សមាគមសាលា​ត្រាជូ

SALA TRAJU ASSOCIATION

បទបង្ហាញ សតីពី

រដ្ឋធមមនុញ្ញកមពុជា ៖​

ការវិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗ​កង
នុ រយៈពពល​២៥​ឆ្ន ំ

ម ៉ៅ សិលា
ថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៨
 មាតិកា

១. ទសសនទានសត ព
ី រី ដ្ះធម្មនញ្
ុ ា

២. រដ្ះធម្មនញ្
ុ កា ង
នុ ប្រវត្តសា
ិ ស្តសត កម្ពុជា

៣. សាវតាថ្នរដ្ះធម្មនញ្
ុ ឆ្
ា ន ាំ១៩៩៣

៤. មោលគាំនត្
ិ សាំខាន់ថ្នរដ្ះធម្មនញ្
ុ ា

៥. ការវិវឌ្ឍន៍សខា
ាំ ន់ៗ

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 2
 ១. ទសសនទានសតីពីរដ្ឋធមមនុញ្ញ

• មត្ើ រដ្ះធម្មនញ្
ុ ា ជាអ្វី ?

• មេត្ុអ្វី ចាំបាច់មាន រដ្ះធម្មនញ្

ុ ា?

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 3
 ១. ទសសនទានសតីពីរដ្ឋធមមនុញ្ញ​(ត)
• ទសសនៈអារីសតូត្ ៖
• រដ្ះធម្មនុញ្ា ប្ត្ូវបានមរៀរចាំមោយប្កុម្អ្នកចារ់ជាន់ែពស់ថ្នរដ្ះ កនុងការប្គរ់ប្គង
ការងារកនុងរដ្ះ ប្រត្ិរត្តិការថ្នសាារ័នររស់រដ្ះ និងកាំនត្់អ្ាំពីទប្ម្ង់ថ្នការប្គរ់ប្គង
រដ្ះ និងរោះភិបាល។

• Institute for Democracy and Electoral Assistance ៖

• ជារណតុាំថ្នវិធានជាម្ូលោះន ថ្នសាារ័នដ្ឹកនាំរដ្ះ និងប្រត្ិរត្តិការររស់រដ្ះ មេើយ
នឹងកាំណត្់មោលការណ៍ជាម្ូលោះនកនុងការអ្នុវត្តសកម្មភាពររស់រដ្ះ កនុងមនោះ៖
• ចងកាត្ពវកិចចមលើរុគគលប្គរ់រូរកនុងរដ្ះ រួម្ទាាំងសាារ័នរមងកើត្រដ្ះធម្មនុញ្ា និងចារ់
• ខចងអ្ាំពីរចនសម្ព័នធ ការមរៀរចាំ និងប្រប្ពឹត្តមៅជាមោលថ្នសាារ័នរដ្ះ រររនមោបាយ
រដ្ះ និងសិទិព
ធ លរដ្ះ
• មានការទទួលសាគល់ពីសាំណាក់សាធារណជន (លកខណៈធមាមនុររ
ូ )
• លកខែណឌកនុងការខកខប្រ ត្ឹង រុ៉ឹង (២/៣ ឬ ម្ិនអ្នុញ្ញាត្ឱ្យខកមសាោះខត្ម្តង)
• សប្មារ់ភាពជាត្ាំណាង និងសិទិម្
ធ នុសស គឺ ោ៉ៅងមោចណាស់ ប្ត្ូវប្សរមៅតាម្
លកខែណឌទទួលសាគល់ប្រព័នធប្រជាធិរមត្យយ ជាអ្នតរជាត្ិ
សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 4
 ១. ទសសនទានសតីពីរដ្ឋធមមនុញ្ញ​(ត)

• ទសសនៈ មលាករណឌត្
ិ ពោ​ពប៉ង ៖

• រដ្ះធម្មនុញ្ថ្ា នរដ្ះទាំមនើរ និងប្រជាធិរមត្យយ ប្ត្ូវប្រត្ិរត្តិតាម្

មោលការណ៍ប្គឹោះ ៥ រួម្មាន៖

• រររនមោបាយប្រជាធិរមត្យយ (Democracy)

• រររនីត្ិរដ្ះ (Rule of Law)

• រររខរងខចកអ្ាំនចរដ្ះ (Separation of Power)

• រររសិទិមធ សរីភាព (Right and Freedom)

• រររសងគម្ (Social Welfare)

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 5
 ១. ទសសនទានសតីពីរដ្ឋធមមនុញ្ញ​(ត)

