Архимед и златната круна

 Приказната за Архимед и златната круна

Ново пргласениот крал Хиеро им бил благодарен на боговите за неговиот
успех и среќа, па за да ја покаже својата благодарност, решил во храм да
постави златна круна во нивна чест. Круната требала да биде обликувана
како ловоров венец. Хиеро измерил одредено количество злато кое му го дал
на златар и му заповедал да направи златен венец достоен за боговите.
Златарот ја направил круната и му ја предал на кралот. Се чинело дека
венецот тежи исто колку и златото што кралот му го дал, па Хиеро бил
задоволен и му платил на златарот. Златарот, примајќи ја својата плата, си
заминал.
Хиеро започнал да се подготвува за церемонијата за да го постави венецот во
храмот. Но, неколку дена пред церемонијата, тој слушнал гласини дека
златарот го измамил и му дал круна не од чисто злато, туку од злато во кое се
мешало сребро. Златарот, како што велеле гласините, заменил дел од златото
што му го дал Хиеро, со еднаква тежина на сребро.
Хиеро верувал дека има само еден човек во Сиракуза бил способен да ја
открие вистината и да го реши неговиот проблем. Ова бил Архимед.
Размислувајќи за како најдобро да го реши проблемот на кралот, Архимед
отишол до јавните бањи за своето секојдневно капење. Сè уште
размислувајќи за златната круна, тој поминал низ ритуалите на чистење и
миење и зачекорил во када со ладна вода за последното капење. Кога
започнал да се спушта во водата, водата во кадата почна да се излева од
страните. Љубопитен, Архимед продолжил полека да се спушта во водата и
забележал дека колку повеќе неговото тело тоне во водата, толку повеќе вода
течела од страните на кадата.
Тој сфатил дека го нашол решението за проблемот на Хиеро. Бил толку
возбуден од своето откритие што веднаш скокнал од кадата и истрчал до
дома без да се сети да ја облече облеката и извикувајќи „Еурека, Еурека!“ -
што на грчки значи „Јас го најдов. ! Го најдов!'
Она што го нашол Архимед е метод за мерење на волуменот на објект со
неправилна форма. Тој сфатил дека објектот, кога е потопен во вода,
поместува волумен на вода еднаков на неговиот волумен, и дека со мерење
на волуменот на поместената вода, волуменот на предметот може да се
одреди, без оглед на обликот на објектот. Така, тој можеше да го измери
волуменот на круната со мерење на волуменот на водата што се истури од
контејнер исполнет со вода до работ кога круната била целосно натопена во
неа.
Архимед знаел дека златото е погусто од среброто - така што парче злато со
одредена количина би било помало од парче сребро со исто тежина:
Златото е погусто од среброто.Така, ако златарот украл дел од златото што
царот му дал и го заменил со еднаква тежина на сребро во круната, тогаш
вкупниот волумен на златна+сребрена круна би бил поголем од волуменот на
првобитната количина злато. Сега, сè што му преостанувало на Архимед е да
го спореди волуменот на круната со обемот на количината на злато што Иеро
му го дал на златарот.
Наједноставниот метод за одредување на волуменот на круната би бил да се
стопи, да се обликува во коцка и да се измери нејзиниот волумен. Но, Хиеро
дал строги упатства дека круната не треба да се оштетува на кој било начин.
Архимед зел грутка злато и сребро кои тежеле точно како круната, и
наполнил голем сад со вода до работ, прецизно мерејќи колку вода има во
садот. Потоа нежно ја спушти грутката сребро во неа. Ова предизвикало
онолку вода да се излее по страните на садот колку што по волумен била
еднаква на грутката сребро. Архимед ја извадил грутката сребро од водата и
внимателно ја измерил количината на вода што останала во садот, со што
стигнал до количеството вода што била поместена од среброто.
Повторно го наполнил садот со вода до гребенот, внимавајќи да го наполни
со точно иста количина на вода како порано. Потоа ја спуштил златната
грутка во водата и ја оставил водата поместена од неа да се излее по
страните. Потоа, постапувајќи како што направи со грутката сребро, Архимед
ја извадил златната грутка од водата и воочил кое е количеството вода што
било поместено од златото. Тој открил дека златото поместило помало
количество вода од среброто, а разликата е еднаква на разликата во
волуменот помеѓу грутка злато и грутка сребро со иста тежина.
Последниот пат кога го наполнил садот со вода до гребенот, внимавајќи да го
наполни со точно иста количина на вода како порано. Овој пат ја спуштил
круната во водата. Тој знаел дека ако круната е чисто злато, нејзиниот
волумен ќе биде ист како оној на грутката злато, без разлика на обликот, и
дека ќе ја помести истата количина на вода како злато. Но, ако златарот
заменил дел од златото со сребро, тогаш волуменот на златна+сребрена круна
би бил поголем од волуменот на златото и така круната би изместил повеќе
вода од златото.
Архимед ја спуштил круната во садот со вода. Архимед открил дека круната,
всушност, поместила повеќе вода од грутката злато со еднаква тежина. Така
тој дошол до заклучок дека круната не е чисто злато и дека златарот
навистина измешал сребро (или друг, полесен метал) во златото во обид да го
измами кралот.