Ánh Xạ Tuyến Tính

LINEAR TRANSFORMATIONS
Lê Th‡ H£i Y∏n
Linear Algebra
Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 1 / 100

Ouline
Ch˜Ïng 4. Ánh x§ tuy∏n tính

I 4.1. Ánh x§ tuy∏n tính
I 4.2. Ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính
I 4.3. Giá tr‡ riêng, vectÏ riêng cıa ánh x§ tuy∏n tính
I 4.4. Chéo hoá ma tr™n

1 Ánh x§ tuy∏n tính
2 Ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính
3 Giá tr‡ riêng. Vec-tÏ riêng
4 Chéo hoá ma tr™n

Ví dˆ
Ph˜Ïng trình Ax = b ví dˆ,
2 3 2 3
" # 6 17 " # " #6 1
7 " #
4 3 1 3 6 7
6 17 = 5 4 3 1 3 6
6 477= 0
và
2 0 5 1 4 17
6
5 8 2 0 5 1 6
4 175 0
1 3
A
x b
0
A
0
u
R4 R2

Ánh x§
Rn
Rm
Hình: Ánh x§ T

Ánh x§ tuy∏n tính
‡nh nghæa
Cho V và W là hai R-không gian vec-tÏ (sË chi∑u có th∫ khác nhau)
Ánh x§ T : V ! W ˜Òc gÂi là ánh x§ tuy∏n tính n∏u tho£ mãn hai
i∑u kiªn:
i) T (u + v) = T (u) + T (v), 8u, v 2 V ,
ii) T (cu) = cT (u), 8c 2 R, 8u 2 V .
N∏u V và W là các không gian vec-tÏ trên tr˜Ìng sË ph˘c C, ta có

‡nh nghæa t˜Ïng t¸ tr¯ trong (ii), c 2 C i∑u kiªn trên cıa ánh x§
tuy∏n tính t˜Ïng ˜Ïng vÓi viªc b£o toàn phép toán trong không
gian vec-tÏ (phép cÎng và phép nhân vÓi vô h˜Óng).

Nh™n xét
N∏u T là ánh x§ tuy∏n tính, thì
T (cu + dv) = cT (u) + dT (v)
vÓi mÂi u, v trong mi∑n xác ‡nh cıa T và mÂi vô h˜Óng c, d.
Theo tính chßt cıa ánh x§ tuy∏n tính ta có nguyên l˛ chÁng ch™p
tuy∏n tính
T (c1 v1 + · · · + cp vp ) = c1 T (v1 ) + · · · + cp T (vp ).

Ví dˆ 1
Cho tr˜Óc mÎt vô h˜Óng r, ánh x§ T : R2 ! R2 ˜Òc xác ‡nh bi

T (x) = rx. T ˜Òc gÂi là phép co khi 0  r  1 và là phép giãn n∏u
r > 1. Cho r = 3 hãy ch˘ng minh T là mÎt ánh x§ tuy∏n tính.
Gi£i: Cho u, v 2 R2 và c, d là các vô h˜Óng. Khi ó,
T (cu + dv) = 3(cu + dv)

= 3cu + 3dv
= c(3u) + d(3v)
= cT (u) + dT (v)
V™y T là ánh x§ tuy∏n tính.

Ví dˆ 2
Cho V = W = R. VÓi x 2 V , xác ‡nh F (x) = mx + b, trong ó m

và b là các sË th¸c và b 6= 0. Hãy chø ra F không ph£i là ánh x§
tuy∏n tính.
Gi£i: VÓi x, y 2 V ta có
F (x + y) = m(x + y) + b = mx + my + b.
Tuy nhiên,
F (x) + F (y) = m(x + b) + (my + b) = mx + my + 2b.
Do b 6= 0, 2b 6= b nên F (x + y) 6= F (x) + F (y) vÓi mÂi x, y 2 V , và F

không là ánh x§ tuy∏n tính.

Ví dˆ
1. Cho V = Pn và W = Pn 1 , vÓi f trên V , T : V ! W xác ‡nh

bi T (f ) = f 0 (x), x 2 R. T là ánh x§ §o hàm. Ta bi∏t r¨ng vÓi
các hàm kh£ vi f và g, (f + g)0 = f 0 + g 0 và (cf )0 = cf 0 , do ó T
là ánh x§ tuy∏n tính.
2. Cho V là không gian các hàm liên tˆc trên [a, b] C[a, b]. Cho
W = R ‡nh nghæa T : V ! W xác ‡nh ánh x§
Rb
T (f ) = a f (x)dx. T là ánh x§ tuy∏n tính vì các hàm kh£ tích f
Rb Rb Rb
và g, a [f (x) + g(x)]dx = a f (x)dx + a g(x)]dx và
Rb Rb
a cf (x)dx = c a f (x)dx, 8c 2 R.
3. Cho V = Cnn và W = C. Xác ‡nh T : V ! W bi T (A) = tr A,
vÓi A 2 Cnn . T là ánh x§ tuy∏n tính do tính chßt cıa v∏t cıa ma
tr™n.
4. Cho V = Mmn và W = Mnm . Xác ‡nh T : V ! W bi
T (A) = AT , vÓi A 2 Mmn§i. sËT tuy∏n
Lê Th‡ H£i Y∏n
là ánh
tính
x§ tuy∏n tính do tính
2020
chßt
10 / 100
Ví dˆ
1. Cho ánh x§ f : R2 ! R2 xác ‡nh bi f (x, y) = (3x 2y, x) vÓi

mÂi (x, y) 2 R2 . Ch˘ng t‰ r¨ng f là ánh x§ tuy∏n tính.
2. Ánh x§ f : R2 ! R2 nào sau ây là ánh x§ tuy∏n tính
(1) f (x, y) = (2x + 3y, x);
(2) f (x, y) = (x + 2y, 0);
(3) f (x, y) = (2x y, x + 1);

Tính chßt cıa ánh x§ tuy∏n tính
‡nh l˛
Cho V và W là các không gian vec-tÏ. N∏u T : V ! W là ánh x§
tuy∏n tính, thì T (0V ) = 0W .
Ch˘ng minh: Do 0V + 0V = 0V ,
T (0V ) = T (0V + 0V ) = T (0V ) + T (0V )
và do ó,
T (0V ) = T (0V ) + T (0V )
Do tính duy nhßt cıa 0W 2 W , ∫ ph˜Ïng trình trên úng n∏u
T (0V ) = 0W .
L˜u ˛: ‡nh l˛ này th˜Ìng dùng ∫ ch˘ng minh ánh x§ là không
tuy∏n tính. Hª qu£ là
N∏u T (0V ) 6= 0W , thì T không tuy∏n tính.
Ví dˆ
Ch˘ng minh r¨ng T : R2 ! R2 , xác ‡nh bi
T ((x1 , x2 )) = (x1 + x2 , x1 x2 + 1)
không tuy∏n tính.
Gi£i: Trong R2 ,
T (0) = T ((0, 0)) = (0, 1) 6= 0.
Do ó, T không tuy∏n tính.

Ví dˆ
Cho T : R2 ! R, xác ‡nh bi T ((x1 , x2 )) = x21 + x22 . Ch˘ng minh T

không tuy∏n tính m∞c dù T (0) = 0.
Gi£i: Ta có T (0) = T ((0, 0)) = 02 + 02 = 0. Tuy nhiên,
T (x + y) = T ((x1 , x2 ) + (y1 , y2 ))
= T ((x1 + y1 , x2 + y2 )) = (x1 + y1 )2 + (x2 + y2 )2
= x21 + 2x1 y1 + y12 + x22 + 2x2 y2 + y22
và
T (x) + T (y) = T ((x1 , x2 )) + T ((y1 , y2 )) = x21 + y12 + x22 + y22
Do T (x + y) 6= T (x) + T (y), T không tuy∏n tính.

Nhân cıa ánh x§ tuy∏n tính
‡nh nghæa:
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! W .
Nhân cıa ánh x§ T là t™p hÒp các vec-tÏ x cıa V sao cho T (x) = 0.
K˛ hiªu: ker T = {x 2 V : T (x) = 0}.
L˜u ˛: Bài toán tìm nhân cıa ánh x§ tuy∏n tính là bài toán hª
ph˜Ïng trình tuy∏n tính thu¶n nhßt m ph˜Ïng trình n ©n.

