Adierazpen Grafikoa eta ingeniaritza-Proiektuen

Saila
Bilboko IITUE

III IKAS-UNITATEA

APLIKAZIO INDUSTRIALAK

HODIERIA
EGOKITZAILEAK

Irakaslea: J.A. Santos

APLIKAZIO INDUSTRIALAK ..................................................... 1
3.1.- Gainazalen arteko Elkarguneak............................................ 3

3.2.- Kalkulurako Prozedura Bereziak .......................................... 4

3.3.- Kokapen Bereziak. ............................................................... 7

3.3.1.- Konoak eta Zilindroak................................................................................... 7
3.3.2. Esferari Zirkunskribatutako Koadrikak .......................................................... 8
3.3.3.- Gainazal Erradiatu Poliedrikoak. .................................................................. 9

3.4.- Oinarri Zirkularreko Kono Zeiharrak.................................... 10

3.4.1.- Konoaren Garapena..................................................................................... 10

3.5.- Aplikazio Industrialak....................................................... 11

3.5.1.- Galandak. Diametro Bereko Hodiak ........................................................... 11
3.5.2.- Galandak. Ukondoak................................................................................... 12
3.5.2.1.- Ukondo Zilindriko Estandarrak................................................................ 12
3.5.2.2.- Ukondo Zilindriko-Konikoak. Konotasun Berdina.................................. 14
3.5.3.- Galandak. Bidebanatzeak. ........................................................................... 15
3.5.3.1.- Diseinu-Prozedura.................................................................................... 17
3.5.3.2.- Ariketa...................................................................................................... 19
3.5.4.-Triangelatzea. ............................................................................................... 21
3.5.4.1.- Ariketa...................................................................................................... 22
3.5.5. Egokitzaileak. ............................................................................................... 23
3.5.5.1.- Egokitzailea : Oin Paraleloak 1................................................................ 24
3.5.5.2.- Egokitzailea : Oin Paraleloak 2............................................................... 26
3.5.5.3.- Egokitzailea : Oin Zehiarrak 1 . ............................................................... 28
3.5.5.4.- Egokitzailea : Oin Zehiarrak 2 . ............................................................... 30
S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.1.- Gainazalen arteko Elkarguneak

Praktika industrialean, bai gainazal edo hobe esanda gorputz

berriak lortzeko, ohikoa da gainazalen arteko elkarguneak
mugatzea.

Elkarketa hauen helburua , eragiketa

Boolianoen bidez , Batuketa, kenketa eta
elkarguneak topatzea izango da

Era honetan pieza berriak ala daukagunean itxura

desberdinetako zuloak edo eta beheratzeak..... lor ditzakegu.

Praktikan elkarguneak materiala harrotuz ala gehituz lortuko ditugu.

Eman daitezkeen elkargune motak sailkatzerakoan, irizpide batzuk segi daitezke, gainazal
biekiko muga planoak..., baina era erraz batetan ulertzeko :

1.- SARPENA : Gainazal bat guztiz sartzen da bestean, sarrera

eta irteera kurba independenteak izango
ditugu.

2.- HOZKADA : Gainazal batek hozka

egingo dio besteari. Sarrera eta irteera
kurbek bat egingo dute. Muga planoak
batekiko ukitzaileak eta bestearekiko ebakitzaileak izango dira.

3.- SARPEN UKITZAILEA : Sarrera eta irteera kurbek puntu

komuna eta beraz bikoitza izango dute. Muga plano bat gainazal
biekiko ukitzailea izango da.

4.- SARPEN OSOA : Sarrera eta

irteera kurbek komunean puntu bi
izango dute. Gainazal teorikoa ez
litzateke apurtuko. Bina sortzaile komunean izango dute

Gainazalekin lan eginez aukera guztiak dira posible, lodieradun

xaflak erabiliz gero, xaflaren lerro neutroari dagokion gainazala erabili beharrekoa izango
da kalkuluetarako.

III Ikas Unitatea. 3. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.2.- Kalkulurako Prozedura Bereziak

Praktika industrialean hodieria eta egokitzaileen alorrean, hau da galdaragintzan, ohikoa

eta nagusiki erabilitako gainazalak oinarrizkoak dira.

Elkarren arteko kokapen erlatiboak jariakin eta materialen dinamikagatik ez dira oso
konplexuak izaten, honegatik aztertuko dugun prozedura gainazalek dituzten aldeko
ebakiduren erabileran datza.

