Carstvo Božije: biblijska predstava i književne paralele

Carstvo Bozije je središnji pojam Hristovog učenja, ali u Jevanđeljima po Mateji, Marku i Luki.
Pojam postoji i u Starom zavetu, ali za stare Jevreje. I za stare Jevreje Hristovog vremena taj
pojam je upućivao na dolazak Mesije, ali kada Mesija dođe, stari Jevreji su očekivali da će on, ne
samo uspostaviti carstvo pravde i dobra, nego će utvrditi, osnažiti i obnoviti jevrejsku državu,
jevrejsko carstvo.

Takvo očekivanje oblikovalo je svest starih Jevreja i u trenutku kada Isus Hristos propoveda. U
tom trenutku prostor koji nastanjuju Jevreji iz Judeje nalazi se pod vlašću Rimske imperije,
drugim rečima oni su potčinjeni tuđoj vlasti. Njihova misao o Mesiji u trenutku dok Hristos
propoveda, jeste misao o onome koji dolazi i uspostavlja poredak kakav trenutno ne postoji zato
što nad njima stoji tuđa imperija, i uspostavivši poredak pravde i dobra, Mesija obnavlja snagu
jevrejske države.

Kada se pojavio Isus Hristos predstavljajući se kao Mesija, to izaziva izrazitu pozornost među
starim Jevrejima. Jevreji očekuju Mesiju, zato što on donosi slobodu i u političkom smislu. Džon
Drejn postavlja pitanje da li Isus Hristus u svoju poruku o carstvu Božijem inkorporira onu vrstu
političkog očekivanja koje su imali stari Jevreji? Odgovor je negativan. Hristova poruka o
Carstvu Božijem nije poruka koja uključuje obnovu nekakvog zemaljskog, političkog carstva. Da
je on to mislio, onda bi u svom propovedanju carstva božijeg sebe morao da vidi kao eksponentu
neke nove političke strukture. Njegova poruka o Carstvu Božijem nema nikakve veze sa
političkim institutom carstva. Njegova poruka o Carstvu Božijem ima posledice na sve pa i na
zemaljske političke institute, ali carstvo o kojem on govori samo po sebi nije politički institut,
nije država ili društvena organizacija koja ima konkretnu zemaljsku vlast ili konkretne zemaljske
predstavnike vršenja te vlasti.

Šta je Carstvo Božije? Po Džonu Drejnu, pojam se može objasniti rečima da je to način na koji
Bog postupa, to nije nikakva vidljiva politička stuktura, u svom delovanju prema ljudima.
Otkuda Carstvo Božije formiraju vrednosti i merila koja najpodesnije odražavaju Božiji karakter.
Ukoliko znamo vrednosti i merila koja odražavaju Božiji karakter najpodesnije, mi znamo šta je
Carstvo Božije. Carstvo Božije nije politički institut u zemaljskom poimanju te reči, ali Carstvo
Božije kao način postupanja, način delovanja koji odražava način Božijeg postupanja ima uticaja
kako na subjektivni život pojedinca, duhovnu realnost i način pojedinačnog, subjektivnog
postojanja, tako i na društvenu realnost, ima uticaja i na politiku, ekonomiju. Carstvo Božije je
način postupanja koji menja, transformiše odnose kako između pojedinica, tako i između celog
društva. Ono je način metamorfoze, preobražavanja odnosa u društvu, pa otuda način koji
profinjuje, humanizuje i odnose u sferama politike ili ekonomije, ali nije institut države,
preduzeća i sl. Carstvo Božije je način postojanja.