• រដ្ះធម្មនញ្
ុ ា គឺជាប្ករែណឌគត្ិយុត្មោលម្ួ
ត យររស់រដ្ះ ខដ្លកាំណត្់ពី
ទប្ម្ង់ថ្នរដ្ះ រមរៀរថ្នការដ្ឹកនាំរដ្ះ ការខរងខចកអ្ាំនចរដ្ះ និង
សាារ័ននមោបាយសាំខាន់ៗររស់រដ្ះ។

• រដ្ះធម្មនុញ្ា មាន ០២ ប្រមភទ គឺ ៖

រដ្ះធម្មនញ្
ុ សា រមសរ រដ្ះធម្មនញ្
ុ ឥា ត្សរមសរ
(Written Constitution) (Unwritten Constitution)
• អ្នុវត្តជាទូមៅ • វិធានប្រថ្ពណី ទាំមនៀម្ទាំលារ់
• ខចងចាស់លាស់ តាម្ការចាំបាច់ • អ្នុវត្តមៅ ចប្កភពអ្ង់មគេស
និងមៅតាម្រររនមោបាយ

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 6
 ២. រដ្ឋធមមនុញ្ញកនុងត្របវតតិសាស្តសតកមពុជា (ត)

• ោមនរដ្ះធម្មនញ្
ុ មា ទ ខត្មាន ១១ សីោ ១៨៦៣
ចារ់រុរាណ និងប្រថ្ពណី • រមងកើត្គណៈកម្មការ
ទាំមនៀម្ទាំលារ់ បារាាំង-ខែមរ មរៀរមរៀង
• អាណានិគម្បារាាំង
• ររររាជានិយម្ផ្តតច់ការ រដ្ះធម្មនុញ្ ា (១៩៤៥)
• ខកទប្ម្ង់រដ្ះបាល និង
• មបាោះមឆ្នត្ជាត្ិមលើកទី១
ម្ុនឆ្នាំ ១៨៦៣ យុត្តិធម្៌
(១៩៤៦)
រដ្ះធម្មនញ្
ុ ា ទី១

(០៦ ឧសភា ១៩៤៧)

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 7
 ២. រដ្ឋធមមនុញ្ញកនុងត្របវតតិសាស្តសតកមពុជា (ត)

១៨ ម្ីន ១៩៧០

រដ្ះធម្មនញ្
ុ ា
១០ ឧសភា ១៩៧២
សាធារណរដ្ះខែមរ

១៧ មម្សា ១៩៧៥

រដ្ះធម្មនញ្
ុ ា
០៥ ម្ករា ១៩៧៦
កម្ពុជាប្រជាធិរមត្យយ
8
សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018
 ២. រដ្ឋធមមនុញ្ញកនុងត្របវតតិសាស្តសតកមពុជា (ត)
ររររ៉ៅល
ុ ពត្
០៧ ម្ករា ១៩៧៩
ដ្ួលរលាំ

រដ្ះធម្មនញ្
ុ ា សាធារណរដ្ះ
២៥ ម្ិងន
ុ ១៩៨១
ប្រជាមានិត្កម្ពុជា

រដ្ះធម្មនញ្
ុ ា
៣០ មម្សា ១៩៨៩ រដ្ះកម្ពុជា

២៣ ត្ុលា ១៩៩១

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 9
 ៣. សាវាននរដ្ឋធមមនុញ្ញឆ្ន១
ំ ៩៩៣

• ម្តើម្មចញពីកិចចប្ពម្មប្ពៀងទីប្កុងបា៉ៅ រីស ២៣ ត្ុលា ១៩៩៣

• មោលការណ៍សខា
ាំ ន់នមពលមនោះ គឺ ៖

• រញ្ច រ់សស្តងាគម្ និងរប្ងួររប្ងួម្ជាត្ិ

• រមងកើត្រររប្រជាធិរមត្យយមសរី ពេុរកស

• ធានការពារសិទិធ មសរីភាព ប្រជាពលរដ្ះ ប្សរតាម្លិែិត្រទោះន

អ្នតរជាត្ិ

• មរៀរចាំការមបាោះមឆ្នត្មលើកទី ១

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 10
 ៣. សាវាននរដ្ឋធមមនុញ្ញឆ្ន១
ំ ៩៩៣​(ត)

• សភាធម្មនុញ្ា ប្រជុាំមលើកដ្ាំរង
ូ ថ្ងៃទី ១៤ ម្ិងុន ឆ្នាំ១៩៩៣ មប្កាម្

ប្ពោះរាជាធិរត្ីភាព សពមតចត្រពះ​នពោតតម​សីហនុ

• សភាធម្មនុញ្ា រមងកើត្គណៈកមាមធិការអ្ចិថ្ស្តនតយ៍មរៀរមរៀងរដ្ះធម្មនញ្
ុ ា

ថ្ងៃទី ៣០ ម្ិងុន ១៩៩៣

• រញ្ញានមោបាយ លូកថ្ដ្ចូលដ្ល់ការមរៀរចាំមសចកតប្ី ពាងរដ្ះធម្មនញ្

ុ ា

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 11
 ៤. សាវាននរដ្ឋធមមនុញ្ញឆ្ន១
ំ ៩៩៣​(ត)

