vindert. Ma dest akerd, xo r parse ar kerd. Ma enawit ki ewtya yew tekka abya, ma da pir omey. Ma ver Berayy di rayer a kerd. Ma y yew ky (koy) ser. Dna zelal by, ma ewnyay ki yew bexe aseno. Ma veyon z bby. Ma va Ma hey r weyra. Ma xo verra da, ma y weyra. Ma ewnyay ne omeyox esto ne z eyox (yayox). Bexe di z i tihomo ki dna di esto bi. Ma fky xo, say, aloney, mimi, xox, engri, incil werd. Ma awka honiki werdi. Ma heme werd, xo mird kerd. Weyra yew hewzi by, ma aya hewzi di xo it, xo temz kerd. Ma cil xo pera girewt y xo bin yew dirriki di nimit. Ma va Hela ma veyn deray war (wayr) in bexey esto, yeno n nyno. Ma y xo nimit, ma dy ki di heb teyr omey hewzi ver di nit. Pstey xo vet, xo zit (rut, bane) kerd eki di heb keyne y. Zit zilit y xo hewzi di it. Hewzi ra vejyay, xo zuwa kerd. y bin yew dirriki ra yew tabit vet, girewt erd teber. Yew dari ra yew pel qerefna, berd pirnos yey ver; ayo meyt bi gon, yew xort bi. Trey kewt, y zerred bna di kf kerd. Wext yn ki debi, girewt erd, yew pel hewna berd vinya yey ver, merd. Hewna dekerd tabit, berd bin dirriki di nimit. Pstey xo pera girewt pel da, y.
61
Vate
Xonimi vona: -Temom. Sew inkay ez vajo Ma r weyra, ima zon r? Von: -E, ma zon r. Nimaj estoron ka ken teber, yew heqbe pirr perey ken, erzen estori ser wenen. Ay kor ay topal z kuwn yn ver. Xonimi vona: -Ma r ay cay mi nawn (bimusn). Ha ewtya ha ewja (uca), ha ewtya ha ewja, ew pede yena. De keynay wal ya, e ray (i rey, caran) ngeyraya, hewn yay yeno. Vona: -Ez hilk (yew hele) rakuwno. Ya rakuwna. Topal kor ra vono: -Korew, de ya rakewta; b ma estori bigir wen yella. Warden estori gn wenen yella, n. * * * Xonimi nimaj xo aqlna ki ne estori asena ne z kor topal. Ne hewl ne xerab. Vona Ya Rebb, ez se kero? Dona pir ha ewtya ha ewja, ha ewtya ha ewja, rayer gna na. na, na, ay bexe di vejna. na aya hewzi ser o awki wena, toy (tay) y-my wena, vona Ya Rebb, ino qeder mi i xerab o! na geyrena, ewnna ki yew kka (koka) xir xal ha weyra, ewek tede in yo. Yena teber, xo nimnena. Hindi veynena ki ay wir d teyr vejyay omey. Teyr yen hewzi ser o awka xo wen, xo zit ken, xo uwen. Dima n ay tabit bin dirriki ra vejen, ka ken on duz. Yew dari ra yew pel dera (ci) ken, ben vinyon ay meyt ver, y beno gon. Xonimi ewnna te ra ki ay watey yay o. Teyr yey gn hewna ben bna, zewq xo ken. Zemon yn ki debeno hewna on, yewna pel dera ken, ben pirnos yey ver, y mireno. Deken tabit ben bin dirriki di nimnen, pel don, firen n. Wexton ki yi n, cenki z wardena, na aya dari ra yew pel dera kena. Dima tabit akena, pel bena vinya yey ver. Lajek gon beno. Y pya n, bna di mirad xo a ben. Lajek vono: -Bewn, mi hewna sey ver biki! Nki ina hew (rey) mi hewa non ben, ima e ray mi nveynen.
62
Vate
Yew bazin dest yey di beno. Vejeno dono cenki, vono: -Eki laj b (bibo), ti in bazin deki dest yey, nomey yey z ah smayl pani. Eki teyr mi ber, y mi veyneno. La eki keyna b, xeyr bazin in yo. Cenki hewna dari ra yew pel dera kena, ona pirnika yey ver, y mireno. Cenki yey dekena tabit, tabit z bena sey ver dekena bin dirriki na xo cay nimnena. Rojo bn ewnna ay wir d teyron hewna pel pya nay, omey. Yen hewzi di xo uwen, hewzi ra vejn n ewnn tabit ra. P ra von: -Ehe! Willay yewer tabit akerdo! Tabit hewa non, xo reyra (reyde) ben. Cenki teyna (tenya) monena. * * * Roj cenki temom ben, de (aye) r yew laj beno. Nomey yey ah smayl pa non. Nomey mrded yay z ah Mehmed o. Gede weyra beno hewt-hetserre. Wardena vona: -Laj mi, ma xo r ewtya ra r. Y vono: -Dayey, py mi esto in yo? T ez kura ra erdo? T ez kom ra peyda kerdo? Cenki vona: -Laj mi, py t ino bazin da mi. Va Eki laj bi, in bazin deki dest yey, nomey yey z ah smayl pani. Y mi veyneno. Bazin gna dekena pol yey vona: -Py t yo, ma hin yey nveynen. Warden rayer kuwn, ha witya ha weyra, ha witya ha weyra, yen yew dere. Dere di rat toy kerron (kemeran, syan) yen. Kerrey sey yaqut mirjonon bereqyaye y. Laj yay vono: -Willay dayey, ez ha toyno (tayne) ar keno, gno. Vona: -Laj mi, fek te ra vera di! Ti cay yew bela on ma ser ser. Y vst heb ar keno, dekeno yew dismali, rayer kuwn. Te ra pey rat yew ariston yen. n yew goed ariston di yew keye ki ha rayer ser o. Dest xo ber kuwen, ber abeno, n zerre ki yew cen ha zerre d a. Cen vona: -Ya hurmey, ima i y, ikare y?
63
Vate
Xonimi vona: -Willay dayey, ti may mi, ez keynay t ino z wa trn (torn) t b. Ma feqr , ma xo r geyren. Ma omey ino ariston di dest xo ber t kut omey zerre ki ti ma r warey bika. Vona: -Br, keynay mi. Mrdey mi merdo, ez z cenya vya wo. Key cenki di monen. Nomey cenki Fatma wo. Cenki bi xo zaf rind a. Waly ay ariston z zerri devista Fatma, vono Gere ti mi bigra. Ya z vona Ez t ngno. * * * Yew roj wezr ewjayon ra geyreno, ah smayl z pey ay kerron ber ver di kay keno. Wezr yey veyneno. no paday ra vono: -Trn yay ha ber ver di pey kerron kay keno, kerrey yey sey ebirsim (peg) bereqn. Pada eraweno ay lajek dono ardi, perseno vono: -T in kerrey kura ra erd? Vono: -Ay dere ra. Dere ha pirr o. Pada vono: -Ti n ma r inahewa da-vst heb kerron byer (byar)? ah smayl vono: -E. Pada vono: -o byeri. Y no keye ra ay kerron xo gno ono, dono paday. Dima no keye, may xo ra vono: -Dayey, willay ay kerrey ki mi xo dir erd, paday mi ra wat, mi day yey. May yey vona: -Laj mi, mi t ra nva Ti pey kerron yew bela on ma ser ser? Te (ti, ci) ra pey pada wezr eraweno, vono: -Ti gere non ra vst hebna byer! ah smayl Fatma ra vono: -Ez xo r se kero?
64
Vate
Fatma vona: -Estor mrded mi ha axur di beste wo. Weni de r byeri. ah smayl kalmey xo besteno, heqbey xo gno, estor weneno, dono pir no. Geyreno, geyreno welhasil nveyneno. Dum beno vono In kura by! Peyn di ay der veyneno. Ay kerron ra dekeno heqbey xo, pirr keno, erzeno estor ser, no ariston. Wezr yeno, vono: -Ti omey? Pada t wazeno. Vono: -Ez omewo. Wardeno no paday het. Pada vono: -Ti omey? Vono: -Ez omewo. Kerron bereqeyayon dono bede, vono: -Ho (han) t r vst heb n, hris heb! * * * Zemon tede no. Gede hin beno xiin. Padia xeberi eraweno, vono: -ah smayl, ez yew t ra wazeno; ti on byeri, nki ez serey t dera keno. Vono: -Ti ina wazen? Vono: -Gere ti r mi r cenya paad peryon byer! Vono: -Cenya paad peryon ina ya? i ca d a? Ez i zono? Yeno keye, may xo ra vono hal hewal ona wo. Vono: -Dayey, pada mi ra vono Gere ti r mi r cenya paad peryon byer. May yey vona: -Laj mi, cenya paad peryon damrya t ya, la per ya. Ti kura veynen? Ti kura ra on? Mi t ra nva In kerron meyeri, ti ma r dehwa (dewa) ernen? T erd! ah smayl wardeno kalmey xo besteno, estor xo weneno no.
65
Vate
no, no, yew ariston reseno. Ewnno ki ar ay ariston yew hewa xemr (xemgr) o, yew hewa xemr o! Perseno vono: -Qey se byo? i esto, ima ona xemin ? Von: -Dw omey keynay wald ma berda. Vono: -Konca? Berda kura? Von: -Ino rayer ra berda yew k. Wardeno, dono pir no. no, y ay dw yemno (yewbnan) gn. Dw yey tepen ben ki ay bazin ha dest yey de wo. Bazin ra yey inasnen, von: -Ooo, ino laj ah Mehmed yo! Tede lebyn, von: -Heyron t b, keyna beri, ti ina wazen beri. Keyna te ra gno ki ro, von: -Ti se ra n? Vono: -Ez no cenra (cenyera) paay peryon ono. Von: -Cenya paay peryon? Paay peryon ah Mehmed, py t wo! Aya keyna beno teslm prd yay keno, no keye. Yew dw z yeno ber yey ver di vindeno, vono: -Ti , ez in ber ver di vindeno, ez nverdono yew gon bro zerre. Wezr yeno, ewnno ki yew dw ha ber ver di wo. no paday ra vono: -Paday mi, yew dw ha ber ver di wo y z naseno. * * * ah smayl dono pir no. Ha ewtya ha ewja, no yew mergi. Nefli dona k ro yew kki z ha ver de virata ya. Estor xo vera dono mergi. Estor ha ereno, y hindi veyneno ki kki ra yew vejyno yeno, vono: -La ez gon b ti br estor xo vera d mergi, biereyn! Vono: -La ez rayon (raywan) o, estor mi veyon o; mi vera dawo, wa bineyki biero. Toy va bro se beno? Ez rayon o, ez no.
66
Vate
Vono. -N (ney), ez qebul nkeno! Wir d gula gn. Heta yerey yew nno zor ay bn bero. Mexreb beno, p ra von Ma nimaj hewna gula gn. Ay dono pir no keye. ah smayl z dima no. Ay vono: -Ti mey! Y vono: -La ez se ra ro? Neysene, wir d n ren, non xo wen. Ay no yew wede di rakuwno, y z yew wede di rakuwno. Nimaj (odir) beno, hewna cilon ceng pera gn, yen ay meydon di gula gn. ah smayl yey fneno, kalme mil yey ser nono, y sney xo aken, von: -Bewn, ez cen yo; ez ey t, ti z ey mi bi! Ewnno ki rata cen ya, ser ra wardeno. Vona: -Ti se ra n? Vono hal hewal mi inahewa wo. Vono: -Ez geyrena cenya paad peryon. Vona: -De . Ti ki data omey, b mi z xo dir beri. Dono pir no. * * * no yew deti ki ayr dre (derya) dengiz o, awki zaf a. Estor xo vera dono. Ewnno ki di tenon xo cor di vera dawo, ha yen. Yen, von: -Qey teyr teyrey ba xo newtono bro ina mergi, ti kom , ti sen yen ina mergi di estor xo ernen? Y y heta yerey gula gn. Aynon ra yew vono: -Wey, wey! Ma r von laj ah Mehmed! Y vono: -Mi ra z von ah smayl ah Mehmed! on di c ra aqitn, von Ma nimaj hewna br. Ay wir d n keye, py yn vono: -ima se kerd? Von hal hewal ona. Von: -Yew estor xo erd, mergi di erna; ma bede, ma gula girewt.
67
Vate
Ma va Ma eyel ah Mehmed y, yey z va Mi ra von ah smayl ah Mehmed. ah Mehmed vono: -Laj mi, ay biray ima wo! Nimaj warden, t rey kuwn, yen deti. ah Mehmed bazin yey ra ewnno, zono ki rata laj yey o, vono: -Zon ti laj min ! Weyra p a ben. Kf hal yemno persen. ah Mehmed vono: -Laj mi, t xeyr o? Ti i geyren? Vono hal mukulat mi inahewa wo. Vono: -Baba, ez may xo y yew keye. Ma miqayt kerd, ez byo pl. Yew waly ma esto. Mi ra va Gere ti mi r cenya paad peryon byer. May mi z mi ra va Cenya paad peryon damrya t ya. Vono: -Laj mi, y nbeno! Aya ew weyra ben. Rojo bn yew pste on rnen, n ser. Pery yew eyti (ewti) don pir, ber ver di peye ben. Y py xo aya keynaya ki deti di paweb yey vinderta b, beno keye. May yey yn veynena, xeberi eraweno paday r, vono: -De b! Cenya paay peryon damrya min a, mi erda; de b bigri! Paa wezr pya yen, tedir (tede) lebyn. ah Mehmed laj xo ra vono: -Laj mi, ina damrya xo ra bipersi; eki zerrya yay esta, in bnomis gna sew, beder di. Nki yew kalme mild yay ser ni. ah smayl vono: -Ti in bnomis gna, ngna? Ina end serr ya belay xo t sawito. Ya vona: -Laj mi, willay ez ngno la ez qayd xatir t gno. Marey yay de r birnen. Y py xo z don pir n keye (4).
4. Mi na estaneke (sanike) sey vati Dat Mist Zeyni y prajmonij nute.
68
Vate
MELA KAMIL PUEX RA R
Mela Kamil ewlg ra melayk o. Da-etserre esto. Medrese de wendo nika teqawit byo. ewlg de cuwyeno. Mi n di heb r ey ra girewt. Ey bi herfan erebk yew mewldo kirdk (zazak) z nuto. W. K. MERDIMN
WELAT MA
