Pole powierzchni sześcianu

Wprowadzenie
Przeczytaj
Animacja 3D
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Pole powierzchni sześcianu

Źródło: dostępny w internecie: pixabay.com, domena publiczna.

Pakowałeś kiedyś prezent świąteczny w papier ozdobny?

Zastanawiałeś się ile papieru zużywasz?
Czym jest zużyty papier (poza zakładkami) dla pudełka, które pakujesz?

Ten coroczny niepozorny rytuał ma swoje odzwierciedlenie w matematyce. Podobnie jak

budowa pudełek, karmników, malowanie pomieszczeń, ocieplanie bloków itp. Wszystkie te
codzienne czynności, do których należy oszacować przybliżoną powierzchnię lub ilość
zużytego materiału mają bezpośredni związek z powierzchnią brył, w szczególności
wielościanów.

Na początek zajmiemy się polem powierzchni jednego z najbardziej rozpowszechnionych

wielościanów – sześcianu.

Twoje cele

Obliczysz pole powierzchni sześcianu znając długość krawędzi, przekątnej ściany

bocznej, przekątnej sześcianu, objętość sześcianu.
Obliczysz długości odcinków w sześcianie znając jego pole powierzchni.
Przeanalizujesz jak zmienia się pole powierzchni sześcianu przy zmianie długości
odcinków w sześcianie.
Przeczytaj

Pole powierzchni całkowitej wielościanu to suma pól jego wszystkich ścian. Sześcian ma
sześć przystających ścian, które są kwadratami. Jeżeli krawędź sześcianu oznaczymy przez
a to
Pc = 6a2
Wiemy już, że pomiędzy odcinkami w sześcianie: krawędzią, przekątną ściany, przekątną
sześcianu są pewne zależności. Dzięki tym zależnościom możemy obliczyć pole
powierzchni sześcianu znając długość jednego z tych odcinków.

Przykład 1

Obliczymy pole powierzchni sześcianu, którego przekątna ma długość 12  cm.

Rozwiązanie

Wiemy, że d = a√3.

Mamy więc 12 = a√3.

A stąd a = 4√3.
2
Czyli Pc = 6 ⋅ (4√3) = 288[cm2 ].

Znając pole powierzchni sześcianu możemy obliczyć długości odcinków w tym sześcianie.

Przykład 2

Pole powierzchni sześcianu wynosi 120  cm2 . Obliczymy długość przekątnej ściany
bocznej tego sześcianu.

Rozwiązanie

Mamy Pc = 120.

Czyli 6a2 = 120.

Stąd a2 = 20, co daje nam a = 2√5.

Wiemy, że p = a√2, a zatem p = 2√10 cm.

Warto zastanowić się, jak zmienia się pole powierzchni sześcianu przy zmianie długości
odcinków w tym sześcianie.
Przykład 3

Krawędź sześcianu zwiększyła się dwukrotnie, sprawdzimy jak zmieniło się pole
powierzchni tego sześcianu.

Rozwiązanie

a
Oznaczmy początkową krawędź sześcianu przez . Wówczas c1 = 6 P a.
2

a
Wówczas krawędź większego sześcianu ma długość 2 , a jego pole całkowite

Pc2
a 2
= 6 ⋅ (2 ) = 24 a
2
Pc .
=4 1

A zatem, jeżeli krawędź sześcianu zwiększy się dwukrotnie, to jego pole powierzchni
zwiększy się czterokrotnie.

Ważne!

Można wyciągnąć ogólny wniosek:

k
Jeżeli krawędź sześcianu zwiększy się (odpowiednio zmniejszy się) –krotnie, to jego
k
pole powierzchni zwiększy się (odpowiednio zmniejszy się) 2 –krotnie.

Przykład 4

W sześcianie ABCDEFGH na krawędziach AB ADi  I J

wybrano punkty i  , które
A
dzielą krawędzie podstawy w stosunku 3 : 1 licząc od wierzchołka . Pole trójkąta IJE
wynosi 6√41. Obliczymy pole całkowite tego sześcianu.

Rozwiązanie

Zróbmy rysunek pomocniczy.

