MAYENİN TEMPERATURUNUN TERMOREZİSTOR VASİTƏSİ İLƏ

TƏYİNİ

İşin məqsədi: termorezistorun köməyi ilə temperaturun ölçülməsi metodunun

öyrənilməsi
Temperaturun dəyişməsi ilə təmiz metalların, xəlitələrin və
yarımkeçiricilərin keçiriciliyi dəyişir. Temperaturun artması nəticəsində
metalların müqaviməti artır. Bu ondan irəli gəlir ki, yükdaşıyıcıların kristall
qəfəsdəki atomlarla toqquşması sayının artması ilə onların yürüklülüyü
azalır.Yarımkeçiricilərdə isə yürüklülüyün azalmasına baxmayaraq , onlarda
sərbəst yükdaşıyıcıların konsentrasiyası artır və bu da öz növbəsində
müqavimətin eksponensial qanunla azalmasına səbəb olur. Temperaturun 1K
dəyişməsi metallarda müqavimətmn 0.4-0.6% dəyişməsinə, yarımkeçiricilərdə
isə müvafiq dəyişmə 8-10 dəfə çoxdur.
Yarımkeçirici və metalların bu xüsusiyyəti temperatur ölçülməsində
istifadə edilir. Metalların müqavimətinin temperaturdan asılılığına əsaslanan
cihazlar müqavimət termometri, yarımkeçirici olan halda isə - termorezistor
və ya termistor adlanır. Bunların giriş parametri temperatur, çıxış parametri
isə müqavimət olur.
Termorezistorun həssas elementi kristall yarımkeçiricidir. Onlar kiçik
ölçülərə malik olduğundan tibbi və bioloji tədqiqatlarda çox yararlıdır. Elə bu
səbəbdən də onlar kiçik istilik tutumuna malikdirlər və temperaturun
ölçülməsi dəqiqliyinə yaxşı təsir edir. Termorezistorun əsas çatışmayan cəhəti
isə onun qeyri-xətti xarakterstikaya malik olmasıdır. Lakin bəzi elementlər
zamandan asılı olaraq yüksək stabilliyi ilə seçilir.
Müqavimət termometri və termorezistorla temperaturu ölçməzdən
qabaq onları dərəcələyirlər, yəni R- müqavimətin t - temperaturdan asılılıq
qrafiki qurulur. Bəzən bunu cədvəl ilə də əvəz etmək olar. Temperaturun
sonrakı təyini bu cədvəl və ya qrafikə görə olur.
 İŞİN GEDİŞİ:

1. Termorezistoru içərisində su olan qaba salın və onun

müqavimətini otaq temperaturunda qeyd edin.
2. Qabı elektrik sobasının üzərinə qoyun və suyu qızdıraraq hər 5oS
-dən bir termorezistorun Rqız. müqavimətini qeyd edin.
3. Müqavimətin temperaturdan asılılıq cədvəlini və qrafikini «R» =
f ( t ) qurun

t, C

R, Ом
 ИЗМЕРЕНИЕ ТЕМПЕРАТУРЫ ЖИДКОСТИ ТЕРМОРЕЗИСТОРОМ

У полупроводников при нагревании увеличивается концентрация

свободных носителей заряда, что приводит, несмотря на уменшение их
подвижности, к уменьшению сопротивлению по экспоненциальному закону.
Сопротивление металлов при изменение температуры на 1К изменяется
пирмерно на 0,5%, у полупроводников соответствуюшее изменение
сопротивления в 8-10 раз больше, чем у металлов.
Это свойство металлов и полупроводников используется для измерения
температуры. Приборы, основанные на зависимости металлов от
температуры, называются термометрами сопротивления, в случае
полупроводников – терморезисторами или термисторами.
Чувствительным элементом терморезистора является кристаллический
полупроводник, имеюший очень удобными для медицинских и
биологических исследований. Вследствие малых размеров терморезисторы
обладают малой теплоемкостью, что значительно повышает точность
измерения температуры. Сушественным недостатком терморезистора
является нелинейность его характеристики. Однако характеристики
отдельных элементов отличаются высокой стабилностью во времени.
Для измерения температуры термометрами сопротивления и
терморезисторами их предварительно градируют, т.е. строят график
зависимости сопративлении R от температуры t.
 ПОРЯДОК РАБОТЫ:

1. Поместите терморезистор в сосуд с водой и измерьте его

сопротивление R при комнатной температуре.
2. Поставьте сосуд на электроплитку и, нагревая воду до 60оС,
проведите сопротивления R терморезистора через каждые 5оС.
3. Постройте график зависимости сопротивления R от температуры
R=ƒ (t).

t, C

R, Ом