Plan rozwiazywania Wypisz dane i szukane. Napisz rownanie reakcji chemicznej wraz z uzgodnionymi wspdlczynnikami stechiometrycznymi. Zapisz nad wzorami chemicznymi dane i szukane. Zapisz pod wzorami chemicznymi informacje odczytane 2 rOwnania reakoji Ul6z proporcje. B Napisz odpowied. nad réwnaniem ~ dane i szukane Pod réwnaniem ~ interpretacja rownania reakoj chemicznej 150 Te a F 5b obliczy¢ liczbe moli pro. uktu ng Po jaki sposdb obliczyc liczbe 'POdstay. "ooaria reakoji chemicznejiznanej by moj itdent zsubstratow? Oblicz licabe moli wody, ktdra powstan: —-cakeji caloy, , te zobojetnienia 6 moli wodorotlenku bar: )H), kwasem : azotowym(V) HNO3, Dane Szukane: Nao), = 6 mol Myo =? B Rozwiazywanie takiego zadania zawsze nalezy rozpoczynaé od napisania i uzgodnienia réwnania reakcji chemiczngj, W réwnaniu podkresla sie wzory i symbole tych substaneji, ktorych liczba jest podana w zadaniu, i tych, ktérych liczbe nalezy oblicayé: Ba(OH), + 2 HNO; —> Ba(NO;), +2 HO ED Nad wzorami chemicznymi zapisz dane i szukane: 6 moli Ba(OH), + 2 HNO; —s Ba EY Pod weorami chemicznymi zapisz informacje odezytane 2 zapisu rownania teakeji chemicznej: % moli <— dane z zadania (NO,)) +2 HO 6 moli moli Ba(OH), +2 HNO, 5 Ba(NO,), + 2H,0 1 mol 2 mole <— jnterpretacja molowa réwnania reakcji chemicznej © 6 moli Ba(OW), — x moli 0 i mol Ba(OH), — 9 mole Hy x= SMli-2 mole - 1 mol *=12 moll Ow reakeji Zobojetniania 6 azotowym(V) in Li Powstaje 19 2 wea eek baru kwasem moli LS17. Obliczenia stechiometryozne 6 j sposdb obliczyé objetog, jaki es * 6 pr I ania reakcji chemicznej? Produktu na Podstawie 1, jaka objetosé wodoru Odmiey oblic . TZOney h powstani a] "80 W wal gormalnyeh P NW wyntku reakeji 1,15 g sods ned gpm Szukane: . sma W198 Vu =? gona 220 — > HOH + Hyt Bs Hyt g ibs x dm? <— dane z zadania Na+ 2 H;O —> DH + Hy pus xdm3 Nat 2H,O —> 2 OH + Hy 2mole 1 mol <— interpretacja molowa réwnania reakeji chemicznej J W proporcji musza wystepowaé wielkosci w tych samych jednostkach, dlatego liczbe moli sodu nalezy wyrazi¢ w gramach (2mole Na — 2 - 23 g), a liczbe moli wodoru w decymetrach szeéciennych (1 mol Hy — 22,4 dm? w warunkach normalnych): 5g xdm® 1Na+2H»O —> 2 NaOH + Ht 2.23 22,4 dm? 15 gNa — x dm?H 6gNa — 22,4 dm3H, ea 22 4 aa 115 g--22,4 dm? 46 g #2056 dm3 t Wreakeji 1,15 g sodu z woda w wwarunkach normale *€0,56 dm3 wodoru. Plan rozwiazywania hh wypisz dane i szukane By Napisz réwnanie reakcji chemiczne} wraz z uzgodnionymi ‘wspétezynnikami stechiometrycznyrmi. Ey Zapisz nad symbolami iwzorami chemicznymi dane i szukane. Ey Zapisz pod symbolami iwzorami chemicznymi informacje z réwnania reakoj. By Zepisz pod symbolami i wzorami chemicznymi informacje odczytane z réwnania reakcii w odpowiednich jednostkach. Gy viz proporcie. Napisz odpowied2. Objetosé molowa gazow ‘w warunkach normalnych: 4 mol gazu - 22,4 dm hwydzielaPlan rozwiazywania ‘Wypisz dane i szukane. Napisz rownanie reakcji chericzne} wraz 2 uzgodnionymi wspétozynnikami stechiometrycznyrmi. Ey Zapisz nad symbolami iwzorami chemicznymi dane i szukane, ga Zapisz pod symbolami iwzorami chemicznymi informacje odezytane 2 rOwnania reakcji. By Zapisz pod symbolami iwzorami chemicznymi informacje z réwnania reakcji w odpowiednich jednostkach [By Uie# proporcje Napisz odpowieds, 1 mol - 6,02 - 10% atomow, czasteczek lub jonéw Y Zapamietaj! Prawo zachowania y~masa Substrat6w jest réwna masie produktow reakoji chemicene Obliczenia stechiometryczne — obliczenia wynikajace 2 llosciowe| interpretacji rownania reakgji chemiczne| i wykorzystujace prawo Zachowania masy, 182 er ies Wjaki sposdb obliczy¢ ree moli su °tratu ng Pott, réwnania reakcji chemiczne}? Oblicz, jaka liczba moli chloru przeres 71-192 ans, a oa Szukane liczba atomow Al = 1 - 10” Nal, = ? B2A1+3Cl,—>2 AlCl, By 1-107 at. x moli <— dane z 2Al + = 3h, —> 2 AICI a T1at x moli 2A + 3Ch > 2 AIC; 2 mole 3 mole <— interpretacja molowa réwnania reakcji chemiczne) EX Wrownaniu reakeji mamy 2 mole atoméw Al, czyli 2 - 6,02 - 108 atoméw: 1-10” at. x moli 2Al + 3Ch —> 2aIC, 12,04- 10 at. 3 mole BF 1-10? atomew Al —x moli Cl, 12,04- 10 atoméw Al — 3 mole Cl, x= 1:10? at..3 mole 1208-10 = 0,025 mola 21.10 “toméw glinu przereaguje 0,025 mola chloru. OF Rozwiaz WZESZVoIE 1. Oblica, ile gramg " Ww max z Zkwasem soinym otreyina, ae 2. Oblicz objetose wodo, Ktory otrzymano w . l2y6, aby w reakoji chemicznej "26 100 9 chlorku magnezu. vom '*rzonego W warunkach normainych, "eakeji chemicznej 1 g sodu z woda. ZYWOZy to Src Yim sklacikiom iest wo, con hnielacy dodawany np. do ciastek. Jego fOzKtadow) do ay = feel Cones Ease a ; MONIEKY, Henk wody ede wyrazol objetoss w warur norman sak ow raat wench Rormalnych, lczte czasteczek i mase mn Wodorowegianu amor TY POWstanie w wyniu roskladu 0,25 mola MONU podezas Pieczenia ciastek.poasul hte a Tp 10 jednostka licznogci Mater ii, ktore eentarnyoh (atomow, czastecy, eaawlera 6,02 10% 2k lub jong 1023 . WW). Na 0129 wegla, 6,02 - 107? atomey, Wegla, Previa 1 pa Avogadra to liczba atomey Obiektow Mol wegia a 2 W, Czast wt molu danej substangj, 0; ya sf Kk lub jon, : OW znaj aeisans zNacza Sie jg Symbolem Na. eh In - 6, atom W, Czasteczek lub jonéw teczkowa ( > sum: yoo on amas atomowych = , , ozaoych te ozaste ‘0 2wiazek chemiczny), Vechoste 2 * cgasoczkOwe| jest ur } Jednostka masy ‘al zasteczki azoty ™, =14U414u Mn, = 28 u Masa molowa (M) to masa 1 mola dowolnej Substancji wyrazona wgfamach. Jednostka masy molowej jest - : 1 14 16 A Na. 2. &C 2 0 séd wegiel tlen 2990 | 12,011 15,999 Nasa atomowa sodu to Ma = 23 u, ec masa molowa sodu wynosi My, = 23 = Vasa czqsteczkowa tlenku weglalll) CO to mg = 12U + 16 u= 28 u, “lego masa molowa wynosi Mgo = 28 ar QbFo$6 molowa gazu to objetosé, jaka zajmuje 1 mol gazu w peter < ‘umalrych (w temperaturze 0°C, czyli 273 K, pod cisnieniem p = 1013 hPa). 7 3 Obietogg Molowa gazu (objetosé 1 mola gazu) wynosi 22,4 dm°, ; gs kach Aine Gazy, ktore zajmuja jednakowa objetosé w tych ee warunt Sienig i temperatury, maja taka sama liczbe czasteczek. cozasteczoe i thio. oo tomow W .TeMbiryczny okresla losciowy stosunek a iszych liczb jmniej “chemicznego i jest wyrazony za ee Ba : to P2Os. __Mltyeh, W6r empiryczny tlenku fostorulV) kow i nm ; 7 mow pierwiast! TP®2yvity okresta rzeczywistaliczbe at sty lenku icznego. Wz6r reczywi tay YH w czasteczce zwiazku chemiazned "UN) to Puro. Czym jest mol? Czym jest liczba Avogadra? Coto jest masa czasteczkowa i jak ja obliczye? Co to jest masa molowa i jak ja obliczyé? Czym jest objetosé molowa gazow ico to sq warunki normaine? Jaka jest tresé prawa Avogadra? Czym jest wz6r empiryezny zwiazku chemicznego? Czym jest wor rzeczywisty zwiazku chemicznego? 183Sprawdz, czy potrafisz... i ‘orar a zwigzkow chemicznych o podanych wzor: 4. Oblicz mase molows @) NH,Cl a) Cu,0 e) Fe(NO3)3 b) Al(OH) 3, f) MgSO, - 7 HO ©) H,SiO, i jacej sie masy. 2, Uszereguj podane probki wedtug zwiekszajacej sie m: a . 100 g HO, 2,1 mola Fe, 2m? Hy w warunkach normalnych, 3 al 3. Ocen, ktére zdanie jest prawdziwe. Uzasadnij odpowied=) -urkaen a) 1 mol kazdego pierwiastka chemicznego znajdujacego sie w 1. okresie w vy arunkact normalnych ma objetosé 22,4 dm’. / i 'b) 1 mol kazdego pierwiastka chemicznego znajdujacego sie w 1. grupie w warunkacl normalnych ma objetos¢ 22,4 dm’ 4. Oblicz gestos¢ helu i chloru w warunkach normalnych. 5. Przygotowano dwa gazy: 100 g CO, i 140 g SO,. Ustal, ktéry z nich w warunkach Rormalnych zmiesci sie w catosci w butli o objetogci 50 dm®, &. Stosunek masowy metalu X do tlenu w tlenku o wzorze sumarycznym X;0; wynosi 13 : 6. Ustal mase molowa tego zwiazku chemicznego oraz Podaj symbol chemiczny i nazwe metalu X. 7. Masa molowa kwasu o wzorze sumary yeznym HgPO, wynosi 98 a Oblicz wartosé indeksu stechiometrycznego x oraz Zawart '0S¢ procentowa tlenu w tym kwasie. 8. Ustal wz6r empiryczny soli sod lowej pewnego kwasu tlenowego siarki zawierajacego 32,37% sodu (procent masowy Y), 22,57% siarki i 45,06% tlenu. 8. Ustal w26r rzeczywisty pewnego zwiazku s Potasu i tlenu. Zawiera on 70,91% potasu, a jego masa molowa wynosi 110 Fa mol tlenku magnezu. 11. Obliez, ile graméw tlenku w, ‘apnia trzeba uzyé do 0.5 mola wodorotlenku wap F reakeji chemicznej, aby otrzymaé nia 12. Reakcja chemiczna przebiega Zgodnie 2 1 Ownaniem:; Cu +2 AgNO, —s CulNo,), + 2 Ag Oblicz, ile graméw srebra powstan, iku ter ji 2uz no gains Powstanie w wyniku tej reakcji chemicznej, jesli do reakoji zuzyto 15. Kofeina to zwigzek chemiczny wystepuiacy main, ud ea zajaco na uklad Nerwowy, dlatago Jest sktadnikiem Napojéw energetyzujacych. Czasteczk; ee idmesemocee feasts Masowy) wegla, 5.1559 wodoru, 28,866% azotu i 16,495% I, Molowa wynx a a i iny. ynosi 194 ae Ustal wzory empiryczny i rzeczywisty kofeiny. Wziarnach kawy. Po spozyciu dzialaReakcje utleniania-redukcj Elektrochemia Tobyto w szkole podstawowej! a Szereg aktywnogci metali to zbiér metali uporzadkowanych wedtug wzrastajacej aktywnosgci chemicznej, Aktywnogé chemiczng metali okresla sig na podstawie mozliwosci wypierania przez Ne wodoru z kwasu Lk Ba Ca Na Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb, H Sb Bi Cu Hg Ag Pt Au, T etale bardziej aktywne od wodoru metale mniej aktywne od wodoru Vv v Korogia to Powolny proces niszozenia przedmiotéw wykonanych z metali lub ich stopow. 