Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Gabrusewicz W, Kamela-Sowińska A, Poetschke H - Rachunkowość Zarządcza

    Uploaded by

    Ola Herkt
    109 views194 pages
    Gabrusewicz W, Kamela-Sowińska a, Poetschke H - Rachunkowość Zarządcza

    Original Title

    Gabrusewicz W, Kamela-Sowińska a, Poetschke H - Rachunkowość Zarządcza

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    Gabrusewicz W, Kamela-Sowińska a, Poetschke H - Rachunkowość Zarządcza

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    109 views194 pages

    Gabrusewicz W, Kamela-Sowińska A, Poetschke H - Rachunkowość Zarządcza

    Uploaded by

    Ola Herkt
    Gabrusewicz W, Kamela-Sowińska a, Poetschke H - Rachunkowość Zarządcza

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 194
    Wiktor Gabrusewicz Aldona Kamela-Sowinska Helena Poetschke Rachunkowosé zarzqadcza POLSKIE WYDAWNICTWO EKONOMICZNE WARSZAWA 1998 Okladke i strong tytutowg projektowal Mariusz Witold Redaktor ‘Teresa Zwierzytiska-Buballo Redaktor techniczny Kaystyna Dawidezyk © Copyright by Polskie Wydawnictwo Bkonomiczne S.A. ‘Warszawa 1998 ISBN 83-208-1140-6 Spis tresci ‘Wstgp Soereeeeeeteny Crp8é pierwsza Whprowadzenie do rachunkowosei zarzadczej 4 Istota rachunkowosci 1.1. Gospodarka rynkowa a przedsigbior- zarzadez9i jj rola stwo.. 7 woprocesie kerowania 1.2. Rachunkowos¢ w procesie transfor- praadsigbiorstwam macji gospodarki.... 13. Rachunkowos¢ zarzqdcza, je istota i rola w zarzadzaniu przedsiebior- 20 SEM. eee eceseeeesecseeseeeeeeee 1.4, Rachunkowosé zarzadeza a rach owosé finansow: : 30 15. Rachunkowosé zarzadcza a rachunek oszt6w.... Pytania sprawdeajgce, B Kosatyjako eloment procesu. 2.1. Kosaty w systemie kryteriéw wyboru decyzvinego decyzi. iH 39 2.2, Istota kosztow i ich zakres. 42 23, Kosety wlasne a kategorie pokrewne 46 24. Koszty a efektynosé preedsiebiorstwa 48 Pytania sprawdzajace.. 3 Klasyfikacja kosaw 3.1. Kryteria Klasyfikacji kosat6w. st nna potreby zarzadzania *” 3.2. Klasyfikacja kosztéw do wyceny za- pasow i pomiaru zysku. (3:3: Klasyfikacja kosztéw do celow decy- 2yjnych. 3.4, Klasyfikacja kosatéw do celéw kon- troli Pytania sprawdzajace.....-... Zadania do rozwiqzania. 0... 74 A Systemy rachunku kosztGw 4.1, Istota i zadania rachunku koset6w 77 42. Klasyfikacjasysteméw rachunku kosztw B 43. Rachunek kos ere) 4.4, Rachunek koszt6w zmiennych ...... 81 4.5. Wplyw systemu rachunku koszi6w nna wynik finansowy . Pytania sprawdzajace ....... cc... 89 Zadanie do rozwigzania C26 druga Ewidencja i rozliczenie kosztow 5.1. Funkje ukladu ewidencyjnego kosatow 93 5 Ewidencja kosat6w 5.2. Rodzajowy uklad kosztéw i jego praydatnosé decyzyjna ...... o 5.3. Kalkulacyjny uklad kosztow i jego praydatnosé decyzyina .........--.. 95 5.4, Wycena i ewidencja protuktéw pracy 101 Pytonia sprawdzajace.....+..0+..+~ 108, 6 Restereiamiteylesone 61 Istotaronliceeh migdeyokrcsowyeh kosztéw kosztéw .. 6.2, Rozliczenia 6.3. Rozliczenia migdzyokresowe bierne 105 Pytania sprawrdzajace.......+..++++ 106 Zadania do rozwigzania ............ 107 7 Rozliczonie kosztéw 7.1. Charakterystyka produkeji pomoc~ produkeli pomocnicze} i i 13 7.2. Mosciowa i wartosciowa ewidencja ‘Swiadezed wydzialéw pomocnicaych produkeji vee HA aa alll —— er 7.3. Metody rozliczania kosct6w wycei low pomosniezych ..... 17 Pytania sprawdzajace..... 00000. 121 Zadania do roawiqeania ... 21 Czpsé trzecia Kalkulacja kosztéw B Kelkutacyiny rachunek 8.1. Istota kalkualeji 129 kosztéw: 8.2. Przedmiot kalkulacji 130 3. “BL 8.4. Cele kalkulacj 132 855, Moment kaliiali [132 856. Rodzaje kalkulagi 20s... 133 8.7. Podstawowe metody kalkulagi..... 135 8.8 Struktura jednostkowego kosztu WYWOTZERIA oes cesses eevee eee 138 Pytania sprawdzajace «022.002... 138 Kalkulacja podtiatowa 9.1. Kalkulacja podzialowa prosta ...... 