- ·' "'ł

POL$.KA AKADEMIA NAUK

Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt
im. Jana Klelanowskiego
I

NORMY ŻYWIENIA KONI

Zalecenia żywieniowe i wartość pokarmowa pasz .

Wydanie drugie, zmienione i uzupełnione

. .

„ {))l11.JQC~" · · · . ·
Praca zbiorowa
1991 . A/o211°~
. .
Y {Y) IQ.{ po~- '
7 . ..
1
·.

- I
 Spis .treści

1. Wstęp······································~·················································· 9
·2. Zapotrzebowanie na energięi składniki pokannowe .... ·............ : 1O
2.1. Potrzeby energetyczne·..... „ .... „„ ... „„ .... „.„ ..... „ .. ;„„ .. „„„„ 1O
2.2. Potrzeby białkowe ... „ .·„ „. „ „ ... „ „ „ „ „. „ .. „ „. „ „ .. „ „ „ „ „ „ „ „. 15
2.3. Składnikimineralne ......... „ ... „.„·„ .„„„ ......„„ .. „„ ...... „.„„„. 16
_ 2.3.1 .. Makroelementy .„ ... „„.„„„„„„„„ .. „„„„„„„„„„„„„. 17
2.3.2. Mikroelementy .................................................. „ ... 20
2.4. Witaminy ..... :....................................................................... 22
2.4.1 . Witaminy rozpuszczalne w tłuszczu ......................... 23
2.4.2. Witaminyrozpuszczalnewwodzie .....•................ „„ 24
2.5. Woda ·................................ „ ............................................... 25
2.6. Mieszanki paszowe i mineralno-witaminowe ........... „ ....... 26
3. Normy żywienia koni ....................................................... ~ .. „ .... 3 1
· 3 .1; Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni
-. roboczych ........... „ ................... „ ... „ ........................ „ ...... „ 3 1.
· 3 .2. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe klaczy
źrebnych ............................... ::: .. :................... „.... ................ 32 ·
. 3 .3. Zapotrzebowanie na skł~.dniki pokarmowt'. klaczy
kannfących ....... „... „ .. :........ „„ ... „„ .. „„·„ „.„„.„„-........... „.„„ 32 ·
· 3 .4. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe ogierów
. w sezonie rozpłodowym „ .... „ „ „ „ „ „„ „ ...... „ „ „ „ „ „ .... „_.„„. 3 3
 3.5. Zapotrzebowanie na składniki pokannowe ogierów poza
sezonem rozpłodowym ....................... „„.;: ........ „ ...... „ ... „ 33
· 3.6. Zapotrzebowanie na składniki pokannowe odsadków „„„„ 34
3. 7. Zapotrzebowanie na składniki pokannowe koni rocznych
i dwuletnich .... „ „. „ „ „ „„ ... „. „ „ „ „. „ „ „ „ „ „ „ „. „. „ ... „ „ „. „. „ 3 5
3.8. Zapotrzebowanie na składniki pokannowe koni
sportowych, wyścigowych i użytkowanych rekreacyjnie ... 3 6
3. 9. Zalecenia dotyczące zaopatrzenia koni w składniki
.
mmera Ine 1. w1tammy
. . ... „ ..... „ ... „ „ „. „. „ „. „! „ „. „ ... „. „ „ „ „ „ „ 40
4. Tabele składu chemicznego i wartości pokannowej pasz .......... 43
5. Piśmiennictwo. „ ........ „„.„„.„ ............... ~ ........ „ ........ „ ......... „ ..... 53

; I

'• - - - - ~
 --- -- - - - ··-·

I
i
I:
I.
Spis tabel
I
/
I
. i

I 1. Przewidywane spożycie paszy przez konłe w % masy ciała

(wg Ott, 1983)
2. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni roboczych
I 3. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe klaczy źrebnych o róż"'
nej masie ciała

I 4. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe klaczy karmiących

o różnej masie ciała
l
5. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe ogiez:ów o różnej ma- l
I sie ciała w sezonie rozpłodowym
6. Zapotrzebowanie na składnikipokarmowe ogierów o różnej ma-
.l
'

i sie ciała poza sezonem rozpłodowym

7. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe odsadków
8. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni rocznych i dwu-
i letnich
9. Dodatkowe zapotrzebowanie energii w czasie różnych rodzajów

i · ruchu
1O. Zapotrzebowanie na składniki po1:<:armowe'koni użytkowanych pod
wierżch

I ff. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni użytkowanych re-

kreacyjnie .
12. Zapo1!'zebowanie na makroelementy, zależnie od wieku i rodzaju
I użytkowania, na 1OO kg masy ciała, g/dzień - zalecenia (wg Meyer,

•„
1986)

7
 13. Zapotrzebowanie ·na mikroelementy, mg/kg suchej masy paszy
·(DLG, 1984)
14. Zapotrzebowanie na witaminy (wg Meyer, 1986)
15. Zapotrzebowanie na mikroelementy i witaminy dla koni i kuców
(NRC, 1989)
16. Skład chemiczny i wartość pokarmowa pasz

I
I
I
I
I ~
is:
,,
I fi·
'

I
I
I
 Poszczególne części opracowali: .

Zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe

Normy żywienia koni roboczych
-prof. dr hab. J. Chachułowa
Normy żywienia młodzieży
-prof. dr hab. M. Budzyński
Normy żywienia klaczy
Normy żywienia koni sportowych, rekreacyjnych i wyścigowych
- doc. dr hab. Sz. Chrzanowski
Normy żywienia ogierów
- prof. dr hab. M. Budzyński
Tabele składu i wartości pokarmowej pasz
-prof. dr hab. A. Ziołecka '

Wszelkie uwagi dotyczące tego opracowania prosimy kierować na

adres Instytutu Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskie-
.go PAN, ul. Instytucka 3, 05-11 OJabłonna k. Warszawy.
 Konieczność unowocześnienia norm żywienia ~ierząt gospodar-
skich i systemów wartościowania pasz była wyrażana wielokrotnie przez
środowislm zootechniczne i znalazła poparcie w Ministerstwie Rol-
nictwa i Gospodarki Żywnościowej. Prace w tym kierunku zostały pod-
jęte w Instytµcie Zootechnikidlazwierzątprzeżuwających i w Instytu-
cie Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN dla
zwierząt nieprzeżuwających.
W porozumieniu z Komitetem Nauk Zootechnicznych PAN oraz Mi- ·
nisterstwem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Instytut Fizjolo-
gii i Żywienia Zwierząt powołał w 1990 roku zespół do opracowania
norm żywienia koni. .
· Wydanie I norm żywienia koni ukazało się w 1991 roku i zostało
wyczerpane. Przystąpiono zatem do opracowania wydania II, do które-
go wprowadzono niezbędne poprawki i użupełnienia. Opracowanie .·
I wydania Norin Żywienia Koni finansowane było w ramach projektu
badawczego nr 5004691 Ol ptzez Komitet Badań Naukowych. Obecne;
II wydanie, zostało sfin.ansowane przez IFiŻZ PAN.
 ------ ·--- .. .
.,....-··- · · · --- ·~··

I
I
I
I
i

I 1. Wstęp
I
.Nowe wydanie „Norm żywienia koni" opracowano uwzględniając naj-
I nowsze wyniki badań zagranicznych oraz w miarę możliwości życzenia ·
użytkowników koni, zwłaszcza dotyczące żywienia koni wierzchowych.
Wprowadzono rozdział omawiający przykłady różnych mieszanek, któ-
I re mogą być wykorzystane w żywieniu koni. Założono, że mogą one .
również stanowić Wytyczną do układania kolejnych wersji mieszanek,

I w których powinny znaleźć się w odpowiedniej ilości pasze nadające

się do zastosowania w żywieniu koni. Mieszankami można zastępować
owies lepiej niż pojedynczymi paszami, mieszanki bowiem stwarzają
I możliwość większego urozmaicenia dawki.
Potrzeby pokarmowe koni jak i wartość pokarmową pasz wyrażono

I w energii strawnej w megadżulach (MJ). Energia strawna jest przyjmo-

wana w wielu krajach do określania zapotrzebowan~ i wartości pokar-
mowej pasz dla koni. Łatwość obliczenia wartości pokarmowej paszy
I w energii strawnej może skłonić praktyków do jej ustalania na podsta-
wie Wyników analizy chemicznej danej paszy i odpowiednich przelicz-

I ników.
Po~stawowym zadarP-em hodowcy i użytkownika koni stosującego -
noriny"winno być śledzenie Żmian masy ciała, kondycji i zachowania
I się koni ze względu na ich dużą zmienność indywidualną w zakresie
potrzeb i wykorzystania składnikó.w pokarmowych paszy.

I 9

I
~!
li

2. Zapotrzebowanie na energię
i składniki pokarmowe

Potrzeby produkcyjne koni są zależne przede wszystkim od ich ak-

tywności ruchowej związanej z wykonywaną pracą, jak również zapo- .
trzebowaniem na wzrost młodych zwierząt i reprodukcją zwierząt ho-
dowlanych. Dla koni najważniejsze jest prawidłowe określenie ich za-
potrzebowania na energię.

2.1. Potrzeby energetyczne

Zapotr;zebowanie koni na energię jest najczęściej wyrażane w Mi

lub Mcal energii strawnej (NRC, 1978, 1989; DLG, 1984, 1995; Ko-
sarov i wsp., 1983) lub w energii netto (Schiemann i wsp., 1971; Neh-
ring i wsp., 1972; INRA, 1990).
W proponowanych normach ogólne zapotrzebowanie koni na ener-
gię, które składa się z potrzeb bytowych i produkcyjnych, podano w MJ
energii strawnej (ES). Zapotrzebowanie bytowe oznacza tę ilość ener-
gii, która jest potrzebna zwierzęciu do utrzymania życia i sprawności
fizycznej przy zachowaniu stałej masy ciała. Określa więcilość energii
potrzebnej na przemianę podstawową (między innymi mniejszą lub więk- · .
szą ruchliwość mięśni) oraz dodatkowo energię potrzebną na umiarko-
wany ruch (stanie, kładzenie się), na pobieranie paszy, trawienie·i za- · ·

10
 .c howanie stałej temperatury ciała. Potrzeby te wzrastają proporcjonal-
nie do metabolicżnej masy ciała, którą wyraża się masą ciała: w kg pod-
niesioną do potęgi O.75 (W0·75 ). Bytowe zużycie energii zależy przede
wszystkim od masy ciała zwierzęcia:
Wg ostatniego wydania NRC (1989) potr_zeby bytowe (określone
jako ilość ES potrzebnej przy braku zmian w masie ciała i normalnej
aktywności koni niepracujących) koni ważących 6-00 kg lub mniej_obli-
. cza się wg wzoru: /
ES (Mcal/dzień) = 1,4 + 0,03 W,
l-
koni wyrośniętych o ciężarze powyżej 600 kg~ wg wzoru:
ES (McaVdzień) = 1,82 + 0,0383 W - 0,0000 15 W 2 •
i
Zapotrzebowanie produkcy ·ne na energię koni pracujących wzrasta

I wraz z mtensywnościąpracy. Praca powoduje wzrost zużycia przede

wszystkim energii, lecz dla utrzymania sprawności całego organizmu
zaleca się zwiększać ilość białka w dawkach dla tej grupy koni, aby za-
I chowany był taki stosunek między energią a białkiem jak w dawce byto-
wej (Ott, 1983). Nie wyjaśniono jednak dotąd wpływu różnych proce-

I sów zachodzących tak w przewodzie pokarmowym, jak i w tkankach

ciała, zwłaszcza w mięśniach, na wielkość potrzeb pracującego zwie-
!"'
rzęcia.

I Dla powcia energetycznych potrzeb bytowych koni wystarcza po-

dawanie w dawce pasz objętościowych dobrej jakości. Pokrycie po-

I trzeb produkcyjnych wymaga natomiast wprowadzenia do dawki pasz

treściwych . Zapotrzebowanie bytowe jest częścią zapotrzebowania pro-
dukcyjnego i z praktycznego punktu widzenia wyodrębnianie go nie jest
I potrzebne. Zapotrzebowanie koni pracujących wzrasta w stosunku do
.potrzeb bytowych następująco (według norm DLG, 1984):

I lekka praca - do 120%

ś~ednia praca ~ 120 do 150%
ciężka praca - ponad 150%.

I W gospodarstwie rolnym często dość trudno jest ocenić wielkość

wysiłku na skutek zmieniających się warunków i rodzajów prac, a w
związku z tym trudno jest określić potrzeby energetyczne koni.
I
11
I
I
W normach żywienia zwierząt gospodarskich (1981) podano rodza-
I je prac wykonywanych w przec.iętnych warunkach gospodarstw rolnych .
z zakwalifikowaniem ich do różnych grup. Niektóre z nich obecnie nie
I są już wykonywane przez konie, niemniej warto wiedzieć, że za pracę
_lekką uznano_;J?race podwórzowe, bronowanie posiewne, z\vózkę zbo-
ża, siana oraz obsługę młockami. Jakcwracę średnią określa się wyko-
I . nywanie podorywek, pracę kultywatorami i bronami sprężynowymi,
bronowanie podorywek i bronowanie przedsiewne, redlenie, pracę kon-

I nymi opryskiwaczami. Do prac ciężkich zalicza się: ciągnięcie siewni-

ków zbożowych, przyorywanie obornika, orkę siewną i głęboką, pracę
' ~r

„
bronami talerzowymi oraz kopaczką. Jako pracę bardzo ciężką określa .f. I

się pracę kosiarką, żniwiarką oraz snopowiązałką, a także wywózkę obor-

nika w pole.
Należy podkreślić, że zakwalifikowanie prac móże zmieniać się tak-
że w zależności od rodzaju i wilgotności gleby, stanu narzędzi itp.
Koniom słabo odżywionym należy na około 2-3 tygodnie przed okre:.
. '
sem cięższych prac polowych zwiększyć dawkę pokarmową pamięta­ ; i;

jąc, ,że w tym czasie koniowi należy zapewnić ruch.