Ví dˆ
Tìm ker T vÓi T : R3 ! R2 ˜Òc xác ‡nh bi
T ((x1 , x2 , x3 )) = (x1 + x2 , x2 x3 ). Tự kiểm tra ánh xạ tuyến tính
Gi£i Do ker T = {x : T (x) = 0}, nên ta c¶n gi£i ph˜Ïng trình

T ((x1 , x2 , x3 )) = (0, 0), t˘c là,
(x1 + x2 , x2 x3 ) = (0, 0)
Ta ˜Òc hª ph˜Ïng trình đại số tuyến tính thuần nhất (2 pt, 3 ẩn)
x1 + x2 = 0
x2 x3 = 0
Hª ph˜Ïng trình này có nghiªm ( k, k, k). Do ó,
ker T = {x 2 R3 : x = k( 1, 1, 1)} = Span{( 1, 1, 1)}.

‡nh l˛
Cho V và W là các không gian vec-tÏ, và cho ánh x§ tuy∏n tính
T : V ! W . T™p hÒp ker T là không gian con cıa V .
vector
Ch˘ng minh: Nhân cıa ánh x§ T không rÈng vì T (0) = 0. C¶n
ch˘ng minh ker T óng vÓi phép toán cÎng và phép nhân vÓi vô
h˜Óng. Nh≠c l§i, x 2 ker T n∏u và chø n∏u T (x) = 0. VÓi
x, y 2 ker T , c là mÎt vô h˜Óng. Ta có,
T (x + y) = T (x) + T (y) = 0 + 0 = 0
T (cx) = cT (x) = c0 = 0
v™y x + y 2 ker T và cx 2 ker T . Do ó, ker T là không gian con

cıa V .
Ví dˆ
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : R3 ! R2 , xác ‡nh bi
T ((a, b, c)) = (a + 2b + c, a + 3b + c).
Tìm mÎt cÏ s và sË chi∑u cıa ker T .

Gi£i: Gi£ s˚ (a, b, c) 2 ker T , ta có T (a, b, c) = (0, 0). T¯ ó có hª
ph˜Ïng trình đại số tuyến tính thuần nhất (2pt, 3 ẩn)
0 1 0 1
! ! a k k là
a + 2b + c 0 B C B C
= ) @ bA = @ 2k A hằng số
a + 3b + c 0 tuỳ ý.
c 5k
ker T = {x thuộc R^3: x = (-k, -2k, 5k) = k(-1, -2, 5)}
v™y ker T = Span{( 1, 2, 5)}. MÎt cÏ s là {( 1, 2, 5)}. Do ó
dim (ker T ) = 1.

Énh cıa ánh x§ tuy∏n tính
‡nh nghæa:
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! W .
Énh cıa ánh x§ T là t™p hÒp các vec-tÏ y cıa W sao cho tÁn t§i
vec-tÏ x 2 V ∫ T (x) = y.
K˛ hiªu: Im T = {y 2 W : 9x 2 V, T (x) = y}.
Énh cıa ánh x§ tuy∏n tính Im T là không gian con cıa W .

Ví dˆ
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : R3 ! R3 xác ‡nh bi
T ((a, b, c)) = (a b + c, 2a + b c, a 2b + 2c). Xác ‡nh Im T và
dim Im T . Tìm hai vec-tÏ thuÎc Im T và hai vec-tÏ không thuÎc
Im T . Tìm mÎt cÏ s cıa Im T .
Gi£i: Gi£ s˚ y = (y1 , y2 , y3 ) 2 Im T . Khi ó, y = T ((a, b, c)) vÓi
(a, b, c) 2 R3 . T˘c là ph˜Ïng trình y = T ((a, b, c)) ph£i có nghiªm.
Ta ˜Òc hª ph˜Ïng trình đại số tuyến tính không thuần nhất (3pt, 3ẩn)
8 8
>
< a b + c = y1 >
< a b + c = y1
2a + b c = y2 ) 3b 3c = y2 2y1
>
: >
:
a 2b + 2c = y3 0 = y1 + y2 + y3
Yêu cầu hệ pt có nghiệm.
∫ y = (y1 , y2 , y3 ) 2 Im T thì y1 + y2 + y3 = 0. T˘c là,
Im T = {(y1 , y2 , y3 )|y1 = y2 + y3 }.
(a) i∑u kiªn cıa y1 , y2 và y3 là tiêu chu©n ∫ mÎt vec-tÏ thuÎc
Im T . y_1 = y_2 + y_3, y_2 và y_3 tuỳ ý.
(b) Hai vec-tÏ thuÎc Im T là ( 2, 1, 1) và (0, 1, 1).
(c) Hai vec-tÏ không thuÎc Im T là (1, 1, 1) và (1, 0, 0).
(d) ∫ tìm cÏ s cıa Im T ta có,
= (y_2, y_2, 0) + (y_3, 0, y_3)
y = (y1 , y2 , y3 ) = (y2 + y3 , y2 , y3 ) = y2 (1, 1, 0) + y3 (1, 0, 1).
y là tổ hợp tuyến tính của (1, 1, 0) và (1, 0, 1) là 2 vector đltt.
V™y, Im T = Span{(1, 1, 0), (1, 0, 1)} và {(1, 1, 0), (1, 0, 1)} là
mÎt cÏ s cıa Im T , và dim (Im T ) = 2.
(e) ∫ tìm nhân cıa T ∞t y1 = y2 = y3 = 0 trong hª ph˜Ïng trình
tuy∏n tính  trên và nh™n ˜Òc ker T = Span{(0, 1, 1)}. V™y,
dim ker T = 1.

‡nh l˛
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! W . T là ánh x§ mÎt-mÎt n∏u và chø
n∏u ker T = {0}.
Ch˘ng minh: Ánh x§ T là ánh x§ mÎt-mÎt n∏u x 6= y thì

T (x) 6= T (y).
Do ó, vÓi v 6= 0 ta có T (v) 6= T (0), mà T (0) = 0 t˘c là vÓi mÂi
ph¶n t˚ v 6= 0 ta có T (v) 6= 0, suy ra v 2
/ ker T , vì ker T chø ch˘a
ph¶n t˚ 0.
Ng˜Òc l§i, gi£ s˚ ker T = {0}. GÂi u, v 2 V sao cho T (u) = T (v).
Ta s≥ ch˘ng minh u = v. Th™t v™y, do T là ánh x§ tuy∏n tính nên
ta có T (u v) = T (u) T (v) = 0, suy ra u v 2 ker T . Do
ker T = {0} nên u v = 0 ) u = v. V™y T là ánh x§ mÎt-mÎt.
Nhân và Énh cıa ánh x§ tuy∏n tính
‡nh l˛
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! W và ker T = {0}. Khi ó hª
vec-tÏ {v1 , v2 , ..., vn } Îc l™p tuy∏n tính trong V , hª vec-tÏ
{T (v1 ), T (v2 ), ..., T (vn )} Îc l™p tuy∏n tính trong W .
Ch˘ng minh: ()) Gi£ s˚ ta có
↵1 T (v1 ) + ↵2 T (v2 ) + ... + ↵n T (vn ) = 0
ta c¶n ch˘ng minh ↵1 = ↵2 = ... = ↵n = 0.

Do T là ánh x§ tuy∏n tính nên
T (↵1 v1 + ↵2 v2 + ... + ↵n vn ) = 0
) ↵1 v1 + ↵2 v2 + ... + ↵n vn 2 ker T .
Do v™y,
↵1 v1 + ↵2 v2 + ... + ↵n vn = 0,
vì hª vec-tÏ {v1 , v2 , ..., vn } Îc l™p tuy∏n tính trong V nên

↵1 = ↵2 = ... = ↵n = 0 . V™y hª vec-tÏ {T (v1 ), T (v2 ), ..., T (vn )} Îc
l™p tuy∏n tính trong W .
(() Gi£ s˚ ta có ↵1 v1 + ↵2 v2 + ... + ↵n vn = 0
) T (↵1 v1 + ↵2 v2 + ... + ↵n vn ) = 0
) ↵1 T (v1 ) + ↵2 T (v2 ) + ... + ↵n T (vn ) = 0
Hª vec-tÏ {T (v1 ), T (v2 ), ..., T (vn )} Îc l™p tuy∏n tính trong W suy
ra ↵1 = ↵2 = ... = ↵n = 0. V™y hª vec-tÏ {v1 , v2 , ..., vn } Îc l™p
tuy∏n tính trong V .
(Chú ˛. i∑u ng˜Òc l§i không c¶n i∑u kiªn ker T = {0} t˘c là i∑u
kiªn T là ánh x§ mÎt-mÎt.

‡nh l˛
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! W
(1) Nhân cıa ánh x§ tuy∏n tính T là không gian con cıa V .
(2) Énh cıa ánh x§ tuy∏n tính W là không gian con cıa W .
(3) dim (ker T ) + dim (Im T ) = dim V .
Mªnh ∑
Énh cıa ánh x§ tuy∏n tính T : V ! W là không gian con sinh ra
bi £nh cıa mÎt hª sinh cıa V .

