Cn
|
————_——— |
| El canon literario
co
| Ha
i
| 809
i|s9s2
if |63 oct ae
EL CANON LITERARIO
Bloom, J. Caller, HL Gates fe, H. U. Gumbrecht,
Weve Tlits, F Kermode [HC Maines, W. Miguoo,
IM Ponuelo, 1, S: Rebinvon,
con nto ext0S YENBOCRAA
Erie Sulla
feoenoss.Bibliotheca Philologica. Sone creas
Coodizacin: Jone ANTON MOR
oy ARCO/LIRROS 5.
Ju Bice Coat 2h ad
ISN nieaoca,
Teo Le Na 01858
dice Tren 8 ai,
09
S52
INDICE GENERAL
INTRODUCEION
av Sut: Bde sol anon aris Pig, 11
{QUE ES EL. CANON LITERARIO?
‘Wenn V, Fea: La enoidad ”
Hays ULaien GoseRscir: «Gul Maite as ras ode
jaclede “Farce
rush NODE: Atl tussle ntrain SI
1
HL.CANON LITERARIO A DEBATE
Ln, Romine: dn mu tat, Def fo
Joi CLUE: I da emamiadr 1m
Hs Los Games JR Late dl on sl mas et
“ony ali fete ™ 1a
oun Roose Begs enon 9
{fs ME POHL: Liman yl ane erie 2s
Wate Masoud sft a
are oa ut enon fl habs) ame
Josi-Can.n MANE: Sl een dla retort
ae m
a
minions,
SEC HMLICAAP EA SA msAGRADECIMIENTOS
La confecein de una anologia de exes caracteriatias
‘uerza a contrat muchas deudes que es cbligado recono-
cet. Quiero, at, dejar constanea de las numeross ocsio-
hese que losalsmos des din aignaturae parti
‘en esto aos han escichado ts expieaclones sobre el
“ann, pero sobre todo en el curso de doctorado de 105-
1996 donde en realidad adquirio forma esta compilacion.
[teieaa del personal dea Biblioteca de Humsnidades de
1a Universidad Autonoma fi faciitado al trabajo cr gran
‘medida, tanto como, en elorden informatie, la colabors-
‘on de Lara cel Baro, sna Gari, Rafa Min, fo
“Torruellay Sia Valiente. Gracias en partic a Francesca
Barerna 3 Jordi Sal, por su hospitalidad y ayuda. En un
‘momenta oro del proceso, faeron decisis Grin Gs
[Sere Monte Ingla Carina Pons Entre mis colega,
sgradecimiento vaa NI Sante, Gllerio Sees ¥Carme
Tera, at como a Ardnzaa Usaniaga, Antonio Monegal
Pablo Zambrano. Mencin spare debo Ferd Vals
{que me hablo de certs conferenca de ose-Carlos Maines)
y David Ross por su may atenta lect de eta pagina.
Gracias ls autores antologados por ls fciidades con
cedidat, aunque xpero nose ium destacando a Jose
Carlos Mainet por su prontitdygenerosdad tambien a
"rank Kermode, porque fue mi maestro en exta materia.
{Quiero mencana el Colegio “Canon Literate: Orden
Subversidne, celebrado en Lerda entre el 19 y el 22 de
snare de 1955, foente de mucha informacion yocason de
las provechosss ntervenciones de mis maestros Fancnco
Rice y Joaquim Molae. Caro que sn el aintono interés cde
Jost Aitonio Mayoral este volumen no exer, ¥ menos
ati sina pacencia el afecto de Esther yGullem.INTRODUCCIONEL DEBATE SOBRE EL CANON LITERARIO
ane SULA
2Qué esel canon teraro? Respondré dena manera
‘sencilla y prctca una lisa o elenco de obras consider
saralonaty gna por ello de ser extn ycomentadan
Fata caracterizacin conllevs sobreentendidos y conse-
cuencias. Entre aquellos, ue no todastas obras on lo bas-
‘ante buenas para ser recordadas, es deci unas son mejo-
Fes, mis dignas de memoria, que otras, y solo las que
‘muesuran la ecesara calidad esta 0 de oto tipo, deen
Ser conservadas, mientras que el resto cae en et olvio,
(Wess, por ejemplo, el volumen titlado La hier idea
‘que quiere seria gua para organza Ia biblioteca pero.