W normach NRC (1989) podano zapotrzebowanie koni pracujących,
przy czym określono rodzaj pracy jako: lekka (np. jazda spacerowa), . l
~.
średnia (praca na farmie, powolny i szybki kłus, trochę skoków i trochę

I
"';'

galopu) oraz ciężka (wyścigi i poiło). Te prace zwiększająpotrzeby by-

towe odpowiednio o 25, 50 i 100 %. Jest to nieco innyrodzaj prac niż
u nas, charakterystyczny dla amerykańskich warunków i sposobu użyt­
kowania konia.
Najlepszym wskaźnikiem pokrycia potrzeb pokarmowych, zwłasz- ·
cza energetycznych, jest dobra kondycja konia oraz utrzymanie stałej
masy ciała (Ott, 1983). Niedobór energii powoduje zmniejszenie masy
ciała, jej nadmiar- przyrost.
· W żywieniu klaczy źrebnych najważniejszym okresem, z punktu
widzenia potrzeb energetycznych, jest początek ciąży z.e względu na
konieczność gromadzenia rezerw oraz ostatnie trzy miesiące źreb- ·
ności, tj. 9, 10 i 11, w których wzrastająpotrzeby rozwijającego się
płodu (Tabela 3). Wedhig Otta (1991) wostatnich 3 . miesiącach za-

12
 potrze~o\Vanie energii strawnej wzrasta odpowiednio o 11, 13 i 20%,
. klacz powinna w tym okresie zwiększyć -masę ciała o ok. l 0%
(Ott, 1990).
W ostatnich dniach przed wyźrebieniem klacz powinna otrzymywać
pasze lekko strawne bardzo dobrej jakośCi, lecz należy o 1/3 ograni- I .
czyć ilość dostarczanych składników pokannowych ze względu namoż:­
liwość zapalenia wymienia. W dniu oźrebienia podaje się klaczom pój-
ło z -s iemienia lnianego i otrąb pszennych oraz siano łąkowe.
Potrzeby pokarmowe klaczy karmiących są największe w pierw-
szych trzech miesiącach po wyźrebieniu, następnie zmniejszają się .
(Tabela 4). Zapotrzebowanie to jest związane z ·wydajnościąmlecz­
ną i składem mleka. Według NRC (1989) produkcja mleka wynosi
około 3 % masy ciała klaczy w okresie trzech pierwszych miesięcy
po wyźrebieniu i około 2% w późniejszym okresie lakt~cji. Produk-
-ej a ·mleka klaczy zimnokrwistych może wynosić 4 % masy ciała.
_ Mleko klaczy zawiera około 2,0 MJ energii brutto/kg. Wykorzysta-
nie energii paszy na produkcję mleka wynosi około 60%. Zapotrze-
bowanie energii na produkcję 1 kg mleka wynosi więc 3,3 MJ ES.
Klaczom należy podawać pasze dobrej jakości i tak je dobierać, aby
nie przeładowywać żołądka.
Potrzeby pokarmowe ogierów są określane na czas sezonu rozpło-
i
1.
dowego (Tabela 5) i poza nim (Tabela 6). W okresie użytkowania roz:-
płodowego potrzeby energetyczne wżrastają o 25% ponad potrzeby by;.
towe (Hintz i Cymbaluk, 1994). Według danych INRA_(1990)
potrzeby te zmieniają się zależnie od intensywności użytkowania i wy-
noszą od 12 do 27%powyżej _ zapotrzebowania bytowego.
W celu zapewnienia aktywności płciowej i dobrej jakości nasienia
należy stosować pasze urozmaicone i dobrej jakości jak: owies~ drożdże
pastewne, kiełki słodowe, śruty poekstrakcyjne (lniana, sojowa). Nale-
ży zwrócić uwagę, że prócŻ :właściwego żywienia także lekka praca za-
pobiega zapasieniu ogiera . ..
Zagadnienie potrzeb związanych ze wzrostem koninie jest do
końca poznane, tzn. nie określono jak szybki powinien być wzrost
źrebaka, aby w wieku dorosłym osiągał maksymalną wydajność pra-

13
 cy. Jak podają Hintz i Cymbaluk ( 1994) pokrycie zapotrzebowania I
na energię powinno być dostosowane do tempa wzrostu, gdyż zbyt
duże odchylenia w tym zakresie mogą mieć ujemny wpływ na roz-
wój układu kostnego. Tak przy niedoborze, jak i nadmiarże energii !
w dawce często występują schorzenia układu kostnego. Poza ener- ..
!

giąmajątia to wpływ także czynniki genetyczne orazilość związków .

mineralnych i witamin dostarczanych w dawce. Ott i Asquith ( 1986)
podają, że u roczniaków pobierających 60% energii ponad normę
I . ! !

nie obsen\rowario zmian w rozwoju kości, natomiast przy jej niedo-

borze stwierdzono pogorszenie mineralizacji kości. Do wieku 12
miesięcy ogierki i klaczki rozwijają się w zasadzie podobnie, wzwiąz­
ku z czym normy nie uwzględniają płci źrebiąt (T~bela 7) '. Nato-
miast w normach (Tabela 8) dla roczniaków i dwulatków uwzględnia
się ich płeć, ze względu na większe przyrosty t>gierków, a tym sa-
. mym większą ich masę ciała. Przy stosowaniu proponowanych norm .
należy uwzględniać następujące czynniki:
1. rasę i związaną z nią końcową masę ciała
2. typ użytkowy oraz kierunek przyszłego użytkowania .
;
/
l

3. porę roku odłączenia źrebiąt od matek

4 . . intensywność wychowu, określaną ilością ruchu, warunkującego wy-
chowanię konia o dużych walorach użytkowych.

Hintz i Cymbaluk (1994) sądzą, że obecnie nie jest możliwe pre-

cyzyjne określenie potrzeb pokarmowych koni, gdyż wymagałoby
to bardzo kosztownych badań. Jednocześnie różnica w natężeniu pra-
cy każdego jej rodzaju może być znączna w zależności od typu ko-
. nia: Oceniając potrzeby koni trzeba brać pod uwagęich dużą zmien-
ność indywidualną, a także brak selekcji koni pod względem popra-
wy efektywności wykorzystania składników pokarmowych. Dobre
„oko" hodowcy i użytkownika powinno umożliwiać kmygowanie po-
. dawanego zapotiżebowania. ·

14
- - ·-·--·----·--

I
2.2. Potrzeby białkowe
I
Białko jest potrzebne do budowy ciała młodych koni, a koniom do:- ·
I · rosłym i pracującym do odbudowy tkanek. Według Otta ( 1991) zapo-
trzebowanie na białko jest różne u różnych koni ze względu na różnice
w strawności pasz, a takZe na wpływ treningu na hypertrofię mięśni
I i wzrost w nich zawartości białka, co może powodować zwiększenie
potrzeb. Jednak istnieją prace donoszące, że pod wpływem wysiłku
fizycznego następujewzfostutleniania aminokwasów i zahamowanie
syntezy białka w pracującym mięśniu połączone z utratą azotu z orga-
nizmu (Meyer, 1986; Nydahl, 1983).
I Większość prac wskazuje, że potrzeby białkowe w niewielkim stop-
niu rosną wraz ze wzrostem aktywności mięśni. Są one pokrywane
I zwiększonym pobieraniem paszy i energii dostarczanej c.Io rosnącego
wysiłku. Znacznego zwiększania ilości białka w dawce (Meyer, 1987)
nie powinno się stosować w praktyce ze względu na równoczesne zwięk­
I szanie się pobierania przez konie wody. Zachodzi wówczas intensyw-
niejsza przemiana materii, powodująca wzrost ilości metabolitów (w

I tym zwłaszcza mocznika), mających niekorzystny wpływ na zdr:owie, .

prowadząca ostatecznie do strat azotu obciążającego wątrobę i nerki.
Zmniejszona wydajność konia częściej może wynikać z przekarmienia
/ .

l- białkiem niż z niedożywienia. Nydahl (1983) podaje, że w Szwecji w

normach dla koni dąży się do; ograniczenia ilości białka w dawkach.

i Natomiast niektórzy autorzy (Breuer i Kasten, 1972) zwracają uwagę

na potrzebę zapewnienia w dawkach dla koni białka dobrej jakości,
zwłaszcża dla młodzieży i koni ciężko pracujących.
W nielicznych pracach wykonanych na koniach, dotyczącychjako­
-ści białka wykazano, że pierwszym aminokwasem ograniczającym war-
tość białka jest lizyna; wg Otta (1983) ilość lizyny w dawce powinrta
wynosić 0,7%._Hintz i Cymbahik(1994) podają, że w konwencjona1:. ·
nych dawkach dla roczniaków i dwulatków powinno być, odpowiednio,
0,6 i 0,5% lizyny. Ich zdaniem odpowiednia ilość aminokwasów w da\\'-
ce, zwłaszcza koni Wyścigowych, zwiększa pojemność tlenową mięśni.
W opracowaniu tym podano również, że w przemianach biorą udział

15
 karnityna i kamozyna. Karnityna jest czwartorzędną aminą, zaliczaną
do witamin, biorącą udział w transporcie kwasów tłuszczowych. Nato-
. miast karnozyna jest pochodną histydyny i stanowi ważny komórkowy .
bufor. Tej ostatniej w komórkach konia jest 4-7 krotnie więcej niż
u ludzi i psów. O biologicznym znaczeniu tych związków istnieje nie-
wiele danych. Brak jest także danych na temat wykorzystania amino-
kwasów przez konie.
W celu uzupełnienia zawartości lizyny można ppdać niewielką ilość
pasz wysokobiałkowych, jak śruta poekstrakcyjna sojowa, drożdże pa-
stewne, mleko odtłuszczone w proszku. Można również zastosować
dodatek lizyny syntetycznej.
Objawami niedoboru białka może być zmniejszenie apetytu, powodują­
ce niedostateczne pobranie energii, a tym samym spadek masy ciała, zaha-
mowanie rozwoju młodych koni oraz obniżenie płodności klaczy.

2. 3. Składniki mineralne

Przeprowadzono bardzo mało badań dotyczących określenia zapo~

trzebowania na składniki mineralne oraz stopnia wykorzystania ich przez
konie. Wiadomo, że wchodzą one w skład układu kostnego oraz tkanek
miękkich, biorą udział w budowie i aktywacji enzymów, regulują pH
płynów ustrojowych i tkanek oraz regulują ciśnienie osmotyczne pły­
nów organizmu, stąd ich znaczenie dla prawidłowego rozwoju i funk-
. .
CJonowan1a orgamzmu.
.
Dla pokrycia potrzeb Zwierzęcia na składniki mineralne istotne znacze-
nie ma stopień ich wykorzystania przez konia. Przyswajalność makroele-
mentów waha się od 30 do 80%, zaś mikroelementów poniżej 30%. ·
Wykorzystanie jednego ze składników mineralnych zależy od ilości
. innych, a także o~ zawartości związków organicznych yv ~awce pokar-
mowej. W przypadku nadmiaru składnika, który jest antagonistą inne-
go, pogarsza się wykorzystanie tego ostatniego. Między poszczególny-
mi pierwiastkami istnieją powiązania antagonistyczne (Ca i Zn; Cu
i Mo) lub synergiczne współdziałanie (Ca i P). Stopień niedoboru da-

16

/
 nego pierwiastka może wystąpić w żależnośCi od obecności lub brakU
w
innego. Większość pien\riastków jest potrzebna zwierzętom niewiel-
. kich ilościach. · ·
W praktyce żywieniowej określa się zapotrzebowanie tylko na wapń
i fosfor oraz sód i chlor (sól kuchenna) z uwzględnieniem wieku i kierun.: ·
ku użytkowania koni. Co do pozostąłych składników mineralnych ist- . f
. I
'

nieją orientacyjne dane; w większości ustalane w badaniach wykona-

nych na innych gatunkach zwierząt gospodarskich.
/

2.3.1. Makroelementy
!.
Wapń i fosfor (Ca i P)
Dawki pokarmowe powszechnie stosowane w żywieniu koni, złożo­
•: r.
ne z siana łąkowego i ziarna owsa, dostarczają na ogół odpowiednią j

ilość składników mineralnych. Większa ilość ziarna owsa w dawce może

powodować objawy niedoboru wapnia i nadmiaru fosforu. Jednak fos-
~ '.

for znajdujący się w ziarnach zbóż i nasionach w związkach fitynowych .

jest wykorzystywany przez zwierzęta mono gastryczne zaledwie w 113.
Zawartość fosforq w paszy powinno się sprawdzać zwłaszcza dla koni
. będących w treningu (Egan i wsp., 1980).
} · W badaniach na źrebiętach stwierdzono (Hintz i Cymbaluk, 1994);
że przy podawaniu diet bogatych w fosfor (przy stosunku Ca do P jak
1,2 do 1,5) konie miały większą masę ciała oraz oznaczały się większą .
. dzielnością użytkową. Te wyniki w)rdają się wskazywać, że przyj mowa~
ny stosunek Ca : P jak 1, 1 : 1 może okazać się dyskusyjny, ale w świetle
nowych danych nie powinien być mniejszy. W Normach NRC (1989)
podano,"ze konie dorosłe mogą tolerować stosunek Ca : P = 5 :1, a od-
sadzone źrebięta jak 3:L Zdaniem Jordana i wsp. (1975) przy takim
stosunku wapnia do fosforu dawka powinna zawierać odpowiedriią dla
. koni. ilość fosf9ru. Nadmiar wapnia może powodować pogorszenie ·
wykorzystania fosforu,jakrównież innych składników mineralnych. ·· ·
Wysoki poziom energii i wapnia w dawce może powodować wystąpie­
nie anomalii w rozwoju kośćca kończyn. Ilość makroelementów oraz
ilość energii w dawce może mieć wpływ na wytrzymałość kości, zwłasz-

IT
 ' '

cza koni rosnących. Można tu mówić o zależności genetyczno-żywie­

r
niowej. Zjawisko hiperkalcemii może być związane również z nadmia-
rem potasu w dawce. Nadmiar pasz bogatych w potas, najczęściej obję­
f: tościowych, a także melasy, jest więc niepożądany. Według Hintza
i wsp. (1984) oraz Me Kenzie i wsp. (198l)także kwas szczawiowy,
znajdujący się w paszach, wpływa na zmniejszenie przyswajalności wap-
nia i fosforu. Przyswajalność wapnia u młodych koni jest określana na
70%, u dorosłych na 50%, zaś przyswajalność fosforu waha się od 30
do 50% w zależności od źródła i koncentracji składników w dawce .
. Najlepiej przyswajalny jest fosfor nieorganiczny. Według norm NRC
( 1989) minimalne zapotrzebowanie na Ca wynosi 4 gil OO kg masy cia- ·
ła, a na P około 3 g. Zbliżone wartości podaje Meyer (1992): zapotrze~
bowanie na ·l OO kg masy ciała wynosi 5 g Ca i 3 g P.
Choroby układu kostnego (krzywica, osteomalacja, osteodystrofia
i inne), występujące najczęściej u młodych koni, mogą być spowodo-
wane niedoborami Ca bądź P; niewłaściwym ich stosunkiem w dawce,
jak również niedoborem witaminy D.
Należy pamiętać, że kościec stanowi podstawę budowy organizmu
konia, która w dużym stopniu określaj ego wydajność.