Chú ˛
1. Tìm ker T ta s˚ dˆng ‡nh nghæa và xét hª ph˜Ïng trình tuy∏n
tính thu¶n nhßt.
2. Tìm ImfT ta làm nh˜ sau:
(i) ChÂn mÎt cÏ s S = {v1 , v2 , ..., vn } cıa V . là hệ sinh của V
(ii) Tìm T (v1 ), T (v2 ), ..., T (vn ). ảnh của các vector cơ sở của V
là một hệ sinh của Im T
(iii) ImT = Span {T (v1 ), T (v2 ), ..., T (vn )}.

Ví dˆ
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : R3 ! R3 , 8x = (x1 , x2 , x3 ) 2 R3 , xác ‡nh

bi T ((x1 , x2 , x3 )) = (x1 + x2 x3 , 2x1 + 3x2 x3 , 3x1 + 5x2 x3 ).
(1) Tìm cÏ s và sË chi∑u cıa ker T .
(2) Tìm cÏ s và sË chi∑u cıa ImT .
Gi£i. (1) 8x = (x1 , x2 , x3 ) 2 ker T , T (x) = 0.
, (x1 + x2 x3 , 2x1 + 3x2 x3 , 3x1 + 5x2 x3 ) = (0, 0, 0).
8 8 0 1 0 1
>
< x 1 + x 2 x 3 = 0 >
< x1 = 2↵ 2↵ 2
B C B C
, 2x1 + 3x2 x3 = 0 , x2 = ↵ , x = @ ↵A = ↵ @ 1A
>
: >
:
3x1 + 5x2 x3 = 0 x3 = ↵ ↵ 1
V™y ker T = Span{(2, 1, 1)} và {(2, 1, 1)} là hª sinh và cÙng là cÏ

s cıa ker T ) dim (ker T ) = 1.
(2) Tìm cÏ s cıa ImT . ChÂn cÏ s chính t≠c cıa R3 là
{(1, 0, 0), (0, 1, 0), (0, 0, 1)}.
Theo mªnh ∑ suy ra
ImT = hfT(1, 0, 0), f (0, 1, 0), f (0, 0, 1)i

= h(1, 2, 3), f (1, 3, 5), ( 1, 1, 1)i
L™p ma tr™n, dùng phép bi∏n Íi theo hàng ta có,

0 1 0 1 0 1
1 2 3 1 2 3 1 2 3
B C B C B C
@1 3 5 A ! @0 1 2A ! @0 1 2A
1 1 1 0 1 2 0 0 0
V™y cÏ s cıa ImT là {(1, 2, 3), (0, 1, 2)} ) dim (ImT ) = 2.

Ví dˆ
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : R3 =) R3 , bi∏t
T (1, 1, 1) = (1, 2, 1); T (1, 1, 2) = (2, 1, 1); T (1, 2, 1) = (5, 4, 1).
(1) Tìm cÏ s và sË chi∑u cıa ker T .
(2) Tìm cÏ s và sË chi∑u cıa ImT .
Gi£i. (1) Cách 1.

8x = (x1 , x2 , x3 ) 2 R3 ) x = ↵(1, 1, 1) + (1, 1, 2) + (1, 2, 1).
8 8
>
<↵+ + = x1 >
<↵ = 3x1 x2 x3
, ↵+ + 2 = x2 , = x1 + x3
>
: >
:
↵+2 + = x3 = x1 + x2

, T (x) = ↵T (1, 1, 1) + T (1, 1, 2) + T (1, 2, 1)
= ( 4x1 + 4x2 + x3 , x1 + 2x2 x3 , 5x1 2x2 2x3 )
8x = (x1 , x2 , x3 ) 2 ker T , T (x) = 0

8
>
< 4x1 + 4x2 + x3 = 0
, x1 + 2x2 x3 = 0
>
:
5x1 2x2 2x3 = 0
8 0 1 0 1
>
<x1 = 2↵ 2↵ 2
B C B C
, x2 = ↵ ) x = @ ↵A = ↵ = @1A .
>
:
x3 = 4↵ 4↵ 4
V™y ker T = Span{(2, 1, 4)} và {(2, 1, 4)} là mÎt cÏ s cıa ker T

) dim (ker T ) = 1.

Cách 2. ChÂn cÏ s S = {(1, 1, 1), (1, 1, 2), (1, 2, 1)}.
Ta có, 8x 2 ker T , f (x) = 0. Gi£ s˚ to§ Î cıa x trong S là
0 1
x1
B C
[x]S = @x2 A , x = x1 (1, 1, 1) + x2 (1, 1, 2) + x3 (1, 2, 1)
x3
, T (x) = x1 T (1, 1, 1) + x2 T (1, 1, 2) + x3 T (1, 2, 1) =

= (x1 + 2x2 + 5x3 , 2x1 + x2 + 4x3 , x1 x2 x3 )

Ta có,
8 8
>
<x1 + 2x2 + 5x3 = 0 >
< x1 = ↵
T (x) = 0 , 2x1 + x2 + 4x3 = 0 , x2 = 2↵
>
: >
:
x1 x2 x3 = 0 x3 = ↵
0 1
↵
B C
[x]S = @ 2↵A , x = ↵(1, 1, 1) 2↵(1, 1, 2) + ↵(1, 2, 1)
↵
, x = ( 2↵, ↵, 4↵) = ↵(2, 1, 4).
V™y cÏ s cıa ker T là {(2, 1, 4)} ) dim (ker T ) = 1.

(2) Tìm cÏ s cıa ImT . ChÂn cÏ s cıa R3 là
{(1, 1, 1), (1, 1, 2), (1, 2, 1)}.
Theo mªnh ∑ suy ra
ImT = hT (1, 1, 1), T (1, 1, 2), T (1, 2, 1)i

= h(1, 2, 1), f (2, 1, 1), (5, 4, 1)i
L™p ma tr™n, dùng phép bi∏n Íi theo hàng ta có,

0 1 0 1 0 1
1 2 1 1 2 1 1 2 1
B C B C B C
@2 1 1A ! @0 3 3A ! @0 1 1A
5 4 1 0 6 6 0 0 0
V™y cÏ s cıa ImT là {(1, 2, 1), (0, 1, 1)} ) dim (ImT ) = 2.


Ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! W , trong ó dim V = n và

dim W = m, tìm ma tr™n A cÔ m ⇥ n "bi∫u diπn" ánh x§ T .
A.X = B, trong đó X thuộc V, B thuộc W

Ví dˆ
V W
Cho ánh x§ Áng nhßt T : R3 ! R3 , xác ‡nh bi T (x) = x. Cho
X = [x]E , trong ó E là cÏ s chính t≠c {(1, 0, 0), (0, 1, 0), (0, 0, 1)}.
Khi ó, 0 1
x1
B C
X = @x2 A
x3
khi x = (x1 , x2 , x3 ). Do ó,
0 10 1 0 1
1 0 0 x1 x1
B CB C B C
I3⇥3 X = @0 1 0A @x2 A = @x2 A = X
0 0 1 x3 x3
Ma trận của ánh xạ đồng nhất trong cơ sở chính tắc của R^3 là ma trận đơn vị

Ví dˆ
Xét phép chi∏u P : R3 ! R3 , xác ‡nh bi

P (x1 , x2 , x3 ) = (x1 , x2 , 0). VÓi cÏ s E nh˜ trong ví dˆ trên,
0 1
x1
B C
X = @x2 A
x3
khi x = (x1 , x2 , x3 ). Do ó,
0 10 1 0 1
1 0 0 x1 x1
B CB C B C
M X = @0 1 0A @x2 A = @x2 A
0 0 0 x3 0
M là ma trận của phép chiếu P trong cơ sở chính tắc E.

Ví dˆ
Xét phép tính §o hàm D : P1 ! P0 , xác ‡nh bi D(a + bx) = b.