bal) Ademds dl odo, entre ls consecuencias fe even-
‘an, por un Tado, que el eleneo de obras y autores ve de
‘espe cultural eideotgico de In idemidod nacional, fan-
dad en primer gar en a lengua y por elon, qe sea
‘sel resitado de un proceso de slecién en el que han
Inervenido no tanto indivduos alas, cuanto as inst
tuciones pablea las minors irigentes, culursery ole
tise Porello se stele posslar una esrecha cone ene
{leanon yel poder, porto que squétes neta qu peda
Ser dado de (ieotegicamente} conservador,
ecir que sobreiven Is obras mejores ls de mis cle
‘ad que Is excelencia (esta, para no compliaro mais)
fe impone afin, exigewepiar que po de mecanimos de
Seleccdn intervienen en el proceso. 8 se pienss, por un
Indo, en elarchivo, el mUseo,laencilapedtaoinehao en
‘istria de a Teratra (Sobre todo en ae desinadss
Ii nversidad), todo eae y todo se conserva (aunque
espacio concedide & unos ¥ou0s sea sn embargo distn-{o),3: por el ot, en la antologi, que eacoge lo ms epee
Sentadko den autor, perfodo 0 movimiento, se pone de
‘manifest a labor de seecein que exigen fos programas
‘las prticas docentes ni se puede ler toda i iterstars
hi hay dempo para habla de todo lo quese ba eset, por
‘que tampoco todo lene el mismo inter ciao & o>
‘eaordesleccion, me apresira dejar constancia de qe,
2 ferencia de los ELA del Reino Unido, en Expat
Inlnstrlo de elucaiony los organisnoscompetentes a6
Suborainadosesablecen en ls ensefanza primal secure
aria) los temarios, es decir, los contends (periodos de
lemons de tone) tanta de bs sngnanars (ala que
Se adaptan luego los indices de os ios de testo) comm
Aelos temas de opesiciones, mientras que ene bit ute
‘erstaso se lta controlar ly contenido niin (des
‘iptores) de lasasignaturas Por supucsto qu aa er de
two del aula, cada profesor de teratura decid cules eran
las obra de leeura obligada orienta esta eetura fomenta
‘elplacer de leer es un deci) 9 adiesta a alumnae en
‘licomentasio de texto, forma de atencin (dirta
Kermode} tan enralzada en la pricuealectiva hispanica
fommo la rxpication de teste en Ts francesa (Fernandes
‘Gucntes, 1995; Crespo, 1998.
CConsiene insist en qe Ta Fazén por Ia que el canon.
literario ha susctado atzques ydefensasessu supuesta
fonexion eon el poder y ls ideologs dominates, co
derindolo wos, os detaciores, como inequivocmente
Feaccionaro, ote, los defensores, como el nelen de a
altura occidental con aque se idendicannaciones ta
licionesiterara individu Nique dei ene que et
teguada scctud seria ascrita sn vaclaciimy con eater
Stsno por los militants de la primera a posiionesieo-
logics tracctonaliaryconsereadorss. Virase que desde
fest trnchera lucha Harold Bloom en ns Hbro sobre Bt
‘nam oedental (1995), en el que se enlenta bx deno-
tninads Escuela del Rsentimientow,unaimprobable ager
pcidn, seitamente invent con fines polemic, en Ia
{que atsontona a feminists, aroamericanitn tarsi,
Aeohistorcias, decontrucconistas en fin, a todos los
(que ejercen la ctca cultural Lo que con tanta belige-
ranca retrica defiende Bloom et ni ms ni menos, a lee
tra ewétiea de la Iteratuta, Ia Tectra del poema como
poema, en conta de fa conversion dels obra terarias en
Socumentn socials, culturaleeteoligion de la sujecin
{el valor estéticn Ta lucha de clase, goneros o raza ¥
‘dela daolucionen lo colecvo de individual en el ato
‘Chiro que s EI canon oecdetl fue noticia no se debit
al problema tedrico del canon, que uo le hublers conse
fuldo ningun eco medic sine aa ista de autores que
Soom proponia como sesnon, fundanvose en el Unico
silo de su autoridad personal. Atibujendo a Shakespeare
Jneondicion de conto deal eanon, es mis, identiicand-
19 con el miso canon, enumerabaycanonizaba a Dante,
Chauer, Cervanex, Montage y Mole, Mon, Johnson
(Gertico, come sino hubiers oto), Goethe, W. Word
‘worth, J Austen, W. Whitman, F. Dickinson, . Dickens G
Elo Toy He, 8. rend, Mout | Jove.
Wools F Katka. 1. Borges, E’Nevuda YF. Pesoa,
econ tal natures todos los de a an
fy de sexo mascuino, con Ta excepeian de dos mujeres
Goin et logica en toda operacion cancniea los autores
Incluidos sou wos minoria sate la mayoria de excaidos,y
entre eos, como se encaryaron de subrayar los meds de
‘omunieacin mediante encuestas, ea elamoroso no slo
‘Told de Iran regs nay, ino tambien el das
Sores que a eonideranelscos en la wadiln teria
‘epafol (yéase Lateral 15, 1096, con las declaraciones aK
‘de Anta, G. Cabrera Infante, J, Marias, J Marsé 9 E
Mendors), La aeusacidn de anglocentnisme fue a replica
Inmediats que encontaron ls ists de Bloom (aque cone
tape el adice del obra Ins que sguen come apéndice,
‘cho nis extenss pero tambin com as neal exc.
ones), quien no vo en cuenta en su mabiobra la nex:
{cable react de slidaridad entre, por un Tao maf
ay su lteratura,, por el ov, ene ea literatura ysis
[lsieos cx deein ct canon, Av, pues, al canon occidental
‘de Haro Bloom se le pace oponer, con toda justi
‘cin (teri) espaol. galleg,franees, italiano 0 ata
Van. (tase Une de ida y uct canon, ens 60,1996). Pero por ma que le guste el in de polemizar en sf
mismo, ello ne basta para expliear porque cond Bloom
lriego de propner preciatmenteoeanon yhnitanto
‘Oceient, deta mis forma que quedwinpoco sea lao
{en qué puede interes semjante debt a las poems y
‘stdiantes de iteratura de eat Indo dels Piineos
Al mencionar £ anon cadena ya he dado 3 entender
que la polemics del canon se origina c los BUA, de donde
‘avalide ai menos stats Furopa merce sl setin
provocada en los medios de comunicacion norteameries
‘no por el iro de Bloom yal subsiguente dacyson et
Imulada por la wadacei expaols {por ejemplos Et Pais
412-1094, 211-1905 y 30-12 1905; Le Wenguadie 2711
190455121985; Garcia Berio, 1905; Gain, 1996; Gace
Gua, 1986; Zavala 1996), Convene recordar en extent
‘ue a sociedad norteamericana de los tia eine aos
te ha convertido, debido af eonstante emigrate
tion yascens social de los descendientes defor evor
Eudadanos, en un conglomerado de raza, lenguss cul
tures, expresdo mediante et marbete de =tnultaltarslie.