Sód i chlor (N a i .Cl) ·

Zawartość sodu w większości pasz roślinnych jest niewielka, a za-
potrzebowanie koni na sód i chlor w dużej mierze jest zależne od ilości .
tych pierwiastków wydalanych w pocie. W zależności od wielkości
wysiłku, a także temperatury otoczenia, zmienia się ilość wydzielane-
go potu, co ma zasadniczy wpływ na wielkość zapotrzebowania tych
makroelementów. Jeśli ciężko pracujące konie nie otrzymują potrzeb-
nego dodatku soli, wykazują objawy przemęczenia i przegrzania. W celu
· pokrycia zapotrzebowania .koni na sól najlepiej podawać im lizawki,
zapew~iając koniom równocześnie dostęp do wody. l;apotrzebowanie
te
· bytowe na składniki jest związane i. masą ciała; zaś potrzeby na każdy
z tych składników według Meyera (1992) wynoszą od 2 do 12 g dzien-
nie. Zapotrzebowa~ie ogólne wzrasta wraz :Z masą ciała, ale i z rosną­
cym wysiłkiem i wynosi 0,2 g nal kg masy ciała.

18
 Normy NRC (1989) zalecająpodawać Q,3%sodu koniom pracują.,. ·
cym, natomiast pozostałym 0,1 % sodu; odpowiada to 0,9% soli ku.,.
.chennej.

Magnez(Mg)
Niedobór magnezu·, który j~st składnikiem między innymi wielu
enzymów, tkanek nerwowej i mięśniowej, może wywołać zaburzenia
nerwowe. Podobnie jak u przeżuwaczy również u koni może wystą.;.
1
pić tężyczka magnezowa. To schorzenie dotyczy zwłaszcza zwierząt
. żywionych zielonkami. Przy pastwiskowym utrzymaniu przyswajal-
ność magnezU pogarsza się nawet o 50%, co wynika z niewłaściwe­
go stosunku Ca: Mg oraz Ca : K. Wpływa na to także większa zawar-
tość związków azotowych w dawce i mniejsza wartość energetyczna
dawki.
Cunha ( 1991) określił zapotrzebowanie koni na magnez jako 13 mg
na I kg masy ciała. Wzrasta ono wraz z intensywnościąpracy, w trzech
ostatnich miesiącach ciąży oraz w czasie laktacji. Normy NRC (1989)
zalecająpodawanie 0,09 do O, 13% magnezu w stosunku do suchej masy
dawki koniom wszystkich grup. ·

Potas (K)
Potas jest składnikiem znajdującym się w paszach w dostatecznej
ifości. Na ogół przy skarmianiu większej ilości pasz objętościowych
zwierzęta otrzymują nadmiar potasu, z którymradząsobie, wydalając
go z moczem i kałem. ·
Według NRC (1989) zapotrzebowanie na potas wynosi od 0,3 do ·. '

0,43% dawki. Większe ilości stosuje się dla koni ciężko pracujących,
klaczy wysokoźrebnych i w pierwszym okresie laktacji.

Siarka(S)
Siarka jest składnikiem wchodzącym w skład qiałka, przede ws:eyst..:
:I
kim aminokwasów siarkowych (metionina i cystyna). Brak jest jednak
danych o jej znaczeniu dla koni. Według NRC(l 989) zapotrzebowanie .
określa się jakó 0,15% suchej masy dawki.

19
r
· 2.3.2. Mikroelementy
r
Żelazo i miedź (Fe i Cu)
[ Mikroelementy te spełniają istotne funkcje w procesach krwiotwór-
czych, m. in. w tworzeniu hemoglobiny, która przenosi tlen w organi-
zmie. Większy niedobór tych pierwiastków może być przyczyną ane-
mii, łatwiejszego uleĘania stresom i chorobom. Mleko zawiera nie-
wiele zelaza, toteż źrebaki powinny stosunkowo wcześnie otrzymywać
inne pasze wraz z potr'zebnymi dodatkami.
Normy NRC ( 1989) określają zapotrzebowanie konia na 40 mg że­
laza, zaś szybko rosnącego źrebaka - 50 mg/kg suchej masy paszy~ .
Wyższe wartości podają normy DLG (1984, 1995): 80-1 OO mg/kg su-
chej masy paszy. Według wyżej wymienionych źródeł zapotrzebowanie
na miedź wynosi 1Omg/kg suchej masy paszy. · ·
Miedź jest istotnym składnikiem wielu enzymów związanych z syntezą
i utrzymaniem elastyczności tkanki łącznej, mobilizacją zapasów żela­
za, zachowaniem (utrzymaniem) integralności mitochondriów, syn-
tezą melaniny oraz detoksykacją nadtlenków. Stopień absorpcji Cu jest od-
wrotnie skorelowany z jej zawartością w dawce (Cymbaluk i wsp., 1981 ).
Jak podają Hintz i Cymbaluk (1994) niedobór miedzi z równocze-
snym wysokim poziomem cynku wywołuje zmiany w kośćcu. Zawar-
tość Cu w kościach jest bardzo niska - 1,5 ppm.

Cynk(Zn) ..
)

Cynk wchodzi w skład wielu enzymów. Najwięcej cynku znajduje

się w skórze i sierści. Dłuższy niedobór tego pierwiastka, zwłaszcza
u źrebiąt, powoduje zmiany nąjczęściej w kopytach oraz utratę sier-
ści, łuszczenie skóry. W późniejszym okresie choroby następują
zmiany wokół pyska i nozdrzy. Należy dodać (za Hintzem i Cymba-
lukiem, 1~94), że żawartość cynku w mleku klaczy Jest o połowę
mniejsza niż w mleku krowim, natomiast miedzi jest trzykrotnie wię­
cej . Nie ma danych o fizjologicznym znaczeniu tego zjawiska dla
źrebiąt, ale wydaje się to być uwarunkowane potrzebami rozwijają­
cego się kośćca źrebiąt, w czym współdziałają miedź i cynk. Właś-

20
I
,. ci wy poziom cynku w dawce (ok. 40 mg/kg suchej paszy) zab~zpie- .
cza przed wystąpieniem objawów niedoboru.

I Mangan(Mn)
Pierwiastek ten jest związany z wieloma enzymami, w tym biorący­
mi udział w przemianie cukrowców. Szczególną rolę odgrywa on w for-
mowaniu kości i funkcjach czynności płciowych. Jego brak powoduje
anomalie kostne, takie jak zgrubienia pęcin i stawów, skrócenie nóg,
I a nawet kulawiznę, a także prowadzi do zmniejszenia płodności.
Zapotrzebowanie konia na mangan jest określane na 40·mg/kg suchej
masy paszy.
I.
Kobalt(Co)
Kobalt jest potrzebny do syntezy witaminy B 12 w jelici~ ślepym ko-
nia, zwłaszcza przy zbyt małej jej podaży. Niedobór tego pierwiastka .
może powodować utratę apetytu, anemię, szorstkość sierści i lizawość .
. NRC (1989) określają zapotrzebowanie kobaltu przez konie jako
0,1 mg/kg suchej masy paszy.

Jod (J)
Pierwiastek tenjest istotnym składnikiem biorącym udział w synte-
zie hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny), która reguluje
podstawowąprzemianę materii. 75% jodu występującego w organizmie
znajduje się w tarczycy. W następstwie braku jodu tarczyca powiększa
się i powstaje wole, występujące najczęściej u źrebiąt wkrótce po uro-
dzeniu. Przy braku jodu obserwuje się spadek popędu płciowego i ob-
niżenie jakości nasienia u ogierów, zaś u klaczy występują zaburzenia
. .

w rozrodzie (nieregularne jajeczkowanie, ronienie i resorpcja zarodków) . ..·

Zapotrzebowanien~jod wedhig NRC (1989) wynosi 0,1 mg/kg su-
chej masy dawki.

Selen (Se) .
Selen zapobiega zwyrodnieniu mięśni szkieletowych i mięśnia ser-
cowego. Niedobór selenu występuje najczęściej u źrebiąt; powstają

21
 '
wówcza& zwyrodnienia mięśni, kulawizna oraz tzw. sztywny chód. Se-
I len jest pierwiastkiem biorącym udzfał w przemianie materii w powią­
zaniu z witaminąE. Między tymi składnikami istnieje współdziałanie­
I zapobiegają one powstawaniu wolnych rodników i nadtlenków, stano-
wią więc część systemu obronnego organizmu.
Podając odpowiednie preparaty selenu trzeba pamiętać, że konie
I'
źle go tolerują. Dzienne zapotrzebowanie wynosi O, 1 mg/kg suchej
ma_sypaszy. Nadmiar tego pierwiastka może prowadzić do wypada-
I nia włosów z grzywy i ogona, a także do oddzielania siępuŚzki kopy-
. towej.

I Przyjmuje się, że pozostałe mikroelementy w normalnym poży­

wieniu konia znajdują się w dostatecznej ilości. Funkcje ich w organi-
I zmie konia nie zostały jeszcze dostatecznie poznane i określone.

~
,,
W nowoczesnym żywieniu zwierząt dąży się do stosowania możli­
wie najmniejszej ilości dodatków mineralnych, gdyż ich nadmiar jest

i
f. ;
}_!

* I
wydalany w odchodach i stanowi zagrożenie dla środowiska. Dotyczy
to zwłaszcza pierwiastków, które gromadzą się w wodzie lub w glebie,
jak fosfor i miedź.

I
i
;\:
2. 4. Witaminy

•I
Witaminy wywierają duży wpływ na przemianę materii, a działanie
ich ma charakter enzymatyczny. Niedobory witamin objawiają się nie-
I, dostatecznym wzrostem, brakiem apetytu, niedokrwistością,pogorsze-
. niem wyników rozrodu, mniejszą odpornością na choroby, itp. Zawar- .
'• tość witamin w paszach ulęga bardzo dużym wahaniom i zal_eży od bar-
dzo wielu czynników. W okresie przechowywania lub przerobu pasz

'•
część witamin, a także prowitamin, ulega zniszczeniu.
! '
Należy jednak dodać, że również nadmiar witamin może okazać się
szkodliwy.

l:l 22
I
I
2.4.l. Witaminy rozpuszcz.alne w tłuszczu
I
WitaminaA ·
I Jest jedną z witamin o dużym ~aczeniu. Szczególną r~lę pełni
w komórkach nabłonka. Przy jej niedoborze zwiększa się podatność na .
infekcje, następuje rogowa~enie i wysychanie błon śluzowych, pękanie
I kopyt i zapalenie tworzywa kopytowego. Występują zaburzenia w funk.,.
ej onowaniu narządów rodnych, układu oddechowego i przewÓdu po-
I karmowego.
Zapotrzebowanie na witaminę A wynosi 3 OOO j .m./kg suchej masy .· ·
paszy (NRC, 1989) i wzrasta u młodzieży i koni pracujących 1,5 raza,
I u klaczy źrebnych i karmiących 2 razy.
W paszach zielonych i sianie, którymi najczęściej żywi się konie,
I znajdują się karoteny (prowitamina A). Przy przeksztaI.caniu karote-
nu na witaminę A z 1 mg B_.karotenu tworzy się 400-500 j .m. wita- ~
miny A. ''

Należy dodać, że ostatnio przeprowadzone badania wskazują,

';
że potrzeby, zwłaszcza niektórych zwierząt, nie ograniczają się do
witaminy A; do normalnej fun:kcjijajników jest potrzebny także ka-
roten.
Konieczne jest regularne dostarczanie fi-karotenu, ponieważ nie i

może być on - w przeciwieństwie do witaminy A - magazynowany ·. 1!

. l
w organizmie. W zimowym żywieniu koni wskazane jest uzupełnienie
fi-karotenu paszą uzupełniającą. Na 14 dni przed oźrebieniem powinno \
się dostarczyć klaczom dziennie 500 mg fi-karotenu.