139 9.2, Kalkulacja podziatowa prosta z re~ manentem produkeji nie zakoficao- Hef 120 eee 140 9.3, Kalkulacja podziatowa prosta mate rialéw bezposrednich i kosziéw przerobu .... 142 9.4, Kalkulacja podzialowa ze wspél- czynmikami.. cee Md 9.5. Kalkulacja podzialowa procesowa 146 Pytania sprawdzajgce .......-...-++ 150 Zadania do rozwigzamia ........... 150 10 Kallulacje dolczeniowa 10.1. Istota kalkulacji dolicceniowej ..... 156 10.2. Rachunek kaszi6w posrednich ..... 156 1033. Klucze podzialowe koszt6w posted nich . Hee +159 10.4. Klasyfikacja kluczy podzialowych koszt6w posrednich 160 1055. Rozliczanie kosztéw wydzialowyeh i ogéInozaktadowych 163 10.6. Wielowariantowe rozliczanie kosz- t6w postednich . 10.7. Etapy kalkulacji doliczeniowej .. CzeSé pigta eniae o Rachunek kosztéw jakosci i : 1G Jakoss izarzdzanio «16.1. Istota i normy jakosci .. ‘Zadania do rozwiqzania =. 174 jakoscig 16.2. Kompleksowe zarzadzanie jal (Tom). +260 #1. Srezegsine metody 11.1. Katkulacja produktéw tgcenych .... 178 163. Benchmarking --.---.-esv-o.-0..-267 tolulach 112. Kalkulagja wedlug koncepeji Acti 16.4, Reengineering . 270 vity-Based Costing ....... oo 183 Pytania sprawdzajqce 271 Pylania sprawdzajqce » 197 Zadania do rozwigzania ... 198 45} KosatyjakoSeiirachunok 17.1. Istota i znaczenie koszt6w jeko- kosztGw jakoscl Sci. ieee oor 17.3, Rachunek koszt6w jakosei ........ 285 Rachunek kosztow planowanych Pytania sprawdzajace 42 Budetowanie jako 12.1, Podstawowe definicje 205 44 Pomiar i ewidencja 18.1, Pomiar koszt6w jakosci narvgdzie arzgdzenia ‘12.2. Osrodki (centra) odpowiedzialnosei kosztuy jakosci 18.2. Bwideneja kosztéw jakosci : jako narzedzia zarzadzania prez Pytania sprandeajgce ..... 5, DUE oe -207 123, Procedura sporzqdzaiia buddetow 209 56 S28 124 Skadd gtem budictoy- ee Pytania sprawdzajgce Rachunkowosé zarzadcza w decyzjach krétkookresowych Koszty normatywne 13.1. Koszty normatywne bezposrednie 217 44 Wykorzystanie analizy 19.1, Prog rentownosci i jego preydatnosé {standardowe) jako 13.2. Koszty normatywne posrednie ..... 218 progu rentownosei w podejmowaniu decyzji krétko- padstawowy obszar 133. Kalkulagja normatywnych kosztéw vw zarzadzaniu biezgoym okresowych .....-+-- -30P budzetowenia marginalnych (zmiennych) ........ 220 19.2, Analiza progu rentownosci w pro- Pytania sprawdzajace ......... dukeji jednoasortymentowe} ....... 305 193, Prog rentownosei a preeplywy pie- 14 Analiza odehyien 14.1. Istota odehyles nigéne ... 309 14.2. Odchylenia kosztow bezposred- 19.4. Prog rentownosci a podatek docho- nich ... GOW eos vee SUL 143, Odchylenja koszt6w posrednich .... 195. Analiza 144, Raporty kontrolno-wynikowe produkgji wicloasortymentowej .... 313 Pylania sprawdzajgce Pytania sprawdzajgce ........ Zadania do rorwigrania “(3) Ewidencja obszarow 15.1. Uwagi ogéine 0 ewideneji budic- Aeialalnosciobjetych sw 26) Decyie cenowe 20.1. Znaczenie cen w ekonomice praed- budzetowaniem 15.2. Ewideneja odehyled - . w pracdsipbiorstwie sigbiorstwa ... 317 Pytania sprawdzajace ..... 2242 20,2. Kosztowe formuly ustalania cen ... 318 Zadania do rozwiazania ... 1242 20,3. Ustalanie cen wedlug, ead feet WYER eeeseeeeeeeveee 1 326 8 9 ‘eduction, nea Saye i ai < ullbdaata i ‘elite. oe Oe POR 7 Pytania sprawdzajqce Zadania do rozwiqzania ..........329 Czesé siédma RachunkowoSé zarzaticza w decyzjach dtugookresowych 2] Istota i asyikacja ryzyka 21.1. Istota i pojgcie ryzyka w dzialalno- wrachunkowosci Sci gospodarcze} 333 rarzadcze} 21.2. Klasyfikacja ryzyka 2337 Pytania sprawdzajace .. ec. eec0 0343 22. Szacowanie amiennych 22.1. Charakterystyka zmiennyeh ........ 344 Kkoniecznych do oceny 22.2. Szacowanie przewidywanych przy- efoktywnosci docyzi chodéw .... bones 6 lugookresowych 223, Szacowanie przewidywanych kosz- tow : 2 M9 224. Szacowanie praewidywanych zyskow i wplyw6w pienigznych v2 350 Pyiania sprawdzajgce 351 23 Instrumenty oceny * 23.1, Proste metody oéeny finansowe ... 