90s Kemalist Modernlesmenin “Koy” ii M. Gajatay Okutan ‘len inga siireci', Killtirel ve etnik homojenligin dstiine oturan bir siyasal-toplumsal organizasyonla, yani mill-devletle? nihai hedefine ulasit. Milliyetcilik ideotojisini arkalayan bu siixec’, ortak zusu ile irksal homojenlik uclant arasinda yer alan genis bir yelpazede tezahiir eder. Her kosulda, s6z konusu organizasyonun “Szne”si “yurteas" ar. Yurt tas, esit haklar ve yikiimliliklerle donatlan ve varolan veya icat edilen bir tatihsel toplulugun tiyesi', siyasal toplulugun da asli unsurudur.® Yurttashk statiisii, “liyelik” kriterlerini, haklart ve yiiktimlilikleri, bir baska ifa- deyle, devlet ile birey arasindaki iliskinin boyutunu belirler.° Bu, modern siyasal dii- siincenin en temel tartuismalaindan bitine isaret eder. Devlet ile birey/toplum ara- sindaki iliskinin mahiyeti ve her ikisi agisindan haklann ve yiikiimlulidklerin sinlany, birey Szgiitliklerinin énceliginden toplum mithendisligine kadar uzanan farkl yurt- taslik anlaytslarina yol agar. Bu baglamda, devlet ile toplumu bisbisinden ayrilmayan unsurlar olarak degerlenditsek’ bile, devletin toplumu algilayisinda karsilastlacak si ‘Yad, Dog. Dr. Cagatay Oketan, Karideniz Teknik Universite! Kamu Yénetim Boll Ogsetin Uyesiie * Ulosun inga street hakkanda gens bilgi igin bkz. Hans Jrgen Pahle, “Nation States, Nations and Nati ‘onalism in Western and Southern Europe", ed. }. G. Beramendl vd, National in Line Past end Pract Valune Il, Universidade de Santiago de Compostela, 1994, « 19 ve devara 2 Jggen Habermas, “Citizenship and National Identity”, Presi Inferatonal, 121, Apeil 1992, 5.2. "Yell Spinnee, The Boundaries of Cienshp, The Johns Hopkins University Pres, Baltimore and London, 1094, 8 142, ‘Joba Hutchinson, “Cultural Nationalism and Moral Regeneration”, ed J. Hutchinson and A. D. Smith, Nationalioy, Oxford University Pres, Oxford, 1994, s 124 5 Jens Magleby Sorensen, The Bschuioe Exnypean Cities “David Jacobson, Right aos Borders, The Johns Hoph *Joha Beeuls, “the Sources of Nationalist Ideology ‘Oxford University Press, Oxford, 1994, s. 103, Published by Avebury, Engla University Pres, Baltimore and London, 1996, s "ed, J. Hutchinson and A.D. Smith, Nationalicm, 1996, 13, Liberal Disince, Cilt10, No:37, Kig 2005, 109-116110 M. Cagatay Okutan yasal pratiklerde sorunlar yasanur. Bu sorunlar, modern zamanlara ézgiidiis ve mo- dernlesme olgusuyla yakindan baglantihdir. Daha dogrusu sorun, “modernlestirme”” misyonunu iistlenenler ile modernlesecek olanlar arasinda yasanur Devlet-Toplum fliskisinin Belirleyeni: Halkgihk ‘Tiitk modernlesmesinin temel dinamiklerinden biti Batihlasmadir. Hatta, Batililas- mayt modernlesme ile es anlaml degerlendirmenin bir sakincasi olmadygi gibi, Os- manl-Cumhutiyet pratigi dikkate alindiginda dogrudur da, Bu baglamda, I[I.Ahmet devrinden (1703-1730) Itthat ve Terakki iktidarinin sonlarina kadar gecen siirede, askeri alandaki reformlarla baslayrp Abdullah Cevder’te had safhaya ulasan ve kiil- tire] bir boyut kazanan modernlesme girisimlerinin Batilasma amacina yneldigi- ni sdylemek yanhs degildir. Cumhuriyet ise, Batr'ya yénelme konusunda daha tadikal oldu, Bu yénelim, miis- pet bilime verilen énemle vurgulandh, Batr'nn katkast, coplumun sekillenmesinde ve bu topluma hakim olan miispet bilimlerde arandi.