WitaminaD
Rola tej witaminy jest związana z przemianą wapnia i fosforu i przy-
swajaniem ty_chskładników, a tym samym procesami kostnienia. Pod ·
wpływem pro:i;nieni słonecznych (ultrafioletowych} witamina D3 może . ·
być syntetyzowana w skórze.Z pasząmitomiast można dostarczyć tyl-
ko niewielką ilość tej~witaminy, gdyż siano pod wpływem promieni ul-
trafioletowych zawieraj ej minimalną ilość. Zapotrzebowanie na wita-
minęD wynosi 5-15 j.m./kg masy ciała. ·

23
 WitaminaE
Witamina ta jest niezbędna w procesach rozrodczych . .Zapobiega
ona zwyrodnieniu mięśni szkieletowych, a w szczególności mięśnia
sercowego oraz uszkodZeniu naczyń krwionośnych. Działa także jako
biologiczny antyoksydant, zapobiegając inaktywacji nienasyconych
kwasów tłuszczowycp oraz witaminy A. U źreb~'ltgioże występować .
tzw. choroba żółtego tłuszczu, spowodowana niedoborem tej wita-
rmny.
/
Pastwisko i zielonki zapewniają koniom dostateczną ilość tej wita-
miny. Zapotrzebowanie jej wynosi 0,25 mg/kg masy ciała u młodzieży
i 0,5 mg u klaczy, wzrastając przy większym wysiłku konia .

· WitaminaK
Zapotrzebowanie konia na tę witaminę, która jest niezbędnym czyn-
nikiem powodującym krzepnięcie krwi, nie jest znane. Wiadomo, że
witamina K może być syntetyzowana w jelicie ślepym dorosłych koni,
natomiast źrebięta są zaopatrywane w nią przez mleko matki.

2.4.2. Witaminy rozpuszczalne w wodzie

Są to witaminy, których dość znaczna synteza zachodzi przede

wszystkim w jelicie ślepym konia. Dorosłe konie pozyskują wystar-
czające ilości witamin z grupy B z pasz naturalnych oraz dzięki syn-
tezie bakteryjnej. Dodatek tych witamin potrzebny jest młodym ko-
niom, dopóki nie rozpocznie się wystarczająca jej synteza w jeli-
tach oraz koniom ciężko pracującym, zwłaszcza wyścigowym i spor-
tO\vym.
Spośród witamin grupy B najlepiej poznano funkcję i zapotrzebo-
wanie na witaminy B 1 i B 2 oraz biotynę (witamina H). · ·.

· · Witamina B1
Pełni ona istotną rolę w przemianie węglowodanów, która w meta-
bolizmie konia ma istotne znaczenie. Zapotrzebowanie na tę witaminę
wynosi 3~5 mg/kg suchej masy paszy. ·

24
 . Witamina B 2 . . .

. Witamina B2 wchodzi wskłąd licznych enzymów, zaś jej niedobór.

występuje cŻęściej niż mnych witamin z tej grupy. Prcy jej niedoborze
następuje zahamowanie wzrostu, niedówład nóg oraz wypryski na skó-
rze. Zapotrzebowanie wyriósi 2-2,5 ing/kg suchej masy paszy. •

Obecność biotyny (witamina H) w paszy decyduje o prawidłowym

przebiegu przemiany węglowodanów, a także o ładnym wyglądzie ~i~r­
ści. Zapotrzebowanie biotyny wynosi 0,05 do 0,2 mg/kg suchej masy
paszy._

2.5.Woda
i.
Skł~dnikiem istotnym dla ~drowia i wydajności zwierząt Jest\:voda.
Przy jej braku zmniejsza się pobieranie paszy i pogarsza Jej wykorzy-
stanie. Stwierdzono dużą zależność między pobraniem wody a ppbra-
niem suchej masy paszy. Pobranie wody zależy również od zawartości
składników mineralnych w suchej masie paszy, temperatury otoczenia ,
i aktywności konia. Zapotrzebowanie konia na wodę rośnie w okresie
wzrostu, pracy i laktacji.
Dzienne zapotrzebowanie konia na wodę określa się na 5-1 Okg/l OO kg
masy ciała, albo 3-4 kg/kg suchej masy paszy. Źrebięta piją 2-4 razy
więcej wody w stosunku do masy ciała niż konie dorosłe. ·
w czasie pracy należy poić konie na pół godZiny przed jej zakończe- .
niem, a także o ile to możliwe, przed każdorazowym karmieniem. Ko-
nie sportowe powinno się poić na 2 godziny przed konkursem; woda
podana później stanowi dodatkowy balast.
Woda pitna powinna mieć odpowiednią temperaturę, tj. 1O-l2°C dla
koni dorosłych, a około l 6°C dla źrebiąt. Konie należy poić wodą czy-
stą i świeżą. Cele:rnogrzania wody jest ona niekiedytr.zymana w stajni
. w wiadrach przez2tgodziny, należy wówczas wiadra prżykrywać ..
Nieprzestrzeganie tych zasad, jak równ,ież pojenie koni zgrzanych ·
i przemęczonych, może prowadzić do ochwatu, bądź być przyccynąmo­
rzyska.

25
 ;

I
Tabela 1
I . .
Przewidywane spożycie paszy przez konie w% masy ciała (Ott; 1983)
. -

Grupy koni Pasza Razem

I Konie dorosłe
objętościowa treściwa

- na pokrycie potrzeb bytowych 1,5-2,0 0,0-0,5 1,0-2,0

I - klacze - późna ciąża
- klacze -wczesna laktacja
1,0-1,5
1,0-2,0
0,5-1,0
1,0-2,0
1,0-2,0
·2,0-3,0
- klacze - późna laktacja 1,0-2,0 0,5-1,5 2,0-2,5

I -praca:
-lekka
- średnia
1,0-2,0
1,0-2,0
0,5-1,0
0,75-1,5
1,5-2,5
1,75-2,5
-ciężka
I Koniemłóde
- sysaki (3 mies.)
0,75-1,5

o
1,0-2,0

1,0-2,0
2,0-2,5

2,0-2,5
-odsadki (6 mies.) 0,5-1,0 1,5-3,0 2,0-3,5
I -rocżniaki (12mies.)
- 1,5 roczniaki ( 18 mies.)
1,0-1,5
1,0-1,5
l,o·-2,0
1,0-1,5
2,0-3,0
2,0-2,5

I i
- dwulatki (24 mies.) 1,0-1,5
Pasze powietrznie suchę (około 90% suchej masy)
1,0-1,5 2,0-2,5

I I
2.6. Mieszanki paszowe i mineralno-witaminowe

•I !
Tradycyjne żywienie koni z zastosowaniem pasz objętościowych
suchych, jak również niewielkiej ilości soczystych, a z pasz treściwych
przede wszystkim ziarna owsa jest powszechnie znane i stosowane. Jed;..
nak ze względu na występujący niekiedy niedobór tych pasz, bądź złą
ich jakość, istnieje potrzeba zastosowania uzupełnień dawek, najlepiej
I· poprzez podanie mieszanek paszowych. Wprowadzęnie pojedynczych
pasz może_pqprawićwartość dawki, jednak zastosowanie wielu różnych
pasz i dodatków mineralno-witaminowych w postaci mieszanek paszo-
I wych po.zWala na pełniejsze zbilansowanie składników pokarmowych i
. zWiększenie ich koncentracji w dawce. . . . . .
I Warto nadmienić, ~e wielkość dawki Gej objętość) powinna być do-
stosowana do możliwości jej spożycia przez konia. Według źródeł ame~
rykańskich spożycie paszy suchej (około 90% suchej masy) powinno
I
\
!
; 26
wynosić od 1 do 2 % masy ciała z tym, że przy ciężkiej pracy (np. wy-
ścigi) zmniejsza się udział pas:zy objętościowej. Spożycie paszy przez
różne grupy koni ilustruje Tabela 1.
Niektóre grupy koni, jak wyścigowe, sportowe, hodowlane, wtymmło~ ·
dzież, klacze wysokoźrebne, karmiące, ogiery w okresie sezonu rozpłodo­
wego, a także konie ciężko pracujące, wymagają żywienia pełnowartościo­
wego pod względem energetycznym i białkowym, jak i odpowiedniej ilości
składników mineralnych i witamin. Dlatego też skład mieszanek uzupełnia­
jących dawkę może być różny. Nie tylko powinno si'ę brać pod uwagę po-
trzeby różnych ras i grup użytkowych koni, ale również okresy żywienia
wymagające szczególnej uwagi. Jak z niektórych danych wynika, w żywie­
niu źrebiąt istnieją trzy krytyczne okresy, tj. czwarty miesiąc życia, okres
odsadzania (6 miesięcy) oraz pierwsza zima, w któiychi1ależy zwrócić szcze-
gólną uwagę na pełnowartościowe żywienie. .
Skład mieszanek dla źrebiąt zilustrować można przykładami dwóch
różnych mieszanek proponowanych przez autorów niemieckich. MiesZail-
ka dla źrebiąt ras średnio ciężkich na okres pierwszego roku życia (%):
owies - 55, otręby pszenne-4, wysłodki buraczane- 1O, śruta poeks-
trakcyjna sojowa - 1O, kiełki pszenne - 1O, drożdże suszone - 5, mie-
szanka mineralna - 6. Jeden kg mieszanki ma wartość 11 MJ energii
strawnej i zawiera 15,5% białka ogólnego strawnego.
Mieszanka dla źrebiąt pełnej krwi angielskiej (%): owies - 50,jęcz­
mień - 5, kukurydza - 1O, otręby pszenne - 1O, cukier pastewny- 5,
śruta poekstrakcyjna sojowa- 1O, mleko odtłuszczone w proszku- 5,
·mieszanka mineralna- 5.
Na podstawie doświadczeń polskich (Chachuła i Chachułowa, 1970)
można podać skład mieszanki uzupełniającej dawkę siana z owsem, stoso-
wanej w ilości 1 kg w żywieniu klaczek i ogierków pod koniec drugiego
roku życia i koni 3 letnich. Jej skład był następujący(%): owies - 25,jęcz­
mień - 15, otręby pszenne ..:...1 O, wysłodki buraczane melasowane suche-20, .·
susz ziemniaczany- 1O; susz z traw - 14, drożdże inelasowane jasne- 2, .
poekstrakcyjna śruta lniana- 2 i mieszanka mineralna MM--' 2; zawartość
białka ogólnego wynosiła 10,6%. Tę samą mieszankę stosowano w żywie­
niu koni hodowlanych ras śląskiej i fiordzkiej, będących w treningu.

27
 Drugą mieszankę ci sami autorzy stosowali w żywieniu koni ardeń- ·
skich i fiordzkich. Skład tej mieszanki był następujący(%): owies -25;
jęczmień-25, otrębypszenne- i2, suszzzielonek-15, suszburacza•
ny - 12, płatki zieriiniaczane-: 5, drożdże pastewne - 2, śruta poekstrak- .
cyjna lniana- 3, hippovit extra - 1. Zawartość białka ogólnego w mie-
szance wynosiła ok. 14 %.
Według Chachuły i Oleksiaka (1983) dla koni pełnej krwi okazał
się odpowiedni koncentrat o następującym składzie(%): jęczmień- 5,
kukurydza- 5, pszenica - 5, żyto - 5, otręby pszenne - 15, susz z lucer-
ny- 1O, susz z buraków cukrowych- 5, siemię lniane- 5, śruta poeks- .
trakcyjna arachidowa - 1O, śruta poekstrakcyjna sojowa - 1O, mleko
odtłuszczone w proszku- 1O, drożdże pastewne - 7, kiełki suszone - 5,
hippovit extra- 3. Zawartość białka ogólnego wynosiła 20,5%. Klacze
otrzymywały po 1 kg koncentratu dziennie. Ten koncentrat zawierał
podobną ilość tłuszczu jak owies. W poprzednio omawianych mieszan-
kach tłuszczu.było mniej. W związku z tym strawność tłuszczu dawki
pokarmowej z tą mieszanką była mniejsza w porównaniu z dawkami za-
. . . .
wieraJącym1 owies.

Niektóre badania wskazują na celowość dodatku tłuszczu do dawek

dla koni. W doświadczeniach Hintza i Squiresa (1983) stwierdzono np.,
że 9 % dodatku oleju kukurydzianego bądź sojowego, lub 8 % tłuszczu
zwierzęcego zwiększał wytrzymałość koni i wpływał na podwyższenie
poziomu glukozy we krwi. W pracy tej,jakrównież w doświadczeniach
Hintza i Ćymbaluka (1994), tłuszcz zwiększał koncęntrację energii
w dawce, będąc-poza tym- źródłem nienasyconych kwasów tłuszczo­
wych.
Zakład Hodowli Koni SGGW opracował ostatnio także inne propo~
, zycje mieszanek dla niektórych grup koni, a mianowicie: dla koni wierz-
. · chowych mieszankę zastępującą ziarno owsa o następującym składzie
(%):jęczmień~ 1O, kukurydza - 30, pszenica - 10, płatki owsiane -
· l O, siemię lniane- 5, makuch lniany-5, ·śruta poekstrakcyjna sojowa
- 5, kiełki pszenne - 5,.susz z traw - 1O, drożdże pastewne - 3, melasa
- 5, premiks - 2. Wartość 1 kg mieszanki wynosi około 12 MJ ES
i zawiera 12% białka ogólnego stra\vnego (białka ogólnego 15%). ·

28
 Skład ~nnej mieszanki zastępującej owies jes~ następujący(%):
owies - 20,jęczmień .,...1 O, kukurydza..:... 20, żyto'-- 1O, bobik- 5, otrę­
by pszenne - 7, susz z traw-:-·1O, susz z marchwi- 1ó, siemię Iniarie '-- 3,
I melasa-4, premiks - 1; 1 kg tej mieszanki odpowiada około 11,7 MJ ES
i zawiera ok. 9% białka ogófuego strawnego (11,5% białka ogólnego).
Poza mieszankami dla koni wierzchowych pracownicy Zakładu
I Hodowli Koni SGGW proponują mieszankę dla klaczy stadnych
źrebnych i karmiących o następującym składzie(%): kukurydza-

I 10,jęczmień-10, pszenica- IO, żyto-10, siemię lniane-5, śruta

poekstrakcyjna sojowa- I O, śruta arachidowa- 10, susz z marchwi
- 1O, susz z lucerny- 1O; drożdże pastewne- 5, kiełki pszenne - 6,
I premiks-:- 4. Wartość mieszanki wynosi około 12 MJ ES, białka
ogólnego strawnego zawiera około 16,4% (białka ogólnego ok. 19%).