In welat esl yow ca wo Ry erdn de Adem vjnawo Zno k wi pey kelimyawo Ya pey ekradn (1) vjnawo Adem dinya d zaf geyrawo Hnd ra Mekke mekk dawo Daha cuwa pey am vjnawo Lubnan, Cizr de eysawo Belk mo Bngol ma wo Abi Heyat dim geyrawo Laj xwi t r wesyet dawo: Vat cinyn mekir lawo. Daha cuwa pey Mekke d vawo Emr xwi dinya qednawo Herem Mekke d defn dawo Ecl dest xwi nqednawo. Bira, gue bid, tu r vno Efsane nya, lm vno: Gual (gol) Cebaxur tu r vno i wext kowta ser znn o.
1. ekrad: (erebk de) kurd
69
Vate
Tfan Nuh de gual virazy Tik tera h dewam de na gual awn de fetiqy Rewan kerd , ol ca verd Nuh Cizr de mesken dawo Zemn derg ewlad zdnawo Etrafn xwi d bi vilawo mal wenik ml zdnawo m resay Ku otla yo ny gual ra va: Derya yo Cawo pak tya, wenik ca wo. Cebaxur byo nam ca wo Zemnk va Ca pak ca wo, Daha cuwa pey ewlg vawo Dewlet nme bedilnawo Bngol, ewlg vera dawo. Bngolo g ima vnen Qarl (2) cehdn d meyen Pncas serr cuwa ver mi dn Dewarca (3) bi, dewar ern. Cebaxur zaf delal ca wo Bin Hewsel ra, manzara wo Ruey Guenga vern ra wo Her teref yeil verdawo Puexj (4), Azj ruejawn de Swnj, Yexkj qible de Solxan, Guenig ruejveti de Nexn, rnn mal y de Murad, eref ruejveti de Mergmr, Senceq h mal de
2. qarl: (tirk de) vewrin, vorin 3. dewarca: Cayo ke tede dewar zaf bro weyekerdi. Fek ewlg de bi -ca sewbna ekuy (kelmey) z est. Sey buastnca (cayo ke tede zebe/hind ramyay) argudca (cayo ke tede argud ramyaya). 4. Puex namey yew mintiqa ere yo. Panc heb dew Puex est: Dewa Crn, Dewa Mynn, rs, awn, Kuermn. N dew pabestey merkez ewlg y.
70
Vate
Qurcl hln teyr, awn (5) de Kuey m, otla h qible de. n vat g tu ra vajyen Efsane ny, lm ra yen. Tarix gual Cebaxur Kueyn, ern tu r vn. In melawo g tarix vno Mereq mekern, ima r vno: Nam Kamil, mena d nuxsn o Allah mutm nuxsnn o. Welat ma pey sifetn xwi Nam virat myn welatn de. Zaf znay mey-y Qeyd virato tarxn de Umir me, vyert rawo Mi se kerd, tede nusyawo Bngol mecme yew ca wo Coxrafya de bell noqta wo Dyarbekir, Xarpt pya wo Drsim, Erzrom n yew cawo erq d Bngol temz ca wo Axir zeman resa tyawo man, vjdan ny pyawo (6) Zaf melenet nmey tyawo. Bngol cennet yew ca wo. Vej Qurcl, bin manzara wo Senceq zaf delal yew ca wo Her teref mergn yel dawo Cuwa nat Mergmr dewam beno Heta ruey Gueng reseno P ayr dar neqyeno. iqas rind yow ca seno! imn dinya d ndyo Tye (7) ra rind yew ca bell yo.
5. awn: rojawan, xerb 6. ny pya: pya nyay, amey yew ca, b ortax 7. tye: tya, noca
71
Vate
MERG
Merg qann lah yo o tera qedyaye nyo i wext yeno bell nyo Znay ew mumkun nyo Qebr ven dn Merg ho yeno! Nefs nverdn veng byor mino Mi ra vatn Ti cnk Tu wa ver zaf h mend. Mi znn merg mi ruj yeno Lewra crn mi mireno Mi vatn q sirr merg end serr cuwa pey yeno mino. Merg nsnn zor etin o Lewra snayn keno vno Mal-milk xwi ca verdeno, ino Cawo ke ino zor etin o Lewra wazeno emelno Bad sualn cewabn o Cuwa wet se beno, o nzno Merg yeno, xeber ndno Aqil vindeno, zn nvno Destn lingn xwi tyo dno Fehm nbeno ho se vno. Sal merg mi wnn Dost-crn mi pyore yen iti kefen techz ken Heta qebr tor mi yen Ten nazik qebri d rnen Torbo sip cr-cor dn Ser mi de kerrn tver dn Herra sy nar-wr mi d dn. Heywax, hal mi se beno?
72
Vate
Hesab wazen, ez se keno? Kerri girn, berz nkeno Ven den, veng mi ew nino. Cn d puerro kej mi tadeyn P imn syn awir deyn Me ordegn xwi tayne Key felek yen nznayne Vat zanayn nkerdn Sare tadn, qerar xwi deyn m mi sur b, rat ndn Tab cehd eytnn bn Aqil pera nresayn imn cehdo rat ndn Gue bb kerr, nnawitn Destn ra huner nmeyn. eytan dimen xelebe da Dest mi tept, het xwi wa tada r n siba, mi tepya da Ruej-ew am, emr qedya. Emr qedya, tepya nno Dewa bikir, heq ngeno o mi r awqat nkeno Allah qad, hukum keno Mela ven den, telqn dno Cewab sualn tu r vno Eceb veng yen tu gueno? Bad n kerrn herrno Mela duay tu wneno Her kes amn, ef wazeno Pyor destn ver tadeno Tar-tar ca verdeno Eman ya Reb, ez se bena? Qebri d sen sebir kena? B tu o veng nnaweno Waris wehar nvejyeno
73
Vate
Ven den, veng mi ew nino Cawo tar sebir nkeno Bell nyo iqas mneno Ewlad yardim mi ra nno. Gun mi nnk sen P zn tim vaj, nqedyn Kaxit qelem kaf nyn Hesab se byo, xwi r bivn Nefs zorbay eql kerdn Erzy min pyor het xwi a berdn Cn terefgr kerdn Guna guney pser kerdn. In veng veng et serrn o Nit rue, ho eybn xwi vno Eceb y r yow fayde no? Umid in o n vatno In melaw ki n vatn vno Mereq mekern, ima r vno Nam Kamil, mena d nuxsn o Allah mutm nuxsnn o. Hol xirab mi ra nva wo Merg key yen, xeber in a wo. ubhe in o, ruj mireno Qey merg r tedbr ngeno Nin ew ra nperseno B tedbr merg mi tepeno Hala wirz xwi r tedbr bigir Baw (paw) lajn xwi mevindir Emg xwi dewr feqr bikir Cennet p destn xwi akir. Ven den tu, vat mi bikir Snd wnen tu r, uphe mekir Feqr wey kir, dinya terk kir Tedbr in o, bawer bikir. Tedbr k laj tu r vn
74
Vate
Bawer kir ca nvnen. Nefso murdar qela de vindeno Top vneno, hemen tepeno. Aqil, aqil, aqil bigr! Eman, lm xwi vr a mekir! Dqet kir, wur dn cya mekir Wir d dinyn xwi mamr bikir.
saradistribution.com seba taqbkerdena medyaya kurdk, seba peydakerdena kitab, kovar, rojname, kaset, CD vdeoyan kurdk, i y newey i y kehen (bi sorank, kirmanck/zazak, kurmanck), brn nternet de kitabxaney kurdk y Ewropa y tewr kehen ra biewnyn (nyad). Erje eseran xo y kultur ba bisevekn! www.saradistribution.com Tel/fax: +46 8 331229 saradistribution.com ji bo lna (taqba) li medya kurd, ji bo peydakirina pirtk, kovar, rojname, kast, CD vdeoyn kurd, i yn nuh i j kevin (bi soran, kirmanc/zazak, kurmanc), fermo werin li nternet serdanek li kevintirn pirtkxaneya kurd ya li Ewrpay bikin. Nirx berhemn xwe yn and ba biparzin! www.saradistribution.com Tel/fax: +46 8 331229
75
Vate
DYOM MA-I
Roan LEZGN
Ez na xebate ruh Seyday Xas r kena dyarye.
dyom (bi tirk deyim) we, rindek, zengn asanya vati; qiseykerdi fadekerdi ziwank musnen. Hna we bi kilmye fadekerdi zehkerdi hssk, fikrk meseleyk de dyom vati merdim tekztir, cazbtir delaltir ken. dyom efsaneyan, fiqrayan, hkayetan, meselan, sanikan ra, yan z qewimyayan tarx, syas, dn cematkyan miletk ra, yan bi kilmye ciwyay serguzet miletk ra exsan ra; tecrubeyan nan ra vejyen meydan. Heriqas ke ewil viratox dyom exsk bo z myan ar de xebitnay vilabyay dyomk dima, hend o dyom z beno irk ciwyay ar mal ziwan miletk. Coka heta ziwank we bo, bi ziwan bro qiseykerdi, dyom z ey de ciwyn pey der pey zde ben. Averyay medenyet bedilyay ciwyay milet reyde tay dyom z wext xo deken daryen we label tay bn, newey virazyen. Coka arday dyoman karko bpeyn yo, ekeno tim tim dewam biko. Tay hetan ra vatey vernan (bi tirk ataszleri) dyom nzdy yewbnan , yewbn ra cyakerdi nan zehmet o. Vatey vernan tecrubeyan derg dilayan ra neselyay, qerar nan qet yo; wayr ert xo y, her wext hukm nan vreno ret muhm tede est. Label dyoman de ert ret in y dyom tenya seba rewka xuss n, seba her wext her cay y. Yan amac wezfey dyoman o yo ke vati merdim wetir delaltir biker. Amac vateyan vernan z o yo ke rayr rast bimusn merdim, ey ret biker, ey hyar haydar biker. Mavaj: Awa vindert ra biterse yew vatey vernan o. Seke asno, n vatey vernan de ret esto, merdim derheq awa vindert de haydar keno ro ma ret keno ke ma vera awa vindert bi tedbr bin. Na manaya
76
Vate
eya rastikn a. Manaya eya mecaz z a ya ke ma merdiman vindertan, bvengan ra xo bipawin, nan ra fikar bikerin. Label nzdy n vatey vernan dyomk z esto: Awa vindert bena boyne, yan awa ke nherekyo, cay xo de bimano bena boyne nweryena. Manaya eya dyomk (tabrk, mecazk) z a ya ke merdimo ke nxibetyo, kar nkero, beno tirral yan tembel xeyr tede nmaneno. Yan z haceta ke nguryo, nuxulyo cay xo de bimano, zenge gna p bena. Label seke ma cor ra z va, vateyan vernan de zdetir hkmet est. Mavaj: Koero b pes -yan z akincyo b rez- merdimo ke tim vajo ez yk r nben. Rayr iqas derg bo z bi gamk dest pbeno. Ax biza kole, a qiloine r nmaneno! Bi qisaya wee mar qula xo ra yeno teber. Seke aseno, vateyan vernan de zdetir fikrko xor yo ke merdim ey ra derse ret bigro, ey de hkmetk bivno esto. Label dyom, bi manaya xo ya dyne hryne, bi mecaz yewna musnen merdim. Bi kilmye wetir zehet yk ken sayey nan de ziwan wetir rintir beno. Vateyan vernan de bedilyay qet mumkn nyo, yan sen ekil girewto gan wina br vati. Heriqas ke dyom z sey vateyan varnan bi end ekuyan ke yen thet qalibk gn z zaf dyoman de, b ke merdim ekuyan esasnan bivurno, merdim ekeno biney bivurno. Nimneyan crnan de alternatf cya-cyay bi n aret yewbn ra abiryay: / ima/nan/aye/ey awe xo ser o/de zelal kerde. Yan z: o xo ser o/de awe zelal meke! r xo ser o/de awe zelal meker! ima/nan/aye/ey xebere/wer/perey/kaxid bin dest ra vila kerd. Yan z: ima//o/a yan xo ekera n label bin dest ra ken/keno/kena vila. Reyna z taynkerdi dyombyay yan z vatey vernanbyay tay vateyan asan nyo. Tay dyom vateyan vernan manen. Mavaj: Ling xo gorey palasa xo ra derg kerdi. Grayey, dirryaye y.
77
Vate
Mase gole de bazar nbeno. Heto bn ra, myan ziwan de tay qalib est ke z dyoman manen label dyom ny. Bi ten merdim ekeno nan ra vajo qalib. Mavaj sey: Rayr rayr yay. (Lajek ma ra va, rayr rayr r, ima do/ ko dewe bivn.) Tya de meqsed o yo ke ma rast rayr ra rin. Eke ma rayr ra tady, beno ke ma nek bires cayo ke ma wazen rin. Rew erey. (ima h in, rew erey key yen?) Zaf ra tay. (Eke merdim dest et gureyk, zaf ra tay do/ko aver ro.) *** Gama ke min dyom crn nut, min ekl nan esas manay nan nvurnay label heta ke mumkun o min gorey ziwan nuti y standard nut. Fikr min o yo ke, gan ma dyoman ekl mehellbyay ra vej wina biker ke temam kirmancan, hna zaf z nutox ke kirmanck nusen biek nan bixebitn. Yan mavaj yew dyomo ke Lic de vajyeno wa tenya Lic de nmano, wa bieko Drsim de z, Pali, Swregi, ewlg cayan bnan de z bro xebitnay. Zaf n dyoman min yan bi xo zanayn yan z min sohbetan nas dostan xo de tesbt kerd nut. Xaseten z min fek cinyan may erjayeyan -ke hema boya dewan nan ra yena ziwanan xerban ra biney pawite mend- ra day ar. Ez nan r yewe bi yewe sipas kena. Reyna seba ardim nan ez Kek Ehmed Qasiman Sed Verroj r sipas kena. Seba sererastkerdi n dyoman ez redaksyon kovara Vatey r xaseten z Mamosta Malmisanij r zaf sipasdar a.
78
Vate
A