• សភាធម្មនុញ្ា អ្នុម្័ត្មសចកតីប្ពាង
ថ្ងៃទី ២១ កញ្ញា ១៩៩៣ មោយ
សមម្េង៖
• ោាំប្ទ ១១៣

• ប្រឆ្ាំង ៥

• អ្នុរបវាទ ២

• សពមតចត្រពះ​នពោតតម​សីហនុ​ឡាយ
ប្ពោះេសត មលខាប្រកាសឱ្យមប្រើជា្េូវការ
ថ្ងៃទី ២៤ កញ្ញា ១៩៩៣

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 12
 ៤. ពោលគំនិតសំខាន់ននរដ្ឋធមមនុញ្ញ
១. ទប្ម្ង់ថ្នរដ្ះ
និងអ្ធិរមត្យយភាព
៦. សាារ័ន (មាប្តា ១, ២, ៣) ២. រររ
នមោបាយ
នមោបាយ

រដ្ឋធមមនុញ្ញ
៥. រររ
៣. រររមសដ្ះកច
ិ ច
សិទមិធ សរីភាព
និងេិរញ្ាវត្ាុ
(ជាំពូកទី៣)
៤. រររសងគម្
(ជាំពូកទី៦)

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 13
 ៤. ពោលគំនិតសំខាន់ននរដ្ឋធមមនុញ្ញ​(ត)

• រររនមោបាយ ខចកជា ០២ ៖

• នមោបាយកនុងប្រមទស៖

• រាជានិយម្អាប្ស័យរដ្ះធម្មនុញ្ា និងប្រជាធិរមត្យយមសរីពេុរកស
(មាប្តា ១ វាកយែណឌ១)

• ការមប្រើប្បាស់អ្ាំណាចររស់ប្រជាពលរដ្ះ (មាប្តា៥១ ងមី)

• នមោបាយមប្ៅប្រមទស៖

• មាប្តា ៥៣ ងមី និង

• មាប្តា ៥៥

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 14
 ៤. ពោលគំនិតសំខាន់ននរដ្ឋធមមនុញ្ញ​(ត)

• រររមសដ្ះកច
ិ ច និងេិរញ្ាវត្ា៖
ុ

• ប្រព័នធមសដ្ះកិចចទី្ារ កាំនត្់មោយចារ់ (មាប្តា៥៦)

• ពនធោរ និងងវិកាជាត្ិ ប្ត្ូវកាំនត្់មោយចារ់ (មាប្តា៥៧)

• រររប្គរ់ប្គងរូរិយវត្ាុ និងេិរញ្ាវត្ាុសាធារណៈ ប្ត្ូវកាំណត្់មោយ

ចារ់ (មាប្តា៥៧)

• កាំណត្់អ្ាំពីប្ទពយសម្បត្តិរដ្ះ

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 15
 ៤. ពោលគំនិតសំខាន់ននរដ្ឋធមមនុញ្ញ​(ត)

១. អ្ងគ
៦. អ្ងគការមរៀរចាំការ
ប្ពោះម្ោកសប្ត្
មបាោះមឆ្នត្
២. នីត្រ
ិ បញ្ាត្ិត
(គ.ជ.រ)

សាាប័ន​
នពោបាយ
ុ ប្រឹកា
៥. ប្កម្
៣. នីត្ិប្រត្ិរត្តិ
ធម្មនញ្
ុ ា

៤. ត្ុលាការ

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 16
 ៤. ពោលគំនិតសំខាន់ននរដ្ឋធមមនុញ្ញ​(ត)
រដ្ះធម្មនញ្
ុ ា

• មាប្តា១៥២ ងមី (ពីរ)៖

ចារ់
(កនុងន័យចមងអៀត្)
• រដ្ះធម្មនុញ្ជា
ា ចារ់កាំពូល
ប្ពោះរាជប្កឹត្យ
• រាល់មសចកតីសមប្ម្ចនន ប្ត្ូវប្សរ

តាម្រដ្ះធម្មនុញ្ា អ្នុប្កឹត្យ

ប្រកាស

ដ្ីកា

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 17
 ៤. ពោលគំនិតសំខាន់ននរដ្ឋធមមនុញ្ញ​(ត)