352 efekywnosci decyei 23.2. Metody dyskontowe ........ 359 lugookresowych Pytania sprawdzajgce - + 366 Zadania do ronwigzani 366 Cze5é Ssmna Wykorzystanie rachunkowosci zarzadezej na potrzeby controllingu 2A, Pojecie i tunkeje 24.1, Pojgcie controlling ............... 371 controling 24.2. Zadania i funkcje controlling ..... 374 24,3. Rachunkowos jako baza informa- «yjna controllingu seseeeee BL Pytania sprawdzajgce eo... 386 Bibliogratia . 287 Gospodarka rynkowa w zasadniczy spos6b zmicnita istote przedsiebiorstw i warunki ich funkcjonowania, Przedsiebiorstwa staly sie podmiotami w pel- ni samodzielnymi. Szeroka autonomia przedsigbiorstw stworzyla im duze moitiwosci dokonywania r6énych wyboréw, m.in. cel6w dzialania, sposobéw ich realizacji czy tez ksztaltowania odpowi stosunk6w preedsigbior- stwa z otoczeniem. Wraz.. tymi pozytywnymi zmianami pogorszeniu ulegly jednak warunki dziatania przedsigbiorstw, co powaénie skomplikowalo pro- ‘ces zarzadzania, Zmiany, jakie zaszly w polskie} gospodarce w zwigzku 2 jej przejéciem ‘od gospodarki planowanej centralnie do gospodatki rynkowej, wywarly tale- Ze powaény wplyw na charakter i fankeje rachunkowosci. W zlogonych wa- runkach zarzqdzania sama rachunkowos finansowa stala sig niewystarczajq- ca dla przedsiebiorstw, poniewad jest ona w gléwnej miecze nastawiona na ‘ewidencjonowanie zasziosci gospodarcaych. Na potrzeby zarzadzania praed- sigbiorstwem w gospodarce rynkowej konieczna jest nowa rachunkowose, zwana rachunkowoseig zarzadezq Ib rachunkowosciy menedierska. Je] sl6wnym zadaniem jest efektywne wspomaganie procesu zarzadzania przed- sigbiorstwem. Istotne bowiem staje sie nie tylko zarzadzanie bie#ace, ale tak ze trafny wybér decyaii rozwojowych przedsigbiorstwa, dlatego rachunkowo zarmdeza jest nastawiona na kszialtowanie jego pomiysinej preyszlosci. Zagadnicnia zawarte w ksigice odnosza sie do kaddego podmiotu gos- podarczego bez wzgledu na jego forme prawna. W rownej mierze zatem dotyeza one przedsicbiorstw pafstwowych, jak i spdlek prawa hrandiowego i cywilnego, Dlatego tez. w tresci opracowania sq stosowane zamiennie ter- miny firma” i ,podmiot gospodarcay”. ‘Mimo Ze ksigéka jest obszema, nie pretenduje do caloSciowego i wy- czerpujaccgo precdstawienia wszystkich zagadnieft rachunkowosci zarzad- u |. Osoby zainteresowane tq problematyka bed mogly poszerzyé i pogle- bi¢ swoje wiadomose z tej dziedziny na podstawie podanej bibliografi. Opa- nowaniu za§ praktycznych zagadniefi rachunkowosci zarzadczej sluza za- mieszczone prayklady, zadania do samodzielnego rozwiqzania oraz pytania sprawazajace. Due znaczenie teoretyczne rachunkowosei zarzqdczej i joj preydatnosé ww praktycznym funkejonowaniu przedsiebiorstwa sprawily, i stala sig ona ‘waénym przedmiotem nauczania akademickiego. Celem niniejszej pracy jest ulatwienie studentom opanowania istoty i zadafi rachunkowosci zarzadcze}. Praca ma charakter podrecanika, ktOry moze byé wykorzystany zar6wno na studiach stagjonarnych, jak i zaoeznych, w szerokim zakresie moga z niego korzystaé takée praktycy. Autorzy isnt cea lig gS aa Czesé pierwsza Worowadzenio ) Fachumkomasel ZAQUCZa egbiiii. Rh ae Oe > RW et (ene wr — PEPE Ee Istota rachunkowoSci zarzadezej i jej rola W procesie kierowania przedsigbiorstwem 1.1. Gospodarka rynkowa a przedsiebiorstwo ‘Chege wyjasnié istotg rachunkowoseizarzqdczej i ukazaé jej naczenie w pro- cesie kierowanin wsp6lezesnym przedsigbiorstwem, nalezy wyise od zidenty- fikowania najwazniejszych zmian, jakie nastapily w polskie) gospodarce ww zwigzku z praejécicm od gospodarki centralnie planowanej do gospodar- ki rynkowej. Chodzi nam przede wszystkim o podkreélenie tylko tych zmian, ktére odnosza sig bezposrednio do przedsigbiorstwa i systemu jego rachun- kowoSci. Zmiany te bowiem uksztaitowaly