2achodgi wy wyniku dziatania na metal roznych czynnikow chemicznych. v metody ochrony metali przed korozja by so ee oe bin l® BOWlok ochronnych, czyfl ostabienie stosowanie stopow odpornych TIE Metall cienka warstwa NP. agresywnosci na korozje, np. stal nierdzewna ChomgeY"KOwanie), chromu Srodowiska, uzyskuje sie przez dodanie do stal magi), niklu (niklowanie) lub np. stosowanie chromu, manganu i niklu - inhibitorow nie farbg, emalig badz lakierowanie& Czym jest stopien utlenienia pierwiastka chemicznego? Do ustalenia wzoru zwiazku chemicznego oprécz symboli chemicznych pierwiastk6w konieczna j est tez znajomos¢ ich wartosciowosci, Jednak ta ystkich przypadkach. Dlatego na tym eta- oprécz pojecia wartogciowosci bedziemy ienia pierwiastka chemicznego. Jest on owny liczbie elektronéw, Ktore atom pierwiastka chemicznego oddalby albo prayjatby, Przy zatozeniu ze z innymi pierwiastkami chemicznymi tworzy on wigzania w 100% jonowe, W przypadku jo : N6W prostych stopi ieni micznego jest téwny fadunk wi Pie# utlenieni ‘owi jonu, ii — od tej chwili — Stosowaé pojecie: stopieni utleni ia pierwiastka che- B Jak Zapisuje si Ue sie stopien ienia pi i ; @ Stopien utlenienia Plerwiastka Stopier utlenienig O2znacz; em pierwiastla ean ‘Sie cyfra tzymska j Zapisuje sie nad symbo- odatnia, 2et0Wa lub ime Ttosé stopnia utlenienia moze byé - nie zapisuje sie 2nal ie Dia dodatnich Wartosci stopnia utlenie- ic Odczytywania (tabelg ie y nalezy jednak Pamietaé o nim Podczas Te fabela 16, Stopnie Utlenien;, 8 Dierwi a Weér Symboi pl "Wastk6w chemiczenych w chlorku sodu Zwiazky Chemica, Stopien chemicznego jong Utlenienig Sposéb odczytywania | Prostegg cpletWiastka stopnia utlenienia ay rial : Nac Nav Micznego Plerwiastka chemicznego | i Si a cr 156 Plus pierwszy stopier utlenienia 1 minus pierwszy stopier utlenienia —ee1 rn a 8: Stopnie utlenioria pienwiastkow chemicenych ! utlenienia stosuje sig zardw i fi n ‘ no do iastko sot akach jonowych, jak i tyeh Plerwiastkow chemicz- Stepuj each atomy sa Ze soba polaczone wigzanians : alan eetaeh, é ‘owalencyjnymi : yi. oki sposob ustalié stopnie utleni them ieznych w zwiazku jonowym? sal stopnie utlenienia potasu isi a odstawie polozonia tych Pier wukladzie okreso lenia Pierwiastkow ark: W siarczku Potasu K,S 'wiastkow chemicznych j potas mnajduje sie w * j3.okresie uktadu « podpowlokowa koni potasu i siarki: Kels? 2s? 2p® 35? 3p “upiei 4. okresie, a siarka w 16, grupie “ego pierwiastkéw chemicanych, » elektronowa (patrz przyktad 5, s, 28) 165: 1s? 25? 2p6 352 34 j ~ éiektroujemnosé [a 16 og | 449 318 potas siarka Perwiastek chemiczny o mniejszej elektroujemnosci oddaje eektrony walencyjne. Zatem atom potasu odda 1 elektron walencyjny z ostatniej powtoki elektronowej. Uzyska wtedy konfiguracje najblizszego helowca — argonu - i utworzy kation Ko konfiguracji: ok: 1s? 25? ap® 35? 3p® Wjonie K* stopient utlenienia potasu to I. 7 Pierwiastek chemiczny o wy2szej elektroujemnosci przyjmuje tektrony, Zatem atom siarki przyjmie 2 elektrony walencyjne "’podpowloke 3p. Uzyska wtedy konfiguracje najblizszego klowea ~ argonu — i utworzy anion $* 0 konfiguracji: 8h 192 252 2p® 38? 3p’. Sata w jonie se wystepuje na -IJ stopniu utlenienia. Stopiey, utlenienia potasu to I, a siarki -II. Plan rozwiazywania Ed Odezytaj z uktadu okresowego potozenie pierwiastkow chemicanych, BI ustalich podpowlokowa konfiguracie elektronowa. Ef odezytai ich eloktroujemnose. Napisz odpowiedz. 18 3| isAr Kee oktet elektronowy tadunek prostego jonu = = stopiet\ utlenienia pierwiastka chemicznego 157| | Ex re i ienia Reguty ustalania stopn! utlen 1a stosowaé, ustalajac stopnie utlenien Istniejg reguly, ktore nalezy stopni utlnienia iczania pierwiastkow chemicznych oraz do ole hegrkeryph. w jonach prostych, zlozonych i zwiazkacl ia pierwiastké icznych? Jak ustalié stopnie utlenienia pierwiastkow chemiczny stopien Utlenienia { oy berylowce w zwiazkach chemicznych, np. CaS, MgO 1 ! | t “Towce w wigkszosci zwiqzkow chemicznych, aaa I ! roy odor w wiekszoSci zwigzkéw chemicanych, np, 420, HOI, NH, HeSO, ®— pierwincer: ; oe Bia, Na, C 0 © pierwiastki chemiczne w stanie wolnym, np. Op, Brp, Na, Ca ye aot -l fluor w 2wiazkach chemicznych, np. HF, CF,, OF, a hlor w chlorkach, np, Nac} | 4 Prom w bromkach, np. Libr ed w jodkach, np. Ki cll ° tlen w wiekszogoj Zwigzk 'aZkOw oh, Bee emeeNyC np. Ho , | "UWyStEpe "Hullenienia, 5utlenienia pierwiastkow chemiczn A ch W czasteczka 7 mowyeh MP:: Has Nay Oo, Fo, Cl, Bra, Ly om - we ioatomowych, NP.: Pa, Ss, wynosi zero, i 4 848 6 [me [ele [n [ols fu! Chior to gaz, — ktory tworzy » ve] = [rm] wu] Bromtociecz, czasteczki —— ktora tworzy dwuatomowe. t\rnlualse]] Jodito substacja _czasteczk! stala, kt6ra tworzy dwuatomowe. czasteczki dwuatomowe. Jak ustalié stopnie utlenienia pierwiastkow chemicznych wzwiazkach nieorganicznych i jonach? Obliczanie stopnia utlenienia pierwiastka chemicznego w zwigzkach ulatwia fakt, ze stopien utlenienia tlenu prawie zawsze wynosi -ll, a stopien utlenienia wodoru prawie zawsze |, a Suma stopni utlenienia wszystkich atoméw pierwiastkow chemicznych tworzacych zwiqzek chemiczny wynosi Zero, np. Ix-ll HNO3 1-14+1-x+3-(¢ll)=0 x=V a Stopieni utlenienia atomu pierwiastka chemicznego w jonie prostym, czyli takim, ktory sktada sie z jednego pierwiastka chemicznego, jest réwny tadunkowi jonu. , Symbol chemiczny Stopief utlenienia Wzé6r zwiazku chemicznego jonu prostego pierwiastka chemicznego - Na* 1 Nacl or 4 An uM Al,O3 of cI ED suma stopni utlenienia wszystkich atoméw pierwiastkow chemicznych tworzaeych jon zlozony, czyli taki, ktory sklada sie z kilku pierwiastkow chemicznych, jest rowna tadunkowi tego jonu, np. x-ll So, 1-x+4- Cll) =I x=VI xt NH,* qext4aelElektrochemia jania-redukCl. utleniania ma Reakcie jen ienia piery; sp ustalié stopien utlenienia p "Wiast, jaki spos° mW jaki ck . chemicznego* sana ustalié na podstavi “onfiguraci ele, Jenienia mi Stopien utl k 7 , i jegc stroujemnog i iastka chemicznego ! Jeg} j u pierwik nowej atom! i re wyst , pierwiastek chemiczny wystepowag czego on ea stopniach utlenien! jmowac ro. »pnie Utlenienis ; : icane moga przyjmow: . riya ad w zwiaz cea utlenienia pierwiastka chemicznego, np. » Zalezy od ele. topier iastké i th wehodzacy«i w sktad ZWiazky i §ci ‘wiastkow chemicznycl ‘ ) ; —— fei siarka laczy sig z pierwiastkiem chernicanym 0 Nisa a np. potasem, przypisuje sie jej ujemny stopien utlene nia, bo zaklada sig, ze atom siarki Przyjmuje dwa elektrony. Atom siatki uzyskuje wtedy trwala konfiguracje elektronowa — oktet elektronowy (patrz przyktad 44,, s, 157). W awigzkach chemicznycl © wyészej elektroujemnosci, ny fa konfiguracje elektronowa, ktory mozna interpretowa¢ jal W awiazkach chemi, Plerwiastkow che, Pierwiastki chemi h siarki z pierwiastkami cl hemicznymi ip. tlenem, atom siarki, aby uzyska¢ trwa- Przyjmuje dodatni stopieni utlenienia, ko oddawanie elektronéw (tabela 17.) cznych zbudow. micznych ujemny stop’ czne, ktérych elektrou Stopnie utlenienia si anych z dw6ch atoméw ieti utlenienia przyjmuja Jemnosé jest wieksza. iarki w Czasteczkach Zwiazkow chemicznyc all Vv vl ks 8 Slatezek potasy, Siatka w HeSO, H,80, ce 3 ',SO, Wolnyr nie kwas Slarkowy(lV) was Siarkowy(VI) X , ‘bela 17. Stopnie utlenienia Pierwiastkéw, chemi ic: 2YCh W tlenky Siarki(v}) Weer 2Wiazky Elek ieznego Elektroujemnogg ‘ala konfiguy, Stopien utienieni racja, lel fopien ut lenienia Ktrono Pierwiastka a Sina: 25 a chemicznego Henek siarkiyy OF 20362 354 dale go 3p Oddo ge s tlen: 3.5, See 28 208 8 Is? 262 2p! Bem 96. 1s? 292 958 3 ae ge18. Stopnie utterienia pienwiastkéw chemicznych ki sposob ustali¢ stopnie utlenien. ..__. jee w zwiazkach chemicanyen Pierwiastkow Plan rozwiazywania pxustalic sche utlenienia Pierwiastkow chemicznych a vate oo i crasteozien! Plerwiastkow chemicznych j zwiazkach piorwiastkéw chemioznyen? chemicznych zgodnie iui stopnie ogee Pierwiastkéw chemicznych w: ipete "1s (ly Sw AICIs, Cly PO. HClO, Ba(OH),, AL,(SO,)3. Oblicz nieznany | pierwiasthi chem ic hlor, siarka — w Czasteczkach Cl, i Sy Fae aja erowy stopic enia. Tlen w zwiazkach chemicznych ede gst na “Il stopniu ut \, a wodér na stopniu utlenienia, Napisz odpowied2. gery! nalezy do bery dlatego w zwiazkach chemicznych jetna II stopniu utle « chlor w chlorkach na -[ stopniu utlenienia (patrz s. 158). em: 4 alg 1 -u I -l U-ny ML - A, ChO7 HsPO, HClO, Ba(OH), Al (S0,), | Nieznany stopien utlenienia pierwiastka chemicznego oznacza sig jako x i oblicza zgodnie z regula, ze suma stopni utlenienia wszystkich atoméw tworzacych zwiazek chemiczny wynosi0, | rater: |@ er Tell Suma stopni utlenienia C10, H,PO, | atoméw wszystkich dx+7-(-Il) =0 B-l+x4+4-(-ID=0 pierwiastkow I= XIV I +*- VII=0 oe x= VII ax=V zwiazku chemicznego wynosi 0. Lat Mm x-t HClo, Al,(SO4)3 lixe4a.Cin=0 2-I+3-@+4- lee-vint=0 VI + 3a-XXIV=0 x= VI «=VI Stopnie utlenienia pierwiastk6w chemicanych w: 0 0 ’ @asteczkach: Chy, Sg *tlenky: cho, , TV- I VU-I Kwasachs HPO, HCIO, I-01 ‘Wodorotlenku: Ba(OH), so WoW vi-n lich: AICL,, Aly(SO,)sElektr ja-redikc. gemma Reakcje utienian Plan rozwigzywania [DJ Ustal stopnie utlenieria jierwiastkow Chemicanych 2gochie zregulami(patrz s, 159). Obiicz nieznany stopien utlenienia pierwiastka chemicznego. Napisz odpowied2. | e | Stopiert utlenienia wjonie prostym jest rowny tadunkowi jonu, Suma stopni Utlenienia, alomaw w jonie Zozonym jest rowna ladunkowi tego jony, y Zapamietaj: Stopie [eco bscekeae rochemia ia pierwiastke : lié stopnie utlenienia pierwias*k6w Chemicanye, Jak ustali¢ w jonach? al stopnie utlenienia pierwiastkéw ©) icznych Wjonacy, Ustal sto] _ 2 AB, Lit, I, 8 NOs”, SOs” 7 ge. Pierwiastki chemiczne w jonach prostych TTS may stopien utlenienia rowny tadunkowi jonu (p. 159), zatem: I, 1 A Lit - r & Ten w zwiazkach chemicznych jest na -II stopniu (patrz s. 159), zatem: -Il -Il NO; so,?