Adir kewto keye: Tope eti, mal milk dest ra yay, flas kerdene. Xeseryay, zirar kerdi. Sermyan xo vind kerdi. Peranye, bpergalye. Adir kewto qine: 1-Vite-vit kerdi; qerqelyay. Cay xo de nvinderti. Tela kerdene. 2-Har byene. Adir tede byay: Keso/a ke het cns ra wayr wati zdey yo/a. Har byay. H byay. Adir qocan/qojan gurr o: Merdim kokim pr wayr tecrubeyan . Xeber we nan het . Adiro sr o/a: 1-Keso/a ke kar leze beno/a sere; jhat o/a. 2-Har byene. Ahd wehd bo!/Ad bo wad bo!: 1-Ez reyna-reyna yo winayn nkena! Ro min tobe bo! 2-Bin ra min het de nmendo. Drheme nmenda. 3-Ez soz dana. Amey gay/Gay amey: 1-Zaf ezyet dyay. Peranye, zehmet dyay. 2-Wext tkilya cns (seba heywanan gaynan). Amey rayr ser: Qebl kerdi; sere tewnay (dernay); vile ronay; teslm byay. Fek rike ra veraday. Aqil perrnay: He aqil vind kerdi; gj byay. Mat mendi. Teber aqil de hereket kerdi. Ar yo, ti/ima kewt eqeqoy dima: 1-yo gird/muhm yo, ti/ ima kewt yan hurdlekan/bqmetan dima. 2-Sebeb esl esas ca verday tal aver day; yan bingeynan ser o n yan btesran ser o vinderti. Aiq r Bexdad gam ca yo./Aiq r Bexdad yew gam a: 1-Eke merdim zerr ra biwazo, ekeno xo biresno her ca. Eq merdim ser o bibo, merdim ey dima ekeno ro/oro her ca. 2-Gama ke merdim tenya bi hssyat xo tgro, he mantiq qedyen. Ama bin hewr byay: Ge asno/a ge vind beno/a. Ge veng xo ra birrneno/a ge vejyeno/a meydan. Ama ke lojine ra ravyero hend ron ndana zerre: Her wext xo de rind o. Gama ke wext merdim vyart, dest ra i, hend tepya nno. Eke ciwan merdim dest ra ye, tepya nna. Awa deran vindena: 1-Hende derd ey giran o ke, eke derd xo vajo awa deran vindena godarena. 2-Gama ke bi nepexnay plkerdi
79
Vate
pesn yk dyeno no dyom vajyeno. Awa ma nina pser: Xuy ma yewbnan ngno/ntepeno; rayr ma cya yo; ma yewbnan de nvyarnen. Awa r rijay/riay: Bar/berm/bperwa byay. B erm qisey yan z hereket kerdi. Awa r teqay: Bar/berm/bperwa byay. B erm qisey yan z hereket kerdi. Awe adir ro kerdi: Ardi atye, asanye. Peynya dimenye, ceng/ herb yan z proday ardi. Belayk/bobelatk vindarnay. Tofank defa kerdi. Awe de rakerdi: yk, xebatk dest ra day; tew de verday. Awe fek de/ra yay: 1-Zerrya merdim bijyay/perray/yay yk; wati tkilya cns ya mrdim. Awe kewta iqoqe: Bi xo hesyay; balix byay. Gama ke ciwan newe bi cnsyet xo hesyen. Awe rinay: Destawa xoya qije kerdi. Mza xo kerdi. Awe wena, gerden aye de asna: Zaf rind a, zaf delal a. Reng wucud aye sip yo. Awe xo ser o/de zelal kerdi: Cayk ra erey amey. yay cay dr. Ereyvisti yew meseley/kar.
B
Bab hefs de, laj reqs de: Bab ey hayo kar de, tenganye de, laj hayo kf xo de. Sermyan yan z serek cayk/kark zehmet de yo label y ke dima y keyf xo ra ewnn. Bab xo r, laj xo r: Her kes xo r. Her kes wayr bar/hesab xo yo. Wa kes eleqey kes nkero! Cyabyay laj keyey bab ra, yan z cyabyay di kesan/grban/yan. Beng werdi: Har byay. H byay. Xo a kerdi. y anormal kerdi. Blasebeb belay xo yew sawiti (belay xo yew de day). eqezn kerdi. Benz eti: Tersay; ermay; ermezar byay; ceneqyay. Gewz (reng ry merdim) bedilyay. Ber visti/eti: 1-Pze ra yay heywane. Heml (ber) xo eti heywane.
80
Vate
Ber bext byay: Xort xama/ciwane byay. Resay wext zewaj. Xorto teze yan z knaya teza byay. Betalye ra ulagye/Betal ra ulag: Xo r kar peyda kerdi. Veng tew ngray. Bi xret kerdi. Bext dadye text kna yo: Dad (maye) iqas knaya xo r bi bexte bo, rind wey kero, aye r cihz bikero, kna z keyey mrdey xo de ende biqmet bena. Bi fek kutik awa der nherimyna: yo hewl/rast/durist yan z karo ba bi qiseyan/qalan merdiman nxeripyno/nherimyno. Bi qr kewt psr mi: 1-Nit min ra; fek min ra vera nda; min ra nqerya. 2-Belay xo bi min sawit. Bi rwen erd ro i./Bi rwen erd de i/ war: Bin ra wedarya vind bi. Tu nan re xo dima nverdaya. Cim celat bi. Bibo ereb ya, inbo mitrib ya: Btedbrye, srafo zde. Gama ke esto bhesab xerc keno/a, gama ke in bo sey mitriban (mertebyan) pars keno/a. Bide sere ro, loq/loqme (gazk werd) fek ra veje: Zaf mulaym o; bveng o. Bziwan o. Evdal reben o. Biewnye xo eng, hema ar r/ra bine neng: Ver kemane qusran xo bivne, hema ar. Xo bike/deke cay ar, hema nengan bine (xeberan bide). Bin girewti: 1-Wext giryay (kelday) de bin bero wa zeleqyay (dusay) veay germ. 2-Kanbyay boyinbyay yew meseley. N meseley ma bin girewt, hend zehmet virazyno. 3-Ca dyay; cay xo girewti; hm eti. Kar ma bin girewt, tya ra pey ma do/ko hna rehet aver rin. Bin ra nvejyay: Gureyk/meseleyk de kembyay zanay yan z qewet merdim. Btaqet mendi, nekay. Bin ra vejyay: 1-Heq gureyk/meseleyk ra amey. Bin mesref yk ra vejyay. 2-Dest ra amey. 3-Vera yk de qewet xo nawiti. 4-Ser kewti; ekay/nay. Bin iman ra/de ewnyay: Bi xiniz ewnyay; nimitk ewnyay/ nyaday; b ke haya kes ci/te ra bibo ewnyay. Bin dest ra vila kerdi: Bi dizdnye vila kerdi; nimitk vila kerdi; pinan vila kerdi.
81
Vate
Bin lingan kerdi: 1-Xovrrakerdi mukulatk/meseleyk. Ser ra yay; ndyay. 2-ef kerdi. 3-Pelixnay; eciqnay. Ezyet kerdi. Bin lingan xo ra veti: Qisaya/qala bbinge besle vati. Zr kerdi; nege/botan (ftra) kerdi. Bin xebere/qale de mendi: Nekay day cewab xo. Belengazye; rebenye; bziwanye. Bin xebere/qale de nmendi: Hazircewabye. Qisa nqurtnay. Qale nwerdi. 2-Barye, bhemlye. Bin zimblan kewe/sya byay: Wexto ke xort hema newe balix ben zimbl nan newe vejyn, nan ra wina vajyeno. Zaf ciwan byay. Bin ziwan hy/ht byene: Merdim de yew xebere estbyay. Xebera merdim yk/yan ra estbyay. Derheq yk de haya merdim byay. Birat bi baran, hesab bi msqalan: Her kes wayr hesab xo yo. Barekerdi de hesab birrnay. Cya byay. Bare kerdi. Birna xo kewnay: Derd xo, hesreta zerrya xo, xo vr ra kerdi yan z nday teber nvati. Bi derd xo qayl byay. Biza ke we kalena/qalena, it ndana: Merdimo ke we/zaf qisey keno, qisayan xo bi ca nano, yan tede xeyr in yo. Merdimo ke zaf qisey keno xo rin keno, ey ra nno. Bize bi linga xo, mna/m bi linga xo aleqyena: 1-Her kes guney xo anceno. Her kes hesab xo dano. Xeyr guney her kes ey r yo. 2-Her merdim rmetk xo esto. Her merdim r tewirk muamele lazim o. Bize myan/myank yena kel, ekera zyena/zna: Zaf meseleyan ewil bi nimitk (myank) qerar nan dyeno dima ra ekera ben. Heta ke merdim kar gureyk ra tam emn nbo gan ey ekera nkero. Bnfisk/boyfisinye kerdi: Durustye ra teber hereket kerdi. Bi koney tgray. Sextekarye kerdi. Pizlek kerdi. Xaynye kerdi. Br bi derzne kendi: 1-Hurd xor ewnyay. Bi detay (teferruat) meseleyan ser o vinderti. 2-Hessas byay. Boa her ya, ne derge bena ne kirr/kilm: Tim sey xo ya/yo; nbedilyena/o. Averyay yan z vuryay in yo.
82
Vate
Boa xo fek kutikan kerdi: Rast merdiman xiraban, baran eqeznan amey. Dekewti myan dest kesan belayan/xiraban. Boa xo fek kutikan nkerdi: Bi dqet hereket kerdi. Xo pawiti. Biaqilane tgray. Bi tedbr byay. Bela ra dr vinderti. Xo belayan ra hemet kerdi. Boa xo hewa nay: 1-Her r hema leza-lez amade byay. 2-Xo herednay. Boa xo taday: 1-Wati xoyo cns ekera kerdi. Naz clwe kerdi. 2-Xo herednay. Boe kerdi: Mldarya xo ya cns ekera kerdi. Boe leqnay: 1-Xo yew r rn kerdi. Yew ver de xo nizim kerdi (xo dernay). apls (nangermye, germpay) kerdi. 2-Mldarya xo ya cns ekera kerdi. Boe tanay/boa xo tanay: Wati xoyo cns ekera kerdi. Naz clwe kerdi. Boya xo veti: Rehet byay; kel xo verday. Kerm (kurm) xo rinay. Wati xo bi ca ardene.
83
Vate
TEPYAY X ERF
Roportajkerdox: W. K. MERDIMN
erdimn: -Ma biney meseley tepyay x erf ser o qal biker. Wexto ke x erf Mendn (1) ra tepya greno a, x Sed ewlg de beno. Hn bell byo ke serewedarday serfraz nbeno. x Sed het Bongilan (Suelaxn) ya, het M ya i ke mira (mela) xo biresno ran. Xora x erf z ewlg de mend. Mehmed: -x erf tya mend. Mi ina baby xwi ra enawita, x Sed tya bimn km dew, ay dew duar-maley z pyore uca de mn pyeser. x Sed mibi Sini (2), lew dyar Sin, bin ay valn de. Mela Emer vatn x Sed va Hukmat r hukmat lazim o, nyet may piroday yn z herb n yo. Mela Emer bi xwi cemaat x Sed de ruenitibi. Vatn va tya ra hetn Qnya (Konya) mucadeley ma esto. Ma vn ma in dar qebul nken. Ma eret wazen. tya ra hn ibi a ez nzn la Prn (Pran) de meseley x Evdirehm kiti cendirmn ti zn. Cawo ke x erf Matn (3) de tede byo, mi dyo. Aya mixarawa ke mi dya, eg ajan, stxbarat xbar n bo, ti dnya d (caran) aya mixara nvnen. Yow der o (dere yo), awk piri yena. Awka zaf a. p a. Bin aya pi de ti kuwen (dekewen) zerr yow mixara. Merdimn: -Ti van no ca nsanan virato yan ca ra wna (hna) virate byo? Mehmed: -Ca ra, teref Ellay ra virazyawa. Merdimn: -Zaf gird a? Ti y zerrey aye? Mehmed: -Ez zerr y nya. Vn xlek gird a. hna guerey pnce ten tedi (tede) ca dyeno ci. Bin p awk ra b zerri. Vatn zik zuwa byo. Cil-mil yi, zexr yi berdb zerri, uca d bi. Hn tya de, n g ajan hukmat by vato Ma biznn x erf a
1. Mendn (Mendo): Nzdy ewlg de dewk a. Serewedarday x Sed de Boxaz Mendoy de lejko zaf gonn byo. 2. Sini: Yew dewa ewlg ya. Pabestey merkez ya. 3. Matn: Yew dewa ewlg ya. Pabestey merkez ya.
84
Vate
mneno. Gelo cay yi hol o yan n? Werrikna xwi hol binimneyn. Ma biekn zyarety yi bikerdn. Km yi binimno sewabo gird qezenc keno. Km dewa g (ke) yi hmaye bikiro zaf sewab gena. Sed Begnyi zaf ser o vindertb. Zaf nino, in Matnijyi vn qey wi (o) z ho teref yi d o, vn hal-mesela hna ya, Cay yi mezbut o. Tu d vatn kef keramat x erf by. Ez nzna. . . Yow te (ten) x het bi (4). n het mn, xizmet yi kerdin. Vatn ay bajn (bad) qal kerdn, vatn Yow ser siway (sibay) x erf va Wirzi uere (ore, o)! Ti z kuwen telqey mi ver a. uere! Vatn mi va Ez sen tu ca verdena? Vatn va Ez tu ra vn uere, lez ta ra uere! Aw ibi. Hn esker mby bby nizd. Hukmat salix guretb. Sed Begn tede byo. smal tede byo. Merdimn: - her di tenya by? Sewbna merdm z tede by? Mehmed: -E. In Ehmedo cendirmi, Ehmed erf, zewbna z n zerrn ra zaf merdm tede by. Ehmed ger muxbr nbi, wi o wext esker byo, ajan nbyo. Vn ajano brnc Rut Beg Smsuer (5) byo. Wexto g dawo hukmat ri, gya Rut Beg z qumandarn pln ra yow byo. Mela Emer bi xwi m r qal kerd. Hn wexto g esker kuweno (kono) tya, wi (Rut Beg) ono het hukmat. Nmey zafn, heta ay xn pyore, yi dey. Km dewe ra end ten by, n lergeln pyore, yi dey hukmat znay dey kiti. Wi kowt hukmat im o. Heta n serrn peyinn z we bi. x erf uca ra hn vet ard tya, tya ra z berd Dyarbek de xeneqna. Merdimn: -To va wexto ke Sed Begn sekerata merg ver de bi, se kerdibi? Mehmed: -m Sed Begn pyorcay (pradaye, padaye) by, qoma de byo. Vato ero, ero! Hn bes o! Yan x erf yeno xeyal yi. Het ruej qoma de byo o qeydi gn (gan) ver de byo, nmerdo. Vn aw wext xeyra nmy x erf ya wet toy (yk) nvato. Vn zn yi ar git mebi tever (teber), zerri nn. ewlg, 28.12.2001
4. No merdim dewa Matn ra Xell Bazn o. 5. Smsuer: Yew dewa ewlg ya. Pabestey merkez ya.
85
Vate
Rpel Fiqrayan: END FIQRAY
Arkerdox: Firat ELKER
AL-QAR
et Drsim de yew (j) grba epgr (solcu) a tirkan kewta myan (wert) dewan. Berpirsyar grbe dewijan keno top, wazeno ke nan r propaganda bikero. Dewij ben top. No vecno yew kemere (kerra) ser, dest keno qisayan xo. Ser qesa olgar, bin qesa olgar. Olgar ha olgar. Dewij na ekuye (kelme) ra y fam nken. Yew dewij ey ra perseno, vano: -Bira, ti bi Heq (Homay) kena, no Al Qar kam o, Al Qar? Ti zof (zaf) qal dey (ey) kena feqet ez n qe nas nkena. Ala (hela) ti mi r vaje, no kam o?