N∏u ta s˚ dˆng cÏ s chính t≠c E = {1, x}, thì
!
a
(a + bx)E =
b
! !
a b
và ta có th∫ vi∏t D : !
b 0
!
0 1
Ma tr™n M = tho£ mãn
0 0
! ! ! !
a 0 1 a b
M = =
b 0 0 b 0

Mªnh ∑
Énh cıa ánh x§ tuy∏n tính T : V ! W là không gian con sinh ra
bi £nh cıa mÎt hª sinh cıa V .
N∏u dim V = n và {v1 , v2 , ..., vn } là mÎt cÏ s cıa V , thì £nh cıa T

˜Òc bi∫u diπn thông qua £nh cıa các vec-tÏ cÏ s
T (v1 ), T (v2 ), ..., T (vn ).
Cho x là vec-tÏ bßt k˝ thuÎc V . TÁn t§i các h¨ng sË c1 , c2 , ..., cn sao
cho x = c1 v1 + c2 v2 + ... + cn vn . Vì v™y
T (x) = c1 T (v1 ) + c2 T (v2 ) + ... + cn T (vn ) và mÂi ph¶n t˚ T (x)
trong không gian £nh ∑u là tÍ hÒp tuy∏nt tính cıa £nh cıa các
vec-tÏ cÏ s. Do ó, T (x) 2 Span{T (v1 ), T (v2 ), ..., T (vn )}.

Gi£ s˚ dim V = n và S = {v1 , v2 , ..., vn } là mÎt cÏ s có s≠p th˘ t¸

cıa V , và gi£ s˚ dim W = m và T = {w1 , w2 , ..., wm } là mÎt cÏ s
có s≠p th˘ t¸ cıa W .
1. Xác ‡nh T (v1 ), T (v2 ), ..., T (vn ).
2. Tìm to§ Î cıa các vec-tÏ [T (v1 )]T , [T (v2 )]T , ..., [T (vn )]T .
3. Vi∏t ma tr™n vÓi các cÎt là các vec-tÏ cÎt tính ˜Òc trong b˜Óc 2:
⇣ ⌘
M = [T (v1 )]T [T (v2 )]T ... [T (vn )]T
Ma trận của ánh xạ tuyến tính tương ứng với cơ sở S của không gian V
và cơ sở T trong không gian W.
Ma trận M có kích thước m hàng n cột.

Ví dˆ
Cho T : R3 ! R2 , T (x1 , x2 , x3 ) = (x1 + 2x2 3x3 , 2x1 + x3 ). Tìm
ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính T trong c∞p cÏ s
S = {(1, 1, 1), (1, 0, 1), (1, 1, 0)}; T = {(1, 1), (1, 2)}.
Tìm toạ độ của (0,3) trong cơ sở(1,1), (1,2)
Gi£i. Ta có, a(1,1) + b(1,2) = (0,3) a + b = 0
8 = (1+2.1 -3.1, 2.1 + 1) !
> a + 2b = 3
>
> 3
>
> T (v1 ) = T (1, 1, 1) = (0, 3) = 3(1, 1) + 3(1, 2), [T (v1 )]T =
>
> 3!
>
>
< 7
T (v2 ) = T (1, 0, 1) = ( 2, 3) = 7(1, 1) + 5(1, 2), [T (v2 )]T =
>
> 5!
>
>
>
> 4
>
>
:T (v3 ) = T (1, 1, 0) = (3, 2) = 4(1, 1) (1, 2)
> [T (v3 )]T =
1
!
Ma trận của axtt 3 7 4
trong cặp cơ sở )M =
3 5 1
được chỉ ra:
Ví dˆ
n=3 m=4
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : P2 [x] ! P3 [x] xác ‡nh bi
T (p(x)) = x2 p0 (x) + p(x). Tìm ma tr™n cıa T trong c∞p cÏ s chính
t≠c.
Ta có, E = {1, x, x2 }; F = {1, x, x2 , x3 }
1.0 + 0.x + 0.x^2 + 0.x^3
T (1) = 1 = 1 + 0x + 0x2 + 0x3 ;
T (x) = x2 + x = 0 + x + x2 + 0x3 ; 0.1+1.x+1.x^2+0.x^3
T (x2 ) = 2x3 + x2 = 0 + 0x + x2 + 2x3 ;
0 1 = 0.1 + 0.x +1.x^2 +2.x^3
1 0 0
Ma trận của axtt B C
B C
trong cặp cơ sở ) M = B0 1 0C
chính tắc B C
@0 1 1A
0 0 2

Ví dˆ
Cho T : R2 ! R3 , f (x1 , x2 ) = (x1 + 2x2 , x1 x2 , x2 ). Tìm ma

tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính T trong c∞p cÏ s
S = {(1, 1), (1, 0)}; T = {(1, 1, 1), ( 1, 2, 1), (1, 3, 2)}.
Gi£i. Ta có,
(
T (1, 1) = (3, 0, 1) = 8(1, 1, 1) 5( 1, 2, 1) + 6(1, 3, 2)
T (1, 0) = (1, 1, 0) = 4(1, 1, 1) 2( 1, 2, 1) + 3(1, 3, 2)
0 1
8 4
B C
)A=@ 5 2A
6 3

Ví dˆ
Cho T : R2 ! R2 , xác ‡nh bi T (x1 , x2 ) = (x1 + 2x2 , x1 x2 ). Tìm

ma tr™n M cıa ánh x§ T khi
(a) S = T = {e1 , e2 }, cÏ s chính t≠c.
(b) S = T = {(1, 2), (3, 1)}
(c) S = T = {(3, 1), (1, 2)}
(d) S = {(1, 1), (1, 1)}, T = {(1, 0), (0, 1)}
(e) S = {(1, 1), (1, 1)}, T = {(0, 1), (1, 0)}
Trong mÈi tr˜Ìng hÒp tính T (3, 2) tr¸c ti∏p và b¨ng cách s˚ dˆng
M.

‡nh l˛
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! W , trong ó dim V = n và
dim W = m. Cho S = {v1 , ..., vn } và T = {w1 , ..., wm } là cÏ s cıa
V và W , t˜Ïng ˘ng. TÁn t§i mÎt ma tr™n M m ⇥ n sao cho vÓi mÂi
x 2 V , [T (x)]T = M [x]S .
Ch˘ng minh: Cho x 2 V . Do S là mÎt cÏ s, nên tÁn t§i duy nhßt
{c1 , c2 , ..., cn } sao cho
x = c1 v1 + c2 v2 + ... + cn vn .
Do T là ánh x§ tuy∏n tính
T (x) = c1 T (v1 ) + c2 T (v2 ) + ... + cn T (vn ).

VÓi mÈi k(1  k  n), T (vk ) thuÎc W có th∫ bi∫u diπn qua cÏ s
cıa W :
T (vk ) = a1k w1 + a2k w2 + · · · + amk wm
Do ó,
T (x) =c1 (a11 w1 + a21 w2 + · · · + am1 wm )

+ c2 (a12 w1 + a22 w2 + · · · + am2 wm ) + ...
+ cn (a1n w1 + a2n w2 + · · · + amn wm )
T (x) =(a11 c1 + a12 c2 + · · · + a1n cn )w1

+ (a21 c1 + a22 c2 + · · · + a2n cn )w2 + ...
+ (am1 c1 + am2 c2 + · · · + amn cn )wm

Các hª sË cıa w1 , ..., wm ˜Òc vi∏t l§i d˜Ói d§ng tích ma tr™n
0 1 0 10 1
c1 a11 a12 ... a1n c1
B C B CB C
B c2 C B a21 a22 ... a2n C B c2 C
MB C B
B .. C = B ...
CB . C
CB . C
@.A @ ... ... ... A@ . A
cn a m1 a m2 ... a mn cn
Khi ó, ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính T là

0 1
a11 a12 ... a1n
B C
B a21 a22 ... a2n C
M =B B ...
C
@ ... ... ... C
A
am1 am2 ... amn
M là ma tr™n có các cÎt là to§ Î cıa các vec-tÏ T (v1 ), ..., T (vn ).

Ví dˆ
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : R3 ! R2 bi∏t ma tr™n cıa T trong c∞p
cÏ s S = {(1, 1, 1);!(1, 0, 1); (1, 1, 0)}, T = {(1, 1); (2, 1)} là
2 1 3
AS,T = .
0 3 4
a) Tìm T (3, 1, 5). trong cơ sở chính tắc
b) Tìm T (x).
Gi£i. To§ Î cıa x = (3, 1, 5) trong cÏ s S, xét tÍ hÒp tuy∏n tính
8
>
<↵=3
(3, 1, 5) = ↵(1, 1, 1) + (1, 0, 1) + (1, 1, 0) ) =2
>
:
nhận được hệ pt 3 pt, 3 ẩn số = 2
0 1
3
B C
) [x]S = @ 2 A
2
Ví dˆ (ti∏p)
Áp dˆng công th˘c
0 1
! 3 !
2 1 3 B C 14
[T (x)]T = AS,T [x]S ) [T (3, 1, 5)]T = @ 2 A=
0 3 4 2
2
Íi to§ Î T (3, 1, 5) sang cÏ s chính t≠c ta ˜Òc
T (3, 1, 5) = 14(1, 1) 2(2, 1) = (10, 12).
b) VÓi x = (x1 , x2 , x3 ) 2 R3 . Xét tÍ hÒp tuy∏n tính
(x1 , x2 , x3 ) = ↵(1, 1, 1) + (1, 0, 1) + (1, 1, 0)

8 0 1
>
< ↵ = x1 + x2 + x3 x1 + x2 + x3
B C
) = x1 x2 ) [x]S = @ x1 x2 A
>
:
= x1 x3 x1 x3
Ví dˆ (ti∏p)
Ta có
0 1
! x1 + x2 + x3
2 1 3 B C
[T (x)]T = AS,T [x]S ) [T (x)]T = @ x1 x2 A
0 3 4
x1 x3
!
4x1 + x2 + 5x3
=
7x1 3x2 4x3
Íi to§ Î T (x) sang cÏ s chính t≠c ta ˜Òc
T (3, 1, 5) = ( 4x1 + x2 + 5x3 )(1, 1) + (7x1 3x2 4x3 ) (2,1)

T(x_1,x_2,x_3) = (10x1 5x2 3x3 , 3x1 2x2 + x3 ).