Ne zna se pouzdano koju je reč Isus Hristos koristio kada je govorio o Carstvu Božijem. U
grčkom jeziku postoji reč bazileja koja označava carstvo, međutim iako se pouzdano zna da je
Isus Hristos govorio nekoliko jezika, on je propovedao na aramejskom, a ne na grčkom.
Jevanđelja jesu napisana na grčkom, međutim sam Isus propoveda na aramejskom. Po
pretpostavkama biblista Isus Hristos je koristio aramejsku reč malkuta koja ne znači carstvo
Božije već carevanje božije. Kada se kaže carevanje razme se da nije posredi država, već način,
stil na koji Bog deluje. To je primer koji Bog daje drugima. Vrednosti odnosno merila Božijeg
načina postupanja jesu ljubav, prihvatanje i uzajamno služenje. Ove tri vrednosti obeležavaju
nečiji život, ukoliko ih ima u nečijem životu, kao onaj na koji se ispoljava način na koji Bog
postupa.

Kada dolazi Carstvo Božije? Da li je došlo ili će doći? Odgovor može biti dvojak, ono je i došlo i
doći će, a to zavisi od pojedinca, od čoveka. U jevanđelju po Luki piše (Hristove reči) Carstvo
Božije neće doći tako da bi se spoljni znaci mogli opažati, jer gle Carstvo Božije je među vama.
Isus Hristos stavlja (situira) značenje pojma Carstva Božijeg u međuljudski prostor. Carstvo
Božije postiji između dva čoveka ukoliko taj odnos definišu ove tri vrednosti. Ko ne primi Carstv
Božije kao malo dete, neće ući u njega kaže Hristos u jevnađelju po Marku. Džon Drejn iz ovoga
zaključuje da Carstvo Božije nastupa onda kada pojedinac prizna Boga za vrhovnog vladara u
svom životu, na taj način što su odnosi koje on definiše određeni vrenostima i merilima po
kojima Bog postupa.

Za Isusa Hrista ulazak u Carstvo Božije kao prihvatanje jednog načina postupanja, načina
postojanja, označava ulazak u život. Onaj ko voli, onaj ko prihvata, onaj ko uzajamno služi, ulazi
u život. Ljudi koji će naslediti Carstvo Božije naslediće i večni život, kaže Isus u jevanđelju po
Mateju. Vrata koja vode u carstvo ljubav, prihvatanje i uzajamno služenje jesu put koji vodi u
život. U ovaj ali i u budući život. Taj budući život, ali i ovaj, ako se vodi po načinu na koji Bog
postupa, znači da je čovek već sada pripadnik carstva, a budući pripadnik carstva je već sada
pripadnik jedne porodice unutar koje je Bog roditelj. Put ljubavi, put prihvatanja, put služenja.
Po Džonu Drejnu, biti pripadnik Carstva Božijeg već sada znači sudelovati već sada u Božijem
porodičnom životu, doživeti Boga kao roditelja punog ljubavi.

Gospodnja molitva počinje rečima Oče naš – pokazuje da ja nisam sam, imam roditelja,
božanskog roditelja, ja imam i druge, jer bez drugih nema ovog stila koji se zove carevanje
božije. Da li je Carstvo Božije opipljiva realnost? Carstvo Božije, po nekim tačkama unutar
jevanđelja, obeležava se i kao opipljiva realnost, ali ne u političkom ili ekonomskom smislu. To
je realnost koja će biti opipljiva onda kada nastupi ta budućnost u kojoj se dešava susret sa
Bogom licem u lice. Isus je govorio o ljudima koji će doći od istoka i zapada, severa i juga pa će
leći za trpezu u Carstvu Božijem – smisao ovog stiha u jevanđelju po Luki može se tumačiti na
različite načine, ali kada pročitamo šta Hristos dalje kaže postaje jasnije da Hristos zaista misli
na neku realnost koja će biti opipljiva u večnom životu. Kada tokom Tajne večere sa učenicima
deli hleb i pije vino, a onda taj hleb i to vino postaju telo i njegova krv u obredu. Noć Velikog
četvrtka kada Isus poslednji put pije vino, i kaže učenicima od sada neću više piti od
vinogradskog roda dok ne dođe Carstvo Božije. Dakle biće ga ponovo u carstvo Božijem. Isusovi
sledbenici nasleđuju carstvo koje im je pripremljeno od postanja sveta, carstvo čeka i postoji,
ono je u toj budućnosti.

