FOTOTERAPIJA

Fototerapija je primjena svjetlosne energije u fizikalnoj medicini.

Svjetlost zauzima dijapazon elektromagnetnog zračenja između MIRKOTALASA I RENDGENSKIH ZRAKA
Podjela:
o Helioterapija- sunčevom svjetlošću
o Terapija vidljivom svjetlošću
o Hromatoterapija- terapija bojama
o Terapija infracrvenim zracima
o Terapija ultravioletnim zracima
o Terapija polarizovanim svjetlom (Bioptron)
o Terapija laserom male snage
o Terapija polihromatskim svetlosnim diodama male snage - bioptron dubljeg prodora

Fototerapija

IC vidljivi dio UV
780-1mm 380-780nm 10-380nm

ICB-tamni ICA-svjetleći UVA UVB

1500n-3000nm 780n-1500nm 320-380nm 280-320nm

ICC
UVC
3000nm-1mm
10-280nm

INFRACRVENO ZRAČENJE
IC- Dio elektromagnetnog spektra većih talasnih dužina (780nm do 1mm) od od vidljivog crvenog
spektra
Dijele se na :
ICA- 770-1500nm- najveća prodornost, najviše se koriste u FT
ICB- 1500-3000 nm
ICC- NE KORISTE SE U FT- za dezinfekciju i deratizaciju
Izvori: Prirodni ( Sunce i svako zagrijano tijelo), Vještački - Sijalice i grijači, Lampe (soluks)
Soluks lampa- najviše se koristi u terapiji. Sastoji se od sijalice iz koje je izvučen vazduh i ubačen neki
plemeniti gas ( najčešće argon) .Zadnja strana sijalice je premazana tamnom bojom ili ubačena u
reflektor. Mogu postojati plavi i crveni reflektori, zavisno šta se želi postići.
Prodornost: prosječno 1-3cm
Doziranje:
rastojanje izvora: 30(cm)-60cm - do izazivanja oligotermne doze (dupliranje rastojanja smanjuje
intenzitet za 4 puta)
vrijeme trajanja 10-30min, prosiječno 20minuta
Ugao iradijacije -max intenzitet kod perpendikularnog djelovanja.

FIZIOLOŠKI EFEKTI TOPLOTE

Da bi se efekt toplote ispoljio potrebno je da se lokalno poveća toplota za minimum 3° C.
Efekti: Hemodinamski efekti, Neuromišićni efekti, Efekti na koštanomišićni sistem, Opšti efekti

1
Hemodinamski efekti
Povećanje cirkulacije, povećanje temperature i metabolizma
Smanjenje hronične inflamacije
Povećanje akutne inflamacije
Povećanje edema
Povećanje krvarenja
Neuromišićni efekti
Povećanje brzine provodljivosti
Povećanje nadražljivosti
Efekti na koštanomišićni sistem
Povećanje tetivne rastegljivosti (kombinacija toplote i istezanja)- kolagen kada se zagrije, on se raspetlja i
može da se rastegne- najvažnije termički efekat u rehabilitacije
Smanjenje ukočenosti zglobova
Povećanje aktivnosti kolagenaze
Opšti efekti
Redukcija bola
Opšta relaksacija

INDIKACIJE
Mišićno skeletni poremećaji (tendinitis, tenosinovitis, kapsulitis, mialgije..)
Bol (lumbalni ,cervikalni, miofascijalni, postherpetična neuralgija)
Sva reumatska oboljenja u fazi remisije ( kada bolest nije aktivna)
Kontrakture
Kožna oboljenja
UVODNA PROCEDURA KOD KINEZITERAPIJSKIH PROCEDURA, MASAŽA, RADNE TERAPIJE I
ELEKTROFOREZE LJEKOVIMA
KONTRAINDIKACIJE
Akutna trauma
Edemi
Zapaljenski reumatizam u akutnoj fazi
Oštećena cirkulacija ( zbog povećanja potrošnje kiseonika) 1st- 13%O2
Oštećeni nervi (oligotermna doza ?)
Kognitivne i komunikacione smetnje kod pacijenata ( potreban odgovor pacijenta)
Osjetljivost na svjetlo, fotodermatoze
OPŠTE (Akutna inflamacija; Krvarenje; Malignitet)

