oe ee OS 1. Informacje ogéIne Tworzywa konstrukcyine w istotny sposdb réznia sie od metali. Przede wszystkim cechuja sie 8-10 krotnie wieksza rozszerzalnoscia cieping, Niektore gatunki tworzyw sa malo stabillne wymiarowo z uwagi na absorpcig wilgoci, degradacig pod wplywem dzialania naprezed', promieniowania UV czy oddzialywania temperatur. Zapewnienie waskiego zakresu tolerancji, typowego dla metal, w dluaszym czasie pracy jest niemozliwe. C2esto spotykang praktyka jest zamiana element6w, oryginalnie metalowych, tworzywowymi w juzistniejacych konstrukcach. W akich sytuacjach najezeSciej dochodz do préby narzucenia zakres6w tolerancjitypowych dla elementéw metalowych korn- ponentom wykonanym z tworzyw konstrukcyjnych. Jest to duzy blad, ktory moze powodowa¢ daleko idace konsekwencje. Sytuacja ta dose czesto dotyczy réwniez nowych konstrukgji, kiedy inzynierowie projektujgcy elementy tworzywowe tuwzgledniaja zakresy tolerancji typowe dla metal. Aby unikna¢ klopotéw technicznych nalezy zwieks7yé zakresy tolerancjiPrayjecie znacznie szerszych pél tolerancji wymiarowe} zapewni funkcjonalnos¢ i bezpieczna prace czesci mechanicznych wykonanych z tworzyw. Dla komponentow skrawanych 2 plastikéw technicznych nalezy odstapi¢ od stosowania tolerancji wg ISO (IT) klas 01-9. Jezeli z éznych wzgledow wymagany jest we2szy zakres, nalezy w tej sprawie skontaktowac sie ze specjalistami z dzialu tech- nicznego Firmy ZATORSKI. W takim pr2ypadku kazdorazowo zostana uwzglednione specjalne gatunki tworzyw oraz technolo- gle obrébki mechaniczne}. Zuwagina fakt izniema ogélnych tolerancji wymiarowych przyjetych dla tworzyw konstrukcyjnych, sytuacja tamoze prowadzi¢ do nieporozumies i spraw spornych miedzy klientem a dostawca, Firma ZATORSK| bazujac na wieloletnim doswiadczeniu w skrawaniu réznych gatunkow tworzyw konstrukcyinych w niniejszym opracowaniu prezentuje informacje majace na celu udzielenie pomocnych wskaz6wek konstruktorom i mechanikor przy okrestaniu prawidlowych zakreséw tolerancji wymiarowych. Uwalednienie przedstawionych informacii przyczyni sie do zminimalizowania ryzyka popelnienia kosztownych bledéw kon- strukcyjnych, wynikajacych ze szczegélnych naturalnych wlaSciwosci tworzyw skrawalnych, 2. Tolerancje ogéIne dotyczace tworzyw konstrukcyjnych 2.1 Tolerancje ogéIne Wartoscitolerancii ogélnych odpowiadaja poziomom zwyczajne} doktadnosci warsztatowej wg ISO 2768-1, klasa tolerancji”m* W tym standardzie tolerancje zdefiniowane sa w nastepujacy sposob = Tabela1. Odchytki graniczne wymiaréw liniowych, z wyjatkiem wyriaréw krawedz zalamanych wg ISO 2768-1 Kissa tolerandi ae aS ee ey fees ee ee) roo allio ee eS) DORAN f +005 | s005 | 401 [2015 | +02 | +03 | 205 | - SREONOOOCADN m zoi | 201 [ x02 | 203 | 05 | sos [2 [ 2 RN € 202 | 23 [25 [8 2 | s |= ROTO TUNA v ~ pos | [as [25] « | « | “West anna SRM aT eR TMT bc wu catorskip Loee ne a eS Tabela 2. Odchytki granicane wymiaréw krawedzi zalamanych ~ promienie zewnetrzne i szerokosci scigéwg ISO 2768-1 ay (dehy granicane dla przedzialu wymiaréw nominalnych Ca fed o DORADA a 292 205 a SROMODORADN = 7H € 204 a 2 R000 NA ¥ "Wm aac DORN i Rp NN A TS Tabela 3. Odchytki granicane wymiaréw katowych wa ISO 2768-1 Tolerancje ogélne wyrazone w jednostkach kata ograniczaja tylko kierunek ogélny linii, w tym réwnieé linii stanowiacych élementy powierzchri, natomiast nie ograniczaja odchylek ich ksztaltu. Kierunek ogélny linii stanowigcej element powierzchni rzeczywiste) wyznacza linia przylegajaca o geometrycznie idealnym ksztatcie. Najwigksza odleglose miedzy linia preylegajaca i linia rzeczywista powinna byé najmniejsza z mozliwych rent ae re enn eens ee es ee a 2030 20720 2010 105 ‘EDNOOERADNN = 7a = ry 7 ry a =e ATO RIEU ¥ = = a 20307 220 2.2 Tolerancje ogéIne geometryczne elementow wyodrebnionych Wartosci tolerancji ogdlnych geometrycznych odpowiadaja poziomom zwyczajne] doktadnosci warsztatowe) wg ISO 2768-2, klasa tolerancji"«" 2.2.1 Prostoliniowos¢ i ptaskosé wg ISO 2768-2 Tabela4 Tolerancje ogéine prostoliniowosci i plaskoéci przedstawione zostaly w tabeli nr 4. Tolerancje nalezy stosowae w przypadku prostoliniowoSci - zaleznie od dlugosci odpowiedniejlinii, natomiast w przypadku plaskoSci - zaleznie od dlugoSci dluzszego boku powierzchni lub stednicy powierzchni ograniczonej okregiem. = toleract wor zatorskip!Uae A fo 2.2.2 Okraglosé wg ISO 2768-2 Tabela5 Tolerancja ogélna okragtosc jest r6wna wartosci liczbowej tolerancji srednicy, jednak w zadnym przypadku nie powinna byé wicksza od odpowiedniej wartoscitolerangi bicia promieniowego wedlug tabeli nr 5 = Tolerancja bila a or K 02 t 05, (Ogéina tolerancja dla bicia promieniowego, osiowego i dowolnej po szchni obrotowej w klasie “K" wynosi 0.2 mm 2.3 Tolerancje elementéw relatywnych 2.3.1 Réwnolegtosé wg ISO 2768-2 Tolerancja ogéina réwnoleglosci jest rowna najwieksze) wartosci liczbowej sposréd tolerancji wymiaru lub plaskosci/ prostoliniowosci. Za baze naley przyjmowa¢ dluzszy 2 dwéch rozpatrywanych element6w; jezeli elementy te maja jednakowe dlugosci nominalne, kazdy 2 nich moze by¢ preyjety 2a baze. 2.3.2 Prostopadtosé wg ISO 2768-2 Tabelaé Za baze nalezy przyjmowaé dluzszy z dwéch elementéw tworzacych kat prosty; jezeli elementy te maja jednakowe dlugosci nominalne, kazdy z nich moze by¢ przyjety za baze. Tolerancje prostopadlosl dla przedziakiw dhagoscl nomin cot nae pee H 02 03 04. 05) K 04 06. 08, L 08 1 15 2 2.3.3 Symetria wg ISO 2768-2 Tolerancje ogélne symetrii maja zastosowanie, jezeli: ~co najmniej jeden z dwéch elementow ma plaszczyzne symetri, lub ~ osie dwéch elementow sa wzajemnie prostopadte Tabela 7 BS ee ar ere co ae ee oy a5 a rm as L ma 7 15 2 & ewsatckip a3| Ue er A 3. Pasowania Zgodnie z powyzszymi zapisami nie ma mozliwosci zastosowania w konstrukcjach opartych na tworzywach zakres6w tolerancj typowych dla metal. Klasy tolerangjiIT 01-9 nie znajduia tutaj zastosowania. Ponadto, aby uzyskaé odpowiednia klase tolerancji nalezy przy wyborze tworzywa uwzglednié spos6b preetworstwa przemyslowego i gatunek stosowanego materiatu 3.1 Tworzywa konstrukcyjne mona podzielié na dwie podstawowe kategorie uwzgledniajace stabilnosé wymiarowa Tabelas Kategoria oo Komentarz pearaiel POM PET PIFEselPIFEsbra PTFEwepel A POR, PUCU Pat PRA, EE, Ps Psu, | Morena lemony lb bes mye PMA risa absorp goed : PERO FER PERM, PTFETRG REG, _|_ Wali worzya emoplsane oma PAA.6, PAGS, PAIZ liamidy absorbujace wilgoe 3.1.2 Klasyfikacja tolerangji dla czeéci toczonych z tworzyw konstrukcyjnych Kategoria wymiarowa: mA ITI0-11 mB Tit Tabela 9 Tolerancje wig ISO 286 podane w umm a rT oy panei a ir wor zatorskip!Uae A fo 3.1.3 Klasyfikacja tolerancji dla czeéci frezowanych 2 tworzyw konstrukcyjnych Kategoria wymiarowa: mA I012 merit Tabela 10 Tolerancje wg ISO 286 podane w ym = eee ta) ny a 3.2 Jakos¢ powierzchni W czasie obérki powierzchni tworzyw konstrukcyjnych mozna uzyska¢ rézne jakosci. Zaleza one od zastosowane| technolo- rodzaju materialu. W tabeli 11 zawarte sq mozliwe do uzyskania stopnie chropowatosci powierzchni bez wykonywania dodatkowych czynnosci mechanicanych. Tabela 11 mesneouzstanaketcbouieacha ey Se ry ees Se Ce) Istnigje mozliwos uzyskania wyzszych klas chropowatosci powierzchni od tych ujetych w tabeli 11. Niektore tworzywa konstrukcyjne mozna podda¢ dalszym procesom obrobki wykariczajacej oraz szlifowaniu. W celu ustalenia szczegolow prosimy ‘kontakt 2 dziatem technicznym Firmy ZATORSKI. are wuzatorskip