Džon Drejn kaže da postoji izvesna tenzija unutar Hristovih govora šta Bog čini sada i šta će Bog
učiniti na kraju. To šta Bog čini sada odnosi se na kvalitet međuljudskih odnosa, na kvalitet
života određen kvalitetom međuljudskih odnosa. Taj kvalitet, ukoliko se prepoznaje kao onaj
koji je određen vrednostima Carstva Božijeg, dozvoljava da se vidi da carstvo nije u jelu i piću,
nego u pravednosti, miru i radosti u Duhu Svetom.

Šta će Bog učiniti na kraju? Ova opipljiva realnost koja će biti između nje i našeg koncepta
vremena i prostora, postoji jedan prelaz, granica koja se prelazi, a ta granica se zove kraj. Bog
nešto čini na kraju i nakon kraja usledi to carstvo unutar kojeg Isus ponovo pije od voda
vinogradskog i svi ljudi sa svih strana sveta su skupljeni za trpezom Božijem ispred Boga samog.

Kada dolazi kraj i šta je na kraju? Prema apostolu Pavlu u njegovojn prvoj poslanici
Korinćanima, kraj dolazi kada je Isus Hristos predat carstvu Božijem, kada uništi svako
poglavarstvo, vlast i silu. Kraj zemaljske istorije treba nešto da ukloni, treba da ukloni institute
vlasti, poglavarstva i sile kojima ne pripada značenje Carstva Božijeg. Ili u otkrivenju Jovana
Bogoslova, vladavina nad svetom pripade gospodu našem i njegovom Mesiji.

Da li postoje signali, znamenja carstva osim u međuljudskim odnosima? Da li postoje

nagoveštaji carstva? Da, i to je sadržaj priče o Hristovom životu, stradanju, i vaskrsneju.
Znamenja carstva, nagoveštaji carstva kazani su u jevanđeljskim pričama o Isusovim čudima.
Džon Drej kaže čuda u Hristovom slučaju nisu samo dovoljna, on ih nikada ne čini da bi nekome
dokazao da može da učini čudo. Satana ga izaziva, međutim on odbija takve pozive. Svako
njegovo činjenje čuda jeste u kontekstu, u okviru prenošenja poruke o Božijem carstvu. Čudo se
vrši samo ako se njime demonstrira poruka o carstvu Božijem, ni u jednom drugom slučaju. Zato
Isus čini sledeća čuda: isceljuje bolesne, gluve, neme i hrome, ukroćuje sile prirode, vetar i vodu,
vaskrsava druge iz mrtvih. Kada pogledamo kakva su znamenja carstva uviđaju se nekoliko
elemenata. Isus Hristos isceljuje gluve, neme i hrome. Džon Drejn kaže da nije najvažnije u
dokazivanju Carstva Božijeg to da je Isus Hristos činio čuda, nego je važnije to kada je čuda i
kome je čuda činio. On je činio čuda u vezi sa onima koji su izopšteni iz društva (gluvi, nemi,
hromi). Čuda je često činio kada su po jevrejskom, kulturnom i verskom zakonu ta činjenja bila
nedopuštena npr. Subotom – jevrejski sveti dan i ne dozvoljava se takvo delovanje. Činio je čuda
nad onima koji su bili ne jevreji, oni koji su označeni kao drugi, oni koje treba isključiti, nad
onima koji su bili obredno nečisti. Osim toga on kroti sile prirode, što bi značilo da radi i u
tvorevini ono što radi i u ljudskoj zajednici. Vaskrsava iz mrtvih čime potvrđuje da je većni život
perspektiva carstva.

Da li postoje svedočanstva o čudima? Da. Ta svedočanstva su kazana u jevanđeljima, delima

Apostolskim, poslanicama. Džon Drejn predstavlja nehrišćanske istorijske izvore, pre nego
hrišćanske. Oba dolaze iz jevrejske istorije. Jedan izvor jeste zapis istoričara jevrejskog naroda
Josifa. Unutar ovog zapisa o figuri Isusa Hrista govori se kao o onoj koja ima osobine da čini
čudesna dela (10 000 čudesnih stvari), zabeležio je da se treći dan od smrti on javio živ. Drugi
izvor jeste Vavilonski talmud, u jednom segmentu piše da je Isus pogubljen zato što je
praktikovao vradžbine i zavodio narod. Džon Drejn pokazuje da v.t. ne sumnja u to da je Isus
Hristos činio čudesna dela. V.t. sumnja u to kakvom je moći Isus Hrist bio pokrenut kada je ta
čuda činio.