2
 ULTRAVIOLETNO ZRAČENJE
Visoko energetsko zračenje iz dijela elektromagnetnog spektra između vidljive svjetlosti i X zraka (UVA,
UVB UBC). HLADNI, NEVIDLJIVI
Izvori
o Prirodni (Sunce)
o Vještački:
živine lampe-kvarcna lampa (Kromajer)- sastoji se od cijevi u koju se ubaci ŽIVA i neki
plemeniti gas, najčešće ARGON, a predhodno se izbaci vazduh. Argon se stavlja da se
živa ne bi lijepila za staklo. Lampa sadrži i transformator, koji podiže napon sa 220 volti
(nalazi se u regularnim izvorima struje) na 500-600 volti. Lampe mogu biti za
individualnu i grupnu terapiju
fluoresentne lampe
Prodornost-do 1mm

OPŠTE i LOKALNO DEJSTVO ULTRAVIOLETNOG ZRAČENJA

OPŠTE DEJSTVO:
o FOTOHEMIJSKI EFEKAT- efekat na hemijske procese u organizmu- najvažniji pretvaranje
provitamina D u vitamin D
o FOTOELEKTRIČNI EFEKAT- efekat na električne procese u nekim materijama. Najvažniji-
pretvaranje materije iz sol stanja ( rijetko) u gel stanje ( gušće)
o FENOMEN FLUORESCENCIJE- reemitvanje svjetlosti, koristi se u dijagnostici
LOKALNO DEJSTVO:
o Crvenilo - kao posledica oslobađanja supstanci koje utiču na propustljivost i širenje krvnih
sudova

Djelovanja:
Povoljni efekti u psorijazi i drugim kožnim oboljenjima nepoznatog mehanizma djelovanja – PUVA
terapija
Pretvaranje vit D iz 7dehidrosterola u koži ( najvažniji fotohemijski efekat – najvažniji efekat UV)
Smanjenje bola neurorefleksnim mehanizmom
Upalna reakcija (eritematozna reakcija I reda-fotodermatitis) usled destrukcije spinoznog sloja sa
hiperemijom i zaštitnom reakcijom u vidu pojačane pigmentacije (tamnjenje) i zadebljanja kože.
Baktericidno delovanje- destrukcija bakterija

Podjela ultrazvučnih talasa

UVA zraci
TD= 315- 390 nm
Najprodorniji
Najviše u sunčevoj svjetlosti,
emituju ih i metali pri velikom
usijanju, svjetlosni luk
ugljenih elektroda
Slabo biološki aktivni -ne
koriste se u terapiji već samo
u dijagnostici zbog
fluoroscencije
UV B zraci
TD= 280-315nm
Emituju ih kvarcne lampe sa
živom i svjetlosni luk
metalnih elektroda
Biološki vrlo aktivni i široko
primjenjeni u profilaksi i
terapiji
UV C zraci
TD=13,6-280 nm
Ne dospijevaju sunčevim
zracima do tla ( absorbuje ih
O2)
Slabo biloški aktivni – ne
koriste se u terapiji.
Imaju baktericidno i jako
hemijsko djelovanje-
sterilizacija prostorija..
( Sterizol lampa)