> 1 utlenienia Nieznany stopieri utlenienia Sig jako « i oblicza zgodnie z wszystkich atoméw tworzac ladunkowi tego jonu, zatem: Pierwiastka chemicznego oznacza regula, ze suma stopni utlenienia 'ych jon zlozony jest rowna No, §02- 54 9-(-0) 24 *+3-CI)--y a VI = oy x=Iyv Stopnie Utlenienia Pierwiast Abe le oa kow chemicznych W jonach: ae se V-t . W-n "NOS, S62 , ZESZYCIp Hi Utlenionia Ustal st Pierwiastka Pnie uty Nien; mic i 8 pi irons 2 3 Komen Podanyeh Kow Chemicznych w Zwiazkach bi Clektrondyy, koe b) Mg} °) Mn,o, mach, 310M pierwiastka )S ®) HCio, een cdg Ustal gt ‘0, 1 CalOr 9) Pb(SO,), Meo Podeeas © Podanyoh | -enienia Pierwiasts : M) Nagcog 2Wiazku on seca a) Fez h. SD chemicznych w jonach |! fonu, pr Zalonen, b) Nae ©) 20 wszysti ge ®) NH,+ = lon Widzanig 3. Wyiasn; ° 9 aN 9) NOs . Utienie 2000 then w 4 a h) MnO, 162 N2wyt.g, Utleniacz, reduktor, gakeje utleniania j redukeji ose energii (fot. 84.), niezbedna put u, wydziela sie w reakcjach i i nizmu, Jach utleniania, Wi tcl tlenu w organizmie. Jezel ore ene cue ih tlenu jest zby z i an yt mato, to reake; ie zachodzi i wydziela Sle znacznie mnie energii ja = et mai Fot. 84. C2towiek odcezuwa zmeczenie wtedy, gdy tite organizm jest niedotleniony, iCzym sq reakcje utleniania-redukeji? jeakcje utleniania-redukcji, nazywane tez reakcjami redoks, to prze- niany, w ktérych te same pierwiastki chemiczne w produktach iwsubstratach wystepuja na innych stopniach utlenienia. Zatem ndczas reakeji utleniania-redukeji nastepuje zmiana wartosci stopni ilenienia pierwiastkow chemicznych. IW jaki sposéb ustali¢, czy reakcja chemiczna est reakeja utleniania-redukcji? by sprawdzig, cz; y dana reakcja chemiczna jest reakcjq utleniania-re- kg, nalezy ustalié stopnie utlenienia poszczegélnych pierwiast- wd micznych w substratach oraz w produktach i je poréwnaé. V teakejach utleniania-redukcji jeden z pierwiastkow chemicznych ‘igksza, a drugi zmniejsza sw6j stopieri utlenienia. : Wiekszanie stopnia utlenienia jest zwigzane z procesem oddawania ttonéw przez atomy pierwiastka chemicznego. Zmniejszanie stop- ; Whenienia — Z procesem przyjmowania elektronéw przez atomy “Wiasth i Xa chemicznego. a qf sfgms Rear el : wania sb ustalic, cere wiaki spo Kai? Be ea tleniania-re jiastkOw awnania res onczty Wskai rown' 10 wsubstratach 1430,—> 2Ab 3 i produktach. a4 5 2.CO) Navise odpowiedt b)2CO +O a a 9) CaCO +5 a0 + CO2 ‘ oZy rownanie przedstawia Rag akcji utleniania- rec O 2) 2KOH + HpSO,—> KrS04 + 2 Hp Réwnanie reakeji chemicznej 0 0 it -ll a) 4Al +30, —>2Al,03 li-o Wwe »)200+0,;—» 200, ven a ye ©)Cado, Wau —> 20400, rn A uy 2m 241s ZnCl + Ay Ny 92 1 KOH + H.80) KO 4 ‘gt z 8reduk ti 164 jis, ach: a), Diane chemicz, Poréwnanie stopni utlenienia substraty produkty Oil! O#-Il zmiana stopni utlenienia pierwiastkow chemicznych [Y reakoja utleniania-redukeji elv O#-Hl zmiana stopni utlenienia Pierwiastkow chemicznych & reakcja utleniania-redukeji =I =-I1 brak zmiany stopni utlenienia Plerwiastkow chemicznych - reakcja nie jest reakeja utleniania-redukoji Osi Iz0 Zmiana sto 2 Phi utlenieni Pierwiastke me W chemicznych reakcja utleniania-redukeji ts! br. i ales zmiany Stopni Utlenienia reaetow chemicznych - ‘Cia nie jest reak Uutleniania-redukeji ne19. Utleniacz, reduktor, reakcje utleniania i redukoji oom! ‘est utlenianie? | cym ler jg, ktore) towarzysz) oddawanii * or a tkéw chem ¥ anie elektronéw przez jony lub reakcja utleniania el jerwiae emicznych. Podezas utlenienia pierwiastek — oddawanie elektronow ‘ leva swoistopien 2 iM i zwiekszo } stopier i zwiekszanie stopnia “ey ie pien utlenienia. utlenienia jest rec! > reduktor —_po.utlenieni gozm jest rec 6 a soreakcja, Kt6re} | y przyjmowanie elektronéw przezjony ® o° jub atomy plerwis ricanych. Podczas redukcji pierwiastek “ener P° Peau chemicany zmmnie}s: »pien utlenienia. reakeja redukcji eakcjach w eli tredioks saianie cia — przyjmowanie Wreal ch ji (redoks) utlenianie i redukeja — geagrengwt zrmiefszario sachodza jeanoc stopnia utlenienia W tych reakcjach biora udziat dwa rodzaje substancji: utleniacz ireduktor. gCoto sa reduktor i utleniacz? Reduktor to atom lub jon pierwiastka chemicznego, ktéry w reakeji aileniania-redukcji oddaje elektrony i zwieksza sw6j stopies utlenie- nia, czyli ulega utlenianiu (rys. 23.). Utleniacz to atom lub jon pierwiastka chemicznego, ktory w reak- giutleniania-redukeji przyjmuje elektrony i zmniejsza sw6j stopiet utlenienia, czyli ulega redukeji. utlenianie e 1 et o-oo. reduktor utleniacz po utlenieniu po redukcji redukcja Rys. 23. Model reakcji utleniania-redukcji Przyktadem reakcji utleniania-redukcji jest reakcja otrzymywania chlorku wapnia z pierwiastkow chemicznych. W tej reakcji chemicz- nej atom wapnia zwieksza stopien utlenienia 2 0 do II, gdyz oddaje wa elektrony, zatem ulega reake)i utleniania: m u utlenianie Caz utlenianie 0 0 Wo ¢ Ca + Cl, —> CaCl, a Atom wapnia oddaje elektrony czyli zwieksza sw6} stopieri utlenienia, zatem jest reduktorem. Reakcje utleniania przedstawia réwnanie: 9 u > Catt + 267 Ca—> Ca’ + 26 rediuktor sie utlenia CaCl, Atom chloru przyjmuje elektrony, czyli utlenienia, zatem jest utleniaczem. _ Reakcje redukcji przedstawia rownanie: -jsza SWoj Stopig, 0 a Cl + 26° —> 2 CI Rownania opisujace reakcje utleniania i reak. nieniem licaby oddawanych i przyjmowanych réwnaniami polé6wkowymi: ‘cje redukeji z uwazgled. elektronéw nazywa sie 0 I reakcja utleniania: Ca —s Cq2# + 2e- ° townania polowkowe Teakcja redukeji; Ch + 2e-—s 9 Mee) Wijaki Spo: Utleniacze, “Tedukeji? Wekaz r6 - cr sdb ustali¢, ktéry Pierwiastek chi mM, a ktory redukt lemiczny jest orem w reakcji utleniania- Cji oraz utleniacz a zykladu 47,, s. 164, icznych S (a b, d) z pr: ; W reakcj; PoWiednio: een Henu pray, Yimuje elektrony, c2zyli ZMniejsza Sto ie ent utlenienig Zatem jest uu19.U Itleniacz, teduktor, reakoje utleniania i redukoji uilenianie oan Wwegla oddaje elektrony, Zwic ier r, ie ae ieksza Stopien utlenienia, ul ao co, Jest reduktorem, tg 02 4 Atom tlenu pr. i ; L er t przyjmuje elektrony, aia yli zmniejsza stopien utlenienia zatem jest utleniaczem, * ae — cynku oddaje elektrony, i ay 2wieksza stopier utlenienia, 14 Oo zatem j ‘ i al iu 4 “sn Jest reduktorem. —> ee Wodoru przyjmuje elektrony, — “7yll zmniejsza stopien utlenienia, zatem jest utleniaczem, .Wskaz reakcje utleniania-redukcji wSrdd podanych réwnan. H,0 + SO3 —> H,SO, 4)C, +2 NaOH —> NaCl + NaClO + H,0 Fe{SO,)3 + 2 KPO, —> 2 FePO,¥ + 3 K,SO, Ba +2H,0 —> Ba(OH), + H,t #Ba0 + H,O —> Ba(OH). HCO, + 3 HSO; —> 3 H»SO, + HCI Wskaz utleniacz i reduktor w reakcjach utleniania-redukoji z zadania 1. ‘Wybierz zdania, ktére sq prawdziwe. 4)Wreakojach metali 1. i 2. grupy ukladu okresowego Zz mocnyri kwasami wodor peini funkcje reduktora. cul 4) Reakoje spalania nie sq reakcjami utleniania-redukc}. je utleniacza. Wreakojach utleniania-redukgji fluor zawsze pelni funkoje utlent. lee alkaliczne sq stosowane do zasilania “anych przedmiotéw codziennego uzytku, " Bota do telewizora lub zabawek dla dzlect bateriach alkalicznych zachodzi reakeja miczna migdzy cynkiem a tlenkiem tp TUM: ktora przebiega zgodnie ‘Snaniom: Ning, +H,0 + Zn —> MnzO3 + Zn(OH)2 anutwy iest irra substancia(oynk oz) net ey onemiczn Ustal, ; ot fg, 02m, a ktéra reduktorem w t2) rwiastkOw chemicznych Ligslniaja sie stopnie utlenienia Pie CYch te substancje. = Y Zapamietaj! Reakcje utleniania- -redukeji ~ reakoje chemiczne przebiegajace ze zmiang stopni utlenienia pierwiastkow chemicznych w produktach i substratach. Redukoja — reakcja, kt6rej towarzyszy pobieranie elektronow przez jony lub atomy pierwiastkow chemicznych. Utlenianie — reakcja, kt6rej towarzyszy oddawanie elektronow | przez jony lub atomy pierwiastkow chemicznych, Reduktor — atom lub jon pierwiastka chemicznego, ktdry zwigksza swdj stopiert utlenienia, czyli ulega utlenianiu. Utleniacz - atom lub jon pierwiastka chemicznego, ktory zmniejsza sw6j stopiert utlenienia, czyli ulega redukcji, 167x74 Fot. 86. W réwnaniu matematycanym lewa stona zawsze musi FOwnac sig prawej, an FOzwiazywanig HD Napise "owmanig Teakgjj. Chemiczngj ‘Ustlstopnis Utlenienia Pierwiastigy, Napisz. ‘Ownanig Polowhowe BD 6: biang ektronoiy Wise ko eT) 49, 0. Bilansowanie rowna, ; keji utleniania- dukgj swigzkOw nieorg: C2nyop Z lekeji m: wiac zZ stron i wiadomo, ze lewa i i matematyki wi vie ae (fot. 86.). Ta sama zasada obowiaz: sie pr i da obs aon reakcji chemicznych. Dla musi "Swag zas Pilansovan, ie ro Soke @ Na czym polega bilansowanie rowna: ji utleniania-redukcji? um Ta metoda polega na prawidtowym dobraniu chiometrycznych na podstawie miedzy utleniaczem a reduktorem. Polczynnikéw Ste. bilansu elektronéw wymienionych . W tym celu trzeba tak dobraé licg- ba elektrongy, = reduktor Bilansowanie re Uzupetnienia 2 taw. bilansy elektronow. Wspétezynniki stechiom, etryczne, aby li Stronie Substratéw j stroni utleniacz ‘Ownania teakeji utleniani, 0 Wspélezynnikami Stechi ego. N: a-redukeji nalezy zaczaé od w cy oat ian SPStezynni rcchiometrycane Siarg; i “lektronowegys ° aa melody Piensa Ust i seco bilansy clektronowege Wsp6lczynnikj a TYezne w eakejj Syntezy Siarezky Magnezu, topnie Nienig Plerwiastk chemnicenyeh Wynosza g, ° iy Chemicenyeh w Teakcjach OWiednio: egy ~ ks2a swe: tee jada Odden , Stopien, “tlenienia Odour, 9 u Pree kazely 5 om magnezu 2 elektronéw. Me + 2e-wt 0 _>Mg* + 2e o 242-c)20 | See ee Se aiadunku, is a bo0=0. zachowania tadunku, 0. st 2-(1)=- Zpadza sie to znaczy, ze suma _ Bee eee Glee -2 a ll % gnaw po lewej stronie ~ réwnania musi by i i 5 ant 6 jie jondw po procesy utleniania : zachodza réwnoczesnie, dlatego pear peer jicaba elektronow BE ych przez utleniacz musi by¢ r6wna polowkowego. jicabie elektrondéw © ch przez reduktor. wiym praypadku obi. vezby sq rwne 2. jododaniu stronami rowan potowkowych: ‘ i Ng—> Mg” + 2e7 i “I $4 2e° —> S 0 0 uw - Mg++ 2e° —> Mgs + 2e~ Licabe elektrondw po obydwu stronach rownania mozna skrécié: ot 1 Mg+S +2e° —> MgS + 2 Wspstezynniki stechiometryczne w tym przypadku wynosza 1: : 9 I -0 Mg + S$ — >» Mgs oe mmagnez siarka siarczek magnezu Wespdlozynnikéw i stechiometrycznych Liczba atoméw lub jonéw pierwiastka chemicznego Beene Wsubstratach musi byé rowna liczbie atoméw lub jonow nie zapisuje sie "8° Pierwi i roduktach: w rownaniu reakeji pierwiastka chemicznego W P: pt Liczba atomow lub jonow Pierwiastek pierwiastka chemicznego comeany lewa strona prawa strona (substraty) (produkty) Zgadza sig, Mg 1 ' bo1=1. Zgadza sie, 8 al u bol=l.