* Bu, miispet bilim degeri tasima- yan biitiin geleneksel yapilanin ve degerlerin yskilmast anlamina geliyordu. Nitekim, kurumsal ve simgesel diizenlemelerle’ hizla modernlesme yoluna girildi. Sikri Kaya, lakap ve unvanlann kaldinimasi miinasebetiyle yapmas oldugu bir ko- nusmasinda, Tiirk inkilibinin en actk vasfi olarak demokratikligini ne cikarmaktay- i." Oysa, L. Kéker'in ifadesiyle, “ ‘yeni ulus’ ve ‘yeni yurttas’ ile ilgili Cumhuriyet’in ilk dénemlerindeki tanmlamalar, devlete karsi ‘bireysel hak ve Szgiitliikler’ tiiriinden liberal kavramlan degil, fakat daha cok yurttaslarin toplumsal, ckonomik ve siyasal yii- kiimbiliklerine iliskin devlet-merkezli tanumlamalara bagh, tlirev haklars” iceriyordu."" Devlet-merkezli bu algilayis, Subat 1923 tarihli izmir iktisat Kongresi’nden itibaren, yerli ticaret burjuvazisi ile Cumhuriyet Halk Partisi arasinda varolan “iktidar” miica- delesinin bir uzanusiyd). Kongre’nin arkasindakiler isteklerini, CHF "nin ilk progra~ mundaki “9 umde” ile dile getirme sanst buldular. Ardindan Terakkiperver Cumhuri- yet Firkast ile aracisiz bir sekilde amaglarint gerceklestirme yoluna koyuldular." Ancak bu girisim ve bundan sonraki benzer girisimler, Tek Parti yonetimi tarafindan bastinl- di ve “halkcihk” ilkesi devlet-toplum iliskisinin belizleyeni olarak éne gikarild. L. Kéker'in tespitiyle, Cumhuriyet sonrasi, halkgilk ilkesinin iki farkl anlayrsla yasama gecirildigi séylencbilir. Buna gére, 1920'lerin sonuna kadar siiren ilk evre- de halkeilik, dogrudan demoktasi ile temsili demokrasi kavramlarint i¢sellestirecek bir boyutta, “halkin kendi mukadderatina bizzat ve bilfiil sahip olmasr” esasina di yandirilmis iken, 1930'larda “halk icin halka ramen” formiiliiyle ifade edilen ve hal ‘an siyasal hayata katthmint sinttlandiran bir anlayisin uzantist olarak yerini almus- " Secf Mardin, “Bunk”, Conurjet Dimi Trkiye Awe, C1, eis Vayslany Ista, 1983, «249. " Séz konusu dizenlemelerle iil genis bie anal igin bk, Eric Jan Ziicher, Moddomlen Tira Tar 4s, Hledsim Yayinlay, Istanbul, 1995, s. 271-278 Sir Kaya, Stghr- Yel 1927-1937, der. Eheem Eegiven, Combusget Matbaas, Istanbul, 1937, . 149. " Levent Koes, “Kimi Keiinden Meprlue Kezine: Kemalizm ve Sonrasi", Tap o Bil, say 71 Kay 1996, 5158, "Hiker Bila, CHP Tori, Doruk Matbaaeiik, Ankara, ty. 89-90 Kis 2005,Kemalist Modernlesmenin “Koy"t 111 tur.1931 tarihli CHF programinds ifade edildigi sckliyle, “kanunlar Sniinde mutlak bir miisavat kabul eden ve higbir ferde, hicbie aileye, higbit sinsfa, hicbir cemaate imtiyaz tantmayan” halkcilik ilkesinin solidarist yam ve narodnik efilimi, devlet-top- lum iliskisine déniik ditzenlemelerde daha acik bir sekilde ortaya cikmaktaydi. Séz konusu iliskinin devlet-merkezli siirmesini saglayacak en dnemli diizenl me, 19 Subat 1932 tarihinde kurulan Halkevleriydi. Halkevlerinin kurulus gerekcesi, 1935 yilinda CHP tarafindan yayimlanmus Halkevleri 1932-1935 adh kitapta “dev- rimlerimizi halkin ruhuna sinditecektik” séziiyle dzetleniyordu. Halkevlesinin dokuz alanda faaliyet géstermesi Ongériildil.