112130 - Φωτίου Αναστάσιος

Σχόλη Εφαρμοσμένων Τεχνών
Ακουστικός σχεδιασμός και ψηφιακός ήχος
Διπλωματική Εργασία
«Μελέτη κατανεμημένων συστημάτων ηχοτροφοδοσίας σε

περιβάλλον σήραγγας»
Αναστάσιος Φωτίου
Επιβλέπων καθηγητής: Δημούλας Χαράλαμπος
Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 2019

© Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2019
Η παρούσα Διπλωματική Εργασία καθώς και τα αποτελέσματα αυτής, αποτελούν συνιδιοκτησία

του ΕΑΠ και του φοιτητή, ο καθένας από τους οποίους έχει το δικαίωμα ανεξάρτητης χρήσης,
αναπαραγωγής και αναδιανομής τους (στο σύνολο ή τμηματικά) για διδακτικούς και
ερευνητικούς σκοπούς, σε κάθε περίπτωση αναφέροντας τον τίτλο και το συγγραφέα της
Εργασίας καθώς και το όνομα του ΕΑΠ όπου εκπονήθηκε.
«Μελέτη κατανεμημένων συστημάτων ηχοτροφοδοσίας σε
περιβάλλον σήραγγας»
Αναστάσιος Φωτίου
Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας
Επιβλέπων Καθηγητής: Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:
Δημούλας Χαράλαμπος Γεώργιος Καλλίρης
Αναπληρωτής Καθηγητής τμ. Δημοσιογραφίας Καθηγητής τμ. Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ ΑΠΘ
& ΜΜΕ ΑΠΘ
Καθηγητής – Σύμβουλος ΕΑΠ
Καθηγητής – Σύμβουλος ΕΑΠ
Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 2019

Ευχαριστώ θερμά τους επιβλέποντες καθηγητές κ.κ. Δημούλα και Καλλίρη για την πολυτιμότατη
συμβολή και καθοδήγησή τους.
Αφιερωμένη στην Άννα και στον Γιάννη…
4
Φωτίου Αναστάσιος Μελέτη κατανεμημένων συστημάτων
ηχοτροφοδοσίας σε περιβάλλον σήραγγας
Περίληψη
H ακουστική συμπεριφορά της σήραγγας δημιουργεί ένα δυσμενές περιβάλλον, όσον
αφορά το ηχητικό πεδίο, και η σωστή και επαρκής ηχητική κάλυψή της θεωρείται
ζωτικής σημασίας, σε ορισμένες περιπτώσεις. Ηχητικά μηνύματα αναγγελιών και
έκτακτης ανάγκης οφείλουν να γίνονται αντιληπτά σε όλο το μήκος της κατασκευής,
πληρώντας τις προδιαγραφές που ορίζει η οδηγία IEC 60268-16:2011 σχετικά με τους
δείκτες καταληπτότητας του λόγου. Η σωστή επιλογή της ηχητικής πηγής, τα
χαρακτηριστικά κατευθυντικότητας της, η σωστή τοποθέτηση και ρύθμιση στο χώρο
μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το επιθυμητό αποτέλεσμα. Με την βοήθεια
λογισμικού εξομοίωσης και ακουστικής πρόβλεψης (AFMG EASE 4.3),
επιχειρούνται διάφορες διατάξεις μεγαφώνων και ρυθμίσεις αυτών προκειμένου να
εξαχθούν συμπεράσματα που βοηθούν να κατανοηθεί καλύτερα η ακουστική
ταυτότητα μιας σήραγγας. Με την χρήση της μεθόδου ανίχνευσης ακτινών (ray
tracing) λαμβάνονται μετρήσεις και γίνονται υπολογισμοί των τιμών των βασικών
δεικτών καταληπτότητας ομιλίας καθώς και πραγματοποιούνται εικονικές ακροάσεις
του χώρου σε διάφορα σημεία και για διαφορετικά σενάρια ηλεκτρακουστικής
εγκατάστασης.
Λέξεις – Κλειδιά
Σήραγγα, Τούνελ, μέθοδος ακουστικών ειδώλων, δείκτης μετάδοσης ομιλίας,

καταληπτότητα λόγου, απώλεια συμφώνων, ανίχνευση ακτινών
5
Abstract
The acoustical behavior of a tunnel can create a rather hostile environment, in terms
of sound field deployment, where, in many occasions, a proper and adequate sound
coverage could be proved to be life-saving. Voice alarm messages or announcements
ought to be intelligible and heard clearly, along the whole structure, meeting the
requirements of the directive IEC 60628-16:2011, regarding Speech Intelligibility and
transmission indices. The correct choice on sound source, its directivity, its proper
placement and the signal processing could have a major impact on the results. With
the aid of an acoustic prediction software (AFMG EASE 4.3), various speaker
configurations are put on trial in order to come to useful conclusions regarding the
acoustic identity of the tunnel structure. Utilizing the ray tracing method,
measurements and calculations are being conducted along with auralisations of speech
samples on different points of the tunnel, under different circumstances.
Keywords
Tunnel, ray tracing, acoustic modeling, mirror image method, STI, ALcons, speech
intelligibility
6
Πίνακας περιεχομένων
Περίληψη.................................................................................................................................. 5
Abstract .................................................................................................................................... 6
Κατάλογος Εικόνων / Σχημάτων .......................................................................................... 10
Κατάλογος Πινάκων .............................................................................................................. 14
1 Πρόλογος – Θεωρητικό υπόβαθρο ............................................................................... 15
1.1 Ορισμός του προβλήματος ...................................................................................... 15
1.2 Ακουστική κλειστών χώρων.................................................................................... 15
1.3 Κρουστική απόκριση και ενεργειακοί δείκτες ........................................................ 20
1.3.1 Διακριτικότητα (Definition) D50, D80 .............................................................. 21
1.3.2 Ευκρίνεια (Clarity) C50 , C80 ........................................................................... 22
1.3.3 Ακουστική απολαβή (Sound Strength) G ........................................................ 23
1.3.4 Παράμετρος ενδοωτικής ετεροσυσχέτισης (Interaural Cross-correlation
Coefficient) IACC ........................................................................................................... 23
1.4 Καταληπτότητα ομιλίας (speech intelligibility) ...................................................... 24
1.4.1 Δείκτης μετάδοσης ομιλίας (speech transmission index) ................................ 27
1.4.2 Απώλεια συμφώνων (Articulation Loss) AL................................................... 27
1.5 Προσομοίωση ακουστικής χώρων – εικονική ακρόαση ......................................... 29
1.6 Φυσικά μοντέλα....................................................................................................... 29
1.7 Γεωμετρικά μοντέλα................................................................................................ 30
1.7.1 Η μέθοδος ακουστικών ειδώλων ..................................................................... 30
1.7.2 Μοντέλα υπολογισμού πορείας ακτινών (ray tracing models) ....................... 31
1.7.3 Μέθοδος ανίχνευσης κώνου ............................................................................ 32
1.7.4 Μέθοδος ανίχνευσης πυραμίδας ...................................................................... 33
1.7.5 Υβριδικά μοντέλα ............................................................................................ 33
1.8 Εικονική ακρόαση χώρου (Auralization) ................................................................ 33
1.9 Λογισμικά πρόβλεψης ............................................................................................. 34
1.9.1 Δημιουργία εικονικού χώρου προς μελέτη ...................................................... 34
1.9.2 Μοντελοποίηση πηγής και ορισμός δεκτών .................................................... 35
1.9.3 Υπολογισμός ακουστικών παραμέτρων – εικονική ακρόαση ......................... 36
1.9.4 Catt Acoustic ................................................................................................... 37
1.9.5 AFMG Ease ..................................................................................................... 37
1.9.6 JBL Professional – Duran Audio DDA ........................................................... 38
1.10 Σύνοψη κεφαλαίου .................................................................................................. 38
2 Συστήματα ηχοτροφοδοσίας σε σήραγγες ................................................................... 39
7
2.1 Εισαγωγή ................................................................................................................. 39

2.2 Εξασθένιση ηχητικής πίεσης και χρόνος αντήχησης .............................................. 39
2.3 Θόρυβος βάθους και προσδιορισμός καταληπτότητας ομιλίας............................... 41
2.4 Ανάλυση ηχοσυστήματος ........................................................................................ 44
2.5 Χαρακτηριστικά μεγαφώνων .................................................................................. 47
2.5.1 Παραδείγματα ηχείων για σήραγγες................................................................ 48
3 Σχεδιασμός και μελέτη ηχοσυστήματος ...................................................................... 57
3.1 Εισαγωγή ................................................................................................................. 57
3.2 Ακουστική πρόβλεψη σήραγγας.............................................................................. 59
3.3 Δημιουργία γεωμετρικού μοντέλου......................................................................... 60
3.4 Ανάθεση υλικών στις επιφάνειες της σήραγγας ...................................................... 63
3.5 Μοντέλο και εισαγωγή πηγής.................................................................................. 65
3.6 Σενάρια τοποθέτησης και ρύθμισης πηγών ............................................................. 67
3.6.1 Σενάριο 1 (Μεγάφωνα Tunnel – 500 ανά 40m) .............................................. 70
3.6.2 Σενάριο 2 (Μεγάφωνα Tunnel-500 ανά 20m) ............................................... 71
3.6.3 Σενάριο 3 (Μεγάφωνα Tunnel - 500) .............................................................. 71
3.6.4 Σενάριο 4 (Μεγάφωνα ABF-260 ανά 40m) ................................................... 72
3.6.5 Σενάριο 5 (Μεγάφωνα ABF-260 σε απόσταση 100m) .................................. 72
3.7 Πρόβλεψη ακουστικών παραμέτρων....................................................................... 74
3.8 Εικονική ακρόαση - Auralization ............................................................................ 80
3.9 Χρόνοι αντήχησης – Local Decay Times ................................................................ 82
4 Αποτελέσματα ................................................................................................................ 84
4.1 Μετρήσεις STI και %ALcons................................................................................. 85
4.2 Χρόνοι αντήχησης ................................................................................................... 96
4.3 Εικονικές ακροάσεις (Auralisations) ....................................................................... 96
4.4 Χαρτογράφηση επικάλυψης μεγαφώνων (Lspk Overlap) και λόγου απευθείας προς
ανακλώμενο σήμα (D/R Ratio) ......................................................................................... 102
4.5 Σχολιασμός αποτελεσμάτων.................................................................................. 112
4.6 Σύνοψη κεφαλαίου ................................................................................................ 120
5 Συμπεράσματα ............................................................................................................. 121
Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................... 124
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ..................................................................................................................... 129
8
9
Κατάλογος Εικόνων / Σχημάτων
Σχ. 1.1 Η γωνία ανάκλασης του ήχου είναι ίση με τη γωνία πρόσπτωσης στο εμπόδιο
Σχ. 1.2 Ακουστικά είδωλα πρώτης και δεύτερης τάξης
Σχ. 1.3 Ενεργειακή κατανομή συχνοτήτων και συνεισφορά στην καταληπτότητα της ομιλίας
(Agustin, 2012)
Σχ. 1.4 Σήμα ομιλίας σε ανηχοϊκές συνθήκες (πάνω) και με προσθήκη αντήχησης 2.4sec (κάτω)
(Ballou,2015)
Σχ. 1.5 Χαρακτηρισμοί καταληπτότητας λόγου σε σχέση με τιμές STI, & ALcons (Davis et al.
2013).
Σχ. 1.6 Στάδια μελέτης και βελτίωσης ακουστικής κλειστών χώρων (Μουρτζόπουλος, 2016)
Σχ. 1.7 Επικάλυψη επιφάνειας σάρωσης διπλανών κώνων (Agustin, 2012).
Σχ. 1.8 Σχεδιασμός χώρου με τη βοήθεια του λογισμικού Ease.
Σχ. 1.9 Αρχείο CLF του ηχείου Vertec VT4887A της JBL Professional.
Σχ. 2.1 Εξασθένιση ηχητικής πίεσης σε κλειστούς χώρους σύμφωνα με α) την κλασσική θεωρία
του Beranek (1954) β) την θεωρία μακρόστενων χώρων και γ) μετρήσεις σε πραγματικές
συνθήκες (Kang,1997).
Σχ. 2.2 Τιμές EDT σε κλειστούς χώρους σύμφωνα με α) την κλασσική θεωρία του Beranek
(1954) β) την θεωρία μακρόστενων χώρων και γ) μετρήσεις σε πραγματικές συνθήκες (Kang,
1997).
Σχ. 2.3 Κατανομή του θορύβου βάθους σε τριτοκταβικές συχνοτικές ζώνες, όπως μετρήθηκε
από τον Thompson (2018) στο Waterview Tunnel της Ν. Ζηλανδίας.
Σχ. 2.4 Πτώση του STI κατά την αύξηση της στάθμης ηχητικής πίεσης (Axys Tunnel by
Harman).
Σχ. 2.5 Γενικό διάγραμμα λειτουργίας ηχοσυστήματος αναγγελιών σε σήραγγες.
Σχ. 2.6 Τοποθέτηση μεγαφώνων σε σήραγγα, σε διαδοχική σειρά.
Σχ. 2.7 Αντικριστή τοποθέτηση μεγαφώνων σε σήραγγα κατά επαναλαμβανόμενο μοτίβο .
Σχ. 2.8 Τιμές STI σε σχέση με την απόσταση μεταξύ των μεγαφώνων (Kang 1996α. (Α: θέση
ακροατή κάτω από το μεγάφωνο με μικρό θόρυβο βάθους, Β:θέση ακροατή μεταξύ δύο
μεγαφώνων με μικρό θόρυβο βάθους, Α΄: θέση ακροατή κάτω από το μεγάφωνο με μεγάλο
θόρυβο βάθους, Β΄: θέση ακροατή μεταξύ δύο μεγαφώνων με μεγάλο θόρυβο βάθους ) .
Σχ. 2.9 Τιμές STI σε σχέση με την απόσταση μεταξύ των μεγαφώνων (Patrick, 2011)
Σχ. 2.10 Axys ABF-260 (https://harmantunnel.com/en/products/abf-260)
Σχ. 2.11 Ασύμμετρη χοάνη και δημιουργία ενιαίου ηχητικού μετώπου
(https://harmantunnel.com/en/products/abf-260)
Σχ. 2.12 Ambient system ABT-TNL 100 (πάνω) και ABT-TNL 100-1 (κάτω)
(https://ambientsystem.eu/en/product/abt-tnl100/)
Σχ. 2.13 ATEIS LCS70T (http://www.ateis.ae/products/56.html)
Σχ. 2.14 Community TT-1020 (https://www.communitypro.com/lsp/tt-1020)
Σχ. 2.15 IC AUDIO TH-100-EN54 (https://www.ic-
audio.com/katalog/index.php/aid/832?l=en)
Σχ. 2.16 TANNOY THL 1 (https://www.avapac.net/tannoy-horns/)
Σχ. 2.17 DNH Tunnel-500 (http://www.dnh.no/speakers/tunnel-500-dup-40-612.aspx)
Σχ. 2.18 Atlas IED CD42 (https://www.atlasied.com/cd42)
Σχ. 3.1 Το περιβάλλον εργασίας του λογισμικού EASE 4.3 της AFMG.
10
Σχ. 3.2 Μέρος των κορυφών και των επιφανειών που δημιουργήθηκαν στο EASE.
Σχ. 3.3 To μοντέλο της σήραγγας κατά το σχεδιασμό του και σε έγχρωμη, τρισδιάστατη
απεικόνιση.
Σχ. 3.4 To Υπολογισμός όγκου MFP, MFP time και RT από τους τύπους του Sabine και Eyring
αντίστοιχα.
Σχ. 3.5 Συντελεστές απορρόφησης/διάχυσης του υλικού Concrete S.
Σχ. 3.6 Συντελεστές απορρόφησης/διάχυσης του υλικού Concrete R.
Σχ. 3.7 Συντελεστές απορρόφησης/διάχυσης του υλικού Asphalt.
Σχ. 3.8 Διαγράμματα κατευθυντικότητας και συχνοτικής απόκρισης του μεγαφώνου Tunnel -
500.
Σχ. 3.9 Επεξεργασία χαρακτηριστικών θέσης και λειτουργίας πηγής.
Σχ. 3.10 Τα επίπεδα θορύβου βάθους που επικρατούν στην σήραγγα κατά τη διάρκεια όλων των
μετρήσεων.
Σχ. 3.11 Τοποθέτηση μεγαφώνων σε ευθεία διάταξη.
Σχ. 3.12 Τοποθέτηση μεγαφώνων σε αντικριστή διάταξη.
Σχ. 3.13 Η διάταξη των ηχείων για το Σενάριο 1.
Σχ. 3.14 Η διάταξη των ηχείων για το Σενάριο 3 και οι σχετικές αποστάσεις μεταξύ τους.
Σχ. 3.15 Τοποθέτηση και στόχευση μεγαφώνων ABF-260.
Σχ. 3.16 Ορισμός θέσεων ακροατή μέσα στο σχέδιο.
Σχ. 3.17 Τα εργαλεία Standard Mapping και Standard Mapping with Reflections προσβάσιμα
από την υπομονάδα Eyes.
Σχ. 3.18 Οι επιλογές του μενού του εργαλείου Standard Mapping.
Σχ. 3.19 Η επιπλέον καρτέλα των επιλογών για τις παραμέτρους του ray tracing
Σχ. 3.20 To εργαλείο Rays του EASE 4.3
Σχ. 3.21 Οι βασικές παράμετροι του αλγορίθμου ray tracing
Σχ. 3.22 Το εργαλείο probe του λογισμικού EASE
Σχ. 3.23 Υπολογισμός χρόνων αντήχησης κατά Schroeder από την κρουστική απόκριση του
σήματος
Σχ. 3.24 Παραγωγή της αμφιωτικής κρουστικής απόκρισης μέσω HRTF
Σχ. 3.25 Το εργαλείο συνέλιξης του EASE
Σχ. 3.26 Το εργαλείο Local Decay Time και η παραμετροποίησή του.
Σχ. 4.1 Χαρτογράφηση της ηχητικής πίεσης του απευθείας σήματος στον χώρο για το σενάριο 1
χωρίς καθυστέρηση και σχετικές θέσεις ακροατή
Σχ. 4.2 Χαρτογράφηση της ηχητικής πίεσης του απευθείας σήματος στον χώρο, για το σενάριο 1
με καθυστέρηση και σχετικές θέσεις ακροατή
Σχ. 4.3 Χαρτογράφηση της ηχητικής πίεσης του απευθείας σήματος στον χώρο, για το σενάριο
2, χωρίς καθυστέρηση και σχετικές θέσεις ακροατή
2, με καθυστέρηση και σχετικές θέσεις ακροατή
Σχ. 4.7 Εφαρμογή γραμμής καθυστέρησης σε σχέση με την απόσταση των ηχείων μεταξύ τους.
11
Σχ. 4.12 Κρουστική απόκριση του αρχικού σήματος
Σχ. 4.13 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής απόκρισης του αρχικού σήματος
Σχ. 4.14 Κρουστική απόκριση του σήματος με το σενάριο 2, στη θέση 1, χωρίς χρήση
καθυστέρησης
Σχ. 4.15 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής απόκρισης του σήματος με το σενάριο 2, στη
θέση 1, χωρίς χρήση καθυστέρησης
Σχ. 4.16 Κρουστική απόκριση του σήματος με το σενάριο 2, στη θέση 4, χωρίς χρήση
Σχ. 4.17 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής του σήματος με το σενάριο 2, στη θέση 4, χωρίς
χρήση καθυστέρησης
Σχ. 4.18 Κρουστική απόκριση του σήματος με το σενάριο 5, στη θέση 1 με χρήση
Σχ. 4.19 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής απόκρισης με το σενάριο 5, στη θέση 1 με χρήση
Σχ. 4.20 Κρουστική απόκριση του σήματος με το σενάριο 5, στη θέση 4, με χρήση
Σχ. 4.21 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής με το σενάριο 5, στη θέση 4, με χρήση
Σχ. 4.22 Χαρτογράφηση Lspk Overlap, για το σενάριο 1 χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.23 Χαρτογράφηση D/R ratio, για το σενάριο 1 χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.24 Χαρτογράφηση Lspk Overlap, για το σενάριο 1, με εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.25 Χαρτογράφηση D/R ratio, για το σενάριο 1 με εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.26 Χαρτογράφηση Lspk Overlap, για το σενάριο 2, χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.27 Χαρτογράφηση D/R ratio, για το σενάριο 2, χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.29 Χαρτογράφηση D/R ratio, για το σενάριο 2, με εισαγωγή καθυστέρησης
12
Σχ. 4.42 Εκπομπή ακτινών ήχου από το πίσω μέρος των μεγαφώνων
Σχ. 4.43 Αφίξεις σημάτων από προηγούμενες πηγές σε σενάριο χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.44 Αφίξεις σημάτων από προηγούμενες πηγές σε σενάριο με εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.45 Αφίξεις σημάτων από προπορευόμενες πηγές σε σενάριο χωρίς εισαγωγή
Σχ. 4.46 Αφίξεις σημάτων από προπορευόμενες πηγές σε σενάριο με εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.47 Αφίξεις σημάτων, σε μεσαία θέση ακροατή, σε σενάριο χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.48 Αφίξεις σημάτων , σε μεσαία θέση ακροατή, σε σενάριο με εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.49 Κρουστικές αποκρίσεις ανηχοϊκού μηνύματος (κόκκινο) και μηνύματος μέσα στη
σήραγγα (μωβ)
Σχ. 4.50 Συχνοτικές αποκρίσεις αρχικού σήματος σε σχέση με ένα παραμορφωμένο σήμα.
Σχ. 4.51 Κρουστική απόκριση αρχικού σήματος με σήμα στην θέση 6. Με κύκλο σημειώνονται
οι καθυστερημένες ανακλάσεις.
13
Κατάλογος Πινάκων
Πίνακας 2.1 Τιμές STI για διάφορους χώρους σύμφωνα με το πρότυπο IEC 60268-16:2011.
Πίνακας 2.2 Τεχνικά χαρακτηριστικά κόρνας ABF-260
Πίνακας 2.3 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνων ABT-TNL100 και ABT-TNL 100-1
Πίνακας 2.4 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου ATEIS LCS70T
Πίνακας 2.5 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου Community TT-1020
Πίνακας 2.6 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου IC AUDIO TH-100
Πίνακας 2.7 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου Tannoy THL-1
Πίνακας 2.8 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου DNH Tunnel-500
Πίνακας 2.9 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου Atlas IED CD42
Πίνακας 4.1 Μετρήσεις για το σενάριο 1 χωρίς καθυστέρηση
Πίνακας 4.2 Μετρήσεις για το σενάριο 1 με καθυστέρηση
Πίνακας 4.7 Μετρήσεις για το σενάριο 4, χωρίς καθυστέρηση
Πίνακας 4.11 Χρόνοι αντήχησης με ανίχνευση ακτινών και με υπολογισμούς βάσει Eyring και
Sabine
Πίνακας 4.12 Διαφοροποιήσεις στις τιμές του STI για διάφορους υπολογισμούς RT60
14
1 Πρόλογος – Θεωρητικό υπόβαθρο