‘mon, que stsita tanto problemas de emt individual y
folectva (entre los mas importantes, lo que sigifca ser
tmericano) como i mperioa neceridad de asegurar una
“ohesinlnglistiea y cultural 3 ese extraordinary
‘debe obidarse, democriico erlso. En clecto Is preecupa
‘ian por el descenso generalizado del nivel eatara as
‘arenas en el manejo dea lengua y I pobresa de la tome
prenai etors eiaron un debate sire ara ir
‘ay la formacin cultural milan que debe poveer un ch
adano medio para ler ¥ entender un pensodien, sen
Droponia ED. Hirach en una abrs que fe un verdadero
{xo de ventas, Cull bea (1987), donde proporsio.
zfs tna lisa de palsbris que -todo americano necesita
‘conocer (a dice et subtlo). Abora bles, tanto dere
ha conservadora en el por (piGnsese en lo aor 1980.
1982 cubiertos por ls presdncis de Reagan y Bush) como
clradicalsmo politico, esieo y seaualatrincherado en as
“nlversidades,comirtieronateews com la evn de as
leetras obligatorias dun ers wb «ultra cides
(oéase Guillory 1888, pigs S38) yl resitencin conte
tar profesores pertenecentes minora en a Universidad
te Stanford (Calforni) en 1988, en ocsion de protests
‘any ences dete defend poines encom
{tadas (ans, por cemplo el Harpers 1088 que pla
tee ftena responder pregunt Who needs the rea.
srorabs Lindeberger 190; 0 el ponderado ariel de
Joi Scart wore tempenad qu aso ia inbericden
Smercaiy,199.
Ia defenenaupicada desde ta adminisracin palin
por Willam Bennet, mitistro de Edcacon en el wegundo
Ind de Regan (104) a aan dears
ue representa i tds i enon que la cultura ged
‘esa exsintomea tanto dela maiobra de densi
‘onde unos lores Geterminain con una pest dd
‘nacional como dei conversion de a itertura en wehfcv-
{ode eos minmos valores (vase ast, compares con
de Bloom, en Lauter 191: 250). Ax, segin Bennet, le
{edd noneamericana ve fandarnenta en pricilos wes
‘Como sjaticla,Hbertad,goblerne con el consenimiento
Aeros gobernadone gusidad ante la ley, producto de
“ens que pronenen decamrnte as grandes epoca de
ia vilraclon ocetenta la tngatesra ya Francia dela
jestrain, a Florencia del Renacinientoy Ia Atenak de
ey endocrine aga
‘ea nain pra! hecho de eompariros pone os ame
fieanos dcunlquertxny condi a an vel gue
tras cultura de la stradicln occidentale (etado en
Guiry, 1901: 36). £1 problema surg cuando ts minorias
Sas que me vengo refinende rechasan a tdenidad que
Tesoftece a culture ocldenial y buscan en cambio que =
‘econo diferencia, Hentdad fo que supone dota
Sede una Wadi, valores y vr propio, En trminos ie
Tavs la acttad de Benet se de, pues, en una Iisa
“Cerra, enn canon, representavo de ton valores dla
tse dominate aa que ve oponen ds actades ola sper
furs del canon para qe relies plralidadsotocaitral
ti destrccion de cr cats uailon por cAnones
iocaes,parcales que represen nieamentea los mem
bros dels comunidades que selena ienticadas con
‘os (movimiento que puede relacionar concerts op6 mac each
niones postmodern; una acid todaa mis adil abo-
{aria por la supresion de eualquier canon, puesto que St
formacon es un ejercicio de atoridad y de exclusn Je
una mayors en benefilo de una minor
El muieftaralisemo no es una realidad tan acuelante
‘en ln Europa oceidental como en los EUA, sung es st
Feconocer que las sciedaesbritnies, rancensy alemana
tegran tenons sos gee pun ten
Petar como sintomas de tl problema, Sega R: Hughes, el
Touficutralstno sossene aque ie gente clerics distin
tas pueden coos, que pueden aprender ler ncoe
de tmagenes de los demas que pueden y deben mira uae
‘és de las ronteras dela raz ef lengua, el sex ylnedad
Sin os pejucios o hones, aprender pensar conta el
trafono dena socledadhibids, Propane, madestamente,
‘que algunas dels come misinterenates dela historia a
ultur ocursen en las nas de contacto entre cults
‘Quiere estudiar las stuaciones fomtereas, mo solo porque
son fascinantes en ssa, sino porque su compensa
pues aportar un poco de esperanra al mundo (1003: 97
‘8. En canto que contibive a proporconar tna vsén
Phra, complejaydiferenciada de las sortedades moder
fas el mulcultralismo no es slo acepable si desea-
bie, en particular ante una eoneepeion educaia que pr
‘ilegia a forma de cultura la acidemia por enna de
{cualquier ota (Wease, desde el Feminism, Frazer 1095)
Supone también poner en practic, como reparacin ala
invisbildsd en la que han permanecido darance tnt
Tiempo, una police de ¥ repre:
fentaiGns,legitmada por la rebindicacin
‘de las tants veees mencionadas minorfa (
‘entre universtaros,aetuande como vanguard
‘nos spblo» seri ign de considera), jempscenta
‘laver con el mandatoplatonico de educar alos cudads
‘nor dea repieny con a eminese arsotlca. En otro
‘orden de casas, como apunta Hughes, el resgo del mult
‘altura esa begreyacn,es dell upeara deb cl
tura coman en tadiciones clturales locates, separadas
entre sordas unas a otras (1098; 115-116), cuando el
major beneficio que se puede obtener del recanocimiento
‘dl multicultural etl ddlogo sunt de la fronterss
‘e raza, clase ygénero, la coneesin al soto» del mistno
‘alr digit que concesemor ala sociedad democrat.