ALO
p Hesen Xalit yew dewij Gimgim yo. Roj xort myan (wert) dewe de by top, xo r mucul bene. Ap Hesen ono ley (l) xortan, selam dano bi nan (ci) pers keno, vano: -ima zanen telefon de qey van Alo? Xort van: -Wulah n (ney), kot (a) ra bizanme. Ap Hesen vano: -Veng dawo vato Ebubekiir!, veng nvecyo. Vato Usmaan!, veng nvecyo. Vato Emeer (Umer), reyna veng nvecyo. Daye (aye) ra dime veng dawo vato Aloo!. Dot ra cuwab do ci, vato ha!. te aye ra telefon de van Alo.
86
Vate
EKE CRAN WINA DARE KEN
Ap Cafer yew dewij o. Roj cinya (cenya) Ap Cafer gineno piro mirena. Xl waxt vreno ra. Der cran, merdim ey (mordem d), dewij ey qayt hal Ap Cafer ben, xl muteesr ben; van No nya nono, Ap Cafer re zewaj ert o. Roj merdim ey ben top, on ley Ap Cafer, van: -Merd de nno merdi. Xl wext o ke cinya to merda. Nya nbeno, b xo re bizewijye; b cin keye (e) nbeno. Ap Cafer agreno (creno) bi merdiman xo ser, vano: -Eke cran wina (nya) dare ken ez qey bizewij?
87
Vate
DLBER
Erkan EWLGIJ
Ez bya tan ya ser yen Fstontar kna mi r Nata bye meermay Dl dl dlber De had b tewer B (b) mi pat, goma rat Destan xo bierz destan min Ez yew lewk bina ti wa Kna kam ya, kamca ra wa? ira nam xo nivana? Kna axan, began a Ti i knaya delal a!
88
Vate
RAYA PROYYE R
end am yo Tirkya de derheqa ziwan dayke de kampanyay ramna. agird, ma py ar ma yo bn ziwan xo y dayke de heqa wendene wazen. i esto ke dareker dewleta tirk cewab na wastene sey her dem bi polis, esker mahkema dan, agirdan mekteban ra erzen. Ekera yo ke nivsk ya k fekk muracaatkerdi heqewasti suc nyo nbeno. Na heqe hem huquq myannetew de hem k qanun bingey y Tirkya de ca girewto. yo ke Tirkya no derheq de kena, ser ra bi bin bexlaq bhuqq yo. Sey her milet, heq ar ma k esto ke bi ziwan xo qesey bikero, biwano, binusno p ey kar xoyo bn biramone. Qe heq kes no ke dust naye de vejyone, ci r bhurmetye bikerone. No sebeb ra k gama ke ewro bro etene yasax zulum n, b qeyd b ert n heq r hurmetkerdi o. Heto bn ra heq ziwan, teyna mekteban de end saet derse wendene nya. Myan kurdk tirk de her het ra gan seyyewbnanye bibo. Kurdstan de, ziwano yewin kurdk (kirmanck kurmanc) yo. Mekteban de, dayran dewlete cayan bnan de ziwan ma gan bingeh bro girewtene. Vajme ke sey Sws, Belka ya k Kanada bone. Het kemalstan ra tay kes kurmanc kirmanck (zazak) ken rojeve dda ken ke byay n di leheyan perwerdekerdi r engel o. Bguman na dda raste nya, bbinge ya. Tawo ke yasax darya we, heq ziwan amey naskerdene, ar ma yo ke kirdask qesey keno bi kirdask, oyo ke kirmanck qesey keno k bi kirmanck perwerde beno bi no tore mesele hal beno. Bi vatenda bne teyna myan tirk kurdk de n, myan kirdask kirmanck de k seyyewbnanye ke bye, problem peyda nbeno.
89
Vate
Bguman na kampanya gamda qijkek a. areweya xo teng a label ancya k muhm a. Ma sey nsttut Ziwan Kultur Kirmanc pitdarya na kampanya keme. Sermyandar Tirkya gan rasst ovenstye terk biker heqan milet ma r hurmet biker. Ma venga proyya ar ma dame ke ziwan kultur xo heqan xoy bnan r wayr vejyne. Seba heq huquq xo dest bid yewbn pya bigureyne. Naye ra vr raya serkewti in a. 02.03.2002 nsttut Ziwan Kultur Kirmanc (Zaza)
nsttut Ziwan Kultur Kirmanc (Zaza) (KK) Vate, Postfach 302107 10752 Berlin e-mail post: Institutkirmanci@aol.com
90
Vate
ERATKERDI KEYNEY QAD
Arkerdoxe: Xezala ARIK
emnyek yew paa hrye (hr) heb lac yi (ey) ben. Yew ruec paa ben niwe, ven (veng) den lac pl dn ardi. Ci r wisyet xwi (xwu) ken, vn: -Lac mi, hrye heb xil altunn mi est. Key ku (go) ez merda, ima hrye hemi birarn ra her yew r yew xil altun mnen. Pye (p) ra bar bikiryen. end ruec ra pey paa ginen purye miren. Tezye vyarnn ra, yew deme (mude) in, lac pl vn Dey ez r ey altun byar, ma xwi r pye ra bar kir. in geyren ci, veynen ek di heb xil hey uca, yew xil uca ny, neysen (naseno). Yen wir d birarn ra vn: -Bireyn, di heb xil altunn ma hey uca, yew neysen. C altun, bye (b) ma ew (i kes) pey nyozn (nzano). Km yen ben? Biraw mynyen (myann) snd wnen vn: -Ez qari pey nibya, mi niberd. Biraw qic (qij) z snd wnen vn: -Ez z qari pey nibya, mi z niberd. Wir d birarn ra ew xwi ser nigen. Biraw pl vn: -Yew dew di yew qad (qaz) est. Ma n ey het erat (eriet). Hrye hemi birey kuwn pye, dn ra n. n, yn ra ver yew deva ew () rahar ra ya, herindey payn y (aye) veynn. Biraw pl vn: -K vn direy ina deva yew im y kuar (kor) ! Tkey (tay) ca n, biraw mynyen vn: -Ez vn qey ku (gi) ina deva pr a! Tkeyna ca n, biraw qic vn: -Ina deva yew perr ra srke (siske) ho (how) barkerde, yew perr ra helow (aqt) ha barkerde y. Hama hey na (wina) qal ken, veynn yew merdim ho dima yen, ven den, vn: -Heey! ima y, i kes ? Dey vindiryen!
91
Vate
Yi vindn, myerik yen rasen ci, vn: -ima hey n a (kot)? Y vn: -Ma hey n ina dew, qad het erat. Myerik vn: -Yew devey mi bya vn, ey ima nidya? Y vn: -Nye (ney), ma nidya. Biraw pl vn: -Ez vn devey tu yew im y kuar (o). Myerik vn: -E, devey mi yew im y kuar . Biraw mynyen vn: -Ez vn devey tu pr a, hi? Wi vn: -E, devey mi pr a. Biraw qic vn: -Ez vn devey tu yew perr ra srke ho barkerde, yew perr ra helow ha barkerde y. Myerik vn: -E. Otir o (win yo) se devey mi ima berda! Y vn: -Nye, devey tu ma niberda. Myerik uca xwi nn qeda, vn: -Devey mi ima berda. Y vn: -Lya emn, yemn, devey tu ma niberda! Ma deva tawey nidya. Wi vn: -La qey ima otir vn? Devey mi ima berda. Ez z ima di yen erat. Pya dn ra n key qad. Silm eleyk, eleykum silm, nien rue. Qad vn: -ima i y, i kes ? ima hey a ra yen? Wahar deva vn: -Devey mi bya vn. Qad vn: -Devey tu bya vn, la ti vn se?
92
Vate
Myerik vn: -Devey mi inn berda. Qad hrye hemi birarn ra persen vn: -Qey ima devey in merdim berda? Y vn: -ey ma devey y niberda. Qad vn: -Ey la ho otir vn. Myerik vn: -Devey mi pr a, yew im y kuar . Yew perr ra srke ho barkerde, yew perr ra helow ha barkerde y. Rahar ra ez in merdimn ra persa, yew mi ra va Devey tu kuar a, yew va Devey tu pr a, yew z va Devey tu yew perr ra srke ho barkerde, yew perr ra helow ha barkerde y. In ri ra ez vn devey mi yn berda. Biraw pl vn: Sek ma rahar ra meyni (ameyn), yew deva ma ra ver b, ma herindey payn y d. Linga yew bin rahar di neyb rue, linga yew lewey rahar di neyb rue. Ey ra mi va Ina deva kuar a. Biraw mynyen vn: -Zerguen (zergn) bi, deva ktn rahar ra erdib la pak nierdib. Dindn y kot (kewt), nika hol (hewl) bier. Ey ra mi va Pr a. Biraw qic vn: -Lewey rahar ya yew ca di kewtib rue. Herindey ruekewt y di yew perr mele nitibi pa, mele y tir ra hes ken. Yew perr z meys nitib pa, meys z y reyn ra hes ken. Ey ra mi va Yew perr srke, yew perr helow ha barkerde y. Qad myerk ra vn: -Devey tu inn niberda. ceyna devey xwi bigeyri. Qad myerk ken rey (ray keno), myerik in. Qad in zerre, meymann bn r nn dn hedrekerdi. Nn ben hedre, nyen rue; hrye hemi birey nin rue, nn wen. Qad in teber a pey ber di guetar (gotar) ken. Biraw pl vn: -In nn yn buy (boya) meytn dn! Biraw mynyen vn: -In guet (got) yn buy guet kutk dn!
93
Vate
Biraw qic vn: -In qad ny, weld t (kutik) o, duel znya (dol zna) wo! Qad na guetar ken in ht daykey xwi wa, vn: -Day! Ya vna: -Hew. Qad neng (neng) nen qirrik daykey xwi, vn: -Rat vac! Ez bawk xwi ra wa, ny (n) bawk xwi ra nya? Ya vna: -Wilay bawk tu y rehmet la ti bawk xwi ra n y. Yew wezr bawk tu bi, hea erzya mi, ti tira mey dinya. Qad erzyen in ew merdim ku tira xele girotibi, ey ra vn: -Rat vac! Ew xele ku mi tu ra rna (erna) tu a ra ardibi, tu a rmitibi? Wahar xel vn: -Yew cey mezeln vern bi, uca ma xele et ci, rmit. Qad, ew ne ku tira tuk rnabi, ina rey erzyen in ey het; ey ra vn: -Ew tuk ku tu da mi buy guet kutk dn. Rat vac, qey? ne vn: -Wilay ez nyozn la eya yew rey mi d hea kutik erzya biz ser, qey ew bizy (bizk) eya biz o. Qad dum ben, vn Temm wilay, her gure s (sey) yn o in mey mi het erat. Inkey hn ez niken inn r erat bikr. Ez se kr? Hrye hemi birey pawn qad byer zerre la nn. Weseynn vn Wa byer, niin. Yew keyn qad esta, vna: -Baw, ti qey nin? Qad keyney xwi ra vn hal-hewal na. Ya vna: -Ez in Qad vn: -Ey la ti ina . Werrkna tu in mi ser bivistyen. Keyna dna ra ina, niena rue, vna: -Ew erat ima in w? Ez ima r erat ken. Biraw pl vn hal-hewal na. Vn: -Inkey ma mey, qad ho ma het nn. Ez nyozn qey.
94
Vate
Keyney qad vna: -Ez ima r erat ken. Biraw pl vn: - di bik, wa ti b. Keyn qad vna: -Zemnyek yew lacek keynek zrr kotib (kewtb) pye. Lacek in keynek wazen, bawk keyna ci nidn, dn yewna (yna) lacek. Keynek desgrn ken. Bac veywe (veyve) ken, vw (veyveke) ben kye. ew veyw zma (zama) vw ra vn: -Ez tu ra yew qal pers ken, ti mi ra rat vna? Ya vna: -Ez tu ra rat vn. Zma vn: -Ti mi ra hes kena, ny ti wat xwi y vern ra hes kena? Ya vna: -Ez wat xwi y vern ra hes ken. Wi vn: -Otir o se ti dayk way min a. Ti a ra meya se hney (reyna) uca ra . Keynek gen ken rey. Heta nyem (nmey) rahar z tey in, vn: - key bawk xwi, tu r oxir b. Keynek ina heta dualk (yew dole), uca hrye heb dizd n vern, vn: -Ti i ya, i kes a? Ya vna: -Ez z yew quley Hmay a. Y vn: -Rat vac! Ti ha na a ra yena, se ra ina? Ya vna: -Zemnyek ez yew lacek ma zrr kot pye. Bawk mi ez ci nida, ez da yewna lacek. Ey r (ewro) veywe kerd, ez berda. Imi (emo) mi ra persa va Ti mi ra hes kena, ny wat xwi y vern ra hes kena?. Mi va Ez wat xwi y vern ra hes ken. Mi ra va Otir o se ti dayk way min a. Ti a ra meya se hney uca ra . Ez arda kerda rey. Inkey ez ha in key bawk xwi.
95
Vate
Hrye hemi dizd nyn (ewnn) yewbn ra, yew dizd vn: -Bryen (brn) ma in xiir y (aye) tira gen, hama ken rey. Ew yewna dizd vn: -Ma xiir y tira gen, y z xwi r ben. Dizd hrin vn: -Ewi ku myerik veywe kerd, end hey zeh kerd, xiir kerd pa hney pa in xiir a peyser kerda rey, ma z ken rey wa yer. Hrye hemi dizd vatey xwi ken yew, keynek verra dn, ina. Keyney qad hrye hemi birarn ra pers kena, vna: -ima ey hrye hemi dizdn ra heq dn km? Biraw pl vn: -Xiir y z pa tira nikerd, otir verra da. Zaf hol kerd. Biraw mynyen z s birey pl vn. La biraw qic vn: -Mi estey bawk yn ra kerd! Xwira dizd , ega (ka) ew xiir y pyor (pro) tira bigr. Tim in qeyde rat nn. Keyney qad warzena we, vna: -Gl (gel) birarn, xil altunn ima birey qic berd. Qalkerdi y ra beyl . Qaln byensafn ken. Birey pl ra z vna: -Inkey di heb xil altunn ima hey kye di. Yew xil tu r, yew z birey mynyen r. Ew bn xwira birey qic berd, ew z y r. Keyney qad in qeyde erat kena birey warzn n kye*.
* Na sanike sey vati yew dewij Pal nusyaya.
96
Vate
LIWE R
Arkerdox: Mihan LICOKIC