Hau da gainazal bakoitzak dituen aldeko ebakidurak aztertu, ebakidura horiek dituzten
ezaugarri komunak finkatu eta hauek plazaratzen diren kokapenean jarriz ebatziko dugu
arazoa.

Demagun Zilindro zuzen eta kono zuzen bi hauen arteko

elkargune lerroa kalkulatu behar dugula. Hasierako irudiko
kokapenean zaila egingo da kalkulua.

Baina ardatzak proiekzio plano batekiko paralelo egongo balira

berehala kalkulatuko genuke.

Zilindroan ardatzarekiko plano paraleloek sortzaileak mugatuko dituzte eta konoan lerroen
arabera proiektatuko diren zirkunferentziak.

Gainazal bakoitzean, plano ebakitzaile bakoitza

sortzen dituzten ebakidurek, komunean dituzten
puntuak lotuz elkargune lerroa erraz lortuko dugu

Gainazal bakoitzaren garapena ikasitako prozeduren bidez

kalkulatuz, piezak ekoiztu eta
munta ditzakegu.

III Ikas Unitatea. 4. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

Demagun biltoki esferiko bati euskarri zilindrikoak jarri behar

dizkiogula , edo kupula esferiko bati tximinia zilindrikoaren irteera
kalkulatu behar diogula.

Lehenik eta behi eredu aztergarria finkatu beharko dugu : Esfera

eta Zilindroaren arteko elkargunea.

Gainazal mota aztertuta kasu bietan ardatzekiko plano elkarzutek sortuko dituzten
ebakidurak zirkunferentziak izango dira.

1.- Plano ebakitzaileak kokatu : Gainazaleko egoera

aztertuta bertikalarekiko elkarzut aukeratuko ditugu.

Esferan paralelo deritzan planoak izango dira eta

proiekzio horizontalean ikusiko dira zirkunferentzien
arabera.

Zilindroan egoera berean egongo gara. Horizontalean

zirkunferentziak, kasu honetan maximoak,bakarraren
arabera proiektatuko dira. ( proiektatzailea ).

Ebakiduraren punturik altuena sortze norabidean eta

erpinetatik igaroko den planoan egongo da.

Hau da proiekzio horizontaleko zentro biak lotuz ,

lortzen den zuzenkia plano proiektatzaile horren traza eta
ebakidura bien proiekzioa izango da.

Zuzenkia eta zilindroaren proiekzioaren, ( proiektatzaileak )

arteko elkargunea izango da bila gabiltzan puntua.
Bertikalera igotzeko eta beraz planorik altuena igotzeko
esferan kokatuko dugu dagokion zirkunferentziaren bidez

III Ikas Unitatea. 5. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

2.- Elkargune-lerroaren puntuak kalkulatu.

Puntuak, argi dago, gainazal bietan egongo

direla. Zilindroan bere proiekzioan (
proiektatzailea ) eta esferan ebakidura planoei
dagozkien paraleloen proiekzioetan. 2 puntuari
dagokionez lehen aipatu bezala punturik altuena
izango da.

Zilindroaren proiekzioarekiko zirkunferentzia

ukitzaileari dagokion planoaren proiekzio
bertikalak mugatuko du puntuaren kota.

3.- Proiekzio bertikala :

Puntu bakoitza dagokion planoaren proiekzioaren
gainean egongo da.

Ageriko ingurukoa zilindroaren 1 sortzaileari

dagokion puntua izango da.

4.- Proiekzioak ikustarazi.

Proiekzio bakoitzean ikusiko eta ikusiko ez dena

mugatu eta adierazpen arautua gauzatuz amaiera
emango zaio ariketari.

Garpenak, eta ebakiduren BM-ak aurreko II Ikas

Unitatean emandako irizpideren arabera gauzatuko
dira

III Ikas Unitatea. 6. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.3.- Kokapen Bereziak.

3.3.1.- Konoak eta Zilindroak.

Bira zilindro edo bira kono zuzen bat eta bere ardatzean zentroa
daukan esfera baten arteko elkargunea zirkunferentzia izango da.

Kono edo zilindroaren ardatzak proiekzio-plano batekiko

paralelo badaude, zirkunferentzia hauek lerro zuzenen arabera
proiektatuko dira plano horren gainean.

Honetaz baliatuta era honetako gainazalak

izanda, ardatzek elkar O puntu batetan
ebakitzen badute eta biak proiekzio – plano
batekiko paralelo badira, O puntuan biekiko
esfera ebakitzaileak marrazten baditugu :

1.- Zilindroan sortutako ebakidurak (

zirkunferentziak), bista honetan zuzenkien
arabera ikusiko ditugu. Zilindroaren sekzio
zuzenari dagokiolarik.