(ys ls cultura decent in olvidar mien que # a6
‘alas slo se lege desde a propa (Tals, 1002" Goldberg
194).
Después defo expuesto, con mayor raxén puede pre
square mdse un lector gi interés dene un debate wore
€leanoalterario que se ha demostado que tene muy r=
‘merraices enn acts! mciedad vorteamericana seria me
ben usa demosiackin de provinianimo ocuparse ce é
porque ests de moda en fos EUA. Desde husgo gue ts moda
fo esuna razon sulin, aunque slo estar de sca lee
‘ones de ls experienciar de tociedades a eayo modelo
Sende inetablemente la nueta, todavia bastante homo.
igétea en terininos de ra (aungue los his de inmgea
fesde procedenciaaicana o aadtca empiecan a poblat
Ine sila de ot nines bisicos de I enseisnza en agnat
frandes cludades yen determinados sonas de gran erect
Mento econéinico), con un movimiento feminista poco1 csi.
desarolado aunque activo y unas minoras homosexuales
{Que gaan posicones pabicas con muchtaa lend,
Sobre ua fons socal jealtaralvodavia muy purareal 3
machisa,y con ana citura de clase que ha perdido ls
Posiciones trabajosamente ganadas durante la Toca ant
Fanquista por ntlectaidad de nquerdas, hoy des.
movlsada ydviida ene el desercanto y a defers de
Posciones partis, Probablmente haya sdoy sea toa
ala exnenca dels nacionaidadeshistriea} ss po
{a de reconocimiento ingiiscoy cltural, de aoa
tmacign, el mayor desaifo a que se enfrenta hoy on
ipso canon terario expat que tend qu reser
{oa el enese de las oraslengunsy eats pon
Tors sino tambien el de las ieraursya no hspaoames-
‘ana sno lnoamericnas (ae el atic de W. Mino
tr ete volumen) Sin embargo, lejos dels propagenda
Perlodinicay sn ncestar un dca rendcline comin,
‘algunas areas deb unerad (en longa sobre todo
Ingles y Francesa, en Teoria de In Literatr, en Com
niacin oon Troducedn Interpretaion) se aba por
inampliaion etc del canon a iterates poscolorfies
‘emerges lis minoras a comm port ncoporacion
{et cine a puiidad a eiio dea Berar por cem-
‘lo, en naratologia o en rete)
etre del debate sobre canon eri existe ura ae
logia entre ée yl canon bile sc numero sures
‘han setialado como problemi, no crea: pro que
‘chor ors, come E Kermode han seuidovilizando
mo tin de referencia (087) Er eanon bible to
enatae aoe ero qe focman el Anis ye Neo
‘samen ode iat como conocer exo,
son losis conseadn sack y aod, bans
‘canonical en haber so inptapt adad
‘hi deel ret de convener ene
dias entre dstinasfxccones del erisianmo ang y
Sobre odo com rece ane hares bergen
a
etme some x08 RD »
proceto que cera el conito Hponense (898) al dar a
[ia completa de Liteos Sagrado (qu incorpors una pate
det eanon quel radiién hebrea empexs afore 600 a0
fntes de aera cristina). Los umerosos libros rechazados
Distron a denominare excondidor spSerion y ese 2
‘arecer de atitoridad religios, nose puede dejar de veco-
focer la hella que han dejado en a ereacin Ierariay
fusca (Salguero, 1967), Los libros eanénicos goran de
Driilgios que los diatinguen de lo exclidos la enone
th osencivera en emp y Bijan ier (la sacral] ue
tes objeto de minuciosa excgess, aunque eda la paradoje
dleque ext condiign los lbera au ex de a pa yper-
Inte que hablen lectoreseimerpretes de otros impos
Sendo eada libro importante en s mismo, se integra en
tan otaldad sa que coaierey de au ete sentido (.