ya b in b, hebke liwe hebke r b. Wir d ben heval, tdir geyren, nir ken. r kieno liwe wena. Rocke in nizd rah, karwan cor de yeno. r vano: -Liw, ez ma r dewarke biki seyn (senn) o? Liwe vana: -Ba o. r vano: -Liw, hela ban iman mi ra, by sr, zey bizotey agir (hagir) yan n? Liwe hawnna iman r ra, by sr, zey bizotey agir. Vana: -im to by zey bizotey agir. Vano: -Hela ban muyan mi ra, by tj? Liwe vana: -Muy to by zey gonan. r dim xo dano erd ro vano: -Liw, veng tera vecya? Liwe vana: -Gurr tera , zey hewr wesar. r vano: -De ban min qantira verne ra. r kure keno ci, dano qantira verne ro, kieno vreno ra. Heta karwan p hesno, r ino. Karwan bar a qantire z ro ser qantiran bnan keno bare ray xo dewam keno ino. an de beno tar, r liwe kon ser, kalekan ednen. r liwe ra xatir wazeno rah xo ro ino.
97
Vate
Liwe hefteyke pa lekejna. Demke derbas beno, a liwe liwka bne rayna ewca ro vren ra, hawnn karwan rayna ewca ro derbas beno. Kono vr liwe, a liwe liwa bne ra vana: -Ez ma r dewarke biki liw? A vana: -Waka liw, ti go seyn dewarke biki? Liwe vana: -Ti go bivn. Vana: -Liw, hela ban iman mi ra, by sr? Liwe vana: -N wele waka liw, im to z zey iman min hema g kuskusn. Vana: -Vace By zey bizotey agir. Vana: -De hayd wa zey bizotey agir b. Vana: -My min by zey gonan? A vana: -Waka liw, wele prt to z zey prtik min o, a ra byo zey gonan? Liwe rayna qrrena ser, vana: -Vace Byo zey gonan! Liwa bne z vana: -Byo zey gonan. Dim xo dana erd ro, vana: -Gurr tera , zey hewr wesar? Vana: -N wele waka liw, dim to z zey dim min va kut. Vana: -Vace Gurr tera , zey hewr wesar! Liwe vana: -Gurr tera zey hewr wesar. Vana: -De ban min qantira verne ra.
98
Vate
Liwe xo gij kena, ina ver qantira verne pey ra gaz bena aqay qantire ro. Qantire pakilke dana tengal cay ro, kena tirte-meke. Karwan pey ra yen, hawnn liwke han ya ewca erd o, van: -Wey! Liwke nan ya etya erd o! Dest xo nan pa, van: -Hema la cay germin a. Kard erzen ra qirpzik mil erzen myan bar, ben ken am an*.
* Na sanike (fistanike) tay dewan Lic de yena vati.
99
Vate
END FOTOGRAF KAN (KEHEN) DRSIMIJAN
Malmsanij
Fotograf est ke zaf fade ken. Fotograf merdiman hna zaf wina y. ekl emal merdim, rewa merdim, emr yan z kinc (cl) ey/aye fotograf de asen. Ez bi xo gama ke mkan vnena ez fotografan kanan (kehenan) p ser kena, muhafeze kena. Demey ra ver mi end fotograf tay plan Drsim cay dy
hernay. Tya de ez n fotografan ra hr teneyan (heban) ner kena. N fotografan ra yew fotograf Seyd Rizay yo ver z ner byo. Fotografo ke dest mi de yo orjnal n fotograf yo. Her di fotograf bn heta ewro cayek de ner nby.
1) Fotograf Seyd Rizay