-redukcj. 6 ierianie-redl ges Reakcje ul sekirochemia d 50. Lei , iki stechi ae i sposob ustalié wspdtezynniki bilan 7°28 Napiszréwnanie W jaki sposo chlorku potasu meto”~ bilansy reakoji chemiczne} reakcji syntazy ¢ iustal stopnie ego? ‘onow‘ ae vienna elektr . elektronowego ¥: cynniki pierwiastk6w. Ustal metodg bilansu keji syntezy chi: rotasu, By Napisz rownania stechiometryczne w reakc) poldwkowe. U6? bilans BH, o i Cy elektronowy. K+Cl, > KC Th Wise stato katy Bi Potas zwieksza sw6j stopieri utlenienia z 0. ¢. |. co odpowiada jako wspdlezynniki F kazdy atom potasu 1 elektronu. stechiometryczne oddaniu przez kazdy do réwnania reakgj 0 1 - Ey Sprawai poprawnose K—3K* +le _. cobou Chlor zmniejsza sw6j stopien utlenienia z 0 do —I, co seco odpowiada przyjeciu przez kazdy atom chloru 1 elektronu. Chlor wystepuje w czasteczkach dwuatomowych Cl, zatem w reakcji chemicznej biora udziat 2 atomy chloru i Pobrane Zostana 2 elektrony: 0 al Cl, + 2e-—s 9 cr 9 Réwnanie potéwkowe Lewa strona Prawa strona Rownaria polowkowe (substraty) (Produkty) Musza speiniad zasad 0 I . Zachowania tadunku, KS ate 0 141-20 Zgadza sie, maces 2e suma 0 i ~ bo0=0. ladunkéw po lew Ch + 26° a O+2-KH- si Stonie réwmania Be wve8 S201 * =f N= ~2 Zgadza sie, BYE réwna sumie Bl Ap bo 2 =-2, ladunk6w po Prawe} Y 2bilansowag jj Stronie rownay ustalié Iczby ele tronéw prz. ; . Padutcn aha wspétczynnik echiomet, Pi Yietych i oddanych, czyli €2Y znalegé n; imnijsy 5 C2Ne reakeji chemicznej, clektronéy, yy a ee Wielokrotnogé liczby sementy Town; lest '0 liczba 2, Wszystkie ale2y Pomnos: t ie br: Cdstawiajacego utlenianie 2 Fi Pree Stawiajag dukes, “lementy téwnania Polowkowego k 1 Pozosi bez zmia: o Rte] Ih + Qe ach s2gh 170daniu stronamnt rownan poléwk, , ‘ow! ; fo by elektronow: Yeh mozna skrécié ie i 1-t bch + 2€ —* 2 KCI + 2e~ 4 sonal zustalonymi wspétezynnika ea mi stechiometrycznymi: tC 2KCI chlorek potasu chlor aba atomow lub jon ow pierwiastka chemicznego wysubstratach musi owna liczbie atoméw lub jonéw te gierwiastka chemic w produktach, a Liczt w lub jonow pervastek pien 2micznego chemicZnY lewa si prawa strona (subst: (produkty) K 2 2 Zgadza sie, bo 2 = 2. cl 2 2 Zgadza sie, bo 2 = 2. Wjaki spos6b ustalié wspotezynniki stechiometryczne reakcji glinu z kwasem chlorowodorowym metoda bilansu elektronowego? Ustal wspéiczynniki stechiometryczne w reakcji glinu zkwasem chlorowodorowym HCI metoda bilansu tlektronowego. fo 4 mW -1 0 Al+ HC] —> AICI, + Hz Glin zwigksza sw6j stopien utlenienia 2 0 do IIl, co odpowiada tddaniu przez kazdy atom glinu 3 elektronow: {on AL A+ 4 3e- Wor mmniejsza sw6j stopies utle Powiada pobraniu przez kazdy ato x “dor wystepuje w czasteczkach Ae “tem pobrane zostana 2 elektrony- ‘"Yniku mnozenia otrzymuje $i¢ tht nienia z I do 0, co m wodoru 1 elektronu. uatomowych Hp, 0 +e _sH, patrz s. 172 Plan rozwiazywania Napisz rownanie reakoji chemicznej i ustal stopnie utlenienia pierwiastkéw. Ey Nanisz rownania polowkowe. Uté2 bilans elektronowy. Wpisz ustalone liczby jako wspétezynniki stechiometryczne do réwnania reakoji. ‘Sprawdé poprawnosé doboru wspétozynnikow stechiometrycznych. utleniacz sie redukuje 171mm Reakcje utleniania eC Rownania potowkowe muszq spelniaé zasade zachowania tadunku, to znaczy, 26 suma fadunkow po lewe} stronie rownania musi é rowna sumie ee po prawej 8 stronie rownania poldwkowego. g 172 Lewa strona Prawa strona Fownele (eubstraty) —_(procukty) poléwkowe Zar . tl 0 34+3 0 bo0- ; e, i AI + 3e7 t , Al Zgadza sig ahteze—> Hp 242-E)=0 boos Aby zbilansowaé liczby elektronow przyjet d anych, cay A 6 i stechiometryczne rea! micznej, tali¢ wspdtczynniki stecl ce rr ' nalety znalezé najmniejsza wspélng wielokr« V tym przypadku jest to liczba 6. Wszystkie element ania potéwkowego przedstawiajacego utlenianie n nnoayé przez 2, a elementy r6wnania pol6wkowego Ptzedstawiajacego redukcje pomnozyé przez 3: 0 I Al—> AP* + 3e7 | - 2 I 0 2H" +2e°—> H,|-3 W wyniku mnotenia otrzymuje sie: 0 IIL 2Al—> 2 AP + 6e- I 0 6H*+6e7"—s3 H, Po dodaniu stronami réwnan Poléwkowych mogna skrécié liceby elektronéw: choccy on weeks Liczba atoméw W substratach Musi byé réwn, Pierwiastka chemicznego Ww lub jonéw. Pierwiastka chemicznego a liczbie atoméw lub jonéw tego Produktach, Uczba atomew jor; : i Ww 7 Pierwiastek Pierwiastka chan ea chemiczny icznego 'ewa strona Prawe (Substraty) oie ae Al 2 H 5 eg Zgadza sie, bo 2 = 2. cl 5 £ Zgadza sig, bo 6 = 6, c Zgadza sie, bo 6 = 6, fieae : topniki (np. Caco.) gazy y Tea) ad Y (colt P20) ra DPcoe etait rd) ee ea Pe SCUE ED cel c eral bese Ietery MEN elise ot eieetn PEP MMe race lL cael Morse) Tee arcu Produktem ubocznym procesu jest Zuzel, ktory wykorzystuje sie McCune cats (Ni Pees Urzadzenia pomiarowe DE Curr Meee uPAR oC oie eT er MMR) Merce Not Corer sel renee) Bo Ee ial Eee ce ese eur ois hae Roan ec) Bee ete ene A ole ek IU ad PERCE CA Gee eCR Cuero Pereneere eee ame NT eee sea ROZWIAZ Zadani W ZESZYCIE 1. Ustal wspélezynniki stechiometryczne w podanych rownaniach teakcji chemicznych, stosujac metode bilansu elektronowego. Zapamietaj! d) C + HNOsyetge) —> sowanie réwnan 2. Napisz réwnania podanych reakcji chemicznych. Ustal wspétezynniki reakcji utleniania- ~redukoji— ustalari stechiometryczne, stosujac zasady bilansu elektronowego. lukeji— u azFot. 87. Zioto jest odporne na dzialanie tlenu, wody, kwas6w czy soli, a wiec jego wlagciwosci, min, barwa, sie nie zmieniaja, Li7Li K7K Cat/Ca NatiNa Mg?/Mg ABYAL Z2n2/Zy, Fetyre Big) Currey Agiiag Hor/g AUyAY PYS. 24. Sere aktywnoso 9 hem Metall cznej 91. szereg aktywnosej chemicznej meta’ h sztabek, monet, a nawet zlo ce od WiekGy, Sz . te ae . Zakup zlotycl wna inwestycja. Dlaczego | a si 1 doceniana i aa jako lokata kapita! ee is in zelazo, jest ole wiasciwosci dekoracyjne, ct wlascivg, wagledu na s emiczne (fot. 87.). ; : ne ee ch Joto nalezy do metali o matej aktywnc cay al Zioto ae icznej, np. zelazo, fatv. Baja reakcjom o duzej aktywnosci chemicznej, chemicznym i zmieniaja swoje wlasciwosci. i Jak sprawdzié aktywnosé chemiczna metali? Metaleuloione wedlug wzrastajace) aktywnosci chemiczne}, ci od najmniej aktywnego chemicznie metalu do najbardziej aktywnego, tworza szereg, Jest to szereg aktywnosci metali (rys. 24.), Oprécz me- tali w szeregu aktywnosci chemicznej znajduje sig takze wodér, ktory jest punktem odniesienia, Im wyzej w szeregu aktywnoéci zn; twiej sie utlenia (czyli jest silniejszym ri tywny chemicznie, Im nize} — tym latwiej ulega redukeji jego jon ijest mniej aktywny chemicznie. Ss 6 i: bat ae _ Sposobem, Porownania aktywnogej metali jest Poréwnanie warto- “ Potencjat6w Standardowych odpowie. Ss. Li iz éé . ltym al iej 19m Potogniwie, ?™" Patdaiej aktywn ajduje sie dany metal, tym ka eduktorem) ijest bardziej ak- dnich Pdtogniw (patrz dardowego tym silniej- 'Y chemicznie jest metal Sze ‘Achetne, n, 8U aktywnog chemiczn, - Mo, P. Cu, Ag, Au) nie al cymi (H,s0, 1 a Natomiast Teagowad » a” my Stee» 6 mctalami szisch Ne : wynikey veal . i Ci Ponizej wodory ‘Saja takim reakcjom \w. kwasami utleniaja. je i Kwas6w utleniajacych OWiednie tlenk, WStaje wodér, Powstaja sole tych 878i 17) hiemetali i woda (patrz doswiadcze-EO SED SRYWNOSE! Chemiczne| Metal vast ktére nie reaguja z metalami szlachetnymi (np. HCl, gt HSOa(oze )): to kwasy nieutleniajgce. Reaguja one z men E ; anajaujacy™ sie nad wodorem w szeregu aktywnosci metali, i i tych reakcji chemi . kwasy nieutleniaj kctami tye ji chemicznych s; A ‘ y nieutleniajace cere 'ych sq odpowiednie sole i ga- 116), HBr, Hl, H,SOsjox) 20" kwasy utleniajace HNO3, HSOstee) gvak metale re 2 kwasami? poswiadeze’ ® & HN, 0 | Reakcje wybrai etali Zz roztworami kwasu ay _ azotowego(V) ~ <= onym i rozcieficzonym pod wyciagiem lub jako | Odezynniki: stezor wor kwasu azotowego(V), rozciericzony pokaz w dobrze | roztwor kwasu azotowego(¥), oki lub wsta2ki glia, Zelaza i nied eel suo i sprzet laboratoryiny: probowki statyw do probawek, bagietka, POTMPSZOZENU- pipeta, tyzka do odezynnikow. Instrukeja: W 6 ponumerowanych probéwkach umiegé kolejno: w>probéwkach 1.-3. po 1 om? stezonego raztworu kwasu azotowego(V), aw probéwkach 4.-6. po 1 cm? rozcieficzonego roztworu kwasu azotowego(V), Nastepnie do probwek 1.4. dodaj opilki glinu, do probowek 2. 