I Klaczom karmiącym, w zależności od okresu laktacji, można poda- .

wać od 0,5 kg do 2-2,5 kg tej mieszanki. Klaczom źrebnym
w 9 miesiącu źrebności 0,5 kg, a w 1Oi 11 miesiącu do 1,5 kg. Mie-
I szankę tę można stosować również w żywieniu źrebiąt. W zależno­
ści od ich wieku dawka dzienna może Wynosić od 0,2 do 1,5 kg.
W wielu krajach liczne są propozycje mieszanek dla koni, w któ-
I rych zawartość białka ogólnego waha się od 1Odo 18%. Mieszanki są
najczęściej podawane z sianem, bądź sianem i owsem.

I W mieszankach dla koni należy zwracać dużą uwagę na jakość su-

rowców używanych do ich produkcji oraz dodatków. nadających się dla
koni. Koniom nie należy podawać mieszanek przeznaczonych dla in-
nych gatunków zwierząt, gdyż proporcje niektórych pasz mogą być nie- ·
odpowiednie, a poza tym w takich mieszankach często znajdują się róż­
nego rodzaju dodatki, które S7.kodząkoniom lub sąna~et dla nich trują-
.ce. W żadnym przypadku konie nie mogą otrzymywać dodatkµ antybio-
. tyków jonoforowych.
. Duża wrażliwość koni na pasze złej jakości oraz na nieodpowiednie
ich proporcje mogą bardzo łatwo doprowadzić do zabui:zeń zdrowot-
. nych, ~nawet do padnięcia zwierząt.
Obok mieszanek paszowych w wielu krajach sąprodukowane mie- ·
. szanki mineralne, witaminowe bądź mineralno-witaminowe dla koni.

29
 f

W naszych warunkach podaje się najczęściej polfamiksy i mieszankę

f mineralną MM oraz Formosan.
Ilość premiksów stosowanych w dawkach jest zależna od rodzaju
I pasz podstawowych i ich zasobności wskładniki mineralne i witaminy.
Udział premiksów w mieszankach paszowych zwykle wynosi od 0,5 do

I 2,5%. Preparaty te muszą być dokładnie wymieszane w wytwórni z in-

. nymi komponentami mieszanki. Niektóre mogą być dodawane do pasz .
treściwych także bezpośrednio w stajni.

I I
Warto podać, że na krajowym rynku znajduje się, obok Zakładów
Farmaceutycznych, kilka firm krajowych i zagranicznych produkujących

I dla koni premiksy, których przeznaczenie jest ściśle określone. Wpro-

wadzenie ich na rynek uwarunkowanej est uprzednią oceną Komisji
Paszowej przy Ministrze Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
I Na uwagęzasługująlizawki dla koni, które uinożliwiająpobranie
przez konie potrzebnej im ilości soli oraz innych składników mine-

I ralnych.

I
I
I
I
I
I'
I
I
•
•
•
•
-~
3. Normy żywi~nia koni
Tabela2
~ 3. 1. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni roboczych
Masa Sucha Energia Białko

~
ciała masa strawna ogólne Ca p NaCl Karoten
strawne
kg kg MJ ·· g g g g mg

~
Bez pracy
400 6,0- 8,0 50 300 15 9 8 40
500 7,5 ;_ 8,0 63 378 19 11,5 lO 50
(i()() 9,0-12,0 75 450 23 14 12 . 60

~
700 10,5 -14,0 88 528 27 16,5 14 70
800 12,0-16,0 100 600 31 19 16 80
Praca lekka
400 6,0 - 8,8 50 - 70 300-:-420 16 10 40 60
500 . 7,5-11,0 63 - 83 378-498 20 12,5 50 75
(i()() 9,0 ..,.13,2 75 - 95 450-57(4 24 15 60 ·. 90
700 ·10,5 -15,4 88 -108 528-648 28 17,5 70 100
800 12,0-17,6 100 -120 600-720 32 20 80 110 '
Praca średnio-ciężka .
400 6,0 - 8,8 70- 90 420-540 18 11 60 80
~2.®--~·····1„~.;;;. l!.0.~.„.... ~~-·-=·103· ·. -- -~2-~.= ~-1 -~ -----.2~ 13~ .
(i()() ~Q..-:;-13?2 . 95:::)_!_?'~ ~ 25 ------·Ti . · iO.J
700 10,5 -15,4 108-128 648-768 30 18 105 115
800 12,0-17,6 120-140 720-840 34 22 120 130 ..
·Praca ciężka
400 6;0 - 8,0 90-110 540-660 18 11 80 ( 100 .
-..500_ _____.1.~::;-...lO)Q_l<l.3..=J.2l:.--.:..~~38 22 14 - 100 115
(i()() 9,0 -12,0 115-135 690-810 27 17 120 125
700 10,5 -14,0 128-148 768-888 32 20 140 135
800 12,0-16,0 140-160 840-960 36 24 160 150

31
 Tabela 3
3. 2. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe klaczy źrebnych
. o różnej masie ciała · ·
Masa M-c Sucha Energia Białko
ciała · źrebności masa strawna ogólne Ca p Naa Karote11
strawne
kg kg MJ g g g g mg
200 1- 8 4,0 36 210 10 7 20 25
200 9-11 4,5 44 .300 • 14 9 20 30
300 i- 8 5,0 48 320 13 9 30 35
300 9-11 5,5 58 400 20 15 30 45
400 1- 8 7,0 60 390 15 10 40 50
400 9-11 7,5 71 470 27 19 . 40 60
500 1- 8 9,0 71 450 24 . 16 50 . 60
~ 500 9-11 9,5 84 --550 ... 34 23 · 50 75
600 1- 8 11,0 83 520 28 19 . 60 70
600 9-11 11,5 . 95 630 40 27 60 90
700 1- 8 13,0 93 590 34 23 70 85
700 9-11 13,5 105 700 48 32 70 105
800 l ~ ·8 15,0 102 640 40 27 80 100
800 9-11 15,5 115 710 56 37 80 120

Tabela4
3.3. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe klaczy karmiących ·
o różnej · masie ciała
Masa M-c Sucha Energia Białko
ciała źrebności masa strawna ogólne - Ca p NaCl Karoteri
strawne
kg kg MJ g g g g mg
200 1-3 5,5 67 530 24 16 20 45
200 4-'-6 5,0 58 450 20 13 20 40
300 1-3 8~0 89 780 30 20 30 60
300 4-6 7,5 76 570 27 18 30 55
400 1-3 10,0 110 960 40 27 40 75
400 4-6 9,0 94 710 33 22 40 70
500 1-3 12,5 130 1130 50 34 50 90
500 4-6 11,0 111 ·840 41 27 . 50 80
600 l.~3 14,0 . 148 1290 60 40 60 110
600 4-6 . 13,0 126 950 49 30 60 100
700 1-3 [5,0 164 . 1450 69 46 7Ó 130
700 4-6 14,0 141 1070 57 35 70 llO
800 1-3 17,0 181 1590 78 52 . 80 160
800 4-6 16,0 156 1180 65 40 80 135

32 •I
l
1
/
„
ł'lllll•B~~'.~-~01f<;_~,;.;;;cc'·

Tabela .5 ·
3.4. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe ogierów o różnej
masie ciała w sezonie rozpłodowym
Masa Sucha ·Energia Białko
ciała masa strawna ogólne Ca p Na Cl Karoten
strawne
kg kg MJ g g g g _ mg
200 5 50 350 10 6 20 40
300 6 68 480 15 9 30 60
I
400 8 85 600 20 12 40 80
500 10 101 710 25 15 50 100
600 12 115 800 30 18 60 115
700 . 14 126 880 35 21 70 125
800 16 . 136 950 40 24 80 135 .

· Tabela 6
3. 5. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe ogierów o różnej
masie ciała poza sezonem rozpłodowym
Masa Sucha Energia Białko
ciała masa strawna ogólne Ca p NaCl Karoten
strawne
kg kg MJ g g g g mg
200 5 42 260 10 6 20 30
300 6 57 350 14 8 30 45
400 8 71 440 18 Il . 40 60
500 10 84 520 22 14 50 75
600 12 96 590 27 17 60 90
700 14 106 660 32 20 70 119
800 16 118 730 36 22 80 120

33
 Tabela 7
3. 6~ Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe odsadków · ·
Masa Średn~a Sucha Energia Białko
ciała koni masa ciała Wiek masa strawna ogólne Ca P NaCl Karoten
dorosłych źrebiąt mies. strawne
kg kg kg MJ g g g g mg
100 6 2,9 37,2 310 8 6 9 30
. 250 140 8 3,4 38,5 300 11 8 13 . . 42
170 12 3,6 39,8 290 . 14 10 15 51
120 6 3,6 38,5 360 10 . 7 .11 36
300 160 8 3;7 39,3 340 13 10 14 48
190 12 3,8 40,6 .. 330 15 11 17 57
140 6 4,1 43,9 410 11 8 13 42
. 350 . 190 8 4,3 46,4 360 15. 11. 17 57
235 12 4,7 49;8 350 19 14 21 71
175 6 4,5 48,6 490 14 u 16 . 53
400 235 8 4,7 49,8 470 19 14 21 71
260 12 4,8 50,6 460 21 17 23 78
185 6 5,0 51,9 540 15 11 17 56
450 250 8 5,1 53,2 490 20 15 23 75
290 12 . 5,2 54,4 430 23 17 26 87
205 6 5,1 56,5 590 . 16 12 18 62
500 280 8 . . 5,2 59,9 . 550 22 17 25 84 ·
e;o
235
- 12
6 .
j 5,31
5,5
61 .1
62,4
510 · '26
660 19
20
14 21
99
71
550 300 8 5,6 63,6 ·570 24 . 18 27 90
340 12 5,7 64,5 510 27 20 31 102
260 6 5,8 65,7 710 21 16 23 78 .·
600 360 8 5,9 67,8 650 29 22 32 108
410 12 6,0 70,3 600 33 25 37 123
300 6 6,1 70,3 770 24 18 27 90
650 370 8 6,6 74,9 730 30 22 33 111
430 12 6,9 77,0 680 34 26 39 129
340 6 6,2 72,4 800 27 20 31 102
700 i .po-wyżej 430 8 6,9 78,3 780 34 26 39 129
500 12 7,2 82;5 710 40 30 45 150

34

/
•
• Tabela 8
3.7. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koili rocznych .
i dwuletnich

• Masa ciała
koni Wiek Płeć
średnia
masa ciała
Sucha
masa
Energia Białko
strawna ogólne Ca p NaCl Karoten

•
dwuletnich mies. . źrebiąt strawne
kg kg kg M} g g g g mg
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

• 250
112

18
o
k
o
170
160
190
3,7
3,4
4,1
38,5
36,4
43,1
290
270
320
14 10 15 /
13 10 14
12 10 12
51
48
57

•
k 175 3,8 39,8 330 12 10 . 12 53
24 o 220 5,5 49,8 370 14 11 14 66
k 200 5,0 45,2 340 13 10 13 60
12 o 195 4,2 44,4 340 16 12 18 59

• 300 18

24
k
o
k
o
k
185
230
210
260
240
4,0
4,9
4,5
6,2
5,8
41,9
52,3
47,7
59,0
54,4
310
390
360
440
410
15 11 17
15 12 15
14 11 14
17 13 17
16 12 16
56
69
63
78
72

"„
I
'
350
12

18

24

12
o
k
o
k
o
k
o
235
230
265
260
300 .
290
260
·4,2
4,1
5,0
4,9
6,6
6,4
4,7
51,0
49,8
56,5
55,7
64,5
62,4
53,2
400
390
450
440
510
490
420
19 14 21
19 14 21
18 13 18
18 13 18
20 15 20
19 14 19
21 16 23
71
69
80
78
90
.· 87
78
k ~ 250 4,5 51,1 400 20 15 23 75
400 18 o 300 5,7 61,1 480 20 15 20 90
k 290 5,5 59,0 460 20 15 20 87
24 o · 340 7,5 69,1 540 22 17 22 102
k 320 7,0 65,7 510 21 16 21 96
12 o 300 5,1 61,1 450 24 18 27 90

~
k 290 4,9 59,0 440 2J 17 • 26 87
450 . 18 o 350 5,6 71,6 . 530 23 18 23 105
k 335 5,4 67,8 500 23 18 23 101
24 o 390 8,2 79,5 590 25 20 25 117
k 370 7,8 75,8 560 24 19- 24 111
. 12 o 340 6,5 65,7 510 27 20 . 31 102
. k• 330 6,3 63,3 500 26 20 30 99
500 18 o 380 7,2 73,7 570 25 19 25 114
k 370 7,0 . 71,6 560 25 ·19 25 ·111
24 o 430 9,2 83,0 650 28 22 28 129
k 420 9,0 80,4 630 - 27 . 21 27 126

~
•
35
 3.8. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni
sportowych i użytkowanych rekreacyjnie

Potrzeby pokarmo~e-koni wierzchowych zależą nie tylko od masy

ciała i wykonywanej pracy, ale również od wielu czynników ubocz-
nych, jak: budowa i konstytucja, teinperai:nent, indywidualne zdol-
.ności wykorzystania paszy oraz stopień zaawansowania w treningu.

