LG) taj uwainie teksty, a nastepni wykonaj zadania umieszozone pod mh odpowiadaj tylko na pod- By i - chyba Ze w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, sesmowa Lukasza Lipiiskiego z Krystyna Romanowska, dziennikarka, pisarka, Ha watepu do polskiego wydania ksigzki Porozmawigimy o Smierci pray kola- /Michaela Hebba. gmieré jest najsilniejszym tabu dzisiejszej cywilizacji. Odsuwamy ja od sebie, nie chcemy 0 niej rozmawiaé, nie cheemy widziee, Nie ma je}. IMyslac otjm, siggnelam do bajek ludowych. Jest wnich motyw smierc jako |; matki chrzestnej ~ spersonalizowanej kostuchy, ktéra przychodzi do domu, da przy stole. Mozna ja oszukaé, ady sig stl prestawi albo obréci ozko. Mona api¢ sie z nig wodki, ale pozostaje nieuchronna. Jest oswojona, choé weiaz straszna. Ludzie kiedyS byli za pan brat zeSmiercia, bo czesciej umierali bardzo szybko i ta ‘eré byla wcigz obecna w ich Zyciu. A kiedy jg zmedykalizowaligmy i wystawili- iny do szpitala, to juz nie ma kostuchy przy stole. ‘Akto$ bliski znika. Kiedyé byla masa rytualow zwiqzanych ze smierciq: obmywanie zwiok, czuwanie, wystawianie na widok publiczny... ‘To pozostalo jeszcze w miasteczkach, np. na SuwalszczyZnie, skad pochodze. Gay umart méj tata i trumna byla zamknieta, cala rodzina pytata: dlaczego? Powin- na byé otwarta iwszyscy powinni go widzieé. W Sejnach rytualem jest czuwanie przez tray dni i odmawianie réiatica. Gdy rozmawiam z ludémi w Warszawie, to tesknig za takimi rytuatami. Bylam kiedyé na pogrzebie ciotki. Trumna otwarta, wok6t gromadziy sig kobiety i plotkowaty [...]. Pogrzeb byt okazjq do spotkania sig z ludémi [..]- Wostatnim numerze tygodnika ,Science” opublikowano wyniki badai naukowcéw z Uniwersytet Bar Ian w Izraelu, z ktérych wynika, ze mozg nas oszukuje, chroni nas od mySlenia owlasnej émierci. Inni moga by Smiertelni, ale nie ja. Nie jestesmy w stanie tego przyjaé do wiadomosci, dlatego mozemy tylko o tym pofantazjowaé. Chodzi oto, zeby pomysleé np. o tym, co sig stanie ze wszystkimi moimi rzeczami. [..] Pomysimy sobie: co mamy na pawlaczach*? Kto zna piny do moich kart? Ale tez: co po sobie zostawi iam? Z czego jestem najbardziej dumny? ‘Wielu ludzi nie jest gotowych na te pytania. To brzmi banalnie, ale gdy 0 tym pomy- slisz, zupelnie inacze} ukladaja ci sig priorytety Zyciowe. Zaczynasz. myslet, Ze Zycie jest praywilejem. Ajak o émierci méwig lekarze? [...] Oni sq chyba najblizej? Lekarze mlodego pokolenia to bardzo madrzy ludzie. Jeden 2 nich, 32-latek, na- raekal na to, ze lekarze méwig o Smierci tylko w sposb medycany. Nikt nie rozma- * pawlacz ~schowek pod sufitem.| ‘wiat z nimi w sposéb humanistyczny, a oni maja w sobie tyle humanizmu i tyle prze~ mysles\. Ich zdaniem jest duza réznica miedzy starym i nowym pokoleniem lekarzy. | Stare pokolenie nie chee méwié wprost o Smierci, a mlodzi che, ale nie wiedza jak. | fe] Jezyk prébuje pomingé temat mierci. Méwimy, Ze ktos ,odszed?’, Tak jak w Panu Wolodyjowskim: ,{d# do Zony moje} i powiedz jej ode mnie: Nic to!’ To sposéb na ukojenie. jeden z filozofow - Martin Buber- uwatat, ze gdy zmar- Ja jego Zona, to nie koriczy sig relacja migdzy nimi. Ona nadal trwa, cho¢ dialog jest jednostronny. Mozna z kims po smierci rozmawiaé, tylko kiedys wchodzilo sig na ‘most, a teraz wehodzi si¢ na molo. Ludzie duzo méwili o tym, ze weiaz czuja zapach swojej babci albo upieczonego przez nig ciasta. To jest bardzo zywe. Ludzie lubia wspominaé bliskich zmarlych, ale trudnogé im sprawia méwienie o wlasnej émierci. E. Lipidski, Gadu, gadu o tabu, ,Polityka” aor9, nr 44 Tekst 2 Jan Hartman Umieramy madrzej Nareszcie uczymy sig swobodnie méwié o $mierci. Tak jak przed wiekami. To wielka ulga dla wszystkich, zwlaszcza dla cigzko chorych i starych, dla ktérych dzi waczne tabu Smierci, kt6re niepostrzezenie pojawito sig w spoteczeristwie wieczni milodych i zawsze szczesliwych ludzi sukcesu, oznaczalo osamotnienie w mysle- niu o koricu zycia, a w wielu przypadkach réwnied osamotnienie w chwili smierci. Co wigcej, méwimy o émierci madre rzeczy, ktére wprawdzie podpowiedzieli nam juz stoicy w glebokim antyku, lecz zdqzylismy o nich zapomnieé, oddajac sig tyled konwencjonalnym, co mato wiarygodnym pocieszeniom religii. Juz nie wmawia- my sobie, Ze ,wszystko bedzie dobrze’, lecz.i nie traktujery wlasnej émiertelnosci jako arcyskandalu, dla ktérego nie moze byé usprawiedliwienia. Ba, coraz wiecej sposréd nas akceptuje wlasng émiertelnosé, widzac w Smierci dopetnienie zycia, nadajace mu sens jako domknietej cafosci. Kimze byfbym, nie mogac umrzeé? [...] Kimie jestem, aby roscié sobie pretensje do zajmowania tu miejsca bez korica? [...] Kto czuje wigé. ze éwiatem i ludzkoscia, temu nieublagany uplyw czasu nie wydaje sie okrucienistwem, lecz sprawiedliwoscia. Minelo pot wieku od czasu pierwszego wydania stynnej ksiazki Elisabeth Kiibler- -Ross Rozmowy o smierci i umieraniu, zawierajacej 2apisy rozméw z umierajacymi pacjentami jednego z chicagowskich szpitali. Dajac glos terminalnie chorym pa- cjentom, ksigzka stanowila przetom w psychologii mierci, podobnie jak przelo- mowa byla dzialalnosé autorki na rzecz ruchu hospicyjnego, aw tym hospicjow dziecigcych |...) Po wynalezieniu w potowie XX w. respiratora i technik reanimacji w medycynie zapanowat nieznany wezesniej duch walki. Za wszelka ceng, kosztem nawet naj- wigkszych cierpiert, chorym starano sig przedhuza€ Zycie. Co wigcej, najczescie} niezbyt liczono sig 2 ich wola, tak jakby bylo samo przez sig zrozumiale, ze kaidyayé jeszcze dzien dlute), Walecenosé jednych lekarzy (i rodzin) spotkata sig ;nizmem innych, ktérzy z obawy 0 oskarzenie ich o zaniechania utrudniali acjentom umieranie, wykonujac agresywne zabiegi lecznicze badé poddajac re- xi mogacej przyniesé tylko krétkotrwaly efekt. Nad medycyna zawisla zmo- ‘tw. uporczywej terapii, a raczej daremnej terapii. (..] ‘Wreakcji na te negatywne zjawiska wielu lekarzy zaczelo popadaé w druga yinosé. W latach 80. i go. w USA, a potem w calym gwiecie Zachodu zapano- osobliwe ,umywanie rak’, polegajace na zdawaniu sig we wszystkim na wole jenta. Szacunek dla autonomii pacjenta, ktéry wspéiczesna bioetyka, odzegnu- sigod anachronicznego