Ví dˆ
Cho T : P1 ! P2 xác ‡nh bi T (a + bx) = ax + (b/2)x2 . VÓi cÏ s

chính t≠c S = {1, x} và T = {1, , x2 }, t˜Ïng ˘ng. Tìm ma tr™n cıa
T trong các cÏ s trên. T˜Ïng t¸ vÓi L : P2 ! P1 xác ‡nh bi
T (a + bx + cx2 ) = b + 2cx.
Tự kiểm tra

Ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính khi chuy∫n cÏ s
Cho ánh x§ tuy∏n tính f : V ! W .
0 0 0
Gi£ s˚ trong V có hai cÏ s S = {v1 , v2 , ..., vn }, S 0 = {v1 , v2 , ..., vn },
0 0 0
W có hai cÏ s T = {w1 , w2 , ..., wm }, T 0 = {w1 , w2 , ..., wm }.
P là ma tr™n chuy∫n cÏ s t¯ S 0 sang S,
Q là ma tr™n chuy∫n cÏ s t¯ T 0 sang T .
A là ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính T trong c∞p cÏ s S, T .
VÓi mÈi x 2 V bßt k˝ ta có
f : V ———> W [T (x)]T = AS,T [x]S
S A T
, Q[T (x)]T 0 = AS,T P [x]S 0
P Q
1
S’ A’ T’ , [T (x)]T 0 = Q AS,T P [x]S 0 .
Nh˜ v™y ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính T trong c∞p cÏ s S 0 , T 0 là
1
AS 0 ,T 0 = Q AS,T P.
Ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính khi chuy∫n cÏ s
‡nh l˛
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! V có ma tr™n A(S) trong cÏ s S và
ma tr™n A(T ) trong cÏ s S. P là ma tr™n chuy∫n cÏ s t¯ T sang S.
Khi ó,
A(T ) = P 1 A(S) P.
Ch˘ng minh: VÓi x 2 V bßt k˝ ta có,

[T (x)]S = A(S) [x]S
, P [T (x)]T = A(S) P [x]T
1
, [T (x)]T = P A(S) P [x]T .
Nh˜ v™y ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính T trong cÏ s T là
1
A(T ) = P A(S) P.
Ma tr™n Áng d§ng
‡nh nghæa
Hai ma tr™n A, B vuông cßp n ˜Òc gÂi là Áng d§ng n∏u tÁn t§i
ma tr™n kh£ ngh‡ch P sao cho
1
B=P AP.
Hª qu£
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! V . Ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính
T trong các cÏ s cıa V là Áng d§ng.

Ví dˆ
Ch˘ng minh r¨ng ánh x§ T : R2 ! R2 xác ‡nh bi
T ((x1 , x2 )) = (x1 + 6x2 , 3x1 + 4x2 ) trong cÏ s chính t≠c có d§ng
!
1 6
3 4
Và trong cÏ s T = {(2, 1), (1, 1)} ma tr™n cıa T có d§ng chéo.

Gi£i: Trong cÏ s chính t≠c S cıa R2 ta có
!
1
T (1, 0) = (1, 3) = 1(1, 0) + 3(0, 1), [T (1, 0)]S =
3!
6
T (0, 1)) = (6, 4) = 6(1, 0) + 4(0, 1), [T (0, 1)]S =
4
!
1 6
Ma tr™n cıa T trong cÏ s chính t≠c S là M(S) = .
3 4
Trong cÏ s chính t≠c T cıa R2 ta có
!
T(2,-1)
2
T (2, 1) = ( 4, 2) = 2(2, 1) + 0(1, 1), [T (1, 0)]T =
0
!
T(1,1) 0
T (1, 1)) = (7, 7) = 0(2, 1) + 7(1, 1), [T (0, 1)]T =
7
Ma tr™n cıa T trong cÏ s chính t≠c T là

!
2 0
M(T ) = .
0 7
ma trận chéo.

Ta tìm tr™n chuy∫n cÏ s t¯ T sang S:
(2, 1) = 2(1, 0) + ( 1)(0, 1)

(1, 1) = 1(1, 0) + 1(0, 1)
! !
1 1
2 1 3 3
P = ) 1 2
. P^{-1}
1 1 3 3
Khi ó,
! ! !
1 1
1 3 3 1 6 2 1
P M(S) P = 1 2
3 3 3 4 1 1
! !
1 1
3 3 4 7
= 1 2
3 3 2 7
!
2 0
= = M(T ) .
0 7

‡nh l˛
Các phát bi∫u v∑ tính Áng d§ng cıa các ma tr™n vuông cßp n.
(a) Ma tr™n A Áng d§ng vÓi A.
(b) N∏u A Áng d§ng vÓi B, thì B Áng d§ng vÓi A.
(c) N∏u A Áng d§ng vÓi B và B Áng d§ng vÓi C, thì A Áng d§ng
vÓi C.
(d) N∏u A Áng d§ng vÓi B, thì det A = det B.
(e) N∏u A Áng d§ng vÓi B, thì trA = trB.
(f) N∏u A Áng d§ng vÓi B, thì Am Áng d§ng bÓi B m , vÓi m là sË
nguyên d˜Ïng bßt k˝.
(g) N∏u A Áng d§ng vÓi B, thì A kh£ ngh‡ch n∏u và chø n∏u B kh£
ngh‡ch. Trong tr˜Ìng hÒp ó A 1 Áng d§ng vÓi B 1 .
Ch˘ng minh:
(a) Do A = IAI = I 1 AI v™y A Áng d§ng vÓi A.
(b) N∏u A Áng d§ng vÓi B, thì B = P 1 AP . Do ó
1 1 1 1 1 1
P BP = P (P AP )P = A ) A = (P ) B(P ).
GÂi P = P thì ta có A = P 1 BP, và B Áng d§ng vÓi A.

(c) N∏u A Áng d§ng vÓi B và B Áng d§ng vÓi C, ta có,
B = P 1 AP và C = Q 1 BQ, trong ó P và Q nói chung là
khác nhau. Ta có
1 1 1
C=Q (B)Q = Q (P AP )Q
1 1 1
= (Q P )A(P Q) = (P Q) A(P Q)
Do P Q là kh£ ngh‡ch nên C Áng d§ng vÓi A.

(d) N∏u B = P 1 AP thì
1 1
det B = det(P AP ) = (det P )(det A)(det P )
1
= (det A)(det P )(det P )
✓ ◆
1
= (det A) (det P ) = det A.
det P
(e) N∏u B = P 1 AP , do tr(AB) = tr(BA), ta có trB
1 1 1
trB = tr(P AP ) = tr((P A)P ) = tr(P (P A)) = trA
(f) N∏u B = P 1 AP , thì
B 2 = (P 1
AP )2 = (P 1
AP )(P 1
AP )
1 1
= (P A)(P P )(AP )
1
=P A2 P
B 2 Áng d§ng vÓi A2 vÓi cùng ma tr™n P .

Gi£ s˚ Ak Áng d§ng vÓi B k vÓi B k = P 1 Ak P . Ta s≥ ch˘ng minh
B k+1 Áng d§ng vÓi Ak+1 .
B k+1 = BP 1
Ak P = (P 1
AP )P 1
Ak P
1
=P AIAk P = P 1
Ak+1 P
V™y B k+1 Áng d§ng vÓi Ak+1 vÓi cùng ma tr™n P .

(g) Do det A = det B, nên det A 6= 0 n∏u và chø n∏u det B 6= 0.
Vì A = P 1 BP ta có
1 1 1 1 1 1 1
A = (P BP ) =P B(P ) =P BP.