1.1 Ορισμός του προβλήματος
Ως αντικείμενο μελέτης της παρούσας διπλωματικής εργασίας χαρακτηρίζεται
η διερεύνηση της ακουστικής συμπεριφοράς των μακρόστενων χώρων, όπως είναι
μία σήραγγα, καθώς και η ανεύρεση του βέλτιστου τρόπου ηχοτροφοδότησης αυτών.
Eξαιτίας του μεγάλου μήκους της κατασκευής των σηράγγων και των ελαχίστων
εξόδων διαφυγής απαιτείται ένα ασφαλές και άμεσο σχέδιο εκκένωσης του χώρου σε
περίπτωση εκδήλωσης ατυχήματος ή κάποιου άλλου έκτακτου περιστατικού π.χ.
φωτιά (Fei and Xing, 2013). Σύμφωνα με τους Mellert και Welte (2012), σε ένα
κλειστό περιβάλλον το οποίο έχει κατακλυστεί με καπνό, το 91% των εγκλείστων
μπορούν να οδηγηθούν προς την έξοδο με την καθοδήγηση ακουστικών σημάτων.
Χωρίς την ακουστική καθοδήγηση, το συγκεκριμένο ποσοστό ελαττώνεται στο 59%.
Δεδομένης της κρισιμότητας της ύπαρξης και ορθής λειτουργίας ενός
αποτελεσματικού συστήματος ήχου, χαρακτηρίζεται ως ζωτικής σημασίας η επίτευξη
της σωστής κατανόησης των ηχητικών μηνυμάτων από τους αποδέκτες του
(Agustina, 2013). Στον χώρο της ακουστικής, το μέγεθος που σχετίζεται με την
εκπλήρωση αυτού του στόχου είναι ο δείκτης μετάδοσης ομιλίας ή STI (speech
transmission index) (Σκαρλάτος, 2015).
1.2 Ακουστική κλειστών χώρων

Για να κατανοήσουμε την συμπεριφορά των ηχητικών κυμάτων που
διαδίδονται εντός της σήραγγας θα πρέπει, πρωτίστως, να αναφερθούμε στις βασικές
αρχές που διέπουν την ακουστική των κλειστών χώρων.
Στους ανοιχτούς χώρους, ιδανικά, ο ήχος φθάνει απευθείας από την πηγή στον
δέκτη. Στους κλειστούς χώρους, πέραν της απευθείας διάδοσης, ο ήχος καταλήγει
στον ακροατή μέσα από διαδοχικές ανακλάσεις στα τοιχώματα του εκάστοτε χώρου,
με αποτέλεσμα την παραμόρφωση του αρχικού σήματος (Σκαρλάτος, 2015). Γενικά
υπάρχουν τρεις τρόποι μελέτης ακουστικής συμπεριφοράς των κλειστών χώρων: η
κυματική ακουστική, η στατιστική ακουστική και η γεωμετρική ακουστική.
Η κυματική θεωρία είναι μία από τις μεθόδους ανάλυσης της συμπεριφοράς
του ηχητικού πεδίου σε κλειστούς χώρους και βασίζεται στις αρχές της κυματικής
φυσικής. Είναι η πιο πλήρης αλλά και η πιο πολύπλοκη μέθοδος περιγραφής των
ηχητικών πεδίων σε τρισδιάστατους χώρους. Πρακτικά βρίσκει εφαρμογή στην
15
αποτύπωση συμπεριφοράς του ήχου στην περιοχή των χαμηλών συχνοτήτων, όπου το
μήκος κύματος είναι συγκρίσιμο με τις διαστάσεις των επιφανειών του χώρου
(Κοντομίχος κ.α., 2013). Κατά την συμβολή δύο σφαιρικών κυμάτων μέσα στον
χώρο, δημιουργούνται τα λεγόμενα στάσιμα κύματα (Σκαρλάτος, 2015). Η εξίσωση
που περιγράφει τα κύματα αυτά είναι η τρισδιάστατη εξίσωση του Helmotz (Fahy,
2001;Kuttruff, 2009):
(1.1)
Όπου k = ο κυματάριθμος k = ω/c
Στους χώρους με παραλληλεπίπεδη συμμετρία έχουμε τους κύριους τρόπους

δόνησης οι οποίοι είναι τρεις: οι αξονικοί, οι εφαπτομενικοί και οι πλάγιοι (Ballou,
2015). Σε αυτές τι συχνότητες συντονισμού παρατηρείται η δημιουργία στασίμων
κυμάτων και υπολογίζονται σύμφωνα με τον παρακάτω τύπο (Everest, 2001):
(1.2)
Όπου c = η ταχύτητα του ήχου

L,W,H = μήκος, πλάτος, ύψος του δωματίου
p,q,r = σταθερές που παίρνουν ακέραιες τιμές 0,1,2,3…κ.λ.π
Εξαιτίας της πολυπλοκότητας της κυματικής θεωρίας κατά την ανάλυση του
ηχητικού πεδίου σε ένα κλειστό χώρο, για μεγαλύτερους χώρους, χρησιμοποιούμε
την στατιστική ανάλυση, για τον υπολογισμό ακουστικών παραμέτρων του ήχου. Η
στάθμη του ηχητικού πεδίου αποτελεί συνδυασμό της ενέργειας του απευθείας ήχου
που παράγεται από μία πηγή με την ενέργεια που προέρχεται από το αντηχητικό πεδίο
του δωματίου και διαδίδεται μέσω ανακλάσεων (Φλώρος, 2013). Σύμφωνα με την
στατιστική θεωρία, για τον υπολογισμό της στάθμης ακουστικής πίεσης σε κάποιο
σημείο του χώρου λαμβάνονται υπόψη η απορρόφηση των επιφανειών του ίδιου του
χώρου αλλά και η κατευθυντικότητα της πηγής (Beranek, 1954).
16
Υπολογίζεται δε, σύμφωνα με τον παρακάτω τύπο:
(1.3)
Όπου SPL = η στάθμη ηχητικής πίεσης

PWL = η στάθμη ακουστικής ισχύος της πηγής
r = η απόσταση από την πηγή
R = η σταθερά δωματίου
Q = η κατευθυντικότητα της πηγής
Με τον όρο ηχητικό πεδίο ορίζουμε το χώρο μέσα στον οποίο διαδίδεται ένα
ηχητικό κύμα (Φλώρος, 2013). Το ηχητικό πεδίο, γενικότερα, μπορεί να διακριθεί σε
κοντινό πεδίο, μακρινό πεδίο και αντηχητικό πεδίο .
Το κοντινό πεδίο, στην περίπτωση που η πηγή είναι σφαιρική και ισότροπη,
εκτείνεται σε απόσταση μέχρι δύο μήκη κύματος από την πηγή (Κοντομίχος κ.α.,
2013). Στην περιοχή αυτή ηχητική πίεση που υπάρχει προέρχεται απευθείας από την
πηγή. Το μακρινό πεδίο εκτείνεται πέραν της απόστασης αυτής αλλά και σε αυτόν
τον χώρο η απευθείας ακουστική πίεση είναι μεγαλύτερη της ανακλώμενης. Επίσης,
στην περιοχή αυτή, η στάθμη της ηχητικής πίεσης ελαττώνεται κατά 6db για κάθε
διπλασιασμό της απόστασης (Σκαρλάτος, 2015). Για ακόμα μεγαλύτερες αποστάσεις,
μέσα σε κλειστό χώρο, στο αντηχητικό πεδίο, το ανακλώμενο σήμα κυριαρχεί του
απευθείας, το οποίο προέρχεται από την πηγή (Κοντομίχος κ.α., 2013). Στην περιοχή
αυτή η ένταση του ήχου είναι ίδια σε όλα τα σημεία του χώρου (Davis and Jones,
1989). Σε μία συγκεκριμένη απόσταση από την πηγή, η ένταση της απευθείας
ηχητικής εκπομπής, σε σχέση με την ανακλώμενη, ισορροπούν. Η απόσταση αυτή
ονομάζεται κρίσιμη απόσταση dc (Ballou, 2015;Eargle, 1999). Η απόσταση αυτή
υπολογίζεται σύμφωνα με τον τύπο:
(1.4)
Όπου R = η σταθερά δωματίου
17
Q = η κατευθυντικότητα της πηγής

Όταν μία πηγή ήχου, που εκπέμπει ηχητικά κύματα μέσα σε έναν χώρο,
διακόψει απότομα τη λειτουργία της, η ενέργεια της ταλάντωσης που εκλύεται στον
χώρο χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα για να αποσβέσει εντελώς (Olson, 1957). Η
παρουσία της ηχητικής ενέργειας σε έναν κλειστό χώρο ύστερα από τον τερματισμό
της εκπομπής του ήχου ονομάζεται αντήχηση και οφείλεται στη διατήρηση του
ηχητικού πεδίου μέσω των ανακλάσεων στις επιφάνειες (Κοντομίχος κ.α., 2013). Ο
χρόνος αντήχησης RT60 ορίζεται ως ο χρόνος που χρειάζεται για ελαττωθεί η
ενέργεια του ηχητικού πεδίου κατά 60dB (Toole, 2008). Κατά τον Sabine
(Σκαρλάτος, 2015), ο χρόνος αντήχησης μπορεί να προσεγγιστεί από την σχέση:
(1.5)
Όπου V = ο συνολικός όγκος του χώρου

Α = η συνολική απορρόφηση του χώρου
Εκτός από την κυματική και την στατιστική προσέγγιση, μία άλλη θεωρία που
χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε το ηχητικό πεδίο είναι εκείνη της γεωμετρικής
προσέγγισης. Η εφαρμογή της θεωρίας αυτής αφορά την περίπτωση που το μήκος
κύματος του εκπεμπόμενου ήχου είναι πολύ μικρό σε σχέση με τις διαστάσεις του
χώρου μέσα στον οποίο διαδίδεται (Ballou, 2015). Αυτό συνεπάγεται ότι αφορά
υψηλές συχνότητες μέσα σε μεγάλους χώρους. Υπό αυτές τις συνθήκες η
συμπεριφορά του ήχου είναι όμοια με εκείνη του φωτός και γι αυτό το λόγο
υιοθετούνται οι γνωστές αρχές της οπτικής, όπου μία ακτίνα ανακλάται με γωνία ίση
με την γωνία πρόσπτωσης (Κοντομίχος et κ.α. 2013) (σχ. 1.1). Μία πηγή ακτινοβολεί
ηχητικά κύματα, μέσα σε έναν χώρο, σε ομοιόμορφα κατανεμημένες διευθύνσεις, και
η ένταση εξαρτάται από την κατευθυντικότητα της ίδιας της πηγής του ήχου (Fahy,
2001). Η ηχητική πίεση που αντιστοιχεί σε κάθε ανάκλαση επηρεάζεται από την
απόσταση που διανύει το ηχητικό κύμα αλλά και από την απορρόφησης της ενέργειας
κατά την επαφή με το υλικό της επιφάνειας. Επίσης, στη γεωμετρική προσέγγιση, τα
18
φαινόμενα περίθλασης αγνοούνται και στην πραγματικότητα ένα πολύ μικρό μέρος
των κυματικών φαινομένων λαμβάνεται υπόψη (Kuttruff, 2009).
Σχ. 1.1 Η γωνία ανάκλασης του ήχου είναι ίση με τη γωνία πρόσπτωσης στο εμπόδιο
Η πιο γρήγορη και παράλληλα πιο εύκολη μέθοδος για να προβλεφθεί η

ακουστική απόκριση ενός δωματίου, με την γεωμετρική προσέγγιση, είναι η μέθοδος
των ακουστικών ειδώλων (Everest, 2001). Η ανάκλαση που δημιουργείται από την
ύπαρξη ενός εμποδίου, όπως είναι ένας τοίχος, λόγω πρόσπτωσης ηχητικού κύματος
πάνω σε αυτό, μπορεί να θεωρηθεί ισοδύναμη με την εκπομπή ήχου από πηγή η
οποία βρίσκεται πίσω από τον τοίχο αυτό, σε απόσταση ίση με εκείνη της αρχικής
πηγής από τον ίδιο τοίχο, η οποία παρήγαγε το αρχικό σήμα.
Κατά την ακουστική ανάλυση με χρήση της γεωμετρικής θεωρίας των
ακτινών, κάθε εικονικό ακουστικό είδωλο μοντελοποιείται ως μία πηγή που συμβάλει
στην τελική διαμόρφωση του ηχητικού πεδίου μέσα στον χώρο. Όταν η ανάκλαση η
οποία καταλήγει στον δέκτη έχει προέλθει από πρόπτωση του αρχικού σήματος μόνο
σε μία επιφάνεια του χώρου, τότε το ακουστικό είδωλο χαρακτηρίζεται ως πρώτης
τάξης (Kuttruff, 2009). Εάν το ηχητικό σήμα μετά την πρώτη ανάκλαση συναντήσει
και δεύτερο εμπόδιο πριν καταλήξει στον τελικό δέκτη, τότε πρόκειται για ακουστικό
είδωλο δεύτερης τάξης. Με την ίδια λογική μετά την πρόπτωση στο ν-οστό εμπόδιο
το ακουστικό είδωλο ονομάζεται ν-οστής τάξης. (σχ. 1.2)
19
Η χαρτογράφηση του ηχητικού πεδίου μέσα σε έναν κλειστό χώρο επιβάλλει

την μοντελοποίηση ακουστικών ειδώλων μεγαλύτερων τάξεων. Η δε πολυπλοκότητα
της μεθόδου μεγαλώνει δραματικά όσο αυξάνεται η τάξη των υπολογιζόμενων
ανακλάσεων και γι αυτό το λόγο χρησιμοποιείται συνήθως για χώρους με απλή
αρχιτεκτονική (Κοντομίχος κ.α., 2013).
Σχ. 1.2 Ακουστικά είδωλα πρώτης και δεύτερης τάξης
1.3 Κρουστική απόκριση και ενεργειακοί δείκτες

Η κρουστική απόκριση (impulse response) ενός γραμμικού συστήματος, εν
προκειμένω ενός κλειστού χώρου, περιγράφεται από μία συνάρτηση h(t) η οποία
αποδίδει την ενεργειακή ανταπόκριση του χώρου, κατά την εξέλιξη του χρόνου,
ύστερα από τη διέγερση του από ένα στιγμιαίο ηχητικό γεγονός (Ballou, 2015).
Μαθηματικά, η κρουστική απόκριση συνδέεται με την συχνοτική απόκριση μέσω του
μετασχηματισμού Fourier (Fahy, 2001;Ballou, 2015). Ουσιαστικά η πρώτη
υπολογίζεται από τον αντίστροφο μετασχηματισμό της δεύτερης σύμφωνα με την
έκφραση:
(1.6)
Όπου h(t) = η κρουστική απόκριση

Η(ω) = η συχνοτική απόκριση
20
Τα ηχητικά πεδία που περιλαμβάνονται μέσα σε μία κρουστική απόκριση

είναι το απευθείας, των πρώιμων ανακλάσεων, των καθυστερημένων ανακλάσεων και
το αντηχητικό πεδίο. Για την απλή μελέτη ακουστικής χώρου, το σήμα διέγερσης
μπορεί να είναι ένας απλός κρότος, όπως το σκάσιμο ενός μπαλονιού ή η
εκπυρσοκρότηση ενός όπλου. Για τον υπολογισμό κρουστικής απόκρισης ενός
συστήματος ήχου, το σήμα διέγερσης μπορεί να είναι ένας ψευδο – τυχαίος ροζ
θόρυβος ή ένα σήμα σάρωσης ημιτόνου, το οποίο αναπαράγεται μέσω ενός ηχείου,
ηχογραφείται και αναλύεται με χρήση υπολογιστικού συστήματος (Davis et al.,
2013). Από την κρουστική απόκριση ενός χώρου μπορούν να υπολογισθούν διάφορες
ακουστικές παράμετροι με ευκολία και ακρίβεια. Αυτό γίνεται, κυρίως, συγκρίνοντας
την ενέργεια διαφόρων τμημάτων της απόκρισης μεταξύ τους (Kuttruff, 2009). Οι
ανακλάσεις οι οποίες φθάνουν σε έναν ακροατή, με μεγαλύτερη καθυστέρηση,
εκλαμβάνονται ως επαναλήψεις του αρχικού σήματος σύμφωνα με το φαινόμενου της
ηχούς (Κοντομίχος κ.α., 2013). Σε άλλες περιπτώσεις συνεισφέρουν στην συνολική
αντήχηση του χώρου. Κατά κανόνα, κάθε ανάκλαση επηρεάζει αρνητικά την
καταληπτότητα του λόγου καθώς καταστρέφει την χρονική του συνέχεια και
αναμιγνύει τα φασματικά χαρακτηριστικά των συνεχόμενων φωνημάτων ή συλλαβών
της ομιλίας (Kuttruff, 2009). Μελέτες έδειξαν ότι οι ανακλάσεις που καθυστερούν
από 10 έως και 20msec μπορούν να είναι μέχρι και 10 db ισχυρότερες από τον
απευθείας ήχο (Σκαρλάτος, 2015).
1.3.1 Διακριτικότητα (Definition) D50, D80

Η πρώτη προσπάθεια για τον προσδιορισμό ενός αντικειμενικού κριτηρίου
που λαμβάνει υπόψη τις ανακλάσεις έγινε από τον Thiele ο οποίος όρισε το κριτήριο
της Διακριτικότητας (Definition). H Διακριτικότητα ορίζεται ως ο λογαριθμικός
λόγος της ενέργειας της κρουστικής απόκρισης πριν το χρονικό όριο των 50 ή των 80
ms. Οι μαθηματικές εκφράσεις των μεγεθών αυτών είναι οι εξής:
(1.7)
21
(1.8)
Όπου h(t) = η κρουστική απόκριση του χώρου
H παράμετρος D50 χρησιμοποιείται κυρίως για σήματα ομιλίας ενώ η παράμετρος D80
για σήματα μουσικής (Κοντομίχος κ.α., 2013).
1.3.2 Ευκρίνεια (Clarity) C50 , C80

Μια άλλη παράμετρος, παρόμοια με την διακριτικότητα, αλλά που
χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει τη «διαύγεια» του λόγου και της μουσικής σε
ένα συναυλιακό χώρο είναι η ευκρίνεια (clarity) (Kuttruff, 2009). Ορίζεται ως ο
λογαριθμικός λόγος της ενέργειας της κρουστικής απόκρισης πριν από το χρονικό
όριο των 50ms ή 80ms προς την ενέργεια μετά το όριο αυτό. Η μαθηματική έκφραση
των παραμέτρων αυτών είναι οι εξής:
(1.9)
(1.10)
Όπου h(t) = η κρουστική απόκριση του χώρου
H παράμετρος C50 περιγράφει την καταληπτότητα του λόγου, όπως και του
τραγουδιού. Γενικά, υπολογίζεται σε ένα εύρος συχνοτήτων τεσσάρων οκτάβων
μεταξύ των 500Hz και 4000Hz. H δε παράμετρος C80 περιγράφει τη φασματική
διαύγεια του σήματος μουσικού περιεχομένου και προσδιορίζεται για εύρος μίας
οκτάβας με κεντρική συχνότητα τα 1000Hz (Ballou, 2015).
22
1.3.3 Ακουστική απολαβή (Sound Strength) G

Η παράμετρος της ακουστικής απολαβής ορίζεται ως ο λογαριθμικός λόγος
ανάμεσα στη συνολική ενέργεια της κρουστικής απόκρισης και στην ενέργεια του
απευθείας ήχου σε απόσταση 10m από την ηχητική πηγή (Κοντομίχος κ.α., 2013).
Προσδιορίζεται από την παρακάτω μαθηματική σχέση:
(1.11)
Όπου το άνω όριο tdir του ολοκληρώματος καθορίζεται από τη διάρκεια του
απευθείας σήματος. Η ακουστική απολαβή περιγράφει την επίδραση του χώρου
ακρόασης στην προσλαμβανόμενη ηχητική στάθμη, ενώ η διαφοροποίησή της,
συναρτήσει της απόστασης, παρέχει μία ένδειξη για το πόσο διάχυτο είναι το ηχητικό
πεδίο στο συγκεκριμένο χώρο (Kοντομίχος κ.α., 2013).
1.3.4 Παράμετρος ενδοωτικής ετεροσυσχέτισης (Interaural Cross-correlation

Coefficient) IACC
H συγκεκριμένη παράμετρος αποτελεί ένα αμφιωτικό κριτήριο που
περιγράφει την σχέση μεταξύ των δύο σημάτων που φτάνουν στα αυτιά ενός δέκτη,
μεταξύ δύο χρονικών ορίων t1 και t2 (Ballou, 2015) . Υπολογίζεται με τη βοήθεια της
συνάρτησης ενδοωτικής ετεροσυσχέτισης από τον παρακάτω τύπο:
(1.12)
Όπου hl = η κρουστική απόκριση στο αριστερό αυτί

hr = η κρουστική απόκριση στο δεξί αυτί
23
Η μέγιστη τιμή της συνάρτησης είναι 1. Η χρονική στιγμή t = 0 είναι ο χρόνος άφιξης
του απευθείας ήχου από την πηγή (Raichel, 2006). Η ολοκλήρωση από τη χρονική
στιγμή 0 έως το t2 περιλαμβάνει την ενέργεια του απευθείας ήχου καθώς κα των
πρώιμων ανακλάσεων. Γι αυτό και συνήθως τα όρια t1 και t2 λαμβάνουν τιμές 0 και
100ms (Kuttruff, 2009). Η χρονική μεταβλητή τ λαμβάνει τιμές από -1 έως 1ms,
διάστημα που αντιστοιχεί στον χρόνο που χρειάζεται το ηχητικό σήμα για να
μεταδοθεί από το αριστερό στο δεξί αυτί. (Kοντομίχος κ.α., 2013). Προκειμένου να
μπορέσουμε να προσδιορίσουμε τον βαθμό ομοιότητας των ηχητικών σημάτων που
καταφθάνουν στους ακουστικούς δέκτες για τα χρονικά όρια ολοκλήρωσης t1 και t2 ,
καθώς και για το χρονικό διάστημα τ ορίζεται η παράμετρος ενδοωτικής
ετεροσυσχέτισης IACC η οποία αποδίδεται βάση της παρακάτω σχέσης:
(1.13)
Με τιμές τ -1ms < τ <1ms
1.4 Καταληπτότητα ομιλίας (speech intelligibility)
Ο θεμελιώδης σκοπός ενός συστήματος ηχοτροφοδοσίας μέσα σε μία

