Πραξιακό Φιλοςοφύα τησ

Μουςικόσ Εκπαύδευςησ
Προγράμματα Διά Βίου Μάθηςησ Πανεπιςτημίου
Αιγαίου
Βαςικό Κείμενο Μελέτησ Εβδομαδιαίασ Συνεδρίασ «Το αξιακό
πλαίςιο τησ Μουςικήσ Εκπαίδευςησ υπό το πρίςμα τησ
Πραξιακήσ Φιλοςοφίασ τησ Μουςικήσ Εκπαίδευςησ»

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ
Μαρύα Αργυρύου, Εφαρμοςμένη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΤΕΠΑΕΣ, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Προγράμματα Διά Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Περιεχόμενα

ΔΗΛΩ΢Η ΠΝΕΤΜΑΣΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΣΩΝ ΤΛΙΚΟΤ ....................................................................................... 3

ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ ........................................................................................................................................ 4

(ΤΠΟ)ΕΝΟΣΗΣΑ 1 ............................................................................................................................. 6

(ΤΠΟ)ΕΝΟΣΗΣΑ 2 ............................................................................................................................. 9

(ΤΠΟ)ΕΝΟΣΗΣΑ 3 ……………………………………………………………………………………………………………………15

΢ΤΝΟΨΗ/ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩ΢Η .............................................................................................................. 19

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ................................................................................................................................ 20

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Δόλωςη Πνευματικών Δικαιωμϊτων Εκπαιδευτικού Υλικού

Σο υλικό αυτό αναπτφχκθκε για τισ ανάγκεσ του Προγράμματοσ δια βίου μάκθςθσ “Ετιςια
Επιμόρφωςθ ςτθ Μουςικι Παιδαγωγικι” και διανζμεται θλεκτρονικά από τθν πλατφόρμα
θλεκτρονικισ μάκθςθσ του Πανεπιςτθμίου Αιγαίου, ςτο οποίο και ανικουν τα δικαιϊματα
χριςθσ και αξιοποίθςθσ του παρόντοσ κειμζνου.

Δικαίωμα χριςθσ του παρόντοσ υλικοφ ζχουν οι εγγεγραμμζνοι/εσ επιμορφοφμενοι/εσ ςτο

Πρόγραμμα, ενϊ δεν επιτρζπεται θ αναπαραγωγι ι περαιτζρω διανομι του χωρίσ τθν
ζγγραφθ άδεια του/τθσ ςυγγραφζα/ωσ, ο/θ οποίοσ/α και κατζχει τα πνευματικά δικαιϊματα
του υλικοφ.

Κάκε αναφορά ςτο περιεχόμενο του κειμζνου αυτοφ πρζπει να ςυνοδεφεται με το ςχετικό
παράκεμα μζςα ςτο κείμενο και ςτο τζλοσ να αναφζρεται θ βιβλιογραφικι αναφορά.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Ειςαγωγό

΢κοπόσ τθσ διδακτικισ ενότθτασ «Πραξιακι Φιλοςοφία τθσ Μουςικισ Εκπαίδευςθσ»

είναι να ειςαγάγει τουσ/τισ ςυμμετζχοντεσ/ουςεσ ςτισ βαςικζσ αρχζσ τθσ Πραξιακισ
Φιλοςοφίασ για τθ Μουςικι Εκπαίδευςθ ϊςτε να μποροφν να κζςουν τα κεμζλια για
τθ δθμιουργικι και ςυςτθματικι χριςθ τθσ ςτο πλαίςιο τθσ κακθμερινισ ηωισ του
ςχολείου. Θα προςπακιςουμε να ειςαγάγουμε το πλαίςιο που διζπει τθν Φιλοςοφία
για τθν Μουςικι Εκπαίδευςθ του David Elliott, τόςο ςε κεωρθτικι όςο και ςε
ερευνθτικι βάςθ, με επικαιροποιθμζνεσ αναφορζσ ςτο βιβλίο του «Music Matters: A
Philosophy of Music Education», 2θ ζκδοςθ (Oxford, 2015)
Θ διδακτικι ενότθτα αποςκοπεί μζςα από τισ τζςςερισ διδακτικζσ ςυνεδρίεσ να
ςυμβάλει ουςιαςτικά ςτθ διαμόρφωςθ τθσ επαγγελματικισ ταυτότθτασ των
εκπαιδευτικϊν, καλλιεργϊντασ τον μουςικοπαιδαγωγικό τρόπο ςκζψθσ και δράςθσ
τουσ, εξοικειϊνοντάσ τουσ/τισ με τισ βαςικζσ αρχζσ και τουσ προβλθματιςμοφσ τθσ
Πραξιακισ Φιλοςοφίασ για τθ Μουςικι Εκπαίδευςθ. Όπωσ τονίηουν οι Elliott και
Silverman (2015), κείμενα όπωσ το ςυγκεκριμζνο αποτελοφν μία από τισ πικανζσ κζςεισ
που αφοροφν τθν Πραξιακι Φιλοςοφία κακϊσ υπάρχουν αρκετζσ απόψεισ πάνω ςτο
ςυγκεκριμζνο ηιτθμα.
Οι κζςεισ του David Elliott για τθν Πραξιακι Φιλοςοφία τθσ Μουςικισ
Εκπαίδευςθσ προτείνονται ωσ «εργαλείο» άςκθςθσ τθσ ςκζψθσ, εκκίνθςθσ, τόνωςθσ και
υποςτιριξθσ των παιδαγωγϊν τθσ μουςικισ κακϊσ κίγονται και καταδεικνφονται
αρκετά ηθτιματα που αφοροφν τισ κεωρθτικζσ και πρακτικζσ εκφάνςεισ τθσ μουςικισ
εκπαίδευςθσ αλλά και τθσ μουςικισ για τθν ευρφτερθ κοινότθτα.
Για να επιτευχκοφν οι παραπάνω δεςμεφςεισ, το υλικό τθσ ενότθτασ για τθν
Πραξιακι Φιλοςοφία τθσ Μουςικισ Εκπαίδευςθσ του David Elliott, εμπεριζχει ςτοιχεία
τθσ φιλοςοφίασ τθσ μουςικισ, τθσ αναπτυξιακισ ψυχολογίασ τθσ μουςικισ, τθσ
κοινωνιολογίασ τθσ μουςικισ, των νευροεπιςτθμϊν και τθσ παιδαγωγικισ επιςτιμθσ
και κεωριϊν για τθ δθμιουργικότθτα.
΢τθ ςυγκεκριμζνθ 2θ ςυνεδρία παρουςιάηονται τρεισ υποενότθτεσ ωσ εξισ:
1. Βαςικζσ αρχζσ τησ Πραξιακήσ Φιλοςοφίασ τησ Μουςικήσ Εκπαίδευςησ.
2. Πραξιακή Φιλοςοφία και Μουςική Εκπαίδευςη: Παράμετροι
διαμόρφωςήσ τησ.
3. Η «Πράξη» για τη Φιλοςοφία και τη Φιλοςοφία τησ Μουςικήσ
Εκπαίδευςησ.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

΢κοπόσ τησ 2ησ ΢υνεδρίασ «Σο αξιακό πλαίςιο τησ Μουςικήσ Εκπαίδευςησ υπό το
πρίςμα τησ Πραξιακήσ Φιλοςοφίασ τησ Μουςικήσ Εκπαίδευςησ»:
Οι ςυμμετζχοντεσ/ουςεσ κα είναι ςε κζςθ να:
 Να κατανοιςουν τθν αξιοποίθςθ του όρου τθσ Πράξησ για τθ Φιλοςοφία και τθ
Φιλοςοφία τθσ Μουςικισ Εκπαίδευςθσ.
 Να κατανοιςουν κεμελιϊδεισ φιλοςοφικζσ απόψεισ του David Elliott για τισ
αξίεσ τθσ Μουςικισ.
 Να γνωρίςουν και να εξετάςουν κριτικά τισ απόψεισ του για τθν αξιοποίθςι
τουσ ςτθ Μουςικι Εκπαίδευςθ.

Προςδοκώμενα μαθηςιακά αποτελζςματα: Με τθν ολοκλιρωςθ αυτισ τθσ ςυνεδρίασ,

οι εκπαιδευόμενοι κα μποροφν:
 Να ςυνδζςουν τισ φιλοςοφικζσ προςεγγίςεισ του David Elliott για το αξιακό
πλαίςιο τθσ Πραξιακισ Φιλοςοφίασ, με τθν Πράξθ ςτθ Μουςικι Διδαςκαλία.
 Να ενςωματϊςουν ςτοιχεία τθσ Πραξιακισ Φιλοςοφίασ ςτο ςχεδιαςμό των
διδακτικϊν πρακτικϊν τουσ.
 Να αναγνωρίςουν ςτοιχεία τθσ Πραξιακισ Φιλοςοφίασ τθσ Μουςικισ
Εκπαίδευςθσ ςτα Αναλυτικά Προγράμματα ΢πουδϊν Μουςικισ.

Ζννοιεσ κλειδιά:. Μουςικζσ αξίεσ, Μουςικι Εκπαίδευςθ, πρακτικζσ, Πράξθ, μουςικι

δθμιουργία, μουςικι ακρόαςθ, αυτοεκτίμθςθ, μουςικι εμπειρία.

