REZULTATI MONITORINGA KONCENTRACIJE POLENA AMBROZIJE

(Ambrosia artemisifolia L.) NA PODRUČJU GRADA BANJA LUKA TOKOM

2010. GODINE

Trkulja Vojislav, Mihić Salapura Jelena, Ćurković Bojana, Kovačić Dragana, Simić
Jasmina

Poljoprivredni institut Republike Srpske, Banja Luka

Među mnogobrojnim prirodnim alergenima koji iniciraju ili prouzrokuju alergijske

bolesti, značajno mjesto zauzimaju alergeni tipovi polena biljaka, što govore i najnoviji svjetski
podaci po kojima je svaki peti čovjek alergičan na polen biljaka. U odnosu na ostale vrste
polena biljaka koji su definisani kao alergeni, problem povećane osjetljivosti ljudi prema
alergenima polena ambrozije se u posljednje vrijeme kako u Evropi, tako i kod nas, karakteriše
trendom porasta, što predstavlja sve veći zdravstveni, ali i socijalni problem. Zbog toga je
osnovni cilj ovog rada utvrđivanje dnevne koncentracije polena ambrozije u vazduhu, kao i
početka, dužine trajanja i završetka perioda polinacije ove opasne alergene korovske biljke na
području grada Banja Luka tokom 2010. godine.

UVOD

Podaci Svjetske zdravstvene organizacije (WHO) pokazuju da se alergijske bolesti

nalaze na četvrtom mjestu liste najčešćih hroničnih oboljenja. Među mnogobrojnim prirodnim
alergenima koji iniciraju ili prouzrokuju alergijske bolesti, značajno mjesto zauzimaju alergeni
tipovi polena biljaka, što govore i najnoviji svjetski podaci po kojima je više od 20% ljudske
populacije (svaki peti čovjek) alergično na polen biljaka (Wilken et al, 2002), te da sam trend
porasta osjetljivosti stanovništva prema alergenom polenu biljaka, iz godine u godinu, u svijetu
ali i kod nas predstavlja sve veći kako zdravstveni tako i socijalni problem. Naime, kao
sastavne čestice atmosfere aeroalergeni polen različitih biljnih vrsta je prisutan u vazduhu veći
dio godine (White i Bernstein, 2003), od februara do novembra mjeseca, te imajući u vidu
značaj polena kao prouzrokovača ozbiljnih alergijskih oboljenja, na području Grada Banja
Luka vrši se kontinuirano uzorkovanje ovog tipa alergena u periodu polinacije metodikom
definisanom od strane Međunarodnog udruženja za aerobiologiju (IAA). Sistematska mjerenja
obuhvataju tri sezone cvjetanja, odnosno sezonu cvjetanja drveća (od februara do početka
maja), sezonu cvjetanja trava (od maja do druge dekade jula) i sezonu cvjetnaja korova (od
druge polovine jula do novembra).
Osnovni cilj ovih mjerenja bio je utvrđivanje početka, dužine trajanja i završetka
perioda polinacije ambrozije na području grada Banja Luka, što varira iz godine u godinu u
zavisnosti od vremenskih uslova (Sugaya et al., 1977; Saar et al., 2000), kao i svakodnevno
prezentovanje dobijenih podataka i informisanje javnosti preko sredstava javnog informisanja
o koncentraciji polena ove alergene biljne vrste u vazduhu putem dnevnih aeropalinoloških
izvještaja i prognoze za naredni sedmodnevni period.

MATERIJAL I METOD RADA

Prikupljanje uzoraka polena na području grada Banja Luka tokom 2010. godine
vršeno je svakodnevno tokom perioda polinacije ambrozije standardnom volumetrijskom
metodom po Hirstu (1952) pomoću uređaja za 24-satno uzorkovanje marke Burkard. Ovaj
uređaj postavljen je na visinu od 15 m, a radi na principu pumpe koja usisava tačno
određenu zapreminu vazduha po jedinici vremena (10 litara vazduha u minuti). Kako vazduh
prolazi kroz uređaj polenova zrna se lijepe za predmetno staklo premazano silikon gelom
koje se pomijera brzinom od 2 mm/h.
 Po izvršenom uzorkovanju na predmetno staklo se postavlja podloga koja omogućuje
pripremu trajnih preparata, bojenje polenovih zrna i lako izdvajanje istih od čestica prašine i
spora gljiva. Podloga je pripremljena tako što se u 200 ml destilovane vode rastvra 70 g
polivinil alkohola (Gelvatol) i 4 g fenola (C6H6O), posliej čega se rastvor ostavi da odstoji
preko noći. Nakon toga rastvoru se dodaje 100 ml glicerola (C3H8O3), te se pripremljena
smjesa zagrijava u vodenom kupatilu sve dok rastvor ne postane tečan i bistar. Zatim se na
100 ml rastvora dodaju četiri kapi crvene trifenilmetanske boje (C20H20CIN3).
Tako pripremljeni uzorci polena analizirani su pod mikroskopom pri uvećanju x400,
poslije čega je utvrđeni broj polenovih zrna pomoću odgovarajuće matematičke formule
preračunat u koncentraciju polenovih zrna po m3 vazduha (dalje u radu označeno sa p/m 3) u
toku 24 sata. Dobijeni podaci svakodnevno su prezentovani putem sredstava javnog
informisanja u vidu dnevnih aeropalinoloških izvještaja ili tzv. "polenskog semafora".