Hrišćansko učenje – Upućujemo na herigme rane crkve, tj propovedanje koje su vršili apostoli,
Hristovi učenici. Otkuda je apostolsko propovedanje radosne vesti
3 su vida Carstva Božijeg. tj tri su dimenzije unutar kojih možemo govoriti o Carstvu Božijem.
Dimenzija dolaska Carstva Božijeg ili objave Carstva Božiejg, dimenzija delokruga, sfere ili
razmera rasprostiranja značenja pojma Carstva Božijeg, a treća jeste izazov carstva, šta carstvo
pretpostavlja kao uslov za sebe. Dolazak carstva učinjena je Hristovim rečima. Na početku
jevanđelja po Marku, Hristos sam govori: ,,Carstvo Božije se približilo“.

Džon Drejn kaže Carstvo Božije došlo je tek samim dolaskom Isusa Hrista, zato što Hristos
uspostavlja primer, čin i delo svega onoga što je označeno kao vrednosti i merila Božijeg
postupanja, u ime kojih se čovek transformiše kroz iskustvo vere i priprema za ono carstvo koje
će biti u budućem životu.

O carstvu koje dolazi, Isus Hristos govori i u jevanđelju po Jovanu, onda kada pretvori vodu u
vino. Delokrug carstva upućuje na sfere, odnosno dimenzije unutar kojih se ostvaruje ova
vrednost odnosno kompleks vrednosti. Taj delokrug može se odnositi na pojedinca, na svet i na
budućnost. Kada je po sredi pojedinac Isus se pojavljuje kao onaj koji isceljuje ljude od bolesti.
Iceljivanje zahteva objašnjenje da li su ljudi krivi za svoju bolest. Ljudi nisu krivi za svoju
bolest, bolest nije posledica lične ogrehovljenosti, bolest je posledica kolektivne ogrehovljenosti
ili sataninog delovanja. Džon Drejn kaže: ,,Kosmos je oštećen, unutar takvog kosmosa ljudi
snose između ostalog i bolesti, ali oni sami nisu za nju krivi“. Kada je posredi svet, unutar sveta
Isus čini isto ono što čini i sa pojedincima - isceljuje tvorevinu. Kada je po sredi budućnost, on
govori o tome kako će ta budućnost izgledati. Slika budućeg carstva ima formu trpeze, buduće
carstvo je obed, okupljanje svih zajedničkom trpezom ispred Boga. Izazov carstva podrazumeva
upućivanje na volju, ona je neophodna da bi se odgovorilo na priziv. Delatni akt onoga koji je
pozvan neophodan je kako bi se milost Božija, Božiji poziv realizovao kroz promenu ličnog
života, ali i vera. Vera je prihvatanje, bezuslovno prihvatanje poziva na ličnu promenu i potrebe
za ličnom promenom, a zatim iskazivanje volje da kroz tu promenu ispolji ona merila koje
konstituišu način Božijeg postupanja.

Da li je Carstvo Božije i Carstvo nebesko isto? Oba pojma označavaju isto. Carstvo nebesko je
pojam koji u svom jevanđelju upotrebljava Matej, a Carstvo Božije je pojam koji upotrebljavaju
Marko i Luka. Matej je jevanđelje pisao za jevrejsku čitalačku publiku. U jevreskoj kulturi
izbegavalo se direktno neposredno upotrebljavanje Božijeg imena, čovek se štiti da ne prestupi
neki Božiji zakon izbegavanjem neposrednog upotrebljavanja Božijeg imena.
Književne paralele: Pesma Miodraga Pavlovića