σήραγγα, αλλά και για οποιαδήποτε περίπτωση συστήματος ανακοίνωσης φωνητικών
μηνυμάτων, είναι η υψηλή καταληπτότητα της ομιλίας. Πολλές φορές τα ηχητικά
συστήματα αποτυγχάνουν να πετύχουν τον στόχο αυτό κάτι το οποίο μπορεί να
οφείλεται σε διάφορες παραμέτρους, όπως ο φτωχός λόγος σήματος προς θόρυβο, η
κακή ακουστική του χώρου ή η λάθος επιλογή ή τοποθέτηση των ηχείων. Είναι στις
αρμοδιότητες του σχεδιαστή ήχου να μπορέσει να συνυπολογίσει όλες αυτές τις
παραμέτρους προκειμένου να μπορέσει να επιτύχει τον επιθυμητό βαθμό
καταληπτότητας ομιλίας (Ballou, 2015)
Η ανθρώπινη ομιλία αποτελείται από ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο ηχητικό
σήμα το οποίο παρουσιάζει διακυμάνσεις κυρίως σε τρεις τομείς: την ηχητική πίεση,
τον χρόνο και τη συχνότητα (Augustin, 2012). Οι κυματομορφές που δημιουργούνται
είναι πολύπλοκες με το συχνοτικό και δυναμικό περιεχόμενο να αλλάζουν σχεδόν
ανά χιλιοστό του δευτερολέπτου. Ο ήχος που παράγεται από τα σύμφωνα έχει
24
διάρκεια περίπου 65msec ενώ ο ήχος που παράγεται από φωνήεντα 100msec (Ballou,
2015). Η διάρκεια των συλλαβών είναι περίπου 300-400msec ενώ η διάρκεια των
λέξεων είναι 600-900msec, πάντα ανάλογα την πολυπλοκότητά τους αλλά και τον
ρυθμό ομιλίας. Το συχνοτικό περιεχόμενο του σήματος ομιλίας τοποθετείται μεταξύ
125Hz και 8kHz. Οι θεμελιώδεις συχνότητες εντοπίζονται ανάμεσα στα 100Hz και
στα 400Hz και ποικίλουν ανάλογα με το φύλο του ομιλούντα. Τα σύμφωνα
περιλαμβάνουν 10-12 dB χαμηλότερα επίπεδα ενέργειας σε σχέση με τα φωνήεντα
(Leo, 2010). Γι αυτόν τον λόγο τα μεν υπερκαλύπτονται εύκολα από τα δε σε ένα
έντονα αντηχητικό πεδίο. Επίσης, η περισσότερη ενέργεια στα σύμφωνα
συγκεντρώνεται στις υψηλές συχνότητες ενώ τα φωνήεντα εντοπίζονται περισσότερο
στις χαμηλές και τις μεσαίες (Barron, 1993). Παρατηρείται δε ότι οι συχνότητες
κοντά στα 250Hz και πάνω από τα 7.5kHz δεν συνεισφέρουν στην καταληπτότητα
της ομιλίας και οι συχνότητες κάτω από τα 250 Hz συμβάλλουν στην ακουστική
υπερκάλυψη του ήχου στις ψηλότερες συχνότητες (Leo, 2010) (σχ. 1.3).
Σχ. 1.3 Ενεργειακή κατανομή συχνοτήτων και συνεισφορά στην καταληπτότητα της ομιλίας (Agustin,
2012)
Όταν ένα φωνητικό μήνυμα ομιλίας μεταδίδεται μέσα σε έναν χώρο όπου
δημιουργούνται ανακλάσεις, η συνολική αντήχηση του χώρου έχει την τάση να
25
παραμορφώνει το αρχικό σήμα αλλοιώνοντας την χρονική διάρκεια των επιμέρους

τμημάτων του λόγου (σχ.1.4). Συνοπτικά εκτός από τον χαμηλό λόγο σήματος προς
θόρυβο και την αντήχηση του χώρου, οι παράγοντες που μπορεί να συντελέσουν σε
κακή καταληπτότητα της ομιλίας είναι οι εξής (Ballou,2015;Agustin, 2012):
 Το εύρος συχνοτήτων και η συχνοτική απόκριση του συστήματος ήχου

 Ο όγκος, το μέγεθος και το σχήμα του χώρου
 Η απόσταση του ακροατή από την πηγή του ήχου
 Η κατευθυντικότητα των ηχείων
 Ο ακουστικός χαρακτήρας του θορύβου βάθους
 Ο ρυθμός και η ταχύτητα στο περιεχόμενο του σήματος ομιλίας
Σχ. 1.4 Σήμα ομιλίας σε ανηχοϊκές συνθήκες (πάνω) και με προσθήκη αντήχησης 2.4sec (κάτω)
(Ballou,2015)
26
1.4.1 Δείκτης μετάδοσης ομιλίας (speech transmission index)
Ο συνήθης τρόπος για την αντικειμενική αξιολόγηση της καταληπτότητας της

ομιλίας είναι μέσω του δείκτη καταληπτότητας ομιλίας STI (Φλώρος, 2013). Ο
υπολογισμός του συγκεκριμένου δείκτη στηρίζεται στη θεωρία της Συνάρτησης
Μεταφοράς Διαμόρφωσης (Modulation Transfer Function - MTF) η οποία αποτελεί,
ουσιαστικά, ένα μέτρο του πόσο πιστά μεταφέρεται η διαμόρφωση πλάτους ενός
σήματος από ένα σημείο σε ένα άλλο, διαμέσου μιας συγκεκριμένης διόδου
μετάδοσης (Keele, 1988). Οι Houtgast και Steeneken (1985) περιγράφουν μία
συγκεκριμένη μέθοδο εκτίμησης της καταληπτότητας της ομιλίας χρησιμοποιώντας
την απευθείας μέτρηση της MTF η οποία βασίζεται στη ημιτονοειδή διαμόρφωση
πλάτους ενός σήματος φορέα με συγκεκριμένο συχνοτικό εύρος. Η δε συνάρτηση
MTF ορίζεται από τον μετασχηματισμό Fourier του τετραγώνου της κρουστικής
απόκρισης h(t) προς τη συνολική ενέργεια της κρουστικής σύμφωνα με την
παρακάτω έκφραση (Kοντομίχος κ.α., 2013):
(1.14)
Όπου ο τελεστής F δηλώνει τον μετασχηματισμό Fourier

Ο δείκτης καταληπτότητας ομιλίας STI υπολογίζεται μέσω της μέτρησης της
συνάρτησης μεταφοράς διαμόρφωσης MTF για συγκεκριμένες συχνότητες
διαμόρφωσης από 0.5 Hz έως και 8 kHz με διαστήματα ενός τρίτου της οκτάβας
(Keele, 1988). Αντίστοιχα, ο δείκτης RASTI υπολογίζεται μόνο για τα φίλτρα με
κεντρικές συχνότητες 500 και 2000 Hz (Φλώρος, 2013).
1.4.2 Απώλεια συμφώνων (Articulation Loss) AL

Σύμφωνα με τον Peutz (1971) η απώλεια των συμφώνων είναι
καθοριστική για την καταληπτότητα ομιλίας. Από αυτήν την διαπίστωση
δημιουργήθηκε ένα κριτήριο το οποίο υπολογίζει το ποσοστό των συμφώνων της
ομιλίας που δεν αντιλαμβάνεται ο μέσος ακροατής (Σκαρλάτος, 2015). Υπολογίζεται
από τον τύπο:
27
(1.15)
Όπου Τ60 = ο χρόνος αντήχησης

r = η απόσταση από την πηγή
V = o όγκος του χώρου
Η παραπάνω σχέση ισχύει για αποστάσεις από την πηγή μέχρι την κρίσιμη
απόσταση rc (Σκαρλάτος, 2015). Μέσω του κριτηρίου ALcons μπορεί να υπολογισθεί
και ο STI με τη χρήση της σχέσης (Ballou, 2015):
(1.16)
Στο σχ. 1.5 φαίνονται οι ενδεικτικές τιμές ST,I σε αντιστοιχία με το %Alcons, καθώς
και ο χαρακτηρισμοί ΚΑΚΗ/ΦΤΩΧΗ/ΜΕΤΡΙΑ/ΚΑΛΗ/ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ, όσον αφορά
την καταληπτότητα, κατά τους Davis et al. (2013).
Σχ. 1.5 Χαρακτηρισμοί καταληπτότητας λόγου σε σχέση με τιμές STI, & ALcons (Davis et al. 2013).
28
1.5 Προσομοίωση ακουστικής χώρων – εικονική ακρόαση

Η δυνατότητα πρόβλεψης και προσομοίωσης της ακουστικής συμπεριφοράς
αποτελεί ένα βασικό και χρήσιμο εργαλείο κατά την κατασκευή ή ανακατασκευή
ενός χώρου. Η ακουστική μοντελοποίηση είναι αναπόσπαστο κομμάτι της
διαδικασίας αυτής ενώ η ακουστική μελέτη και βελτίωση μιας αίθουσας ή ενός
χώρου γενικότερα συμπληρώνει την αρχιτεκτονική μελέτη (Kοντομίχος κ.α., 2013).
Τα στάδια που ακολουθούνται περιγράφονται σχηματικά στο διάγραμμα του σχ. 1.6
(Μουρτζόπουλος, 2016).
Σχ. 1.6 Στάδια μελέτης και βελτίωσης ακουστικής κλειστών χώρων (Μουρτζόπουλος, 2016)
1.6 Φυσικά μοντέλα

Οι πρώτες απόπειρες δημιουργίας μοντέλων αφορούσαν μακέτες χώρων σε
μικρότερη κλίμακα σε σχέση με τα πραγματικά μεγέθη (Agustin, 2009). Με την
μέθοδο αυτή γινόταν χρήση των φωτεινών ακτινών laser μέσα σε περιβάλλον καπνού
όπου μπορούσε να γίνει αντιληπτή η πορεία της ακτίνας (Kοντομίχος κ.α., 2013). H
τεχνική αυτή του φυσικού μοντέλου υπήρξε ιδιαίτερα ακριβής, παρ’ όλα αυτά, όμως,
είχε να αντιμετωπίσει δύο σοβαρά προβλήματα. Το πρώτο πρόβλημα που έπρεπε να
αντιμετωπιστεί ήταν η κλιμάκωση της συχνότητας (Σκαρλάτος, 2015). Λόγω των
μικρών διαστάσεων των μοντέλων θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί ηχητικό σήμα
ανάλογου μήκους κύματος και το γεγονός αυτό οδήγησε στην χρήση υπερήχων κατά
τις μετρήσεις. Το δεύτερο πρόβλημα ήταν ότι ο συντελεστής απορρόφησης του αέρα,
ο οποίος έπρεπε να μειωθεί και αυτός για να μην επηρεάζει τις μετρήσεις (Ballou,
2015). Για τον λόγο αυτό ήταν αναγκαίο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες
29
για το μοντέλο, συνήθως με την ξήρανση του αέρα ή την χρήση αζώτου (Kοντομίχος
κ.α., 2013).
1.7 Γεωμετρικά μοντέλα

1.7.1 Η μέθοδος ακουστικών ειδώλων
Παρόλα τα θετικά στοιχεία που παρείχε η προσέγγιση του φυσικού μοντέλου,
αυτές οι μέθοδοι παροπλίστηκαν με την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών. H
ένταξη των υπολογιστών στις διαδικασίες μέτρησης και πρόβλεψης των ακουστικών
παραμέτρων ενός χώρου, οφείλεται στον Schroeder και τους συνεργάτες του (Kuttruf,
2009). Το βασικό πλεονέκτημα των υπολογιστικών μοντέλων είναι η ευελιξία που
παρέχουν όσον αφορά την αλλαγή στις παραμέτρους του χώρου, όπως οι διαστάσεις,
το είδος της πηγής, το πλήθος και η θέση των μεγαφώνων αλλά και των δεκτών κ.α.
(Ballou, 2015). Η υλοποίηση των υπολογισμών πραγματοποιείται σε περιβάλλον
ηλεκτρονικού υπολογιστή με τη χρήση κάποιου από την πληθώρα λογισμικών
πρόβλεψης που κυκλοφορούν στην αγορά. Η φιλοσοφία των προγραμμάτων αυτών
βασίζεται στα γεωμετρικά μοντέλα. Ένα από αυτά, όπως προαναφέρθηκε στην
γεωμετρική προσέγγιση αποτύπωσης ηχητικού πεδίου, είναι και το μοντέλο της
εικονικής πηγής. Σε αυτήν την τεχνική προσομοίωσης κάθε ανάκλαση
μοντελοποιείται ως προερχόμενη από μία εικονική πηγή (Kοντομίχος κ.α. 2013.). Η
στάθμη της πίεσης της εικονικής πηγής καθορίζεται με βάση την εξασθένιση της
έντασης του ήχου, που οφείλεται στην απορρόφηση της επιφάνειας βάση της οποίας
υπολογίζεται το είδωλο (Kοντομίχος κ.α., 2013). Σε έναν χώρο με ορθογώνιο σχήμα
είναι εύκολο να κατασκευάσει κανείς όλες τις εικονικές πηγές, έως και μιας
συγκεκριμένης τάξης ανάκλασης, ο αριθμός των οποίων υπολογίζεται από την σχέση
(Rindel, 1995):
(1.17)
Όπου Νref = ο αριθμός των ανακλάσεων

c = η ταχύτητα του ήχου
t = το χρονικό διάστημα που χρειάζονται οι ανακλάσεις για να φτάσουν στον
δέκτη.
30
Το πλεονέκτημα της ακουστικής πρόβλεψης με τη μέθοδο των ειδώλων είναι ότι είναι
πολύ ακριβής αλλά όταν οι χώροι γίνονται πιο πολύπλοκοι τότε χρειάζεται να
υπολογιστεί μεγάλος αριθμός ακουστικών ειδώλων (Rindel, 1995). Ο αριθμός των
εικονικών πηγών που απαιτείται για έναν χώρο με n αριθμό επιφανειών υπολογίζεται
από τη σχέση (Kοντομίχος κ.α., 2013)
(1.18)
Όπου i = η μέγιστη επιθυμητή τάξη

Εξαιτίας της ανάγκης αυτής απαιτείται μεγάλη υπολογιστική ισχύς για κάθε
προσομοίωση.
1.7.2 Μοντέλα υπολογισμού πορείας ακτινών (ray tracing models)

Μία άλλη μέθοδος πρόβλεψης και προσομοίωσης του ηχητικού πεδίου
περιλαμβάνει την ανίχνευση της πορείας των ηχητικών ακτινών (ray tracing)
(Kοντομίχος κ.α., 2013). Σε αυτήν την προσέγγιση μια ισότροπη πηγή τοποθετείται
στον εικονικό χώρο, από την οποία αναχωρούν οι ακτίνες του ήχου και
κατευθύνονται προς όλα τα σημεία του χώρου ομοιόμορφα και σφαιρικά. Το
λογισμικό υπολογίζει την κατεύθυνση και την τελική πορεία των ακτινών
λαμβάνοντας υπόψη την θέση των επιφανειών αλλά και την απορρόφηση που
προσφέρουν (Everest, 2001). Με τον τρόπο αυτό υπολογίζεται τελικά η κρουστική
απόκριση του χώρου και μέσω αυτής όλες οι απαραίτητες ακουστικές παράμετροι.
Προκειμένου να είναι αξιόπιστος ο υπολογισμός που θα προσφέρει το λογισμικό
απαιτείται η χρήση ενός ελαχίστου αριθμού ακτινών κατά την προσομοίωση, ο
οποίος υπολογίζεται από την παρακάτω σχέση (Rindel, 1995):
(1.19)
Όπου Ν = ο αριθμός των ακτινών που απαιτείται

c = η ταχύτητα του ήχου
Α = η επιφάνεια του δέκτη
31
Σύμφωνα με την παραπάνω σχέση χρειάζεται ένας πολύ μεγάλος αριθμός ακτινών
ακόμα και για έναν σχετικά μικρό χώρο.
Ένα πρόβλημα, που σχετίζεται με την μέθοδο του υπολογισμού πορείας
ακτινών, είναι η ακρίβεια της ανίχνευσης της πορείας της ακτίνας η οποία συνδέεται
άμεσα με το μέγεθος του δέκτη, που συνήθως, μοντελοποιείται ως μία σφαίρα
(Ballou, 2015). Μία μεγάλη σε μέγεθος σφαίρα θα κατέγραφε πολλές περισσότερες
ακτίνες από μια μικρότερη σφαίρα παρά το γεγονός ότι θα είχαν το ίδιο ακριβώς
σημείο σαν κέντρο. Επίσης, η μέθοδος αυτή μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένο
υπολογισμό της ενέργειας που καταφθάνει στον δέκτη εκτός εάν χρησιμοποιηθεί
μεγάλος αριθμός ακτινών.
1.7.3 Μέθοδος ανίχνευσης κώνου

Για την βελτίωση της υπολογιστικής κάλυψης της επιφάνειας των κυμάτων
που παράγονται από την πηγή δημιουργήθηκαν νέες τεχνικές ανίχνευσης πορείας
ακτινών και μία από αυτές ονομάζεται μέθοδος ανίχνευσης κώνου (Kοντομίχος κ.α.,
2013). Η μέθοδος αυτή είναι παρόμοια με την απλή μέθοδο των ακτινών μόνο που
εδώ οι ανακλάσεις έχουν σχήμα κώνου (Agustin, 2012). Το μειονέκτημα σε αυτήν
την προσέγγιση είναι ότι μπορεί να υπάρξει επικάλυψη των επιφανειών ανίχνευσης
από διπλανούς κώνους οπότε η ίδια ακτίνα μπορεί να ανιχνευθεί πολλές φορές (σχ.
1.7)
Σχ. 1.7 Επικάλυψη επιφάνειας σάρωσης διπλανών κώνων (Agustin, 2012).
32
1.7.4 Μέθοδος ανίχνευσης πυραμίδας

Παρόμοια με τη μέθοδο ανίχνευσης κώνου είναι μέθοδος ανίχνευσης
πυραμίδας. Σε αυτή τη προσέγγιση η ηχητική πηγή εκπέμπει ακτίνες με τη μορφή
πυραμίδας, όπου η βάση της είναι ένα τρίγωνο (Kοντομίχος κ.α., 2013). Το μεγάλο
πλεονέκτημα σε αυτήν την περίπτωση είναι η ολική κάλυψη της επιφάνειας του
δέκτη χωρίς κενά και χωρίς επικαλύψεις. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε γρηγορότερες
υπολογιστικές διαδικασίες.
1.7.5 Υβριδικά μοντέλα

Στην περίπτωση των υβριδικών μοντέλων χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός
από μοντέλα και μεθόδους προσομοίωσης με σκοπό την ακρίβεια και την ταχύτητα
στους υπολογισμούς (Ballou, 2015). Η μέθοδος των εικονικών ειδώλων
χρησιμοποιείται για την κατασκευή του αρχικού μέρους της κρουστικής απόκρισης,
που θεωρείται και η ακουστική ταυτότητα του χώρου, ενώ η μέθοδος πρόβλεψης
πορείας ακτινών και οι διάφορες παραλλαγές της χρησιμοποιούνται για τα
μεταγενέστερα τμήματα της απόκρισης (Kuttruf, 2009). Ο στόχος αυτής της
προσέγγισης είναι η ανεύρεση των ειδώλων και των ανακλάσεών τους που
συνεισφέρουν στο ηχητικό πεδίου στο σημείο του δέκτη. Για να επιτευχθεί αυτό
χρησιμοποιείται η τεχνική που ονομάζεται έλεγχος ορατότητας (visibility test)
(Kοντομίχος κ.α., 2013;Agustin, 2012).
1.8 Εικονική ακρόαση χώρου (Auralization)

Ο όρος εικονική ακρόαση σηματοδοτεί και συμπεριλαμβάνει όλες εκείνες τις
τεχνικές που έχουν σκοπό να δημιουργήσουν μία ακουστική εντύπωση ενός χώρου ο
οποίος δεν υπάρχει στην πραγματικότητα παρά μόνο σε μορφή τρισδιάστατου
σχεδίου (Kuttruf, 2009). Η διαδικασία αυτή ξεκινά με την εξαγωγή της κρουστικής
απόκρισης του προς μελέτη χώρου, η οποία είτε έχει μετρηθεί επί τόπου, σε
πραγματικό χρόνο, με φυσικά όργανα, είτε έχει αποκτηθεί μέσω των μεθόδων
προσομοίωσης που περιγράφηκαν προηγουμένως (Ballou, 2015). Στη συνέχεια ένα
σήμα ομιλίας ή μουσικής, ηχογραφημένο σε ανηχοϊκές συνθήκες, αλληλεπιδρά με
την συνάρτηση της κρουστικής απόκρισης, μέσω τη διαδικασίας της συνέλιξης,
συνήθως σε περιβάλλον Η/Υ (Kuttruf, 2009). Σε κάθε περίπτωση, υπολογίζεται το
ηχητικό σήμα του κάθε αυτιού ξεχωριστά, μέσω αμφιωτικών κρουστικών
33
αποκρίσεων του χώρου, προκειμένου να αποδοθεί με ρεαλιστικό τρόπο η ακουστική

εντύπωση στον ακροατή (Kοντομίχος κ.α., 2013;Kuttruf, 2009).
1.9 Λογισμικά πρόβλεψης

Στις μέρες μας υπάρχει μία πληθώρα λογισμικών, βασισμένα στην γεωμετρική
προσέγγιση πρόβλεψης, τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως από συμβούλους
ακουστικής ως ένα εργαλείο ακουστικής μελέτης συναυλιακών χώρων και θεάτρων
αλλά και ως βοήθημα μελέτης ηλεκτροακουστικών εγκαταστάσεων για διάφορους
χώρους (Pelzer et al., 2011). Τα λογισμικά αυτά συνήθως αποτελούνται από
συγκεκριμένα στάδια ξεκινώντας από τον σχεδιασμό και καταλήγοντας στην
πρόβλεψη της συμπεριφοράς του ηχητικού πεδίου αλλά και στις εικονικές ακροάσεις
του χώρου. Τα στάδια αυτά συνοψίζονται στα εξής:
1.9.1 Δημιουργία εικονικού χώρου προς μελέτη