nowg jakoéé przedsigbiorstwa. Wyksctalcily ted nowa klase rachunkowosci. Jest nig rachunkowosé zarzad- za, niekiedy okreslana réwni¢z mianem rachunkewoSci menedierskiej!, Cecha charakterystyczng gospodarki rynkowej jest jej ukierunkowanie | na efektywnosé mikrockonomiczng. (ospodarka planowa, jak wiadomo, pre ferowala makroekonomicaiie kryieria efektywnego gospodarowania. Efek- tywnosé gospodarki planowej zaleéata w glowne} mierze od trafnosci roz- strzygnie¢é globalnych na centralnych saczeblach zarzadzania. W tej sytwacji mnie] istotna byla efektywnose w skali czastkowej. Elektywnosé gospodarki rynkowej natomiast jest oparta na catkowicic odmiennym podejéciu, czyli na efektywnosci pojedynczych podmiotéw gospodarczych. U podstaw tej gospo- darki ledy zalozcnic, i jesli praedsigbiorstwa beda efektywne, to w kons kwengji efektywna powinna byé takze cata gospodarka, Efektywnosé calej gospodarki jest wigc suma efektywnosci pojedynczych praedsigbiorstw. Mod- ‘na zatem bez przesady stwierdzic, iz, podstawa gospodarki rynkowej sq cfek- tywne praedsigbiorstwa, poniewa?. dzieki nim moga byé rozwigzane najw nicjsze, globaine problemy wystepujgce w gospodarce. Z powyéscego wri VE Nowak, Rachunkowasé menedierka, AB, Wroclaw 1995; Raclunkowolé sarqdezn, praca zbiorowa pod red. C.K. Swiderski), Poltest, Warszawa 1997. 15 | ka, it proces transformacji gospodarki zmienil w zasadniczy spos6b kryteria wyboréw ekonomicznych: z wybor6w o charakterze makrockonomicanym na ‘wybory w skali mikroekonomiczne. Fakt ten spowodowal przesunigcic wie- lu decyaji ze szozebla centralnego na szczebel praedsigbiorstwa. Ulegl tym ‘samym zamianie zakres kompetencji tych szczebli. Oprécz nowych kryteri6w wyboréw ekonomicenych, zmieail sig w du- -2ym stopniu takée sam charakter owych wyborow. Jedeli rozwaéania ograni- czymy do interesujacych nas wybordw preedsigbiorstw, to mozemy wskazaé na takie istotne ich amiany, jak: ‘© ewigkscenie rangi wartosciowych kxyteriéw wyborsw, «© przesunigcie zasadniczego osrodka wyborow preedsigbiorstwa z jego wng- trza na obszar stosunk6w przedsigbiorstwa z otoczeniem, @ warost znaczenia w wyborach praedsigbiorstw relagji poziomych kosetem ‘zmniejszenia rangi relacji pionowych W gospodaree centralnie planowanej dominowaly ilofciowe kryteria wy- boréw zaréwno w skali makro., jak i mikrockonomicenej.Istotna byla przede wszystkim liczba wytworzonych produktow, zbuclowanych doméw itp. Nato- ‘miast mniejsze znaczenie w tych wyborach miala wartos wytworzonych pro- dukt6w i zbudowanych doméw, a jeszeze mniejsze ~ ich koszty, Najwaznie}- sze kryteria reeczowe i wartosciowe przy podejmowaniu decyzjiw gospodar- kach planowej i rynkowej ujeto w tablicy 1.1. ‘Tablica 1.1. Kryteria wyboréw w gospodarkach planowe) i rynkowe] Gospodarka planowa Gospodarka ryakowa * Webory oparie na procesach rzeezowyeh | « Wiybory eparte na mechanizmach rymnko-| we ‘ Bigma rola istrument6w wartoioayeh (pie | Aktywna cola instrumentéw waetofco-| nigh) swych * Nicwielkie anoczenie ce, praychodu i kosztu| + Duée znaczenie cen, prod i kesztu ‘+ Dude anaezenielnyeri6w skutecenoiciowyeh| « Duéa ranga kyteridw efektywnosciowych {= Bierna rola systema podatkoweg0 * Akeyons rola systema podatkowego Na podstawie dotychezasowych ustaled nalezy skonstatowaG, iz w go- spodarce planowej liczyly sig przede wszystkim rzeczowe i skutecanosciowe xyteria wyboréw. Natomiast kryteria wartoSciowe mialy widray charakter w stosunku do proces6w reeczowych. Podstawy wyboréw ulegly zasadnicze} ~zmianie 2 chwily rozpoczgcia transformacji naszej gospodarki. Rynek zaczql 1. Wiz Malrockonamicne Eerie yospodaroveniaw cle prs, «Oo. spodarka Panos” 1980, nr, «7. oe 16 ‘ili ie SA ee ‘wych. Predsighiorstwa zaczely byé rozliczane nie z tego, co potrafia wytwo- rzyé, lece 2 tego, jakie potrzeby rynku zdotajg efektywnie zaspokoié, To z ko- lei