5. ~ opiki zelaza, a do probowek 8. i 6 |. opiki miedzi (schemat). Wymieszal zawartosé probowek. | A Fe ou Al Fe cu } = 74 aol ~] L | ! | | | 3 4 5 6 | ; roztw6r HNOse) roztwér HNOsjezc) Obserwacje: W probéwkach 1. i 2. nie zaobserwowano zadnych zmian. W probéwce 3. bezbarwny roztwér zmienit barwe na zielona oraz wydzielity sie pecherzyki brunatnego gazu (fot. 88.). W probéw- kach 4.6. wydzielily sie pecherzyki bezbarwnego gazu. Po pewnym czasie bezbarwny roztwor w probowce 5. zmienit barwe na jasnozie- lona, a w probéwee 6. na jasnoniebieska. Wniosek: Stezony roztwor kwasu azotowego(V) nie reaguje z glinem i zelazem, ale reaguje z miedzia. Rozciericzony roztwér kwasu azoto- wego(\) reaguje ze wszystkimi metalami uZytymi w doswiadczeniu Zaréwno stezony, jak i rozcietczony roztw6r kwasu azotowego(V) Fot. 88, Reakcja miedzi ze tezonym rozt kazuje whag stezonym roztworem wykazuje wiasciwosci utleniajace at 175cu utlenianie 0 Cu v redukeja Ny cu 0 utlenianie Cu v N edukoja. in i ze kontakej ch jak glin i zelazo w ie 2¢ i takich jak metali ta . Fo, Power an a azotowego(V) P oy - i naw nym roztworem ‘Al,Og i FesOs. Zjawis . latego reakeja - odpowiednio “ldziela metal od roztwo, mi nie zach be Warstwa vi azotowego(V) Z a, stwor kovagn two - iajacym stez * me ie vit nat akty ’ samme y oe ane produktéw tej reakcji cli vie ome zmiedzia. j 1 wie oraz dobry. tlenek azotu(IV) 0 charakterystyczne} brunati s enel Ina w wodzie sol — azotan(V) miedz “ee ak chemiczng zachodzacej w probéwce 3. przedsta’. + :6wnanie: ‘ utlenianie 0 1v-n 0 vet Iv-1 In Cu + 4 HNOggigs) —> CuNO3)> + 2 NOZ* + 2 HO teduktor | redukcja Rozciericzony roztwér Awasu iwosci utleniajacych tez reaguj wstaje toksycany bezbarwny miedzi(II), Przebieg reakeji chemicznej zachodzacej Przedstawia rownanie: Sci utlenianie Sue V-I 3Cu+B HN 7 PG tI 1 —3Cu Feduktor utleniacg (NOs + 2 NOt +440 redukeja Podobny Teagowaé ached mie matorem kwasu azotowego(V) moze chemiceng} oprécy odpowieg, @ktYWhy od mied azotan(V) sreby ; zi. W tej reakcji all). edniego tlenku azotu Powstaje sé] — Pint to minerat ran » Sitieci — nic i dlategy 2ludzenig | 0 byl Pr yPominajac zlot kszt, lon “Ominalacy zioto tach ia. Jo og 9 “PUe W postaci bryt 0 reguiamych hota, ktére Nalezesciej tworzy grudki, Piryt Pot 88. Pry ISce m, "2yskich, “4 SPotkagWia- ‘po- (V) ie coji / 21. Szereg aktywnosci chemiczne| metal yiaaczenie > > poswiade2 H,80, eakel@ wybranych metali z roztworami kwasu ErkO wego(Vl) ~ »'eZonym i rozciericzonym odezynniki: stez0 or kwasu siarkowego(V), rozciericzony 5 kwasu sic! '), Opitki lub wstazki glinu, Zelaza i miedzi akio isprzet lab y" probowki, statyw do probéwek, bagietka, sist tyzka do o« palnik gazowy lub spirytusowy, gumowe rekawice, oKulary instrukeja: W 6 po n probéwkach umies¢ kolejno worobowkach 1-3 :tonego roztworu kwasu siarkowego(V), a W probowkach 4-6. po 1 cm? rozcieriezonego roztworu kwasu siarkowego(VI). Nastgpnie do probéwek 1. i 4. dodaj opiki glinu, do probowek 2. i 5. - opitki Zelaza, a do probowek 3. i6. opiki miedzi (schemat). Wymieszaj zawartosé probowek. Jesiinie zaobserwujesz zmian w probéwkach, ogrzewal je w plomieniu palnika. A Fe Cu A Fe Cu 1 ft tft hb dt a | \ | | roztwOr H,SO.jst92,) roztwOr HSO,jroze,) Obserwacje: W probéwkach 1. i 6. nie zaobserwowano zadnych amian, W probéwkach 2.-5. wydzielily si¢ pecherzyki bezbarwnego gazu. Po pewnym czasie i ogrzaniu bezbarwny roztwor W probéwee 2 zabarwil sig na jasnozdito, w probéwce 3. - na jasnoniebiesko, aw probéwee 5. na jasnozielono. | Whiosek: Stezony roztwor kwasu siarkowego(V1) reaguje 2 Zelazem i miedzia. Rozciefczony roztwor kwasu siarkowego( V1) reaguje z gli- ia ie reaguje z miedzia. nem i zelazem, ale nie reag! a, W reakcjach chemicznych stezonege 1 a telavem | miedzia powstaja: bezbarwny tlenek siarki(IV) oraz do- brze rozpuszczalne w wodzie sole — siarczan(V1) zelaza(III) (fot. 90.) oraz siarczan(V1) miedzi(II) (fot. 91.). Przebieg reakcji chemicznych zachodzacych w probowkach 2. i 3. przedstawiaja rownania: utlenianie Fot. 90. Roztwér siarczanu(VI) Zetazalll) 0) avew hove ttt 2 Fe + 6 HaSOautge) —> Fe2SOa}s + 8 SOzt + 6 HO reduktor — utleniacz redukcja Fot. 91. Roztwér siarczanu(V!) miedzi() 177i mmm Reakcie utleniania-recurs utlenianie vi-ll I 180, i 5 La 4,50 + cu + 2H,SOstez) —> CuSO, 0 reduktor _utleniacz redukeja i 3 twore . w kontakcie ze stez 07 i Powierzchnia glinu a kowego(VI) ulega pasywacjl — pokrywa stg tlenky be aa 0; (fot. 92.). Oddziela ona metal od rozt ‘Ww rezultacie re. akcja steionego roztworu kwasu siarkowego( \ /m metalem « zachodzi. Srebro, podobnie jak miedz, moze reagowaé¢ ze ezonym rortyo, Fot. 92, Szczeinawarstwa tem kwasu siarkowego(VI). W tej reakcji chemi Zine) oprécz tlenky ‘lenku uniemoziwia dalsza__siarki(IV) powstaje s6l - siarczan(VI) srebra(I). Reakcja chemiczng reakcje glinu z kwasem. srebra z rozciericzonym roztworem kwasu siarkowego(VI) nie la- chodzi. Rozciericzony roztwér kwasu siarkowego(VI) reaguje z glinem i zelazem, czyli metalami znajdujacymi sie nad wodorem w szere- gu aktywnosci metali. Metale te wypieraja wod6r z kwasu siarkowe- 80(V1). Praebieg teakcji chemicznych zachodzacych w probéwkach 4.15. Przedstawiaja réwnania: utlenianie 2 0 I VI-I MW VI-It 0 fact SHeS0 ozs) —> Ab{SO,)y + 3 Ht reduktor utleniaoz redukcja utlenianie fos yt 0 Vi-r e+ redtor ye SOsoze) —> FeSO, 4. Hy redukeja metalu w Szeregu aktywnogci chemicznej me- metal bedzie Teagowat z kwasem. ‘yczne (fot, 98) s, Ktore nie reaguia 2 oubetang 4 Wykonane 2 takich Metall i ich stopow, PrZez niago tolerowang "Obecnymi wy organizmie i sq dobrze Fot. 93, Endo, - ENdoprotezy w, fe "kon *Pominela stew, kin, malasaangeenych StopOw stalilub tytanu. Wygladem TBO ws 178 ‘ZeZepieniu przeimuja jego funkcje.ine zapisy reakcji metalu ik ase nieutleniajacym: metal + k ipardziej aktywr od wodoru) ol + wodort y akwaser™ utleniaj metal + | (rie) aktywny od wodoru) tlenek niemetalu + woda szym stopniu utlenienia) gWjaki sposob po. Doswiadczenie 2 | Pordwnanie aktywnosci chemicznej zelaza, miedzi i wapnia Odezynniki: wodne roztwory chlorku miedzi(ll) i chlorku wapnia, dwa gwoddzie Zelazne 0 Swiezo oczyszczone| powierzchni, np. przetarte} papierem Sciernym. $zklo laboratoryjne: zlewki, cylinder miarowy. Instrukeja: Do zlewki 1. wlej 10 com? roztworu chlorku miedzilll), gwozdziu do kazdej ze zlewek (schemat). Fe Fe | 1 ° | cue = CaCry = | Obserwacje: W zlewce 1. powierzchnia gwoddzia zelaznego pokryla iast w zlewce 2. na powierzch- sie czerwonobrazowym nalotem, nator ni gwoddzia nie widaé zadnych zman i reakc} i day zelazem iosek: 1. zachodzi reakeja chemiczna mie a aceon chlo (il), zag w 2lewce 2. reakeja chemiczna a roztworem chlorku miedzil nie zachodzi. Czerwonobrazowy nalot, ktorym pokr} dzia w zlewce 1, to metal ; tworu jej soli, ezyli jest metalem o wie od miedzi. W zlewce 2. reakeja chemicz! ( ‘Zelazo jest metalem mniej aktywnym od wapnia. Reakeja zelaza z chlorkiem miedzi(Il) (ry akeji utleniania- utlenienia 2 0 do UL, czyli ulega utl miast miedé zmniejsza sw6j StoPI© tedukeji, a jony miedzi(Ll) s@ utleniaczem. Przebieg reakeji chemicz- ia rownanie: nie) zachodzace} w zlewce 1. przedstaw’ Gy »wnaé aktywnosé chemiczna metali? do 2. 10 cm? roztworu chlorku wapnia. Nastepnie widz po jednym ywa sig powierzchnia gwoz- Tiezna miedd. Zelazo wypiera miedd 7 ro2- lg ksze) aktywnosci chemicznej * na nie zachodzi, poniewaz 25.) jest praykladem re- jz i '6j stopien Kiem ore) zelazo Zwieksza sw6} stop redukeji; WEP" enieniu i jest reduktorem, nato- f utlenienia zl do 0, czyli ulega 21, . Szereg aktywnoscichemicene| metal =, zelazo oddaje elektrony, ktére sq pobierane przez jony miedzi zelazo utlenia sie i przechodzi do roztworu, miedZ redukuje sie iosadza na powierzchni gwozdzia Modele: Fe @ Cu?" @OUOFe* Rys. 25. Reakcja zelaza z chlorkiem miedzi(i). 179mm Reakcje ulenia utterianle y { Ut -1 u-l = Fe + CuCl, —> FeCl; reduktor utleniacz ~ redukcja Fe, Cu) wykorzystane wdczeniy 20s ty Tray metale wen chemiczna. Najbardzi wnym Chemica, binig sie aktywnos penem m- mi Ca awiekszanie sig réin : on veapii, najmniej aktywny a “20.04 ee metalem j dstawie dogwie Powiad, Fe | chemiczne) Kolejnog¢ wyznaczona na Po ee a kolejnosci w szeregu aktywnosci metali. Na podstawie polozenia metalu w szeregu aX c coe chemin metali mozna ustali¢, czy modliwa jest reakcja c a om ae 2 Ton. tworem soli metalu a innym metalem. Metal musi byé ardziej aktyy. ny niz ten, ktory wydziela sie po reakcji chemicznej. Ogélny zapis reakeji soli z metalem ma Postaé: S6l, + metal, —> S6l, + metal, (bardziej aktywny) Plan rozwiazywania ast Ryd Ustal mazinve sposoby (mniej aktywny) otrzymywania wodoru, W jaki Sposdb Zaprojektowaé doswiadezenie chemiczne, Ba bere woewednie Ww ktérym jednym z Produktéw bedzie wod6r? dczynniki chemiczno, ieee ee Storeystaz szeregu Opisz, Wjaki spos6b nalezy Przeprowadzié doswiadczenie aktywnogci metal; chemiczne, aby w bez, iecz, A 0 pabing Wybiers enodsa Pleczny sposéb otrzymaé wodér. i 6 i a , coswadcaon kas Chorowodonee oaanyeh niezbedne odczynniki chemiczne: BD Napis: Obserwacje, magnezu, kawatek sod, di ee ody) Potasu, widrki EF Soom wniosex oraz szkto Spragt laboraty, Feith roztwér Wodorotlenku sodu Nene ‘Ownanie Woder moda try MY: Probéwki, Zlewki, lejki szklane. IChoddzace| reakg - ac . chemiennot Gi Sposdb 1, Metal aktyw, ous SPosobami (patrz S. 86 i 102): rete metal + ke ae Woden rotlenek + wodér lamy do ¢) 7 > S61 4 Wwod6r oe ‘ks Pozveii Metal akt wn ; ne Ynnikow chemicenyeh ae Y ~ S6d, ale WSr6d dostepnych 2ystae ze gy osoby 2 Wody, zatem ni WL. D, ” Zatem nie mozna chemi ; © prze as ° “2NegO nales, Wige wyx, rye tteenia tego doswiadczenia Oczatk € sposd Wypreee yay ttzeba Ustalig, keg, ree ieds CWodér zy, Te Z metalj beda w stanie % znajdy, oY kwasy, cao nie Ponty bea ee Substratem era gu al Mosci, W tej ‘ Zr ‘Oztwi i Z Séd i = in che, icznej, ru kwasu. Nie moie byé zatem mos ‘Ya si ou a Drze, 28) Wodory 1 SMalizowae j w Szeregu aktywnosci, Preydatnosé jako substratow,ad lv ot Chemicznej — i ferasami BArdZO gwaltor ) ~ Teaguje Wnie, a reakejj S i chemicznej a was ZySZY WZTOSt ‘emperatury, Grozi to za ) ) cook paleniem si wstaiacego WOT | cksplozjg, Dlatego tez sodu nie ca jedolaboratory) -» otrzymywania wodoru, " . . r Magne Teague ‘orem kwasu znacznie wolniej, dlatego | mozna go UZYC < vadzenia doswiadczenia chemicznego. fartuch 3] Doswiadezenie ch “-"2eProwadzamy ubrani w fartuch ‘bortoniny laboratoryjny, Teka “owe i okulary ochronne, Do pustej, suche} probowki doc widrki magnezu, Nastepnie wlewamy do tej probowki ok. 3~ i ¢ kwasu chlorowodorowego, Probéwke umieszczamy w staty wie, okulary Fekawice Obserwacje: Widrki magnezu zanikaja, wydzielaja sie SamcEEe nee pecherzyki gazu. ff Wniosek: Magnez Teaguje z kwasem ch! lorowodorowym. Jednym z produktow reakcji jest wodér, By Zachodzaca reakcje chemiczna przedstawia réwnanie: Mg +2HCI—s MgCl + Hy oo El Porswnaj potozenie Jak przewidzieé przebieg reakcji chemicznej na metali w szeregu Podstawie aktywnosci metali? aktywnosci. i ii Napisz odpowiedz. Schemat przedstawia probdwki z roztworami soli idodawanych | Ej Napisz odp do nich metali: drut Cu drut Cu drut Fe drut Fe 3| 4| 1 AgNO, | MgBr, ZnCly Cuso, Podaj numery probéwek, w ktérych zaszly reakeje chemiczne. i etal mnie] aktywny j my chemicznie wypiera metal © ston ga syne! Serkan innego metalu, ady znajdule sie powyzej niego w szeregu aktywnosci Probéwka 1. | ; . " W roztworze azotanu(V) srebra(1) znajduja sie jony Ag*, dlatego poréwnujemy ze soba aktywnosé miedzi i srebra. 