Στο πρωταρχικό αυτό στάδιο σχεδιάζεται ο προς μελέτη χώρος είτε απευθείας
μέσα στο περιβάλλον του ίδιου του λογισμικού, είτε μέσω τρίτου CAD
προγράμματος όπως Autocad ή Sketchup (Kοντομίχος κ.α., 2013) (σχ. 1.8). Όσο πιο
ακριβές είναι το σχέδιο που θα εισαχθεί στο λογισμικό πρόβλεψης τόσο περισσότερο,
οι μετρήσεις και οι υπολογισμοί που θα διεξαχθούν, θα ανταποκρίνονται στην
πραγματικότητα. Μετά την εισαγωγή του αρχιτεκτονικού σχεδίου και την
τελειοποίηση του χώρου, ο χρήστης έχει την δυνατότητα να ορίσει απορροφητικές ή
ανακλαστικές ιδιότητες στις επιφάνειες του χώρου. Συνήθως έχει να επιλέξει από μία
συλλογή υλικών για τα οποία δίνεται ο βαθμός απορρόφησης για τις συχνοτικές
μπάντες από 125Hz έως 4kHz, ανά οκτάβα (Moreno, 2013).
34
Σχ. 1.8 Σχεδιασμός χώρου με τη βοήθεια του λογισμικού Ease.
1.9.2 Μοντελοποίηση πηγής και ορισμός δεκτών

Το επόμενο βήμα, μετά τον σχεδιασμό του χώρου, είναι να οριστεί ο τύπος
της πηγής ή των πηγών που θα ηχο - τροφοδοτούν το τοπίο και ο καθορισμός της
βέλτιστης θέσης αυτών. Και πάλι ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει από ένα
σύνολο πηγών, ήδη μοντελοποιημένων από διάφορες κατασκευάστριες εταιρείες, με
τη χρήση ειδικού εργαλείου μοντελοποίησης ηλεκτροακουστικής πηγής, το οποίο
παρέχεται από το λογισμικό πρόβλεψης. Ειδικά αρχεία τύπου CLF, CF1, CF2, DLL
μεταφέρουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και τα χαρακτηριστικά μεγέθη μιας
πηγής, όπως η κατευθυντικότητα, η ευαισθησία, η μέγιστη ισχύς λειτουργίας καθώς
και τρισδιάστατες απεικονίσεις (σχ. 1.9). Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα να
δημιουργηθεί και να σχεδιαστεί, εξαρχής, μία νέα ηλεκτροακουστική πηγή
εισάγοντας τα επιθυμητά χαρακτηριστικά στο αντίστοιχο εργαλείο του λογισμικού.
Εκτός από την πηγή, ο μελετητής έχει τη δυνατότητα να εισάγει και τους
αντίστοιχους δέκτες – ακροατές καθώς και να καθορίσει συγκεκριμένη περιοχή
ακροατηρίου, όπου θα λαμβάνουν χώρα οι μετρήσεις – υπολογισμοί των διαφόρων
ακουστικών παραμέτρων (Kοντομίχος κ.α., 2013).
35
Σχ. 1.9 Αρχείο CLF του ηχείου Vertec VT4887A της JBL Professional.
1.9.3 Υπολογισμός ακουστικών παραμέτρων – εικονική ακρόαση
Το τελικό στάδιο, που ακολουθεί τον σχεδιασμό του χώρου και την
τοποθέτηση πηγών και ακροατών, είναι οι μετρήσεις και οι υπολογισμοί των
διαφόρων ακουστικών παραμέτρων τα οποία και θα οδηγήσουν τον μελετητή στην
λήψη αποφάσεων για τον τελικό ακουστικό σχεδιασμό του χώρου. Μερικές
παράμετροι που μπορούν να υπολογιστούν είναι οι RT60, C50, D50. STI, RASTI, D/R ,
για διάφορες συχνοτικές μπάντες και για διάφορους συνδυασμούς πηγών,
διαστάσεων χώρου αλλά και υλικών επιφανειών (Ballou, 2015). Όπως αναφέρθηκε
και στο προηγούμενο κεφάλαιο, μέσω υπολογισμού της κρουστικής απόκρισης του
εικονικού χώρου μπορούν να πραγματοποιηθούν εικονικές ακροάσεις αρχείων ήχου
από διάφορα σημεία του χώρου.
36
1.9.4 Catt Acoustic

Το Catt Acoustic είναι ένα ολοκληρωμένο λογισμικό ακουστικής προσομοίωσης και
πρόβλεψης, το οποίο αναπτύχθηκε αρχικά το 1989 από τον Dr. Bengt-Inge Dalenback
(Moreno, 2013). Πρόκειται για ένα πρόγραμμα το οποίο χρησιμοποιεί υβριδικές
μεθόδους πρόβλεψης ενώ παρέχει προσομοιώσεις, υπολογισμούς παραμέτρων, μετα –
επεξεργασία δεδομένων, συνέλιξη και εικονική ακρόαση. Το γεωμετρικό μοντέλο
εισόδου μπορεί να δημιουργηθεί μέσα στο περιβάλλον του λογισμικού ή να εισαχθεί
σε αυτό χρησιμοποιώντας εξωτερικά εργαλεία CAD όπως το Autocad και το Google
Sketchup. To Catt Acoustic χρησιμοποιεί την μέθοδο των ακουστικών ειδώλων για να
υπολογίσει τις πρώιμες ανακλάσεις ενός χώρου ενώ για τον προσδιορισμό των
καθυστερημένων ανακλάσεων κάνει χρήση της μεθόδου ανίχνευσης κώνου
(Kοντομίχος κ.α. , 2013). Ένας μεγάλος αριθμός από ακουστικές παραμέτρους
μπορούν να υπολογιστούν καθώς και να αποτυπωθούν σε σχεδιαγράμματα και
γραφικές απεικονίσεις (Agustina, 2009). Με τον υπολογισμό της κρουστικής
απόκρισης του χώρου και με την χρήση της διαδικασίας της συνέλιξης μπορούν να
πραγματοποιηθούν εικονικές ακροάσεις του εκάστοτε χώρου.
1.9.5 AFMG Ease

To λογισμικό πρόβλεψης και ακουστικού σχεδιασμού EASE (Enhanced
Acoustic Simulation for Engineers) είναι προϊόν της AFMG, μία εταιρεία που
ειδικεύεται στην ανάπτυξη εφαρμογών που χρησιμοποιούνται στην βιομηχανία του
επαγγελματικού ήχου. Το EASE προσφέρει μια ολοκληρωμένη σειρά
επαγγελματικών εργαλείων για την μελέτη ανοικτών και κλειστών χώρων, όπως
δημιουργία ρεαλιστικών τρισδιάστατων μοντέλων, ακουστικές προσομοιώσεις,
υπολογισμό διαφόρων παραμέτρων και απεικόνιση αυτών (Moreno, 2013). Όπως και
το Catt Acoustic, το EASE διαθέτει το κατάλληλο εργαλείο σχεδιασμού χώρων ή
μπορεί να δεχθεί έτοιμο σχέδιο από εξωτερικά CAD λογισμικά τύπου Autocad ή
Google Sketchup. Επίσης, εδώ , υπάρχει η δυνατότητα χρήσης των μεθόδων των
ακουστικών ειδώλων, της ανίχνευσης πορείας ακτινών αλλά και υβριδικών μοντέλων.
Με την χρήση ξεχωριστού εργαλείου μπορούν να γίνουν αμφιωτικές εικονικές
ακροάσεις του υπό μελέτη χώρου.
37
1.9.6 JBL Professional – Duran Audio DDA

To λογισμικό DDA προσφέρει ακουστική πρόβλεψη και υψηλής πιστότητας
μετρήσεις χωρίς, όμως, να κάνει εικονική ακρόαση. Το μοντέλο του χώρου μπορεί να
δημιουργηθεί είτε μέσω εισαγωγής σημείων συντεταγμένων, προκειμένου να
δημιουργηθούν οι επιφάνειες, είτε εισάγοντας μοντέλα από το Catt Acoustics και το
EASE, ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τρισδιάστατα μοντέλα σε μορφές .dxf ή
.skp. To συγκεκριμένο λογισμικό έχει, πρωτίστως, σχεδιαστεί για τα line array ηχεία
της σειράς Intellivox της JBL, ωστόσο μπορούν να χρησιμοποιηθούν και πηγές υπό
τη μορφή αρχείου CLF (Common Loudspeaker Format). Επίσης, το πρόγραμμα δίνει
τη δυνατότητα εξαγωγής μοντέλων ηχείων σε μορφή χρησιμοποιήσιμη στα Catt
Acoustics και EASE.
1.10 Σύνοψη κεφαλαίου

Στο πρώτο αυτό κεφάλαιο αποδόθηκε, αρχικά, ο προσδιορισμός του προβλήματος
που καλείται να διερευνήσει η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία. Στη συνέχεια,
έγινε μία θεωρητική εισαγωγή στους τρόπους με τους οποίους προσεγγίζεται η
μελέτη της ακουστικής των κλειστών χώρων, ποιες είναι οι ακουστικές παράμετροι
που, συνήθως, ερευνώνται αλλά και με ποιον τρόπο πραγματοποιείται η εκτίμησή
τους, μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή.
38
2 Συστήματα ηχοτροφοδοσίας σε σήραγγες

2.1 Εισαγωγή
Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εξελίσσεται ένα κυματικό φαινόμενο, όπως ο
ήχος, μέσα στη σήραγγα, χαρακτηρίζονται από αντίξοες έως εχθρικές (Start, 2013).
Οι μεγάλοι χρόνοι αντήχησης έχουν αρνητική επίδραση στον δείκτη καταληπτότητας
ομιλίας (Ridley and Spearritt, 2011). Επιπρόσθετα, ο θόρυβος βάθους, ο οποίος
πηγάζει από τα συστήματα εξαερισμού αλλά και την ακουστική εκπομπή των
οχημάτων, μπορεί να φτάσει σε σημαντικά επίπεδα και να επηρεάσει ακόμα
περισσότερο τη σωστή κατανόηση των φωνητικών μηνυμάτων που αναμεταδίδονται
μέσα σε αυτό το περιβάλλον (Patrick, 2011). Τα συστήματα ηχοτροφοδοσίας στις
σήραγγες αλλά και σε κοινόχρηστους χώρους, γενικότερα, αποτελούν ένα ζωτικής
σημασίας κομμάτι των συστημάτων έκτακτης ανάγκης και άμεσης εκκένωσης χώρων.
Ο κύριος ρόλος τους είναι η υποβοήθηση της εκκένωσης του χώρου, σε περίπτωση
έκτακτης ανάγκης ή η αναγγελία προειδοποιητικών μηνυμάτων προς τους οδηγούς.
Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η αποτελεσματικότητα ενός συστήματος
ηχοτροφοδοσίας, σε αυτές τις περιπτώσεις, εξαρτάται άμεσα από την καταληπτότητα
του λόγου που εκφέρεται μέσω αυτού (Agustina, 2013). Οι σήραγγες, οι υπόγειοι
σταθμοί του μετρό, οι μακριοί διάδρομοι και γενικά οι κατασκευές όπου η μία
διάσταση (μήκος) είναι πολύ μεγαλύτερη από την άλλη (πλάτος) αποτελούν
περιβάλλοντα με ιδιαίτερη ακουστική συμπεριφορά, γύρω από τα οποία έχουν
διεξαχθεί πολλές μελέτες (Kang, 1996).
2.2 Εξασθένιση ηχητικής πίεσης και χρόνος αντήχησης

Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η
εξασθένιση της έντασης του ήχου κατά μήκος της κατασκευής. Σχετικά με αυτό το
θέμα έχουν προταθεί διάφοροι μαθηματικοί τύποι υπολογισμού (Davies, 1973)
(Yamamoto, 1961), βασισμένοι σε διάφορες θεωρίες και συμπεράσματα. Μέσα σε
μία σήραγγα, αυτό που επικρατεί, από μία απόσταση και έπειτα, είναι το αντηχητικό
πεδίο. Σύμφωνα με τον Beranek (1954) η ηχητική στάθμη ενός σήματος παραμένει
σχεδόν σταθερή όταν βρισκόμαστε στην περιοχή του αντηχητικού πεδίου. Αυτό,
όμως , που ισχύει στους μακρόστενους χώρους είναι ότι η στάθμη της ηχητικής
39
πίεσης βρίσκεται σε συνεχή πτώση καθ’ όλο το μήκος της κατασκευής (Kang, 1997)
(σχ. 2.1). Μία άλλη σημαντική παράμετρος είναι ο χρόνος αντήχησης. To ηχητικό
πεδίο μέσα σε μακρόστενους χώρους δεν θεωρείται διάχυτο. Για τον λόγο αυτό, εδώ,
δεν ισχύει η κλασσική θεωρία της ακουστικής για τους κλειστούς χώρους (Lai and Li,
2007). O Kang (1996b) ανέπτυξε ένας αριθμητικό μοντέλο για την ακουστική
πρόβλεψη του χρόνου αντήχησης στους μακρόστενους χώρους ορθογώνιας διατομής.
Χρησιμοποιώντας την μέθοδο των ακουστικών ειδώλων υπολόγισε το επίπεδο της
ακουστικής πίεσης σε ένα σημείο του χώρου, θεωρώντας ότι όλα τα είδωλα
συνεισφέρουν σε αυτήν. Επίσης, σύμφωνα με την θεωρητική του φόρμουλα, ο Kang
(1997), υπολόγισε ότι ο χρόνος αντήχησης αυξάνεται όσο αυξάνεται και η απόσταση
μεταξύ πηγής – δέκτη (σχ. 2.2).
Σχ. 2.1 Εξασθένιση ηχητικής πίεσης σε κλειστούς χώρους σύμφωνα με α) την κλασσική θεωρία του
Beranek (1954) β) την θεωρία μακρόστενων χώρων και γ) μετρήσεις σε πραγματικές συνθήκες
(Kang,1997).
40
Σχ. 2.2 Τιμές EDT σε κλειστούς χώρους σύμφωνα με α) την κλασσική θεωρία του Beranek (1954) β) την
θεωρία μακρόστενων χώρων και γ) μετρήσεις σε πραγματικές συνθήκες (Kang, 1997).
2.3 Θόρυβος βάθους και προσδιορισμός καταληπτότητας ομιλίας

Τα συστήματα ηχοτροφοδοσίας στις σήραγγες αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου
προειδοποιητικού συστήματος εκτάκτου ανάγκης. Για τον λόγο αυτό οφείλουν να
πληρούν ορισμένες διεθνείς προδιαγραφές λειτουργίας και να ανταποκρίνονται σε
συγκεκριμένα πρότυπα (Axys Tunnel by Harman). Συγκεκριμένα, βάσει του
προτύπου IEC 60268-16:2011, ορίζονται οι κατώτερες τιμές του δείκτη μετάδοσης
ομιλίας (STI) για τα συστήματα ανακοινώσεων και εκτάκτου ανάγκης, σε διάφορους
χώρους (Πίνακας 2.1). Η καταληπτότητα της ομιλίας μέσα σε ένα τούνελ
υποβαθμίζεται από την έντονη παρουσία του θορύβου βάθους ο οποίος προέρχεται,
κατά κύριο λόγο, από την κίνηση των οχημάτων αλλά και από τα συστήματα
εξαερισμού που βρίσκονται τοποθετημένα κατά μήκος της κατασκευής (Start, 2013).
Σύμφωνα με διάφορες μελέτες και πραγματικές μετρήσεις σε σήραγγες (van
Wijngaarden and Verhave, 2001;Thompson, 2018) τα επίπεδα του θορύβου μπορούν
να φτάσουν από 85dB(A) – 105dB(A) (σχ. 2.3).
41
Πίνακας 2.1 Τιμές STI για διάφορους χώρους σύμφωνα με το πρότυπο IEC 60268-16:2011.
Σχ. 2.3 Κατανομή του θορύβου βάθους σε τριτοκταβικές συχνοτικές ζώνες, όπως μετρήθηκε από τον
Thompson (2018) στο Waterview Tunnel της Ν. Ζηλανδίας.
Μία άλλη παράμετρος που επηρεάζει τον τελικό δείκτη μετάδοσης ομιλίας είναι η
στάθμη της ηχητικής πίεσης του σήματος εν μέσω θορύβου. Έχει παρατηρηθεί ότι η
καταληπτότητας ομιλίας μειώνεται σημαντικά κατά την αύξηση της έντασης του
αρχικού σήματος (Van Wijngaarden S., Steeneken H.J.M., 1999). Μία εξήγηση σε
42
αυτό το φαινόμενο είναι ότι, στις υψηλές εντάσεις, η ακουστική υπερκάλυψη

(masking) των υψηλών συχνοτήτων από τις χαμηλές τείνει να γίνει εντονότερη. Το
γεγονός αυτό δίνει χαμηλότερες τιμές STI (σχ. 2.4).
Σχ. 2.4 Πτώση του STI κατά την αύξηση της στάθμης ηχητικής πίεσης (Axys Tunnel by Harman).
Μία ειδική κατηγορία του STI είναι o STIPA (Speech Transmission Index Public
Address), όπου προσδιορίζει τον δείκτη μετάδοσης ομιλίας από ηχητικά συστήματα.
Ο υπολογισμός του STIPA μπορεί να επιτευχθεί από κάποιο λογισμικό πρόβλεψης
αφού έχουν εισαχθεί τα κατάλληλα δεδομένα, όπως είναι ο τύπος, η
κατευθυντικότητα, η μέγιστη ακουστική πίεση αλλά και η τοποθέτηση της πηγής στο
χώρο, οι ειδικές γεωμετρικές ιδιομορφίες του χώρου και ο βαθμός απορρόφησης που
προσφέρουν οι επιφάνειές του, αλλά και τα επίπεδα το θορύβου βάθους (Waddell,
2014). O μαθηματικός υπολογισμός του στηρίζεται στην Συνάρτηση Μεταφοράς
Διαμόρφωσης (MTF), όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο κεφάλαιο. Η διαφορά
με τον υπολογισμό του πλήρους STI είναι ότι για τον STIPA χρησιμοποιούνται δύο
συχνότητες διαμόρφωσης, για κάθε μία από τις επτά συχνοτικές ζώνες υπολογισμού
του STI, συνολικά δεκατέσσερις (14) διαμορφώσεις. Από την μελέτη της μείωσης του
πλάτους της διαμόρφωσης, εξαιτίας του θορύβου βάθους και της αντήχησης, εξάγεται
ο δείκτης μετάδοσης ομιλίας κατά STI-PA (Ridley and Spearritt, 2011).
43
2.4 Ανάλυση ηχοσυστήματος

Η πιο συνήθης πρακτική στις σήραγγες είναι η χρήση κατανεμημένου συστήματος
αναγγελίας μηνυμάτων και έκτακτης ανάγκης (Voice Alarm PA System) το οποίο
αποτελείται από μία μονάδα εισόδου (προηχογραφημένα μηνύματα ή μικρόφωνο
αναγγελίας), μία μονάδα επεξεργασίας ήχου, μία ή και περισσότερες μονάδες
ενίσχυσης και τα ηχεία (σχ. 2.5 ) (van Wijngaarden and Verhave, 2006).
Σχ. 2.5 Γενικό διάγραμμα λειτουργίας ηχοσυστήματος αναγγελιών σε σήραγγες.
Ο ήχος μεταφέρεται κατά μήκος της σήραγγας μέσω καλωδίωσης και εν τέλει
εξέρχεται από ειδικού τύπου ηχεία τα οποία είναι τοποθετημένα σε συγκεκριμένες
θέσεις, ανά τακτά διαστήματα. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος τοποθέτησης των ηχείων
είναι σε διαδοχικές θέσεις, προς μία κατεύθυνση σε ίσες αποστάσεις μεταξύ τους
(σχ. 2.6). Η απόσταση εξαρτάται από την μέγιστη ηχητική πίεση που είναι ικανά τα
44
ηχεία να παράγουν αλλά και από την ιδιαίτερη γεωμετρία του χώρου. Έχει αποδειχθεί
πειραματικά (Yokohama et al. , 2006;Waddell, 2014) ότι η χρήση γραμμής
καθυστέρησης σε κάθε διαδοχικό ηχείο δημιουργεί ένα συμφασικό ηχητικό μέτωπο
που βελτιώνει την καταληπτότητα της ομιλίας.
Σχ. 2.6 Τοποθέτηση μεγαφώνων σε σήραγγα, σε διαδοχική σειρά.
Για να πραγματοποιηθεί ο παραπάνω τρόπος τοποθέτησης ηχείων απαιτείται

ξεχωριστή αντιμετώπιση για κάθε μεγάφωνο, το οποίο σημαίνει ξεχωριστή βαθμίδα
επεξεργασίας και βαθμίδα ενίσχυσης για κάθε ένα από αυτά. Το γεγονός αυτό
ανεβάζει δραματικά το κόστος της συνολικής εγκατάστασης και συντήρησης αυτής.
Μία άλλη τεχνική τοποθέτησης μεγαφώνων που θα ερευνηθεί στην παρούσα εργασία
αφορά την χρήση ζευγών ή ομάδων ηχείων τοποθετημένων εκατέρωθεν ενός σημείου
αναφοράς και σε επαναλαμβανόμενο μοτίβο καθ’ όλο το μήκος του τούνελ (σχ. 2.7).
Σχ. 2.7 Αντικριστή τοποθέτηση μεγαφώνων σε σήραγγα κατά επαναλαμβανόμενο μοτίβο .
45
Το βασικό πλεονέκτημα της προαναφερθείσας διάταξης είναι ότι χρειάζονται,

ιδανικά, μόνο δύο (2) βαθμίδες επεξεργασίας ήχου, οι οποίες και θα εφαρμόζουν τις
καθυστερήσεις με αξίες dt1 και dt2, ενώ οι ομάδες ηχείων, με ίδια αξία καθυστέρησης
μεταξύ τους, μπορούν να τροφοδοτηθούν από το ίδιο κανάλι ενίσχυσης η κάθε μία.
Δύο πολύ σημαντικές παράμετροι οι οποίοι επηρεάζουν δραστικά την
αντήχηση μέσα στην σήραγγα και κατ’ επέκταση τον STI είναι ο αριθμός των
μεγαφώνων που είναι τοποθετημένα κατά μήκος της κατασκευής, σε σχέση με την
απόσταση μεταξύ τους αλλά και τη θέση του δέκτη. Σύμφωνα με μετρήσεις και
υπολογισμούς των Kang (1996a) και Patrick (2011), όσον αφορά τα κατανεμημένα
συστήματα σε σήραγγες, υπάρχει μία βέλτιστη απόσταση μεταξύ των μεγαφώνων
αλλά και ένας βέλτιστος αριθμός μεγαφώνων που μπορεί να εγκατασταθεί, σε σχέση
με τις τιμές του STI, τα οποία εξαρτώνται, αφενός από την γεωμετρία και τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του χώρου και αφετέρου από τα χαρακτηριστικά της πηγής. Στα σχ.
2.8 και 2.9 αποτυπώνονται τα ευρήματα των Kang και Patrick.
Σχ. 2.8 Τιμές STI σε σχέση με την απόσταση μεταξύ των μεγαφώνων (Kang 1996α. (Α: θέση ακροατή
κάτω από το μεγάφωνο με μικρό θόρυβο βάθους, Β:θέση ακροατή μεταξύ δύο μεγαφώνων με μικρό
θόρυβο βάθους, Α΄: θέση ακροατή κάτω από το μεγάφωνο με μεγάλο θόρυβο βάθους, Β΄: θέση ακροατή
μεταξύ δύο μεγαφώνων με μεγάλο θόρυβο βάθους ) .
46
Σχ. 2.9 Τιμές STI σε σχέση με την απόσταση μεταξύ των μεγαφώνων (Patrick, 2011)
2.5 Χαρακτηριστικά μεγαφώνων