zmusilo przedsigbiorstwa do ciaglej racjonalnosei dziataf. Racjonainosé dzialaf preedsigbiorstwa wymaga stale) Kalkulacii czyli prowadzenia pieri nego rachunku optacalnosei. W zwigzku z tym w przedsigbiorstwactypoja- wia sig zapotrzebowanie na autentycena rachunkowos¢ i na informacje przez nig tworzone. Okolicanosei te spowodowaly, iz wartosciowe kryteria wybo- row zaczely dominowaé nad kryteriami rzeczowymi. Praedsigbiorstwa gospodarki planowej byly w zasadzie jednostkami zam- kknigtymi. Ich stosunki 2 otoczeniem nie byly rozbudowane i dlatego nie mi ly one wigkszego wplywu na rodzaj i zakres dokonywanych wyboréw. W te} sytuacji o wyborach przedsigbiorstw w gtowne} mierze decydowaly czynniki wewngtrzne, zdeterminowane najezeSciej potencjalem produkeyjnym przed- sigbiorstw. Glownym problemem przedsigbiorstw w tym czasie byta bowiem ‘odpowiedé na pytanie, jak skutecznie i terminowo zrealizowaé wyznaczone zadania produkcyjne. Poniewai, rozmiary zadah watestaly, praedsigbiorstwa dyly zainteresowane stalym powigkszaniem swoich zdolnosci produkcyjnych, ‘a w mniejszym stopniv racjonalaym ich wykorzystaniem. W takich warun- kach wybory przedsigbiorstwa mialy waski i jednostronny charakter, pozba- ‘wiony atrybut6w rachunku ekonomicznego®. Zdecydowanie odmienne warunki wyborow powstaly w przedsiebior- stwach w 2wiqzku z procesem urynkowienia gospodarki. Rynek zaczal roz~ strzygaé 0 tym, co praedsigbiorstwo ma wytwarzag, ile, kiedy i dia kogo. Przedsigbiorstwo przestalo zaspokajaé wylacznie swoje potrzeby produko- ‘wania, a zajglo sig zaspokajaniem potrzeb otoczenia®, Ale jednoczesnie ot0- czenie zaczglo tez decydowat 0 wyborach przedsigbiorstwa. W tych warun- ach relacje przedsighiorstwa z otoczeniem stawaly sig relacjami pierwotay- mi i wainiejszymi w zapewnieniu sukcesu przedsigbiorstwa od procesw zachodzacych w jego wngtrau. Przedsigbiorstwo poprzez swoje wejscia i wyj- fia stalo sig jednostka scisle zwigeang z otoczeniem. Ma wprawdzie wiasne cele dziatania, prowadzi dziatalnogé na wlasny rachunek i na wlasne ryzyko, ale dzialalnosé ta jest dostosowana do potrzeb otoczenia. Zgodnie z ustaleniami teorit systeméw, podStawowymi cechami syste- mow otwartych 39: ‘© pobieranie informacji i energii z otoczenia, © prectwarzanie pozyskanej informacji i energii wewnatre systemu, 3 Wisk eharakter nybordw wymika rwniet 2 tego, ie praedsigbiorstwa ~ bpd Jednost- kami wpkonaweryni~ nie spelaalyszerokiego zakresu swoich funk "Tyuz a porzntku naszego stulecia J. Schumpoter psa, i weseig katdeyo dziatanin go spodacezego jest zawsze zaspokojenie potrzb otoczenis. Gdyby nie istnialy porzeby, 2bedne Dylyby mawer nalepsze eialania J Schumpeter, Tora rvoju gespedarceego, PWN, Watsta- wa 1960, = 146 2 — macntoveld en a7 eh gai oa “elites a A be cksport produktéw z wewnatrz do otaczenia, Et © tendencja do maksymalizowania stosunkea wyjieia do wejécia, © dazenie do réinicowania i komplikowania swojej dziatalnosei. W rezultacie scislych powigzar praedsigbiorstwa z otoczeniem na wy- bory przedsigbiorstwa maja wplyw trzy obszary jego daiatas, a mianowicie: © otoczenie wejécia, © procesy wnetrza, © otoczenie wyjécia. Graficanie obrazuje to schemat 1.1. Wingta0 reels Rrocesy zachodzace wewnatrz przedsiebiorstwa musza by¢ stale kon- frontowane z podaéa i popytem, kt6re wystepuja na weiéciu i wyjéciu. Kon. frontacja ta ma okreslié, ezy dziatalnosé, kre} podejmie sig przedsiebion. stwo, bedzie dla nicgo oplacalna i ile przyniesie zysku, Kolejna bardzo istotna zmiana wiaie sie 2 preesunigciem znacene} lez by decyzji ze szczebla centralnego na szczebel przedsigbiorstwa. Fakt ten spowodowal zmniejscenie relacji pionowych pomigdzy centrum a przcdsi¢- biorstwem. Centrum bowiem przestalo zareadzaé praedsighiorstwem, Przed. sigbiorstwa poczuly sie bardziej samodzielne i zaczgly roawijac i owigzania poziome 2 inaymi, réwnowaénymi