Oznaczmy
BI | = |JD| = x.
|
Wtedy
IA| = |AJ | = 3x.
|
A zatem
IJ | = 3x√2.
|
Wyraźmy długość wysokości trójkąta IJE w zależności od x.

Wysokość trójkąta IJE jest przeciwprostokątną trójkąta EAK. Przy czym

AE| = 4x
|
oraz

AK| =
|
3√2
2
x.
Z twierdzenia Pitagorasa otrzymujemy
2

x
(4 ) +
2
( 3√2
2
x) =| EK| .2

A stąd
EK|
|
2
=
41
2
x.
2

Czyli
EK| =
|
√82
2
x.
Mamy więc
x √
3 √2⋅ 282 x x
P
2
3√41
Δ IJE = 2
= 2
.
Podstawiając pole, mamy

6√41 =
3√41
2
x.
2

Czyli
x 2
= 4,
 a stąd
x = 2,
więc krawędź sześcianu jest równa 
a = 8, 
a jego pole całkowite wynosi
Pc = 6 ⋅ 82 = 384.

Słownik
pole powierzchni sześcianu

suma pól wszystkich ścian sześcianu

przekątna ściany sześcianu

odcinek łączący dwa wierzchołki tej samej ściany sześcianu, nie będący jej krawędzią

przekątna sześcianu

odcinek łączący wierzchołek dolnej podstawy z wierzchołkiem górnej podstawy

sześcianu nie należącym do tej samej ściany
Animacja 3D

Polecenie 1

Zapoznaj się z animacją 3D, a następnie rozwiąż polecenia poniżej.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D19cWR0eb

Film nawiązujący do treści lekcji dotyczącej pola powierzchni sześcianu.

Polecenie 2

Zapoznaj się z animacją 3D. Zwróć uwagę na wzór łączący objętość i pole całkowite sześcianu.
Korzystając z tego wzoru oblicz pole całkowite sześcianu o objętości 4. Wynik zapisz
w najprostszej postaci.

Polecenie 3

Zwróć uwagę na ostatnie zadanie w animacji. Niech kąt ma tę samą miarę 30°, ale tym razem
|EC| = 2. Oblicz pole powierzchni takiego sześcianu.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Oceń prawdziwość poniższych zdań.

Prawda Fałsz
Pole powierzchni sześcianu
o krawędzi 6 jest
dwukrotnie większe od pola  
powierzchni sześcianu
o krawędzi 3.
Jeżeli długość przekątnej
sześcianu jest liczbą
niewymierną, to pole  
powierzchni również jest
liczbą niewymierną.

Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz poprawną odpowiedź. Pole powierzchni sześcianu o przekątnej ściany bocznej

równej 2√6 wynosi:

 72

 24√3

 24√6

 24
Ćwiczenie 3 醙

Zaznacz poprawną odpowiedź. Przekątna sześcianu o polu powierzchni 36 wynosi:

 6√3

 3√2

 6√6

 2√3

Ćwiczenie 4 醙

Uzupełnij tabelę. Wpisz poprawne liczby.

L.p. a Pc V
1 5

2 54

3 64
Ćwiczenie 5 醙

Z sześcianów o krawędzi jednostkowej zbudowano sześcian o krawędzi równej 3 jednostki,

a następnie usunięto z niego 4 jednostkowe sześciany, jak na rysunkach. Uzupełnij zdania
jedną z podanych możliwości.

a)

Objętość powstałej bryły w stosunku do objętości sześcianu o krawędzi 3.

Pole powierzchni powstałej bryły w stosunku do pola powierzchni sześcianu

o krawędzi 3.

zwiększyło się pozostała bez zmian zmniejszyła się zmniejszyło się

pozostało bez zmian zwiększyła się

b)
Objętość powstałej bryły w stosunku do objętości sześcianu o krawędzi 3.

Pole powierzchni powstałej bryły w stosunku do pola powierzchni sześcianu

o krawędzi 3.

pozostało bez zmian zwiększyło się pozostała bez zmian zmniejszyło się

zmniejszyła się zwiększyła się

Ćwiczenie 6 醙

Punkt I jest środkiem przekątnej podstawy sześcianu. Odcinek AI ma długość √6  cm. Ile
wynosi pole powierzchni tego sześcianu? Wpisz wynik w wyznaczonym miejscu.