5 Miedz znajduje sig powyZej srebra w szeregu aktywnosei metali, zatem bedzie je wypiera¢ z roztworu soli AgNO3. patrz s, 182 ~~ 181redukcj. Elektrochemia mm Reakcje ulleniania hemiczna, ktéra przedstawia rownanie i ja che! 2 ; : Zachodzi reakcj: AgNOa—> Cu(NO,). +2 Agy Cu+2Ag iV) azotan\ srebro mest Sopra) med ie sie Ci st ora, Drut miedziany pokryje si¢ cienka war: Probéwka 2. _ » W roztworze bromku magnezu znajduja s Mg", dlategy m thet * , poréwnujemy ze soba aktywnos¢ miedzi i i _ Mied# znajduje sig ponizej magnezu w sze: ‘tywnosej metali, zatem nie bedzie wypierac go z roz: soli, Reakcja chemiczna nie zachodzi. Probéwka 3. W roztworze chlorku cynku znajduja sie jony Zn2", dlatego Porownujemy ze soba aktywnos¢ zelaza i cynku. Zelazo znajduje sie poniz metali, zatem nie bedzie chemiczna nie zachodzi. Probéwka 4, ej cynku w szeregu aktywnosci wypiera¢ go z roztworu soli, Reakcja Fe + Cus Saen ced —>FeSo, + Cuy ied “ay miediz sig cienka warstwa miedzi, ida w probéwkach Lia, Drut zelazny Pokryje Reakcje chemiczne z ny ‘mio re nig tach mozna \Suna€ W prosty sposéb i‘: rake NS Sal kuchenng) ui, sodg >DINYCh pr: ‘Je Utleniania-redukoji Sw (ot. 94) il Przywracajg Y "8Cz} Zapamietai Kah to siarozek srebra()) Ag,s, Szereg aktywnog.. ance metay F roamas mele oe vetwierajace 4 Dog W2e82Ve1g ozone we . yBstalace| a Biers Chemicang)“YWPosci SOK. a do 2 ne 8S chloro, MIEVSEC20nG Hey fr Whe Sdorowy. Do 1. zlewde WwrZuCono zloty ae Petem s Tym, Neon 2 aluminiowej nakrethi, ktéra - SZ bserwacije Tefermush,92. Ogniwo galwaniczne fot. 95 low: mowane ( ane czy posreby Fi a rie tylko atral %) Postebrzane przedmioty zy- velad, | _ va cor nik AG, Tecz takze wieksza trwatos¢. Taka st j ; ebr; A y ; ; ra powstaj we ich soli przedmic } po zanurzeniu w roztwo- ‘anego z metalu o wiekszej ak sci ermine) (np. 2 Zl prayklad 53,,s. 181) “mes sak jest zbudow pSlogniwo? potogniwo jest zbudowar : ¢ metalowej blaszki zanurzonej w roztwo- nesoli metalu, z ktérego blaszke wykonano (fot. 96.). _— elektroda ~ metalowa blaszka, np. cynkowa pétogniwo roztwér soli metalu, _- 2 kt6rego jest zudowana elektroda, np. siarozan(V)) cynku ZnSO, Fot. 96. Pétogniwo cynkowe sklada sie z blaszki cynkowej zanurzone) w roztworze siarezanu(Vl) cynku. Jak przedstawié schemat pdtogniwa? Pétogniwo mozna przedstawi¢ za pomoca umownego schematu: roztwér (faza ciekta) | metal (faza stale) granica faz + (iM. 7M eo roztwér elektrolit meta {jon metalu) ne Zatem pOlogniwo cynkowe zapisuje sie jako: Zn?" | Zn. 1 Czym charakteryzuje sie pétogniwo? Kaide pétogniwo ma okreslon mierzonego ww nego symbolem E* Tabela 12, Wartosci potencjatéw standardowych dla wybranych pétogniw Speen ‘Wartosé potencjalu standardowego E*, V Zn |Zn Fe [Fe cu cu fot |Ag = Fot. 95. Warstwa chromu ~zwigksza odpornosé przedmiotéw na uszkodzenia. pélogniwo = metalowa blaszka (elektroda) + roztwér soli tego metalu 1q wartose potencjalu standardowego, £°— potencial standardowy etach (V) (tabela 18), w temperaturze 25°C, oznacta- aeiKji jania-eu Reakcje utlen <™ Lit/Li 3,04 K*/K 2,93 Car/Ca 2,8 k ee Mg?*/Mg 2,36 IS*7AL a 70 Zn**/Zn 0.76 Fe*/Fe 0,44 Rys, 26, Szereg elektrochemicon (Mapieciowy) Metal, j. Elektrochemia «ony? miczny? ; zereg elektroche r kze szere, ie Coto jest s 26), narywin 128 Szeregien, ie a hemicany (rys. ane we 4 emniejszaj fe Szereg paneer upor eee Ew 01 ‘CI . oo Se aetaiSe standardowy: wartost 7 Sig gu clektrochemiet iej j kolejn tale sq w takiej samej j nym m veregu aktywnog, i 7 niez 2Najduje Sie ‘ktrochemicz “0 . szeregu ele r nt y E wynosj Zero, (patra s. eee ktérego potencjat sa ee Kazuje, 20 atom pdlogniwo wo 8é potencjatu standardo NOW nit aty Ujemna wartos Bi Inosé do oddawania « is i metalu ma wieksza z a do utleniania sie) i jest /Szym redukto. il dolnos¢é do wodoru (wieksza 2 i $¢ potencjatu Standar. zsza j itnia wartosé pote neja! iast i zsza jest dodat a war : ; nae asta amare utleniaczem jest jon danego a Ttetienieeaage ake zachodzi dopiero wtedy, Kies 70 any ees ze soba dwa pétogniwa. W wyniku potaczenia Potog: Potac: P Powstaje ogniwo galwaniczne, Pradu elektrycznego, Doswiadozenie 21. d & 2nS0,, Cuso, Badanie dziatania Ogniwa galwanicznego Odczynniki: Slarczan(v)) cynku, blaszka cynkowa, Slarczan(VI) miedzi(l), blaszka Medziana, zelatyna fozpuszozona w nasyconym roztworze Chlorku potasy, Szktoj Sprzet 'aboratoryiny- Zlew! Clektryczny z Zaciskami, ZarSWka, ome Zlewke 1, Napeinij 1-molowym roztworem Siarezanu(Vi) INUIZ wy ni Cynkowa, Zlewke 2. Napetnij 1-molowym anurz w nim blaszke miedziana, wr ' rea ree or iu latyna Tozpuszezong a blaszke poy, me lor 'SU (kluczem Slektrolityeznym), | lacz PrZewod, mM Zz Zarowkg (Schemat) ki, Szklana Turka, Przewod g 83 é Kiuce | Sektoltyczny PRE Wodhik | Metaiiczny Blaszka | Zn fs oztwor 280,cageks Swiecaca zarowka wskazuje przeplyw ins icone Plyw pradu elektr W ogniwie galwanicznym zachodza reakeje utleniania-reduci, mek 48 ieoryen nastepu” >*2eplyw elektronéw, cas oe i wanic bud i ogniwo 8 owane z pdtogni oo jiowes? jest nazy eee cunkowego i mie- »gniwem Daniell - . vs Daniell) (rys a (od nazwiska tworcy MoE OEY Klucz eektrotyezny cu katoda (+) Zn ose) \ Modele atomow: roztwér ZnSO, $e cynku @ miedzi — roztwér CuSO, utlenianie redukeja Rys. 27. Reakoje zachodzace w ogniwie Daniella. Przeplyw pradu elektrycznego w ogniwie galwanicznym jest moili- wy, poniewaz w potogniwach zachodza reakcje utleniania-redukeji iwigzane z przechodzeniem jonow metalu z roztworu do elektrody iodwrotnie. ) Elektroda, na ktérej zachodzi reakcja utleniania, to anoda (-). > Elektroda, na ktérej zachodzi reakcja redukcji, to katoda (+). i Jak ustalié, ktora elektroda jest katoda, a ktora anoda w ogniwie galwanicznym? Do ustalenia, ktore z pologniw zawiera oe a ktre anode, stuzy ny (patrz rys- 26. s. 184). oo aa! tnetalu 0 wigksze) aktywnosci chemic2- E’z\cy=O.94V, nej, czyli pdtogniwo 0 nizszym. potencjale standardowym, przyjmu- F°z?\20=~0. je tadunek ujemny i zawiera elektrode uujemna ~ anode (-). Na anodzie zachodzi reakcja utleniania: M—>M™ +ne W ogniwie elektrochemiczny™ anoda ma ladunek ujemny, ponie- anoda (-) - w ogniwie iwie Daniella anoda jest cynk: elektroda 0 facunku wad powstaja na niej elektrony: W ogniw! jest cy 4 anoda(-) Zn—> Zn2* + 26° reduktor Pélogniwo zbudowane z metalu © mniejszej aktywnoéci chemicz- nej, czyli o wyzszym potencjale standardowym, przyjmuje ladunek dodatni i zawiera elektrode dodatnia — katode (+). > 22. Ogniwo galwaniczneemia eek uiteriaria duke Elektro 7 e lukeji: ‘e rachodzi reakeja edu} rivie Na katodzie 2 it +ne —>M katoda (+) ~ W 09F ma ladunek . at nel clektroda o tadunku ‘wie elektrochemicznym katoda ma nek dodatni, oni dodatrim W ogniwie ny wytworzone na anoc ogniwie Danigy wai, pobiera elektrony la katoda jest miedés 2+ 4 9e° —> Cu katoda (+) Cu”* +26 utleniacz ji utlenienia-redukc clzacej w opy,. Zapis sumarycany reakcjt ue ames 7) W Bn wie Daniella w doswiadczeniu 21.s. 184. Zn + Cue* —> Zn** + Cu coynk kation ation mied miedzi —_cynku Do czego stuzy Klucz elektrolityezny? »\, Klucz elektrolitycany umozliwia przeplyw anionéw miedzy pétogni- wami, ale uniemozliwia mieszanie sig roztwor6w obydwu potogniw, Zazwyczaj jest to wygigta rurka wypeiniona roztworem KCl lub NaCl, zanurzona w roztworach elektrolitéw (fot. 97.). Bi Jak przedstawié schemat ogniwa galwanicznego? [- 1 Ogniwo Daniella zbudowane w doswiadczeniu 21, s. 184 moéna Fot. 97, Kiucz przedstawi¢ za pomoca schematu: elektroltyczny, przeplyw elektronéw cynk a » ng! im aod) atoda (4) ns | 2980 gioq ' USO ging | Cg (+) znak granica faz i anody tal ae granica faz znak Metal-roztwor eccary roztwér-metal _katody 2 Jonéw) Preptyw. elektrong 1SW W ogniwi Jest on modliwy dodier, oe nastepuje zawsze od anody do katody. zone i obwéd elektryceny ied ady obydwa pétogniwa sa ze soba pola- Ob6lny schemat ogniwe wal tniety Przewodnikiem metalicznym. ce Schematu, ktéry 2godnie 2°89 Mozna przedstawié za po- clektronow: i Umowa ma pokazywaé kierunek metal anoda (-) metal ry katoda (4) OM, | ne Igoe OM | w, (+) SOT niga 2 ‘os W dletrotcie 4 cekitny 4 bimetaly trode 2. elektrolicie 2 Pe trolicie —22. Ogniwo galwariczne jest sita elektromotoryczna ogniwa 4 iczneG0? 