* Bu alanlardan biti de kéycillik idi, 1930"larda Tiirkiye niifusunun biiyiik bir béliimii hal koylerde ya samaktaydi ve Tirk inkiléplanyla en az tanisan en biiyitk kitle durumundaych. “Mil: letin efendisi”, “halk”in kendisi idi. O halde biran énce rejimin temel degerleriyle donatumast yani, “modernlestitilmesi” gerekiyordu. ‘Tek Parti yénetiminin kéye déniik ilgisini, gelencksellik ile modernligjin karsilas- mast olarak degerlenditmek miimkiin mii? Bu sorunun cevabi, Kemalist modern- lesmenin temel dinamikletini ortaya koymast acisindan énemlidis. CHP iktidart nun halkgibk ve kéycillik politikalanm kitlelere benimsetmek yolunda caba harca- mis olan, kéy sosyolojisi alaninda ejitim gérmiis ve dénemin en énemli kéy ideo- Joglanndan biti olarak kabul edilen Nustet Kemal'in'’ imtiyaz sabipliginde Ankara Halkevi’nin yayin organs olarak cikan Uikii dergisi, sz konusu dinamiklerin ortaya konmast acisindan cn iyi 6mektir. Nitekim, Uki?ntin yaymlanma gerekcesini Re cep (Peker) sdyle agikhyordu: Ulkii, karanik devitleri arkada birakarak serefli ve aydinhk bir istikbale gide yeni neslin heyecanint beslemek, cemiyetin kanindaki inkilip unsurlarint isitmak, ile- ti adumlan sikisurmak i¢in...UIkti, bu biiyiik yola katlanlar arasinda kafa birligi, g6- niil bitligi ve hareket birligi yapmak igin....ctlayor. Ulkii'de biiyiik davaya inananla- sn, buna Tirk cemiyetini inandimak, toplu ve heyecank bir millet kiitlesi yaratmak hizmetinde vazife ve hisse almak isteyenlerin yarilart gikacaktur...”"7 Béylece, Ulkti dergisinin yayin ilkeleri ve sinurlas belitlenmis olayordu, O halde, Ulkit'de ifade edilen gériislerle, Tek Parti yénetiminin kéy politikast ve bu cetceve- de Kemalist modernlesme ile ilgili yargtlara varmak miimbiindkir. “Kiitlelesmek” Yolunda Halk/Kéy 1930'latin resmi halkeil, sinfsxz-imtiyazstz toplum telakkisini temel ald. Aynt dogeultuda bir halkeibk anlayist ve halk tanmlamasina Ulkii dergisinde de rastlamak "Levent Kiker, Modernlesme Kemalizm ve Demokras, 3. B,,lletsim Yapinlan, fstanbul, 1995, 137-138, ' Halkeler' 1932-1935, CHP Yayias, 1935, 6.3, ' Halkevlerinin faalyette bulunacagh alanlarsunlard: Gizel sanatlar, tema, spo, cil ve edcbiva, sosyal yardim, kurslar, kitaphane ve yayin, veil, ear ve muzecilik "Fasun Ustl, “Tek Parti Doneminde Keyciiik Ideolojsi Ya Da Nusret Kemal Koymen", Tar ve Top- dao, say: 74, Subat 1990, s. 47 P Recep, “Lk Nigin Cilayor?”, Ck, say: 1, Subat 1933,s. 1 Liberal Dusanee112 M, Cagatay Okutan miimktin. Derginin imtiyaz sabibi ve dénemin kéy ideologu Nusret