Μζλη ΢υγγραφικήσ Ομάδασ Βαςικοφ Κειμζνου Μελζτησ

Μαρία Αργυρίου, ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτιμιο Αιγαίου

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Τύτλοσ (Υπο)Ενότητασ
Βαςικζσ αρχζσ τησ Πραξιακήσ Φιλοςοφίασ τησ Μουςικήσ Εκπαίδευςησ

Σι ςθμαίνει "πραξιακι"; Θ πρϊτθ φορά που ο Elliott (1995) χρθςιμοποιεί τον όρο
«Πραξιακι» δίνει ζμφαςθ ςτο ότι θ Μουςικι οφείλει να γίνεται κατανοθτι ςε ςχζςθ με
ερμθνείεσ και αξίεσ που βρίςκουν ζδαφοσ ςτθν αυκεντικι μουςικι δθμιουργία και ακρόαςθ
ςε ςυγκεκριμζνα πολιτιςμικά πλαίςια. Για τον Elliott, χωρίσ κάποια μορφι εςκεμμζνθσ
ανκρϊπινθσ δραςτθριότθτασ, δεν μπορεί να υπάρξουν οφτε μουςικοί ιχοι οφτε μουςικά
ζργα. Οι βαςικζσ αρχζσ τθσ Πραξιακισ Φιλοςοφίασ του D.Elliott για τθ Μουςικι και τθ
Μουςικι Εκπαίδευςθσ, ςυνοψίηονται ςτισ εξισ:
Βαςικι αρχι τθσ Πραξιακισ φιλοςοφικισ κεϊρθςθσ του Elliott κεωρείται η Μουςική ωσ
κοινωνική Πράξη, θ οποία πθγάηει από τισ κοινζσ μουςικζσ ενζργειεσ, τισ αντιλιψεισ, τισ
αξίεσ τθσ μουςικισ και τθσ ακρόαςθσ, κακϊσ αυτζσ εμπεριζχονται ςτθ δθμιουργία
μουςικϊν προϊόντων, ςε ζννοιεσ, και χαρακτθρίηουν κοινωνικοπολιτιςτικζσ καταςτάςεισ. Οι
πρακτικζσ τθσ επικεντρϊνονται ςε διαφορετικζσ λειτουργίεσ (κρθςκευτικζσ, κοινωνικζσ ι
πολιτικζσ) ι ςε μια ςυγκεκριμζνθ διάςταςθ (μουςικά ζργα, τον ίδιο τον μουςικό ι ακόμα
και τον μουςικό αυτοςχεδιαςμό). Με λίγα λόγια, θ Μουςικι, από τθν απαρχι τθσ, αφορά
τθν ανκρϊπινθ δραςτθριότθτα αξιοποίθςθσ των ιχων, ενϊ, παρουςιάηεται ςτθν Πραξιακι
Φιλοςοφία πολυδιάςτατα, ωσ μία διαφοροποιθμζνθ κοινωνικι πρακτικι εντόσ
ςυγκεκριμζνων (κάκε φορά) κοινωνικο-μουςικϊν πλαιςίων.
H Πραξιακι Φιλοςοφία τθσ Μουςικισ Εκπαίδευςθσ (αξιοποιϊντασ όςα
προαναφζρκθκαν) περιλαμβάνει βαςικζσ κζςεισ για τθν ίδια τθ Μουςικι Παιδεία,
αναφορικά με: τθ δζςμευςθ (εκ μζρουσ των εκπαιδευτικϊν) τθσ δια βίου απόλαυςθσ τθσ
Μουςικισ, τθν ενίςχυςθ τθσ αυτοεκτίμθςθσ και τθσ δθμιουργικότθτασ των μακθτϊν/τριϊν,
τθ διαμόρφωςθ τθσ κοινωνικο-μουςικισ τουσ ταυτότθτασ, τθ ςυμμετοχι τθσ κοινότθτασ ςτα
μουςικά δρϊμενα, αλλά και τθν ενίςχυςθ των δθμοκρατικϊν, θκικϊν και κοινωνικϊν αρχϊν
των μακθτϊν/τριϊν. Ακόμα και θ δθμιουργία προγραμμάτων ςπουδϊν μουςικισ με τθν
αξιοποίθςθ των παραπάνω, κεωρείται ςθμαντικόσ άξονασ πραξιακισ εφαρμογισ του
φιλοςοφικοφ πλαιςίου του Elliott.
Θ Μουςικι παρουςιάηεται ωσ ςφνκετο φαινόμενο «πρακτικϊν» που εξαρτάται από τισ
αλλθλεπιδράςεισ τθσ μουςικισ κατανόθςθσ και τθσ ακρόαςθσ (τισ πολλαπλζσ διαςτάςεισ
τθσ τισ εξετάςαμε ςτθν προθγοφμενθ ςυνεδρία μασ).
Οι απόψεισ του Elliott ςχετικά με τθ φφςθ τθσ μουςικισ και των μουςικϊν ζργων
περιλαμβάνουν τρία βαςικά χαρακτθριςτικά: i) θ Μουςικι «αντιμετωπίηεται» ωσ μία
ουςιαςτικά γνωςτικι δραςτθριότθτα, ii) κεωρείται μεγαλφτερθσ ςθμαντικότθτασ θ μουςικι
δθμιουργία από τθν «απλι» ακρόαςθ, iii) ζνα μουςικό ζργο εκλαμβάνεται ωσ
πολυδιάςτατο επίτευγμα και όχι ωσ «αντικείμενο» τζχνθσ.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Θ ερμθνεία τθσ κζςθσ «Κάνοντασ Μουςικι»: αφορά τθ διπλι διάςταςθ τθσ

Μουςικισ ωσ τζχνθ των ιχων αλλά και ωσ ςφνολο ενεργειϊν. Σα μουςικά παράγωγα με
βάςθ τθν πραξιακι φιλοςοφικι αυτι κζςθ δεν μασ ενδιαφζρει να αντιμετωπίηονται ωσ
ζργα αυςτθρισ μουςικολογικισ παρατιρθςθσ και υψθλισ αιςκθτικισ ερμθνείασ (με τθ
ςτενι ζννοια). Ασ μθν ξεχνάμε ότι πίςω από τθ διαχρονικι εξζλιξθ τθ Μουςικισ ωσ
επιςτιμθ, υπάρχει πάντα ο μουςικόσ αυτοςχεδιαςμόσ και το τραγοφδι για να μασ
κυμίηουν ότι βρίςκονται, ωσ οι βαςικζσ ενζργειεσ, ςτθν καρδιά τθσ Μουςικισ Σζχνθσ
και ςυνδζονται απευκείασ με τθν ανκρϊπινθ αντίδραςθ και αντανάκλαςθ ςτουσ ιχουσ
από πρόκεςθ (intension). Θ ερμθνεία τθσ «πρόκεςθσ» για τθ μουςικι δθμιουργία
εμπεριζχει τθν ακοφςια μουςικι κίνθςθ (κα μποροφςε αςφαλϊσ να αφορά ςτθν
εκτζλεςθ) αλλά και τθν εκοφςια, θ οποία κατευκφνεται από ςυγκεκριμζνο ςκοπό και
ζλεγχο. Οι πράξεισ περιλαμβάνουν τθν κίνθςθ και ςυνδζονται με πρακτικζσ, άρα κα
καταλιγαμε ςτο ότι εκτελϊντασ μουςικά κάτι «μεταφράηεται» ωσ ενζργεια θ οποία
γίνεται από πρόκεςθ και επίγνωςθ. Οι ςυνειδθτοποιθμζνεσ αυτζσ ενζργειεσ
περιλαμβάνουν διάφορουσ τφπουσ ςκζψθσ και γνϊςθσ όπωσ τθ ςυλλογι, τθν κρίςθ,
τθν ανάπτυξθ, τθ διευκρίνιςθ, τθν εξιγθςθ, κ.ά. Καταλθκτικά, θ μουςικι εκτζλεςθ
περιλαμβάνει τα παρακάτω πολφ ςθμαντικά ςτοιχεία:
 τον μουςικό δθμιουργό ι τουσ μουςικοφσ δθμιουργοφσ,
 ζνα είδοσ γνϊςθσ το οποίο διαμορφϊνει και ιςχυροποιεί παραμζτρουσ των
μουςικϊν πρακτικϊν,
 τουσ ιχουσ που οι μουςικοί δθμιουργοί παράγουν αξιοποιϊντασ τθ μουςικι
τουσ γνϊςθ,
 τα μουςικά όργανα, ςυμπεριλαμβανομζνθσ και τθσ φωνισ,
 ενζργειεσ εκτζλεςθσ και αυτοςχεδιαςμοφ,
 τθν ζκκεςθ ενόσ μουςικοφ παράγωγου (θ παράςταςθ μουςικϊν ςυνκζςεων,
ενόσ μουςικοφ αυτοςχεδιαςμοφ),
 το πλαίςιο (φυςικό, πολιτιςμικό, κοινωνικό) εντόσ του οποίου δθμιουργείται,
παρουςιάηεται, εκτελείται ζνα μουςικό ζργο (Elliott, 1995:50).
Σα παραπάνω αποτελοφν βαςικζσ παραμζτρουσ τθσ ανκρϊπινθσ υπόςταςθσ και
μουςικισ δθμιουργίασ ωσ κεμελιϊδεισ αξίεσ τθσ ςυνειδθτοποιθμζνθσ ςκζψθσ και
γνϊςθσ τθσ Πραξιακισ Φιλοςοφίασ για τθ Μουςικι.
Θ Μουςικι Ακρόαςθ κεωρείται βαςικι αρχι τθσ πραξιακισ φιλοςοφικισ
κεϊρθςθσ του D.Elliott γιατί ςυνδζεται με τθν αντίλθψθ και τθν πρόςλθψθ τθσ γνϊςθσ.
Ζχει να κάνει με τθν πλθροφόρθςθ που δεχόμαςτε πριν αλλά και μετά από ζνα θχθτικό
ςυμβάν, πλθροφόρθςθ θ οποία δεν μασ παρουςιάηεται αυτοτελισ και ολοκλθρωμζνθ
ωσ μία εικόνα. Ζγκειται λοιπόν ςε εμάσ, θ ευκφνθ τθσ ςφλλθψθσ τθσ «κινοφμενθσ»
θχθτικισ πλθροφόρθςθσ, θ οποία αποτελεί μία οριοκετθμζνθ και εξαρτϊμενθ
διαδικαςία από το περιβάλλον από το οποίο προζρχεται. Ακόμα όμωσ και θ
ςυγκεκριμζνθ πρόςλθψθ εξαρτάται από τισ γνϊςεισ που ζχει το ακροατιριο και τθν
προςοχι που αποδίδει κατά τθ διαδικαςία. Εδϊ ελλοχεφει ο κίνδυνοσ τθσ