[Bis nalment, ex ttaldad adquleve ua capackdad
inagotable de sgniicacdn, que se adapta todas as epocas
Ysitacones, permanceiendo el texto nariable (Kermode,
Jags 115.116: ambien 1985: 52, 7579). La labor de velar
porls contervaciny dfn cle lo text y la prin de
5inerpretcin corresponde al cero organizado en una
Iglesia; peo, en la Iglesia Calica, el etamentoeclesist
(co dipone del monopolio efecivo de lx autoridad en [a
{terpretcion del esto saga diferencia dels ile:
fas eformadas que adaiten ef acexo individual texto
Dili (ease Gorak 101: 1945).
go Po unset Surado, pas a sea teh
‘ono de cond es dct nara ex Sin ena
fp os fblogosslepndrinoswalaron el erin para
‘Scart ia dors excogias por au exelenc ene
toe lengua pr elo conideraas models ede,
{digas de imac Pee, 1808 1, 0372) Ee
toveclesiticn, a patra canon ape Ie seria
‘blow lina par dll pero ea documentada
esd ancguo conc igniend de regis eyes de
Fels, madascinones pra dvonguita de sees
humana. Del santo canon proce el ajtvo ca» ances
sco de ev verbo canon ue ree
So ata epson ew bocca i ue
ta conten tun micro de aga sense de
stots de lg del ian ais oom
quer qoe eres Is ilida de nat de um
trode ena Aden Cutan 94 Remote
1, alae, O07): Resign embargo
cin i fist spare Soe
inten (ca teri uc
‘ado precamenis sluts edtoraly polar deter
iaogsaaninen sobre os nce dela
deo src orders vores) qe ote
‘erimporenes prs esto (ei, 68139)
[EC pu mic dtm del Coney sana
{ie po meee dr econ Sage clan
tovel'y ade ste ose Senet ee
Souecerdae ot geen ina canoe
Obra sto constien sg ek penne
sharpen decade ttc aot gprte kerbs
conduc urbe conan pees
‘he carcen de bse subcels por ear iene,
fro pormaecensededr ds crs dl mac cass
thn dass potngectn, dacs he es
pms eras conoid ner Sages
Sees
"WV Hass ein ques ER. Cur habladl aon,
vy hace once smn sen ag fae
Stemi de scored er aly de te,
{naparentad con cai ltr anc de sls
Segue acta como eonine de trea parle
Irate etopeat mer npr eguese a
tetera expan crete Sun fer cao
lament dco, fv ns sxe osc eace a
‘nck opin debs omni sbmes en a
‘tan y rohan at SEH) Si cag hy
tna pegunta muy norm qc nce seins & oo
‘eal uh oben cleo y ples formas pune ua
‘ston Scan ec cc tee gue ecu
{lsc atin decd rns que mincins Car
Fookerccons ci icy cebu nose arse
basta; por eemplo, ee sgiiatio gue Kermode ded
{oc une lsonop de (109) ng shan
Dares eos ay tern slo canon
{in proceso compe con un otra deen aa cx
[ecb tice, Ange dla npr de seu deforma
Eres HU. Gumtrech argnata de ars bate
{Comincene lav del concep de canon al de sic en
fini, presence eu pedi de autora de
Side pocuca aicona que, en sm Fagmentcon, 0
Mime vader de unas obras con modelo, x como del
‘Sno de uncon de eras mia, Sendo sgeren-
{Ein propocta so enue cl compe yeagun probe
ta eee sind ele, are i
‘argo, cuenta con na sida tradici, en laque lt
Tnabpola de Deroy Albert ne ode Sane
Beine'y ee no em TS Et (1919 y 1045), qulen 9
Sewer nor acerca hava Kermode e Caio (1982)
Tian andiza con dete proba qc aaa ob
sini de mantener ssnalogtnenre el aon BCS el
Terre yse eters por demo que no este unieo
‘hon sin var y Bega hae el punto de bad eto
‘opener als tc que enablece A Fowler (1973), Pone
tanbien ef cent tl vara y mab de as
Tse cand Cut lorando exquemdtveamente fa
foc dels ects saves dee a Edad Medi
Tn eereicie que, por ona parte, completa con elandiss de
Invepreseneio depois inglometrans a aves de
guncs anologparci que an realizado Lawery
‘Glu, ademas te un buen numero de autora feminisa,
Eevee que ence perectamente eon a detain de
{non qusds Rabin par quien comtayen canon las
‘Senos obras equ consguen format parte de fa acurul
‘lon informal de programs de curson, anologan de Io
{Que consieraner stores extndar= (138).
‘Ahora en, pu que la confesi de uta ita requ
ror wn uence
{Sore nombres obras puede se his posto analiza eu
ISshan io lov erty eens ode otro ipo uta.