36
Żywienie tych koni nie może się opierać jedynie na podanych nor-
mach, ale wymaga wnikliwej ·obs<?rwacji poszczególnych zwierząt, a
zwłaszcza ich kondycji w okresie pracy. · · · ·

Tabela9
Dodatkowe zapotrzebowanie energii w czasie różnych rodzajów
ruchu KJ ES/kg masy ciała (Meyer, 1986)
/
Rodzaj ruchu km/godz. za km za lOmin. za 1 godz.
Stęp 4 2,5 1,7 10
Lekkikhis 10 2,5 4,2 25
Średni kłus 15 3,4 8,3 50
Galop 25 6,0 25
Największa szybkość do40 .

Zapotrzebowanie energii na pokonanie określonego odcinka drogi

wiąże się z rodzajem drogi i szybkością. Według Meyera (1986) przy
szybkości 4-1 Okm/godz. potrzeba dodatku 2,5 KJ/kg masy ciała ponad
zapotrzebowanie bytowe (bez pracy, Tabela 2); przy większej szybkości (,

aż do 40 KJ energii strawnej za każdy 1 km przebytej drogi. Obliczając

potrzeby bytowe należy doliczyć do masy ciała konia również masę
ciała jeźdźca. Tabela 9 ilustruje zapotrzebowanie energii przy różnych
rodzajach ruchu konia.
Na podstawie danych zawartych w Tabelach 2 i 9 można określić .
zapotrzebowanie dla konia wierzchowego z uwzględnieniem czasu i ro- ·
dzaju ruchu.
Przykładowo takie obliczenie przedstawia się następująco:
masakonia kg 630 kg
masa jeźdźca kg 70 kg
codzienriy rucl~:
-stęp 60min.
-lekki kłus 20min.
-galop IO min.

37
 . -- ·\"!"„ - ~ -
<.„ LJ V\-\.. \ . V. f ·, (.·' \.,--:.
I
--'·4-' YY\ \ V\. ( 't'---1:., - •

•i Zapotrzebowanie energetyczne:
-potrzeby bytowe (z Tabeli j)
- 60 min. stęp
- 20 min. lekki kłus
700 X 10
700 X 8,4
88,0 MJ
7,0MJ
5,9MJ
:1 -10 min. galop 700X15 , 17,5 MJ

I razem 118,4 MJ

i ],.
„
W ten sposób obliczone zapotrzebowanie przy wiżej określonej pra-
cy mieści się w granicach zapotrzebowania na pracę średnią (Tabela 2)
i

I konia o masie ciała 700 kg.

W Tabeli 1Opodano zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni

•
w treningu sportowym i wyścigowym.
Do pracy lekkiej zaliczono trening rozwojowy i przygotowawczy
młodych koni. Za podstawę obliczeń przyjęto średnie dzienne obciąże­
nie pracą w wymiarze 40 min. stępa, 15 min. kłusa i 5 min. galopu.

' Zapotrzebowanie na
wierzchowo
składniki pokarmowe koni
Tabela 10
użytkowanych

Masa ciała ESMJ Białko ogólne strawne Sucha masa Ca p

kg g kg g g
praca lekka
400 52- 72 312-432 6,0- 8,0 16 IO
500 68- 88 408-528 7,5-10,0 20 12,5
600 82-102 492-612 9,0-12,0 24 15
. 700 98-128 588-708 10,5-14,0 28 17,5
praca średnia
400 61- 81 366-488 6,0- 8,0 18 11
500 79- 99 474-594 7,5-10,0 . 22 13;5

'
il
t·
1:
600
700

400
500
600
95-115
113-133

78- 98
100-120
119-139
570-690
678-798

468-'588
600-720
714-834
9,0-12,0
10,5-14,0

6,0- 8,0
7,5-10,0
9,0-12,0
26
30
praca ciężka
18
22
27
. J6
18

Il
14
17
700 ' 141-161 846-966 10,5..:..14,0 32 20

38
 f i·
u

~
l . __, 4_ vn i ~...._ ! 't- -'· - c. VIA.. \ v. . I-"
....

Do pracy średnio-ciężkiej zaliczono trening przygotowawczy do star~ ·.

tów w ujeżdżeniu i skokach przez przeszko~y. Za podstaw~ obliczeń .
przyjęto średnie dzienrte obciążenie pracą w W)'miarze 20 min. stępa, . ·
20 min. kłusa lekkiego i 1Omin. galopu.
Do pracy ciężkiej zaliczono trening przygotowujący do startów .·
w WKKW, trening wyścigowy, trening do rajdów długodystansowych

~ oraz intensywny trening sportowy połączony ze startami w zawodach.

Potrzeby energetyczne koni wykonujących ten rodzaj pracy są bardzo

~
duże. /
Żywiąc ciężko pracujące konie wierzchowe tylko owsem i sianem

•~
nie można pokryć ich zapotrzebowania na energię, konieczne jest po- .
dawanie pasz treściwych bogatszych w energię od ziruna owsa lub wy-
sokoenergetycznych mieszanek pasz treściwych zastępujących ziarno .
owsa. Przykładowe receptury mieszanek dla koni wierzchowych poda-
no w rozdziale omawiającym mieszanki paszowe.

•
\:
W Tabeli 11 przedstawiono potrzeby pokarmowe koni (bytowe
i produkcyjne razem) użytkowanych rekreacyjnie. Przy obliczaniu za-
potrzebowania przyjęto, że koń w czasie jednej godziny jazdy wykonu-
je 30 min. stępa, 20 min. kłusa i 1Omin. lekkiego galopu. Przy innym
wymiarze pracy w poszczególnych chodach i innej masie konia zapo-
trzebowanie należy obliczyć według podanego powyżej przykładu. Za- .
potrzebowanie na su9_g_ą masę przyjętojako )_,~- ~-- ~,0% masy ciała.
·u koni wierzchowych wyko-nuJącyclii>iaCę-; szybki~-tempie nie po~
winno się go przekraczać . Duże dawki pasz objętościowych powodują
nadmierne obciążenie przewodu pokarmowego, co wręcz uniemożli-
wia efektywne użytkowanie wierzchowe. ., .
W żywieniu tych koni trzeba stosować siano w ilości 1 do 1,5 kg
na 1OO kg masy ciała. Pasza taj est niskoenergetyczna, ok. 9 11J ES
w 1 kg suchej masy (dla przykładu w 1 kg suchej masy ziarna owsa jest
ok~ i_
I MJ ES, a ziarna kukurydzy ok. 13 MJ ES). W celu pokrycia duże­
go zapotrzebowania na energię ~o~i wierzchowych konieczne jest sto"" . .
sowanie dużych dawek pasz treściwych, zaś w żywieniu koni użytkowa­
nych w wyczynowym sporcie jeździeckim i wyścigach dodatków pasz
wysokoenergetycznych.

39
 ~ \ . 'OJ . .
- -·b- ... · ""'ł--·-
'. _ t '„ 't:

Tabela 11
Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe koni użytkowanych
rekreacyjnie
Masa ciała ESMJ Białko ogólne strawne Sucha masa Ca p
kg g kg . g g
1 godz. jazdy
400 57- 77 342-462 6,0- 8;0 16 10
500 65- 85 390-510 7,5-10,0 20 12,5
(JOO 90-110 540-660 9,0-12,0 24 I 15
700 108-128 648-768 10,5-14,0 28 17,5
2 godz. jazdy
400 74- 94 444-564 6,0- 8,0 18 11
500 97-117 582-722 7,5 - 10,0 22 13,5
(JOO 117-137 702-822 9,0-12,0 26 16
700 138-158 . 828-948 10,5-14;0 30 18

3.9. Zalecenia dotyczące zaopatrzenia koni

w składniki mineralne i witaminy

W proponowanych normach podano dodatkowo zalecenia doty-

czące zaopatrzenia koni w składniki mineralne i witaminy wg róż~
nych autorów. W większości oparte są one na wynikach badań pro-
wadzonych na innych gatunkach zwierząt, a tylko nieliczne - na ko-
niach. Wskazują one na dość znaczne zróżnicowanie potrzeb, nie-
mniej mogą stanowić dość istotną wytyczną ustalaniu zapotrzebo- w
wania koni na te składniki.
W Tabeli 12 podano zalecenia dotyczące zapotrzebowania na ma-
kroelementy.

40
I
I Tabela 12
Zapotrzebowanie na makroelemenfy Żależnie od wieku i rodzaju
użytkowania na 100 kg masy ciała, g/dzień-zalecenia (wg Meyer,

I 1986)
Makroelementy

I Bez pracy
· ca
5,0
p

3
Mg
2
Na
2
K
5
Cl
2

I Praca: lekka
średnia
cię_żka
5;2.
5,7
6,7
3,2
3,8
4,9
2,2
2,7
3,7
3,9
10
do25
5,9
8,8
do25
5,1
14
do35
/

M-ce źrebności: 8 6,3 4

I 10
11 8
2,1
5,3
2,2 5;2. 2,5

Laktacja, 3miesiąc 12 9,8 3 2,9 7,8 3,8

I Wiek: miesiące
3- 6
7-12
8,3 .
6,3
5,9
4,1
1,2
1,5
1,2
1,5
2,5
3,4 1,4
13-18 5,4 3,5 1,7 1,7 4 1,6
li 19..:..24
25-36
5,4
5,0
3,5
3,1
1,8
1,9
1,8
1,9
4,4
4,7
1,8
2

li
li Tabela 13
Zapotrzebowanie na mikroelementy, mg/kg suchej masy paszy
li (DLG, 1984)
Żelazo 80*

li Miedź
Cynk
Mangan
10
50
40
Kobalt 0,05 doO,l
li · Selen
Jod
0,1 do0,2
0,1 do0,3

* dla źrebiąt i klaczy do 1OO mg/kg

li
li
• 41
 Tabelal4
Zapotrzebowanie na witaminy (Meyer, 1986)
Przypr1;1cy Nawzros~ Dla klaczy
Witamina Aj :m./kg masy ciała 75 150-200 100-150
Witamina D j .m./kg masy ciała 5-10 15 15
Witamina E mg/kg masy ciała 0,25-1,0 0,3 0,5
Witamina B 1 mg/kg SM paszy 3-5 3 3
Witamina B2 mg/kg SM paszy 2,5 2,5 2,5
Biotyna mg/kg SM paszy op5 O,l 0,2

Tabela 15
Zapotrzebowanie na mikroelementy i witamińy dla koni i kuców
(NRC, 1989)
Pożądana koncentracja w całej dawce
Nie Dla klaczy Dla koni Dla koni
pracujące w ciąży rosnących · pracujących
i laktacji
Mikrodementy (mg/kg SM paszy)
żelazo 40 50 50 40
mangan 40 40 40 40
miedź 10 10 10 10
cynk 40 40 40 40
selen 0,1 0,1 0,1 0,1
jod 0,1 0,1 0,1 0,1
kobalt 0,1 . 0,1 0,1 O,i
Witaminy (j.m./kg SM paszy)
A 2000 3000 2000 2000
D 300 600 800 300
E 50 80 so' 80
tiamina (mg/kg SM paszy) 3 3 3 5
ryboflawina (mg/kg SM paszy) 2 2 2 2

42
-~~-mr-=a=mF=• _::· · . -~I
Tabela 16 c.d.
Skład chemiczny pasz, % W 1 kg paszy
Pasza sucha popiÓI białko ekstrakt włók.no związki energia białko
masa ogóhie eterowy bezazotowe brutto strawna ogólne Ca p Na karoten ;~

wyciągowe strawne
-,g
~~
MJ . MJ g g g mg
Mąka jęczmienna pastewna 88,0 2,7 11,5 2). 4,3 67,3 16,2 10,4 78 0,7 3,8 0,4
Melasa 80,0 8,9 9,9 - - 61,2 13,0 11,4 79 1,2 0,3 9,5
Młoto świeże 22,5 1,2 5,7 1,8 4,2 9,6 4,6 2,1 40 0,8 1,1 0,4
Młoto suszone 88,0 3,9 19,9 5,4 15,8 43,0 17,6 8;o 141 2,8 4,9 1,9 ;

Otręby jęczmienne 88,0 4,4· 13,0 4,4 10,0 56,2 16,7 10,0 88 0,6 7,0 0,3 '
Otrębyowsiane 88,0 3,7 7,2 3,2 20,4 53,5 16,4 7,0 45
Otrębypszenne 1,1 10,2 0,3
-do 9% włókna w s.m. 88,0 3,7 14,4 3,7 6,3 59,9 16,6 11,4 108
.i::. -powyżej 9% włókna w s.m. 88,0 4,6 14,2 4,0 9,5 55,7 16,6 9,9 105
.i::. Otręby żytnie
- do 9% włókna w s.m. 88,0 3,6 14,0 3,1 4,8 62,5 16,4 12,3 111 1,6 7,6 0,4
- powyżej 9% włókna w s.m. 88,0 5,2 14,8 3,1 10,4 54,4 16,3 10,3 117
Płatki owsiane 88,0 1,8 12,9 6,5 2,l 64,7 17,4 13,5 98 0,7 4,0 0,4
Płatki ziemlliaczane 88,0 4,2 7,7 0,4 2,1 73,6 15,3 13,0 54 0,5 1,7 0,2
P,ulpa ziemniaczana suszona 90,0 4,1 4,5 0,6 15,0 65,8 15,8 12,6 14
Susz buraczany 91,0 r 5,6 5,6 0,2 5,6 74,0 15,5 13,3 39 2,8 1,4 1,3
Susz z marchwi 89,0 8,6 9,2 1,2 8,0 61,9 15,1 12,3 64 3,4 2,9 500
Susz ziemniaczany. 90,0 6,4 7,1 0,3 2,2 74,0 15,2 12,9 50 0,7 2,0 0,1 .
Śruta poekstrakcyjna arachidowa 88,0 6,9 42,5 1,1 10,6 26,9 17,4 12,7 408 2,5 5,9 0,4
Śruta poekstrakcyjna lniana 88,0 7,6 31,9 2,4 9,8 36,3 16,9 10,7 265 4,2 9,0 1,1
Śruta poeksq-akcyjna rzepakowa 6,6 11,2 0,4
"'""" o większej . zawartości tłuszczu 88,0 6',9 35,1 5,0 11,7 29 17,8 11,4 242
--: o mniejszej zawartości tłuszczu 88,0 7,5 38,1 2,4 11,2 28,8 17,3 11,3 263
_.. ,. _. .... - - - - - - - - - - - - -· Skład chemiczny pasz, % W 1 kg paszy
Pasza sucha popiół białko ekstrakt włókn'o związki energia białko
masa ogólne eterowy bezazotowe brutto strawna ogólne Ca p Na karoten
wyciągowe strawne
g g g mg
~
MJ MJ g !-;,'!
'tt