Kemal, cemi yetleri “yiaksck, ota ve asajit tabaka” olmak iizere baslica tig sinifa ayirehktan son- 1a halk, “bir memleketin hudutlan iginde, memleketin en umumi kiltiriiyle birbi rine baglt olan ve asagi yukart aynt kazane ve yasayis seviyesinde bulunan bityitk ek- seriyet, biiyidk orta tabaka” olarak tantmlamaktaydh, Bu tantmlamaya uygun bir Tiitk balks tarifi de yapmaktaydt ‘Turkiye hudutlan iginde yasayan on yedi milyon insan arasindan on bes milyon halis Tiirk’tin, bir milyon yiiksek tabakaya, iki milyon asagt tabakaya ayuuusak, on iki milyonluk biyiik ekseriyeti gir. Miisterck vasiflan iyice billurlastirabilmek icin bu on iki milyon halkin icinden iki milyonunu da sehir halkina ayirahm, Bu suretle Tiir- kiye’de halk dedigimiz zaman kastettigimiz sey on milyon Turk koylimiiz oluyor."* Bu tarife uygun gerekce olarak, fert veya ziimre hakimiyetinin olmadyy, devle tin biitin yurttaslarina esit mesafede durabildigi bir halkgilk anlay:sinan tatbik edi mesinin imkanstzligs ve bu noktadan hareketle de, millet icinde miisterek vasiflara haiz en biiyiik kitleyi halk olarak degerlendirmenin daha dogru olacagt g6riisi ile 1i siirilmekteydi.”” Nusret Kemal tarafindan ifade edilen bu gerekge, yukarida alin- tulanan, kendi tarifini agiklamaktan uzaktt. Nitekim, Tiirk halkt tarifinde éne ikan, gerekgede one siirillen imkinstzhik degil, kapitalist ve sosyalist toplumsal egilimletin dislanmast ve miisterek vasiflar olarak da milli degerlerin vurgulanmastyd, Bir ka ifadeyle, “yukart tabaka” kapitalist, “ayags tabaka” ise sosyalist yapilanmaya acik gorilliyordu, Halkgilyan milli vasfi Orta Asya’ya kadar gotliriliyordu. K. Naci'ye gore Tiirk'tin halkeilgy, “Orta Asya yaylasinda kurulugundan ve Tiirk'tin yaradilisindan” ileri geli- yordu* Buna ragmen halk, yani Tiirk kéylisii, kesfedilmeye, sahip oldugu milli va- siflarin ortaya konmasina muhtacu, Nitekim, ky mimarisinin milli ruha wygun ol- indan*", Tiirkce disinda dillerin konusuldugundan™ ve agalik kurumundan” sikiyet ediliyordu. Kisaca ky, inkilaba ve kendini kesfe davet edilmekteydl Ulkivniin daimi yazar kadrosundan Mehmet Saffet, “milli suuru takviye ve in- alibi koklestirmek icin” koyliiniin katthmint sart kosmaktayd.** Aynt sar: kosan Nusret Kemal de, Tiirk kilttiri’ ve medeniyetinin yeniden kesfi icin herkesi kéyiin irgadina davet etmekteydi.”* Turk inlulébinin ana vasfi ise “halk hakimiyeti” ve “milli hakimiyet” kavramlant ile ifade edildi.”* Burada kastedilen her iki hakimiyet, Szgiiliklere acik degildi. \ctk- © Niscet Kem, “alkgie, Ui, sy: 3, Nisa 1933, s. 185-186 © Nustet Kern, “olulip EdcoloisindeHalkyik, Oki aye: 13, Mart 1934, 4L ® K. Nat, "Tue Devetinde Halk, ik say: 3, Nisan 1933, 5.191 > Abdullah Ziya, “Cumhuriytte Key Vapi, Ui say 10, Thies Tepin 1933, © 334 © Kadi Kemal, “Anadolu'aun Dogusunda Dil Meselesi*, Cy, say: 5, Haziran 1933, . 406 » Nusret Koymen, " Kéyclik Peogramana Gis", Ui says 36, Nisan 1938, 5.135, * Mehmet Safe,” Kéyetlk Ned", Ui, sar 6, Temmuz 1933, 5. 