Εξαιτίας του ιδιαίτερου ακουστικού περιβάλλοντος που επικρατεί μέσα στις
σήραγγες ως πηγές ήχου χρησιμοποιούνται συγκεκριμένα ηχεία τύπου κόρνας τα
οποία είναι σχεδιασμένα να προσφέρουν μεγάλη καταληπτότητα λόγου. Εξαιρετική
σημασία έχουν τα χαρακτηριστικά κατευθυντικότητας, η γραμμικότητα, η συχνοτική
απόκριση και η μέγιστη ακουστική ισχύς του εκάστοτε μεγαφώνου που
χρησιμοποιείται (van Wijngaarden and Verhave, 2006). Εκτός από του γενικού τύπου
κόρνες που χρησιμοποιούνται σε ηχητικά συστήματα ανακοινώσεων και εκτάκτων
αναγκών, πολλές εταιρείες έχουν κατασκευάσει ειδικά ηχεία – κόρνες τα οποία και
παρουσιάζουν ως τις ιδανικές λύσεις για τοποθέτηση μέσα σε τούνελ. Μερικά από
αυτά παρουσιάζονται στην παρακάτω υποενότητα.
47
2.5.1 Παραδείγματα μεγαφώνων για σήραγγες
Μεγάφωνο AXYS ABF-260 by Harman
Σχ. 2.10 Μεγάφωνο Axys ABF-260 (https://harmantunnel.com/en/products/abf-260)
Η ABF-260 έχει σχεδιαστεί ειδικά για το περιβάλλον των τούνελ και προορίζεται για
τοποθέτηση στην οροφή. To χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι η ασύμμετρη χοάνη
(Asymmetric Boundary Flare - ABF) που διαθέτει, η οποία δημιουργεί ένα ενιαίο
ηχητικό μέτωπο χρησιμοποιώντας την επιφάνεια της οροφής σαν «ακουστικό
καθρέπτη» (σχ. 2.6). Τα ιδιαίτερα τεχνικά χαρακτηριστικά της παρουσιάζονται στον
πίνακα 2.2.
48
Σχ. 2.11 Ασύμμετρη χοάνη και δημιουργία ενιαίου ηχητικού μετώπου

(https://harmantunnel.com/en/products/abf-260)
Πίνακας 2.2 Τεχνικά χαρακτηριστικά κόρνας ABF-260
49
Μεγάφωνο Ambient system ABT-TNL 100/ ABT-TNL 100-1
Σχ. 2.12 Μεγάφωνα Ambient system ABT-TNL 100 (πάνω) και ABT-TNL 100-1 (κάτω)
(https://ambientsystem.eu/en/product/abt-tnl100/)
Πρόκειται πάλι για δύο μεγάφωνα τα οποία είναι ειδικά σχεδιασμένα για τούνελ. Η
ABT-TNL 100 χρησιμοποιεί, κι εκείνη, την λογική του «ακουστικού καθρέπτη» και
έχει πιο κατευθυντικά χαρακτηριστικά σε σχέση με την ABT-TNL 100-1, που είναι
πιο ευρείας χρήσης. Τα χαρακτηριστικά τους και οι προδιαγραφές λειτουργίας τους
παρουσιάζονται στον πίνακα 2.3.
Πίνακας 2.3 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνων ABT-TNL100 και ABT-TNL 100-1
50
Μεγάφωνο ATEIS LCS70T
Σχ. 2.13 Μεγάφωνο ATEIS LCS70T (http://www.ateis.ae/products/56.html)
Επίσης ένα μεγάφωνο – κόρνα, με συμμετρική χοάνη, το οποίο είναι ειδικά

κατασκευασμένο να εφάπτεται σε μία επιφάνεια, όπως η οροφή μιας σήραγγας, η
οποία θα χρησιμοποιηθεί σαν κυματοδηγός για την δημιουργία ενός αδιάλειπτου
ηχητικού μετώπου. Τα τεχνικά της χαρακτηριστικά παρουσιάζονται στον πίνακα 2.4.
Πίνακας 2.4 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου ATEIS LCS70T
51
Μεγάφωνο Community TT-1020
Σχ. 2.14 Μεγάφωνο Community TT-1020 (https://www.communitypro.com/lsp/tt-1020)
Ειδικά σχεδιασμένο μεγάφωνο – κόρνα για τοποθέτηση στην οροφή της

σήραγγας. Τα τεχνικά του χαρακτηριστικά παρουσιάζονται στον πίνακα 2.5.
Πίνακας 2.5 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου Community TT-1020
52
Μεγάφωνο IC AUDIO TH-100-EN54
Σχ. 2.15 Μεγάφωνο IC AUDIO TH-100-EN54 (https://www.ic-

audio.com/katalog/index.php/aid/832?l=en)
H πρόταση της IC AUDIO, για μεγάφωνο συστήματος εκτάκτων αναγκών, σε

θορυβώδη περιβάλλοντα όπως είναι τα τούνελ. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του
παρουσιάζονται στον πίνακα 2.6.
Πίνακας 2.6 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου IC AUDIO TH-100
53
Μεγάφωνο TANNOY THL 1
Σχ. 2.16 Μεγάφωνο TANNOY THL 1 (https://www.avapac.net/tannoy-horns/)
Η Tannoy THL 1 είναι η κόρνα που προτείνει η εν λόγω εταιρεία ως μέρος

συστήματος ανακοινώσεων και εκτάκτων αναγκών μέσα σε περιβάλλον σήραγγας.
Τα τεχνικά χαρακτηριστικά της φαίνονται στον πίνακα 2.7.
Πίνακας 2.7 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου Tannoy THL-1
54
Μεγάφωνο DNH Tunnel-500 (w/DUP-40)
Σχ. 2.17 Μεγάφωνο DNH Tunnel-500 (http://www.dnh.no/speakers/tunnel-500-dup-40-612.aspx)
H πρόταση της εταιρείας DNH είναι το μεγάφωνο – κόρνα Tunnel – 500 σε

συνδυασμό με τον οδηγό (driver) DUP-40. Σύμφωνα με τον κατασκευαστή, το
μεγάφωνο παρουσιάζει δείκτη μετάδοσης ομιλίας (STI) «1» σε συνθήκες ανηχοϊκού
θαλάμου. Τα ακριβή του χαρακτηριστικά παρουσιάζονται στον πίνακα 2.8.
Πίνακας 2.8 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου DNH Tunnel-500
55
Μεγάφωνο ATLAS IED CD42
Σχ. 2.18 Μεγάφωνο Atlas IED CD42 (https://www.atlasied.com/cd42)
Το συγκεκριμένο μεγάφωνο – κόρνα η κατασκευάστρια εταιρεία το παρουσιάζει ως

συνεχούς κατευθυντικότητας σε ευρύ φάσμα συχνοτήτων. Συνδυάζεται με τους
οδηγούς – drivers PD30, PD-5 και PD60. Τα τεχνικά του χαρακτηριστικά φαίνονται
στον πίνακα 2.9.
Πίνακας 2.9 Τεχνικά χαρακτηριστικά μεγαφώνου Atlas IED CD42

Στο κεφάλαιο αυτό αναλύθηκαν κάποια κύρια χαρακτηριστικά της ακουστικής
συμπεριφοράς των σηράγγων, όπως αυτά έχουν αποτυπωθεί μέσω της μελέτης
διαφόρων ερευνητών. Επίσης, έγινε ανάλυση των ηχοσυστημάτων, που συνήθως
χρησιμοποιούνται σε τέτοιου είδους κατασκευές και έγινε αναφορά σε μερικές από
τις πιο συνηθισμένες μονάδες μεγαφώνων, εδικά σχεδιασμένες για τον σκοπό της
ηχητικής κάλυψης των τούνελ.
56
3 Σχεδιασμός και μελέτη ηχοσυστήματος

3.1 Εισαγωγή
Κατά την ηλεκτρακουστική μελέτη ενός χώρου, λαμβάνονται υπόψη διάφορες
παράμετροι που θα καθορίσουν τις τελικές επιλογές όσον αφορά τον τύπο του
ηχοσυστήματος αλλά και τον τρόπο ρύθμισης και τοποθέτησης αυτού. Το
πρωταρχικό μέλημα είναι ο καθορισμός του σκοπού της χρήσης του χώρου και, κατά
συνέπεια, ποιο είναι το επιθυμητό ηχητικό αποτέλεσμα που καλείται να επιτευχθεί.
Αυτό, συνήθως, μεταφράζεται σε συγκεκριμένα επίπεδα στάθμης ηχητικής πίεσης
στα σημεία όπου θα βρίσκονται οι δέκτες – ακροατές αλλά και σε ένα συγκεκριμένο
συχνοτικό φάσμα, το οποίο σχετίζεται με το πρόγραμμα του σήματος εκπομπής
(αναπαραγωγή μουσικής από μέσο, ζωντανή εκτέλεση μουσικής, ενημερωτικές
ανακοινώσεις κλπ. ).
Εφόσον αξιολογηθούν οι ανάγκες της εγκατάστασης, το επόμενο βήμα είναι η
επιλογή του συστήματος ήχου, και κυρίως των ηχείων, τα οποία θα πρέπει να είναι
ικανά να αναπαράγουν, με το μικρότερο δυνατόν ποσοστό παραμόρφωσης, τις
συχνοτικές περιοχές όπου τοποθετούνται τα ηχητικά σήματα. Αν, για παράδειγμα,
πρόκειται για σήμα ομιλίας και αναπαραγωγής λόγου, οι μονάδες των ηχείων θα
πρέπει να ανταποκρίνονται ορθά στο συγκεκριμένο ηχητικό φάσμα, από 120Hz-8kHz
(Leo,2010). Σε μία τέτοια περίπτωση, τα μεγάφωνα τύπου κόρνας ενδεχομένως να
αποτελούν την ιδανική λύση. Εάν πρόκειται για ένα μουσικό πρόγραμμα το οποίο
περιέχει πλούσιο συχνοτικό περιεχόμενο από πολύ χαμηλές συχνότητες (50Hz) έως
αρκετά υψηλές (16kHz), τότε, πολύ πιθανόν, να απαιτείται η χρήση συστήματος ήχου
αποτελούμενο από πολλαπλές υπομονάδες μεγαφώνων στις οποίες θα ανατεθεί η
αναπαραγωγή ενός συγκεκριμένου τμήματος του συχνοτικού φάσματος.
Μία άλλη παράμετρος που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη, κατά την
επιλογή κατάλληλου ηχοσυστήματος σε σχέση με τον χώρο, είναι τα χαρακτηριστικά
κατευθυντικότητας των ηχείων. Για την σωστή και ομοιόμορφη ηχητική κάλυψη
όλων των σημείων ακρόασης, συνήθως, τα κατανεμημένα συστήματα αποτελούν την
ιδανική λύση. Όμοια ηχεία, μεταξύ τους, κατανέμονται με τέτοιο τρόπο, στον χώρο,
ούτως ώστε το κάθε ένα από αυτά να αναλαμβάνει να καλύψει ένα συγκεκριμένο
τμήμα, βάσει της απόκρισης πλάτους του, ανά συχνότητα, τόσο στον κάθετο όσο και
στον οριζόντιο άξονα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στον τρόπο
57
αλληλεπίδρασης των ηχητικών μετώπων των ηχείων μεταξύ τους, προκειμένου να

αποφεύγονται ανεπιθύμητα φαινόμενα όπως δεσμοί, κοιλίες, ακυρώσεις φάσεως και
διαφορά χρονικής άφιξης κυμάτων.
Ο πιο σωστός και αξιόπιστος τρόπος μελέτης της ηλεκτρακουστικής
εγκατάστασης είναι μέσω μοντέλων πρόβλεψης. Με την βοήθεια ειδικών λογισμικών,
όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενη υποενότητα, μπορεί να δημιουργηθεί ένα
μοντέλο του χώρου, σε τρισδιάστατο σχέδιο και μέσω της μεθόδου δοκιμής-
σφάλματος να αξιολογηθούν διάφοροι τύποι μεγαφώνων, σε διάφορες θέσεις και
ρυθμίσεις. Όλες οι ακουστικές παράμετροι, που μπορούν να δώσουν μία εικόνα του
τελικού αποτελέσματος μπορούν να προβλεφθούν και να υπολογιστούν ούτως ώστε ο
μελετητής να πάρει την πιο σωστή και πιο ασφαλή απόφαση σχετικά με την
υλοποίηση της ηλεκτρακουστικής επένδυσης του εκάστοτε χώρου.
58
3.2 Ακουστική πρόβλεψη σήραγγας

Για τις ανάγκες της μελέτης της λειτουργίας του συστήματος ηχοτροφοδοσίας σε
περιβάλλον σήραγγας χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό EASE 4.3 της AFMG (σχ. 4.1).
Όλες οι μετρήσεις, προσομοιώσεις και υπολογισμοί πραγματοποιήθηκαν σε
περιβάλλον σταθερού H/Y με τα εξής χαρακτηριστικά:
 Επεξεργαστής Intel(R) Core(TM) i5 650@3.2GHz

 Μνήμη RAM 4,00 GB (3,87 usable)
 Λειτουργικό σύστημα Windows 10 64-bit
 Κάρτα γραφικών NVIDIA GeForce GT 730
Σχ. 3.1 Το περιβάλλον εργασίας του λογισμικού EASE 4.3 της AFMG.
59
3.3 Δημιουργία γεωμετρικού μοντέλου

Το πρώτο στάδιο του ηχητικού σχεδιασμού είναι η δημιουργία του γεωμετρικού
μοντέλου του χώρου που μας ενδιαφέρει, εν προκειμένω μίας σήραγγας. Το μοντέλο
το οποίο δημιουργήθηκε είναι ένα τούνελ με τα εξής μορφολογικά χαρακτηριστικά:
 Μήκος: 500m
 Πλάτος: 14m
 Μέγιστο ύψος: 7m
 Διατομή: ημικυκλική
 Διαστάσεις δρόμου: 500m (l) x 9m (w)
 Πεζοδρόμια: 2
 Διαστάσεις πεζοδρομίου: 500m (l) x 1.5m (w)
. Για τον σχεδιασμό των μοντέλων χρησιμοποιήθηκε το γραφικό περιβάλλον του

αντίστοιχου εργαλείου του λογισμικού EASE. Το εργαλείο αυτό επιτρέπει είτε την
εισαγωγή σχεδίου από εξωτερικό CAD λογισμικό (Autocad, Skethcup) είτε την
δημιουργία έτοιμου προσχεδιασμένου μοντέλου βασικών σχημάτων (κύλινδρος,
κύβος, πυραμίδα) ή χώρων (αμφιθέατρο, ναός, όπερα, πολυχώρος) είτε την εξ’ αρχής
εισαγωγή σημείων στον χώρο και τον μετέπειτα σχηματισμό ακμών και επιφανειών
ενώνοντας τα σημεία μεταξύ τους. Με αυτόν τον τρόπο ο κάθε σχεδιασμένος όγκος
μέσα στο γενικό μοντέλο αποτελείται από κορυφές (vertices) και επιφάνειες (faces). H
θέση του κάθε στοιχείου στο χώρο δίδεται με την μέθοδο των καρτεσιανών
συντεταγμένων (x,y,z). Στο σχήμα 3.2 διακρίνονται στιγμιότυπα από τους πίνακες
των κορυφών και των επιφανειών του μοντέλου.
60
Σχ. 3.2 Μέρος των κορυφών και των επιφανειών που δημιουργήθηκαν στο EASE.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα σχεδιαστικά εργαλεία των περισσοτέρων λογισμικών

ακουστικής πρόβλεψης δεν επιτρέπουν τον σχεδιασμό κοίλων επιφανειών, αντί αυτού
η καμπυλότητα σχηματίζεται από την σύγκλιση ορθογώνιων επιφανειών μεταξύ τους.
Όσο μικρότερο το πλάτος των επιφανειών, τόσο μεγαλύτερος αριθμός από αυτές
απαιτούνται και τόσο περισσότερο η καμπύλη πλησιάζει την τροχιά του τέλειου
κύκλου. Μέσω του EASE υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής τρισδιάστατου,
έγχρωμου σχεδίου του μοντέλου και γι αυτό τον λόγο μπορεί να αποδοθεί
συγκεκριμένο χρώμα σε κάθε επιφάνεια, το οποίο μπορεί να είναι διαφορετικό για
την κάθε μία από τις δύο πλευρές της (εσωτερική - εξωτερική). Στο σχήμα 4.3
φαίνεται το μοντέλο κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού του αλλά και σε τρισδιάστατη
έγχρωμη απεικόνιση.
61
Σχ. 3.3 To μοντέλο της σήραγγας κατά το σχεδιασμό του και σε έγχρωμη, τρισδιάστατη απεικόνιση.
Από τη στιγμή που ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του μοντέλου, το λογισμικό είναι σε

θέση να μας δώσει κάποια δεδομένα του χώρου τα οποία υπολογίζονται βάσει των
διαστάσεων του χώρο, του συνολικού του όγκου αλλά και του βαθμού απορρόφησης
των επιφανειών που επιλέχθηκαν. Ορισμένα από αυτά είναι ο συνολικός όγκος του
χώρου, η μέση απόσταση μεταξύ των ανακλάσεων (mean free path), ο μέσος χρόνος
μεταξύ των ανακλάσεων (mean free path time) αλλά και οι χρόνοι αντήχησης
υπολογισμένοι κατά Eyring και κατά Sabine (σχήμα 3.4).
62
Σχ. 3.4 To Υπολογισμός όγκου MFP, MFP time και RT από τους τύπους του Sabine και Eyring
αντίστοιχα.
3.4 Ανάθεση υλικών στις επιφάνειες της σήραγγας

To επόμενο στάδιο, μετά την κατασκευή του γεωμετρικού μοντέλου, είναι ο
προσδιορισμός του υλικού από το οποίο είναι κατασκευασμένες οι επιφάνειες του
χώρου και κατά συνέπεια ο ορισμός των ηχοαπορροφητικών ιδιοτήτων του καθενός
από αυτά. Ως υλικά για τις διάφορες επιφάνειες καθορίστηκαν οι εξής:
 Τοιχώματα τούνελ: Μπετόν λείο (κωδ. Concrete S)

 Πεζοδρόμια: Μπετόν τραχύ (κωδ. Concrete R)
 Δρόμος: Άσφαλτος (κωδ. Asphalt)
Για την είσοδο αλλά και την έξοδο της σήραγγας σχεδιάστηκαν δύο επιφάνειες που
παρέχουν 100% απορρόφηση.
Τους βαθμούς απορρόφησης για κάθε υλικό τις παρέχει το ίδιο το λογισμικό από τη
μεγάλη βάση δεδομένων που διαθέτει. Στα σχήματα 3.5 – 3.7 φαίνονται όλα τα υλικά
που χρησιμοποιήθηκαν καθώς και οι συντελεστές απορρόφησης και διάχυσης αυτών.
63
Σχ. 3.5 Συντελεστές απορρόφησης/διάχυσης του υλικού Concrete S.
Σχ. 3.6 Συντελεστές απορρόφησης/διάχυσης του υλικού Concrete R.
64
Σχ. 3.7 Συντελεστές απορρόφησης/διάχυσης του υλικού Asphalt.
3.5 Μοντέλο και εισαγωγή πηγής

Οι πηγές ήχου που επιλέχθηκαν για την διεξαγωγή των δοκιμών είναι τα μεγάφωνα
τύπου κόρνας TUNNEL-500 σε συνδυασμό με τον οδηγό (driver) DUP-40, της
εταιρείας DNH και το μεγάφωνο ABF-260 της DURAN, τα οποία αναφέρθηκαν στην
προηγούμενη ενότητα. Για τις συγκεκριμένες μονάδες, οι εταιρείες, παρέχουν τα
κατάλληλα μοντέλα, μέσω της ιστοσελίδας τους, για χρήση σε λογισμικά εξομοίωσης
όπως είναι το EASE. Τα μοντέλα αυτά ενσωματώνουν όλες τις απαραίτητες
πληροφορίες τις οποίες χρειάζεται το εκάστοτε λογισμικό προκειμένου να
διεκπεραιώσει ακριβείς μετρήσεις. Μερικά από τα στοιχεία αυτά είναι τα εξής:
 Μέγιστη ισχύς λειτουργίας (Max Power)

 Ευαισθησία σε dB spl/w@1m
 Δείκτης κατευθυντικότητας DI
 Παράγων κατευθυντικότητας Q
 Συχνοτική απόκριση
 Καμπύλες εξασθένισης ανά συχνότητα σε πολικές συντεταγμένες
65
Χρησιμοποιώντας το κατάλληλο εργαλείο του EASE, το EASE Speaker Base ,

μπορεί κανείς να δει όλα αυτά τα στοιχεία καθώς και απεικονίσεις πολικών
διαγραμμάτων (balloon) και γραφικές παραστάσεις των χαρακτηριστικών μεγεθών
του μεγαφώνου (σχ.3.8).
Σχ. 3.8 Διαγράμματα κατευθυντικότητας και συχνοτικής απόκρισης του μεγαφώνου Tunnel - 500.
Το λογισμικό μας δίνει την δυνατότητα να εισάγουμε μέσα στον χώρο που
σχεδιάσαμε όσες πηγές ήχου επιθυμούμε και να αναθέσουμε σε αυτές και ένα
συγκεκριμένο μοντέλο ηχείου. Ανοίγοντας το κατάλληλο παράθυρο επεξεργασίας
χαρακτηριστικών ανάθεσης πηγής μπορούμε να ορίσουμε την ακριβή θέση του
ηχείου, υπό την μορφή καρτεσιανών συντεταγμένων (xyz), το ακριβές σημείο
στόχευσης, ή την κλίση του μεγαφώνου σε μοίρες, αλλά και να ορίσουμε άλλα
χαρακτηριστικά όπως εισαγωγή καθυστέρησης (delay), επιλογή ηλεκτρικής ισχύος
λειτουργίας, εισαγωγή φίλτρου και αναστροφή φάσης (σχ. 3.9).
66
Σχ. 3.9 Επεξεργασία χαρακτηριστικών θέσης και λειτουργίας πηγής.
3.6 Σενάρια τοποθέτησης και ρύθμισης πηγών