2.- Berdin konoan ere erraz ikus daiteke

elkargunea ardatzarekiko elkarzut izango dela eta beraz zirkunferentzia, bista honetan
proiektatzaile aurkituko dena eta ondorioz zuzenki baten arabera proiektatuko dena

3.- Esfera berean daudenez elkar ebakiko dute. Beraz Gainazal bietako puntuak zehatuko
ditugu era honetan.

4.- Puntu hauek era jarraitu batetan lotuz elkargune lerroak, hiperbola adarrak, zehaztuko
ditugu.

III Ikas Unitatea. 7. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.3.2. Esferari Zirkunskribatutako Koadrikak

Hirugarren bati zirkunskribatutako gainazal koadriko biren elkargunea kurba lau bik
osatuko dute non bere planoek ukitze-kurben planoen elkarguneetatik pasatzen diren.

Hurrengo baldintzak ematen direnean beraz:

1.- Ardatzek elkar ebakitzen dute.

2.- Esfera batekiko zirkunskribatuak dira.
3.- Ardatzak proiekzio-plano batekiko paraleloak dira.

Paraleloak direneko proiekzio-planoaren gaineko proiekzioan:

Dagokion bistan ageriko ingurukoan zehazten dituzten lerroen arteko elkarguneak

( puntuak ) lotuz elkargune-lerroen proiekzioak lortuko ditugu.

Elkargune lerroak beraz aipatutako zuzenkien arabera proiektatuko dira.

a).- Konoak

Esfera batekiko zirkunskribatutako konoek (hau da bere

ardatzek elkar ebakiko dute ) , kurba konikoen arabera
elkar ebakiko dute. Kasu honetan kurba hauek elipseak
izango dira.

b).- Zilindroak : Arrazoi berberengatik zilindroek

elipseen arabera elkar ebakiko dute.

c).- Konoak eta zilindroak :

Era berean konoak eta zilindroak

koniken arabera elkar ebakiko
dute eta egoera honetan proiekzio
bertikala aipatutako zuzenkien
arabera proiektatuko da.

III Ikas Unitatea. 8. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.3.3.- Gainazal Erradiatu Poliedrikoak.

Gainazal poliedrikoek komuneko sekzio laua izan dezaten bete beharreko baldintzak dira :

1.- Gainazal biak koadrika erradiatu batekiko ( zilindroa, konoa ) zirkunskribatuak dira.
2.- Koadrika erradiatuek sekzio komuna behar dute eduki.
3.- Ukitze-sortzaileek binaka, koadrika erradiatuen sekzio lauetan, elkar ebaki behar dute.

Aurreko ataletan bezala honetaz gain proiekzio-baldintzak betetzen badira, elkarguneak

lerroen arabera proiektatuko dira.

Praktika industrialean era honetako gainazalak aire

girotutako instalazioetan, kalapatxetan...erabiltzen dira.

Aire-instalazioetan hodiak prismatiko errektangeluarrak

izan ohi dira .
Material solidoen isurkariak ( Kalapatxak ) prisma-piramide
konposaketak erabiltzen dira.

Beraz :

• Ardatzek elkar ebakiko dute.

• Proiekzio batetan proiekzio-planoarekiko paralelo.
• Proiekzio horretan , zentroa, ardatzen arteko elkargunea,
duen zirkunferentzia batekiko ukitzaileak ageriko
ingurukoak.

Elkargune-lerroak aipatutako
kanpo sortzaileen arteko
elkarguneak lotuz aurkituko
ditugu.

Zehazten diren 4 galandak era

desberdinetan lotuko dira
elkarren artean hodiaren
ekoizpen sistemaren arabera.

III Ikas Unitatea. 9. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.4.- Oinarri Zirkularreko Kono Zeiharrak.

Praktika industrialean oinarri zirkularreko kono zeiharren erabilera ohikoa da, hodieria
arazo asko , kono hauek dituzten ezaugarriak direla eta ebatzi baitaiteke.

Ezaugarriak ondokoak dira :

1.- Oinarekiko ebakidura lau guztiak zirkularrak dira.

2.- Esfera batek konoaren gainean sortzen dituen ebakidura

lau guztiak zirkularrak dira. Hau da :

Oineko diametroaren erpinetatik igaroko den zirkunferentzia

batek, kanpo sortzaileetan mugatuko dituen puntuetatik
igaroko den ebakidura lauak zirkularrak izango dira.