No fotograf we net vejyayo. yko bno muhm o yo ke pey fotograf de tarx ey bi dest nusyayo: 15.8.936. Tarx ra cor, bi tirk wina nute yo: Airet Reisi Seyit Rzadr. Kta epe de z reyna bi tirk wina nusyayo: Dersm Abas Ua Airet Reisi Seyit Rza denilen adam budur. Yan Serek era Abbasan a Drsim Seyd Rizayo ke van no yo. N fadey ra fam beno ke kes ke no nute nuto Seyd Rizay ra hes nkeno. htmal esto ke zabitan yan z darekerdoxan dewlete ra yew no nuto.
100
Vate
Seyd Riza
101
Vate
2) Fotograf Hes Mik
Fotograf dyine y Hes Mik yo. Hes Mik serek era ad yo. Fotograf ser o namey ey bi tirk- nute yo: adel Ar. Reisi Hase Mike. Yan Serek era adyan Hes Mik. yo balk (enteresan) o yo ke no nute pey fotograf de n, fotograf ser o nusyayo bi dest nnusyayo, fotograf bi xo de esto. Yan kes ke fotograf anto (fotograf), -ver ke fotograf ap biko- ser o ca dayo n nutey. N fotograf ser o tarx in o. Label malumato ke mi Hasan Gurgoz (ke torn laj Hes Mik yo) Kemal Burkay ra girewto ra fam beno ke Hes Mik 1938 de we byo, end serr ra pey yo rehmet. Yan ey serran nzdy 1940 de dinya xo bedilnaya.
3) Tay sereker Drsim