paternalizmu, ma na sztandarach, zbyt czesto stawat pretekstem do obarczania pacjentéw, nie zawsze zdolnych do rozeznania swe} ruacji, koniecznoscia dokonywania dramatycznych wybor6w co do zaprzestania czenia, co do postepowania przeciwbélowego oraz calej organizacji opieki w ter- inalnej fazie choroby, jak réwniez w porze umierania. Dopierow XXI w. medycyna paliatywna [...] wypracowala takie praktyki [...], kté- pozwalajq na znalezienie réwnowagi pomigdzy leczeniem a opieka [...]. W kra- jach, gdzie Srodki na to pozwalaja, umieranie stalo sig ,bezpieczniejsze’, a rozw6} hhospicjéw sprawil [..], Ze Smieré [..] jest tatwiejsza i spokojniejsza niz w szpitalu iwdomu, W hospicjach toczy sie Zycie, choé w ostatniej jego fazie. [..] Moiemy byé z siebie dumni jako spotecznosé, ze uczymy sie madrze} umieraé. Ze unéw na te Smieré dajemy swoim bliskim i sobie pozwolenie, nie traktujac je} jako Kigski, skandalu i tragedii. Ze dostrzegamy potrzeby umierajacych, ktérzy cheq nie tylko uniknaé bélu i stabosci, lecz takze pragna naturalnej, szczerej roz- mowy oswoim polozeniu, o praezytym Zyciu, 0 pochéwku i innych wanych spra- wach oraz takiej opieki medycznej, ktéra odpowiadac bedzie ich rzeczywistym po- trzebom u kresu zycia, nie zag dogmatyce medycznej walki o jeszcze jeden dzien, Weiaé wiele jest do zrobienia, takze w Polsce. Jednak wstydliwa epoka bezradnosci iwypierania émierci ze spolecznej swiadomosci skoficzyla sig juz, jak sadze, nie~ odwolalnie. J, Hartman, Umieramy mgdrze), Caadanie1 (0-1 phe) Czy zgadzasz sig ze stwi turainy element Zycia kazdego czlowieka? Uzasadnij swoja odpowied. Birtea eae (Se) Polityka’ 2019, nr 44. ‘dzeniem, Ze wedtug obu tekstéw spoteczeristwo uznaje zjawisko Smierci za na-Gu - G oi >i (tadanie 2 (0-2 pit) Z kazdego tekstu wypisz po dwa przyklady zdart pytajacych. Nastepnie rozstrzyeni, 27 W kaidym z tek- Zhou pelnia one te sama funkeje. Swoja edpowledz uzasadnij. | Prayktad 1 Prayktad 2. Hote Rozstrzygniecie Uzasadnienie Ctadanie 3 (0-1 pit.) 4 Jak medykalizacja zmienila obcowanie ze émiorcia | umierajacy? Podal dwa prayklady opisane| xkrystyne Romanowska i dwa przedstawione przez ‘Jana Hartmana. Q1 pit) man przywotal w swoim tekScie ksiake Elisabeth Kibler-Ross? Uzasadnij swoja od- Iiajac tresé zawarta w akapicie 2. (0-2 pl.) jiadu Gadu, gadu o tabu zastosowano kontrast. Wyjasnij, na czym on polega, odnoszac sie do uiytych w tytule, ie 6 (0-1 phe) eufemizmu uzyt tukasz Lipitiski pod koniec rozmowy z Krystyna Romanowska? Podaj ten wyraz dlaczego jest uzywany w kontekscie Smierci. Bedmsia? (t-aphe’) danie7 (0-1 pt) Dlaczego zdaniem Jana Hartmana ,mozemy byé z siebie dumni jako spolecznosé"? Uzasadnij swoja odpo- Wied2, odwotujac sie do catego tekstu.