Για την διεξαγωγή μίας ολοκληρωμένης μελέτης και την εξαγωγή συνδυαστικών
συμπερασμάτων επιλέχθηκαν ορισμένα σενάρια λειτουργίας του συστήματος που
σχετίζονται με την τοποθέτηση των πηγών αλλά και την εφαρμογή γραμμής
καθυστέρησης σε κάθε ένα από αυτά. Πρέπει να σημειωθεί ότι για κάθε μέτρηση που
διεξήχθη συνυπολογίστηκε και ο θόρυβος βάθους, ο οποίος ορίστηκε στην καρτέλα
δεδομένων δωματίου (room data), για διαφορετικές μπάντες συχνοτήτων (σχ. 3.10).
Η επιλογή και ο ορισμός του επιπέδου του θορύβου βασίστηκε στις μετρήσεις του
Thompson στο Waterview Tunnel της Νέας Ζηλανδίας (Thompson, 2018).
67
Σχ. 3.10 Τα επίπεδα θορύβου βάθους που επικρατούν στην σήραγγα κατά τη διάρκεια όλων των
μετρήσεων.
Οι βασικές διατάξεις των μεγαφώνων, οι οποίες εξετάζονται στην παρούσα

εργασία, παρουσιάζονται στα σχ. 3.11 και 3.12. Στην πρώτη περίπτωση (σχ. 3.11)
τα μεγάφωνα είναι διατεταγμένα σε ευθεία γραμμή ενώ στη δεύτερη περίπτωση
είναι τοποθετημένα αντικριστά σε μία κυκλικά επαναλαμβανόμενη διάταξη. Για
την ευθεία διάταξη δοκιμάζονται δύο τύποι μεγαφώνων, με δύο διαφορετικές
αποστάσεις μεταξύ τους για κάθε πείραμα, ενώ γίνονται υπολογισμοί με και χωρίς
χρήση γραμμής καθυστέρησης. Για την αντικριστή διάταξη πραγματοποιούνται
μετρήσεις σε συγκεκριμένες αποστάσεις, με και χωρίς την χρήση γραμμής
καθυστέρησης. Στην τελευταία περίπτωση ο χρόνος καθυστέρησης εφαρμόζεται
κατά το επαναλαμβανόμενο μοτίβο του σχ. 3.12.
68
Σχ. 3.11 Τοποθέτηση μεγαφώνων σε ευθεία διάταξη.
Σχ. 3.12 Τοποθέτηση μεγαφώνων σε αντικριστή διάταξη.
69
Τα σενάρια λειτουργίας συνοψίζονται στα εξής:
3.6.1 Σενάριο 1 (Μεγάφωνα Tunnel – 500 ανά 40m)

Τα ηχεία τοποθετούνται, στην οροφή της σήραγγας, στο μέσο του πλάτους του, ανά
40m απόσταση. Το πρώτο ηχείο τοποθετείται στα 20m του μήκους του τούνελ και
ακολουθούν τα υπόλοιπα ανά 40m με το τελευταίο να βρίσκεται στα 500m. Η κάθετη
κλίση τους και η οριζόντια στρέψη τους έχουν ρυθμιστεί ούτως ώστε να στοχεύουν
σε φορά αντίθετη με εκείνη των εισερχομένων αυτοκινήτων και ακριβώς στο σημείο
L/2,σε μηδενικό ύψος, όπου L = η απόσταση μεταξύ δύο διαδοχικών ηχείων (σχ.
3.13). Χρησιμοποιούνται συνολικά δεκατρία (13) ηχεία.
Σχ. 3.13 Η διάταξη των ηχείων για το Σενάριο 1.
70
3.6.2 Σενάριο 2 (Μεγάφωνα Tunnel-500 ανά 20m)

Στο σενάριο αυτό εφαρμόζεται πάλι η διάταξη του 1ου σεναρίου, μόνο που αυτή τη
φορά πυκνώνεται η τοποθέτηση των μεγαφώνων. Τα μεγάφωνα τοποθετούνται σε
απόσταση 20m μεταξύ τους με στόχευση προς το κέντρο της απόστασης L μεταξύ
τους, στο κέντρο του πλάτους του τούνελ (x = 7) και σε μηδενικό ύψος (z = 0).
Συνολικά, χρησιμοποιούνται 25 μεγάφωνα για την εφαρμογή αυτή.
3.6.3 Σενάριο 3 (Μεγάφωνα Tunnel - 500)

To Σενάριο 3 διαφοροποιείται εντελώς ως προς την τοποθέτηση των μεγαφώνων στον
χώρο. Εδώ δημιουργούνται ομάδες πηγών με αντίθετη φορά μεταξύ τους. Τα
μεγάφωνα τοποθετούνται στην οροφή της σήραγγας, στο μέσον του πλάτους της και
κατά το μήκος, ενώ, ανά δύο, αλλάζουν φορά. Οι ακριβείς αποστάσεις μεταξύ τους
και τα σημεία στόχευσής τους περιγράφονται σχηματικά στο σχ. 3.14. Όπως
φαίνεται, τα πρώτα δύο μεγάφωνα τοποθετούνται αντίθετα με τη φορά των
εισερχομένων αυτοκινήτων.
Σχ. 3.14 Η διάταξη των ηχείων για το Σενάριο 3 και οι σχετικές αποστάσεις μεταξύ τους.
71
3.6.4 Σενάριο 4 (Μεγάφωνα ABF-260 ανά 40m)

Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιείται το μεγάφωνο ABF-260, το οποίο, καθ’ οδηγία
της κατασκευάστριας εταιρείας τοποθετείται στην οροφή του τούνελ, στο μέσο του
πλάτους του, με κάθετη κλίση 0ο. Συνολικά χρησιμοποιούνται δώδεκα (12) μεγάφωνα
αυτού του τύπου, σε απόσταση 40m το ένα από το άλλο, με το πρώτο μεγάφωνο να
τοποθετείται στα 40m από την είσοδο της σήραγγας. Όλα τα μεγάφωνα
τοποθετούνται με φορά αντίθετη αυτής των εισερχομένων αυτοκινήτων. Η
τοποθέτησή τους φαίνεται στο σχ. 3.15.
Σχ. 3.15 Τοποθέτηση και στόχευση μεγαφώνων ABF-260.
3.6.5 Σενάριο 5 (Μεγάφωνα ABF-260 σε απόσταση 100m)

Σε αυτό το σενάριο χρησιμοποιείται η εγκατάσταση του προηγούμενου σεναρίου
μόνο που αυτή τη φορά τα μεγάφωνα τοποθετούνται ανά 100m και χρησιμοποιούνται
συνολικά πέντε (5). Το πρώτο τοποθετείται στα 100m από την είσοδο και το
τελευταίο στα 500m.
72
Για όλα τα σενάρια έγιναν μετρήσεις και για μία διαφορετική εκδοχή ρύθμισης η
οποία αφορά την εισαγωγή χρονικής καθυστέρησης στα πρώτα ηχεία, καθώς
εισέρχεται το αυτοκίνητο στο τούνελ, με σταδιακή μείωση αυτής όσο φτάνουμε προς
το τελευταίο, το οποίο έχει χρόνο καθυστέρησης = 0sec. Για τον υπολογισμό της
τιμής της καθυστέρησης σε sec γίνεται χρήση της βασικής σχέσης της κυματικής που
ορίζει την ταχύτητα του ήχου στον αέρα:
(3.1)
Όπου u = η ταχύτητα ( εν προκειμένω του ήχου στον αέρα = 343m/sec)
S = απόσταση που διανύεται σε m
t = ο χρόνος σε sec (εν προκειμένω η τιμή της καθυστέρησης)
Συνεπαγωγικά μπορούμε να θεωρήσουμε:
(3.2)
Οπότε, ανά περίπτωση και ανάλογα την απόσταση S από το τελευταίο μεγάφωνο
υπολογίζουμε την τιμή της καθυστέρησης.
73
3.7 Πρόβλεψη ακουστικών παραμέτρων

Για την πραγματοποίηση των υπολογισμών και των εξομοιώσεων έπρεπε να
προκαθοριστούν οι περιοχές ή τα σημεία μετρήσεων. Με αυτή τη λογική ορίστηκε
μία περιοχή ακροατηρίου (audience area) καθώς και πέντε (5) συγκεκριμένες θέσεις
μέτρησης που είναι οι θέσεις ακροατών (listener seats) (σχ. 3.16).
Σχ. 3.16 Ορισμός θέσεων ακροατή μέσα στο σχέδιο.
Σε καρτεσιανές συντεταγμένες (xyz) οι θέσεις των πέντε ακροατών που επιλέχθηκαν

είναι οι εξής:
Listener seat 1: 7m(x), 50m(y), 1.20m(z)

Ως γενικότερος χώρος ακροατηρίου – audience area A1- ορίστηκε η περιοχή που
αποτελείται από την επιφάνεια του δρόμου μαζί με των πεζοδρομίων.
Έχοντας ορίσει τα πεδία και τις θέσεις των μετρήσεων χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο
Standard mapping του Ease 4.3 το οποίο είναι προσβάσιμο υπό την ομάδα του
λογισμικού Eyes (σχ. 3.17). Σε αυτό το σημείο είχαμε την επιλογή να προβούμε σε
ακουστική χαρτογράφηση της περιοχής με δύο τρόπους. Ο πρώτος τρόπος ήταν με
στατιστικούς υπολογισμούς, λαμβάνοντας υπόψη τις στάθμες του απευθείας ήχου και
74
τους χρόνους αντήχησης, όπως υπολογίστηκαν με τους τύπους των Eyring και Sabine
(Standard Mapping). Ο άλλος τρόπος ήταν με υπολογισμούς μέσω πρόβλεψης με την
μέθοδο ray tracing (Standard with Reflections). Στις μετρήσεις που έγιναν στην
παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκε η δεύτερη μέθοδος για την αποτύπωση διαφόρων
ακουστικών παραμέτρων στην επιφάνεια του ακροατηρίου.
Σχ. 3.17 Τα εργαλεία Standard Mapping και Standard Mapping with Reflections προσβάσιμα από
την υπομονάδα Eyes.
Στην περίπτωση του Standard Mapping with reflections το λογισμικό δίνει τη

δυνατότητα να καθοριστούν διάφορες παράμετροι που αφορούν την μέτρηση. Οι
πιο σημαντικοί από αυτούς είναι οι εξής (σχ. 3.18):
 Παράμετροι προς υπολογισμό (Calculate)

 Μεγάφωνα που θα χρησιμοποιηθούν (Loudspeakers in use)
 Ανάλυση χαρτογράφησης σε m (Patch size)
 Περιοχές χαρτογράφησης (Areas, Seats, Faces )
 Εισαγωγή θορύβου περιβάλλοντος (Noise)
75
Σχ. 3.18 Οι επιλογές του μενού του εργαλείου Standard Mapping.
Για τις ανάγκες των δικών μας μετρήσεων επιλέχθηκε η περιοχή χαρτογράφησης A1,
όλα τα ηχεία τα οποία εισάχθηκαν στο σχέδιο κατά τον σχεδιασμό, ανάλυση
χαρτογράφησης 5m, και εισαγωγή θορύβου με τα επίπεδα που είχαν οριστεί κατά τον
σχεδιασμό. Ως ακουστικοί παράμετροι προς υπολογισμό, επιλέχθηκαν όλες (All
Mappings). Μετά τον καθορισμό των συγκεκριμένων ρυθμίσεων υπάρχει μια
επιπλέον καρτέλα ρυθμίσεων που αφορά την επιλογή μεθόδου πρόβλεψης (mirror
images – Ray tracing), τον αριθμό των ακτινών ανά μεγάφωνο που θα
χρησιμοποιηθούν για την προσομοίωση (Rays per Loudspeaker), την τάξη ανάκλασης
(Order) και, προαιρετικά, το μέγιστο χρονικό περιθώριο μέσα στο οποίο θα
αναπτυχθούν και οι ανακλάσεις οι οποίες θα καταγραφούν (delay) (σχ. 3.19). Για την
δική μας περίπτωση, χρησιμοποιήθηκαν:
 Όλα τα μεγάφωνα
 Ως σημεία μέτρησης ορίστηκαν οι πέντε θέσεις ακροατή
 Ανάλυση χαρτογράφησης 0.6m
 Τρόπος πρόβλεψης: ray tracing
 Αριθμός ακτινών 20.000/ ανά μεγάφωνο
 Τάξη ανάκλασης 20.
76
Σχ. 3.19 Η επιπλέον καρτέλα των επιλογών για τις παραμέτρους του ray tracing
Η πρόβλεψη μέσω της διαδικασίας mapping, στο λογισμικό Ease, λαμβάνει υπόψη
τους χρόνους αντήχησης, που είτε υπολογίζονται βάσει μαθηματικών τύπων (Sabine-
Eyring) είτε μπορούν να εισαχθούν από τον χρήστη στην αντίστοιχη καρτέλα
δεδομένων δωματίου (room data). Όμως, για τον σωστότερο υπολογισμό του δείκτη
μετάδοσης ομιλίας (STI) αλλά και του ποσοστού απώλειας συμφώνων (%ALcons),
θεωρείται πιο σωστή προσέγγιση να μετρηθεί ο χρόνος αντήχησης RT βάσει της
μεθόδου Schroeder. Σύμφωνα με την συγκεκριμένη μέθοδο, ο χρόνος αντήχησης
υπολογίζεται από την αντίστροφη ολοκλήρωση του τετραγώνου της κρουστικής
απόκρισης ενός χώρου (Schroeder, 1964). Επιλέγοντας το κατάλληλο εργαλείο του
λογισμικού EASE (Rays) μπορούμε να επιλέξουμε τις μεθόδους ανίχνευσης ακτινών
(ray tracing) ή ακουστικών ειδώλων (mirror image) (σχ. 3.20). Όπως εξηγήθηκε και
σε προηγούμενο κεφάλαιο, η μέθοδος των ακουστικών ειδώλων είναι πιο ακριβής
αλλά περισσότερο χρονοβόρα διότι ανιχνεύεται η πορεία κάθε πιθανής ακτίνας ήχου
γύρω από την πηγή. Επιλέγοντας την μέθοδο ray tracing with impacts, το λογισμικό
ανιχνεύει έναν συγκεκριμένο αριθμό ακτινών, τον οποίο μπορεί ο χρήστης να ορίσει,
ενώ καταγράφονται μόνο οι ακτίνες που προσκρούουν στην θέση του δέκτη που έχει
καθοριστεί. Ανοίγοντας την αντίστοιχη καρτέλα του συγκεκριμένου εργαλείου, ο
χρήστης βρίσκεται στην ρύθμιση των βασικών παραμέτρων που καθορίζουν τη
λειτουργία και την εκτέλεση του αλγορίθμου (σχ. 3.21).
77
Σχ. 3.20 To εργαλείο Rays του EASE 4.3
Οι παράμετροι αυτές είναι οι εξής:
 Επιλογή μεγαφώνων που θα συμμετάσχουν στην μέτρηση

 Επιλογή θέσεων ακροατή
 Επιλογή αριθμού ακτινών που θα χρησιμοποιηθούν (Rays per loudspeaker)
 Περιορισμός καταγραφής ακτίνας σε σχέση με την τάξη ανάκλασης (order)
 Περιορισμός καταγραφής ακτίνας σε σχέση με τον χρόνο άφιξης (Time)
 Περιορισμός καταγραφής ακτίνας σε σχέση με την απώλεια ενέργειας σε db
(Loss)
Εφόσον γίνουν οι κατάλληλες επιλογές ξεκινά η ανίχνευση της πορείας των

ακτινών και καταγράφονται οι προσκρούσεις (impacts) στο σημείο το οποίο έχει
επιλεχθεί ως θέση ακροατή και συγκεκριμένα σε απόσταση 1μ γύρω από το
σημείο αυτό. Από τον συνυπολογισμό της ενέργειας όλων των ακτινών προκύπτει
ένα αρχείο απόκρισης (response file) .
78
Σχ. 3.21 Οι βασικές παράμετροι του αλγορίθμου ray tracing
Στη συνέχεια γίνεται χρήση του εργαλείου probe του λογισμικού (σχ. 3.22), όπου
μπορεί κανείς να μεταφορτώσει ένα αρχείο απόκρισης (.rsp) για περαιτέρω
επεξεργασία.
Σχ. 3.22 Το εργαλείο probe του λογισμικού EASE
79
Από το αρχείο αυτό μπορεί να εξαχθεί η κρουστική απόκριση στο συγκεκριμένο

σημείο του χώρου και να υπολογιστούν οι χρόνοι αντήχησης ανά συχνοτική
μπάντα κατά Schroeder (σχ. 3. 23).
Σχ. 3.23 Υπολογισμός χρόνων αντήχησης κατά Schroeder από την κρουστική απόκριση του σήματος
Τέλος, υπολογίζεται ο STI με την δυνατότητα συνυπολογισμού του θορύβου

βάθους αλλά και την συχνοτική επικάλυψη του σήματος σύμφωνα με το πρότυπο
IEC 60268-16:2003.
3.8 Εικονική ακρόαση - Auralization

Για την πραγματοποίηση της εικονικής ακρόασης χρησιμοποιείται η ίδια προεργασία
υπολογισμού και παραγωγής του αρχείου απόκρισης .rsp για ένα δεδομένο σημείο
στο χώρο. Στη συνέχεια, επιλέγοντας το εργαλείο Ears του EASE μπορεί να
χρησιμοποιηθεί το αρχείο απόκρισης .rsp και εφαρμόζοντας σε αυτό την συνάρτηση
μεταφοράς HRTF (σχ. 3.22) μπορεί να παραχθεί μια αμφιωτική κρουστική απόκριση
(binaural impulse response).
80
Σχ. 3.24 Παραγωγή της αμφιωτικής κρουστικής απόκρισης μέσω HRTF
Για το τελικό στάδιο της επεξεργασίας, για την εικονική ακρόαση,

χρησιμοποιείται ένα κατάλληλο εργαλείο (convolver) με το οποίο
πραγματοποιείται η συνέλιξη μεταξύ της αμφιωτικής συνάρτησης και ενός
αρχείου ήχου (σχ. 3.25). Το αρχείο ήχου αυτό είναι ηχογραφημένο σε ανηχοϊκές
συνθήκες και μετά την συνέλιξη λαμβάνει τα φασματικά χαρακτηριστικά που
εμπεριέχονται στο αρχείο της συνάρτησης. Για τις ανάγκες της παρούσας
εργασίας έγινε χρήση της μεθόδου ray tracing με τις εξής παραμέτρους:
 20.000 ακτίνες ανά μεγάφωνο

 Τάξη ανάκλασης: 20
 Καταγραφή ακτινών μέχρι 60dΒ απώλειας ενέργειας
81
Σχ. 3.25 Το εργαλείο συνέλιξης του EASE
3.9 Χρόνοι αντήχησης – Local Decay Times

Όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενη υποενότητα το λογισμικό EASE έχει την
δυνατότητα να υπολογίσει τον χρόνο αντήχησης του χώρου, λαμβάνοντας υπόψη
δεδομένα, όπως οι διαστάσεις του χώρου, ο όγκος του και οι συντελεστές
απορρόφησης των υλικών των επιφανειών του. Χρησιμοποιώντας το κατάλληλο
εργαλείο του λογισμικού, το Local Decay Times (σχ. 3.26) μπορούν να
πραγματοποιηθούν μετρήσεις, με την μέθοδο της ανίχνευσης ακτινών. Ο
συγκεκριμένος αλγόριθμος χρησιμοποιεί παντοκατευθυντικές πηγές, που
ορίζονται σε συγκεκριμένες θέσεις από τον χρήστη, εν προκειμένω οι θέσεις
ακροατή. Στη συνέχεια επιλέγεται ο αριθμός ακτινών που θα εκπέμψουν οι πηγές,
η τάξη και ο χρόνος ανάκλασης, πάνω από τα οποία, δεν θα ληφθούν υπόψη οι
μετρήσεις. Κατά την εκτέλεση της μέτρησης, το λογισμικό λαμβάνει υπόψη την
απώλεια ενέργειας των ακτινών καθώς ανακλώνται από τις επιφάνειες του χώρου.
82
Σχ. 3.26 Το εργαλείο Local Decay Time και η παραμετροποίησή του.
Για τις ανάγκες της παρούσας εργασίας, για αυξημένη ακρίβεια στις μετρήσεις, οι
παραμετροποιήσεις που έγιναν είναι οι εξής:
 Έντεκα (11) θέσεις ακροατή στις αποστάσεις: 5m, 50m, 100m, 150m,
200m, 250m , 300m , 350m , 400m , 450m , 495m
 Διακόσιες (200) ακτίνες ανά θέση
 Μέγιστη τάξη ανάκλασης: 120
 Μέγιστος χρόνος ανάκλασης: 1 sec

Στο τρίτο αυτό κεφάλαιο παρουσιάστηκε η προσέγγιση που ακολουθείται στην
παρούσα εργασία, όσον αφορά την μελέτη της ακουστικής συμπεριφοράς μίας
σήραγγας αλλά και των ηχοσυστημάτων που χρησιμοποιούνται στις περιπτώσεις
αυτές. Έγινε πλήρης αναφορά στο λογισμικό του οποίου έγινε χρήση αλλά και στη
διαδικασία που ακολουθήθηκε προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι κατάλληλες
μετρήσεις και να εξαχθούν τα αντίστοιχα συμπεράσματα.
83
4 Αποτελέσματα
Ο κάθε υπολογισμός, κατά την εκτέλεση του αλγορίθμου της ανίχνευσης ακτινών, με
καταγραφή των προσκρούσεων στις αντίστοιχες θέσεις δέκτη, διήρκησε 2-3 ώρες
κατά μέσο όρο. Για την περίπτωση των εικονικών ακροάσεων, όπου απαιτήθηκε
μεγαλύτερη ακρίβεια στους υπολογισμούς, ο κάθε ένας από αυτούς διήρκησε 5-6
ώρες. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στους παρακάτω πίνακες ανά σενάριο, για
τις θέσεις ακροατή 1-5. Οι ακουστικοί δείκτες που υπολογίστηκαν είναι οι εξής:
 Δείκτης μετάδοσης ομιλίας STI (χωρίς τον συνυπολογισμό του θορύβου
βάθους και της συχνοτικής επικάλυψης)
 Δείκτης μετάδοσης ομιλίας STI (με τον συνυπολογισμό του θορύβου βάθους
και της συχνοτικής επικάλυψης)
 Απώλεια συμφώνων % Alcons
Για κάθε σενάριο εμφανίζεται η χαρτογράφηση της ηχητικής πίεσης του απευθείας
πεδίου στον χώρο για συχνοτική μπάντα εύρους 1/3 της οκτάβας και κεντρική
συχνότητα 1kHz , αλλά και η σχετική θέση του κάθε ακροατή σε σχέση με τα κοντινά
του μεγάφωνα. Επίσης, αναφέρονται ξεχωριστά τα αποτελέσματα για τις περαιτέρω
ρυθμίσεις του χρόνου καθυστέρησης (delay). Όσον αφορά τις εικονικές ακροάσεις,
παρουσιάζονται επιλεγμένες κρουστικές αποκρίσεις αλλά και τρισδιάστατες
φασματικές αποκρίσεις των σημάτων που λήφθηκαν στις συγκεκριμένες θέσεις
ακροατή.
Τέλος, πραγματοποιείται χαρτογράφηση στην περιοχή ακροατηρίου A1 για τα
ακουστικά μεγέθη της επικάλυψης μεγαφώνων (Lspk Overlap) αλλά και του λόγου
απευθείας προς ανακλώμενο σήμα (D/R ratio). Σύμφωνα με το εγχειρίδιο του
λογισμικού EASE (Acoustic design Ahnert, 2009), όσον αφορά την επικάλυψη
μεγαφώνων, το μέγεθος αυτό αποδίδει τον αριθμό των μεγαφώνων, συγκρίσιμης
έντασης, που συνεισφέρουν στο ηχητικό πεδίο ενός σημείου. Η τιμή «1» υποδεικνύει
ότι δεν υπάρχει επικάλυψη. Οι μεγαλύτερες τιμές, ενδεχομένως, να προϊδεάζουν για
πιθανότητα φασικών προβλημάτων και καταστρεπτικών συμβολών κυμάτων. Όσον
αφορά τον λόγο απευθείας προς ανακλώμενο σήμα η τιμή “0” υποδεικνύει ότι στο
σημείο της μέτρησης η ένταση του απευθείας σήματος είναι ίση με του ανακλώμενου.
Οι αρνητικές τιμές δείχνουν ότι το αντηχητικό πεδίο υπερισχύει.
84
4.1 Μετρήσεις STI και %ALcons