425 © Nustet Kemal, “Bic Koy Terbiyesi Orne, Vit says 11, thine! Kanan 1934, 5. 424 > Mehmet Suet, “allap Terbiges", er, says: 8, Esl 1933, 106 Kay 2005Kemalist Modernlesmenin “Kay"d <¢ 113 a ifade edilen “disiplinli hiirriyet"ti. Recep (Peker), Tiirklerin konusma kabiliyeti- nin yiksekliginden ama, buna ramen az konusmalanindan sikayetei oluyor hatta, sessizlig “karanhk” olarak nitelendiriyordu. Ama, “biiyiik maksatlat” giiden konu; malar faydah bulmaktaydt.” Bir baska ifadeyle, milli ruba aykurt kabul edilen disiin- celerin ifadesi veya konusulmasi miimkiin degildi2* Ozgiirliiklerin sinsrlandirilmasi, kullanicilaninin yeterli olgunluga ulasmasina ka dar devam edecekti. Ustelik, sz konusu biiyik kitlenin toplumsal geriligt, bu mis- yonu daha cok éne cikarmaktaydh. Béylece kéyler, koy misyonerlerinin faaliyet alan- lant olarak sunuluyordu.” Bu faaliyet o kadar genis tutuluyordu ki, Nusret Kemal “koy rehberi”ni, sadece saghikh ve zeki insanlarin eviliklerini saglamakla gorevlen- direbiliyordu.” Platon’un Ideal Devlet‘ini animsatan bu yaklasim, dénemin “miida- hhaleci” yénetim anlaytsina gayet uygundu. Koy Kanunw’na déniik Svgiiniin, kyli- niin yapmakla miikellef oldugu iglere yapilan vurguyla ifade edilmesi™ de aynt anla- yisin bir uzantist olmaltydt Kuskusuz, séz konusu miidahalenin en 6nemli araglanndan biti de Halkevleriy- di, Inkilip ilkiilerini yayma amacina yénelen bu kuruluslas, Ismet Pasa'nin da de- igi gibi, Cumhuriyet Halk Firkast'nin prensiplerini “her giin sdylemek, nasil tatbik edildiginden her gin malimat vermek"le”, “ben, sen, o yok, biz vanz” diisturunu tesis etmekle™gérevlenditildi, Halkevlerinin birinci kurulus yildéniimi konusmasin- da Necip Ali sunlan séyhiyordu: Kitlelesmek bu asin en bariz vasifiarindan biridir. Kiitlelesmemis insan cemaat- lezine millet bile denilmiyor. Aruk bugiin millet diye, kiitlelesmis, manen ve madde- ten birbitletine tesaniit baglanyla baglanmis insan kimelerine diyorlar. Yeryiiziinde bu sartlart haiz olmayan kimeler millet depildir...ertcilik diinyast aruk tarihe mal olmustur,.. Mamafih fertgilik diinyasinda bile cemiyet fikitleri vardi...ertleri kiit- lelestiren ve tesaniit denilen bu bagin mahiyeti nedis? Insanlart birgok maddi ve ma- nevi baglarla ve miistetek bir iman ile birbirine baglayan vazife hissidir.® “Kiitlelesmek” igin, “mektep tabsilinin yaninda ve ondan sonra mutlaka bir halk terbiyesi yapmak”™ gerekiyordu. Yani, “milletin efendisi” “terbiye” ye muhtact Halk/Kéy Terbiyesi Terbiye ya da Nustet Kemal'in Tiirkce oldugu gerekcesiyle tercih ettigi sekliyle “ye- tistirme”™, “memleketin sive, mezhep ve medeniyet itibariyle bitcok parcalara ayri- 2 Recep, “Konupuns ve Rongrran, Oi sp, Subat 1933, 5,202 2 Recep "Disp Huse Oya’, Nan 1935178 Nase Kemi "Koy Myon Ux va El 139, 150 > Nosret Kemal, “Bir Koyo Proje Feces? Cle say' 8 Eyl 1933, 5.120 2 Resim Omer, "Kode Top alga, ie sa 8 E938, © 159 = Nesp Ay “Hlkevle”, Odi say 9, Bine Teyin 193, 5.233 2 