Ví dˆ
Xét các ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính trong ví dˆ trên

! !
1 6 2 0
và
3 4 0 7
Hai ma tr™n này Áng d§ng. C£ hai ma tr™n ∑u có v∏t b¨ng 5 và

‡nh th˘c b¨ng 14.
Chú ˛: T¯ tính chßt (d) và (e)  trên ta có th∫ thßy quy lu™t v∑
tính Áng d§ng: N∏u trA 6= trB ho∞c det A 6= det B, thì A không
th∫ Áng d§ng vÓi B.

Ví dˆ
VÓi các c∞p ma tr™n sau, xác ‡nh xem A có Áng d§ng vÓi B hay
không.
! !
1 1 2 1
(a) A = và B =
2 3 2 2
0 1 0 1
2 6 2 1 1 3
B C B C
(b) A = @5 1 1A và B = @0 1 2A
4 1 3 2 2 5
! !
1 1 1 0
(c) A = và B =
0 1 0 1


Giá tr‡ riêng, vec-tÏ riêng cıa ánh x§ tuy∏n tính
‡nh nghæa
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! V . Vec-tÏ x 2 V, (x 6= 0) ˜Òc gÂi
là vec-tÏ riêng cıa ánh x§ tuy∏n tính T n∏u tÁn t§i mÎt sË
(th¸c ho∞c ph˘c) sao cho T (x) = x. SË ˜Òc gÂi là giá tr‡ riêng
liên k∏t vÓi vec-tÏ riêng x cıa T .
Ví dˆ. Trong R2 , xét ánh x§ tuy∏n tính xác ‡nh bi

T (x1 , x2 ) = (x2 , x1 ). Ta có, T (1, 1) = (1, 1) = 1(1, 1), khi ó sË
= 1 là giá tr‡ riêng liên k∏t vÓi vec-tÏ x = (1, 1).
T˜Ïng t¸, ta có T (1, 1) = ( 1, 1) = 1(1, 1), khi ó sË = 1
là giá tr‡ riêng liên k∏t vÓi vec-tÏ x = (1, 1).

Nh™n xét
I MÈi vec-tÏ riêng có duy nhßt mÎt giá tr‡ riêng.

I Ng˜Òc l§i, mÈi giá tr‡ riêng có th∫ liên k∏t vÓi nhi∑u vec-tÏ
riêng.
(1) Th™t v™y, gi£ s˚ vec-tÏ riêng x có hai giá tr‡ riêng 1 và 2, ta
có,
T (x) = 1x = 2x ,( 1 2 )x =0) 1 = 2( do x 6= 0).
(2) Gi£ s˚ là giá tr‡ riêng liên k∏t vÓi vec-tÏ riêng x, và k là mÎt
sË khác không. Do T là ánh x§ tuy∏n tính nên ta có.
T (kx) = kf (x) = k( x) = (kx).
V™y cÙng là giá tr‡ riêng liên k∏t vÓi vec-tÏ riêng kx.
a th˘c ∞c trñg
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : V ! V . Gi£ s˚ A là ma tr™n cıa T
trong cÏ s S = {v1 , v2 , ..., vn }. Ta k˛ hiªu vec-tÏ riêng x 2 V d˜Ói
d§ng ma tr™n cÎt là X thì d§ng ma tr™n cıa bi∫u th˘c T (x) = x
s≥ là
AX = X hay (A I)X = 0 (1)
Trong ó, I là ma tr™n Ïn v‡, cùng cßp vÓi ma tr™n A. Bi∫u th˘c
(1) là mÎt hª n ph˜Ïng trình tuy∏n tính thu¶n nhßt. Theo quy t≠c
Cramer, n∏u det (A I) 6= 0 thì hª ph˜Ïng trình này có nghiªm
t¶m th˜Ìng duy nhßt X = 0. V™y ∫ hª (1) có nghiªm khác không
thì i∑u kiªn c¶n và ı là
det (A I) = 0. (2)
Các giá tr‡ riêng cıa ma tr™n A hay cıa ánh x§ T là các nghiªm
cıa ph˜Ïng trình (2).
a th˘c ∞c trñg
‡nh nghæa
‡nh th˘c det (A I) = 0 là mÎt a th˘c b™c n Ëi vÓi và ˜Òc
gÂi là a th˘c ∞c trñg hay ph˜Ïng trình ∞c trñg cıa A
(hay cıa ánh x§ T ).
Các b˜Óc xác ‡nh giá tr‡ riêng, vec-tÏ riêng

(1) Tìm ma tr™n A cıa ánh x§ tuy∏n tính.
(2) Gi£i ph˜Ïng trinh ∞c trñg det (A I) = 0, tìm các giá tr‡
riêng .
(3) Ÿng vÓi mÈi giá tr‡ riêng thay vào ph˜Ïng trình
(A I)X = 0 tìm các vec-tÏ riêng X.

Ví dˆ 1
1 0
0 1
!
6 2
Cho ánh x§ tuy∏n tính T : R2 ! R2 có ma tr™n A = .
2 3
Tìm các giá tr‡ riêng và vec-tÏ riêng cıa nó.
Gi£i. Ph˜Ïng trình ∞c trñg
6 2
det (A I) = =0
2 3
2
, 9 + 14 = 0 ) 1,2 = 2, 7.
x_1
Giả sử vec-tơ riêng là X =
x_2

I VÓi 1 = 2 ta có hª ph˜Ïng trình
(
4x1 + 2x2 = 0
, x2 = 2x1
2x1 + x2 = 0
ChÂn x1 = 1 ) x2 = 2.
Vec-tÏ riêng ˘ng vÓi giá tr‡ riêng 1 = 2 là v1 = (1, 2).
(
x1 + 2x2 = 0
, x1 = 2x2
2x1 4x2 = 0
ChÂn x2 = 1 ) x1 = 2.
Vec-tÏ riêng ˘ng vÓi giá tr‡ riêng 2 = 7 là v2 = (2, 1).

Ví dˆ 2
Tìm các giá tr‡ riêng và vec-tÏ riêng cıa ma tr™n

0 1
2 1 1
B C
A=@ 1 2 1A .
0 0 1
Gi£i. Ph˜Ïng trình ∞c trñg
2 1 1
det (A I) = 1 2 1 =0
0 0 1
⇥ 2
⇤
, (1 ) (2 ) 1 = 0,
có nghiªm kép 1,2 = 1 và nghiªm Ïn 3 = 3.

I VÓi 1,2 = 1 ta có hª ph˜Ïng trình
(
x1 x2 + x3 = 0
, x1 = x2 x3 .
x1 + x2 x3 = 0
) X = (x2 x3 , x2 , x3 ) = x2 (1, 1, 0) + x3 ( 1, 0, 1).

Vec-tÏ riêng ˘ng vÓi giá tr‡ riêng 1,2 = 1 là
v1 = (1, 1, 0), v2 = ( 1, 0, 1).
8
> (
< x1 x2 + x3 = 0 x1 = x2
x1 x2 x3 = 0 ,
>
: x3 = 0
2x3 = 0
) X = (x1 , x1 , 0) = x1 (1, 1, 0).

Vec-tÏ riêng ˘ng vÓi giá tr‡ riêng 3 = 3 là v3 = (1, 1, 0).

‡nh l˛
‡nh l˛
Các vec-tÏ riêng ˘ng vÓi các giá tr‡ riêng phân biªt thì Îc l™p
tuy∏n tính.
Ch˘ng minh. Gi£ s˚ v1 , v2 , ..., vn là các vec-tÏ riêng ˘ng vÓi n giá
tr‡ riêng khác nhau 1 , 2 , ..., n cıa ánh x§ tuy∏n tính T . Gi£ s˚
h§ng cıa hª vec-tÏ trên là r vÓi r < n (t˘c là sË vec-tÏ Îc l™p
tuy∏n tính lÓn nhßt cıa hª là r). Không mßt tính tÍng quát ta có
th∫ gi£ thi∏t ó là r vec-tÏ ¶u v1 , v2 , ..., vr . Khi ó, các vec-tÏ còn
l§i s≥ là tÍ hÒp tuy∏n tính cıa r vec-tÏ ó
vr+1 = ↵1 v1 + ↵2 v2 + ... + ↵r vr . (3)
Do T là ánh x§ tuy∏n tính nên
T (vr+1 ) = ↵1 T (v1 ) + ↵2 T (v2 ) + ... + ↵r T (vr ).
Do vi là các vec-tÏ riêng nên T (vi ) = i vi , ta có
r+1 vr+1 = ↵1 1 v1 + ↵2 2 v2 + ... + ↵r r vr .
Thay vr+1 bi (3) ta ˜Òc
r+1 (↵1 v1 + ↵2 v2 + ... + ↵r vr ) = ↵1 1 v1 + ↵2 2 v2 + ... + ↵r r vr
) ↵1 ( r+1 1 )v1 + ↵2 ( r+1 2 )v2 + ... + ↵r ( r+1 r )vr = 0.
Vì các vec-tÏ v1 , v2 , ..., vr Îc l™p tuy∏n tính và các giá tr‡ riêng
khác nhau t¯ng ôi mÎt nên ↵1 = ↵2 = ... = ↵r = 0. Thay vào (3)
ta ˜Òc vr+1 = 0, mâu thu®n vÓi gi£ thi∏t vr+1 là vec-tÏ riêng, do
ó r = n. V™y v1 , v2 , ..., vn Îc l™p tuy∏n tính.