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

ςυμπτωματικότθτασ και τθσ ανακρίβειασ αναφορικά με τθν πρόςλθψθ τθσ θχθτικισ

πλθροφόρθςθσ. Θ Μουςικι Ακρόαςθ δεν παφει να αποτελεί μία αλυςιδωτι διαδικαςία
όπου ζχει να κάνει με τθ δφναμθ του μυαλοφ να βιϊνει και να δομεί μουςικά θχθτικά
μοτίβα (μελωδικά, ρυκμικά, με διαφορετικι δυναμικι και ζνταςθ). Για αυτό τον λόγο
ςυνδζεται άμεςα με τθν Μουςικι Κατανόθςθ/Αντίλθψθ. Θ πολλαπλι θχθτικι
πλθροφόρθςθ μεταφράηεται μζςω του μυαλοφ - μζςα από ζνα οριοκετθμζνο μουςικό
πλαίςιο ςτο οποίο εντάςςονται τα μουςικά ζργα - και κτίηει τονικζσ και ρυκμικζσ δομζσ
ςτισ οποίεσ εντάςςει τθν πλθροφόρθςθ (Elliott, 1995:84). Που βοθκά θ ςυγκεκριμζνθ
διαδικαςία ςτθ μουςικι εκπαίδευςθ; Διευκολφνει το εκπαιδευτικό – μακθςιακό
πλαίςιο προςφζροντασ ςτον μακθτι/τρια τθ δυνατότθτα να κατανοιςει τισ πολλαπλζσ
ςυνδζςεισ τθσ μουςικισ δθμιουργίασ με τθν ακρόαςθ (μακαίνει μζςα από τθν
ακρόαςθ, μιμείται, διαμορφϊνει αιςκθτιριο, ςυνδζει μουςικζσ φόρμεσ, εξαςκείται,
ςυγκρίνει, κ.ο.κ.). Αυτόσ είναι και ο λόγοσ που κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνεται ςε
οργανωμζνεσ δραςτθριότθτεσ μουςικϊν πρακτικϊν ςτα προγράμματα ςπουδϊν
μουςικισ (Elliott, 1995:100-105). ΢τθ διαδικαςία τθσ Μουςικισ Ακρόαςθσ
περιλαμβάνεται και θ αξιολόγθςθ, θ οποία δεν αφορά μία γραπτι δοκιμαςία ςε
κεωρθτικό επίπεδο ι τθν ανάλυςθ μιασ παρτιτοφρασ, αλλά τθν πρόςλθψθ και τθν
κατανόθςθ του ζργου όπωσ, επίςθσ, και τισ ςυγκαλυμμζνεσ ςκζψεισ του ακροατι για
αυτό που ακοφει για να το μετατρζψει ςε μία ςυνειδθτι γνϊςθ τθσ πλθροφορίασ.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Τύτλοσ (Υπο)Ενότητασ
Πραξιακή Φιλοςοφία και Μουςική Εκπαίδευςη: Παράμετροι διαμόρφωςήσ τησ

Οι εκπαιδευτικοί τθσ μουςικισ κεωροφν ότι ο πρωταρχικόσ ςκοπόσ τθσ γενικισ

μουςικισ εκπαίδευςθσ είναι θ ςυμμετοχι ςε μουςικζσ εμπειρίεσ, οι οποίεσ βελτιϊνουν
τισ μουςικζσ δεξιότθτζσ τουσ αλλά και τισ μουςικζσ τουσ γνϊςεισ. Θ Πραξιακι
Φιλοςοφία προςφζρει ζνα πλαίςιο αξιακϊν κζςεων για τθ γενικι μουςικι εκπαίδευςθ,
επειδι οι ζννοιεσ τθσ μουςικισ δθμιουργίασ και τθσ μουςικισ ακρόαςθσ του D.Elliott
υπογραμμίηουν τον πρωταγωνιςτικό ρόλο τθσ φφςθσ τθσ Μουςικισ προςφζροντασ
ςαφι κακοδιγθςθ για το πϊσ πρζπει να ςκζπτονται ϊςτε να διαμορφϊςουν και να
ανα-διαμορφϊςουν το ςκεπτικό τουσ για τθ μουςικι διδαςκαλία (Burnard, 2005:270).
Ο/Η εκπαιδευτικόσ μουςικήσ ωσ αναμορφωτήσ/τρια πρακτικϊν
Θ μουςικι κατανόθςθ/αντίλθψθ προκφπτει μζςα από τισ αυτοβιογραφίεσ μάκθςθσ και
ελλοχεφει, αντίςτοιχα, ςτισ προςωπικζσ μουςικζσ εμπειρίεσ. Επιπλζον, θ πραξιακι
κεϊρθςθ τθσ γενικισ μουςικισ εκπαίδευςθσ ςυμβάλλει και επθρεάηει τθν
αντιμετϊπιςθ των παιδιϊν ωσ αντανακλαςτικοφσ δθμιουργοφσ μουςικισ και
επικυρϊνει διαδικαςίεσ όπωσ θ ακρόαςθ, θ εκτζλεςθ, ο αυτοςχεδιαςμόσ, θ ςφνκεςθ, θ
μουςικι οργάνωςθ και θ διεφκυνςθ, ωσ αλλθλεξαρτϊμενεσ μορφζσ δθμιουργικισ
μουςικισ δράςθσ. Θ ςυγκεκριμζνθ φιλοςοφικι κεϊρθςθ τθσ μουςικισ ολότθτασ των
παιδιϊν ωσ αυκεντικϊν μουςικϊν δθμιουργϊν επικροτείται. Αυτό που ζχει ςθμαςία,
άλλωςτε, ςτθ γενικι μουςικι εκπαίδευςθ είναι να προςφζρουμε δυναμικά ευκαιρίεσ
μουςικισ μάκθςθσ βελτιϊνοντασ τισ ικανότθτεσ των παιδιϊν, να διευρφνουμε τθν
πρόςβαςθ τουσ ςτθ Μουςικι και να ενιςχφςουμε τθν επαγγελματικι πρακτικι μασ. Θ
μουςικι εμπειρία παίηει κακοριςτικό ρόλο για τθν πολυδιάςτατθ φφςθ τθσ Μουςικισ
και τθσ ςθμαςίασ τθσ για τουσ/τισ μακθτζσ/τριεσ για το πϊσ αντιλαμβάνονται,
ςκζφτονται και ενεργοφν μουςικά. Ο Elliott υποςτθρίηει ότι «για να διδάξει
αποτελεςματικά τθ μουςικι, ζνασ εκπαιδευτικόσ πρζπει να κατζχει, να ενςωματϊνει
πρακτικζσ και να αποτελεί παράδειγμα μουςικισ μίμθςθσ. Σα παιδιά αναπτφςςουν τθν
μουςικότθτα τουσ μζςω των ενεργειϊν και των αλλθλεπιδράςεϊν τουσ με τουσ
εκπαιδευτικοφσ μουςικοφσ και τουσ επαγγελματίεσ μουςικοφσ» (Elliott 1995:262).
Βακιά ενςωματωμζνθ ςτθν πραξιακι φιλοςοφικι προςζγγιςθ τθσ μουςικισ
εκπαίδευςθσ του Elliott αποτελεί θ ςυμμετοχι ςε κοινότθτεσ μουςικισ πρακτικισ
(ςυναυλίεσ, δθμόςιεσ μουςικζσ εμφανίςεισ, μουςικοί αυτοςχεδιαςμοί, ντουζτα,
κονςζρτα, μουςικζσ παραςτάςεισ, μουςικζσ αφθγιςεισ, μουςικά αναλόγια) όπου θ
μουςικι αντίλθψθ καλλιεργείται τόςο ςτον εκπαιδευτικό μουςικισ όςο από/και ςτο
ςφνολο. ΢τισ κοινότθτεσ μουςικισ πρακτικισ, ο εκπαιδευτικόσ ςυμμετζχει με όρουσ
ιςονομίασ όπου ςτόχοσ αποτελεί θ ςυμμετοχι, θ καλλιζργεια τθσ κουλτοφρασ τθσ
μουςικισ πρακτικισ με όρουσ κοινωνικισ χειραφζτθςθσ.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Ωσ μουςικόσ, καλλιτζχνθσ και μζντορασ, ο εκπαιδευτικόσ μουςικισ κα πρζπει

να παρζχει τα πρότυπα εκείνα ϊςτε να ανατροφοδοτεί τουσ μακθτζσ μυϊντασ τουσ ςε
διαφορετικά είδθ μουςικισ πολυμορφικά. Γνωρίηοντασ πότε και πϊσ να το κάνει αυτό
κεωρείται πρόκλθςθ. Όπωσ το κζτει ο Elliott «θ γνϊςθ του πϊσ να παρζχεται θ
κατάλλθλθ ανατροφοδότθςθ ςτουσ/ςτισ μακθτζσ/τριεσ ςτθρίηεται ςτθ γνϊςθ του
τρόπου υπολογιςμοφ και του τρόπου εξιγθςθσ του «γιατί» και του «πϊσ» (1995:134).
Θ διαδικαςία ςτιριξθσ και ανατροφοδότθςθσ, αςφαλϊσ, δεν είναι μία εφκολθ υπόκεςθ
κακϊσ θ ευκφνθ των εκπαιδευτικϊν μουςικισ είναι μεγάλθ και κακοριςτικι για τθ
διαμόρφωςθ τθσ μουςικισ κατανόθςθσ των μακθτϊν/τριϊν. Όπωσ εξθγεί ο Elliott, οι
εκπαιδευτικοί μουςικισ διαγνϊνουν τθ μουςικι ςκζψθ. ΢κζπτονται ςε τι δίνουν
προςοχι οι μακθτζσ/τριεσ, τι δεν καταλαβαίνουν αλλά και καταλαβαίνουν, που
δυςκολεφονται, ποιεσ είναι οι ςωςτζσ ι λανκαςμζνεσ γνωςτικζσ τουσ
προςλαμβάνουςεσ για μουςικά ηθτιματα. Με βάςθ αυτζσ τισ αναλφςεισ και
ανατροφοδοτιςεισ, ςτοχεφουν ςτθν προςοχι των μακθτϊν/τριϊν και ςτθν
κακοδιγθςθ τθσ ςκζψθσ μζςα από τθ μουςικι δράςθ, αξιοποιϊντασ διδακτικζσ
μεκοδολογίεσ και πρακτικζσ με διαφορετικό τρόπο, αναπροςαρμόηοντασ ςυνεχϊσ τθ
διδαςκαλία τουσ (Elliott, 1995:75).
Ο/Η μαθητήσ/τρια ωσ αναμορφωτήσ/τρια πρακτικϊν
Για πολλά παιδιά, θ μουςικι ςφνκεςθ ςθμαίνει τθν παραγωγι ενόσ κομματιοφ για ζνα
μουςικό όργανο (π.χ. ςυνκζτοντασ ζνα ζργο για πιάνο ι κικάρα). ΢τθ ςυγκεκριμζνθ
δθμιουργικι διαδικαςία, θ ςκζψθ επικαλείται ςυγκεκριμζνεσ νοθτικζσ παραμζτρουσ
για τθν παραγωγι ενόσ κομματιοφ που κα εκτελεςτεί μουςικά. Αυτό περιλαμβάνει μία
επαναδραςτθριοποίθςθ τθσ ςκζψθσ κατά τθν οποία θ ιδζα αναγεννιζται,
επικεντρϊνεται, ςτακεροποιείται και ολοκλθρϊνεται με τελικζσ αποφάςεισ για το τι κα
αξιοποιθκεί μουςικά, εφόςον ζχει κατακτθκεί νοθτικά από τουσ μικροφσ δθμιουργοφσ.
Αυτό που κεωρείται κακοριςτικό για τθ μουςικι δθμιουργία και το τελικό μουςικό
παράγωγο, επθρεάηεται από τισ προςωπικζσ τουσ αποφάςεισ αλλά και τθν προςοχι
που οι ίδιοι/εσ δείχνουν κατά τθ διαδικαςία τθσ παραγωγισ. Κατά τθ δθμιουργικι
διαδικαςία ςθμαντικι κεωρείται θ δράςθ – αντίδραςθ μεταξφ των
ςυμμετεχόντων/ουςϊν κακϊσ ο ζνασ μακαίνει από τον άλλο, «αιςκάνεται - ακοφει» τισ
ςωματικζσ ενζργειζσ του και ανταποκρίνεται ςε πρακτικζσ ι γίνεται φορζασ
ςυνεργατικϊν πρακτικϊν.
Σο πλαίςιο «διδαςκαλίασ – μάκθςθσ» οριοκετείται ζτςι με «γνϊςθ και ςκζψθ»
ςτθ Μουςικι όπου οι μακθτζσ/τριεσ που ζχουν μυθκεί ςε τζτοιου είδουσ
δραςτθριοποιιςεισ με πραξιακό χαρακτιρα να ςυνειδθτοποιοφν τισ διαςτάςεισ τθσ
μουςικισ γνϊςθσ κατά τθ διαδικαςία τθσ ςφνκεςθσ. Αυτι θ μουςικι πρακτικι
χαρακτθρίηεται από μια «ςυνεχι και ενεργι εμβάπτιςθ ςτθν ικανοποίθςθ ςθμαντικϊν
μουςικϊν προκλιςεων από τα ίδια τα παιδιά» (Elliott 1995:246). Σι μποροφμε, ωσ
εκπαιδευτικοί, να μάκουμε από αυτι τθ διαδικαςία «διδαςκαλίασ – μάκθςθσ»; ΢τθν
περίπτωςθ αυτι, το πλαίςιο αφορά μία κοινότθτα μακθτϊν που διαπραγματεφονται