N fotograf de 45 ten est. Nnan ra tay zabit, esker memr dewlete y, bn drsimij . Pey fotograf de nnan ra namey 19 kesan bi tirk bi herfan erebk nusyay. Ez nnan herfan erebk ra tadana herfan latnk ser cr ra neql kena. Fotograf ser o tarx in o. Label pey fotograf de nuto Mstakil Dersim Livas. Mstakil livay (yan lway xoser) wext Dewleta Osmanyan de b, dewr Cumhryet de, 1921 ra pey hewa nay (hewa day). Pey fotograf de namey Mebus Diyab Axay nusyayo. Dyab Axa 1920 ra heta 1923 mebus bi. Reyna pey fotograf de seba Cemid Aay vato Dersim Mdafaa-i Hukuk Reisi. Mdafaa-i Hukuk ra meqsed Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ya. Ma zan ke na cemyete 1919 de tekl bya. 1923 de Halk Frkas tekl bena, dima 1924 de namey aye beno Cumhuriyet Halk Frkas, hin (d) Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti z vuryna (bedilyna) bena Cumhuriyet Halk Frkas. Gorey n malumat merdim no (bese keno) texmn biko ke no fotograf 1920-21 de ancyayo. Seke fotograf de aseno hema ewqa (apka) kes ser o in a. Wina fam beno ke hema dewlete ewqa mecbur nkerda. Serek Mdafaa-i Hukuk drsimijan bnan elwar yan z tuman sip pay kerd. Yan kinc mil hema qedexe (yasax) nby. Kurd drsimij ke n fotograf de asen, nan ra zaf dima 1937-38 de kiyay yan z surgun by.
102
Vate
Hes Mik
103
Vate
Pey fotograf de wina nusyayo: Mstakil Dersim Livas 1-Liva Jandarma Kumandan ve mcahidin-i milliyeden Binba evket Turgut Bey 2-Seyid Ali Efendi 3-Karaball Aireti Reisi Kangozade Muhammed Ali Efendi 4-Ferhad Ua Aireti Reisi ve Dersim Mdafaai-i Hukuk Reisi Alir Aazade Cemid Aa 5-Karaball Aireti Reisi Mikail Aazade Ko Aa 6-Saadatdan Seyyid Seyfi Efendi 7-Kangozade Mahmud Aa 8-Abbas Ua Aireti Reisi Zeynozade brahim Aa 9-Pilvenk Nahiyesi Airet Reisi Kosioluzade Sleyman Aa 10-Zeynozade Berxo Aa 11-Dere Nahiyesi Airetinden saadatdan Sleyman Aa 12-Qerecel (Karacal) saadatdan Seyyid Hseyin Aa 13-Mebus Diyab Aazade Sleyman Aa 14-Seyyid Ali olu Hdr Aa 15-Muhammed Ali Aazade Veysi Aa (Karaball Aireti) 16-Jandarma Takm Kumandan Mlazm Hsn Efendi 17-Jandarma Takm Kumandan Mlazm Adil Efendi 18-Ahz- Asker ube Reisi Vekili Katib Nazif Efendi 19-Telgraf Memuru Refet Efendi
104
19
17
18 15 11 12 10
8 14 13
105
6 4 2 1 3 Tay sereker Drsim
16
Vate
Vate
WELAT VON
Gawan WELAT
Welat r von: Welat, la qey ti dr mendyo Pergende, zerikte mendyo Esr ereb ecemyo Bindest n vergon mendyo? Welat von: Ti b mella, x sof Ti b fast, ti moskof Ti b axa beg mr Ti b kober, ez bya bindest. Welat r von: Welat, de vaje, ez se kir Derdon-kullon bir a kir? Alaya rengni dar da kir Xo zerwe, tu azad kir. Welat von: Kn, nazon xo mi meko Lawo, luemon xo mi meko Xelas milet ma wo Qelem, tifing gon nawo. Welat r von: Ecem, ereb we wonen Nom dn a ma xapnen Romy bdn-mon yen Hay milet ma qir ken. 06.04.2000
106
Vate
DICTIONNAIRE KURDE (KURMANDJI)-FRANAIS* -XVII
Ferhenga Kurd (Kurmanc)-Frens-XVII
Celadet Al BEDIRXAN
*Abrviations cf. (confr.): comparez etc. : et caetera (et cetera) f. : fminin fig. : figur intr. : intransitif m. : masculin pl. : pluriel tr. : transitif
Suffixes -ce : suffixe fminin (ex. doux, douce) -che : suffixe fminin (ex. frais, frache) -e : suffixe fminin (ex. court, courte) -eille : suffixe fminin (ex. vieux, vieille) -re : suffixe fminin (ex. prisonnier, prisonnire) -euse : suffixe fminin (ex. joueur, joueuse) -ve : suffixe fminin (ex. bref, brve) -igne: suffixe fminin (ex. malin, maligne) -le : suffixe fminin (ex. corporel, corporelle) -ne : suffixe fminin (ex. bon, bonne) -se : suffixe fminin (ex. dlicieux, dlicieuse) -sse : suffixe fminin (ex. roux, rousse) -te : suffixe fminin (ex. muet, muette) -trice : suffixe fminin (ex. interrogateur, interrogatrice) -ve : suffixe fminin (ex. htif, htive)
107
Vate
xwdank, f. : salire, f. xwh, f. : sueur, f. xwjing : ngligemment xwk, f. : tribut, m. xwrang, f. : rocher ou planche o lon dispose du sel pour le btail xwring, m. : caillou ayant laspect du sel xwsik, f. : gele blanche xwl : cf. xl xwn, f. : sang, m. Xwna w sar e. : Cest un homme froid. Xwna w rn e. : Il est sympathique. Xwna min l keliya. : Jprouvai pour lui une sympathie soudaine. xwna ... dan : payer le prix du sang xwn ji hev kirin : se battre avec acharnement xwndar : sanglant, -e xwnkel : enthousiaste xwn, m. : meurtrier, m. xwnmst : audacieux, -se xwnrj : sanguinaire; sanglant, -e xwnrz : cf. xwnrj xwnsar : froid, -e (fig.) xws, f. : cf. xwsik xwil (1): xwila masiya : vgtal xwk, f. : soeur, f.
X (2) xalib, m.: vainqueur, m. xalxal, f. : cf. galigal xar, f. : 1) bille, f. 2) charge, f. xar berdan : charger xaznag : malin, -igne xebnet (3), f. : cf. xebnet xedar (4): cf. xedar xedar, f. (5): cf. xedar xela, f. (6): cf. xela xelandin (bixelne) : donner la nause xeln (bixele) : avoir la nause xem (7): cf. xem xemgr (8): cf. xemgr
1. Celadet Bedirxan menaya na kelme nnuta. 2. Celadet Bedirxan na herfe ser o di nuqtey ronay wato bi na Xya dinuqteyine herfa xeyna erebk bimusno (binawno). Celadet herfa verna (yan X ya) heme kelmeyan n qism (kelmeya xalib ra hetan kelmeya xwerdiyan) ser o di nuqtey ronay. Semedo ke alfabeya ewroyina kurdk de herfa Xya dinuqteyine in a herunda aye de herfa X nusyna mi z n kelmey bi herfa X nut. 3. Tya vera (muqabil) kelmeya xebnet de z xebnet nusyayo label Celadet Bedirxan Xya xebnet vern ser o di nuqtey ronay. 4. Tya vera (muqabil) kelmeya xedar de z xedar nusyayo label Celadet Bedirxan Xya xedar vern ser o di nuqtey ronay. 5. Tya vera (muqabil) kelmeya xedar de z xedar nusyayo label Celadet Bedirxan Xya xedarya verne ser o di nuqtey ronay. 6. Tya vera (muqabil) kelmeya xela de z xela nusyayo label Celadet Bedirxan Xya xelaya verne ser o di nuqtey ronay. 7. Tya vera (muqabil) kelmeya xem de z xem nusyayo label Celadet Bedirxan Xya xem vern ser o di nuqtey ronay. 8. Tya vera (muqabil) kelmeya xemgr de z xemgr nusyayo label Celadet Bedirxan Xya xemgr vern ser o di nuqtey ronay.
108
Vate
xerez, f. : but, m.; rancune, f. xeriqandin (bixeriqne) : noyer, couler xeriqn (bixeriqe) : se noyer, couler xeribandin (bixeribne) : exiler xeribn (bixeribe) : quitter son pays, sexiler xerb : tranger, -re; trange, tonnant, -e xerb, f. : pays tranger, ltranger, m. xerz, m. : 1) arbuste, m. 2) fichu, m. xem, m. (9): cf. xem xewirandin (bixewirne) : effondrer xewirn (bixewire) : seffondrer, sbouler xeyd, f.:1) lieu couvert de vgtation 2) colre, f. xeydok : colreux, -se xeyidn (bixeyide) (10): cf. xeyidn xeyr, m. : outre xeyr w : part lui xret, f. : zle, m. xubar, f. : poussire, f. xulelf, f. : caverne, f. xulolk, f. : grle, f. xuman, f. : brouillard, m. xurab, m. : corbeau, m. xwerdiyan, m. : gelier, m. yar kirin : plaisanter yarker : drle, plaisantin yaqt, m. : rubis, m. yaqt hn (11): saphir, m. yaqt zer : topaze, f. yarqijde, f. : danse kurde yasimn, m. : jasmin, m. yazdeh, m. : onze, m. yek : 1) un, une yeka yeka : un un 2) dans certaines rgions, prend le sens de hev ev yek : ceci, cela ji ber v yek : pour cela yek bn : sunifier yek kirin : unifier yekaheng : monotone yekane, m. : solitaire, m. yekanek, f. : jeu kurde yekan : unique yekcar : tout fait; pas du tout yekav : borgne yekdeng : monotone yekderb, f. : fusil un coup yekdest : uni, -e yekdest, f. : union, f. yeker, f. : espace, m. yekn, f. : cf. yekt yekt, f. : unit, f.; union, f.; singulier, m. yekman, m. : chef, m. yekman, f. : dignit de chef, m. yekser : tout droit yeksim : solipde
Y
ya : cf. a yan : ou yanson, f. : anis, m. yar, f. : amie, f.; matresse, f. yar : fidle ji pirsa xwe re yar bn : tenir parole yar, f. : plaisanterie, f.
9. Tya vera (muqabil) kelmeya xem de z xem nusyayo label Celadet Bedirxan Xya xem vern ser o di nuqtey ronay. 10. Tya vera (muqabil) kelmeya xeyidn de z xeyidn nusyayo label Celadet Bedirxan Xya xeyidn vern ser o di nuqtey ronay. 11. Celadet Bedirxan herunda kelmeya hn de bi a ken nuto.
109
Vate
yekemb, f. : dimanche, m. yesax : interdit, -e yesax kirin : interdire yewnan : grec, -que Yewnanistan, f. : Grce yewnan, f. : sorte de fusil yexte, m. : hongre, m. yextirme, m. : butin, m. Yezdan, m. : Dieu, m. yezdan, f. : divinit, f. y : cf. yn : pluriel de y zarawa, m. : dialecte, m. zarezar, f. : lamentation, f. zar, f. : cf. zarn zarn, f. : gmissement, m. zaro, m. : enfant, m. zarok, m. : cf. zaro zarot, f. : enfance, f. zarzar, f. : cf. zarezar zava, m. : gendre, m.; jeune mari zavil, f. : vgtal zax, m. : cf. zac zaxoy, m. : sorte de manteau zaxur, f. : caverne, f. zayend, f. : genre, m. zayn (biz) : enfanter, mettre bas zaza : zaza zazak, f. : zaza, m. (dialecte) zebandin (bizebne) : perscuter, tourmenter, mettre en droute zeber : dtruit, -e zeber kirin : dtruire zebe, m. : pastque, f. zebinn (bizebne) : tre battu, mis en droute, tre tourment zeblok, f. : gros intestin zebloka dagirt : saucisson, m. zebor, m. : oiseau zeft, f. : saisie, f.; conqte, f. zeft kirin : saisir, semparer de zeha : colossal, -e. zehar : cf. zeha zehf : beaucoup, trs, nombreux, -se zehf kirin : exagrer zehfan, f. : assemble, f.; groupe, m. zehferan, f. : safran, m.
Z
zabend, f. : identit, f. zabit, m. : officier, m. zaboq, f. : ravin, m. zac, m. : qualit, f.; essence, f. zad, m. : rcolte, f.; semence, f.; nourriture, f.; provisions, f. pl. zak, m. : oiseau zal : vaillant, -e zalim : injuste, cruel, -le; oppresseur zana : savant, -e zanah, f. : science, f.; savoir, m. zanax, f. : zone, f. zandr, f. : enfractuosit (12) dans laquelle saccumule la neige zann (bizane) : savoir p zann : connatre zar, f. : idiome, m. zar, m. : cf. zarok zar z : famille, f. zar, f. : plainte, f. zar zeng : gmissement, m.
12. Celadet Bedirxan wina nuto label mi ferhengan fransk de kelmeya enfractuosit ndye, beno a nusyaya.
110
Vate
zehftir : davantage zehman, m. : cimetire, m. zehmet, f. : difficult, f.; peine, f. zehmet dan : fatiguer zehmet kan : se fatiguer, peiner zehmet kirin : causer de la gne zekem, f. : rhume, m. zelal : limpide, clair, -e; net, -te; pur, -e zelalgul : cf. zelal zelalgul (13), f. : vgtal zelal, f. (14): zelam, m. : homme, m.; individu, m. zelam sk : individu ne mritant pas confiance zelandin (bizelne) : plonger zelate, f. : salade, f. zelatedank, f. : saladier, m. zele, f. : gifle, f. zele dan : gifler zelete, f. : cf. zelate zelihan (bizelihe) : 1) tre plong 2) ramper zeliqandin (bizeliqne) : coller zeliqn (bizeliqe) : se coller zel, m. : sangsue, f. zelt : nu, -e zelt, f. : nudit, f. zem, f. : calomnie, f. zema ... kirin : calomnier zeman, m. : temps, m. di zeman ber de : autrefois zembellk, f. : aiguille de givre zemberek, f. : ressort, m. zember, f. : coussin, m. zembl, f. : corbeille, f. zemhell, f. : puits profond zemherr : froid vif zemr, f. : 1) conseience, f.; intrieur, m. 2) pronom, m. zemq, f. : colle, f. zemrd, f. : toile, f. zen, f. : prsemption, f.; supposition, f.; doute, m. j zen birin : douter de zen kirin : supposer, croire zenbel, f. : cf. zember zenbelor, f. : cf. zembel zencefl, f. : gingembre, m. zencr, f. : chane, f. zencr kirin : enchaner zencrbend : enchan, -e zend, m. : avant-bras, m. Zendevesta : Zend Avesta zendik, m. : manche, f. zend, f. : vermine, f. zeng, f. : rouille, f. zeng avtin : se rouiller zeng girtin : se rouiller zengaro : rouill, -e zengelok, f. : pomme dAdam, f. zengelor, f. : cf. zengelok zengelork, f. : 1. cf. zengelok 2) oiseau zengelk, m. : clochette, f. zengil, m. : cloche, f. zengilandin (bizengilne) : faire sonner zengiln (bizengile) : sonner zenglnatik, f. : oiseau zengo : rouill, -e zengogirt : cf. zengo zeng, m. : trier, m. zen, f. : menton, m. zer : jaune zer zrn : dor, -e zer zendel : jaune canari zer bn : jaunir, se faner zer kirin : jaunir
13. Celadet Bedirxan na kelme wina nuta: zelagul. 14. Biewnre (nyade) not 1.
111
Vate
ALFABE
Kirmanck (Zazak) ................ Tirk A a ................. adir, asin, Almanya .................. adam, at B b ................. bira, ban, Bidls ......................... byk, bir C c ................. ca, cr, cor .................................. can, cadde ................. im, ewlg, emigezek .......... ocuk, p D d ................. dest, Diyarbekir, Drsim .......... dal, day E e ................. ez, Erzingan, Erzirom ............... el, eldiven ................. rxat, l, qbal ........................ F f .................. fek, farisk, Fransa ................... fare, fstk G g ................. ga, giran, Gimgim ..................... gl, gven H h ................. her, he, Hollanda ..................... hemen, hava I i ................... bin, kirmanc, solin .................... srmak, k ................... sot, ran, talya ........................ i, it J j................... jhat, jan, Japonya .................... jandarma, jimnastik K k ................. kitab, kar, Kurdstan ................ kalkan, kk L l .................. lal, lazut, Lic ............................ limon, leke M m ............... ma, mase, M .......................... mavi, maya N n ................. nan, newe .................................. ne, neden O o ................. of, oda, ordu ............................... olmak, odun P p ................. payz, Pran, Pali ...................... parmak, pnar Q q ................. qeleme, quma, Qibris .............. R r ................. rind, radyo, Riha ....................... resim, rzgar S s .................. sip, simer, Swregi ................... serin, sar, ss .................. ima, e, a ............................. iirmek, iman T t .................. ti, tarx, Tirkiya ........................ tatl, tavan Uu .................. ut, uca, ucret ............................ t, cret .................. sul, rris, rrim ..................... uzak, unutmak V v ................. verg, velg, vate .......................... var, ver W w ............... wisar, we, welat ....................... X x ................. xirab, Xarpt, xurbet ................ Y y ................. yaban, yar, yadgar ................... yayla, yol Z z .................. zaf, zerd, zaza ............................ zeybek, zavall
112