3.4.1.- Konoaren Garapena.

Era honetako konoak garatzeko prozedura orokorra baino ez da segitu behar :

Garatu beharreko kono enborraren proiekzioa aurreko ezaugarriez

baliatuta mugatuko dugu

1.- Konoaren ardatza proiekzio-plano batekiko paralelo jarri. Egoera

honetan ebakidurak lauak zuzenkien arabera proiektatuko dira.

2.- Oinaren BM-a eta sortzaileak finkatu. Oinaren benetako

magnitudea gezurrezko eraispen batez zehaztuko dugu.

Oina zatitu eta sortzaileak mugatuko ditugu.

3.- sortzaileen benetako magnitudeak. Konoaren

oinarekiko elkarzut izango den biraketa ardatza finkatu eta
honen araberako biraketa gauzatuko dugu.

Konoaren garapena betiko prozeduraz gauzatuko da.

III Ikas Unitatea. 10. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.- Aplikazio Industrialak.

3.5.1.- Galandak. Diametro Bereko Hodiak

Demagun e1 eta e2 ardaztun eta d diametrodun hodiak

Irudian adierazten den diametro berdineko hodi batez lotu behar
ditugula.

Arestian azaldutako ezaugarrien arabera, eta ardatzak

bertikalarekiko, adibidez, paralelo egonik:

1.- Sekzio zirkularra mantentzeko, hodi guztiak

ardatzen arteko elkarguneak diren O1 eta O2 puntuak
zentro eta d diametrodun esferekiko kanpo ukitzaile
izan beharko dira.

2.- Kanpo sortzaileen

arteko elkarguneek, 1-2
eta 2-3, elkarguneei dagozkien sekzio lauko proiekzioak
mugatuko dituzte.

3.- Zilindro berriaren mugak finkatu eta dagokion

proiekzio erreala marraztuko dugu.

4.- Galanda zilindrikoaren garapena aurretiaz ikusitako

prozeduraz bailatuta gauzatuko da.

III Ikas Unitatea. 11. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.2.- Galandak. Ukondoak.

Hodiak lotzerakoan eta ardatzek angelu zehatzak

osatzen dituztenean lotzeko prozedurak
desberdinak izan daitezke. Arestian honetarako
prozedura bi ikusi dugu:

1.- Hodiak diametro berdinekoak direnean: Hodia.

2.- Hodiak diametro desberdinekoak izanik :

2.1- Galanda konikoa.Aho eliptikoak.

2.2.- Galanda konikoa. Aho zirkularrak.

Arazo honi irtenbidea emateko beste aukera bat daukagu : Ukondoak.

Hodiak “malguak direnean behar den angeluaren arabera tolesten dira. Handiak diren
kasuetan ezinezkoa izango da eta hobeto egokituko zaien egitura topatu beharko dugu.

Orokorrean loturak bi motatakoak izango dira :

a).- Neurri nominal berdineko hodien artean : Ukondo zilindrikoak ala prismatikoak.
b).- Neurri nominal desberdineko hodiak : Ukondo konikoak, zilindriko-konikoak ala
piramidalak.

Atal honetan hodi zilindrikoen arteko loturaz arituko gara.

3.5.2.1.- Ukondo Zilindriko Estandarrak.

Diametro berdineko hodi zilindrikoen arteko lotura

ohikoena izaten da. Hau dela eta hodien arteko
angeluak eta ukondoaren zabalerak estandarizatu
dira. Ondoko irudian osagai-kopurua eta angeluen
arteko erlazioa ikus daiteke.

Ukondoak garatzeko osagai zilindrikoetan banatzen da sortu beharreko gainazala.

Osagai zilindriko hauen oinen arteko angelua 150

da.

Osagai erdien oinen arteko

angelua 7,50 izango da

III Ikas Unitatea. 12. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

Garatu beharreko gainazal zilindrikoa, zilindro

zuzenez ordezkatzen da. Honek akatsa sortuko
du( arkua kordaz ordezkatzea ), aurreko
banaketaz saihesten saiatuko dena hain zuzen.

Ukondoaren zatiki bakoitza beraz , 7,50ko

zilindro zuzena izango da.

Oina , kanpo sortzailearekiko elkarzut

diseinatuko dugu.

150 angeluari dagozkion zilindro biak zuzenak eta zirkularrak izango dira ,garpena guztiz
simetrikoa delarik.

Era honetan ukondoa osatuko duten zilindro zuzenak,aho zirkularrez lotu egingo dira.