3
Eritem
IC: nehomogen, tamnocrven, nejasno ograničen, traje najviše 2h poslije zračenja, slabo izražena
pigmentacija
UV: svjetlocrven, jasno ograničen, traje nekoliko dana poslije zračenja, praćen pigmentacijom javlja se
poslije latentnog perioda od 2-6h
IC istovremeno sa UV pojačava se efekat UV (sinergizam)
IC poslije UV slabe efekte (antagonizam)
Doziranje: BIODOZA
SVAKA OSOBA JE INDIVIDUALNO OSJETLJIVA NA UV
Najmanje trajanje zračenja (min)sa određenom kvarcnom svjetiljkom i sa određenog rastojanja (30 ili
50cm) koje izaziva pragovni eritem je 1 biodoza (suberitemne do 1 biodoza ;eritemne 1-5 i
hipereritemne, preko 5)
Biodozimetar (komad materijala 20x5cm, 6 pravouglih otvora veličine0,5x1,5cm), čitanje poslije 24h,
traži se najslabiji eritem jasnih granica.Rezultati se očitavaju poslije latentnog perioda od 18-24 sata
(sljedećeg dana).
Intenzitet zavisi od trajanja zračenja, rastojanja i upadnog ugla i individualne osjetljivosti.
VIŠE OSJETLJIVA: Koža rebarnih lukova, trbuha, slabina, leđa, pregibi; Muškarci;Bijelci;Plava kosa; Mala
djeca, starci; Trudnice, dojilje, tokom menstrualnog ciklusa; Neka sistemska oboljenja ( aktivna TBC,
febrilna stanja...); Oboljenja kože ( SLE, vitiligo..); Ljekovi- antidijabetici, diuretici, hormonska terapija;
MANJE OSJETLJIVA: Koža lica , stopala, šake, otkriveni djelovi tijela; Žene; Afroamerikanci; Crna kosa;
Odrasle osobe, starija djeca;
Tehnika primjene
za opštu ekspoziciju do 25 procedura a za lokalnu 5 do 10 procedura.
Primjena uz zaštitu pacijenta i osoblja (tamne naočare sa UV zaštitom, kožu namazati uljem)
U dijagnostičke svrhe koristi se svojstvo UV zraka da fluoresciraju- U te svrhe se koristi VUDOVO
SVIJETLO ( TD= 365 nm)
( stomatologija- zdrav zub – bijela boja, mrtav-mrke boje, karijes i kamenac žućkast)

Indikacije: rahitis, usporeno zarastanje rana i kalusa , osteomijelitis, bolna stanja u reumatologiji i neurologiji
( neuralgije i neuritisi). kožna oboljenja- Psorijaza, vitiligo, alopecija, acnae I sl. hiperbilirubinemija kod djece,
Koštana i zglobna oboljenja
Neželjene reakcije- KVARCOVANJA!!! fototoksična solarni dermatitis (opekotine do opekotinskog šoka) ,
fotoalergijska reakcija. solarna elastoza i keratoza, carcinom kože, fotokeratitis, katarakta
Kontraindikacije: Malignitet ili kožni malignitet u porodici, hemoragijski sindrom, SLE, fotodermatoze ,
imunosupresija, uremični i hepatični sindrom, hipertireoidizam,katarakta, OPŠTI !!!

OSOBINE INFRACRVENO ULTRAVIOLETNO

PRODORNOST od 1 do 3 cm 1mm
AKTIVNOST toplotna hemijska
FLUORESCENCIJA ne izaziva izaziva
DJELOVANJE neposredno nakon latencije
ERITEM odmah ( par minuta) poslije 1-2 sata
ERITEM TRAJE 1 čas ili kraće 2-3 dana
GRANICE ERITEMA nejasne oštre
PIGMENTACIJA ne izaziva izaziva
INDIVIDUALNA OSJETLJIVOST bez razlike velika razlika
BAKTERICIDNO ne djeluje djeluje

4
 POLARIZOVANO SVJETLO (BIOPTRON)

Primjena:
očistiti mesto iradijacije
primjena pod uglom od 9o st
na udaljenosti od 5 cm do 10 cm
trajanje 4-6minuta
Dejstva:
Blago termičko djelovanje
Stimulacija epitelizacije
Efekti:
poboljšana regeneracija ( zarastanje rana), smanjenje bola…
Kod starijih i kod bolesnika sa komorbiditetima-ANALGEZIJA

Terapija LED diodama

Zasniva se na osobini tkiva da absorbuje elektromagnetno zračenje iz infracrvenog područja i dijelova
vidljive svjetlosti.
Crvena se absorbuje od kože, mišića, potkožnog tkiva i kosti
Žuta stimulacija nerava, limfnih sudova
Zelena se absorbuje od bioenergomagnetskog polja oko tijela, antistres ali i za inflamaciju
Plava u indikacijama gdje je potreban led- (konstriktorno dejstvo)