7 gartode rune) encplby elektrod (potencjalow pétogniw) SEM-sia ep seca : tym) ogniwie. Mierzy sig jg woltomierzem, %Kromotoryczna ogniwa emperor 25) astosowaniu roztwordw soli o stezeniu 1 2°} 08 sly elektro: ine} ogniwa galwanicznego, okreglanej jako Mito roanica war encjaléw standardowych katody i anody: MA = Eady ~ E“snody die: | Fay ~ potencjat staicardowy katody, V, Foy potencjal standardowy anody, V. ‘la ogniwa Daniella (doswiadczenie 21, s. 184) wartosé SEM wynosi: oe SEM = Eq cu Fant | zn Wartosci potencjalow SEM = 0,34 V — (-0,76 Vv) standardowych pétogniw odozytule sie sEM=1,1V el SEM ma zawsze wartos¢ dodatnia. elektrochemicznego metali. racine — - —————— Plan rozwiazywania van — ' , EE Occzytai wartosei W jaki sposdb zapisac schemat ogniwa galwanicznego potencjalow i obliczyé jego site elektromotoryczna? standardowych As ‘ | potogniw (s. 315). Zoudowano ogniwo galwaniczne skladajace sie 2 pétogniw: ats vk cath is 1 le Pb* | Pb i Cr®* | Cr. Ustal, ktére pélogniwo bedzie stanowilo ianode anode, a kt6re katode. Zapisz schemat ogniwa galwanicznego an i oblicz jego SEM w warunkach standardowych przy | a catil zastosowaniu 1-molowych roztworéw soli. galwanicznego. EY Oblicz SEM. Dh Ey» |p) =-014V a Napisz odpowied2, E’qe\cr= 07 Niisza wartoéé potencjatu standardowego m2 pélogniwo Ce | Cr, zatem bedzie anoda- Pélogniwo Pb** | Pb o wyzsze) wartosei potencjalu standardowego bedzie katoda. EW schemat ogniwa galwanicznego: (Cr | Cr* |] Pb | Pb) @ sem SEM SEM = 0,57 V @ Sia clextromotoryozna ogniwa galwanicznego ma zawsze wartesé dodatnia, Wyrik uemny oznacza, Ze anoda zostala pomytona z katoda. BI W warunkach standardowych powstalo ogniwo galwaniczne: () Cr | Cx || Pb? | Pb (4) 0 SEM = 0,57 V. f > 187Reako) rediukaji Elektt koje utleniania-redukG} eal pdlogniwo odniesienia 2H" | Hp Y Zapamietaj! Pologniwo - metalowa blaszka zanurzona W TO2tWOrZ® Sol tego Metaly Szereg clektrochemicany — Ogniwo gah (Clektroche fad Sch Blog PolgCzonych kluczem lektroltycanyin Katoda ~ Slektroda, ng More} zach " eakcja edule wanicane *miczne) — ~ elektroda, ng ore} zag a Lutleniania, a SEM — wares i Potencialiy, Slektrog, ” Sw neprecyee ani, 128 ee rrochemia eza sig wartoS¢ Potencjay, 6 na HW jk’ SPOS ogniwa? dardowego P' 0 pologii’ > nie moéna Unig S geo 84 W Dojedyne ee woltomierzem (fot. a Yay ees je chemiczn: berpoied nie zachodza atte gcilpo ‘u standar on i, ia nieznane) / ' d p Do wyznaczenia an ogniwo galwan Jak kaide Opti potogniva traeba zbu ktada¢ sie z dwoch pc ~ potogniny b galwaniczne a ono s o znanym potencja ‘ardowym, ie on pein Najczesciej jest nim >. ogniwo Wodbory, dtogniwo odnies: Na pean sa aa H* | Hy, dla ktorego przyjeto wartos¢ pi 7 réwna 0 V. Jesli badane pétogniwo jest anoda, to mi dem elektrody wodorowej, jeéli natomias Potencjat dodatni wzgledem elektrody wo. ‘a potencjat ujemn t jest katoda, dorowej. Y Wrgle. to wykazuje Fot. 98. Woltomierz suzy do pomiary "Sznicy potencjatéw, WZESZYCIE Zachodzacych w Pologniwach. Slektrochemicznego, 2Sila Slektomotonycang SEM Pewnego ogniwa W Warunkach pee Ma Warts 9 0, V. Anodg Jest pdtogniwo glinowe. Ustal, "e POlogniw, etn funkcjg katoay, 3.W pewny Ogniwie wy latge won + mSenivach Zachodza, Teakcje chemiczne: Noda (4) g Sn? 4 96- Zapisz sch, mi; i SEM jo ma "a2 Oblicz jego Site elektromotoryczna lowych, * Narysuj Schemay aNiWa bug, Wro, Wore Zn pola ‘Owanego 2 Plytki cynkowej Zanurzonej Wro2tworeg Cuso}, Pod ay 2 plytka, Miedziang Zanurzona 9 Ustal ktére » og) we've, SEM. yy naj jeg. Wach ma, Nalwieksza wartogé Amangann| eden Oblczenia, eynkowo, atyng, 9 eynkow, ik 9) mangay3. Reakcje zachodzace ¥ potogr ‘ jalwanic «i cleks aadiem energl i produkty substraty = produkty ch ka TAkoje chemiczne na elektrodach zachodza reakcje chemiczne na elektrodach warakterystyk@ yiko w jednym kierunku moga przebiegaé w obydwu kierunkach : > po rozladowaniu nie mozna ich ponownie > po roziadowaniy moéna le Wiagciwosé |” Nivorzystaé powt6mie naladowaé Praykiad paterie typu AA ub AAA, 4 oraz 8-woltowe, baterie plaskle akumulatory, baterie akumulatorowe Przyktadami ogniw galwanicznych odwracalnych sq: > akumulatory, > baterie akumulatorowe. , a ‘To pierwsze okreslenie dotyczy n& ogét duzych i cigzkich arédel pradu montowanych w samochodach, @ drugie — malych urzadzeni stosowa- nych np. w telefonach komérkowych (fot. 100.) i aparatach fotograficz- nych. Akumulatory i baterie akumulatorowe mozna powtérnie tadowaé, podtaczajac je do zewnetrzneg ‘rédia pradu stalego. Fot. 100. Ogniwami odwracalnymi sq rnp, baterie akumulatorowe wykorzystywane W telefonach komérkowych, 89toda (+) ‘ Krok po kroku . be ie Budowa i dziatan'e ee elektrochemiczny¢ Sane ii weglowymi zrodet energil oraz elektroliter i16 du mozna sooda Elektrochemiczne 2rddta pra Sarena ei podzielié ze wzgledu na spos6b dziatani ce ra i e. na baterie, akumulatory oraz ogniwa paliwowé El Baterie : Bateria cynkowo-weglowa to tzw. ogniwo Leclanchégo [czyt. IeKlanszego} Reakcje zachodzace na elektrodach sq nieodwracaine. Baterig cynkowo-weglowa mozna przedstawié za pomoca schematu: 12n9| NHiClag + ZnCl | MnOzy, Gy) Bogniwa paliwowe | Praykladem ogniwa Paliwowego jest ae # | Ogniwo wodorowo-tlenowe, Ogniwa * | Paliwowe umosivig | walang) w prog a Przetwarzanie energii nadmiar _ ®sie utleniania paliwa (P. He, CH,, CHOH) i 4 * 80H) W energie elektro pit? iuteniacz sa dostanee Moma le @e~— @ k rezane a 0 Ogniwa 2 zewmatz SPosbb ciggly ] J eo | ! Onedet) 2H. ati, = kat eae) OAH Ar oy @~ we r Palivyc g Akumutatory ° Akumutator elektroiit Slowiowy i . 28S pracy akumy f zak ; pr ZDUszczainy da fe Utleniacz anoda ( Melalceny oly 19023. Reakcje zact 6 7 Zachodzace w pélogniwach Ogniwa galwanicznego am - posob nalezy utyli ns yi ci? 'y utylizowaé zuzyte baterie ‘ero ie paterie nalezy 1 101) mac ne do Specjalnie oznaczonych pojem- mieci, czyli zudyte, przestarzate lub zepsu- wa ani. elektry iektroniczne, jeci mc ay jektrosmiect Powtornie wykorzystane po usunieciu wait akodligch | przetworzeniu, Moina ich uayé do ‘i ch p éw, ny Li . odukcji nowy‘ agli, mebli czy nowych urza- akTV iAGD. YY nowych urza nan oe . _ Fot. 101. Pojemnik na gWjakich waruniv*s zachodza reakcje utleniania- zuzyte baterie. sedukeji w Srodowisku przyrodniczym? geakcje utleniania-redukcji mogg zachodzié na wilgotnej powierzchni metalu. Powstaja wtedy mikroogniwa galwaniczne, ktre prowadza do powstania korozji elektrochemicznej. anoda (-) M, | przewodnik jonowy | Mz katoda (+) metal ulegajacy korozi.——_czynnik powodujacy korozle ‘Tworza sig mikroogniwa galwaniczne zbudowane z katod i anod ‘kropla wody NS Lo pe (rs. 28.). 2H,0 +0, +4e¢—> 40H" Fe —> Fe? + 20° redukcja utlenianie kt6re moga zosta¢ utlenione w kropli wody ys. 28, Na anodzie powstala kationy Fe ‘ alent Feb" Na katodzie w wynik reduc czastoczak len powstla ory ‘OH W wyniku reakeji utleniania-redukeji na powierzchni stali powstaje min. Fe(OH): Fett + 20H —> Fe(OH). jon wodorotlenek Sect wodorotlenkowy ——_2elazall) Zawarte w powietrzu czasteczki tlenu i wody moga utlenia¢ jony Fe**, powstajace w procesie korozji do jonéw Fe®*. Na powierzchni stali powstaje mieszanina zwig2kOw telaza: Fe(OH)2, Fe(OH); oraz ‘weglanéw i tlenkéw zelaza(Il) i zelaza(III) nazywana rdzq (fot. 102): powiotrze _Powiel22 weojany i tlenki Zelazalll) i Zelaza(l) Fel 102. Raza to Fefora, Sai Fe(OH co, > Wealeny Ml) i Zelezalll) natnoczerwona wc lenek —_wodorotlenek mieszanina zwigzkow 2oazal elazall) ‘zelazalll) Zelazalll i zelazatll). a, 191_ i Fot. 103. Rdzewiejq rowery, szyny kolejowe, rury wodociagowe, karoseria samochodowa 192 narzedzia. korozja elektrochemiczna chemiczna -wyniku powstania opniwa galwan .. zachodzaca W WY -ej temu procesowi nay. ey Korozja 2a€ ancji ulegajace) temu f ty > powierzchni substar f 7a elektrochemiczna- jest korozja? w Czym jes' . ja to proces niszczenia materialow E en seg, Korozi cego je érodowiska [lac. corso , Me i ae ich stopy (fot. 103.) oraz materialy acne mig met ton, szklo, drewno i tworzywa satuczne, , - Korozja wyrobow stalowych i zeliwnych idelivo to sy ielaza z weglem) jest nazywana rdzewieniem lH Jakie rodzaje korozji mozna wyrdzni Wyrdania sie dwa rodzaje korozji: chemiczng i elektrochemiczng, Ko. rozja chemiczna zachodzi zwykle w srodowisku suchym i bez przephywy pradu elektrycznego. Proces ten wystepuje m.in. podczas produkeji sta whutach, ajego produktem sq tlenki zelaza. Korozja elektrochemiczna zachodzi w stodowisku 0 duzej wilgotnosci (woda, wilgotna gleba, wil- Sotne powietrze) i jest zwigzana z przeplywem pradu elektrycznego. Co wplywa na korozje metali? Na szybkos¢ korozji wplywa srodowisko, w ktérym znajduje sie ulega- Jacy jej metal, Doswiadczenie 22. Badanie wotywu 163 ik6 oe A alektrochemicens znych czynnikow na Szybko$é korozji Starannie oczyenc en chlorek sodu, wodorotlenek sodu, Sit laboratoryne, eee Stalowe, drut cynkowy, : pi rican oe Stalowych owin drutern cynkowym, a drugi roztworem chiorky cody. Um amen tea: 8 rob 2-5 4 ieSé i Soi, 2miany, ktSre zag Po kilku j on en “Ze Gcheral). Obserwy cI drut miedziany. Swozdzie stalowe tL —_ _— | : 7 drut Zn. | drut cu, | 7 ~9 destyowneoN roztwér i 4 5 Na NT) Nee roztwor, roztwor. | | Nacl NalEEN SENNSCN OGniwa galwaniczn rego = as W probowkach 1, 2.3.15. stalowy we ocr wony cee (rdza), Proces ten Praebiegat 2 réi i ie nny cjw Probswee 5. Wolniej — w 2 id an eal A - soi vse 4. jest widoczny bialy osad mek ew probe 12,345, i L i as é rea miczne ores act a mie ce w probéwkach 4. 