REZULTATI

Prema Jäger (1991), D'Amato et al. (1998) i Frenz (1999) u Sjevernoj Americi od svih
slučajeva polinoze do 50% je prouzrokovano polenom ambrozije, što je potvrđeno i u nekim
evropskim zemljama (Verini et al., 2001; Zanon et al., 2002). Prva polenova zrna ovog
alergena tokom 2010. godine na području grada Banja Luka, zabilježena su 1. jula, nakon
čega su sve do kraja jula zabilježene samo niske koncentracije ili čak u pojedinim danima
tokom pomenutog perioda nije zabilježeno prisustvo polenovih zrna ambrozije, što znači da
su se u ovom periodu alergijske reakcije mogle manifestovati samo kod izrazito osjetljivih
osoba. Nakon toga je uslijedio period sa umjerenim koncentracijama polena ambrozije, dok
je period sa uzastopno visokim koncentracijama polena ove opasne alergene biljke u
vazduhu trajao od 16. avgusta pa do kraja prve dekade septembra 2010. godine, pri čemu je
maksimalna koncentracija polena utvrđena 25. avgusta 2010. godine (473 p/m 3). Umjerene i
visoke koncentracije polena ambrozije dovode do pojave alergijskih reakcija kod osjetljivih
osoba. Takođe, uočavamo da tokom ove godine ni jednom nije izmjerena vrlo visoka
koncentracija polena ambrozije (preko 501 p/m3) koaj može da izazove alergijske reakcije i
kod zdravih osoba. Poslednja polenova zrna ambrozije zabilježena su 21. oktobra 2010.
godine. Podaci o utvrđenoj koncentraciji polenovih zrna po m3 vazduh au toku perioda
polinacije ambrozije tokom 2010. godine prikazani su na grafikonu 1.

500
400
300
200
100
0
LITERATURA

1. D'Amato, G., Spieksma, FThM., Liccardi, G., Jäger, S., Russo, M., Kontou-Fili, K.,
Nikkels, H., Wüthrich, B., Bonini, S. (1998): Pollen related allergy in Europe. Allergy,
53: 567-578.
2. Frenz, D. A. (1999): Volumetric ragweed pollen data for eight cities in the continental
United States. Ann Allergy Asthma Immunol, 82: 41-46.
3. Jäger, S. (1991): Allergenic significance of Ambrosia (ragweed). In: D'Amato, G.,
Spieksma, FThM., Bonini, S., editors, Allergenic pollens anl pollinosis in Europe.
Oxford: Blackwell Scinetific, 125-127.

4. Saar, M., Gugzinskas, Z., Ploompuu, T., et al. (2000): Ragweed plants and airborne
pollen in the Baltic states. Aerobiologia, 16: 101-106.
5. Sugaya, A.., Tsuda, T., Ohguchi, H. (1997): Marked increase of athmospheric pollen
dispersion of ragweed (Ambrosia spp.): annual changes in athmospheric pollen counts
of major allergen plants in autumn in Saitama Perfecture. Arerugi, 46: 585-593.
6. Verini, M., Rossi, N., Verotti, A., et al. (2000): Sensitisation to environmental antigens
in asthamatic children from a central italian area. Sci total Environ, 270: 63-69.
7. White, J. F., Bernstein, D. I. (2003): Key pollen allergens in North America. Ann Allergy
Asthma Immunol, 91: 425-435.
8. Wilken, J. A., Berkowitz, R., Kane, R. (2002): Decrements in vigliance and cognitive
functioning associated with ragweed-induced allergic rhinitis. Ann Allergy Asthma
Immunol, 89: 372-380.
9. Zanon, P., Chiodini, E., Berra, D. (2002): Allergy to ragweed in northern Italy and
prevention strategies. Monaldi, Arch Chest Dis., 57: 144-146.