‘at etesuo,Ha consors sala fancones tr
bruidara los hones con la nada de extrier tales cite-w meas
pia cai deg none nem enon
‘jets poses, as ancione de” 1) prover de med:
io ida pickin) rans erence
tual 3) crear mareon de tlernci comune) itereane
bia favors (em el enti de gu lo exroie ston se
dchivos en le formacin den eason prestnoae ste
‘ion ene 5) legiinar ators 8) ieee una pers
Devin historic 7) plrass (olnkandos a un os
Scns es dec preiand ptadel econo}
(os todo, ina sleeion no tenn apena onsen
cia for ora de un nd ado sung lou
‘Slo puede conreguir vuln imponerse meant It
incervencin def institu Ese ech elect, uno de
los aspects fundamentals del evs a ean laa
«ton de a instacion que airs el canon univers
Sut Reco amd cea Ronee ve
paleo pars incr lov age que compart peo
sobre ao ln derenci qu son chan Randa
ies al acer ta wives dea fer Ingle La
faci de ante st de aes en lex fore
de comentario, de interpretalon, comsderdas legis
‘cients La capa de erect comca,ltace
twa del metodo, se cetfcaetiane caiicsloney radon
académicosse ens In que hay ur bacer con loses
eno de ua dco metodo interpreta en
‘ensendo no ejano fo qe pir penn Cada,
Sostene Kermode quela nterpretacign aural ia
denna obra es deci qe sn tat cngnico osc gue
pare lea coat per meta el comet
Fi, pues es proporconac medio que swears acon
‘ida dea atenion am aia Unt apeceein coe
‘ue, por cet, eti de aeverdo 5. Robinson parser
* ineciante la ensetaneny el extulo(eepuce dec
sbi each eras) que eras
‘hrs se insttuconaizan como bears canis
Dicho ce manera mis nec, canto mas comentarios
genera una ova dante ms empo, trots
tle de revi am cpt peste que Ie seguran a
ermanente mera Pasne on portnad de os
Comentarios de Homo, qoeexgeron prinerola acon
ear som cas08 ERO 2
el texcoy nego a expicacin por parte de os Bilslogos
fe Alejndrisy Pegamo (Peter, 1908) 0 en los come
tarion de Herrera el Broeense de la poesia de Garces,
prince elisico del lieraira espaol, canonizado pre
‘aumente por haber merecido cl comentario, Natualment,
hay atores qe pueden tene faa ens tempo, suis
‘eal escuridady st resets po a poster, como tos
favos de Sta Juan de Ia Cruz, Calderon de la Barea 0
‘Gongora {véate Pmt, 600, 1996; Mainer en este voll
@s
Ls ariclos de Guler, Robinson, Gates ye pélogo de
Bloor am Kbro sabre El even selena pretend een
pllcar de wanerafrzosamente equeratca el debate nor
Feamericano sobre el ean As los tres primeros seal
hearfan en una genériea posicion eridea, sustrando
Robinson el emiiamo de igpiacion marxisa y Gates os
‘studios alfoamericanes, mientras que Ciller deiende e1
Sentadoerticn de In teora (on el adjewo steraran.
arcu def Caller proporciona una perspectiva cr
tics de lo qu lama lon relatos dela criss es deci, y
Sigulendo moda de marrativzarl todo, estadia avers
igen forma de narracion de decadencia cuenta y se
‘Gentan los penmadores consertadores paren primer Kt
{sear su dlagnsico neyatvo de la stuacion de bs hu
hidades en as universicades americana en segundo ugar,
‘roponer is erradicaci del penssniento Faia de pro-
[edencia europea ode laquerdas:, por fin, defenfer
‘mediante a sa de autores cancnicos ia Went clara
‘Yeoilecidenal Ress cso menos digo de mendion
"ye a batalla del canon ae iba de manera cal exclusiva eh
1 eeratura,con minima intervenciones de Moses. ent
ticos o poteos de nots Como «de a teratura depen
‘icra precisamente cra contestaca Mentiad occidental,
{meritana emenina;iroamericana, guy oa uve se
‘gue decir ene que Cller no deja eeapar [a ocasion de
poner bajo spect ala defensa tradicional dels hums
‘veveeaan ne werogaa
mevoreca conta,ade clfcindla de iver yfundanenatistae.
Con ambos adjetvs se denis referencia unan h.
resaceptables pars to el tnd feos una ea
{ia permanent accel mediante I etude los tx
tose canon, Pes bie, el miata y a tea
Fate echazan na jac de ete Spe
te lgay a magn on foncom det cra sey
Geo te ha pride en heeled acne dom
hate ha generado tanta ijn dolor yopesion que
to pede aceptae que agin able, ci sen nombre
efron segundo lager despues de labor de pa de
lndeconsrveton (amparindowe en Nceache), precede
ras ai en eolia de pact marta
Sta ao menos ang ees paconalites ey dec pone
‘docel dincurwo dominante-bajo sapechar, nose puede
{cepa oie sentido qoe owe contextual ica io
de tro modo, que of sigiieado de los etos sain seen
lov ences decay a condi de au lecores aan
Cline gerne) pace by, Spe
ta postin, una iniaiterpretaion vid pos lo et,
{Empoco hay vloresunivrtals en la Berta, que tes
onde cada ecto he mane La conesin entre cha pis
temologia Ia pofica del rconoetients de uch
hablo ants me parce bastante clr, tant como que
tesla se revo, ys evden: por ito, eh ta
encis tics como lis ins vert de ea de
Inecepeino tender saponte cin misma decane
‘taccon o, por qué tol neobsoricen.
Cle rend el conocimiento de eriad wore
dad en ston con eh cuturasmo port que ses
obligado a defender l estudio dels humnidades desde
tna perspec ettiea que perma que ests se acer
‘are esi des heh emo pede
toamericana o na mjersemtse representa por
Sotocevo pr shakespeare el sn sténicn ators
del egusiante meio aca 1a puns pregunta sopone
Plantearse cl problema del canon i posted waves
fe tanslormaro y de olrcere renitenca, Ala segunda
Cater Yesponde sn sacar que Is eltura del estan
tedio proce ms dela chess {yet cne) que de
coer som can LEO 2
tov ibros, yn sce dsponer de medios para defender
detamaniptaion de que es objeto por los meds de
ation de mans fo que jis I necendad de
reduc erie, brads em ier, que noe os
{exon cancion ino que fo some rein, saver
{Qe reclam Irnterdlcplnaredad que pudiran pro
orctonar toto nteranura compar com el comple
Jordoniaio dea torts tran contemporanea (ese
Galen, 0880.