HELIOTERAPIJA

Djelovanja:
Nespecifično stimulativno djelovanje
Poboljšanje imunitet
Poboljšanje krvne slike ( povoljno na 2° anemiju)
Poboljšanje otpornosti kože
Uravnotežavanje vegetativnog sistema (HTA)
Poboljšanje raspoloženja
Ispoljavanje efekta helioterapije
BOLJI EFEKAT
Na većim nadmorskim visinama (planine)
Na sniježnim površinama, kamenim područjima, pješčanim plažama
Na Ekvadoru, tokom ljeta i to oko podneva- zraci padaju pod pravim uglom
SLABIJI EFEKAT
Na manjim nadmorskim visinama ( ravnica)
U šumama, livadama, travnatim površinama
Indikacije
za sunčanje u ravnici (na manjim nadmorskim visinama, pretežno IC):
Degenerativni i vanzglobni reumatizam; Neuritisi, neuralgije, mialgije; Kožna oboljenja (psorijaza,
ekcem).
za sunčanje na planini ( na većim nadmorskim visinama, pretežno UV):
TBC u remisiji, stanja poslije respiratornih infekcija; Hipohromna anemija; Rahitis; Profesionalna
oboljenja (silikoza, trovanja olovom i ugljen monoksidom); Rekonvalescenti.

5
 HROMATOTERAPIJA

Terapija bojama
Primjena pojedinih boja vidljivog dijela spektra u terapijske svrhe- holistička metoda
Tople (žuta, narandžasta, crvena) djeluju stimulativno i pospješuju kataboličke procese
Hladne (plava-motorno koordinativne procese, ljubičasta-poboljšava ventilaciju pluća, i zelena pojačava
anaboličke procese) djeluju sedativno

Kontraindikacije: Opšte kontraindikacije, Aktivna TBC pluća, Hipertireoza, Kožna oboljenja i SLE

LASER MALE SNAGE

Laserska svjetlost je stimulisana emisija elektromagnetnog zračenja , talasne dužine od 1nm do 1mm.
U fizikalnoj medicni koriste se najčešće diodni laseri talasne dužine od 660 do 904nm.
Dobija se samo iz vještačkih izvora!
Glavna dejstva:
o Biomodulatorni efekti- modifikuje neke biološke obrasce
o Atermički efekti- ZOVU IH I HLADNI LASERI
o Bez morfološke izmene obasjanih tkiva

PRINCIPI STIMULISANE RADIJACIJE

Foton (hv)- pri nailasku na atom razmijenjuje energiju sa elektronom. Zbog toga elektron E1 sa nižeg
energetskog nivoa prelazi na viši energetski nivo E2- Atom je pobuđen ( ekscitovan). Na višem
energetskom nivou E2 se kratko zadržava i opet se vraća na niži nivo, pri čemu oslobađa višak energije u
obliku emitovanja fotona (hv).
Za pojavu laserskog efekta koristi se tkz. rezonantna šupljina – između 2 ogledala, okrenuta jedno ka
drugom, čime se postiže da se svjetlost odbija mnogo puta- čime se postiže veći broj interakcija i dolazi
do pojave laserskog snopa.
U međuprostoru se stavlja tijelo u čvrstom ili gasovitom stanju

Osobine laserske svjetlosti

MONOHROMATIČNOST (svi fotoni su iste talasne dužine tj. iste boje)
VELIKA KOHERENCIJA (fotoni iz pobuđenog atoma kreću se u istom pravcu kao i foton koji je pobudio
atom- u istoj ravni)
MALA DIVERGENCIJA- ima jednu dominantnu ravan u kojoj se širi
VELIKA ENERGIJA

Talasna dužina (tipovi lasera)

 Glavna osobina lasera je talasna dužina- ona određuje, pri jednakoj izlaznoj snazi, dubinu prodora,
koja može da varira od 7mm do 5 cm
o za helijumsko-neonski (630- 670nm) laser iznosi 5-7mm,
o za poluprovodničke lasere tipa galijum-aluminijum-arsenit (780, 820 nm) oko 3 cm,
o za poluprovodničke lasere tipa galijum-arsenit (904 nm) iznosi oko 5 cm
o Rubinski- prvi, čvrsti
 Tip lasera zavisi od supstance koja se pobuđuje