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

και κζτουν τισ μουςικζσ παραμζτρουσ και τουσ δικοφσ τουσ όρουσ. Ωσ μουςικοί
δθμιουργοί, ωσ αναμορφωτζσ ανακλαςτικϊν πρακτικϊν τα παιδιά κζτουν προκλιςεισ,
όπωσ, επίςθσ, κζτουν ανάλογεσ και οι εκπαιδευτικοί τουσ, μζςω των οποίων ζρχονται
να εκτιμιςουν τθ δικι τουσ μουςικι ςκζψθ ωσ δράςθ, μακαίνοντασ τι είναι αυτό που
ζχει ςθμαςία για τισ μουςικζσ πρακτικζσ τουσ. Οι ςυγκεκριμζνοι μακθτζσ/τριεσ ζχουν
τθν ευκαιρία μζςα από ανάλογεσ ςυνζργιεσ να αντικατοπτρίηουν ςτα μουςικά
παράγωγά τουσ τα αποτελζςματα τόςο τθσ μουςικισ δθμιουργίασ τουσ όςο και των
ςυνομιλικων τουσ» (Elliott 1995:264).
Θ Μουςικι γίνεται λοιπόν τόποσ ςυνάντθςθσ, οριοκετθμζνοσ από ζναν κοινό
χϊρο ςτον οποίο αναπτφςςεται θ μουςικι μφθςθ όςο και θ μουςικι δθμιουργικότθτα.
Σο ςθμαντικό ςτοιχείο ςε αυτό το ςθμείο είναι ότι θ γζννθςθ των μουςικϊν ιδεϊν δεν
είναι κάτι το οποίο μπορεί να επιςτραφεί, κακϊσ αποτελεί μονοπάτι κοινισ,
ςυλλογικισ ςυνάντθςθσ ανκρϊπινων ενεργειϊν. Θ μουςικι δθμιουργία παφει με αυτόν
τον τρόπο να αφορά μία προςωπικι επιλογι και να ζχει προςωπικι ταυτότθτα κακϊσ
ανταποκρίνεται ςτισ μουςικζσ προκλιςεισ, υιοκετεί και απορρίπτει, δθμιουργείται εκ
νζου και ενςωματϊνει αυτό που ζχει κατανοθκεί μουςικά. Για αυτό τον λόγο, θ
μουςικι κατανόθςθ/αντίλθψθ κεωρείται μείηονοσ ςθμαςίασ για τθν Πραξιακι
Φιλοςοφία.
Η Πραξιακή άποψη για τη Γενική Μουςική Εκπαίδευςη: η Γνϊςη ωσ Πρακτική
Θ Μουςικι, ωσ ανκρϊπινθ ενζργεια, εμπεριζχει τθ δθμιουργία και τθν ακρόαςθ κατά
τον Elliott και επειδι αποτελεί μία ςυνεχι διαπραγμάτευςθ με όρουσ πράξησ
χαρακτθρίηεται από τθ βιωματικι ποιότθτα των πρακτικϊν γνϊςεων. Αποτελεί μία
κοινωνικι πρακτικι που ενςωματϊνεται ςτο πλαίςιο τθσ προςωπικισ ιςτορίασ ηωισ
των ςυμμετεχόντων/ουςϊν και των προθγοφμενων βιωματικϊν εμπειριϊν τουσ.
Ο Elliott αναγνωρίηει ότι οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευόμενοι διατθροφν μια
κοινωνικο-πολιτιςμικι και ςυναιςκθματικι ςχζςθ με τθ Μουςικι. Τποςτθρίηει ότι θ
ςυγκεκριμζνθ διαδικαςία μουςικισ μάκθςθσ αποτελεί μορφι πρακτικισ. Θ ζμφαςθ
δίνεται ςτθ ςπουδαιότθτα τθσ ςυμμετοχισ ςτον διάλογο μεταξφ γνϊςθσ και μουςικισ
δραςτθριότθτασ, αλλά και ςτθν γνϊςθ που προζρχεται από τθ βιωμζνθ μουςικι
εμπειρία εντόσ κοινωνικοφ πλαιςίου. Αυτι θ Γνϊςθ ζρχεται ωσ αποτζλεςμα
διαδικαςιϊν ακρόαςθσ, μουςικισ μάκθςθσ και μουςικισ μφθςθσ. Οι αλλθλεξαρτιςεισ
μεταξφ των τφπων τθσ γνϊςθσ που ςχετίηονται με τθ Μουςικι είναι κεντρικζσ ςτθν
Πραξιακι Φιλοςοφία όπωσ ιδθ παρακολουκιςαμε ςτθν πρϊτθ ςυνεδρία.
Ποιο είδοσ γνϊςθσ είναι αυτό που αξίηει να κατακτιςουν όλοι όςοι αςχολοφνται
με τθ Μουςικι κατά τον Elliott; ΢φμφωνα με τον ίδιο «Θ Μουςικι αποτελεί το κλειδί
για τθν επίτευξθ των αξιϊν και των ειδικϊν ςτόχων τθσ Μουςικισ Εκπαίδευςθσ. Θ
μφθςθ ςτθν Μουςικι, περιλαμβάνει τθν ακρόαςθ ωσ μία πλοφςια μορφι
διαδικαςτικισ γνϊςθσ και, παράλλθλα, βαςίηεται ςε τζςςερα άλλα είδθ μουςικισ
γνϊςθσ τα οποία τθν περιβάλλουν και τθν υποςτθρίηουν. Θα πρζπει όμωσ να λάβουμε
ςοβαρά υπόψθ ότι θ ακριβισ φφςθ και το περιεχόμενο τθσ Μουςικισ διαφζρει από τθ

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

μουςικι ςτθν πρακτικι τθσ διάςταςθ κακϊσ αναπτφςςεται μζςω τθσ προοδευτικισ
επίλυςθσ μουςικϊν προβλθμάτων ςε περιβάλλοντα διδαςκαλίασ-μάκθςθσ που
ςχεδιάηονται ςε πραγματικζσ ςυνκικεσ και φζρουν τα δικά τουσ πολιτιςμικά
χαρακτθριςτικά (Elliott, 1995:259-260). Θ τοποκζτθςθ του Elliott υπογραμμίηει τθ
ςθμαςία τθσ μουςικισ δθμιουργίασ με όρουσ προςωπικισ εμπειρίασ και βιϊματοσ
πάνω ςτα διαφορετικά είδθ τθσ Μουςικισ και όχι μόνο. Θ προςωπικι εμπλοκι, θ
προςωπικι γνϊςθ για τον τρόπο διαμόρφωςθσ τθσ μουςικισ μασ αντίλθψθσ αλλά και
τθσ μουςικισ παραγωγισ αποτελεί βαςικι τοποκζτθςθ τθσ Πραξιακισ Φιλοςοφίασ για
τθ Μουςικι Εκπαίδευςθ αξιοποιϊντασ τισ ςυμμετοχικζσ διαδικαςίεσ τθσ ακρόαςθσ, τθσ
ςφνκεςθσ, τθσ οργάνωςθσ, τθσ διεφκυνςθσ, τθσ εκτζλεςθσ, του αυτοςχεδιαςμοφ. Όλεσ
αυτζσ οι ςυνιςτϊςεσ δθμιουργοφν μουςικι Γνϊςθ πάνω ςτον άξονα τθσ ανκρϊπινθσ
εμπειρίασ.
Θ Γενικι Μουςικι Εκπαίδευςθ είναι αναγκαίο να ςυςτινει Προγράμματα
΢πουδϊν Μουςικισ Εκπαίδευςθσ αξιοποιϊντασ τισ ςυγκεκριμζνεσ κζςεισ. Θ μζριμνα
για τισ μουςικζσ προτιμιςεισ των μακθτϊν όπωσ, επίςθσ, θ ςπουδαιότθτα και ο
ςεβαςμόσ τθσ διαφορετικισ μουςικισ κουλτοφρασ προςδίδουν αυκεντικότθτα ςτισ
διαδικαςίεσ διδαςκαλίασ – μάκθςθσ ωσ κακοριςτικοί παράγοντεσ διαμόρφωςθσ τουσ
(Elliott 1995: 72). Αξιοποιϊντασ τθ ςυγκεκριμζνθ αρχι ςτο ςχεδιαςμό των
προγραμμάτων, ο Elliott μασ προςκαλεί να ςκεφτοφμε ζνα ανοικτό μοντζλο
ςχεδιαςμοφ τουσ με «μετατροπζσ» πάνω ςε ςυνεχείσ πρακτικζσ όπου οι μακθτζσ ζχουν
τθ δυνατότθτα να αλλθλεπιδροφν μεταξφ τουσ, να ςυναντοφν και να κωδικοποιοφν
ςφμφωνα με τισ μουςικζσ εμπειρίεσ τουσ. Επιδίωξθ του Elliott αποτελεί θ
πλουραλιςτικι διδαςκαλία με ςτρατθγικζσ που διζπονται από μουςικζσ διδακτικζσ
μεκοδολογίεσ διαφόρων τφπων, ϊςτε να αναγνωρίηονται οι πολιτιςμικά
διαφοροποιθμζνεσ απόψεισ τθσ μουςικισ, να αξιοποιοφνται τα ςωςτά κριτιρια ςτθ
μουςικι διδαςκαλία και να ενιςχφεται θ επαφι μεταξφ των ςυμμετεχόντων για κάκε
είδοσ μουςικισ. Κάτι τζτοιο επιτυγχάνεται όταν για το ςχεδιαςμό των προγραμμάτων
λαμβάνονται ςοβαρά υπόψθ οι απόψεισ, οι γνϊςεισ και οι εμπειρίεσ των
μακθτϊν/τριϊν ςε ζνα περιβάλλον που ενκαρρφνει τθν εμπλοκι και τθ ςυμμετοχι τουσ
και προςφζρει ευκαιρίεσ για να εμπνευςτοφν, να κινθτοποιθκοφν, να
δραςτθριοποιθκοφν, να ενδιαφερκοφν, να προκλθκοφν αλλά και να ολοκλθρωκοφν
μζςω τθσ μουςικισ. Φυςικά, οι εκπαιδευτικοί μουςικισ οφείλουν να γίνουν κοινωνοί
ανάλογων πρακτικϊν.
Σο ςτοιχείο ςτο οποίο αναφζρεται ο Elliott ωσ «μουςικοποιθτικό» δίνει ζμφαςθ
ςτθ γνωςτικι φφςθ τθσ μουςικισ εμπειρίασ ορίηοντασ το «γνωρίηοντασ πϊσ». Θ γνϊςθ
του να μακαίνει κανείσ πϊσ να μυείται ςτθ Μουςικι αποτελεί διαδικαςία που
«απαιτεί» μουςικι αντίλθψθ, θ οποία βαςίηεται εκ κεμελίων ςτθ ακρόαςθ και τθ
δθμιουργία. Αυτοφ του είδουσ θ γνϊςθ είναι ανακλαςτικι και ςυνεπαγωγικά
εμπεριζχει τθν Πράξθ (Elliott, 1995:53-54). Κάτι τζτοιο, προςυπογράφει τθν ποιότθτα
ςτθν «ορκι» διδακτικι πρακτικι για τα πραγράμματα γενικισ μουςικισ εκπαίδευςθσ.
Θ μουςικι κατανόθςθ διαμορφϊνεται, επικαιροποιείται και επθρεάηεται από πολλά