Pole powierzchni tego sześcianu wynosi cm2 .

Ćwiczenie 7 難

Pole trójkąta BDE na rysunku wynosi 4√3  cm2 . Ile wynosi pole powierzchni tego sześcianu?
Ćwiczenie 8 難

Ściany dwóch sześcianów są kwadratami jak na rysunku. Różnica pól powierzchni tych
sześcianów wynosi 1056. Oblicz długość krawędzi większego sześcianu.
Dla nauczyciela

Autor: Magdalena Wojciechowska‐Rysiawa

Przedmiot: Matematyka

Temat: Pole powierzchni sześcianu

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum lub technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

X. Stereometria.

Zakres podstawowy. Uczeń:

6) oblicza objętości i pola powierzchni graniastosłupów, ostrosłupów, walca, stożka i kuli,

również z wykorzystaniem trygonometrii i poznanych twierdzeń.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii
kompetencje cyfrowe
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

Cele operacyjne:

Uczeń:

oblicza pole powierzchni sześcianu mając daną długość krawędzi, przekątnej ściany
bocznej przekątnej sześcianu lub objętość sześcianu
oblicza długości odcinków w sześcianie mając daną jego pole powierzchni
analizuje zmianę pola powierzchni sześcianu przy zmianie długości odcinków
w sześcianie

Strategie nauczania:

konstruktywizm

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów
 dyskusja

Formy pracy:

praca z całą klasą

praca w parach
praca w grupach

Środki dydaktyczne:

komputer z dostępem do Internetu, głośników i tablicy interaktywnej lub projektora

materiały zawarte w e–podręczniku
przeźroczyste modele sześcianów z zaznaczonymi odcinkami

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przypomina zależności pomiędzy długościami odcinków w sześcianie.

2. Nauczyciel wraz z uczniami metodą burzy mózgów wymieniają zastosowanie pola
powierzchni w życiu codziennym (pakowanie prezentu, malowanie budynków,
budowanie pudełek).
3. Nauczyciel formułuje kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina wzór na pole powierzchni sześcianu i pokazuje przykłady

z sekcji „Przeczytaj” jak znajdować pole powierzchni przy znanej długości odcinka
w sześcianie i odwrotnie.
2. Nauczyciel prezentuje animację 3D, uczniowie metodą burzy mózgów wykonują
polecenia do niej.
3. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 2, 3 i 4. Następnie przedstawiają rozwiązania,
dyskutują pomiędzy parami nad ich poprawnością, ustalają prawidłowe rozwiązania.
4. Nauczyciel prezentuje prawidłowe rozwiązania.
5. Nauczyciel przeprowadza dyskusję na temat tego, jak się zmienia pole powierzchni
sześcianu przy zmianie jego krawędzi. Prezentuje Przykład z sekcji „Przeczytaj”.
6. Uczniowie (w razie potrzeby nauczyciel przedstawia wniosek, który znajduje się
w sekcji „Przeczytaj”) formułują wniosek dotyczący zmiany pola powierzchni
i krawędzi sześcianu.
7. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy 4–osobowe. Każda z grup rozwiązuje ćwiczenia 5 –
8 z sekcji „Sprawdź się”.
8. Wybrani przedstawiciele grup przedstawiają rozwiązanie na tablicy.

Faza podsumowująca:
 1. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 1 z sekcji „Sprawdź się”.
2. Uczniowie dokonują samooceny opanowania przez siebie kryteriów sukcesu (np.
metodą świateł – czerwone‐nic nie rozumiem, żółte‐mam niewielkie pytania
i wątpliwości, zielone‐wszystko jest jasne).

Praca domowa:

Zadaniem uczniów jest wymyślenie i rozwiązanie zadania praktycznego z zastosowaniem

pola powierzchni sześcianu.

Materiały pomocnicze:

Pole powierzchni prostopadłościanu i sześcianu

Pole powierzchni prostopadłościanu

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać animację 3D w domu jako utrwalenie materiału. Lekcję

można połączyć z tematem dotyczącym siatek sześcianu lub objętości sześcianu.