podmiotami gospodarezymi, Powiqzania te zostaly oparte nie na zasadzie administracyjnego podporzad. kowania, lecz na rachunku ekénomicenym i obopélnych korzystaych intere- sach. Przedsigbiorstwa odzyskaly niezbedng samodzielnosé w ksetaltowaniu Swoje) daialalnosci biezacej, a take w wyborze kicrankéw inwestowania i lo. kowania wolnego kapitalu. Kaéde praedsigbiorstwo stato sig w ten sposcb odrebnym podmiotem gospodarczym, odpowiedzialnym za wyniki swoje} dzialalnosci. Ukazane wyzej tylko niekt6re zmiany, jakie zascly w awigzku 2 przej- Sciem od gospodarki planowej do gospodarki rynkowej, zmienlyistote proce. sigbiorstwa i zasady jego dzialania. Preedsigbiorstwo przestalo byé wylacz- le jednostlea techniceno-produkcyjng, wykonujacq odgémne decyzje, stato i ss samodzieing jednostka ckonomiczng. Odzyskana autonomia \ stanowienit 0 swoim dzialaniu polqczona zostala 2 beawzgledng odponi dzialnoscig 2a wyniki gospodarowania, To spowodowato rozn6j funk han- Glowych i finansowych w praedsigbiorswie. W tych warunkach dowariosio- wana zostala takée jego rachunkowosé, 18 a Se aa kim, dziatalnogé ukierunkowana na rozw6j perspektywicany*. Poszerzenic nic tylko w strong otoczenia, ale takie w strong przyszlosei i rozwoju, Przy- saloSé i rozw6j bowiem zaczely byé zalezne od samego przedsigbiorsiwa, swoich wartoS, takich jak innowacyjnoS6, orientacja na potrzeby rynku i po- ‘Tablica 1.2. Gléwne wartoset wsp6lezesnego praedsigbiorstwa f zasady feb reallzacit Glowne wartosei Zasady realiaci + otoczenie jest Zrddlem zasile pracdsigbarstwa i odbiorey reaultatow jeg pracy + wyniki przedsgbiocsta sq w dudym stopniu zdeterminowe- ne pret otoczenie + relacje prasdsigbiorstwa 2 otoczeniem £9 pierwotne waale- dom proceséw i zaleinoel wewngtranyeh Owwartodé na otoceenie + sytematyeany voz preedsgbiorstwo, nie obrona do- Kreatynote 7 Upebezasongeh pore + rorwigeynie problems ie selinie anki + apkorssaniepotenjalsindeieg jest wade ody Korte zasbiw rcezongeh ie ike podmioten samodaelny, Kompletsovedé © przedaibionsino jet nie ko pod ‘ Ie ake cxfl, shadow ctowenia + roowjprsdsigortavley od poten ntclektulne- fe lu, potencjalyracrowego ofa od elagiggch wy Kw etoroniczyeh Orientagja ma pryslosé | dinlanieopate na wit prsaotlewiate pend + coe bltsze praedsgbirston sq wyznacanne pase cele daze + onvigaywanie duisicjsxych probleméw powinno nastepo- swat prace pryzmat prayzlych potrzeb * skupienie uwagi na glowaych obszarach | glownych ezyan ach kreowania wypikow ekonomicenyeh + prayjecie wynikw jako gliwncgo ryterium oceny przedsig- biorstwa Ovicntngja na wri "EW. Gabrasewicr, Rod preesebiortprengslonyeh ego cena w gospodrce ho vj, AB, Porat 1982, 5. 18. 19 Og6tnie naledy stwierdzié, iz zmiany, jakie zasely JOspo% c twierdzié, j jakic zascly w polskie} gospodar- ce, nie tylko dowartosciowaly preedsigbiorstwo, ale takée zmienily charak- ter jego decyzi, uksztaltowaly nowe oblicze przedsiebiorstwa i nowe kryte- ria jego funkcjonowania i zarzadzania, 12, Rachunkowosé w procesie transformacji yospodarki y, jakie zaszly w naszej gospodarce w awigzku z preejéciem d - !ykowe), wywart ttny wp take na snactnie ochsmkenced sigbiorstwic oraz na jej Ksatalt i charakter. Treeba stwierdzié, i wplyw i zmian jest korzystny. Oznacza on bowiem, iz ranga rachunkowosei W przedsigbiorstwie funkejonujacym w realiach gospodarki rynkowe] jest nie porswaywalnie wieksea od roli,jaka spelniala rachunkowosé w gospodarce planowane} centralnie. W zwiqzku z tym nasuwa sie pytanie, co wplynelo na dowartosciowanie rachunkowoSci w gospodarce rynkowe}? Czyanileow tych Jest z pewnosciq wiele. Wskazemy 2atem te, kt6re sq ~ naszym 2da najistotniejsze. Naledy do nich zaliczyé: © 2wiekszenie roli precdsigbiorstwa jako podstawowego podmi darezego, Jako podstawowego podmiotu gospo- zmiane zasad dziatania przedsigbiorstw, Werost roli proces6w