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

είδθ γνϊςεων. Εμπεριζχει διαδικαςτικζσ γνϊςεισ, τισ επίςθμεσ μουςικζσ γνϊςεισ

(ζννοιεσ, ιδζεσ, γεγονότα και περιγραφζσ), τθν άτυπθ μουςικι γνϊςθ (κοινι λογικι που
προζρχεται από ςυςςωρευμζνεσ μουςικζσ εμπειρίεσ), τθν ιμπρεςιονιςτικι μουςικι
γνϊςθ (αιςκιματα και ςυναιςκιματα), τθν μεταγνϊςθ. Θ ακρόαςθ απαιτεί τθν
ανάπτυξθ και τθ ςφμπτυξθ όλων των μορφϊν γνϊςθσ για τθ μουςικι κάκε είδουσ. Θ
μουςικι κατανόθςθ αποτελεί τθν ενςωμάτωςθ όλων των παραπάνω.
Φαίνεται λοιπόν λογικι θ τοποκζτθςθ ότι ςε αυτι τθν πραξιακι κεϊρθςθ τθσ
γενικισ μουςικισ εκπαίδευςθσ, τα προγράμματα κα πρζπει να δίνουν ζμφαςθ ςτθν
ενεργι μουςικι ςυμμετοχι με τθ μουςικι που ενδιαφζρει τουσ νζουσ, όπου οι
αυκεντικζσ μουςικζσ εμπειρίεσ αποτελοφνται τόςο από τθ λιψθ αποφάςεων τουσ όςο
και από τισ επιλογζσ των μακθτϊν/τριϊν. Σο τελευταίο αυτό ςτοιχείο, ζχει ιδιαίτερθ
ςθμαςία για τον τρόπο προςζγγιςθσ τθσ γενικισ μουςικισ εκπαίδευςθσ. Γιατί αν θ
ςθμαςία τθσ μουςικισ εμπειρίασ βαςίηεται ςτθν ενςωματωμζνθ φφςθ τθσ «μουςικισ»
(ωσ ακροατζσ και δθμιουργοί), τότε θ διαδικαςία «διδαςκαλίασ-μάκθςθσ» πρζπει να
ενςωματϊνει τισ διαςτάςεισ τθσ μουςικισ γνϊςθσ ςτθν μουςικι πράξθ με τρόπουσ που
ενκαρρφνουν τθν κριτικι ανατροφοδότθςθ (Elliott 1995:101).

ΑΣΟΜΙΚΗ ΔΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 1
Με βάςθ τα μζχρι τϊρα ςτοιχεία προςπάκθςε να αναγνϊςεισ «διαφορετικά» τουσ γενικοφσ
ςκοποφσ και τισ αρχζσ του επίςθµου Αναλυτικοφ Προγράμματοσ Μουςικισ για το Νθπιαγωγείο
- Δθμοτικό - Γυμνάςιο. Σα ςυγκεκριμζνα Προγράμματα ΢πουδϊν, δίνονται ςτα Παράλλθλα
Κείμενα. Αφοροφν τθ Γενικι Μουςικι Εκπαίδευςθ και ςυμπλθρϊνονται από το Πρόγραμμα
΢πουδϊν που αφορά ςτθν Αιςκθτικι Αγωγι και εμπεριζχει τθ Μουςικι Εκπαίδευςθ ςε Δομζσ
Προςφφγων.
Εντόπιςε και κατζγραψε τα ςθμεία όπου αναγνωρίηεται από εςζνα, θ «πραξιακι» διάςταςθ
του µακιµατοσ τθσ Μουςικισ αξιοποιϊντασ δφο βαςικζσ αρχζσ τθσ πραξιακισ φιλοςοφίασ:
- τθν ενεργθτικι ςυµµετοχι των µακθτϊν/τριϊν ςτθν ανακάλυψθ τθσ μουςικισ γνϊςθσ (με
ζμφαςθ ςτθν Πρωτοβάκμια Εκπαίδευςθ),
- τθν κριτικι ςυνειδθτοποίθςθ και τθν αναςτοχαςτικι κριτικι των µακθτϊν/τριϊν ςχετικά µε
τισ προςωπικζσ και κοινωνικζσ τουσ εµπειρίεσ, ϊςτε να βιϊνουν τουσ εαυτοφσ τουσ ωσ
κοινωνικά, επικοινωνιακά και δθµιουργικά άτοµα (με ζμφαςθ ςτθ Δευτεροβάκμια
Εκπαίδευςθ).
Οι ςθμειϊςεισ κα αξιοποιθκοφν από εςζνα ςτθν τελικι εργαςία τθσ διδακτικισ ενότθτασ.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

ΠΡΟΣΑ΢Η ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΜΕΛΕΣΗ΢ ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

REGELSKI, T. A. (2009). THE ETHICS OF MUSIC TEACHING AS PROFESSION AND PRAXIS. VISIONS OF
RESEARCH IN MUSIC EDUCATION, 13. RETRIEVED FROM http://www-usr.rider.edu/~vrme/
(REPRINTED WITH PERMISSION FROM KUNSKAPENS KONST : VÄNBOK TILL BÖRJE STÅLHAMMAR [ART
OF KNOWLEDGE : A BOOK FROM FRIENDS TO BÖRJE STÅLHAMMAR ], EVA GEORGII -HEMMING , ED.
ÖREBRO, SWEDEN: SCHOOL OF MUSIC, ÖREBRO UNIVERSITY , 2007)

ΔΕΠΠ΢ – ΑΠ΢ ΜΟΤ΢ΙΚΘ΢ ΔΘΜΟΣΙΚΟΤ & ΓΤΜΝΑ΢ΙΟΤ, 2011. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝ΢ΣΙΣΟΤΣΟ.

ΑΘΘΝΑ

ΝΕΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΢ΠΟΤΔΩΝ, ΣΕΧΝΕ΢ ΠΟΛΙΣΙ΢ΜΟ΢ , ΜΟΤ΢ΙΚΘ , ΝΘΠΙΑΓΩΓΕΙΟ , Α-΢Σ ΔΘΜΟΣΙΚΟΤ , Α-Γ
ΓΤΜΝΑ΢ΙΟΤ , ΝΕΟ ΢ΧΟΛΕΙΟ (΢ΧΟΛΕΙΟ ΣΟΤ 21 ΑΙΩΝΑ), ΑΝΑΘΕΩΡΘΜΕΝΘ ΕΚΔΟ΢Θ 2014.
ΙΝ΢ΣΙΣΟΤΣΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΘ΢ ΠΟΛΙΣΙΚΘ΢ . ΑΘΘΝΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Θ΢ ΣΩΝ ΔΟΜΩΝ ΤΠΟΔΟΧΘ΢ ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Θ΢ ΠΡΟ΢ΦΤΓΩΝ (ΔΤΕΠ).