III Ikas Unitatea. 13. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.2.2.- Ukondo Zilindriko-Konikoak. Konotasun Berdina.

Demagun diametro desberdineko hodi zirkular bi lotu behar

ditugula . Ardatzak 900-tara daude.

1.- Hodiaren materiala, diametroa,fluxua... eta xaflaren lodieraren

arabera ,ukondo teorikoaren erradioa finkatuko dugu eta
dagokion zirkunferentzia marraztu. Era honetan hasierako eta
amaierako puntu teorikoak( 1-5) zehaztuko ditugu.

Konotasun bereko galanda koniko zirkularrez osatuko dugu

ukondoa.

2.- Lehenik eta behin galanda kopurua finkatuko dugu, gure kasuan 4.

3.- Dagokion angelua 4 zatitan bananduko dugu, 1,2,3,4, eta 5 puntuak

mugatuz. Puntuok bila gabiltzan esferen zentroak dira. Zentroen arteko
distantziak, berdinak izanik ( h ), eraikiko ditugun kono laguntzaileen
altuerak izango dira.

4.- Konotasuna mantentzeko, esfera inskribatuen erradioak,

desberdinak izan beharko dira. Ondoko irudi batetan kono laguntzaileen
altuerak elkarren jarraian eramanez, kono bakoitzari dagokion esferaren
erradioa kalkulatuko dugu. Esferok, hasiera eta amaierako diametroak
lotuko lituzkeen konoarekiko ukitzaile izango direlarik.

5.- Esferak eraiki. Erradioak

mugatuta zentro bakoitzari dagokion
esfera marraztuko dugu.

Era honetan eraikiko ditugun kono guztiak zirkularrak

eta zuzenak izango dira, binaka esfera birekiko kanpo
ukitzaile izanik beren kanpo sortzaileak esferen
proiekzioak diren zirkunferentziekiko ukitzaile direlarik.

6.- Gainazal konikoak mugatu. Amaitzeko aurreko

ataletan ikusi bezala gainazal konikoak eraikiko
ditugu eta hasierako nola amaierako zilindroak
mugatu.

Sortuko diren gainazal koniko eta zilindrikoen

arteko ebakidura lauak eliptikoak izango dira.

III Ikas Unitatea. 14. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.3.- Galandak. Bidebanatzeak.

Bi edo irteera gehiagotan banatuko den hodiaz

osatutako gorputza da bidebanatzea.

Bidebanatzeak orokorrean bi eratakoak izan

daitezke :

a).- Txikitze bakoak. Sarrera eta irteera

diametroak berdinak dira

Hauek besteak beste izan daitezke :

1.- Formari begira :

1.1.- Prismatikoak

1.2.- Zilindrikoak

2.- Amaierari begira :

2.1.- Aho paralelodunak.

2.2.- Aho zeiharrekoak.

III Ikas Unitatea. 15. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

b).- Erreduktoreak : Irteera eta sarrera diametroak desberdinak dira .

1.- Sekzio errektangeluarra :

1.1.- Prismatikoak
1.2.- Piramidalak

2.- Sekzio zirkularra.

2.1.- Konikoak : Txikitzea gauzatzeko erabiliko

ditugun galandak konikoak izango dira

2.2.- Zilindriko-konikoak :

Hasierako galanda zilindrikoa

eta amaierakoak konikoak
eraikiko ditugu.

2.3.- Koniko-Zilindrikoak: Kasu

honetan hasierakoa koniko
diseinatuko dugu eta amaierakoak
zilindrikoak.

III Ikas Unitatea. 16. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.3.1.- Diseinu-Prozedura

Bidebanatzeak diseinatzerakoan, baldintza fisiko, mekaniko ea.. kontutan hartu beharko

ditugu . Dena den hemen azalduko den prozedura, diseinu grafikoari dagokio soilik.

Oinarri teorikoa, esferen teorian du oinarri eta sekzio zirkularreko galanda guztien
diseinurako prozeduren berdina da.

Demagun diseinu egoera honen aurrean aurkitzen

garela.

0.- Ardatzek elkar ebakitzen dute eta proiekzio-plano

batekiko paraleloak dira.

1.- Sarrera 1 eta irteera 2 daukagu diametro

desberdinekoak beraz bidebanatzean erredukzioa
izango dugu. Sarrera eta irteera galandak konikoak dira.

2.- Esferen teoria oinarri, gainazal konikoekiko barne

ukitzaile eta zentroak ardatzen arteko elkarguneetan
dituzten esferen proiekzioak marraztuko ditugu.