5. Swoadz pokryt sie at .. przeanalizow a, kté i ye ro " ‘ore zostaly w nich utworzone. | wka 4. ogh) =) prob eee oda (~) Zn | NaCliag | Fe katoda (+) jak wynil ‘a Z SZer' ivochemicznego metali iwi s os BK i, w ogniwie I cynk oda) Zn —>Zn** +26" ——_utlenianie cynk ation eynku atlen ulega redukeji: 1-1 0 ail yatoda (+) 2 H,0 + Oo + 4e°-—> 40H redukcja woda len anion wodorotlenkowy Reakcje zachodzaca w ogniwie | mozna zatem zapisa¢ sumarycznie: o 0 1 ol uot 2Zn +0, +2H,O—>2 Zn(OH). cynk tlen — woda —_ wodorotlenek cynku Bialy osad, powstaly na powierzchni drutu cynkowego, ktérym byt owiniety stalowy gw6Zdz, to wodorotlenek cynku. W ten spos6b stal aostala zabezpieczona przed zniszczeniem. Probéwka 5. ogniwo II: anoda (-) Fe | NaChsg) | Ca katoda (+) W ogniwie II stal ulega utlenieniu: \ Fe —>Fe%+2e —_utlenianie anoda (-) zelazo— kation zelazalll) Na powierzchni drutu miedzianego tlen ulega redukeji: \ oO at - katoda (+) 2,0 + Oot 40 —> 40H redukcja woda tlen anion wodorotlenkowy Reakcje zachodzaca W ogniwie Il mozna zatem zapisaé sumarycznie: ° il Wall 9 ba + Op + 2H —> 2 FeO wodorotlenek zetazall) jelazo ten = wode im jest wodorotlenek Zelaza(l), KtOry ulega W ogniwie IL roduktel fl i staje rdza (fot: 104) dalszemu utlenieniu i pow’spieszaj4 PFOC’S Korogij Jakie ezynniki ey a icznej? a sé uk ovogfi elk troche é procesui tOche cal ki wptywajace na snyiko P Means mniki W} . Ja 20. a 105,) praedstawia tabel vot i _ i etal ich gp: niki przyspieszajace proces ic Wika 20. Czyni 7 - Tabela Przyklad potwierd vplyw Czynnikg ke Rury Zelazne, ktorymi pi a woda, "A zeWiey feszona iej niz te, ktorymi pi na Woda, Podwy: szybciej lempereize ji hodzi szybciej ' zarach i zja achodzi szy| ; pee an tmraemyeowionyeh na kio ‘st duze Stezenig Fot. 105. Praykladem tlenkéw kwasowych: s i i tych gazow. lektrochemicznej 80, NO, / ~ aa ee a CO, 2 ik = Maszyny i narzedzia przechowywane W wilgotnych Pe eee ae lena Pomieszczeniach rdzewieja szybciej niz te 2 mid (np, dach6w) lub Pt umieszezone w suchych miejscach, ij stopow patyna. Proces {en zachodzi gléwnie pod Obecnosé roztworow Elementy konstrukcyjne statkow, ktdre maja kontakt wplywem obecnych kwas6w i soli Zwoda morska, czyli zasolona, rdzewiejq Szybcigj watmosterze H,0 i CO, oraz $0, nite, ktére maja kontakt z woda stodka. Kontakt z mniej Elementy stalowe (np. nity, nakretki) ™majace kontakt aktywnym chemicznie _z metalem o mniejszej aktywnosci chemicznej niz metalem Stal (np. z miedzia) rdzewieja szybciej. ‘anieczyszczony, korozja Na Zachodzi szybciej, Obecnogé Gdy metal Jest z anieczyszozeri w metaly elektrochemicz; Korozja Powoduje straty ae u ~ Szacuje sie, ze Powoduje zniszczenie ok, a Tocznej Swiatowej Produkeji stali, Dlatego caly czas trwaja Poszukiwanig skutecznych Sposob6w 2apobiegania Korozji. BW jaki Spos6 Ob meta Mozna Chronié Przed korozja Produkty Fot. 106, Wolacja z warstw We ki ‘woreywa sztucan zystkie met chroni Przewody may dzaje. oy ochrony eee koroaj S Br2ed korozig Metoay elektrochemiczne © Polega; Saja na Pokrywaniy ™metali odpowied- "O2yinym; ‘lub 6, hy Wa sa, cl Tonnymi, Fot. 107, Gay > Wwynily ASYWwaci; au ai8° (fot lo rin anova Warstewka i Syl poy "yWanig no! I, (Wanig ‘ et i i capa etalicy, mi pt ‘2C2alne, wii 2 Powierzchni metalu caitl, 2wieksoa (tot. 107), cc a? thn “ 7opem9se na korgy, Cynk jg, YH PoWlekaniy oy TOP Aym:, PP. galwanizowanymi nn almosteryoeng Wie to on Meta = oe . On Ulega y, Wigk, wa metalu, np. cynku. ki utlene *ktywnoe ae Rienia, (2. Y20Sci chemicznej niz Zelazo, "MMe Zelazo (nates we gy ne 2elai/ bytek w warstwie / cynku zn— 2 _ uilenir PHO +0, + 4° —s 4 OH redukeja gys.29. Nalozona w proce spywem czynnik6w zewne' © Jalwanizacji warstwa cynku chroni Zelazo przed ych = nie Powstaje rdza. Metody elektrochemiczne polegaja na: yochronie katodowej, czyli podtaczaniu ujemnego bieguna zrédia pradu stalego do elementéw narazonych na korozje (wtedy chroniony element staje sig katoda, ktora nie koroduje), ) stosowaniu protektoréw, czyli metali aktywnych chemicznie onitszym od zelaza potencjale standardowym. BKtore metale ulegaja pasywacji? Wiele metali ulega pasywacji. Jednym z nich jest glin (tabela 21.). W kontakcie z silnymi utleniaczami (np. z tlenem lub roztworem kwa- su azotowego(V)) powierzchnia glinu pokrywa sig szczelng war- stwa tlenku glinu Al,O3, zgodnie z rownaniem: 4.Al+3.O.—>2 ALO, Fot. 108. Dzieki pasywaci gin —tlen _tlenek glinu(l) w cysternach wykonanych . zglinu moéna przewozié ‘Warstwa tlenku glinu chroni metal przed niekorzystnym wplywem TOV Ren Stodowiska i zapobiega korozji (fot. 108.). utleniaczy, takich jak kwas , i azotowy(). Tabela 21. Wybrane wlasciwosci fizyczne i chemiczne glinu Wiasciwosei glinu one chemiczne izyc: Jega pasywadi . ja stata yu * sebrysobiaa a i ee + ae ae > nie reaguje z woda : fe: " > reaguje z kwasami i zasadami . ae, > odporny na dzialanie kwas6w iwy utleniajacych ’ i prad elektryczny gees cowed ad Se drobno sproszkowany glin ma er \wlasciwosci piroforyczne, czyli bardzo latwo sie zapala 7™ 195196 Do produkcji pamieci telefonu stosuje sie e Fe) ] a sP czysty krzem, ktérego powierzchnig pokrywa sie a : ‘ iO. Dodatek e warstwa tlenku krzemu(IV) SiOz. ' pierwiastkow chemicznych, m.in. P, Sb, As GallesAsfsSb lub Ga, umozliwia przewodzenie pradu. > S * 4Zrdtem pradu w bateriach sa najczesciej akumulatory litowo-jonowe, w ktérych Li, jest elektroda dodatnia. Elektroda ujemna moze byé m.in.: wegiel, krzem, stop cynku lub kobaltu. Obudowe baterii Najezesciej wykonuje sie z glinu. Miedz, srebro i zioto to Z ktorych sq wykonane elektryczne. Do ich pro ktory jest glownym skladni Odpowiedzialnych za elektrycznych w telefonie. >Sie xtrochemiczne ata prac wns znajezescic wanych Zrédet “58 obecnie al: ry \itowo-jonowe, ooxoryaua SIP ywotnogcig, ‘io rozmiara 1389 sprenosne urzadze vcne pattie cynkowo-wegi ygu AA Wud AAA sa czes sflektronika Akumulatory litowo-jonowe to Zrédla pradu iajezescie| stosowane w smartfonach, tabletach, ieptopach oraz aparatach fotograficznych. \Wykorzystuje sie je rowniez do magazynowania energii elektrycznej w powerbankach. "y ;OZWIAZ 41. Napisz, dlaczego posypywanie ulic chlorkiem powszechnie zima do usunigcia z nawierzchn niekorzystne dia samochod6w. 2. Zaproponuj trzy sposoby ochrony metali przed korozja lektrochemiczna. cynkowo-manganowe “orzystywane jako Zrédto pradu ywieu urzgdzeniach, ™.\°. pilotach, latarkach, nadajnikach, zabawkach. ™ Motoryzacja W samochodach elektrycznych oraz w samochodach hybrydowych érédtem pradu potrzebnego do uruchomienia silnika sq main, akumulatory litowo-jonowe. W samochodach elektrycznych moga byé wykorzystywane rowniez ogniwa paliwowe, np. ogniwo wodorowe. Z kolei w samochodach spalinowych stosuje sig akumulatory olowiowe. Y Zapamietaj! Ogniwo nieodwracaine - Cognio, w ktérym reakcje chemiczne na ‘elektrodach zachodzq tylko od substratow: | do produktéw. 197jest stopien mm jest stopie! te utlenienia pierwiastka chemicznego? Czym sa reakojo utleniania-redukeji? Czym jest utlenianie? Czym jest redukcja? Jak ustalié reduktor "utleniace w reakeji Fedoks? Na czym potega 'sowanie révinari Feakeji leniania-redukojia bilan; Czym jest Pologniwo? Czym je, st szere elektroch emiceny? » mowdlly Podsu! _ Libendeens jest wiastka chemicznego je rn °Y liczbie elo, ; On6y fby © rzyiatby, \ > Stopier utlenienia oka chemicznego oddatby y : a ia i: in’ Zz ae eee pierwiastkami chemiczny nia zaloteriu, Ze Zi w 100% jonowe. i jiczr iegajace joniania-redukgj to reakeje heme 1 Substratach ee ‘stopni utleniania pierwiastkow che ze zmiana sl i produktach. ie wW > Utlenianie to oddawanie elektrono\ chemicznych. przez jony aloo. 'Y Plerwiastkéy Redukcja to prayimowanie elektronéw przez jony lub atormy pierwiastkgy > Redukcja chemicznych. utleniai oO oO 4Al+30,—s2 > Reduktor to atom albo jon pierwiastka Stopien utlenienia, czyli ulega utleniani Utleniacz to atom lub jon Pierwiastka cf Stopier utlenienia, czyll ulega redukeji, 0 oO 4A + 30,55 reduktor utleniacz Potogniwe 1 WOrZY Metalo Samego MELALY, 2 kta oe Blas nie i = AlOg Chemicznego, ktory zwieksza sw6j iu, hemicznego, ktéry zmniejsza swéj Na Przyklad: Zanurzona w i roztwor, = stone ron Ze soli tego PStogniyy ¥ 10 208tawien, & Por Echowanve| wen Potencjatow Standardowych 2wi ‘SZajacych Sig wartosci,a ee iezne palogniwa pok mA gatwani Polaczone kluczem elektrolit CzI j i 3 7 gcherat og” ‘anicznego ma postaé: aa U galwaniczne? metal katoda (4) a mH My I ME |My (4) — | SS —— dektroda 1. jor Kluez jon metalu elektroda 2. w eleki |. elektrolityezny w elektrolicie 2. prykladem ogniwa galwanicznego jest ogniwo Daniella: klucz zarowka elektrolityczny aa — praewodnik—_| metaliczny Przeptyw pradu elektrycznego w ogniwie galwanicznym jest maoaliwy, poniewaz w obydwu pétogniwach zachodza reakcje utleniania- sredukeji. Elektroda, na ktorej zachodzi reakcja utleniania. 4 Coto jest anoda? . . , > Elektroda, na ktorej zachodzi reakeja redukoji 4. Coto jest katoda’ Sila elektromotoryczna ogniwa (SEM) to wartosé réznicy potencjatéw 4 Coto jest SEM A , cote a elektrod (potencjaléw pologniw) Ww niepracujacym (otwartym) ogniwie. i jak ja obliczyé’ Mozna ja obliczyé ze wz0ru: SEM = E*atoay ~ E°anoay elektrodach 4 Czym rétni sie iwi akoje chemiozne zachodzqce na ° ud alee te wrerunkach ~ ed sutra doprochitow anv odwracane i oe eaniato Nigodwracalnym tylko w jednym kierunku-od Sens suibstratéw do produktow z akcje 4. Czym jest korozja to korozja spowodowana przez re: Koroa elton chadzace w ogniwie galwanicznym, Kore elektrochemiczna? -reduke! i inymi utleniaczami ulegaia 4 Coto jest 6 _glin, w kontakeie z sil i erected sie ochronna warstwa swojego tlenku. pasywacja? 2A + 30, —> 2AL03 gin tlen tlenek glinu rY 199