wartaseiowycl, uukierunkowanie dzialalnosci przedsigbiorstw na efektywnosé, coraz szersve wykorzystanie informagji emitowanych przez system rachun- xkowosei do oceny dzialalnosci przedsigbiorstwa oraz podejmowania wie. Ju istotnych decyzji w procesie zarzadzania, coon. Rola rachuskowoseiw gospodarce ryakowsjwerolaprade wezystim 2 tego weal, i stata sig predsibiorewn potion Sieg eee tym ineresom.Naledy std ew proces nastoome eer znaczeniu ayskaly funkeje marketingowe oraz finanséw i rachunkowosci. Wert znaczenia funk} marketingongeh wyits ae aotany aa ekoe owych jkich przedsibiontms proto dane Noreen oe rachunkowoéci wynika z faktu usamodzielnienia Przedsigbiorstwa i prowa- dzenia dziatalnosci na wlasny rachunek i wlasne ryzyko. Na wzrost rangi ra- chunkowoSci w gospodarce tynkowej wplynal takze, o czym juz wyzej wspo- no, warost roli proces6w wartosciowych. Rachunkowos opiera sig bo- wiem tylko na informacjach majacych charakter wartosciowy, poniewad Podstawows Feguig obowigzujaca w rachunkowoSci jest zasada pomiaru pie- nigénego’. W gospodarce rynkowej wszystko praktycznie sprowadza sig do Zob. GK Swierska, ABC rachunkowail dla mn Poles, Warszawa 1995, 10 ‘aenins i eeeine sn, iis ary picnigdza, dlatego wystepuje pelna zgodnos ujgcia wlasciwego rachunko- wosci i gospodarki rynkowe}, ‘© rosngcym znaczeniy rachunkowosei w przedsiebiorstwie' mona mé- wie dopiero wtedy, kiedy wyjasnimy, jakim potrzebom przedsigbiorstwa slu- dy rachunkowos6. Syntetycznie rzecz ujmujac, naledy stwierdzié, iz rachun kowoSé sluZy trzem gléwnym potrzebom przedsigbiorstwa, a mianowicie: ‘« ewidencji operaeji gospodarcaych, ‘¢ wykorzystaniu danych do analizy { oceny dziatalnosei przedsigbiorstwa, ‘# potrzebom zarzadzania, Podstawowg funkejq rachunkowosci jest poprawna ewidencja operaci gospodarezych. Zachodzace w przedsigbiorstwie procesy gospodarcee mu- s2q byé poprawnie zaewidencjonowane, tak aby wlasciciel praedsiebiorstwa wiedzial, jakimi dysponuje zasobami, ile ma Srodk6w pienigénych w okresio- rym momencie, jakie platnosei czekaja przedsigbiorstwo w najblizszym cza- sie Kiedy méwimy 0 ewidencji operacji gospodarcaych, musimy odréznié ewidencje ksiegowa od rachunkowosc. Pojecie rachunkowosci jest znacznic szersze od ewidencji ksiegowej. Ewidencja ksiggowa, jak slusznie podkresti- la A. Jarugowa, jest elementem proceduralaym rachunkowosci, Jest o nie- ‘watpliwie element wazny, ale do tego nie modna sprowadzaé rachunkowo- &i. O wadze tego elementu Swiadczy chociazby fakt, i ksiggowi staraja sig zaprojektowaé takie rozwiqzania ewidencyjne, daié juz powszechnie wspo- magane komputerem, ktére najlepie} stuZylyby potrzebom przedsigbiorstwa. Istotne jest, aby informacje wynikajqce z ewidencji odzwierciedlaly prawdzi- wy i rzetelny obraz sytuacii, w jakiej sie praedsigbiorstwo znajduje, oraz Zeby byly szybko sporzadzane. Dopiero wowezas moga byé praydatne do analizy i oceny dzialalnosci przedsiebiorstwa oraz podejmowania decyzii. Chodzi tu glownie 0 oceng kondycji finansowe} przedsigbiorstwa, jego rentownosci, plynnosci, sprawnosci dziatania i zdoInosci do obstugi zadiuéenia. Stad tez rachunkowoSé modna okreslié jako pewien system identyfikacji, pomiaru, rzetwarzania i przckazywania zainteresowanym odbiorcom informacji 0 3y- tuacji majatkowej i finansowej przedsigbiorstwa oraz 0 osiagnigtych wyni kach. Informacjami o kondyeji finansowej przedsigbiorstwa interesuje sig szerokie grono odbiorcow, przede wszystkim zas wlasciciele przedsigbior- ‘twa, pracownicy, zarzad, dostawcy oraz konkurenci. Kazdy z tych odbior- cow poszukuje najezescie} informacji najbardziej go interesujacych. Szeroka autonomia przedsigbiorstw i warunki, w jakich dziataja, czynia rachunkowosé seczegotnie praydatna w procesie zarzqdzanin przedsigbior- stwem, tym bardziej Ze zarzadzanie w gospodarce rynkowej staje sig coraz 