Chéo hoá ma tr™n
‡nh nghæa
Ma tr™n vuông A ˜Òc gÂi là chéo hoá ˜Òc n∏u A Áng d§ng vÓi
ma tr™n chéo. T˘c là, tÁn t§i ma tr™n kh£ ngh‡ch P cùng cßp vÓi
ma tr™n A sao cho P 1 AP = D, trong ó D là ma tr™n chéo.
V™y ∫ chéo hoá ma tr™n A ta c¶n tìm ma tr™n kh£ ngh‡ch P và ma

tr™n chéo D.
Chú ˛: không ph£i tßt c£ các ma tr™n vuông ∑u có th∫ chéo hoá
˜Òc.

Các ‡nh l˛ v∑ chéo hoá ma tr™n
‡nh l˛ 1
Ma tr™n vuông A cßp n chéo hoá ˜Òc khi và chø khi A có n vec-tÏ
riêng Îc l™p tuy∏n tính.
Ch˘ng minh.
a) Gi£ s˚ A chéo hoá ˜Òc, theo ‡nh nghæa 9P kh£ ngh‡ch
0 1
p11 p12 ... p1n
B C
B p21 p22 ... p2n C
B
P =B C
... ... ... ... C
@ A
pn1 pn2 ... pnn

sao cho P 1 AP = D, trong ó D là ma tr™n chéo
0 1
1 0 ... 0
B C
B0 2 ... 0 C
D=B B ... ...
C
@ ... ... C
A
0 0 ... n
Suy ra AP = P D. GÂi p1 , p2 , ..., pn là các vec-tÏ cÎt cıa P , khi ó
các cÎt liên ti∏p cıa AP là Ap1 , Ap2 , ..., Apn . M∞t khác,
0 10 1
p11 p12 ... p1n 1 0 ... 0
B CB C
B p21 p22 ... p2n C B 0 2 ... 0C
PD = B B C B C
... ... ... ... C B ... ... ... ... C
@ A@ A
pn1 pn2 ... pnn 0 0 ... n
0 1
p
1 11 p
2 12 ... p
n 1n
B C
B 1 p21 p
2 22 ... n p2n C
=BB C
... ... ... ... C
@ A
p
1 n1 p
2 n2 ... p
n nn
Do AP = P D nên
Ap1 = 1 p1 , Ap2 = 2 p2 , ..., Apn = n pn .
Vì P kh£ ngh‡ch nên các cÎt pi 6= 0, do ó 1 , 2 , ..., n là các giá tr‡

riêng cıa A và p1 , p2 , ..., pn là các vec-tÏ riêng t˜Ïng ˘ng.
Vì P kh£ ngh‡ch nên det P 6= 0, suy ra các vec-tÏ p1 , p2 , ..., pn Îc
l™p tuy∏n tính.
V™y A chéo hoá ˜Òc thì A có n vec-tÏ riêng Îc l™p tuy∏n tính.
b) Gi£ s˚ A có n vec-tÏ riêng Îc l™p tuy∏n tính p1 , p2 , ..., pn vÓi
các giá tr‡ riêng t˜Ïng ˘ng 1 , 2 , ..., n và
0 1
p11 p12 ... p1n
B C
B p21 p22 ... p2n C
P =B B C
C
@ ... ... ... ... A
pn1 pn2 ... pnn
là ma tr™n có các cÎt là p1 , p2 , ..., pn .

Các cÎt cıa tích AP là Ap1 , Ap2 , ..., Apn . Nhñg
Ap1 = 1 p1 , Ap2 = 2 p2 , ..., Apn = n pn .
nên ta có
0 1
1 p11 2 p12 ... n p1n
B C
B 1 p21 2 p22 n p2n C ...
B
AP = B C
@ ... ... ... C A ...
1 pn1 2 pn2 n pnn ...
0 10 1
p11 p12 ... p1n 1 0 ... 0
B CB C
B p21 p22 ... p2n C B 0 2 ... 0C
=B CB
B ... ... ... ... C B ... ...
C = PD
@ A@ ... ... C
A
pn1 pn2 ... pnn 0 0 ... n
trong ó D là ma tr™n chéo có nh˙ng giá tr‡ riêng trên ˜Ìng chéo
chính. Vì nh˙ng vec-tÏ cÎt cıa P là Îc l™p tuy∏n tính nên P kh£
ngh‡ch, do ó, AP = P D , P 1 AP = D.
V™y khi A có n vec-tÏ riêng Îc l™p tuy∏n tính thì A chéo hoá ˜Òc.
Các ‡nh l˛ v∑ chéo hoá ma tr™n
‡nh l˛ 2
Giá s˚ ánh x§ tuy∏n tính T : V ! V , dim V = n. N∏u các giá tr‡
riêng 1 , 2 , ..., n phân biªt cıa T thì các vec-tÏ riêng v1 , v2 , ..., vn
t˜Ïng ˘ng cıa chúng l™p thành mÎt cÏ s cıa V .
Ch˘ng minh: Do v1 , v2 , ..., vn là các vec-tÏ riêng t˜Ïng ˘ng vÓi n

giá tr‡ riêng khác nhau, theo ‡nh l˛ trên suy ra v1 , v2 , ..., vn Îc l™p
tuy∏n tính. Mà dim V = n, suy ra v1 , v2 , ..., vn là mÎt cÏ s cıa V .
Hª qu£
N∏u ma tr™n A vuông cßp n có n giá tr‡ riêng phân biªt thì A chéo
hoá ˜Òc.

Các b˜Óc chéo hoá ma tr™n
(1) Gi£i det (A I) = 0, tìm giá tr‡ riêng .

(2) VÓi mÈi giá tr‡ riêng , thay vào ph˜Ïng trình (A I)X = 0
tìm các vec-tÏ riêng X.
(3) K∏t lu™n
• N∏u A không có ı n vec-tÏ riêng Îc l™p tuy∏n tính thì A
không chéo hoá ˜Òc.
• N∏u A có ı n vec-tÏ riêng Îc l™p tuy∏n tính thì A chéo hoá
˜Òc và
0 1
0 1 1 0 ... 0
| | | B0
B C B 2 ... 0C C
P = @X1 X2 ... Xn A , P 1 AP = D = B C
@ ... ... ... ... A
| | |
0 0 ... n
Trong ó ma tr™n chuy∫n P là ma tr™n có các cÎt là to§ Î cıa

các vec-tÏ riêng, D là ma tr™n ˜Ìng chéo.
Ví dˆ 1
0 1
1 3 3
B C
Chéo hoá ma tr™n A n∏u ˜Òc, bi∏t A = @ 3 5 3A.
3 3 1
Ph˜Ïng trình ∞c trñg
"
3 2 2 1 =1
0 = det (A I) = 3 +4= ( 1)( + 2) ,
2,3 = 2
+ VÓi 1= 1 ta có hª ph˜Ïng trình
0 10 1 0 1
0 3 3 x1 0 (
B CB C B C x1 = x2
(A I)X = @ 3 6 3A @x2 A = @0A ,
x3 = x2
3 3 0 x3 0
0 1
1
B C
Vec-tÏ riêng t˜Ïng ˘ng v1 = @ 1A.
1
+ VÓi 2,3 = 2 ta có hª ph˜Ïng trình
0 10 1 0 1
3 3 3 x1 0
B CB C B C
(A I)X = @ 3 3 3A @x2 A = @0A , x1 = x2 x3
3 3 3 x3 0
Vec-tÏ riêng có d§ng
v = (x1 , x2 , x3 ) = ( x2 x3 , x2 , x3 ) = x2 ( 1, 1, 0) + x3 ( 1, 0, 1).
1 0 0 1
1 1
B C B C
Khi ó, ta có 2 vec-tÏ riêng t˜Ïng ˘ng là v2 = @ 1 A, v3 = @ 0 A.
0 1

