“İkinci Qarabağ müharibəsi bizim şanlı tariximizdir”

27 sentyabr 2020-ci il səhər saatlarında Ermənistan Silahlı Qüvellerinin herbi aktivliyinin ve

cebhe boyu zonada aqersivliyininn qarsisini almaq ucun Azərbaycan ordusunun
komandanlığı tərəfindən qoşunların bütün cəbhə boyu sürətli əks-hücum əməliyyatı
başlaması barədə qərar verilib. Qarşıdurmalar qısa müddətdə sürətlə alovlanmış və İkinci
Qarabağ müharibəsinə çevrilmişdir.Azerbaycan ordusu 44 gun erzinde yeritdiyi muharibe ile
Dunya herb tarixine kecmisdir.8 noyabr 2020 ci il tarixli muzeffer qalibiyetden sonra
ermenistdan dovletinin Azerbaycanin maddi ve menevi hissine,tarixi arxitekturalarina, dini
deyerlerine qarsi yurutduyu cirkin siyasetin ustdu acilmisdir.
30 ilə yaxın Azərbaycan torpaqlarını işğal altında saxlayan Ermənistan tarixi ərazilərimizi
erməniləşdirməyə cəhd edərək xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərinə qarşı əsl soyqırımı həyata
keçiriblər, tarixi-dini abidələrimizə qarşı vandallıq törədiblər. Erməniləşdirə bilmədiklərini
isə dağıdıblar, ya da təhqir ediblər.
Yuxara Gövxar Ağa məscidi Azərbaycanda Şuşa şəhərinin mərkəzi meydanının memarlıq
ansamblında üstünlük təşkil edən mədəni-dini mövqeyə malik memarlıq əsərlərindən biridir
və Şuşa Dövlət Tarix-Memarlıq İdarəsinin ən qiymətli abidələrindən biri hesab olunur.
Ehtiyat. Məscidi 1883-1884-cü illərdə İbrahimxəlil xanın qızı Gövxar ağanın vəsaiti hesabına
tikdirmiş Azərbaycanın görkəmli memarlarından olan Kərbəlayi Səfixan Sultanxüseyn oğlu
Qarabaği tərəfindən tikilmişdir. təkcə Şuşanın deyil, bütün Qarabağın ən qiymətli tarixi-
mədəni obyektləri,

Yukhari Govhar Agha Məscidi 1969-cu ildən 1992-ci ilin may ayında Ermənistan Silahlı
Qüvvələri tərəfindən Şuşanın işğalına qədər tarix muzeyi kimi istifadə edilmişdir. Şəhərin
işğalı zamanı ermənilər Yukhari Govhar Ağca məscidinin minarələrini yerlə yeksan etdilər.
Onlar Məscidin tarixi ilə bağlı faktları alt-üst edərkən Məscidi fars kimi təqdim etməyə
çalışırdılar. Bu cür hərəkətlə, 30 il ərzində Naqorno-Qarabağ və ətraf rayonların işğalı zamanı
ermənilər əllərindən gələni edirdilər ki, ya bir çox tarixi və dini abidələri erməniləşdirsinlər,
ya da öz şəxsiyyətlərinə qarşı çıxdıqlarına görə tarixlərini saxtalaşdırmaq üçün onları
dəyişdirsinlər. Şuşadakı Yukhari Govhar Ağca məscidinin "bərpa edilməsi" erməni
işğalçılarının Azərbaycanda "maddi, mədəni və dini abidələrin maddi, mədəni və dini
abidələrə verilməsi və onların mənşəyinin dəyişdirilməsi" ilə bağlı apardığı siyasətin bir
hissəsidir. Beləliklə, təcavüzkar ölkə olan [Yukhari Govhar Agha Məscidi],bu məscidi fars
məscidi kimi təqdim etməyə çalışaraq, Şuşa şəhərinin qədim Azərbaycan şəhəri olması
faktına kölgə salmağa çalışır

Molla Pənah Vaqif adına Muzey Kompleksi Azərbaycan Respublikasının Şuşa şəhərində
yerləşir. Bu bina şair, görkəmli dövlət xadimi və diplomat, "Qarabağ xanı"nın xarici işlər
naziri vizier-molla Pənah Vagifin şərəfinə inşa edilmişdir.