Śruta poekstrakcyjna słonecznikowa 88,0 6;2 33,1 2,8 17,5 28,4 291 3;2 8,8 0,3
i1
117,5 11;2
Śruta poe~strakcyjna sojowa 3,5 5,4 0,4
- 42% białka og. w s.m.
- > 7% włókna w s.m. 88,0 6;2 35,1 2,0 10,2 34,5 I 17,3 13,7 319
- 42-46% białka og. w s.m.
- 7% włókna w s.m. 88,0 6;2 38,8 2,3 7,8 32,8 I 11,s 13,9 35)
- > 46% białka og. w s.m.
-< 7% włókna w s.m. 88,0 6,3 43,0 1,8 6,6 30,3 17,6 14,7 391
Tapioka (maniok), mączka 90,0 1,8 2,2 0,5 3;2 82,3 15,7 13;2 14 1,3 0,9 0,3
· Tapioka (maniok), mączka 90,0 5,4 2;2. 0,5 5,8 76,1 15;2. 12,4 14 1,6 0,9 0,3
.i::. Tłuszcze roślinne 100,0 100,0 39,7 36;2
VI
Wysłodki buraczane, suszone 91,0 4,9 9,3 0,7 18,7 .51,4 16,3 12,0 53 6,1 0,9 1,8
Wysłodki buraczane, melasowane 91,0 6,0 10;2 0,8 13,0 61,0 16,0 12,0 58 5,5 0,9 2,0
Wytłoki z jabłek, suszone ' 91,0 3,5 7,0 5,4 27,3 47,8 17,6 7,4 34 0,9 1,1 0;2
WyV{ar ziemniaczany, świeży . 5,5 0,8 1,4 0,1 0,4 2,8 0,9 0,5 4 0,1 0,4

Pasze prŻemysłowe pochodzenia zwierzęcego

Maślanka świeża 6,0 0,5 2,0 0,2 - 3,3 1,1 1;0 18 0,9 0,6 0,6
MąCzka z kiwi 91,0 9,3 75;2 3,6 - 2,9 19;9 13,5 579 3,0 1,7 3;1
Mączka mięsno-kostna 91,0 31,4 47,3 10,0 - 2,3 15,7 13,5 426 86,1 42,4 5,6
Mączka mięsno-kostna o wyrnkiej
zawartości tłuszczu 91,0 29,6 41;9 20,0 - 0,5 I 18,1 16,l . . 377
Mączka rybna,< 60% białka w s.n:i.
- < 7% tłuszczu w s.m. 91,0 30,0 51,8 5,1 - 4,1 115,1 13;2 466
- > 7% tłuszczu w s.m. 91,0 21,9. 51,9 11,6 - 5,6 18,0 t 15;9 467
I

'-
„. ._
 ~J - ·W!!!!!!!l!!!r- .. . . . - - - -
- -
. -- Tabela 16 c.d.
__., Skład chemiczny pasz, % W 1 kg paszy
Pasza ~·
sucha popiół b iałko ekstrakt włókno związki energia białko
masa ogólne· eterowy bezazotowe brutto strawna · ogólne Ca p ~a karoten
wyciągowe strawne
MJ MJ g g g g mg
Mączka rybna, 6~65% białka w s.m.
- < 7% tłuszczu w s,Ih, 91,0 27,6 56,4 3,3 - 3,7 115,5 13,5 508
- > 7.% tłuszczu ws:~; 91,0 21;0 57;2 8,1 - 4,7 17,7 15,6 515 38,8 27,1
Mączka rybna,>. 65%białka ws.ni. ·
- < 7% tłuszciu w s.m. 91,0 16,8 65,1 3,7 - 5,4 18,0 15;7 586 33,2 27,6
- > 7% tłuszczU w s.m. 91,0 15,4 64,1 8,7 - 2,8 19,3 16,9 577 29,8 23,1
Mleko klaczy 12,3 1,7 2,0 1,6 - 7,0 2,3 2,0 18 1,2 0,5 0,2
Mleko krowie 0,0 0,0 o
- odtłuszczone, świeże 8,4 0,7 3,2 0,1 - 4,4 1,6 1,4 29 1,1 0,8 0,4
~
O\ - odtłuszczone, suszone 93,0 7,9 32,7 0,3 - 52,l 17,0 14,8 298 12,4 8,8 5,0 5,7
- pełne, świeże 12,0 0,7 3,2 3,8 - 4,3 3,0 2,7 29 1,3 1,0 0,5 8,0
Serw~tJra,
- ś~e~a .) ~.?- 0,6 0,7 - 4,2 „O/l &.! -..6c 0,5 0,4
- suszona \ 93,0 8,2 12,2 1,0 - 71,6 15~8'. 13,7 111 8,8 8,0 6,4
Smalec 100,0 100,0 - 39,7 36,2
Łój 100,0 100,0 - 39,7 36,2
Tłuszcze zwierzęce · 99,9 0,1 99,9 - 39,7 36,2

Susze z roślin zielonych t!vt.

, .,.
Bobik 91,0 6,2 13,4 1,8 30,0 39,6 . I 16;8 8,2 75
Koniczyna czerwona
· - do l4% białk°i:qg. w s.m. 91,0 7;2 11,4 3,0. 26,2 43,3 16,7 9,4 76 170
- i 4-16% białk&\.V s.m. 9fo
. ···'
8,3 13,7 ~8 24,2 42,0 16,6 . 9,6 95 .· 15;6 2,3 180
- 16-20% białka ws.rn; 91,0 8,5 16,5 3,3 22,5 40,2 16,8 9,8 119 16,l 2,5 0,7 220,.......--...--

··--·-- ·--~
- -~-~~-- ~- - - ~----~ - - --- - ~~· --- - _, . _ -- ~ - . --- ~
-I :-·- . li 11111111••
Skład chemiczny pasz, % W 1 kg paszy
Pasza sucha popiół białko ekstrakt włókno ' związki 1 · energia białko

~'
masa ogólne eterowy . bezazotowe brutto strawna ogólne
wyćiągowe

Ml
strawne
Ml g
Ca

g
p

g
Na

g·
karoten

mg
II
u
Kukurydza; cała roślina 90,0 5,5 7,9 2;J 17,8 55;9 16,4 10,9 43 3,3 2,2 0,3 ! ~:
('

Liście buraczane
•.•, .. ···. ·. ' ,1 -·.
9,ą,o 22,5 11;8 1,7
. ; .
11;9 42,l
..
13,2 11,6 91 11,7 5,0 5,0

Lucerna
, do 14% białka og. w s.m. 91,0, 8,0 11,2 3,0 27,0 . 41,8 1~6 8~ 74 130
- 14-16% białka og. w s.m. 91,0. 8,1 14,1 2,7 26,4 39,7 1~7 ·~ 93 12,6 2,3 150
- 16-20% białkaog. ws.m. 91,0 9,0 16,8 3,2 23;9 38,1 1~7 9,4 114 13,7 2,3 170

Lubin żółty . 91,0 6,6 13,6 2,4 33,0 . 35,4 ~IM 95 12,3 2,9

.j:>.
-l
~wy . >'' .„
dp.•X4.'.fqJyałk1t.:9gj.Y(~·m. Ql,O 7,9 11,3 ·. 2,8 26,9 4i,1 16,6 9,3 76 190
...:.·14-l'6% białka"óg~ ws.m. ·91,0 S,6 13,8 3,3 24,8 40,5 16;? lQ;l 99 215
- 16-20% białka og. w s.m. 91,0 8,6 16,3 3,7 23,3 39,2 16,9 10,4 121 6,0 3,1 235

Siana
Koniczyna czerwona
- przed kwitnieniem 86,0 9,1 18,8 2,8 19,0 36,3 15,8 9,2 113 16,9 2,6 30-4<>
- początekkwitnienia 86,0 7,8 15,8 2,7 23,7 36,0 15,9 8,2 93 12,8 2,0 ,0,6 23
-wkwiecfo' 86,0 7,0 13,2 2,3 27,l 36,4 15,9 7;9 77 11;8 ,. 2,l 0,7 18-25
~:·konieckwitnienia; 860 7,5 11,4 2,2 28;9 : 36,0 15,7 7,4 66 5-10
J~~:!Wl~i.~*q):t.\)i'' '.:?~~:o · 7-6
..:1? .
108
'
'.iZ1-.
~:.-t·
31,3 34,0 15,7
' ·.:1/;·f '-· .
7,3
~r ·. .
60
Kupkówka · · i';_ .

- przed i początek kłoszenia 86,0 8,1 . 14,1 3,5 23,0 37,3 15,9 8,0 76
- kłoszenie · 86;0 6;9 11,4 2,5 26,8 38,4 15,8 ' 7,6 65
- po wykłoszeniu 86,0 5,1 9,3 1;9 31,9 37,8 16,0 7,4 46 2,2 2,6 17

'-
 -~­
~

Tabela 16 c.d.
.··4
~ Skład chemiczny pasz;~ .. W 1 kg paszy
l
Pasza ~\; popiół białko ekstrakt włókno związki energia białko
\ masa : ogólne eterowy bezazotow brutto ~~ ogólne Ca p Na karoten
-· I wyciągowe . s~·
MJ MJ g g g g mg
Lucerna
- przed pączkowaniem 86,0 10,1 19,8 3,1 23,4 29,6 15,8 9,6 147 14,0 2,7 0,5 48
- ' przed _ipoczątek kwitnienia 86,0 8,0 18,0 2;l 24,8 33,0 15,9 8,9 128 12,1 1,9 0,4 55
- wkwiecie 86,0 8,4 15,6 2,0 28,7 31,3 15,7 8,5 111 10,2 2,0 0,4 56
_:_ po kwitnieniu 86,0 8A 12,8 2,1 30,7 32,0 15,6 7,6 82 24
Łąkowe - I pokos ·
- ·krzewienie 86,k) 7,1 17,0 3,2 21,6 37,l 16,1 9,6 114
- strzelanie w źdźbło 86,0 7,7 13,6 . 2,0 24,1 38,6 15,6 8,4 84 5,8 2,5 25
.i:::.
oo - kłoszenie ~ 6,6 11,7 1,9 23,9 41,9 15,7 8,6.. 7h
- w kwiecie 86,0 6,4 10,3 1,6 25,8 41,9 15,6 . 8,1 65;· 5,4 2,3 25
:.... koniec kwitnienia 86,0 6,4 9,6 2,0 28,2 39,8 15,7 7,5 55 9-39
- po kwitnieniu 86,0 6,8 8,8 1,8 29,5 39,1 15,6 6,5 47-
-Il pokos
- krzewienie 86,0 7,8 17,0 3,5 20,1 37,6 16,0 8,6 116
- strzelanie w źdźbło 86,0 7,5 13,5 1,8 23,2 40,0 15,6 8,2 84 2;l 25
- kłoszenie 86,0 6,7 12,3 2,0 24,0 41,0 15,7 . 8,1 74
~ przed i początek kwitnienia 86,0 6,5 12,1 2,5 25,0 39,9 15,9 8,0 71
- wkwiecie 86,o 6,9 10,8' 2,0 25,8 40,6 15,6 7,9 62
,- III pokos ·
- krzewienie 86,0 5~ 16~ 2,6 20,2 40,4 16,2 ·8,8 113
- strzelanie w źdźbło i początek kwitnienia86,0 6,2 15,2 2,6 22,4 39,6 16,1 8,4 97
- kłoszenie 86,0 5,9 13,l 2,6 22,9 41,5 16,0 8,31 80'p
I --· I I
Skład chemiczny pasz, %
•• I I I I 1-
W 1 kg paszy
.