Các vec-tÏ riêng v1 , v2 , v3 là Îc l™p tuy∏n tính nên A có ı 3
vec-tÏ Îc l™p tuy∏n tính, v™y A chéo hoá ˜Òc. Ma tr™n làm chéo
hoá ma tr™n A và ma tr™n chéo là
0 1 0 1
1 1 1 1 0 0
B C B C
P =@ 1 1 0 A , D = @0 2 0 A.
1 0 1 0 0 2

Ví dˆ 2
0 1
2 4 3
B C
Chéo hoá ma tr™n A n∏u ˜Òc, bi∏t A = @ 4 6 3A.
3 3 1
Ph˜Ïng trình ∞c trñg
"
3 2 2 1 =1
0 = det (A I) = 3 +4= ( 1)( + 2) ,
2,3 = 2
+ VÓi 1= 1 ta có hª ph˜Ïng trình
0 10 1 0 1
1 4 3 x1 0 (
B CB C B C x1 = x2
(A I)X = @ 4 7 3A @x2 A = @0A ,
x3 = x2
3 3 0 x3 0
0 1
1
B C
Vec-tÏ riêng t˜Ïng ˘ng v1 = @ 1A.
1
+ VÓi 2,3 = 2 ta có hª ph˜Ïng trình
0 10 1 0 1
4 4 3 x1 0 (
B CB C B C x1 = x2
(A I)X = @ 4 4 3A @x2 A = @0A ,
x3 = 0
3 3 3 x3 0
10
1
B C
Vec-tÏ riêng t˜Ïng ˘ng là v2 = @ 1A.
0
A chø có 2 vec-tÏ riêng Îc l™p tuy∏n tính nên A không chéo hoá
˜Òc.

Bài t™p
(1) Trong các ánh x§ f : R3 ! R xác ‡nh sau ây, ánh x§ nào là
tuy∏n tính?
(a) f (x, y, z) = 3x + 2y 5z,
(b) f (x, y, z) = 5x 3y,
(c) f (x, y, z) = 10x + 4y 3z + 1.
(2) Cho ánh x§ f : R3 ! R2 xác ‡nh bi f (x, y, z) = m
(a) Tìm m ∫ f là ánh x§ tuy∏n tính.
(b) Tìm cÏ s và sË chi∑u cıa Imf , ker f vÓi m tìm ˜Òc.
(3) Cho ánh x§ f : P2 [x] ! P2 [x], xác ‡nh bi
f (p(x)) = xp0 (x) + p(x), p0 (x) là §o hàm cßp 1 cıa p(x).
(a) CMR f là ánh x§ tuy∏n tính.
(b) Tìm ma tr™n cıa f trong c∞p cÏ s E, F :
E = {1, x, x2 }, F = {1, 1 x, (1 x)2 }.

Bài t™p
(1) Cho ánh x§ f : R3 ! R2 xác ‡nh bi
f (x, y, z) = (x y z, x + y + z + 3m), m là tham sË.
(a) Tìm m ∫ f là ánh x§ tuy∏n tính. Tìm cÏ s và sË chi∑u cıa Imf ,
ker f vÓi m tìm ˜Òc.
(b) VÓi m tìm ˜Òc, tìm ma tr™n cıa ánh x§ f trong c∞p cÏ s cıa
E, F : E = {(1, 1, 0), (1, 0, 1), (0, 1, 1)}, F = {(1, 0), (2, 1)}.
(2) Cho ánh x§ f : R3 ! R3 xác ‡nh bi
f (x, y, z) = (2x y + z, x + 2y z, z).
(a) Tìm ma tr™n cıa f trong c∞p cÏ s chính t≠c.
(b) Tìm giá tr‡ riêng, vec-tÏ riêng cıa f .
(3) Chéo hoá ma tr™n sau n∏u có th∫ và ã ra ma tr™n làm chéo
hoá 0 1
7 2 0
B C
A=@ 2 6 2A .
0 2 5

Ánh Xạ Tuyến Tính

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ánh Xạ Tuyến Tính

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LINEAR TRANSFORMATIONS

Lê Th‡ H£i Y∏n

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 1 / 100

Ch˜Ïng 4. Ánh x§ tuy∏n tính

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 2 / 100

1 Ánh x§ tuy∏n tính

2 Ma tr™n cıa ánh x§ tuy∏n tính

3 Giá tr‡ riêng. Vec-tÏ riêng

4 Chéo hoá ma tr™n

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 3 / 100

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 4 / 100

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 5 / 100

N∏u V và W là các không gian vec-tÏ trên tr˜Ìng sË ph˘c C, ta có

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 6 / 100

N∏u T là ánh x§ tuy∏n tính, thì

T (cu + dv) = cT (u) + dT (v)

vÓi mÂi u, v trong mi∑n xác ‡nh cıa T và mÂi vô h˜Óng c, d.

T (c1 v1 + · · · + cp vp ) = c1 T (v1 ) + · · · + cp T (vp ).

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 7 / 100

Cho tr˜Óc mÎt vô h˜Óng r, ánh x§ T : R2 ! R2 ˜Òc xác ‡nh bi

Gi£i: Cho u, v 2 R2 và c, d là các vô h˜Óng. Khi ó,

T (cu + dv) = 3(cu + dv)

V™y T là ánh x§ tuy∏n tính.

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 8 / 100

Cho V = W = R. VÓi x 2 V , xác ‡nh F (x) = mx + b, trong ó m

F (x) + F (y) = m(x + b) + (my + b) = mx + my + 2b.

Do b 6= 0, 2b 6= b nên F (x + y) 6= F (x) + F (y) vÓi mÂi x, y 2 V , và F

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 9 / 100

1. Cho V = Pn và W = Pn 1 , vÓi f trên V , T : V ! W xác ‡nh

1. Cho ánh x§ f : R2 ! R2 xác ‡nh bi f (x, y) = (3x 2y, x) vÓi

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 11 / 100

Ch˘ng minh r¨ng T : R2 ! R2 , xác ‡nh bi

không tuy∏n tính.

T (0) = T ((0, 0)) = (0, 1) 6= 0.

Do ó, T không tuy∏n tính.

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 13 / 100

Cho T : R2 ! R, xác ‡nh bi T ((x1 , x2 )) = x21 + x22 . Ch˘ng minh T

Gi£i: Ta có T (0) = T ((0, 0)) = 02 + 02 = 0. Tuy nhiên,

T (x) + T (y) = T ((x1 , x2 )) + T ((y1 , y2 )) = x21 + y12 + x22 + y22

Do T (x + y) 6= T (x) + T (y), T không tuy∏n tính.

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 15 / 100

Gi£i Do ker T = {x : T (x) = 0}, nên ta c¶n gi£i ph˜Ïng trình

Hª ph˜Ïng trình này có nghiªm ( k, k, k). Do ó,

ker T = {x 2 R3 : x = k( 1, 1, 1)} = Span{( 1, 1, 1)}.

v™y x + y 2 ker T và cx 2 ker T . Do ó, ker T là không gian con

Cho ánh x§ tuy∏n tính T : R3 ! R2 , xác ‡nh bi

T ((a, b, c)) = (a + 2b + c, a + 3b + c).

Tìm mÎt cÏ s và sË chi∑u cıa ker T .

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 18 / 100

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 19 / 100

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 21 / 100

Ch˘ng minh: Ánh x§ T là ánh x§ mÎt-mÎt n∏u x 6= y thì

Ch˘ng minh: ()) Gi£ s˚ ta có

↵1 T (v1 ) + ↵2 T (v2 ) + ... + ↵n T (vn ) = 0

ta c¶n ch˘ng minh ↵1 = ↵2 = ... = ↵n = 0.

vì hª vec-tÏ {v1 , v2 , ..., vn } Îc l™p tuy∏n tính trong V nên

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 24 / 100

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 25 / 100

Lê Th‡ H£i Y∏n §i sË tuy∏n tính 2020 26 / 100

Cho ánh x§ tuy∏n tính T : R3 ! R3 , 8x = (x1 , x2 , x3 ) 2 R3 , xác ‡nh

V™y ker T = Span{(2, 1, 1)} và {(2, 1, 1)} là hª sinh và cÙng là cÏ

ImT = hfT(1, 0, 0), f (0, 1, 0), f (0, 0, 1)i

L™p ma tr™n, dùng phép bi∏n Íi theo hàng ta có,

V™y cÏ s cıa ImT là {(1, 2, 3), (0, 1, 2)} ) dim (ImT ) = 2.