Σενάριο 1 – Μεγάφωνα Tunnel-500 ευθυγραμμισμένα ανά 40m
Χωρίς καθυστέρηση
Σχ. 4.1 Χαρτογράφηση της ηχητικής πίεσης του απευθείας σήματος στον χώρο για το σενάριο 1
85
Με καθυστέρηση
Σχ. 4.2 Χαρτογράφηση της ηχητικής πίεσης του απευθείας σήματος στον χώρο, για το σενάριο 1 με
καθυστέρηση και σχετικές θέσεις ακροατή
86
Σενάριο 2 Μεγάφωνα Tunnel – 500 ευθυγραμμισμένα ανά 20m

Σχ. 4.3 Χαρτογράφηση της ηχητικής πίεσης του απευθείας σήματος στον χώρο, για το σενάριο 2,
87
Σχ. 4.4 Χαρτογράφηση της ηχητικής πίεσης του απευθείας σήματος στον χώρο, για το σενάριο 2, με
88
Σενάριο 3 Μεγάφωνα Tunnel - 500 σε ομάδες

89
90
Για την εισαγωγή καθυστέρησης στο συγκεκριμένο σενάριο, θεωρήθηκε ότι η

γραμμή καθυστέρησης θα πρέπει να αφορά τα ηχεία τα οποία τοποθετήθηκαν κατ’
επανάληψη και κατά την ίδια φορά, σε απόσταση 40m από το προπορευόμενο τους.
Επομένως για τα 40m απόσταση και σύμφωνα με τον τύπο (3.2) ισχύει:
Η εφαρμογή της τιμής της καθυστέρησης στα μεγάφωνα παρουσιάζεται σχηματικά

στο σχ. 4.5.
Σχ. 4.7 Εφαρμογή γραμμής καθυστέρησης σε σχέση με την απόσταση των ηχείων μεταξύ τους.
91
Σενάριο 4 – Μεγάφωνα ABF – 260 ευθυγραμμισμένα ανά 40m

Πίνακας 4.7 Μετρήσεις για το σενάριο 4, χωρίς καθυστέρηση
92
93
Σενάριο 5 – Μεγάφωνα ABF – 260 ευθυγραμμισμένα ανά 100m

94
95
4.2 Χρόνοι αντήχησης

Οι χρόνοι αντήχησης που μετρήθηκαν από την ανίχνευση των ακτινών αλλά και όπως
υπολογίστηκαν από τους τύπους των Eyring και Sabine παρουσιάζονται, ανά
συχνοτική μπάντα, στον παρακάτω πίνακα 4.25.
Πίνακας 4.11 Χρόνοι αντήχησης με ανίχνευση ακτινών και με υπολογισμούς βάσει Eyring και
Sabine
4.3 Εικονικές ακροάσεις (Auralisations)

Τα αρχεία ήχου που προέκυψαν από την διαδικασία των εικονικών ακροάσεων
παρατίθενται στο παράρτημα, ως σύνδεσμοι μεταφόρτωσης του Dropbox, με σκοπό
την προσπέλαση προς ακρόαση ( ο σύνδεσμος με τον συγκεντρωτικό φάκελο των
αρχείων μπορεί να μεταφορτωθεί εδώ:
https://www.dropbox.com/sh/6n4egtxhxm73yxv/AAB1h3KkokqihOw22Q6eiqGta?dl
=0 ).
Για περαιτέρω ανάλυση και οπτικοποίηση των ακουστικών τους παραμέτρων,
παρουσιάζεται η κρουστική απόκριση καθώς η τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής
απόκρισης κατά την εξέλιξη του χρόνου, για ορισμένα από αυτά. Για τις κρουστικές
αποκρίσεις χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό REW ενώ για τα φασματογραφήματα το
λογισμικό Wavelab. Επιπρόσθετα, παρατίθενται η κρουστική απόκριση και το
φασματογράφημα του αρχικού αρχείου, ηχογραφημένου σε ανηχοϊκές συνθήκες.
96
Αρχικό αρχείο σήματος σε ανηχοϊκές συνθήκες
Σχ. 4.12 Κρουστική απόκριση του αρχικού σήματος
Σχ. 4.13 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής απόκρισης του αρχικού σήματος
97
Απεικονίσεις για επιλεγμένες θέσεις ακροατή
Σχ. 4.14 Κρουστική απόκριση του σήματος με το σενάριο 2, στη θέση 1, χωρίς χρήση καθυστέρησης
Σχ. 4.15 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής απόκρισης του σήματος με το σενάριο 2, στη θέση 1,
χωρίς χρήση καθυστέρησης
98
Σχ. 4.16 Κρουστική απόκριση του σήματος με το σενάριο 2, στη θέση 4, χωρίς χρήση καθυστέρησης
Σχ. 4.17 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής του σήματος με το σενάριο 2, στη θέση 4, χωρίς
χρήση καθυστέρησης
99
Σχ. 4.18 Κρουστική απόκριση του σήματος με το σενάριο 5, στη θέση 1 με χρήση καθυστέρησης
Σχ. 4.19 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής απόκρισης με το σενάριο 5, στη θέση 1 με χρήση
100
Σχ. 4.20 Κρουστική απόκριση του σήματος με το σενάριο 5, στη θέση 4, με χρήση καθυστέρησης
Σχ. 4.21 Τρισδιάστατη απεικόνιση συχνοτικής με το σενάριο 5, στη θέση 4, με χρήση καθυστέρησης
101
4.4 Χαρτογράφηση επικάλυψης μεγαφώνων (Lspk Overlap) και

λόγου απευθείας προς ανακλώμενο σήμα (D/R Ratio)
Σενάριο 1 - χωρίς καθυστέρηση
Σχ. 4.22 Χαρτογράφηση Lspk Overlap, για το σενάριο 1 χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.23 Χαρτογράφηση D/R ratio, για το σενάριο 1 χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
102
Σενάριο 1 - με καθυστέρηση
Σχ. 4.25 Χαρτογράφηση D/R ratio, για το σενάριο 1 με εισαγωγή καθυστέρησης
103
104
105
106
107
108
109
110
111
4.5 Σχολιασμός αποτελεσμάτων

Το πρώτο, ευκρινές, συμπέρασμα που πηγάζει από τις μετρήσεις είναι ότι τα
αποτελέσματα όσον αφορά τις τιμές του δείκτη μετάδοσης ομιλίας (STI) ή του
ποσοστού απώλειας συμφώνων (%ALcons) είναι ενδεικτικά της πολυπλοκότητας της
κατασκευής της σήραγγας αλλά και του δυσμενούς ηχητικού περιβάλλοντος που
επικρατεί σε αυτό. Επίσης, οι επιλογές των υλικών, άρα και των βαθμών
απορρόφησης που αντιστοιχούν σε αυτά, είχαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των
αποτελεσμάτων. Ενδεχομένως η προσθήκη κάποιου διαφορετικού υλικού ή η
διαμόρφωση των υπαρχόντων, σε πιο απορροφητικά, να είχε καλύτερα
αποτελέσματα. Πολύ σημαντικό ρόλο, επίσης, έχει η όσο πιο πιστή γίνεται μεταφορά
του πραγματικού σχεδίου της κατασκευής της σήραγγας, σε ένα σχεδιαστικό -
μελετητικό πρόγραμμα όπως είναι το EASE. Στην παρούσα διατριβή, κυρίως για
λόγους υπολογιστικής διευκόλυνσης, παρουσιάστηκε ένα απλουστευμένο μοντέλο
σήραγγας, χωρίς λεπτομερή περιγραφή των επιμέρους χώρων, επιφανειών ή
αντικειμένων που μπορεί να υπάρχουν μέσα σε ένα τούνελ (π.χ. μεταλλικοί
εξαεριστήρες, εσοχές, μεταλλικές ράγες, ταμπέλες κ.α.).
Σημαντική, επίσης, παρατήρηση, αποτελεί η ανομοιομορφία του χρόνου
αντήχησης κατά μήκος του τούνελ και η μεγάλη του διαφοροποίηση από τον
υπολογισθέντα, μέσω των μαθηματικών τύπων των Sabine και Eyring. Σύμφωνα με
τα αποτελέσματα της προσομοίωσης, με τη χρήση του αλγορίθμου ray tracing with
impacts παρατηρείται μία σχετική μείωση του χρόνου αντήχησης όσο πλησιάζουμε
προς το κέντρο της σήραγγας με τις χαμηλότερες τιμές, για όλες τις συχνότητες, να
εντοπίζονται ακριβώς στο μέσο της (250m). Το γεγονός ότι οι μαθηματικοί τύποι
Sabine/Eyring αδυνατούν να δώσουν ακριβείς τιμές χρόνου αντήχησης, δηλώνει ότι
δεν επαρκούν για να περιγράψουν πολύπλοκους χώρους, όπως αυτός της σήραγγας.
Ωστόσο, για τον τελικό υπολογισμό των STI χρησιμοποιήθηκε ο χρόνος αντήχησης
κατά Schroeder, που περιγράφει καλύτερα το μέγεθος αυτό, διότι συνυπολογίζεται η
ενέργεια των ανακλάσεων, σε ένα συγκεκριμένο σημείο του χώρου, ως εκ τούτου
λαμβάνεται υπόψη και η κατευθυντικότητα των ηχητικών πηγών. Στον πίνακα 4.12
παρατηρείται η διαφορά στις τιμές STI, για τις διάφορες εκτιμήσεις του χρόνου
αντήχησης, σε ένα από τα σενάρια τοποθέτησης πηγών.
112
Πίνακας 4.12 Διαφοροποιήσεις στις τιμές του STI για διάφορους υπολογισμούς RT60
Όσον αφορά τις τιμές του STI, είναι προφανές ότι στις περισσότερες περιπτώσεις
οι ακροατές που βρίσκονται ακριβώς κάτω από τα μεγάφωνα δέχονται μικρότερη
επιρροή από το απευθείας κύμα του ήχου με αποτέλεσμα το αντηχητικό πεδίο να
επικρατεί στο σημείο αυτό. Το αποτέλεσμα είναι μικρότερες τιμές καταληπτότητας
ομιλίας. Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει στην περίπτωση που ο ακροατής βρίσκεται
στις 0ο σε σχέση με την κατεύθυνση ηχοβόλισης του μεγαφώνου (on axis) . Επίσης,
από την αντιπαραβολή των τιμών STI χωρίς και με προσθήκη θορύβου και
συχνοτικής επικάλυψης (masking), γίνεται αντιληπτό το κατά πόσο ο
περιβαλλοντικός θόρυβος επηρεάζει την καταληπτότητα στην ομιλία.
Κοιτάζοντας την γενική εικόνα, από την χαρτογράφηση των τιμών λόγου
απευθείας προς ανακλώμενο σήμα (D/R ratio) και επικάλυψης μεγαφώνων (Lspk
Overlap), παρατηρείται ότι η εισαγωγή καθυστέρησης, σε όλες τις περιπτώσεις,
καθώς και η εγγύτητα των μεγαφώνων (σενάριο 2) δημιουργεί σημαντική επικάλυψη
των μεγαφώνων μεταξύ τους, το οποίο φαίνεται να επηρεάζει δραστικά τις τιμές του
STI. Αυτή η τελευταία παρατήρηση δημιουργεί μία αμφιβολία κατά πόσο η εισαγωγή
καθυστέρησης σε μία ευθύγραμμη τοποθέτηση πηγών συνεισφέρει στο να επιτευχθεί
μεγαλύτερη καταληπτότητα στην ομιλία. Στο σχ. 4.42 απεικονίζονται (με γαλάζιο
χρώμα) οι ακτίνες των 4000Hz , από τις πηγές 4 και 5, του σεναρίου 4, που
καταγράφηκαν ως συνεισφέρουσες στο ηχητικό πεδίο του ακροατή στη θέση 3.
Ουσιαστικά, από την καταγραφή αυτή γίνεται αντιληπτό ότι τα μεγάφωνα, παρόλο
που έχουν αυξημένη κατευθυντικότητα, αντανακλούν την ηχητική τους εκπομπή
προς τα πίσω λόγω της ιδιομορφίας της κατασκευής του τούνελ.
113
Σχ. 4.42 Εκπομπή ακτινών ήχου από το πίσω μέρος των μεγαφώνων
Στα σχήματα 4.43 και 4.44 απεικονίζονται οι καθυστερήσεις στις αφίξεις των
ακτινών, για τα 1000Hz, στη θέση ακροατή 5, από προηγούμενες πηγές. Το πρώτο
σχήμα αφορά το σενάριο 4 χωρίς καθυστέρηση και το δεύτερο το ίδιο σενάριο με
εισαγωγή καθυστέρησης.
Σχ. 4.43 Αφίξεις σημάτων από προηγούμενες πηγές σε σενάριο χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
114
Σχ. 4.44 Αφίξεις σημάτων από προηγούμενες πηγές σε σενάριο με εισαγωγή καθυστέρησης
Παρατηρείται ότι στη συγκεκριμένη θέση ακροατή, στην περίπτωση που δεν υπάρχει
εισαγωγή καθυστέρησης στο σήμα, οι αφίξεις των εκπομπών από τις προηγούμενες
πηγές πραγματοποιούνται ανά 117msec, περίπου, όσο και ο χρόνος που χρειάζεται ο
ήχος για να διανύσει την απόσταση μεταξύ των πηγών. Όταν υπάρχει εισαγωγή
καθυστέρησης στο σήμα, οι χρονικές αφίξεις καθυστερούν άλλα 117msec. Ως
αποτέλεσμα, καταφθάνουν στον ακροατή ανά 234msec περίπου. Στην πρώτη
περίπτωση, και με τη συμμετοχή των υπολοίπων ανακλάσεων του χώρου, το
φαινόμενο αυτό ακούγεται και εκλαμβάνεται περισσότερο σαν αντήχηση. Στην
δεύτερη περίπτωση όμως, με την εισαγωγή καθυστέρησης, οι καθυστερημένες
ανακλάσεις γίνονται περισσότερο αντιληπτές σαν ξεχωριστά ηχητικά γεγονότα. Το
γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του STI στο σημείο αυτό.
Η κατάσταση αυτή αλλάζει όταν πρόκειται για τις πρώτες θέσεις ακροατή, όταν το
αυτοκίνητο εισέρχεται στο τούνελ. Όπως φαίνεται στις απεικονίσεις των σχ. 4.45 και
4.46 , στην περίπτωση που υπάρχει εισαγωγή καθυστέρησης, οι ηχητικές εκπομπές
καταφθάνουν στον ακροατή με απόκλιση 1-2 msec. Εξαίρεση αποτελούν οι δύο
ηχητικές πηγές που βρίσκονται πριν τον ακροατή. Στην περίπτωση όμως που δεν
υπάρχει εισαγωγή καθυστέρησης στο σήμα, οι εκπομπές των μεγαφώνων
115
καταφθάνουν στον ακροατή με καθυστέρηση λόγω της απόστασης που χωρίζει τη μία
πηγή από την άλλη.
Σχ. 4.45 Αφίξεις σημάτων από προπορευόμενες πηγές σε σενάριο χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.46 Αφίξεις σημάτων από προπορευόμενες πηγές σε σενάριο με εισαγωγή καθυστέρησης
Οπότε για την θέση αυτή, η εισαγωγή καθυστέρησης λειτουργεί θετικά όσον αφορά
την καταληπτότητα της ομιλίας, ανεβάζοντας τις τιμές του STI. Με την ίδια λογική,
σε μία κεντρική θέση ακροατή, όπως φαίνεται στα σχήματα 4.47 και 4.48, τα
116
προπορευόμενα μεγάφωνα δημιουργούν επαναλήψεις του σήματος, όταν δεν υπάρχει

εισαγωγή καθυστέρησης, λόγω της απόστασης μεταξύ τους. Με την εισαγωγή
καθυστέρησης, ο ακροατής δέχεται τις όπισθεν ανακλάσεις των προηγούμενων
μεγαφώνων, οι οποίες καταφθάνουν με πιο αργό ρυθμό, με αποτέλεσμα την
περαιτέρω υποβάθμιση της καταληπτότητας.
Σχ. 4.47 Αφίξεις σημάτων, σε μεσαία θέση ακροατή, σε σενάριο χωρίς εισαγωγή καθυστέρησης
Σχ. 4.48 Αφίξεις σημάτων , σε μεσαία θέση ακροατή, σε σενάριο με εισαγωγή καθυστέρησης
117
Όσον αφορά την κατανομή των μεγαφώνων σε ομάδες, αντικριστής τοποθέτησης, οι

αποκλίσεις του STI οφείλονται στην ακριβή θέση του δέκτη σε σχέση με το
προηγούμενο και το προπορευόμενο μεγάφωνο. Εδώ οι ανακλάσεις είναι πολύ πιο
ακανόνιστες με απρόβλεπτη εξέλιξη. Υπάρχει, δηλαδή, η πιθανότητα να
λειτουργήσουν καταστρεπτικά ή να συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του
μηνύματος που εκπέμπεται. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο, η εισαγωγή χρονικής
καθυστέρησης σε αυτό το σενάριο, δεν φαίνεται να έχει κάποια ουσιαστική
χρησιμότητα. Οι ακροάσεις των εικονικών ηχητικών εκπομπών αλλά και οι
αποτύπωση των κρουστικών τους αποκρίσεων έδειξαν ότι το περιβάλλον της
σήραγγας έχει τη δυνατότητα να παραμορφώσει χρονικά και φασματικά τα ηχητικά
μηνύματα που διαδίδονται μέσα σε αυτό. Παρατηρώντας το σχ. 4.49, όπου φαίνονται
τα ίδια τμήματα των κρουστικών αποκρίσεων του ανηχοϊκού μηνύματος σε σχέση με
αυτό που παραμορφώνεται από την ακουστική του τούνελ, βλέπουμε και οπτικά αυτό
ακριβώς το φαινόμενο.
Σχ. 4.49 Κρουστικές αποκρίσεις ανηχοϊκού μηνύματος (κόκκινο) και μηνύματος μέσα στη σήραγγα
(μωβ)
Οι διακριτές εξάρσεις του πλάτους του σήματος, κατά την εξέλιξή του στον χρόνο,
αποτελούν ξεχωριστές λέξεις οι οποίες θα έπρεπε να γίνονται ακουστές μέσα στο
μήνυμα. Αυτές δίνουν τη θέση τους σε ένα σήμα με μικρότερες διακυμάνσεις
πλάτους, χωρίς διακριτότητα του λόγου, απόρροια των επαναλήψεων που
δημιουργούνται από τις ανακλάσεις. Στο σχ. 4.50, όπου παρουσιάζονται οι
φασματικές διαφορές μεταξύ του αρχικού σήματος και ενός ληφθέντος, διαφαίνεται η
118
επίδραση της μονάδας του μεγαφώνου αλλά και του συστήματος του τούνελ στην
συχνοτική απόκριση του τελικού σήματος.
Σχ. 4.50 Συχνοτικές αποκρίσεις αρχικού σήματος σε σχέση με ένα παραμορφωμένο σήμα.
Παρατηρείται ότι το φασματικό περιεχόμενο περιορίζεται στο συχνοτικό εύρος στο

οποίο αποκρίνεται καλύτερα το συγκεκριμένο μεγάφωνο (Tunnel - 500). Αυτό το
χαρακτηριστικό μαζί με την φασματική αλλοίωση της σήραγγας διαμορφώνουν το
τελικό αποτέλεσμα. Επίσης, τα ανεπιθύμητα φαινόμενα της ηχούς και των
καθυστερούμενων ανακλάσεων φαίνονται στο σχήμα 4.51 ως επαναλαμβανόμενες
εξάρσεις του σήματος, μειούμενου πλάτους, όπου το αρχικό σήμα (κόκκινη καμπύλη)
αντιπαραβάλλεται με το σήμα που λήφθηκε στη θέση 6 (πράσινη καμπύλη), όπου
είναι έντονα ακουστές οι καθυστερημένες ανακλάσεις.
119
Σχ. 4.51 Κρουστική απόκριση αρχικού σήματος με σήμα στην θέση 6. Με κύκλο σημειώνονται οι
καθυστερημένες ανακλάσεις.

