Professional Documents
Culture Documents
Bahasa Jawa Kelas Xi Semester 2
Bahasa Jawa Kelas Xi Semester 2
WULANGAN 5
TEMBANG MACAPAT
A. MBABAR WAWASAN
Kabudayan Jawa umure wis ewon taun. Salah sijine yaiku kesenian sing awujud tembang. Seni tembang ing kabu
dayan Jawa kasebut ngandhut unsur estetis, etis, lan historis. Unsur estetis utawa kaendahane seni tembang yai
ku dulce et utile sing tegese nyenengake utawa migunani. Nilai rekreatif tembang bisa nyenengake pikiran sing l
agi bingung dadi ayem tentrem. Nilai utilitaris tembang sing gandheng karo gunane tembang ana praktik ritual m
asyarakat Jawa. Umpamane, ajegan macapatan, panembrama, ura-ura, lan gegendhingan, nuduhake menawa se
ni tembang tansah diuri-uri murih lestari.
Nilai etis utawa kasusilan awujud tata krama, unggah-ungguh, budi pakerti, wejangan, wedharan, sopan-santun,
pranatan, lan duga prayoga. Mula akeh banget kitab-kitab Jawa kang ngonceki babagan unsur etis mau
Panyekaring tembang macapat menika temtunipun kedah kaselarasaken kaliyan titi laras (notasi), lar
as, saha pathetipun gamelan. Dénéurut-urutanipun sekar macapat menika sami kaliyan lampahing m
anung sasaking jabang bayi abang dumugi tumekaning pejah. Mungguh urut-urutanipun sekar, kados
ta mekaten:
• Maskumambang : Gambaranipun jabang bayi ingkang taksih wonten ing kandhutan ibunipun, dè
rèng kawruhan jalèr utawi èstri. Mas tegesipun dèrèng ningali kakung utawi èstri, kumambang tegesi
pun gesang ngambang wontening kandhutan ibunipun.
Kinanthi :Saking tembung kanthi utawi tuntun ingkang ateges dipuntuntun supados saged mlampah
ngambah panguripaning alamn donya.
• Sinom : tegesipun kanoman, minangka kalodhangan ingkang paling wigati kanggenipun tiyang ano
m supados saged ngangsu kawruh sakathah-kathahipun.
• Asmarandana : Ateges rasa tresna, tresna marang liyan (jalèr saha èstri saha kosokwangs
ulipun) ingkang sedaya wau sampun dados kodrat Ilahi.
• Gambuh : Saking tembung jumbuh / sarujuk ingkang ateges bilih sampun jumbuh / sarujuk lajeng d
ipungathukaken antawisipun kakung saha jaler ingkang sami-sami nggadahi raos tresna wau, ing pan
gangkah supados saged agesang bebrayan.
•Durma : Saking tembung darma / wèwèh. Tiyang bilih sampun rumaos kacukupan gesangipun, banj
ur tuwuh raos welasasih marang kadang mitra sanèsipun ingkang saweg nandhang katresnan, pramil
a banjur tuwuhraos kekarepan darma/wèwèh marang sapadha-padha. Sedaya wau dipunsengkuyu
ng ugi saking piwulangipun agami saha watak sosialipun manungsa.
• Pangkur : Saking tembung mungkur ingkang ateges nyingkiri hawa nepsu angkara murka. ingkang
dipunpenggalih kekarepan tansah wèwèh marang sapadha-padha.
•Megatruh : Saking tembung megat roh utawi pegatrohipun /nyawanipun, awit sampun titiwancinipun
katimbalan marak sowan mring Sang Maha Kawasa.
•Pocung : Bilih sampun dados layon/mayit banjur dipunbungkus mori putih utawi dipocong sadè
rèngipun kasarèkaken.
Laras pelog iku uga nduweni 5 laras kang arane padha ing laras slendro, nanging swarane ora padha.laras bar
ang karo janggi gedhe, janggi dhadha cilik, dhadha ganggsal gedhe, gangsal enem cilik,enem barang cilik.
d. DASA NAMA
Dasa nama asale saka tembung “ dasan “ kang ateges sepuluh.” Nama “ ateges jeneng utawa aran. Dasanam
a ateges jeneng nganti sepuluh akehe darbake wong siji.
Tuladha :
1. Jeneng dasanamane, yaiku asma, aran, jejuluk, tetenger, rum-rum, wewangi
2. Misuwur dasanamane, yaiku kaloka, misuwur, kawentar, kongas, kombul, kasusra, pratita, prakasit
a, kaonang-onang
3. Wasis dasanamane, yaiku pinter, lebda, widagda, limpat, widura, wignya, guna, limpat
4. Mati dasanamane, yaiku antaka, ngemasi, lalis, lampus, layon, lena, murud, palastra, seda, mancal
Donya
5. Anak dasanamane, yaiku atmaja, putra, siwi, sunu, suta, weka, yoga, tanaya
TUGAS
1. Jlentrehno guru lagu, guru gatra, lan guru wilangan sarta jinise tembang