1. Robinon erie la pense asenla eas et
dle ajrenem el canon occidental que las ino inlo
‘Sone conubnen + poner de ee y planta tos canes
gue se Teale al feminine: ep eeano, peo ee
‘Dy coment en un senilo ho tain ofeormaro,
‘noducendo mas mers o engin anon alternate
erat ¥ por tanto,
‘malinterpreta, un texto o textos precinsores- pero nase
Zavala, 1990). Claro que para Bloom la waicion noes un
leg de alores ing wna lucha ene el genio anterior y
catual aspirate, en nq el premio esa supersvencia
Titeravia ola fecuatdn on el canons (1954 18), Lacon
‘cepcin de a iteratara deus de ext afirmaciones eel
‘ramentesutolie,endégena, dado que sports relatos,
novels obras de westro, nacen como tespors ¢anteroges
pocmas, relatos, novelas y obras de testo y em resp
‘depende de actos de lectura einterpretaciinlevados 2
‘abo por esesitores poserocess (109 18)
Como consecueeta de a autonomia aibuid sa ite-
‘ara (en eat into co ls formas tonics de
itaticon romntca, fs erties de grander qe repo
te Bloom se concretan en el wdominio del lena etx
forico,orginalidad, poser cognitivo, sabiduriay exabe:
rancla en fa diecgns- Auge pudiess parecer que ex
poder cognosctvo oes situs sone admit la ee
Fenca de la teratara 3 na extetordad, Blom estipula
«qe fa gran iterator inst en su sutoaicienia ante lat
‘ausis mis nobles y queen cualquier evo no sun medio
de salvar la sociedad. Antes ben, sa recep de a fer
‘aes nox permite aprender hablar de nosotros nie
mos yasopoctarnos(.)eontibuye l crecimiento de nee
to yo interior» (ease Gaeta Bervio, 1998). Creunscibr
ala conciencia individual, al acto sleari de a lectura,
‘ualguier posible efecto de la hterara e cn toda ev.
‘enca (ho se olvie, con indudable Final poles)
swsttaeria al esfera de lo coleesivo, de los valores pb
05, del mismo modo que reivindicr los erteros estos
ttaslada aa lucha entre textos Io que los rtcos del canon
‘escenfican como lucha de razas, lve ygenero a través
‘dey mediante lon texton
v
Es inncgable que el debate nortcamericana sobre et
‘anon itera et condiconado tanto por a sma vehe-
‘endl de milaren tandoseneentados como pr lanes
‘ulable natraec poltca ques fe aye. El tas
Posidades de extrapolacon aor ercutancia, pero
fo lo exo, tampoco comtbuye a amp ls apoyen teo-
FHeosa sue reeurten los contcnentes AS, para emp
tase eca de merosiaprspesv strc inl so
togiea que hallara en Bourdieu y Dubols o Schmidt
(Pee, 19030: 19) como, ai lejos, en L. Schieking,
feferentes tan sides como eficaces para allegar dors
tmentucin ycaborsla de ners efet La names en
{te el canon Itcrario sea un tanto del eanon bib,
‘Kpresion apenas dmutada de poder ya encrrarse ene
horizon geograficoy cronoldgico norteamerican, hi
‘mothado analite tan diints pero tan sigroren como lor
de Gulloryy Povaelo. Tambien es sntomaic ¥extinte
{ate que Guilry se apoye ala ver en Curiusy Averbach
Yeni rie masse ances de inepraion altura
hs (en lo eno yen lo mal) anto como que cidquetas
Inconsitencianliniaciones del debate en ca se esfcr-
‘ce por eanalizarlo mediante procedinenionanaliicos y
‘onceptales que le confers ler yal miso tempo lk
polencien centrando au aise en lapis pedagogt
yen a constucion de enguae tteraro,
insu sagerene estudio sobre H canon en ear aia
«conenporinas (1995), despues den Tepuso tan sntco
omnetlaro del debate norteamericano,. MP Poauclo con.
faye que, perdido el consenio sno alo respeeto a na
Teoria que wha dupersdo y hecho peuos ano respec
‘iow propos objets de eli lx prietias rcar8 q¥e
lava ugar, nla ea misma de Literatura la ques hs
‘ton, tn trayecto que, admis de Gamabecht, Mignelo,
Talens (199) y ors, ha recorsdo tamblen A. Krupa em
‘sesplndido alin de la erate india norteaterie-
"a, Then le mangn (1989: 2.6), Por, inte
nie a crulardad de los debate ene sates ereentes
Solve Is exisiencia del Dloreanons, propome itroducir« mses
moves weicos que jen a tera said laberin-
tbenel questa cxumno, Lainorpoacg fea ter
{ippolstemas de Een 7ohar (1900) 194) rea
fe, labora stems nag sre de press
fe canonaason emprencides orks rma rsosy eo
tarculr por Sion (9884 ye permite 4 Pentel
Icgara aconchsign de que stot conadracen bre un
exuema cnc lo ech otnentonsociohistrconcm-
Sreton en contests determinaon se coniura our
tori de los edn plaque a aa en ie
Tents tapas de a forma del concen ma de Me
tatty de su propia coon Sa meno de aimper
tania que concede os ann de Eves-Zoar 0h
1838), en toque coindde con CCalen (ok 389900)
Tomuela preva una cpec techn as Meat dele
{to Latman porque le parece is contin que ha
‘jo una ms comple y semis onde on
{a delasevesionen qu se Scbaten al par el once
to decanon, conwenco tabiea de que podria act de
Ponto de diuldasn clara yada prodctna de lost
Str en qe shal cx Deca gioses y
‘porta apropincs cen herent desea,
{eh prin ager sobre fonda del conene ene cl
‘my tersur a aroacn qe sia detain masa
fullrarecama aa de canon como lence de texto por
ibscuals un clturaseatoproone come ep aneran
cenunorden lsd y dei este l extern, el que
Sin due precy en ego igus coneoy tal
{anon rele dona crue iti ou con.