Στο κεφάλαιο αυτό έγινε η παρουσίαση των αποτελεσμάτων των μετρήσεων, των
χαρτογραφήσεων αλλά και των εικονικών ακροάσεων που πραγματοποιήθηκαν. Στη
συνέχεια έγινε σχολιασμός των αποτελεσμάτων αυτών και δόθηκαν πιθανές
εξηγήσεις για τα διάφορα φαινόμενα που παρατηρήθηκαν.
120
5 Συμπεράσματα
Στην παρούσα διπλωματική εργασία έγινε μία προσπάθεια διερεύνησης του ηχητικού
πεδίου του περιβάλλοντος μιας σήραγγας αλλά και του τρόπου που αποδίδουν
συγκεκριμένου τύπου ηλεκτροακουστικές εγκαταστάσεις. Κατ’ ουσία δοκιμάστηκαν
δύο τύποι μεγαφώνων σε διάφορες διατάξεις κατά μήκος της σήραγγας και έγινε
καταγραφή της αποτελεσματικότητάς τους, η οποία εκτιμήθηκε με τιμές STI και
%ALcons. Στη συνέχεια, μέσω της διαδικασίας των εικονικών ακροάσεων, έγινε
συνεκτίμηση της καταληπτότητας του λόγου που προσφέρει η κάθε λύση. Ως γενικό
απόσταγμα από αυτήν την διαδικασία μένει ότι το συγκεκριμένο ακουστικό
περιβάλλον χρήζει ιδιαίτερης μεταχείρισης όσον αφορά την ηλεκτρακουστική του
ενίσχυση αλλά και την ακουστική του τροποποίηση. Αποδείχτηκε ότι οι ηχητικές
εκπομπές των μεγαφώνων αντανακλώνται προς όλες τις κατευθύνσεις, οπότε η
εισαγωγή καθυστέρησης στο σήμα τροφοδοσίας έχει θετική επίδραση όσο ο αριθμός
των πηγών που βρίσκονται πίσω από τον δέκτη, καθώς κινείται μέσα στο τούνελ,
είναι πολύ μικρός. Ιδανικά η σήραγγα θα πρέπει να καλυφθεί με όσο το δυνατόν
λιγότερες ηχητικές πηγές οι οποίες όμως θα είναι ικανές να προσφέρουν επαρκή
ηχητική στάθμη σε όλα τα σημεία του χώρου. Γι αυτό τον λόγο, για το συγκεκριμένο
μοντέλο σήραγγας που παρουσιάστηκε στην παρούσα εργασία, η ιδανικότερη
τοποθέτηση μεγαφώνων θα μπορούσε να είναι εκείνη του σεναρίου 5. Εκεί δηλαδή
που παρατηρείται η μεγαλύτερη ομοιομορφία στις τιμές του STI. Ενδεχομένως, η
χρήση συγκεκριμένων υλικών αλλά και τεχνοτροπιών να μπορέσουν να βοηθήσουν
καταλυτικά, προκειμένου το ηχητικό πεδίο να γίνει περισσότερο προβλέψιμο αλλά
και διαχειρίσιμο. Ο θόρυβος βάθους, επίσης, διατηρεί σημαντικό ρόλο στη
διαμόρφωση της καταληπτότητας, όχι μόνο διότι ελαττώνει τον λόγο του σήματος
προς τον θόρυβο, αλλά και επειδή καθιστά απαραίτητη την εκπομπή ηχητικών
σημάτων μεγαλύτερης ακουστικής ισχύος, κάτι το οποίο επιδρά αρνητικά στην
καταληπτότητα του λόγου μέσω των ανεπιθύμητων ηχητικών φαινομένων που
ενισχύονται. Διαπιστώθηκε ότι η απόσταση των μεγαφώνων μεταξύ τους, καθώς και
η ρύθμιση της θέσης και της λειτουργίας τους, συνδέεται με την θέση του ακροατή –
δέκτη μέσα στην σήραγγα και η σχέση μεταξύ τους είναι αλληλοεξαρτώμενη. Από
μία πιο κοντινή ματιά, οι ακροατές που βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόκλιση από τον
άξονα εκπομπής 0ο του μεγαφώνου, δέχονται περισσότερες ανακλάσεις παρά
απευθείας σήμα, με αποτέλεσμα την μείωση της καταληπτότητας. Μακροσκοπικά,
121
όμως, βλέποντας την αποτύπωση των τιμών STI καθ’ όλο το μήκος της κατασκευής
παρατηρείται μία σημαντική αλλοίωση στις τιμές αυτές, με την εισαγωγή γραμμών
καθυστέρησης στο ηχητικό σύστημα. Κάπου υπάρχει η χρυσή τομή και ο βέλτιστος
τρόπος ρύθμισης όλων των προαναφερθέντων παραμέτρων μεταξύ τους.
Συνεισφορά εργασίας
Κατά την ολοκλήρωση της εργασίας αυτής παρήχθησαν συγκεκριμένα
συμπεράσματα και προέκυψαν αποτελέσματα με καταγραφή όλων των παραμέτρων
ρύθμισης του συστήματος αλλά και των παραμέτρων που επηρέασαν τους
αλγορίθμους πρόβλεψης. Η αξιοποίηση των δεδομένων αυτών μπορεί να βοηθήσει
στην περαιτέρω εξέλιξη της μελέτης των σηράγγων αλλά και των κλειστών χώρων
γενικότερα. Επίσης, η χρήση του συγκεκριμένου λογισμικού αλλά και η μερική
διερεύνηση των βασικών του λειτουργιών μπορεί να αποτελέσει έναν επιπλέον οδηγό
για την κατανόηση κάποιων επιμέρους εργαλειών του με σκοπό την καλύτερη
αξιοποίησή τους. Τα ηχητικά δείγματα που παρήχθησαν μέσω της ακουστικής
προσομοίωσης αποτελούν μία ιδιαιτερότητα της έρευνας που θα μπορούσε να
αποτελέσει αναφορά για μελλοντικές μελέτες. Ως κατακλείδα, το πρόβλημα της
κατανόησης του λόγου σε δυσμενή ηχητικά περιβάλλοντα μπορεί, σε ορισμένες
περιπτώσεις, να αποβεί μοιραίο οπότε οποιαδήποτε προσπάθεια συνεισφοράς προς τη
βελτίωση ή την λύση του θεωρείται ότι λειτουργεί ευεργετικά.
Μελλοντικές επεκτάσεις
Η μελλοντική και διεξοδικότερη διερεύνηση του θέματος του ηχητικού πεδίου της
σήραγγας θα μπορούσε να σχετίζεται με μεθόδους ακουστικής τροποποίησης της
ίδιας της κατασκευής ούτως ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπιστούν
αποτελεσματικότερα τα διάφορα φαινόμενα καταστρεπτικής συμβολής των ηχητικών
κυμάτων. Επίσης, η δημιουργία ενός πληρέστερου μοντέλου θα βοηθούσε
προκειμένου να υπάρξει μεγαλύτερη ακρίβεια στους υπολογισμούς του εκάστοτε
λογισμικού. Ενδεχομένως η επιλογή ενός διαφορετικού τύπου πηγής, π.χ ηχείο.
γραμμικής συστοιχίας κατευθυνόμενης δέσμης (beam steered line array speaker) να
ήταν σε θέση να παρέχει καλύτερα αποτελέσματα από τα, μέχρι την παρούσα στιγμή,
χρησιμοποιούμενα μεγάφωνα τύπου κόρνας. Σημαντική πρόκληση, επίσης, θα
122
αποτελούσε η μελέτη μιας πιο αληθοφανούς κατασκευής σήραγγας, με κυμαινόμενη

κάθετη κλίση ή με εναλλαγές από ευθεία σε κοίλη διαδρομή. Τέλος, θα ήταν πολύ
ενδιαφέρον να αντιπαρατεθούν τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής με τα
αποτελέσματα μίας μελέτης σε πραγματικές συνθήκες. Οι εικονικές μετρήσεις και
ακουστικές προσομοιώσεις μέσα σε περιβάλλον ηλεκτρονικού υπολογιστή μπορούν
να πραγματοποιηθούν σε μία αληθινή σήραγγα, με ανάλογη τοποθέτηση μεγαφώνων
και χρήση μετρητικών οργάνων προκειμένου να ελεγχθεί η αναλογία θεωρίας με την
πράξη.
123
Βιβλιογραφικές αναφορές
Ξενόγλωσσες
Acoustic design Ahnert (2009). Ease 4.3 Users manual. Berlin: Renkus-Heinz.
Agustina L. G. (2012). Design and optimisation of voice alarm systems for
underground stations, PhD edn, London South Bank University, London, UK.
Agustina L. G. (2013). Improvement of voice alarm systems in underground stations.
Proceedings of the Institute of Acoustics.
Ballou G. (2015). Handbook for Sound Engineers. USA: Focal Press.
Barron M. (1993). Auditorium Acoustics and Architectural Design. London: Chapman
& Hall/Routledge.
Beranek L. L. (1954). Acoustics. New York: McGraw-Hill.
Davis G., Jones R. (1989). The sound reinforcement handbook. Second edition.USA:
Hal Leonard Publishing Corporation.
Davies H. G. (1973). Noise propagation in corridors. J. Acoust. Soc. Am. 53, 1253–
1262.
Davis D., Partronis E., Brown P. (2013). Sound System Engineering 4th edition.
Burlington MA: Focal Press.
Eargle J. (1999). Sound System Design Reference Manual, JBL Professional.
Everest F. Alton (2001). Master Handbook of Acoustics. USA: The McGraw Hill
Companies, Inc.
Fahy F., (2001). Foundations of Engineering Acoustics. London: Elsevier.
Fei M., Xing Y. Z., (2013). Experiments and Analysis of the Acoustics Properties of
Concrete Tunnel. Electronic journal of geotechnical Engineering. Volume 18.
124
Houtgast T. Steeneken H. J. M. (1985). A Review of the MTF Concept in Room
Acoustics and its use for Estimating Speech Intelligibility in Auditoria. J.
Acoust. Soc. Am. 77, No. 3.
Kang, J. (1996a). Acoustics in long enclosures with multiple sources. Journal of the
Acoustical Society of America, 99, 985–9.
Kang J., (1996b). Reverberation in rectangular long enclosures with geometrically
reflecting boundaries. Acustica 82, 509-516.
Kang J. , (1997). Acoustics in long underground spaces. Tunnelling and Underground
Space Technology, 12, 15–21.
Keele, D. Jr., (1988). Evaluation of Room Speech Transmission Index and
Modulation Transfer Function by the Use of Time Delay Spectrometry. Proc.
6th Int. Conf. Nashville.
Kinsler, L., Frey, A., Coppens, A., Sanders, J., (2000). Fundamentals of Acoustics,
4th ed. New York: Wiley.
Kuttruff, H. (2009). Room Acoustics, 5th edition. Institut fόr Technische Akustik,
Technische Hochschule Aachen, Germany.
Mellert L. D. , Welte U. (2012). Acoustical Guidance n Road Tunnels. Presented at
the 6th International Conference Tunnel Safety and Ventilation, Graz.
Lai, C.Y.C and Li, K.M. (2007). A simple formula for predicting the reverberation
time in long enclosures. Proc. ICSV 14 , Cairns.
Leo, K. (2010). Speech Intelligibility Measurements in Auditorium. Acta Physic
Polonica A, 180, 110-114.
Moreno J. M. P. (2013). Comparative evaluation of room acoustical modeling
software in Hoftheater Kreuzberg, Berlin, Universidad Politecnica de
Valencia, Gandia.
125
Olson, H. F., (1957). Elements of Acoustical Engineering, 2nd edition, New York: D.
van Nostrand Company.
Peutz V. M. A. (1971). Articulation Loss of Consonants as a Criterion for Speech
Transmission in a Room. JAES, Vol. 19, no. 11.
Patrick P J (2011). Practical Considerations for designing Road Tunnel Public address
Systems. Proceedings of ACOUSTICS, 2-4 November 11, Gold Coast,
Australia.
Pelzer S. Aretz M. Vorlander M. (2011). Quality assessment of room acoustic
simulation tools by comparing measurements and simulation in an optimized
test scenario. Forum Acusticum, Aalborg, Denmark.
Raichel D. R. (2006). The science and applications of acoustics. Springer Science &
Business Media.
Ridley P., Spearritt D. (2011). Evaluation of speech transmission in a road tunnel.
Proceedings of ACOUSTICS 2011, Paper number 137, 2-4 Gold Coast,
Australia.
Rindel, J.H. (1995). Computer simulation techniques for acoustical design of rooms.
Acoustics Australia, Vol. 23.
Shroeder M. R. (1964). New method of measuring reverberation time. Acoustical
Society of America.
Start, E. (2013). Design of voice alarm systems for traffic tunnels: Optimization of
speech intelligibility. Duran Audio.
Toole E. F., (2008) Sound reproduction: Loudspeakers and rooms. USA: Elsevier.
Thompson D. (2018). Commissioning the Public Address System for A New Road
Tunnel. Proceedings of ACOUSTICS 2018, Adelaide, Australia.
126
Van Wijngaarden S., Verhave J. (2001). The influence of fan and traffic noise on
speech intelligibility in Dutch traffic tunnels. Proceedings of the Internoise
2001, The Hague, The Netherlands.
Van Wijngaarden S., Verhave J. (2006). Prediction of speech intelligibility for public
address systems in traffic tunnels. Applied Acoustics 67, 306-323, ELSEVIER
Van Wijngaarden S., Steeneken H.J.M., (1999). Objective prediction of speech
intelligibility at high ambient noise level using the speech transmission index.
Proc. of the 6-th Europeen Conf. on Speech Comm. and Technol., Eurospeech
99, Budapest, 6, 2639–2642.
Wadell R. (2014). Determination and verification of speech intelligibility from sound
systems in tunnels. New Zealand Acoustics, Vol. 27. No 3.
Yamamoto T. (1961). On the distribution of sound in a corridor. J. Acoust. Soc. Jpn.
17, 286 –289.
Yokohama S., Tachibana H., Sakamoto S., Tazawa S. (2006). Subjective Experiment
on Speech-rate of Emergency Evacuation Announcement in a Tunnel.
Proceedings of Euronoise 2006,Tampere, Finland.
127
Ελληνόγλωσσες
Κοντομίχος Φ. , Ζαρούχας Θ. , Χατζηαντωνίου Π. (2013). Βασικές aρχές και
σύγχρονες εξελίξεις στην κτιριακή ακουστική. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό
Πανεπιστήμιο.
Κοντομίχος Φ. , Ποτηράκης Σ., Χατζηαντωνίου Π. (2013). Λογισμικό και μέθοδοι για
ακουστικό σχεδιασμό. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Μουρτζόπουλος, Ι. (2016). Σημειώσεις Ηλεκτρακουστικής. Πάτρα: Εκδόσεις
Πανεπιστημίου Πατρών.
Σκαρλάτος Δ. (2015). Εφαρμοσμένη ακουστική 4η Έκδοση. Πάτρα: GOTSIS
Εκδόσεις.
Φλώρος Α. (2013). Ήχος και ακουστική στη μουσική. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό
Πανεπιστήμιο.
128
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Σύνδεσμοι μεταφόρτωσης αρχείων εικονικών ακροάσεων

Σενάριο 1 – χωρίς καθυστέρηση
Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/uu4vvg7xckqdw7b/scenario%201_no%20delay_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/ecr1leuugbw1hu7/scenario%201_no%20delay_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/5lrht15ajsz45lm/scenario%201_no%20delay_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/ke9evntju4lw6fu/scenario%201_no%20delay_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/yfs2iad2su7q1y8/scenario%201_no%20delay_seat5.wav?dl=0
Σενάριο 1 – με καθυστέρηση
Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/g2nhny9tooged82/scenario%201_w%20delay_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/90374ep4xpj1sin/scenario%201_w%20delay_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/ygymcdhyyitwkwh/scenario%201_w%20delay_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/qi7lyc96t51bqpy/scenario%201_w%20delay_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/e9t8rt3vab2glk5/scenario%201_w%20delay_seat5.wav?dl=0
129
Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/e2wf9qbqxtp0td8/scenario%202_no%20delay_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/0tgc1ptpfjv5j9f/scenario%202_no%20delay_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/olxcrkuxlu848vw/scenario%202_no%20delay_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/xb74feh5qsmkbs9/scenario%202_no%20delay_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/3om5tcdwc2ze5mp/scenario%202_no%20delay_seat5.wav?dl=0
Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/gia6k4uhubcksov/scenario%202_w%20delay_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/zmrcecc0w4yotng/scenario%202_w%20delay_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/7qpqogcqrcrtu0r/scenario%202_w%20delay_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/objw4fiklcmrmgh/scenario%202_w%20delay_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/c6unmba22mqsbnl/scenario%202_w%20delayr_seat5.wav?dl=0
130
Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/rx44z25upm3ufh0/scenario%203_no%20delay_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/0p9nhs90fouumnc/scenario%203_no%20delay_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/22fyjzovk95uwbq/scenario%203_no%20delay_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/53iha92di9ubyh5/scenario%203_no%20delay_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/mp6n6m5idn8zfzy/scenario%203_no%20delay_seat5.wav?dl=0
Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/1eaeukg1gatmu4b/scenario%203_w%20delay_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/9ah9a9mtt9jrwts/scenario%203_w%20delay_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/8wkw49i3zjdabcz/scenario%203_w%20delay_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/20qy2epva839flb/scenario%203_w%20delay_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/ze8624o6pdnhxus/scenario%203_w%20delay_seat5.wav?dl=0
131
Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/havec8hvtx0vnj9/scenario%204_no%20delay_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/xqp08kq35ay2yo4/scenario%204_no%20delay_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/fg8rgoobh4udr6k/scenario%204_no%20delay_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/ie9g4z844ebplvx/scenario%204_no%20delay_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/q66ots8yrddfh4j/scenario%204_no%20delay_seat5.wav?dl=0
Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/w99uh0c3j3gk7v7/scenario%204_w%20delay_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/2p8kgya6qvwnhk1/scenario%204_w%20delay_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/w7xrvlcoquv1dft/scenario%204_w%20delay_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/8afrszx5nd81izi/scenario%204_w%20delay_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/pwix5gelwegyz5q/scenario%204_w%20delay_seat5.wav?dl=0
132

Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/kydadqm7iy0bt64/scenario%205_no%20delay_100m_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/jne7rkmz6sm7ot4/scenario%205_no%20delay_100m_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/mcn577wo6abgknj/scenario%205_no%20delay_100m_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/0h8dm6qvqaz3jst/scenario%205_no%20delay_100m_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/9q9x9jh4yowglzl/scenario%205_no%20delay_100m_seat5.wav?dl=0
Θέση 1:
https://www.dropbox.com/s/1n9in935248reie/scenario%205_w%20delay_100m_seat1.wav?dl=0
Θέση 2:
https://www.dropbox.com/s/h12s8zyir6e1ala/scenario%205_w%20delay_100m_seat2.wav?dl=0
Θέση 3:
https://www.dropbox.com/s/mb4y9qn5cse8dm1/scenario%205_w%20delay_100m_seat3.wav?dl=0
Θέση 4:
https://www.dropbox.com/s/7nl9qepmnnqilu7/scenario%205_w%20delay_100m_seat4.wav?dl=0
Θέση 5:
https://www.dropbox.com/s/jp89iv20wmrpyge/scenario%205_w%20delay_100m_seat5.wav?dl=0
133

112130 - Φωτίου Αναστάσιος

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

112130 - Φωτίου Αναστάσιος

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Σχόλη Εφαρμοσμένων Τεχνών

Ακουστικός σχεδιασμός και ψηφιακός ήχος

«Μελέτη κατανεμημένων συστημάτων ηχοτροφοδοσίας σε

Επιβλέπων καθηγητής: Δημούλας Χαράλαμπος

Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 2019

Η παρούσα Διπλωματική Εργασία καθώς και τα αποτελέσματα αυτής, αποτελούν συνιδιοκτησία

Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας

Επιβλέπων Καθηγητής: Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:

Δημούλας Χαράλαμπος Γεώργιος Καλλίρης

Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 2019

Αφιερωμένη στην Άννα και στον Γιάννη…

Σήραγγα, Τούνελ, μέθοδος ακουστικών ειδώλων, δείκτης μετάδοσης ομιλίας,

2.1 Εισαγωγή ................................................................................................................. 39

Κατάλογος Εικόνων / Σχημάτων

1 Πρόλογος – Θεωρητικό υπόβαθρο

1.2 Ακουστική κλειστών χώρων

Όπου k = ο κυματάριθμος k = ω/c

Στους χώρους με παραλληλεπίπεδη συμμετρία έχουμε τους κύριους τρόπους

Όπου c = η ταχύτητα του ήχου

Υπολογίζεται δε, σύμφωνα με τον παρακάτω τύπο:

Όπου SPL = η στάθμη ηχητικής πίεσης

Όπου R = η σταθερά δωματίου

Q = η κατευθυντικότητα της πηγής

Όπου V = ο συνολικός όγκος του χώρου

Η πιο γρήγορη και παράλληλα πιο εύκολη μέθοδος για να προβλεφθεί η

Η χαρτογράφηση του ηχητικού πεδίου μέσα σε έναν κλειστό χώρο επιβάλλει

Σχ. 1.2 Ακουστικά είδωλα πρώτης και δεύτερης τάξης

1.3 Κρουστική απόκριση και ενεργειακοί δείκτες

Όπου h(t) = η κρουστική απόκριση

Τα ηχητικά πεδία που περιλαμβάνονται μέσα σε μία κρουστική απόκριση

1.3.1 Διακριτικότητα (Definition) D50, D80

Όπου h(t) = η κρουστική απόκριση του χώρου

1.3.2 Ευκρίνεια (Clarity) C50 , C80

Όπου h(t) = η κρουστική απόκριση του χώρου

1.3.3 Ακουστική απολαβή (Sound Strength) G

1.3.4 Παράμετρος ενδοωτικής ετεροσυσχέτισης (Interaural Cross-correlation

Όπου hl = η κρουστική απόκριση στο αριστερό αυτί

Με τιμές τ -1ms < τ <1ms

1.4 Καταληπτότητα ομιλίας (speech intelligibility)

Ο θεμελιώδης σκοπός ενός συστήματος ηχοτροφοδοσίας μέσα σε μία

παραμορφώνει το αρχικό σήμα αλλοιώνοντας την χρονική διάρκεια των επιμέρους

 Το εύρος συχνοτήτων και η συχνοτική απόκριση του συστήματος ήχου

1.4.1 Δείκτης μετάδοσης ομιλίας (speech transmission index)

Ο συνήθης τρόπος για την αντικειμενική αξιολόγηση της καταληπτότητας της

Όπου ο τελεστής F δηλώνει τον μετασχηματισμό Fourier

1.4.2 Απώλεια συμφώνων (Articulation Loss) AL

Όπου Τ60 = ο χρόνος αντήχησης

1.5 Προσομοίωση ακουστικής χώρων – εικονική ακρόαση

1.6 Φυσικά μοντέλα

1.7 Γεωμετρικά μοντέλα

Όπου Νref = ο αριθμός των ανακλάσεων

Όπου i = η μέγιστη επιθυμητή τάξη

1.7.2 Μοντέλα υπολογισμού πορείας ακτινών (ray tracing models)

Όπου Ν = ο αριθμός των ακτινών που απαιτείται

1.7.3 Μέθοδος ανίχνευσης κώνου

Σχ. 1.7 Επικάλυψη επιφάνειας σάρωσης διπλανών κώνων (Agustin, 2012).

1.7.4 Μέθοδος ανίχνευσης πυραμίδας

1.7.5 Υβριδικά μοντέλα

1.8 Εικονική ακρόαση χώρου (Auralization)

αποκρίσεων του χώρου, προκειμένου να αποδοθεί με ρεαλιστικό τρόπο η ακουστική

1.9 Λογισμικά πρόβλεψης

1.9.1 Δημιουργία εικονικού χώρου προς μελέτη

Σχ. 1.8 Σχεδιασμός χώρου με τη βοήθεια του λογισμικού Ease.