( Zadanie s (0-4 pkt_) Na podstawie obu tekst6w zredaguj notatke syntetyzujaca na temat: Wspélczesny czlowiek wobec smier- ci, Twoja praca powinna liczyé 60-90 wyrazéw. (Uwaga: w ocenie wypowiedzi bedzie brana pod uwage poprawnost jezykowa, tograficzna | interpunkeyjna,Konteksty na maturze Na maturze konteksty beda odgrywat duza role. Bedziesz sie do nich odwotywat w zadoniach na egzaminie uustnym, wv tegcie historycznoliterackim oraz w wypracowaniu — 22r6vno na poziomie podstawowym, Jaki rezszerzonym, Kontekst to 2biér odniesien wykorzystywanych w celu 2rozumienia utworu iterackiego oraz pogtebienia jago ‘odczytania, co jest modliwe poprzez odwotenia do Swiata poza danym utworem. Ponitsza tabela przedstawia wybrane konteksty, ich definicle oraz prayktady zastosowat. KONTEKST DEFINICJA | ZNACZENIE PRZYKAD ZASTOSOWANIA, | Praywotanie loséw Jacka Sopicy, bohatera | Pana Tadeusza, oraz Kmicica, bohatera Potopu, Odwotanie sie do innych utwordw, Merack! tym bibliny | térych wystqpuje omawiany i mitologiceny) aan | w pracy dotyezace| praemiany wewngtrane] problem, matyw czy topos, jee \Wykorzystanie w interaretaciiutwo- | Odwotanie do biografi Jana Kochanowskiego biograticany ru faktow 2 2ycia tw6rcy | okresienie | ~ émierci cérki poety i przezywane| zaloby — ich wolywu na dzieto. w interpretaci trend. , wolarie ulworu Ely Oreszkowe Glo elie owt ino ingoteraimpettcerso. historycary Sat strech orarcrederie | ikon pola syconegs PCy : dotyezace tematéw narodowowyewoieczych. | (Odhniesienie do sytuacjipalitycznel, | Przywotanie realiéw stanu wojennego poltyczny stro, funkcjonowania wladzy oraz | w interpretacii opowiadania Profesor Ancrews okreslenie ich rol w utworze, w Warszawie Olg) Tokarcauk. (Odwotanie do fycia spotecznego, | Preywolanie los6w Cezarego Baryki, bohatera aa para saloon esnjowsh | PremeineSctncloooargnine | ” Y oraz charakterystyka warstw spo- przyktadu zmiany pogladéw bohatera | tecanych, i __| dotyezacych rewalucj. | naneane ese lenvenalchaahensbeiyenda | aces entero tenrsaci | Nsonmevect |derejopls career Herat) | tay ainene Wisi pone | wvaarym ote, raNaiioSeh | alta ra Praywotanie rol Bibi w yclu Bohaterow owieSci Zbrodnia i ara Fiodora | | \okorytariearjomotcizaoiet | Poneualego= Senter w zbevea | | religiny dane] religi w interpretagji posta cette ‘moc Ewangel Raskolrikowa, try dzigki Bibl oraz dziataniom Soni poymuje sens wiary isig nawraca. Naniazanie do mysi flozofow oraz | ierunkéw flozoficenych w cel fllozoticany ‘uzesadnienia pogladéw wyrazonych \W danym utworze, podsumowania sswoich wnioskéuw. (Odwotanie do innych tekstéw wultury, pozalterackich Odwotanie do egzystencjalizmu w interpretacii | postaw bohateréw Déumy Alberta Camus, | Ogwotanie do malarstwa ukazujacego martwa | | kulturowy (pe. cbaabn, utr murjcanyc| Maura temaci dtyezacym motyau Winterpretaci dzietaliterackiego, _| Pr7emlen'a. | Zarécenie unagi np. na konstrukcle | duiela (przynaleinose rodzajowa | Odwotanie do D2umy Alberta Carmusa jako teoretycznoliteracki | i gatunkowa) ijej wplywna spos6b | powieéci parabal w temacle dotyceacym I reacjiswiata praedstawionega | postaw ludzi wobec za. | i wautworze, | Dotyezy pozatekstowe) rreczywisto- | Ocwotanie do doswiadc2eh luda, ich ci uwzgigdniaiace| spektrum yiematén, rozterek i emoci, stawiarych pytat doswiadezen crtowieka,jego 2ycia, | o sens Zycia i rééne wartoselw konfrontacj dylematéw, emacii ZdaSwiadczeniami bohater6w iterackich. egzystencialny