3.- Esferekiko kono ukitzaileak marraztuko ditugu

4.- gainazal konikoen kanpo sortzaileen arteko

elkarguneek, mugatuko dituzte gainazalak.

III Ikas Unitatea. 17. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

5.- Galandak ikustarazi eta garapenak

gauzatuko ditugu.

Oinaren BM-a gezurrezko eraispen

batez marraztuko dugu.

Sortzaileen BM-ak proiekzio bertikalean

ikus daitezke.

Ebakiduraren puntuen kokapena

sortzaileetan, biraketa batez lortuko
ditugu. Biraketa ardatza erpinetik igaroz
eta horizontalarekiko elkarzut izanik,
sortzaile guztien kokapena biratuak bat
egingo du kanpo sortzaile batekin.

Beraz, puntu bakoitzaren kota

mantenduz bere kokapena kanpo
sortzailearen gainean lortuko dugu.

Garapena bira kono zuzen batena izango da. Aurreko prozedurak erabiliz erraz eraikiko
dugu.

III Ikas Unitatea. 18. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.3.2.- Ariketa

Labe industrial batetarako ke-irteera hodiak eraiki behar dira. Sarrera nagusiak eta irteerak
zilindrikoak dira, lotura-hodiak aldiz konikoak.

Sarrera-hodia bertikala da eta ∅ = 600 mm , irteera-

hodiak , aldiz horizontalak eta
∅ = 300mm. Hodiak lodiera barikotzat hartuko dira.
Zehaztu :
1.- Beharrezko proiekzio diedrikoak.
2.- Lotura gainazalaren garapena.

Prozedura :

1.- Ardatzek elkar ebakitzen dute eta proiekzio-plano

batekiko paraleloak dira.

2.- Datuak kokatu

3.- Esferak. Ardatzen arteko elkarguneetan,

datu diren gainazalekiko barne ukitzaile diren
esferak marraztu.

4.- Esferekiko gainazal ukitzaileak. Gainazal

konikoak.

III Ikas Unitatea. 19. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

5.- Gainazal mugatu: Kanpo sortzaileen arteko elkarguneek mugatuko dituzte gainazalak.
Elkarren arteko ebakidura-lerroak , dakigun bezala, puntu hauek mugatzen dituzten
araberako zuzenkiez proiektatuko dira. Ebakidura lau hauek eliptikoak dira.

6.- Lotura gainazalen garapenak.

Lotura gainazal koniko biak bira-

kono zuzenak dira.

Konoaren oina ardatzarekiko

plano elkarzutean egongo da.

Lotura gainazalaren garapena

ohiko prozeduraz lortuko da.

III Ikas Unitatea. 20. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.4.-Triangelatzea.
Praktika industrialean hainbat kasutan ezinezkoa suertatzen da xaflak tolestea edo eta
garatzea plano baten gainean duten kurbatura mantenduz, kasu hauetan, kurbatuko diren
aurpegiz osatutako gainazala egokitzen zaio jatorrizkoari eta garapenerako triangelatzea
deritzan prozedura erabiliko dugu.

Demagun irudiko piramide enborra

garatu behar dugula, aurpegien
egiazko magnitudeak kalkulatzeko,
aurpegi bakoitza bi triangelutan
banatuko dugu eta hauen aldeen
luzera kalkulatu.

Aurpegia 1-2-C-A izanik, A-2 diagonala

eta A-1 edo C-2 alboko ertzak
kalkulatu behar ditugu.

A-tik oinarekiko elkarzuta ( A-B ) BM-

an dago bertikalean. Hau, BM-ak
kalkulatzeko abiapuntua izango da.

B-1 eta B-2 distantziak ere BM-an

ditugu horizontalean.

Alboko eraikuntza laguntzailez

baliatuta A-1 eta A-2 luzerak erraz
lortuko ditugu.

Aurpegiaren BM-aren eraikuntza, ondoko irudian ikus

daiteke. 1-2 ertza finkatu eta kalkulatutako distantziak
eramanez aurpegia eraikiko dugu.

Aurpegi guztiak elkarren ondoan jarriz garapena lortuko

dugu.

III Ikas Unitatea. 21. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.4.1.- Ariketa.

Irudiko O1 eta O2 aho zirkularrak xaflazko galanda batez lotu behar

dira.

Triangelatzez gauzatuko dugu garapena.

1.- Aho biak zati-kopuru berdinean banatu eta

garatuko ditugun aurpegiak zehaztu.