7A, Tampa, Wprowadaonie do mchankewatei arqdeig, wi A. Taragowa, 3. Sabaiska, L. Kopeayisa, A. Soychts, E. Walshe, Raclumkowodé dla menedterde, Rais, Li 1994, ot di i. \ | \ SI IRTP ee: trudniejsze. Komplikujg sie bowiem zewngtrzne warunki funkejonowania przedsigbiorstwa, wzrasta stopiefi zmiennoéci otoczenia. Preedsigbiorstwa ‘muszq te2 sprostaé coraz. wyészym wymaganiom rynku, Aby preedsigbior- stwo moglo temu wszystkiemu podolaé, musi byé coraz sprawniej zarzadza- ne. Zarzqdzanie powinno zapewnié nie tylko efektywmosé biezacej dzialal- noSei przedsigbiorstwa, alc take stworzyé mu szanse perspektywicenego roz~ ‘woju. W usprawnieniu proces6w zarzqdzania preedsicbiorstwem pomocna Jest naleiycic prowadzona rachunkowosé. Ale na potrzeby doskonalenia za- raadzania preedsigbiorstwem nie sq wystarczajgce wylacenie procesy ewiden- ii zaszloSci gospodarczych. Taka rachunkowosé peinilaby funkcje bierne imalo praydatne do zarzadzania przedsigbiorstwem. Dlatego rachunkowose ‘wspOlezesnego przedsigbiorstwa jest tak konstruowana, aby w coraz szer- szym zakresie wkraczata w system sterowania przedsigbiorstwem, a osoby zaimjace sig taka rachunkowoscig sq stusznie poréwnywane do navigat- Szerokie wlaccenie rachunkowosei w proces zarzgdzania preedsigbior- stwem stalo sig podstawa wyodrebnienia dwéch rodzajéw rachunkowosi,{j: ‘© rachunkowosei finansowej, @ rachunkowosei zarzadezej. RachunkowoS¢ finansowa stuéy gléwnie cclom zewngtrznym. Dostarcza formacji ujetych w sprawozdaniach zewnetrznych, fj, bilansie, rachunku aysk6w i strat oraz sprawozdaniu z przeplywu srodkéw picnigénych. Zawat- te w tych sprawozdaniach dane liczbowe informujg 0 rozmiarach majatku, Zx6dtach jego pokrycia, wynikach finansowych i pozygjifinansowej pracdsi biorstwa. Sposdb, forme i czestotliwosé sporzqdzania sprawozdas finanso- ‘wych reguluja odpowiednie preepisy prawne®, Naledy podkreslig, iz rachunkowosé — realiaujgc cel zewngtrzny ~ stoi takge na straéy intereséw pafistwa. Gloway ksiggowy jest nie tylko pracow- nikiem praedsigbiorstwa, ale takze pelni funkeje powiernika dobra og6ine- g0. Kierujae sig ustalonymi przepisami prawa, ma on obowiqzek ezuwania nad wysokoscia dochodu paristwa z dziatalnosei gospodarczej prowadzone] ww przedsigbiorstwach bez wgledu na forme ich wlasnosci. RachunkowoS¢ zarzadcza sluzy z kolei celom wewngtrznym pried biorstwa. Dostarcza odbiorcom w przedsigbiorstwie danych do podejmowa- nia decyzji bieéqcych i rozwojowych. Jest wiec wadnym elementem procesu zaragdzania preedsigbiorstwem. Ranga togo elementu systematycanie w2ta- sta, poniewad przedsiebiorstwo dziala w coraz trudniejszych warunkach ze- wngtranych, w kt6rych powinno byé zarzadzane sprawnie} i efektywmisj Naledy takée wskazaé na jeszcze jeden wainy aspekt znaczenia rachun- kowosci w gospodarce rynkowej. Jest on zwigzany ze standaryzacjq rozwiq- State, «9, 9 Zob. Usawa dain 29 wreeSnin 1994 eo rachunkowodi, DU, 1994 rn 121, poz. 591. in I zati rachunkowosci w skali migdzynarodowej. Coraz Scislejsza wsp6lpraca gospodarcza kraj6w, prowadzaca do tworzenia regiondinyeh ugrupowas, ‘wplywa na ujednolicenie rozwiqzaa w rachunkowosci. Ujednolicone rozwig- zania przyjmuja forme standardéw rachunkowosi!, praygotowywanych pod nadzorem Migdzynarodowego Komitetu Standard6w Rachunkowosei ASC). + e ‘Rozpoczety proces integracji Polski z Uniq Europejska wymaga takie dostosowania naszej rachunkowosci do norm obowiqeujgcyeh w Uni, W ten sposbb ujednoticona rachunkowos staje sie migdzynarodowym jezykiem biz- nesu, kt6rym posluguie sig wspélczesny Swiat gospodarczy. Zaleta tego jezyka jest wyrazanie go w normach powszechnie znanych i zweryfikowanych, ale ito, de wykoryiyjesble ko wlfive ssa, Koncepje star. Jest to wige jezyk profesjonainy, po czeSci hermetyczny, ale ulatwiajacy wzajem- ne pormniennoe 8g poeta 2 aces otpezeirn, ag a

    You might also like