ΘΛΙΚΙΑΚΕ΢ ΟΜΑΔΕ΢ 6-12 ΕΣΩΝ ΚΑΙ 12-15 ΕΣΩΝ. ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟ ΑΙ΢ΘΘΣΙΚΘ
ΑΓΩΓΘ – ΜΟΤ΢ΙΚΘ. ΙΝ΢ΣΙΣΟΤΣΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΘ΢ ΠΟΛΙΣΙΚΘ΢.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Τύτλοσ (Υπο)Ενότητασ
Η «Πράξη» για τη Φιλοςοφία και τη Φιλοςοφία τησ Μουςικήσ Εκπαίδευςησ

Σα Θκικά Νικομάχεια ξεκινοφν με τθν παρατιρθςθ πωσ «κάκε τζχνθ και κάκε
επιςτθμονικι ζρευνα όπωσ και κάκε πράξθ και κάκε κατόπιν ςκζψεωσ λαμβανόμενθ
απόφαςθ φαίνεται ότι αποβλζπει ςε κάποιο αγακό» (ΘΝ 1094a1-2)*2+. Ωςτόςο, κάκε
αγακό που επιδιϊκεται με τισ επιμζρουσ πράξεισ ςτθ ηωι κάκε ανκρϊπου αποτελεί
απλϊσ ζνα ενδιάμεςο ςτάδιο για τθν επίτευξθ του φψιςτου αγακοφ, τθσ «ευδαιμονίασ»
(ΘΝ 1095a14-20).
Για να ολοκλθρϊςει τον οριςμό τθσ ευδαιμονίασ, ο Αριςτοτζλθσ ειςάγει και το
επιχείρθμα τθσ λειτουργίασ*4+: Σο ιδιαίτερο γνϊριςμα του ανκρϊπου, που τον
διακρίνει από όλα τα άλλα είδθ ζμβιων όντων, είναι θ «ψυχισ ενζργεια κατά λόγον»
τζλειοσ είναι ο άνκρωποσ που εκτελεί τζλεια αυτι τθν λειτουργία και τθν εκτελεί
τζλεια, όταν κάκε πράξθ του επιτελείται ςφμφωνα με τθν «οικείαν αρετιν» (ΘΝ
1098a8-16). Με τον ιςχυριςμό ότι θ ευδαιμονία είναι ενζργεια τθσ ψυχισ που
κακοδθγείται από τθν αρετι, ο Αριςτοτζλθσ απομακρφνεται πλζον από τθν πλατωνικι
γραμμι τθσ διερεφνθςθσ τθσ ιδζασ του αγακοφ και ςτρζφεται προσ τθ διερεφνθςθ των
«κατ’ αρετιν» πράξεων*5+. Θ θκικι του Αριςτοτζλθ, επομζνωσ, είναι ςαφϊσ
τελεολογικι «θ θκικότθτα, κατά τθν άποψι του, ζγκειται ςε οριςμζνεσ πράξεισ που
γίνονται, όχι επειδι είναι ορκζσ κακαυτζσ, αλλά επειδι κα μασ φζρουν πιο κοντά ςτο
“ανκρϊπινο αγακό”»*7+. Σο υπζρτατο δε ανκρϊπινο αγακό ςυλλαμβάνεται από τον
φιλόςοφο ωσ ζνα ςφνολο «ικανοτιτων και δραςτθριοτιτων ορκολογικοφ
αυτοκακοριςμοφ» που εκδθλϊνεται μζςα από τθν καλλιζργεια των αρετϊν*8+
(Μαςτοράκθ, 2009).
΢φμφωνα με τθ Θεοδωροποφλου (2014a:33), θ ζννοια τθσ αριςτοτελικισ
φρονιςεωσ, αναδεικνφει τθν περίπλοκθ ςχζςθ τθσ κεωρίασ με τθν πράξθ, κακϊσ θ
φρόνθςθ ςτοχεφει ςτθν πράξθ, ενϊ θ τζχνθ ςτθν παραγωγι, τθν ποίθςθ (είναι δθλαδι
ζξισ ποιθτικι). Επομζνωσ, θ ζννοια τθσ φρονιςεωσ απομζνει να δθλϊνει μία
πραξιακι/πρακτικι διάκεςθ/ζξιν, θ οποία δεν κατατάςςεται ςτισ θκικζσ αρετζσ που
αφοροφν ςτθν προαίρεςθ αλλά, αντίκετα, ςτον κανόνα τθσ προαίρεςθσ και ςτθν
ακρίβεια του κριτθρίου («Σθν φρόνθςιν ζξιν είναι μετά του λόγου αλθκοφσ περί τα
ανκρϊπινα αγακά πρακτικι»: Θκικά Νικομάχεια VI, 5, 1140, όπ.αναφ. ςτο Aubenque,
P., 1963:34). Οι ςυγκεκριμζνεσ τοποκετιςεισ παραπζμπουν ςε μία πραξεολογία τθσ
εκπαίδευςθσ, θ οποία, αξιοποιϊντασ τθν κρίςθ, ςυνδζεται με τον απϊτατο θκικό
ςκοπό, ςτον οποίο οδθγείται ο άνκρωποσ μζςω τθσ εκπαίδευςθσ (Hourbakis, 1998,
όπ.αναφ. ςτο Θεοδωροποφλου, 2014a:33). ΢ε αυτό το επίπεδο ανάλυςθσ, υπό το
πρίςμα τθσ πρακτικισ ςοφίασ ωσ ςτοιχείου φιλοςοφικισ παρζμβαςθσ και τμιματοσ
φιλοςοφικισ κουλτοφρασ, εντάςςεται ςφμφωνα με τον Higgins και το αναςτοχαςτικό
μοντζλο του Schön (Higgins, 2001, όπ.αναφ. ςτο Θεοδωροποφλου, 2014a:33).

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Θ Θεοδωροποφλου (2014:32-33) ςθμειϊνει ότι ο Althusser εκκινϊντασ από τθν

αριςτοτελικι διάκριςθ (ποίθςισ-πράξισ), εςτιάηει ςτο ςθμείο τθσ μεταμόρφωςθσ του
υποκειμζνου μζςα από τθν ίδια του τθν πράξθ, τθν ίδια του τθν πρακτικι. Θ λζξθ
«πρακτικι» υποδεικνφει άλλωςτε μια ςχζςθ ενζργειασ με το πραγματικό, κακϊσ θ ιδζα
τθσ δραςτθριότθτασ εμπεριζχεται ςτθν πράξθ και ςυνδζεται κατεξοχιν με τθν ζννοια
του ανκρϊπινου υποκειμζνου. Ο Althusser υποςτθρίηει ζτςι, ότι «με τον όρο πρακτικι
εννοοφμε όλουσ τουσ τόπουσ, τα ςϊματα, τισ ομάδεσ, τα εργαλεία, τα ζγγραφα, τα
κείμενα, τα εργαςτιρια, τισ διαδικαςίεσ που επιτρζπουν τθ διεξαγωγι μιασ
δραςτθριότθτασ … Ζχουμε να κάνουμε πάντοτε με πρακτικζσ και ο όροσ «κεωρία» δεν
ορίηει επϋουδενί μια διαδικαςία αλλά ζνα προϊόν…Θ πρακτικι είναι επομζνωσ ζνασ
όροσ δίχωσ αντίκετο, που ορίηει το ςφνολο των ανκρϊπινων δραςτθριοτιτων»
(Althusser, όπ.αναφ. ςτο Θεοδωροποφλου, 2014a:33).
΢φμφωνα με τθν ίδια, ςτον βακμό κατά τον οποίο θ πρακτικι δεν είναι παρά μια
επεξεργαςία τθσ αναπαράςταςθσ των πραγμάτων του κόςμου μζςω τθσ ςυνείδθςθσ
λειτουργεί και ωσ φορζασ ιδεϊν, ωσ «θχϊ τθσ κεωρίασ». Κακϊσ θ πράξθ
ςυμπλθρϊνεται από τθν κεωρία, θ κατανόθςθ τθσ πρακτικισ δεν είναι δυνατόν να
νοθκεί ωσ απλι δράςθ, ενζργεια, δραςτθριότθτα, α-ςχολία. Θ κοινωνικι διάςταςθ τθσ
πρακτικισ εμπεριζχει τθν παιδαγωγικι κακοδιγθςθ αξιοποιϊντασ ζνα ςφνολο υλικϊν,
ιδεολογικϊν, κεωρθτικϊν και ανκρϊπινων ςτοιχείων (δρϊντων υποκειμζνων), θ
αμοιβαία δράςθ των οποίων παράγει ζνα αποτζλεςμα που τροποποιεί τα αρχικά
δεδομζνα. ΢το πλαίςιο αυτό εντάςςεται και θ φιλοςοφικι πρακτικι μεταμορφϊνοντασ
ιδεολογίεσ, διαφορετικζσ κοινωνικζσ πρακτικζσ αλλά και ενεργζσ, δρϊςεσ φιλοςοφικζσ
προτάςεισ (Θεοδωροποφλου, 2014a:33).
Εάν, λοιπόν, για τθ φιλοςοφία τθσ παιδείασ, ςφμφωνα με τθ Θεοδωροποφλου, θ
Πράξη είναι ζνασ τόποσ ςκζψθσ, θ παιδαγωγικι προςζγγιςθ «νοείται, ςτο πλαίςιο
αυτό, ωσ μια εν γζνει εφαρμογι μεκόδων, προκειμζνου τα υποκείμενα να
ςυμμορφωκοφν ςε μια υποτικζμενθ ορκολογικότθτα». Παρόλα ταφτα, ο κόςμοσ τθσ
Πράξησ, υπό το πρίςμα τθσ φιλοςοφίασ τθσ παιδείασ, δίνει ςτο πρόςωπο τθ
δυνατότθτα τθσ οργάνωςθσ αλλά και τθσ ελευκερίασ αντιπαλεφοντασ τθν
κανονιςτικότθτα με τρόπουσ χειραφετικοφσ (Θεοδωροποφλου, 2014a: 37, 40).
Κατά αυτιν τθν ζννοια, οι πτυχζσ του ανεξάντλθτου φάςματοσ τθσ Πράξησ ςτθν
εκπαίδευςθ είναι ποικίλεσ. Με ζμφαςθ ςτθν εργαςτθριακότθτα τθσ φιλοςοφίασ τθσ
παιδείασ, θ Θεοδωροποφλου ςυγκροτεί ακριβϊσ ζνα φάςμα αναπτφξεων τθσ από τθ
ςτοχοκεςία τθσ αποςτολισ των εκπαιδευτικϊν και τισ ςυνεπαγωγζσ τθσ ςτθν
εκπαιδευτικι πράξθ, ςτθ δυνατότθτα των φιλοςοφικϊν κεωριϊν να πλθροφοριςουν
και να τροφοδοτιςουν τόςο τθ ςτοχοκεςία αυτι όςο και τθ ςυνεπακόλουκθ Πράξη:
 Από τθν ικανότθτα τθσ Φιλοςοφίασ τθσ Παιδείασ να παρζμβει ςτθ διεκνι
πραγματικότθτα, ςτθν ανάδειξθ ηθτθμάτων που προκφπτουν από τθν
εμπλοκι τθσ εκπαίδευςθσ ςτισ ςφγχρονεσ αντιλιψεισ ςχετικά με τθν
ανάπτυξθ τθσ τεχνολογίασ και τθ καινοτομίασ.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