2.- Puntuak izendatu eta aurpegien diagonalak eraiki.

3.- Alboko ertzen eta diagonalen BM-ak, eraikuntza

laguntzailea erabiliz kalkulatuko ditugu.

4.- Garapena gauzatu.

Aurpegiak triangelatzez eraikiko ditugu, kontutan

hartuz irteera kurboak direla eta beraz gainazala
ere. Goiko eta beheko puntuak lotzeko kurbak
erabili beharko ditugu.

III Ikas Unitatea. 22. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.5. Egokitzaileak.

Gainazal egokitzaileak, oinarri deritzan sekzio lau bi

lotzeko erabiltzen diren gainazal garagarriak dira.

Gainazalak garagarriak dira. Oinarrien formak eta

kokapenak onartzen dute, gainazal garagarri bakarrez
lortuko dira.

Hala ezean, gainazal garagarrien konbinaketa bat

erabiltzen da.

Erabiliko diren gainazalak, elkarren artean, orokorrean

sortzaile batetan, ukitzaile izango dira.

Gainazalen itxura nola elkarren arteko kokapena oso aldakorrak izan daitezke besteak
beste :

Oinak :
• Kurboak
• Zirkularrak
• Eliptikoak
• Poligonalak
• Nahasiak

Kokapenak:

• Plano paraleloak
• Plano ebakitzaileak

Hasieran aipatu bezala helburua, elkarren

arteko gainazal ukitzaileak lortzea da.

Honetarako oin batetik besterako plano

ukitzaileak eraikiko ditugu. Irudian bezala
bata poligonala eta bestea kurboa badira :

1.- γ planoa kurbarekiko ukitzailea T

puntuan.
t zuzena kurbarekiko ukitzailea izango da
eta BC zuzenarekin batera bila gabiltzan
planoa mugatuko dute

2.- Gainontzeko poligonalaren aldeekin

prozedura bera jarraituko dugu aurpegi lauak lortu arte.

3.- Kasu honetan aurpegi lauen arteko tarteak gainazal konikoz egongo dira osatuak

III Ikas Unitatea. 23. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.5.1.- Egokitzailea : Oin Paraleloak 1

Irudiko egokitzailea gauzatu behar dugu. Oinak paraleloak dira eta

irudian ikus daitekeenez bat zirkularra den bitartean bestea lerro
nahasia, gune karratu batez eta zirkunferentzia arku erdiaz osatua.

1.- Plano ukitzaileak. Oin nahasiak alde

poligonalak ditu. Beraz hauei dagozkien
plano ukitzaileak mugatuko ditugu. Zuzen
bi beharko dugu planoa mugatzeko. Bata
oinari dagokion zuzenkia, bestea, honekiko
paraleloa eta zirkunferentziarekiko
ukitzailea.

2.- Gune poligonala. Hiru ukitzaileek mugatutako

1,7,eta 9 puntuek plano ukitzaileak mugatuko
dituzte :

• J9H
• J1A
• G7H

3.- Gainazalaren alde kurboa , 1-7-G-A , gainazal

koniko batez eraiki daiteke.

4.- Izkinako gainazalak. Aurpegi lauen artean 2

gainazal koniko sortu dira :

• J-1-9
• H-7-9

5.- Gainazalaren garapena.

Gainazala garatzeko aurreko

puntuan mugatutako gainazal
ukitzaileak garatu behar dira
elkarren artean segidan eraikiz.

Zabalpen sortzailea, aurpegi lau

batetan eratuko dugu. Kasu
honetan I puntutik bertikalean BM-
an dagoelako.

III Ikas Unitatea. 24. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

Gainazal desberdinen kalkulua ohiko prozeduraz lor daiteke , dena den eta zehaztasun
nahikoa erabiliz, triangelatze prozedura erabil daiteke, hain zuzen kasu honetan erabili
duguna.

Sortzaile eta lerro laguntzaileen ( tolesketa-lerroak ) BM-ak dagokien diagraman daude

adieraziak.

Garapena ondoko urratsak emanez gauzatuko da :

1. Zabalpen sortzailea I :
H-9 planoaren ertza kokatu. 900-
tako arku kapaza eraiki eta 9-I
sortzailearen baloreaz aurpegia
mugatuko dugu.

2. 9-H-7 gainazal konikoa eraiki.

3. H-G-7 planoa mugatu.

4. G-7-D-4 gainazalaren erdia

mugatu.

5. Gainazala simetrikoa izanik

bere osotasunean marraztu.