Kompleks məşhur Cidir Duzuna (atçılıq yarışı sahəsi) yaxın ərazidə – şairin öldürüldüyü
Şuşa şəhərinin görkəmli yeri olan böyük şairin məzarı üzərində inşa edilmişdir. M. P. Vagifin
Şuşadakı həyatının dövrünü əks etdirən səksən muzey əsəri burada sərgiləndi. 1992-ci ilin
may ayında Erməni Silahlı Qüvvələri tərəfindən Şuşa şəhərinin işğalı nəticəsində Molla
Pənah Vaqifin Muzey-Muzey Kompleksinin binası və orada saxlanılan çoxlu sayda eksponat
məhv edilmiş, daşına bilən eksponatlar Ermənistana aparılmışdır.
“19 - cu əsr Ağdam Cümə məscidi bəlkə də işğaldan sonrakı illərdə baxımsızlığa tab
gətirən yeganə tikilidir. Lakin onun doqquz günbəzindən birində böyük dəlik və güllə
basmış mehrab [mehrab] ilə şiddətli keçmişin yaraları var”. 

Lakin 1993-cü ilin iyulunda Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ağdamın işğalı
zamanı Ağdam şəhərindəki digər tikililər və tarixi abidələr kimi Cümə məscidi də
talan edilərək sökülüb. Əvvəllər də qeyd olunduğu kimi, məscid Ağdam şəhərində
ayaqda qalan yeganə tikilidir. çünki 1991-1994-cü illər Birinci Dağlıq Qarabağ
müharibəsi nəticəsində bütün şəhər ermənilər tərəfindən dağıdılıb. Məscid dağıdılıb,
inək tövləsi kimi istifadə olunub, məscidin damı və çardağı sökülüb, pəncərələri,
qapıları, daxili bəzəkləri, mərmər döşəməsi dağıdılıb. [5]Bununla bağlı 2007-ci ildə
məscidə baş çəkmiş fotoqraf Andrey Qalafyev bildirib ki, “Məscidin döşəməsi
gündüzlər Ağdamın xarabalıqlarında dolaşan mal-qara peyini ilə tamamilə
çirklənib”. Bundan başqa, Associated Press bununla bağlı yazır ki, “Ermənistanın
nəzarəti altında məscid illər boyu mal-qara və donuz tövləsi kimi istifadə edilib və bu,
azərbaycanlıları dərindən qəzəbləndirən murdardır”. [6] Beləliklə, məscidin hazırkı
vəziyyəti Ermənistan Respublikası tərəfindən “Silahlı münaqişə zamanı mədəni
sərvətlərin mühafizəsi haqqında 1954-cü il Haaqa Konvensiyası”nın pozulmasını bir
daha nümayiş etdirir.

Xurşudbanu Natəvanın evi Şuşa şəhərində yerləşən XVIII əsrə aid tarixi-memarlıq abidəsidir.
Qarabağ xanlığının qızı Mehdiqulu xan Xurşudbanu Natəvanın göstərişi ilə memar Kərbəlayi
Səfixan Qarabaği tərəfindən tikilmişdir. Xurşudbanu Natəvanın evi 1992-ci il mayın 8-də
Şuşa şəhərinin Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğalından sonra erməni vandalizmi
ilə üzləşib. Bunun nəticəsində Xurşudbanu Natəvanın evi 1992-ci il mayın 8-də Xurşudbanu
Natəvanın evindən yüzlərlə nadir sənət inciləri, rəsmlər, xalçalar, miniatürlər, suvenirlər,
arxeoloji nümunələr toplanıb. muzey dağıdılıb və zəbt edilib.

Ermənistanın Dağlıq Qarabağda və yeddi ətraf rayonda törətdiyi vandalizm təkcə

İslamın tarixi, mədəni və dini irsinə deyil, həm də Azərbaycanın xristian dini
ziyarətgahlarına təsir edib. Bu baxımdan erməni vandalizmi ilə üzləşmiş tarixi-dini
abidələrdən biri də Azərbaycanın Xocavənd rayonundakı Rus Pravoslav Kilsəsidir.

Kilsə tarixi memarlıq abidəsi kimi 1894-cü ildə Xocavənd rayonunun Kuropatkino
kəndində tikilmişdir. Qeyd edək ki, bu tarixi bina Dağlıq Qarabağ bölgəsində Rus
Pravoslav Kilsəsinə və Rus Pravoslav Kilsəsinə məxsus yeganə memarlıq abidəsi və
kilsəsidir. dini ziyarətgah olmaqla yanaşı, rus memarlıq abidələrinin tipik memarlıq
üslubunu təmsil edir.

1992-ci ildə Azərbaycanın Xocavənd rayonunun Ermənistan Silahlı Qüvvələri

tərəfindən işğalı nəticəsində kilsə erməni vandalizminə məruz qalmış və
dağıdılmışdır.

Qeyd edildiyi kimi, erməni vandalizmi ilə üzləşmiş bu tip tarixi-dini abidələrin
fraqmentləri “heç vaxt bərpa işləri ilə örtülməməli, əksinə, indi olduğu kimi qorunub
saxlanılmalıdır”.