iamet Pasanun nthe ign bk. Di, says 2, Mast 1933 599-103, % Cela Sahir, “Halkevlesi Ydontimiinde Dusinecler", Oe, sae 2, Mact 1933, s. 98, > Necip Alita nurka iia bk. Oia, say: 2, Mart 1933, , 107 % Recep, “Halkevieri Apna Nusk” Ui, sy 1 Subir 1933 56 Nustet Kemal, "Koy Seferberifine Dogru”, Ui say 5, Hazen 1933, 358 Liberal Dagtince114 @ M. Cajatay Okutan lan ziimrelerini bir ictimai vieut ve millet haline yugurma, fertlerin dlisiiniis, duyus ve isteyisini biitiin milletin mefkiiresine uygun bir tarzda isleyerek rubu yetistieme””™ olarak degerlendirilmekteydi. “Halk terbiyesi” girisiminin, anti-demokratik bir mahiyete biiriinecegi cok acikt. Bu yénde bir kayginin olusmasina veya giderilmesine déniik cok sayida yazsy: Ulkii dergisinde bulmak miimkiindi. Yéneldikleri ortak nokta, Tiirkiye’nin kendine has sartlarinin bireyin “dogeu’"yu bulmada bircok acidan engel teskil ettigi, o halde el- Dirligiyle ve elbette Gnderlerin gésterecegi dogrultuya yénelmenin her zamankin- den daha énemli hale geldigiydi. Bu baglamda, terbiyenin, “kafay1 isler bir hale ge- titmek ve isleyisini nizamli bir hale sokmak” amacina yéneldigi igin tahakkiime yo- nelmedigi dlistintiliyordu ama, bu yénelimin “Anadolu Tiirkliigiiniin tizerine aldi- biiyik inkip isine biitiin vatandaslan derin bir anlayts, bu anlayisin verdigi taas- supsuz, tekimiile agik bir inanisin dogurdugu feragatle ortak etme”” icerigiyle ce- liskiye diisiliyordu, Vatandas nasil terbiye edilecekti? Bu konuda digandan érnekler ve Tiitkiye’ Szgii receteler sunuluyordu. Meksika’daki “koy mektepleri”nin milliyetci vasfi”, Sovyetlet Bitligi’nde komsomol ve piyoniyelerin cemiyeti irsad_faaaliyetleri*! ver len 6mnekler arasindayd ‘Tiitkiye’de mektepler, halk terbiyesi icin disiiniilen ana vasitalardan degildi. Daha cok dizerinde durulan, milli bayramlar® ve ordunun toplumsallastirict misyo- nu’ idi. Ulkii'de gikan yazilarda, “mektep”e déniik belirgin bir giivensizlik hakim- di, Ashnda, Tek Parti yénetiminin hararetle iizerinde durdugu “yeni neslin” egitim konusu, Nustet Kemal ve diger Ulkii yazarlan agisindan da biiyiik bir énemdeydi. Ancak, 1930’larda egitici kadronun énemli bir boliimii halé “eski kafal”lardan olus. maktaydi ve Uiki’niin de bu gergevede belirgin bir kaygiya sahip olmast anlasiie bir husustu. Mektep yerine, daha kapsamhi ve daha heyecank aktivitelerle ve daha giive- nilir bic kurumsal destekle milli ruhun ateslenmesi uygun gériilmekteydi Ongériilen halk/kéy terbiyesinin basanya ulasmasi, dénemin en dnemli sorunu- nna, “kazanma ve yasama seviyesinin yiikseltilmesine”™ baglanmaktayds, Yani kéyiin “iktisadiyan’”na. Kéyiin “iktisadiyati” “Hiikiimet kabinesini teskil eden zatlarin isimlerini saymak kabine fikrini vermez” diyen Mchmet Saffet*, bu ifadesiyle, fert-cemiyet veya bunun bir uzanuist olarak devlet-vatandas iliskisini Szetlemekteydi. Bu baglamda iktisadi sisteme daniik cor- Hamic Zabeyr, “Halk Terbiyesi Vasualan”, Ud, say: 2, Mart 1933, 8 152 Nusret Kemal, “Halk