III Ikas Unitatea. 25. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.5.2.- Egokitzailea : Oin Paraleloak 2.

Aurreko prozedura erabiliz ebatziko dugu egoera hau. Egokitzailea guztiz simetrikoa da.

1.- Egoera honetan 2D-tan eta 3D-tan, ¼ diseinatu osotasunera zabaltzeko

2.-Plano ukitzaileak.

2a.- Aurreko prozedura berbera erabiliko dugu.

Oinaren zuzenkiekiko paraleloak

marraztu aho zirkularrean eta A eta D
ukitze puntuak lortu.

Era honetan 4 aurpegi lau eta 4 kono

enbor lortuko ditugu.

2-b.- Hasierako prozedura berbera da. Ukitze

puntuak finkatu gune desberdinak zehazteko.

3D-tan Gune kurbo biak zati-kopuru berdinean

banandu eta bakoitzari dagokion poligonala
egokituko diegu.

III Ikas Unitatea. 26. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.- Garapena.

3a.- 2D-tan: Triangelatzea gauzatu eta BM-en

diagramaren bidez sortzaile eta lerro
laguntzaileen benetako magnitudeak.

Zabalpen sortzailea finkatu

3b. 3D-tan zabalpen sortzailea finkatuko dugu eta gainazala,

honetatik ireki, zabaldu ahal izateko.

Garapenak era honetan izango dira :

III Ikas Unitatea. 27. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.5.3.- Egokitzailea : Oin Zeiharrak 1 .

Elkar ebakitzen duten plano zeiharretan daude kokatuak O1 eta O2 aho zirkularrak. Aho
hauek ez dira esferakideak, eta aurreko ataletan ikusi bezala ezingo dugu gainazal koniko
gisa garatu.

Hobeto egokituko zaion

gainazala “ plano
ukitzaileko konboluta “
deritzana izango da.

Gainazal hau garatzeko,

arestian azaldutako
prozedurari jarraituz ahal
den biekiko ukitzaile den
plano kopururik handiena
erabili beharko dugu.

1.- PH-an dagoen ahoa ( O1

), 8 zatitan banatuko dugu.
Simetrikoa izanda erdia
bakarrik adierazi da.

2.- Puntu hauetatik bi ahoekiko plano ukitzaileak bota.

2.1.- 2-B ukitzaileari dagokionez :

2´-tik O1 zirkunferentziarekiko ukitzailea : Planoaren traza horizontala.

O2 datzaneko planoa eraitsi eta berarekin batera dagokion ahoa.

1-B puntu bikoitzetik zirkunferentziaren eraispenarekiko ukitzailea : Zuzen ukitzailearen

eraispena.

B ukitze puntuaren benetako magnitudea.

B puntua altxarazi. Puntuaren proiekzio horizontala eta bertikala.

2´- B´ Ukitzailearen proiekzio horizontala. 2”-B” proiekzio bertikala

III Ikas Unitatea. 28. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

2.2.- Gainontzeko puntuetarako prozedura berbera. 1, 3, 5 puntuetako ukitzaileak

zuzenean kalkulatzen dira.

3.- Garapena . Gainazal honen

garapenerako gutxi gora beherako
prozedura bi erabil daitezke :

1.- 8 kono-enborren garapena, elkarren

artean ukitzailea eta lehen adierazi
bezala simetrikoak binaka.

2.- Gainazal kopatu bezala. Kasu

honetan, dugu zehaztasun nahikoa
duelarik, triangelatze prozedura erabiliko
dugu.

Sortzaile eta lerro laguntzaileen luzerak, BM-en

koadroaren bidez kalkulatuko dira.

III Ikas Unitatea. 29. orrialdea

S. Diedrikoa Aplikazio Industrialak

3.5.5.4.- Egokitzailea : Oin Zeiharrak 2 .

Hodi zirkularra eta kalapatxa

baten irteera poligonala lotu
beharko ditugu.

Plano zeiharretan daude eta

irudiaren arabera proiektatzen
dira.

1.- Aho zirkularra datzaneko planoa eraitsi.

2.- Plano ukitzaileak kalkulatu. Trazak erabiliz (1-2 , adibidez), dagokion ukitze puntua
( A ) kalkulatu eraispenean eta altxarazi.

3.- Garapena : 4 aurpegi lau triangeluarrak ( 1-2-A ) eta 4 kono zehar , konoa oin
zirkularrak dituztelarik (AoBo arkua ) .

Garapena ohiko prozeduraz gauzatuko da.

III Ikas Unitatea. 30. orrialdea