‘ier encambiant, moved y eto springy eg
Indores de acti conor del meses
inal colo gue pay Sita co ret de
igor ena pleacon price de en prope el ato
traajo que Porelo iene relano eno lines tem
es acerca elon dacaron mediante les qe aps epee
fats dl siglo neon contencia de tia, bose ate
{de ptcasmtologian ode nce de ou pope potas
{Sense tl comosempo,aabay 07,
'Waigolo pre de ae, quest ba visto antes, de
ape stefan deco ex cas ata 6
+ mis que tn cemplo de fs necesdad de las comnid
Scesbuesans ce saber au pad, adaperseal preser-
ty proyectar au fatuton,concoxntatie con la aseveracion
delque rmediante fa foreign del canon coma
define legina so propo testo, creandoyreoreindo
‘ambiando una wadilion. Eland del canons ita
fiaen este eo en el orden de 10 que Mio lana e cor
epoca del canon que lo concibecomn generado
por ena comunidad que ae reconoce en, crcunsanci
{be dificult, como yabservabaPoruel, un ads igo
{oso del anon como cuesin teres. Deshi que ratan-
fo de superar laos emorivoryexistenciles,proponga
Mignolo Gesplarare ands al plano dl canon epitnio,
aque loconcibe como un fendmeno que debe er desert y
‘Sptcado. At pues todo we compen nnd Habart
iterate porque some aa ver screyenteae (a nivel vor
‘onal. que onan decons sobre lformackn del canon,
Ysacaiemicon (anivel epistemtco}, que extaan Iafr-
{hacion ytranamisign del canons, por qe Miguoo soe
fene que se deberan snus lo problemas normatvos
{ue ataien aa (wans)formacion del eanon por expla:
‘hes que tenga ch cuentas conticiones ena que se
{ormany tannlorman lon clnones efecto ese despia-
‘anient spreguntas como gen ded or quit y or ut
‘tea len ru de tts deride tomar egal
Dreguntas como qua date ta gol nate ee
‘en spares uesbones normats,nipregnadas de
‘aloesy de vhemencia, de as epintica, ctyo jee
‘plea eategoriasy fateiones, para que reclama mode:
tony ceorias que syden a comprendet las priccas Gi
‘corsa a Formacion de enone naa das romeras
‘ulturates, en una clara reindieacon maltcuturatiss,
pero sin ova, como a fo han hecho fs defenses del
‘Shon ocedenta, que no se debe universe y eleva al
den pismo, dic, lo que son sl alors locales,
oes Para sa seman dunn, Migno
{se platen et problema de extatto canonico del
ih exch et a pein por no estar esrto en en
fn de a ceratora colonial de ns teraturaslainoame
Fears, peeo includ en ofr, que no considera deco2s anesenca
‘peta dene el wists pat i comtniedl Que
nner
ee aoe
ieee
Spree emer
Sigtece iociceiaeae eee
pares
Cteaiatuseme a eerseie
selenite wae Dasa one
Stemeiaie ere
Dinh crake magesiee te
epee ed
ce enc ahneaemee ee
Eran ern mans
ithe tami ear oe
Specie eee
Eearccienageaee
Mico, es uaa em muchos hiwora delaras
ee one
Serpiteneeane acer
aera taser sees
ict sttee ctieic Shactns
tase Tambien se hace patent auc etre cs
sicutonna het nbaece gee
geist emt
Sutiirenmer meet oe
Stacie ones
anon eee
Seer acai es
Sepa yieci merece
sph alte eee
fn ints fined ae
oer scone canon reno s
anon como ies steed as figuras menares no slo det
‘ho del 2 Recaa Mate, para conc renin
{karate farina qe han conga gener
Snes ina man's yaar clr soya
tars hime ondamenaley, conaciones de rcs.
Since ors io, 656 rene se
‘Tecente monogitic de fui 1996, Senabe, 987,
Sen .
legato yan cxpcada concn, me tev volver
ajuna propo del pico ue seni gene capac
‘ct cot cuando Gre oben blo vovpec canto w
presenta como unamoda importa Hay ars raones
{ue cone de baante pe para user es atencon,
‘Tioga sera tn fecha ie eaueldad yo ob
iSenenc que, afore dea estar, tome aorta de
tro ea tera, onc lesobrona das de rele
‘ibn tic, Unarefexton qu en leno de los proce
‘Ree ormacl del canon, o dees ena densi He
{Ghee cquvale nt srs de las oie do erate
(Glanes}s ex cecn al andinis de como se constrayen It
Saracioncscronolgic de orecnieno,spogea doce
donc, coma sc ebyen sory oben que dovaca
ars coudlar enh ence y on qu eter, fo se
fitarenen Spray prods sma ion xs
Commi rain ste tent en cars que beatra gene
‘rorecking um dicunw del que obine leginiad (man.
sox pot, rena, alot, eon O-
dace, ti se, concept (estoy, eon, ete)
procedinlenss de coments (ar iumneons docs
‘iced eos naa) un sm oc
te pan de etre entertain queen ea oe
{ropugnan modelos, ertaecen crests de valorem
Spuende eet inert canon dest a perp