Tesbivesi”, Ulta, sayt 7, Agustos 1933, s. 19. “ Nusret Kemal, “Bir Kay Terbiyesi Onne", 418, ® Nustet Kemal, “Sovyetlerde Bayram ve Tesbiye", Odi, say: 9, Birinci Teytin 1933, , 238 © Nustet Kemal, "Mill Bayram ve Halk Tesbiyes!", ies, say: 9, Birinci Teptin 1933, s. 245 © Hileai Malik, “Kigla ve Koy Tesbiyesi", Ul sayt 3, Nisan 1933, s. 237. “ Nusret Kemal, “Halk Tesbiyes”, 20, © Mehmet Safer, “Dever ve Vatandag”, Ui, says. 3, Nisan 1933, s. 181 Kas 2005Kemalist Moderntesmet Koy" 115, seveyi tahmin etmek giig degildir. Nitckim, aynt anlaytsin bir uzantist olarak Nusret Kemal’de Kemalist devletcilik ilkesinin izlerini bulmak miimkiindiir. Ozel girisimi, ahlak ve kiltiir seviyesinin yeterli dizeyde olmasina baglayan N. Kemal", bu seki de, terbiye konusundaki diisiincelerini de anlamlandirmis oluyordu. Ulki’niin iktisadi konulara efilimi kuskusuz 1929 Diinya Tktisadi Bunalimt'nin da etkiletini tasiyordu, Nitekim, gelismis sanayilere sahip ilkelerin bile planks kal: kinma modellerinden yaratlanmaya basladiklan ifade edilmekteydi” Bu baglamda Ulki, liberalizmi ve Marksizmi reddetti ve yiiziinit kéyliiye cevirip, onun iktisadi in- kigafina bel bagladi, Nusret Kemal Marksizmi, kéyliiyd is¢i stmufina dahil etmek- le ve bireysel miilkiyeti ortadan kaldirmakla sucluyordu."* Ama “ferdiyetciligin” de, “maddeci emperyalizme” yol agan yéniiyle Tirk’in tabiauna uygun olmadigint dit siiniiyordu, Giinkii Tirkler, “fitraten cemiyetgi” ve idealist idiler."” © halde sorun nasil giziilecekti ya da, iktisadi manada gelismenin yolu ne idi? Nusret Kemal care- yi bulmustu: Biz garbin merkantil medeniyetindeki manasinda sehir ve kéy ayrilifa istemiyo- uz. Sehitle kéyti ruh itibariyle, kilt itibariyle, medeniyetitibariyle birbitine kavus- turmak istiyoruz, Bizde galisanlar ve istismar edenler diye iki zimre yoktur. Tiirki- ye'de herkes calistr ve herkes gok calsir..Istedigimiz, maddi inkilabt da rubi inka- lapla elele yiiriitmek ve bu sahada da her bir yiizyil bir yilda gecmektis. Ve bunun igin de yapacagimuz ig kéyii teskilitlandurmak, on bir milyon Tiirk koyhisiinit milli iktisat savasinda silah bast etmektis.” Sehir ve kéy ya da modern olanla geleneksel olanin karsilasmasi, Kemalist mo- dernlesmenin diialitesi veya Ulkiiniin yayin politikasiych, Kéy Sehir ikilemi ya da Kemalist Modernlesmenin Diialitesi Opera, Tiirkiye'nin milli sanatt olabilir mi? Uikit'de yazan Halil Bedi’ye gore evet. Bedi, operayi, halkin “musiki zevk ve telakkisini degistirecek ve inkilip yaratacak” bir sanat olarak algilamaktaydi' Benzer sekilde sinema da, milli vasiflan ile Sne ¢t- karlmaktaydi. Nustet Kemal, sinemay1, milli kiltird ve inkalébs tanutma ve terbiyevi lence” verme aract olarak gérmekte, “‘cinsi hisleri” suistimale yénelen seklini ise lestirmekteydi." Het iki Stnek de modern zamanlanin tira idi' ve manevi kalkin- ‘manin araslan olarak diisiiniiliiyordu. Manevi kalkinmanin merkezleri olarak da elbette kéyler isaret edilmekteyd Koyler, manevi degerlerin en temiz. gekliyle muhafaza edildigi merkezler iken sehit- ler, maneviyatsizlygan ve ablakstzligin kok saldifa alantards. O halde koy ile sebir na- “ Nusret Kemal, “Danimarka Koylasti Nasl Uyandi", Ohi, says: 18, Agostos 1934, . 