COLOLA GAL CZYTANIE ZE ZROZUMIENIEM RomantyZm (fragmenty) Maria Straszewska BW romantyczne| tworcze} postawie poetyckie) domi rnowat subiektywizm, widzenie swiata przez pryzmat wlasnego ja patrzenie nah owym przynaleznym, prawdziwemu poecie aw2rokiem wewnetranym” ~ jak to okreslat Wordsworth ~ oraz spawinowacony’ 2 tym swoisty egotyzm. .Artysta jest ten, kto sam dla siebie jest zjawiskiem centralnym = sadzit Fryderyk Schle gel - | wiaénie indywidualnosé jest tym. co pierwotne i wieczne w cztowieku’, Oryginalna osobowos¢ twarcy sprzeciwiata sie wszystkiemu, co ja krepowato i ogra: niczato, sama sobie stawiala cele i byla prawodawea Cechowato ja nieograniczone poczucie wolnosci filozo. ficzna Swiadomos¢ nieskonczonosc) [J Imaginacje uznano za naystotnie)sza kreatorska, moc poetycka, tworzaca wtasne Swiaty, praewy2sza jace bogactwem wszystko znane w doswiadczeniu, {Swat to clef wyobragni” ~ powiadal William. Blake, ‘a Wordsworth stawit ja w Odzte (0, wyobradnia! Ktora sie unos raed plesni mojej okiem i postepem Jak samorodny opar; tuta wladza, Ww cale) potedze swoich daréw, droge ‘Mi zasztay Ww nie sie, jokw chmurze, 2gubitem: Statem. nie czyniac proby, by sie przedrzec: Lecz deig me} duszy éwiadomejrzec moge _Uznaje Swietnose twoja’ [1 IB Imaginacja moja - pisat Stowacki do matki ~ jest je ‘Gynym droaHem wszystkich moich nieszczesci wszela kiego szczeScia na ziemi’ ( Poec! romantyczni wysitkiem. niespokojne, poszu: ujace) mysii podazall za .niepowstraymanym lotem, ‘wyobraén’, odkrywall lady nietknigte dotychczas po: 1 spowranateny— spoken 2 Wordsworth Apostate de wyctrozrs wrazena ap I] W.Wordswo etycka stopa. One to stawaly sie wiasnie wyrbznigjacg romantyk6w od ich poprzednikéw inspiracya pode ta poetyckiego przekazu Ii Jedaym ztych obszarow by! Swat przezye wewnetr2- rych, intleyine welebienle sip w psyche, wnikiwe drazenie stanw podswiacernosc,stanbw niezwykiych, analiza ogromne] skal uczue i wrazer: mioSclinlenaw Sci.) ekstatycenych zachinytOw, bunt i bezwoll, teske not i marzen, strachu | brawurowe] odwagi [| 1 Jeszcze innymz nowych, malowniceyeh.eksploatowa nychladow romantyzm stat sie flkor. WL] poe ludu dito skerby gminne) imaginad’. urzekajag fanta- styke, wizyjno$, bogata mitologie nieskalang swi20se Uiczué, niezafalszowana sztucznoscia prawde wypo- vied lrycene) bezwagledna oryginalnosé, naturalny awiazek2 muzyka 12 loli ze stusiowania histori, ktéra to namietnose charakterystyczna dia epoki nie omineta i poeiow. wy: dobywali oni moca swe} imaginagj przeszlosé, Fawory 2owaliprzede wszystkim wiek $rednie. le o2ywialtez Fine szczegdtnie bogate okresy 2 narodowych dziejow bad? czasylegendarne, Tworzono upoetyzowana histo: riografie®iz pograniczafantastyk istoriozofie IZ obszarbw zas spotecenego bytowania upodobat so bie romantyzm czasy przelomow dzicjowych kontikty mmiedzy [.] jednostka zbuntowana,clerplaca | wyobo: wang a wroga, niewolgca zborowosci. I Niemal magnetycanie przyciagala romantykow przy- roda. Jawita sie w urzekajace} dzikle} malowniczosc w potedze sktanajace] do pokory, w dramatyzmie Zy wwiotow, Wystepowata jako budticielka nastrojow fub ted w poetyckim prackazie stawala sie subiektywng 5 Colerige, Southey gic psc ezer. yb presfty! wstepem ‘obplenami opaay'S Krys YWrotaw 1963.5 17 + Wetoriogrfe -pSmiennewo isteryane ukazjeprzesriokéna pastawe yznych#oaetWd va 10, impresja! wysnuta ze stanu ducha. Bywata sila _ojczystym krajobrazem sprzyjaty w2maganiu sig pa: generujaca | wemagajaca moc postycka, jak iprzed- triotyzmu yezef refleksj dawata poczucie nie. fll Nowa postawa poetycka faczyle sie z poszukina iad wywodzita sig owa .romantyczna geografia’ sho niem nowych, sugestywnych SrodkOw ekspresi, Wy sie w tym w jak najwigkszej bezpo przeciwstaviana kulturze roznikiem nader wyraziscie uwyd nigjacy fo pragnierie po pejzazu i monumentow przesztosci. Sto: wie akapitu 1. wymief chy romantycenego tworcy, fraze stowatwércza wyrazu ,prawodawca" i wyjasni, co oznacza sformufowanie: .osobowose tworcy bie [J byta prawodawca} Wytlumacz, jaka funkcje w tekScle peini cytatz Ody Wiliama Wordswortha \Wyjasni, jak rozumies2 metafore: .Poeci romantyczni [.] ockrywall lady nietknigte datychczas poetycka Ustal,jaki grodek stylistyczny dominuje w 5. akapicie, okresi ego funkeie Do pojet: .egotyzm’ | .imaginacja" dopisz wyrazenia synonimiczne. Dokofic2 adanie. Zaznacz odpowied? A lub B, anastepnie 1,2 albo3 Romantykow interesowata ie iia latana aS poniewaz zych twlerdzeh odnoszacych sie do funkejijezykowych w tekScle Mari kie), Wybierz P jesli twierdzenie jest prawdziwe, albo F - jesl jest fatszywe. 