 Από τθν ανάλυςθ τθσ κρίςθσ του κεςμοφ τθσ εκπαίδευςθσ ςτθν
αναγκαιότθτα ανάδειξθσ του ρόλου τθσ τζχνθσ και τθσ κουλτοφρασ ςτθν
εκπαιδευτικι πράξθ τροφοδοτϊντασ με άλλο νόθμα τθν ζννοια τθσ
καινοτομίασ ςτθ ςχολικι πρακτικι.
 Από τθ δυνατότθτα να διαμορφωκεί ζνα εργαςτθριακό πεδίο ςτον χϊρο
τθσ φιλοςοφίασ τθσ παιδείασ ςτθν ανάδειξθ του λόγου των παιδιϊν ωσ
φιλοςοφικοφ υλικοφ.
 Από τθν θκοποιθτικι διάςταςθ τθσ φιλοςοφικισ και εκπαιδευτικισ
πράξθσ, ςτθ διλλθματικι προςζγγιςθ τθσ διαμόρφωςθσ ενόσ ιδιαίτερου
πεδίου, εκείνου τθσ επαγγελματικισ θκικισ εν μζςω μιασ ςχεςιακισ
φιλοςοφίασ για τθν κατανόθςθ των εκπαιδευτικϊν πράξεων
(Θεοδωροποφλου, 2014a:46).
Θ Θεοδωροποφλου αναδεικνφει τθν πραξιακι διάςταςθ τθσ Φιλοςοφίασ τθσ
Παιδείασ και ακόμα περιςςότερο, κεωρεί ότι αυτι θ πραξιακι διάςταςθ, θ Πράξη,
εφόςον θ φιλοςοφία τθσ παιδείασ ορίηεται από ςυνεχείσ «ςυςτροφζσ του κεωρθτικοφ
εντόσ του πρακτικοφ» (2014:62), αποτελεί κεμελιϊδθ όψθ τθσ. ΢τθν προςπάκεια αυτι,
αναςφρει ςειρά εννοιϊν, όπωσ το βίωμα, θ εμπειρία, το ενδιαφζρον για ηθτιματα τθσ
κακθμερινότθτασ, θ καινοτομία, θ δραςτθριότθτα, θ χειραφζτθςθ, θ ελευκερία των
επιλογϊν, θ εφαρμογι πολλαπλϊν μεκόδων, τισ οποίεσ ςυςχετίηει τόςο με τθν άςκθςθ
τθσ φιλοςοφίασ όςο και με τθν άςκθςθ τθσ εκπαιδευτικισ δραςτθριότθτασ ςυνδζοντασ
ζτςι τθν μία με τθν άλλθ με ςτόχο επιπλζον να δείξει ότι αυτό είναι δυνατόν και πρζπει
να ςυμβαίνει, διότι ουςιαςτικοποιεί περιεχόμενα και ςτόχουσ (Θεοδωροποφλου,
2013c˙2014). Ακριβϊσ μζςα από μία τζτοια ςυλλογιςτικι για τθν Πράξη, θ οποία
ςυνδζει ευφάνταςτα τθ Φιλοςοφία με τθν Εκπαίδευςθ, αναγνωρίηουμε βαςικζσ πτυχζσ
τθσ λεγόμενθσ Πραξιακισ Εκπαίδευςθσ.
Αναγνωρίηοντασ τθ ςθμαςία όςων προαναφζρκθκαν, καταλαβαίνουμε ότι θ
ουςιαςτικι αποςτολι τθσ μουςικισ εκπαίδευςθσ αφορά τθν οργάνωςθ
δραςτθριοτιτων/ανκρϊπινων ενεργειϊν/πράξεων με νόθμα για τθ ηωι των
ςυμμετεχόντων/ουςϊν. Εφόςον θ Μουςικι ενταχκεί ςτισ ανκρϊπινεσ δραςτθριότθτεσ,
είναι ςε κζςθ να προάγει τθ μουςικι εκπαίδευςθ μζςα από μία διαδικαςία αναηιτθςθσ
και αναδιαμόρφωςθσ του μουςικοφ πλαιςίου. ΢χετικά με τουσ τρόπουσ του «πράττειν»,
θ Φιλοςοφία τθσ Μουςικισ Παιδείασ επαναπροςδιορίηει για τον εαυτό τθσ το ηιτθμα
τθσ ςχζςθσ τθσ με το κακθμερινό, κακϊσ θ απόκτθςθ εμπειρίασ/βιϊματοσ είναι
ταυτόχρονα και διαδικαςία ανανζωςθσ, αναγζννθςθσ, ηωντανισ αιςκθτικισ εμπειρίασ.
΢το ςθμείο αυτό, ο ρόλοσ του εκπαιδευτικοφ μουςικισ φαίνεται να εμπεριζχει
μια διαφορετικι κοινωνικι διάςταςθ - εφόςον οι μακθτζσ ζχουν μουςικζσ εμπειρίεσ
πολφ πριν πάνε ςτο ςχολείο - εκείνθ του διευκολυντι τθσ μουςικισ ηωισ των μακθτϊν
(Xie, 2007:47). Και αυτό ακριβϊσ το πλαίςιο, ςτθ μουςικι διδαςκαλία, προςδιορίηεται
και εξερευνάται ταυτόχρονα μελετϊντασ το πϊσ ακοφει κανείσ μουςικι, πϊσ τθν
βιϊνει, πϊσ τθν αντιλαμβάνεται, και, τζλοσ, πϊσ τθν εφαρμόηει. Με βάςθ τα

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

παραπάνω, θ μουςικι εμπεριζχεται ςτον ιχο, ςτο ςυναίςκθμα, ςτθ ηωι και τθν
αλικεια (Xie, 2005).
Αυτόσ είναι άλλωςτε και ο λόγοσ όπου θ Μουςικι ωσ «θ τζχνθ των ιχων», μζςω
τθσ ακρόαςθσ, αποτελεί τθ βαςικι προςζγγιςθ ςτθ μουςικι μάκθςθ. ΢φμφωνα με τον
Elliott (1995), θ ακρόαςθ και θ ανκρϊπινθ μουςικι δράςθ είναι δφο πλευρζσ του ίδιου
γνωςτικοφ νομίςματοσ: θ ακρόαςθ περιλαμβάνει τθν πνευματικι καταςκευι των
ενδομουςικϊν (εντόσ των ζργων) και διαμουςικϊν (ανάμεςα ςτα ζργα) ςχζςεων μζςα
από είδθ τθσ γνϊςθσ που ςυνκζτουν τθ μουςικότθτα ςε όλεσ τθσ τισ εκφάνςεισ τθσ. Ωσ
εκ τοφτου, θ μουςικι εμπειρία, όχι μόνο εμμζνει ςτθν αρχι τθσ ολικισ κατανόθςθσ,
αλλά ςυμβάλλει ςτο να διδάξει τουσ/τισ ςυμμετζχοντεσ/ουςεσ να δίνουν τθν
απαραίτθτθ προςοχι ςτα βαςικά ςτοιχεία τθσ Μουςικισ, διακρίνοντασ ακόμα και τθ
δομι ενόσ μουςικοφ ζργου. Θ αντίλθψθ των μουςικϊν ζργων χαρακτθρίηεται από
ζντονθ και πλοφςια διανοθτικι προςπάκεια ςε μια προςπάκεια πρόςλθψθσ
κοινωνικϊν γεγονότων μζςω τθσ κατανόθςθσ του εκνικοφ πολιτιςμοφ αλλά και τθσ
τοποκζτθςθσ των μουςικϊν ζργων ςτο χρόνο.
΢φμφωνα, επομζνωσ, με τον Elliott (2007:11-12), θ Πράξη ςτθ μουςικι
εκπαίδευςθ - εκτόσ από τθν ανάπτυξθ των μουςικϊν δεξιοτιτων - εμπεριζχει τθν
βακιά αιςκθτικι απόλαυςθ επιδιϊκοντασ τθν αυτό-ανάπτυξθ, τθν αυτογνωςία (ι τθ
δομθμζνθ γνϊςθ) και τθν αυτό-εκτίμθςι των ςυμμετεχόντων/ουςϊν. ΢κοπόσ, τζλοσ,
και ηθτοφμενο τθσ ζμφαςθσ ςτθν Πράξη ςτθ μουςικι εκπαίδευςθ είναι να εγείρει ο/θ
εκπαιδευτικόσ ερωτιματα αλλά και να προβεί ςε ςυςχετίςεισ παρακινϊντασ τουσ
μακθτζσ να ςτοχαςτοφν ςυνδζοντασ τισ βαςικζσ αξίεσ τθσ μουςικισ με τουσ ευρφτερουσ
ςκοποφσ τθσ ανκρωπιςτικισ εκπαίδευςθσ.

ΑΣΟΜΙΚΗ ΔΡΑ΢ΣΗΡΙΟΣΗΣΑ 2
Με βάςθ όςα αναφζρκθκαν για τισ πολλαπλζσ διαςτάςεισ τθσ Πράξθσ ςτθ Μουςικι
Εκπαίδευςθσ, ςκιαγράφθςε τισ πρακτικζσ αρχζσ από τισ οποίεσ οφείλει να διζπεται ο
εκπαιδευτικόσ μουςικισ.

Οι ςθμειϊςεισ κα αξιοποιθκοφν από εςζνα ςτθν τελικι εργαςία τθσ διδακτικισ

ενότθτασ.

ΠΡΟΣΑ΢Η ΠΕΡΑΙΣΕΡΩ ΜΕΛΕΣΗ΢ ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Για να ςυμπλθρϊςεισ τισ τοποκετιςεισ ςου (αν ζχεισ ευχζρεια με τθν αγγλικι γλϊςςα)
αξιοποίθςε το κείμενο αναφοράσ του Regelski, T. A. (2009). The ethics of music teaching as
profession and praxis. Visions of Research in Music Education, 13.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Σύνοψη/Ανακεφαλαύωςη Αντικειμϋνου Συνεδρύασ

΢τθ ςυγκεκριμζνθ ςυνεδρία παρουςιάςτθκαν ςε δφο υποενότθτεσ ηθτιματα

κεμελιωδϊν αρχϊν τθσ Πραξιακισ Φιλοςοφίασ για τθ Μουςικι Εκπαίδευςθ κακϊσ και
μία τρίτθ υποενότθτα αναφορικά με τθν ερμθνεία του όρου τθσ «Πράξθσ» εντόσ ενόσ
ευρφτερου πλαιςίου που αφορά τθν Πραξιακι Φιλοςοφία.