467. © Nusret Kemal, “Halk Dubleinlan, Ue says 4, Mays 1933, s. 268 Nusret Kemal, “nkilip Ideolojsinde Halkeiik” s. 4. © Nusret Kemal, “Halk Kuvved!, Ui, say: 1, Subat 1933, s. 48. ©" Nusret Kemal, “Kay Seferheligine Dog’, » 356. * Halil Bedi, “Halk Terbiyesi ve Opera”, Ui, say: 15, Mayis 1934, s. 202. © Nuscet Kemal, “Séz Bir Allah Bir, Uiks, sa}: 10, Ikinci Teptin 1933, s.351 ® Nusret Kemal, “Kéyeilk Esaslan”, Wie, says 20, Birinci Tesrin 1934, 5. 146,149, Liberal Dasince116 <7 M. Cagatay Okutan sil biitinlesecekti? Veya biitiinlesmesi arau ediliyor muydu? Bu sorunun cevabi, Ke- ist modernlesmenin ana temasint ortaya koymaktadur. Cevap, birkag noktada ézetlenebili. iki, biran evvel modernlestirilmek istenen toplumun biiyitk bir boliimia geleneksek degerlere baghyi ve bu bityitk kitleyi “ir kkiitmemek” hedeflenmisti. ikineisi, hizla modernlesme, aceleciligi dayattyordu ve kéyii miidernlestirmek isterken gelencksel dzelligine dvgiilerle solidarist ve narod nik biitiinlesme icinde dzel bie yer verilmekteydi. Ugiinciisit de, halkcilik ilkesi libe- ral ve matksist sosyo-ekonomik ve siyasal yorumlant dislamists. Koy, Kemalist mo- dernlesme projesi iginde, halkgilgin bu ézel yorumunda bir “can simidi” vazifesi gérliyordu. Boylece, bu tig husus, Kemalist modernlesmenin temel dzellifini orta- ya koymaktaydl Kemalist ulusal kalkinma fikri, hethangi bir bigimde “gelenek” ile uzlagma, en amndan hesaplasma niyeti tastmayan, ddiinsiiz bir modernlesme projesinin ifadesi gibi goriinmektedir. Kemalizmin béylesi diin vermez bir modernlesme projesi ola tak anlasilmast Kemalizmdeki muhafazakir dgeleri gérmekte basaristz olmaktadir Kemalist ulusal kalkinma fikri, ulus-devletlesme stirecine sonradan kaulmis bircok benzer toplumda oldugu gibi, aralarinda ‘“Tiirk milletine 6zgii benzersiz niteliklerin korunmast” amacinin ézellikle 6ne ciktgi baz sitlara sahip bir fikirdir.** Nustet Kemain edindigi soyadt, bu yazinin basindan itibay jamuzi, bir kelimeyle dzetler: Koymen. “Kéy” ve “men” n anlatmaya ealist ewe ese ae Avrupa'nin feads AVRUPA‘NIN ICADI Bugin bir medeniyet havzast olarak kabul cdilen Avrupa, tasihinin buydk balumunde, bir tarafian achk ve sefaletin, diger tarafian kan ve gozyasinin kitast olmustur. Bu iki ana problem, Avrupa'y: yizyillar boyunca kasip kavurmustur. Cok degil, daha 60 yul once, bu yagh kata, irihin en bayak ve en kanlt savagina sahne olmustur. Sima ise, Avrupa, bislegme ve bar ada olma yolunda ilerle smektedie. Bu dofal bir sireg midis, yoksa bir icat mm? Bayindan beri belirgin bir Avrupa kimi var mich, yoksa AB bir kimlik inga ume gabalaninin gunumizdeki ads madie? Gerard Delanty Avrupa'nin leadh'nda igte bu ‘nemli ve ilging konuyu irdeliyor “ Koker,agm, 5.159, Kis 2005