Pasza sucha popiół białko ekstrakt włókno związki energia białko

masa ogólne eterowy bćzazotowe brutto strawna ogólne Ca p Na karoten
wyciągowe strawne
MJ MJ g g g g mg
- w kwiecie
-IV pokos
. 86,0 6,6 11,9 3,3 24,8 39,4 I 16,0 7,9 70

-:- krzevv;enie 86,0 8,8 17,2 3,5 20,6 35,9 I 15,9 8,5 119

Słomy
Jęczmień 86,0 5,0 3f) 1,8 37,8 37,5 15,8 5,4 11 2,5 0,6 1,0 2
Owies 86,0 6,0 3,5 2,1 36,8 37,6 15,6 5,8 12 2,0 0,5 2,8 3
Pszenica 86,0 3,4 2,7 1,9 39,4 · 38,6 16,0 5,1 8 1,5 0,4 0,9 2·
Żyto 86,0 3,6 3,0 1,7 40,4 37,3 16;0 6,1 14 / 2,3 0,9 0,3
~
\O Łuski
Owies 86,0 3,7 4,1 2,1 23,9 52,2 · 115;7 7,8 2D 1,3 1,3 0,3

Plewy .
Pszenica 86,0 8,2 4,6 1,6 32,7 38,9 · 115,1 5,5 13 2,7 1,4 0,2

Zielonki
Esparceta, początek do połowy kwitnienia 23,0 1,5 4,3 0,7 5,2 11,3 I 4,3 2,4 31 2,6 0,7 65-85
Koniczyna biała

I~
- pączkowanie 13,0 1,6 2,9 0,3 2,3 5,9 1,8 25 1,8 0,4 25-1.00
- J?OCzątek do połowy kwitnienia 14,0 1,4 3,0 0,4 2,8 6,4 1,5 22 1,8 0,5 25-100
. Koniczyna czeiwona
- przed pączkowaniem
~ pocżątek kwitnienia .
13,0
20,4
1,5
1,8
3,2
3,5
0,6
0,6
2,7
4,9
5,0
9,2
I 2,4
3,7
1,7
2,1
26
24 4,5 0,8 0,1
45-70 . .•
44-(j() .

'--
 .„a-:
\
Tabela 16.c.d.
Skład chemiczny pasz,% W 1 kg paszy
Pasza sucha popiół białko ekstrakt · włókno związki · energia · białko
masa ogólne eterowy bezazotowe brutto strawna ogólne Ca p Na karoten
wyciągowe strawne
MJ MJ g g g g mg
"'""wkwiecie '22,0 1,6 3,5 . 0,6 5,7 10,5 . 14,1 2,1 22 2;2 0,6 0,1 30-54
- ścierniskowa '22,0 2,5 4,5 0,6 4,8 9,6 4,0 2;2 32 4,0 0,8 0,1
Kukurydza
- ·wyrzucanie wiech 13,0 1,2 1,8 0,4 3,5 6,1 2,4 l,2 11 0,8 0,4 0,1 10-25
- dojrzałość mleczna.ziarna 20,0 1,2 1,9 0,5 4,9 11,5 3,6 2,0 11 0,5 0,1 10-25
- dojrzałość mleczno-woskowa ziarna 24,0 1,6 2,0 0,7 5,9 13,8 4,3 2,4 11 0,7 0,6 0,1 9-16
Liście buraków cukrowych 16,0 3,0 2,4 0,3 1,9 8,4 2,5 1;7 18 1,8 0,5 0,9 9-30
Lucerna
- przed i pączkowanie 18,0 2,1 4,5 0,6 3,7 7,1 3,3 2,0 33 4,0 0,7 0,1
V. - przed kwitnieniem 19,0 2,3 4,7 0,7 5,0 6,3 3,3 2,0 34 4,3 0,7 O,l 36-75
o - początek kwitnienia i wkwiecie '22,0 2,1 4,5 0,6 7,4 7,4 4,1 2,2 32 4,1 0,6 0,1 35-65
- koniec kwitnienia 24,0 2,3 3,9 0,8 8,0 9,0 4,4 2J 25 4,3 0,6 0,1 23-31
Lubin żółty, kwitnienie
i zawiązywanie strąków 17,0 1,7 2,8 0,6 5,1 6,8 I 3,1 1,5 18 1,8 0,4 25-30
Owies ·
- młody 16,0 . 2,1 3,0 0,7 3,7 6,5 2,9 1,8 22 0,8 1,1 90
- .wyrzucanie wiech 19,0 · 1,8 2;2 0,7 5,9 8,3 3,4 1,6 12 32-69
- dojrzałość mleczno-woskowa ziarna 28,0 2,1 1,9 1,1 8,3 14,6 5,1 2,8 11 1,1 0,9 . .20
Pastwisko .
- przed kłoszeniem 17,0 1,4 4,3 0,8 4,0 6,5 3,3 2,2 34 2,3 0,4 50
- przed kwitnieniem . 23,0 ),8 4,9 0,9 5,6 9,8 4,4 2,7 36 2,3 0,4 50
.,.. początek kwitnienia traw 24,0 1,9 4,9 0,9 6,1 10,3 4,6 . 2,5 - 34 2,4 0,4 50
- wkwiede 28,0 2,1 4,8 0,8 7,3 13,0 5,2 2,8 32 2,4 0,4 50
Seradela
- pączkowanie 12,0 1,3 2,4 0,4 2,8 5,1 I 2;2 1,2 17
li
••• • • • • -· · ·-· • • • • • · -
Pasza
Skład chemiczny pasz,%
sucha popiół białkoekstrakt włókno zwiitzki energia
W 1 kg paszy
białko
masa ogólne eterowy bezazotowe brutto strawna ogólne Ca p Na karoten
wyciągowe strawne
MJ MJ g g g g mg
- początek do połowy kwitnienia 13,0 1,7 2,6 0,4 3,5 4,8 2,3 1,2 18 2,4 0,6 56
- koniec kwitnienia do tworzenia nasion 15,0 2,3 2,8 0,6 4,9 4,4 2,7 1,3 18
Trawa łąkowa
- pxzed kłoszeniem 16,0 1,4 4,3 0,6 . 4;1 . 5,6 3,1 1,6 31
- kłoszenie 17,0 1,8 3,7 1,0 4,4 6,1 3,2 . 1,8 .' }/j 0,8 0,4 0,1 30-175
- przed i początek kwitnienia ~ 1,9 3,2 0,8 5,1 8,0 3,5 !J_ ~ 0,4 . 3().;165
-wkwiecie 20,0 1,8 3,2 0,5 6,2 8,3 3,7 1,8 19 1,1 0,4 0,1 23-135
- koniec kwitnienia i po kwitnieniu 28,0 2,3 ' 3,0 0,9 9,1 12,7 5,1 2,4 16 20-105
Wyka ozima +iyto kłoszące się 19,0 1,1 2,1 0,9 7,3 7,6 3,6 1,5 10 1,6 0,7 0,1
Żyto

-
VI ~ strzelanie w źdźbło
- przed kłoszeniem
- kłoszenie
15,0
15,0
17,0
1,4
1,5
1,5
3,4
3,0
2,5
0,8
. 0,8
0,7
2,7
3,4
5,0
6,7
6,3
7,4
2,8
2,8
3,2
1,6
1,5
1,5
25
21
15
0,7

0,8
0,7

0,6
c
35-48
35-48
24-32

Kiszonki
Kukurydza- dojrzałość ziarna
- mleczni 18,0 1,8 1,8 0,7 4,8 8,9 3,2 1,6 u 0,9 0,5 0,1 10-20
- mleczrio-woskowa 21,0 1,6 2,0 O/) 5,0 11,5 3,8 2,0 12 0,8 0,4 0;1 11
- woskowa 24,0, 1,7 2,2 O/) 5,3 13,9 4,4 2,4 13 0,7 0,5 -10
Liście bur~~w cukrowych, czyste ~~p 3,6 2,8 0,7 2,7 8,2 2/) 1,8 21 2,7 0,5 0,8 13.
·,,....-
Trawa łąkowa
- rośliny świeże 20,0 . 2,0 2,8 1,0 6,3 7,9 3,7 l,7 16 1,2 0,6 0,1 25-(,()
- rośliny podwiędnięte . 30,(). . 3,3 4,4 1,1 8,9 12,3 5,4 2,7 Tl 2 1,3 0,1 55-(i()
~
. - - rośliny _ podsuszone, sianokiszonka 45,0 4,3 6,4 . 1,8 12,6 . 19/) 8,2 4,1 39
Ziemniaki parow~e '. 23,0 1,8 2). 0,1 0,8 18,0 3,9 3,3 15 0,1 0,5 0,2
\
1....
 _..._
r ·a
Tabela 16 c.d.
Skład chemiczny pasz,% W 1 kgpascy
Pasza sucha popiół białko ekstrakt włókno związki energia białko
masa ogólne eterowy bezazotow brutto strawna ogólne Ca p Na · karoten
MJ MJ g g g g mg
Okopowe·
Brukiew 11,0 1,1 1,6 0,2 1,2 6,9 1,9 14 ..., 14 0,5 0,4 0,1
' I
Buraki cukrowe 24,0 2,1 1,8 0,1 1,3 18,7 .4,0 3,4 13 0,4 0,3 0,5
Buraki pastewne, powyżej 12% s.m. 17,0 1,4 1,5 0,1 0,9 13,1 2,9 2,3 10 0,5 0,4 0,3
Marchew pastewna
- biała 12,0 0,7 0,9 0,2 1,0 9,2 2,1 1,9 8
- żółta 12,0 1,4 1,1 0,2 1,1 8,2 2,0 1,8 .., 10 37
- czerwona 15,0 1,2 1,3 0,3 1,2 11,0 2,6 2,4 . 11 0,6 0,5 0,1 102
Ziemniaki
Vl - parowane · 23,0 1,5 2,2 0,1 0,7 18,5 3,9 3,3 15 0,1 0,4 .· 0,1
N - surowe 22,0 1,2 2,1 0,1 0,5 18„1 3,8 3,2 15 0,1 o,5 0,1

'
I
I
I
I
/

I 5 . Piśmiennictwo
1. Breuer L.H., Kaste~ L.H. : Protein requirernents of the growing horse. News
I and Reviews, Feeding Horses Roche, 8-1 O, 1972.
2. Chachuła J., Chachułowa J.: Dalsze badania nad zastosowaniem mieszanki
przemysłowej w żywieniu różnych grup koni zarodowych. Rocz. Nauk rol.

I 92-B-J, 351,;.377, 1970.

3. Chachuła J„ Oleksiak S.: Badania nad stosowaniem koncentratu białkowo­
. -mineralno-witaminowego w stadninach Golejewko, Widzów. Część' I. Ży­

I wienie klaczy zarodowych pełnej krwi. Rocz. Nauk rol. 102-B-1, 7-24, 1983.
4. Cunha T.J.: Horse feeding and nutrition. San Diego, California, 1991.
5. Cymbaluk N.F., Schryver H.F„ Hintz H.F.: Copper metabolism and require-

I ment in mature ponies. J. Nutr. 111, 87-95, 1981.

6. DLG Futterwerttabellen fiir Pferde.Verlag Frankfurt am Main, 1974, 1984,
1995.

I 7. Egan D.A., Cullen J., Laughlin J.G.: Bloodplasma and serum inorganic and
organie reference values for two-year old Irish Thoroughbreds during the ra-
cing season. Vet. Res. Commun. 4, 107-111, 1980.

I 8. Hintz H .F., Cymbaluk N.F.: Nutrition of the horse. Ann. Rev. Nutr. 14,
243- 267, 1994.
9. Hintz H.F., Schryver H.F., Doty J., Lakin C'. , Zimmerman R.D.: Oxalic acid
content of alfalfa hays and its influence on availability of calcium, phospho-
I rus and magnesium to ponies. J.Anim. Sci. 58, 939-942, 1984.
1O. Hintz H.F., Squires El.: Equine reproduction and nutrition Recent develop-
ments and opportunities for future research. J. Anim. Sci. 57, Suppl. 2,
58-74, 1983.
11. INRA ·-: Tables de la valeur nutritive des aliments pour le cheval. INRA
· Publications. Paris, 1990.
12. Jordan R.M., Meyeis V.S., Joho B„ Spurell F.: Effect of calcium and pho-
sphorus levels on growth, reproduction and bone development of ponies.
J. Anim. Sci. 40, 78, 1975.

53
 ---

.-
--~"""°'"-"- ------ --
. .
.

13. Kosarov A.N., Sokołov J.A., Miemiedockij W.G., Ugadcikov S.T.: Teoreti-
ceskije obosnovanije i rekomendacji po prjmienieniju noyych norm kormle-
_nija łosadiej. Sbornik TrudovVNIIK, 79-85, 1983.
14. Me KenZ:ie R.A., Blaney B.J., Gartner J.W.: The effect of dietary oxąlate on
calcium, phosphorus and magnesium balances in horses; J. Agric. Sci.; Camb.
97, 69, 1981. -
15. Meyer H.: Nutritiąn of the equine athlete. In: Equine Exercise Physiology,
Vol. 2, col. J. Gilespie, IV Robonson, 644-:- 773, 1987.
_16. Meyer H.: Pferdefiitterung. Verlag Paul Parey, Berlin und Hamburg, 1986.
17. Meyer H.: Pferdefiitterung, 2. Auflage, Verlag Paul Parey. Berlin und Ham-
burg, 1992.
18. National Research Council, Nutrient Requirements of Horses. Washington
D.C. 1978, 1989.
19. Nehring K., Beyer M., Hoffmann B.: Futtemiitteltabellenwerk, VEB. Dtsch.
Landwverl., Berlin, 1972.
20. Nmmy żywienia zwierząt gospodarskich. PWRiL, Warszawa, 1981.
21. Nydahl C.: Svenska normer fór utfodring av hiistar. Uppsala, 1983.
22. Ott E.A.: Dietary nutrient allowances for horses. Feedstuffs 55, 30, 76-79,
1983.
23 . Ott E.A.: Dietary nutrient allowances for horses. Feedstuffs, 62, 31, 88-91,
1990.
24. Ott E.Ą.: Horse nutrition update. Feed Inter. 12, 6-8, 1991.
25. Ott E.A., Asquith R.L.: Influence of level of feeding and nutrient content of
.the contentrate on growth and development ofyearling horses. J. Anim. Sci,
62, 290-299,-1986.
26. Schiemann R., Nehring K., Hoffmann L., Jentsch W.; Chudy A.: Energeti-
sche Futterbevertung und Energienormen. VEB. Dtsch. Landwverl., Berlin,
1971.

54