Vate 17

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vate 17

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Vate

Berpirsiyarya her nutey ya nutox/nutoxe bi xo ya.

Grba Veng Sodir

Grba Veng Sodir

Grba Veng Sodir

(*) serevde: serzeni (tirk de baa kakma, sitem)

Cayde bn de k Mustafa Kemal ser o nya

Vate vati bvatey

Mela Muhemmed HEZAN

12. zan: (ti) bizane 13. ham: (a) amey, (a) am

16. teq (erebk ra): keso ke xo gunekarye ra paweno, keso dndar

17. zan: (ti) bizane 18. zan: (ti) bizane

Malmsanij & Roan Lezgn

etn Satc, Azebe, Weann S, stanbul, 2002, 112 rpel 45

END DYOM (DEYM)

1-DEMO NIKAYIN (MDK ZAMAN)

A) Form yewin dem nikayin:

1. Ca-ca de ez wineno z vacyen.

2) Karo ntranstf (geisiz fiil)

Halo negatf (olumsuz hal)

2) Karo ntranstf (geisiz fiil)

B)Form dyin dem nikayin:

2-DEMO NIKAYIN/DEMO HRA

2) Karo ntranstf (geisiz fiil)

Halo negatf (olumsuz hal)

2) Karo ntranstf (geisiz fiil)

3-DEMO AMEYOX (GELECEK ZAMAN)

1) Karo transtf (geili fiil)

2) Karo ntranstf (geisiz fiil)

Halo negatf (olumsuz hal)

2) Karo ntranstf (geisiz fiil)

Arkerdox: Jhat ZENGELAN

4. Mi na estaneke (sanike) sey vati Dat Mist Zeyni y prajmonij nute.

Arkerdox: Firat ELKER

Arkerdoxe: Xezala ARIK

* Na sanike sey vati yew dewij Pal nusyaya.

Arkerdox: Mihan LICOKIC

* Na sanike (fistanike) tay dewan Lic de yena vati.

1) Fotograf Seyd Rizay

3) Tay sereker Drsim

You might also like