• មាប្តា ១៥៣ ងមី (ពីរ) សិទមិធ សើម រី និង វមិ សាធនកម្ម៖

• ប្ពោះម្ោកសប្ត្

• នយករដ្ះម្ស្តនតី

• ប្រធានរដ្ះសភា តាម្មសចកតីមសន ើររស់ត្ាំណាងរាស្តសត ១/៤

• អ្នុម្័ត្មោយសមម្េង ២/៣

• មាប្តា១៥៤ ងមី (ពីរ) និង ១៥៥ ងមី (ពីរ) ការោម្ឃាត្់ ៖

• ប្រមទសជាត្ិំិត្កនុងប្ោអាសនន

• ររររាជានិយម្អាប្ស័យរដ្ះធម្មនុញ្ា និងរររប្រជាធិរមត្យយមសរីពេុរកស

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 18
 ៥. ការវិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗ

• ការវិវឌ្ឍន៍សខា
ាំ ន់ៗជាងមគ គឺ ការមធវើ វិមសាធនកម្ម

• កនុងរយៈមពល ២៥ ឆ្នាំ រដ្ះធម្មនុញ្ប្ា ត្ូវបានមធវើ វមិ សាធនកម្ម ៩ ដ្ង

មោយសារ៖

• ការវិវឌ្ឍន៍ថ្នសភាពការណ៍ប្រមទសជាត្ិ

• ភាពជារ់ោាំងនមោបាយ និងដ្ាំមណាោះប្សាយ

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 19
 ៥. ការវិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗ​(ត)

• រខនាម្ការម្េរសិទិជ
ធ ូនប្រម្ុែរដ្ះសតីទី (មាប្តា២៨)
ឆ្នាំ១៩៩៤

• ការរមងកើត្សាារ័ន “ប្ពឹទស
ធ ភា”
ឆ្នាំ១៩៩៩

• ប្ពោះរាជសិទិប្ធ ពោះម្ោកសប្ត្ កនុងការរមងកើត្ និងប្រទាន

ឆ្នាំ២០០១ មប្គឿងឥសសរិយយសជាត្ិ (មាប្តា២៩)

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 20
 ៥. ការវិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗ​(ត)
• ចារ់ធម្មនុញ្រ
ា ខនាម្សាំមៅធានដ្ាំមណើរការប្រប្កត្ីថ្ន

ឆ្នាំ២០០៤ សាារ័នជាត្ិ

• រតូរកូរុម្សប្មារ់ការមរើកសម្័យប្រជុាំសភាម្កជា៖
• កូរុម្ ៧/១០ សប្មារ់ការសមប្ម្ច ២/៣ ឬ ៣/៤ និង
ឆ្នាំ២០០៥ • ៦/១០ សប្មារ់ការសមប្ម្ច ៥០%+១

• រតូរការអ្នុម្័ត្ម្ួយចាំនួនពីសមម្េង ២/៣ ម្ក ៥០%+១

ឆ្នាំ២០០៦ • រតូរកូរុម្ម្កជាពីរប្រមភទ មៅតាម្ការអ្នុម្័ត្ខាងមលើ

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 21
 ៥. ការវិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗ​(ត)
• រតូរការប្គរ់ប្គងរដ្ះបាលម្កជា រាជធានី មែត្ត ប្កុង ប្សុក

ឆ្នាំ២០០៨ ែណឌ ឃុាំ និងសងាកត្់ (ជាំពូកទី១៣ ងមី)

• រខនាម្អ្ងគការមរៀរចាំការមបាោះមឆ្នត្ (ជាំពូកទី១៥ ងមី ពីរ)

ឆ្នាំ២០១៤

• វិមសាធនកម្មមាប្តា ៣៤ ងមី (ម្ួយ) ៤២ (ងមី) ៤៩ (ងមី)

ឆ្នាំ២០១៨ ៥៣ (ងមី) និងមាប្តា ១១៨ ងមី (ម្ួយ)

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 22
 ៥. ការវិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗ​(ត)
• ការរកប្សាយ៖

• សម្ត្ាកិចចរកប្សាយរដ្ះធម្មនុញ្ា ជាររស់ប្កុម្ប្រឹកាធម្មនុញ្ា

• រញ្ញាការរកប្សាយមប្ៅ្េូវ ែុសៗោន ជាឧទាេរណ៍៖

• មាប្តា៧៦ងមី ៖ សមាជិករដ្ះសភា ោ៉ៅងត្ិច ១២០រូរ (ការរកប្សាយ

ររស់ប្កុម្ប្រឹកាធម្មនុញ្ា ឆ្នាំ២០០៣)

ធ មាជិកសភាទាាំងពីរ
• មាប្តា៨០ និងមាប្តា១០៤ (ងមី)៖ អ្ភ័យឯកសិទិស
(ការរកប្សាយ ឆ្នាំ២០០៦)

• ។ល។

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 23
សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 24
 សូមអរគុណ ៕

សមាគម្សាលាប្តាជូ 22/09/2018 25