6
BIOLOŠKA DEJSTVA LASERA
Glavna biološka dejstva lasera:
Dejstvo laserskih zraka zavisi od talasne dužine i gustine primjenjene energije.
Mala gustina E – antiiflamatorni, antiedematozni i analgeski efekat (laserska akupunktura) i stimulacija
regeneracije- brže zarastanje rana, ulkusa, dekubitusa...
Veća gustina E- fotokoagulacija- koristi se u hirurgiji i okulistici za zaustavljanje krvarenja ( laserski
skalpel)
Da bi se efekat mogao ispoljiti aplikacija lasera je potrebno da je na površini max 1cm od oštećenja
( problema)
FIZIOLOŠKI EFEKAT
 VAZODILATACIJA KRVNIH SUDOVA DO KAPILARA
 NORMALIZACIJA HIDROSTATSKOG PRITISKA U KAPILARIMA
 REGULACIJA METABOLIZMA NA NIVOU ĆELIJA
 URAVNOTEŽENJA ĆELIJSKE PROTOPLAZME
 SMANJENJE INFLAMACIJE
 UBLAŽAVANJE BOLA
 MIŠIĆNA RELAKSACIJA
Klinička primjena,oblasti: reumatologija, ortopedija, sportska medicina, ORL, dermatovenerologija,
ginekologija, hirurgija.

Indikacije:Bolni sindromi (reumatološki, ortopedski, neurološki); Neuralgije; Rane koje sporo zarastaju
(ulkusi, dekubitusi); Povrede ( kontuzije, isčašenja; prelomi ); Kožna oboljenja; Vaskulopatije; Zapaljenska i
degenerativna oboljenja zglobova i kičmenog stuba ( reumatska oboljenja); Herpes zoster
Kontraindikacije: Opšte kontraindikacije ( febrilna stanja, maligna oboljenja, trudnoća..) ; Metal ; Zona
epifiznog rasta,; Epilepsija i psihomotorni nemir; Područja očiju i štitne žlijezde, ; Prekordijalna regija kod
bolesnika sa kardiohirurškim intervencijama; Hemoragični sindromi ( sklonost ka krvarenju); 6 mjeseci poslije
radioterapije

Tehnike primjene
Proskripcija lasera podrazumijeva: Izbor talasne dužine, frekvence, veličine doze, topografsko i
anatomski opis mjesta i načina aplikacije, ukupan broj i učestalost tretmana
Izbor talasne dužine :prema dubini patološkog procesa ili prema principu djelovanja
Izbor frekvence : Analgezija do 100 pps ( pulzacija po sekundi), Antiinflamatorni preko 1000 pps,
Biostimulativni efekat 300-600 pps
Veličina doze: od 1 do 4 J/cm2 za 904nm do 8 J/cm2 za ostale TD, Dnevna ekspozicija do 15 J/cm2 za
904nm do 40 J/cm2 za ostale TD
Metoda tretmana: stabilna, labilna, skenirajuća, detlić metoda, kombinovana, složena
Tok laserske emisije može biti: kontinuirani- sve vrijeme teče, impulsni- sa pauzama koje su važne jer se
u tom periodu tkivo regeneriše
Izbor mjesta aplikacije:
Iznad sjedišta patološkog zbivanja (nad zglobnom pukotinom, nad zgrčenim mišićem, nad
istegnutom tetivom)
Na trigger tačkama
Nad refleksogenim zonama
Ranu tretiramo na udaljenosti od 1-2 mm, a okolno tkivo diskretnim kontaktom

7
  Učestalost tretmana: do 25 tretmana u seriji, ponavljanje nakon 3-6 meseci

LASER AKUPUNKTURA
Stimulacija akupunkturnih tačaka laserskim zračenjem.
Na ovaj se način izaziva polimodalni somatosenzorni- visceralni refleks
Indikacije: postoperativni bol, mučnine poslije hemioterapije, fibromialgija, glavobolje, karpal-tunel
sindrom, pomoćna metoda u rehabilitaciji hemiplegija,
Primjena:
o I grupa- odmah, bez obzira na konervativno liječenje (bol u vratu lateralni epikondilitis,
karpal-tunel Sy, fibromialgia; glavobolja;
o II grupa- poslije neuspjelog konzervativnog liječenja
o III grupa- uz konzervativno liječenje /exp/- Hašimoto tireoiditis

Mjere zaštite i neželjeni efekti

MJERE ZAŠTITE:
o Zaštita očiju
o Pregled očiju, kože i krvi ( jednom u 6 meseci)
o Mikroklimatski i posebni uslovi prostorije
o Obuka osoblja
 koje zahtevaju prekid lečenja: mučnina, porast pritiska, nepodnošenje agensa, (prije potpunog
prekida smanjiti dozu na polovinu)
 koje ne zahtevaju prekid lečenja: prolazno pojačanje bola