΢φμφωνα με τον Elliott «ο ςκοπόσ τθσ φιλοςοφίασ τθσ μουςικισ εκπαίδευςθσ είναι να
παρζχει ζνα κεμζλιο και ζναν οδθγό για επαγγελματικι πρακτικι» ςυνδυάηοντασ
πολλά ςτοιχεία ςτθ διδακτικι πρακτικι μζςα ςτθν τάξθ (Elliott, 2007:37-38). Θ
Πραξιακι Φιλοςοφία, ωσ Φιλοςοφία τθσ Παιδείασ, διαμορφϊνεται ςε ςτάςθ ηωισ για
τον επαγγελματία εκπαιδευτικό τθσ μουςικισ, κακϊσ αυτόσ καλείται να υπερβεί τισ
προκλιςεισ που κάκε φορά αντιμετωπίηει ακόμα και ςε επίπεδο υλικοτεχνικισ
υποδομισ. «Αναγκάηεται», ζτςι εκ των πραγμάτων να αςκιςει τθ ςκζψθ του
κακιςτϊντασ τα πράγματα res publica, δθλαδι να «μεταμορφϊςει» και να
μεταςχθματίςει τουσ εκπαιδευτικοφσ κεςμοφσ.

Ο καλφτεροσ τρόποσ για να ζρκει κανείσ ςε επαφι με τον Πραξιαλιςμό είναι μζςω τθσ
δράςθσ ακόμα και ςε επίπεδο διαμόρφωςθσ πολιτικισ υπζρ τθσ μουςικισ
εκπαίδευςθσ. Όπωσ δθλϊνει και ο Elliott (1992:12) «αυτό που χρειάηεται είναι
ςκεπτόμενοι επαγγελματίεσ, ικανοί να ςτοχάηονται: εκπαιδευτικοί με μουςικότθτα και
διδακτικι ικανότθτα που να μποροφν να ςκζπτονται ςτθ-δράςθ, να γνωρίηουν-ςτθ-
δράςθ και να αναςτοχάηονται ςτθν πράξθ ςχετικά με τισ ευμετάβλθτεσ καταςτάςεισ τθσ
μουςικισ διδαςκαλίασ και μάκθςθσ».

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Βιβλιογραφύα

Αργυρίου, Μ. (2018a). Η Μουςική Παιδεία ωσ εφαρμοςμζνη πολιτιςτική πολιτική και πρακτική

ςτο χϊρο τησ εκπαίδευςησ. Θες/κθ: Εκδ.Γράφθμα.
Αργυρίου, Μ. (2018b). H Πράξθ ωσ βαςικι ςυνιςτϊςα για τθ διαμόρφωςθ επαγγελματικισ
κουλτοφρασ και διδακτικισ για τθ Μουςικι Εκπαίδευςθ: Εννοιολογικζσ Προςεγγίςεισ.
΢το Μ.Αργυρίου & Ε.Θεοδωροποφλου (Επιμ.), Πρακτικά Συνεδρίου EduDidactics2015,
ΒϋΣόμοσ, 2θ ζκδοςθ. Ακινα: ΕΕΜΑΠΕ - Εργαςτιριο Ζρευνασ ςτθν Πρακτικι και
Εφαρμοςμζνθ Φιλοςοφία (Ε.Ε.Π.Ε.Φ.), Πανεπιςτιμιο Αιγαίου.
Αργυρίου, Μ. (2010). Μουςικι Εκπαίδευςθ και Αιςκθτικι Αγωγι: Ηθτιματα Εκπαιδευτικισ
Πολιτικισ μζςα από τθν Παιδαγωγικι Αλλθλεπίδραςι τουσ. Μουςική Σε Πρϊτη
Βαθμίδα, 1-2, 23-35.
Burnard, P. (2005). What Matters in General Music? In D.Elliott (Ed.) (2005), Praxial Music
Education: Reflections and Dialogues. New York: Oxford University Press.
Elliott, D. J., & Silverman, Μ. (2015a). Music Matters: A Philosophy of Music Education (2nd
Edition). New York: Oxford University Press.
Elliott, D. J., & Silverman, Μ. (2015b). Response to commentaries on Music matters: A
philosophy of music education, second edition (2015). Action, Criticism, and Theory for
Music Education, 14(3): 106–130.
Elliott, D. (2007). H Πραξιακι φιλοςοφία για τθ μουςικι εκπαίδευςθ: μια ςφνοψθ.
Μουςικοπαιδαγωγικά, Ειδικό τεφχοσ, Πραξιακι Φιλοςοφία τθσ Μουςικισ Εκπαίδευςθσ,
8-18.
Elliott, D. J. (2005). Praxial music education: reflections and dialogues. New York: Oxford
University Press.
Elliott, D.J. (1997). Putting Matters in Perspective: Reflections on a new Philosophy. Quarterly
Journal of Music Teaching and learning, 7, 20-35.
Elliott, D. J. (1995). Music matters: a new philosophy of music education (1st edition). New York:
Oxford University Press.
Elliott, D. (1992). Rethinking Music Teacher Education. Journal of Music Teacher Education, 6-
15.
Deal, T. E. (1985). The Symbolism of effective schools. Elementary School Journal, 85(5), 601-
620.
Dupeyron, J.F. (2014). ΢το Θεοδωροποφλου (Επιμ., Ειςαγ., μτφ.), Φιλοςοφία τησ Παιδείασ:
Όψεισ τησ Πράξησ (ς.ς.430, 431). Ακινα: Πεδίο.
Enz, C.A. (1986). Power and shared values in the corporate culture. Ann Arbor, MI: UMI
Evans, L. (2002). What is teacher development? Oxford review of education. London.
Hargreaves, D. J. (2001). The Developmental Psychology of Music (7th ed.). Cambridge
University Press.
Hargreaves, A. (1994). The new professionalism: the synthesis of professional and institutional
development. Teaching & Teacher Education, 10(4), 423-438.
Herberg, F., Mausner, B., & Snyderman, B. (1959). The Motivation to work. New York: J. Viley
Higgins, Ch. (2001). From reflective practice to Practical wisdom. Three models of Liberal
Teacher Education. Philosophy of Education, 92-99.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου

 Μαρία Αργυρίου Email: m.argyriou@aegean.gr
Εφαρμοςμζνη Μουςική Παιδαγωγική,
ΕΔΙΠ, ΣΕΠΑΕ΢, Πανεπιςτήμιο Αιγαίου

Hofstede, G.H. (1984). Culture's consequences: International differences in work-related values.

Beverly Hills, CA: Sage.
Θεοδωροποφλου, Ε. (2014a). Ειςαγωγι: «I would prefer not to» (;) Θ πράξθ, όταν βακαίνει
απότομα. ΢το Ε. Θεοδωροποφλου (2014), Φιλοςοφία τθσ Παιδείασ: Όψεισ τθσ Πράξθσ.
Ακινα: Πεδίο.
Θεοδωροποφλου, Ε. (2014b). Φανταςία νεκρι φανταςτείτε"... το παράδοξο μιασ επίκλθςθσ
ςτθν εκπαίδευςθ", Εναρκτιρια ομιλία. ΢το Κ. ΢αραφίδου (Επιμ.), H Δθμιουργικότθτα
ςτθν Εκπαίδευςθ, Πρακτικά 5ου Πανελλινιου ΢υνεδρίου, Δράμα 28 και 29 Νοεμβρίου
2014 (ς.ς. 181-200). Δράμα: Εταιρεία Επιςτθμϊν Αγωγισ Δράμασ.
Θεοδωροποφλου, E. & Dias de Carvalho A. (2014c): Διλθμματοποίθςθ: μια φιλοςοφικι είςοδοσ
ςτθν επαγγελματικι θκικι. ΢το Ε. Θεοδωροποφλου (Επιμ., Ειςαγ., μτφ.), Φιλοςοφία τθσ
Παιδείασ: Όψεισ τθσ Πράξθσ (ς.ς.453-482). Ακινα: Πεδίο.
Θεοδωροποφλου, E. (2003). Ειςαγωγικό ςθμείωμα. ΢το Π. Φϊκιαλθ, Β. Σριάρχθ – Hermann &
Μ. Καΐλα (Επιμ.), Θεματικζσ Επιμόρφωςθσ και Μετεκπαίδευςθσ Εκπαιδευτικϊν, Δ’
Θεματικόσ Άξονασ, Ειδικά Θζματα ςτθν Επιμόρφωςθ των Εκπαιδευτικϊν: Νζοι Άξονεσ;
Νζεσ προςεγγίςεισ; Νζεσ προοπτικζσ; (ς.ς.305-319). Ακαδθμία Dillingen, Πανεπιςτιμιο
Αιγαίου.
Θεοδωροποφλου, Ε (2013a).Σο κρζμαςμα, το γκρζμιςμα και το πζταγμα, Πρόλογοσ. In Α.
Κοντάκοσ & Φ. Καλαβάςθσ (Επιμ.), Θζματα Εκπαιδευτικοφ ΢χεδιαςμοφ – 5. Διαχείριςθ
Κρίςεων και Διακυβζρνθςθ Εκπαιδευτικϊν Μονάδων. Πανεπιςτιμιο Αιγαίου, ΠΜ΢:
«Μοντζλα ΢χεδιαςμοφ και Ανάπτυξθσ Εκπαιδευτικϊν Μονάδων». Ακινα: Διάδραςθ.
Θεοδωροποφλου Ζ. (2013b). Κάτι ςτον κόςμο μασ αναγκάηει να ςκεφτοφμε. ΢το:
Θεοδωροποφλου Κ. Ζλενα (Επιμ.), Φιλοςοφία, φιλοςοφία είςαι εδϊ; Κάνοντασ
φιλοςοφία με τα παιδιά. Ακινα: Διάδραςθ.
Kerlan, A. (2014). «Καινοτομία» ι Επαναγοιτευςθ; Για μια αιςκθτικι επανακεμελίωςθ τθσ
εκπαίδευςθσ. ΢το Ε. Θεοδωροποφλου (Επιμ., Ειςαγ., μτφ.), Φιλοςοφία τθσ Παιδείασ:
Όψεισ τθσ Πράξθσ (ς.ς.191-215). Ακινα: Πεδίο.
Xie, J. (2007). The Praxial Music Education of China in the Traditional and Post – modern
Contexts. Μουςικοπαιδαγωγικά, Ειδικό Σεφχοσ: Πραξιακι Φιλοςοφία τθσ Μουςικισ
Εκπαίδευςθσ, 4, 41-56.
Xie, J. (2005). Music contents – A vision of the music hermeneutic. Shanghai: The Press of
Shanghai Music Conservatory.

Προγράμματα Δια Βίου Μάθηςησ του Πανεπιςτημίου Αιγαίου