1 any przez Funke nformatywna, pir 2 |W zacytowanyn przez autorke fragmencie Ody Willama Wordswortha wystepujefunkcja poetycka.| P| F 3 |W tekécie Marl Sraszewskie)zastosowano funkcjeimprespwna Pir Na padstawie akapitow: 5, 6,719 wymief cztery absza ww i wyjasni) dlaczego staty sie oSrockami ch zainteresowania. funkeje znakow interpunkcyjnych: cudzystowu, mysinikdw. kropki i przecinkbw je jest 2jawiskiem centralnym ~ sadzit Fryderyk Schlegel - i wtaénie indywidualnos¢ jest tym, co pierwotne i wieczne w c2towieku W przytoczonym fragmencie okr AArtysta jest ten, kto sam dla selNAUKA 0 JEZYKU Style jezykowe w polszczyznie Zadanie 4. Powiedz, jak styl prezentujg asoby przedstawione na zdjeciach i czym on sie charakteryzule 2, Czy pojecie stylu adnosi sie tylko do mody, sposobu bycia? Podaj prayklady. 3, Na podstawie zdje¢ sformutuj definicje stylu | pordwnaj ja z ponizszymi informacjam’ Styl adnosi sig nie tylko do takich elementw otaczajacego nas Swiata, jak: mods, styl architektura, muzyka czy malarstwo, lec takze dojezyka,KtOrym sie postugujemy _posbb uksztattowanla ww réanyeh sytuacjach Komunikacyjnych, Styl w wypowiedz! jezykowe} to sposbo —_Jetykowego wypowiedz! cwyrazania tres 2a pomoca odpowiedrich Srodkéw jezykowych, min. sownictwa, Ze zgledv nae) coz Tonstruk)) sKladniowych i Srodkéw stylstycznych, Nadawca wypowledsi(ustne) _Bamoca odpowiednich Srodkaw jezykowych min. stownictwo, fleksja, skladnia cay frazeologia) ‘mjanem stylu okresla sie takte cechy typowe dla Jezyk dango pisarza, ‘epoki, praduliterackiego iu pisernne}) dopasowuje odpowiedni styl biorac pod uwage sytuacie (np. fidaina lub nieofijalng),adresata ice. Innym jezykiom postugujemy sie podczas rozmowy 2 prayjacidimi lub z nieznang nam starsza os0ba, innego stownictwa i Konstruk skladniowych ubyjemy, przygotowujac pismo urzedowe CECHY DOBREGO STYLU - dostosowanie stylu do sytuagi komunikacyine} + praestrzeganie norm charakterystycznych dia wyjbrane) odmiany stylistyezne) sjednarodnoé¢ stylistyczna w calym tekéce (np. w pracy naukowe nie moga si¢ 2naledé sformutowania charekterystyczne dla jezyka potocznego) + poprawnosé jezykowa + jasno6¢ (min. dobor stéw agodny z ich znaczeniem, unikanie wieloznacanosci) Ze wagledu na cel funkcje wypowiedzi wyrbzniamy w polszczyénie style funk nalne (uzytkowe),ktbre sluza komunikagj | informac), oraz styl artystyezny, KtSry | ma praede wszystkim wywolaé wrazenie u adbiorcy.Style jezykowe w polszczyénie RODZAJESTYLOW pecan seen Coonan sd Cee U Read esas literatura pigkna, Stuay wy wed retory cokraslonych em niu w caytelnik ~ zastasomanie Srodkow stylistycanych zainteresowaniu, | (np.epitetow wy atope a takze zwréceniv uwagi na prozaizméw.,neolog! wlaSciwoécl samego teks ownictwa nacechawane emacjonalni = uyrazy abstrakeyjne | konkretne, uaywane Wobrebie stylu art aczeniu dosiewnym przenosnyr vyrG2ne style: epokihistrycane) coryginalnos (np.comantyzme}, pradu literackiego | ~ elementy charakterysty dla stylu dane epok (np-klasyeyzmu).gatunku wypowie radu, gatunku lub autora a | a e ‘ual, charakterystycane dla pewnych autoréw (np Jana Kochanowskiego cey Beane Reread ae Ceara nad erenmer as are STYLPOTOCZNY Jpayk méwiony nieleére uty praede wseysthimnazywaniy suyrazypotocane, cyl Klokwalamy np formy pisanej odmiary | znanychnam elementow Swiat, has, whijiag na cha jezyka inp. e-mal, st porazumiewaniu Siew codziennye caacam wyrany nacechowane regionalnie ib ér rieofjlry, SMS) sytacjach oraz wyrazanivemog dowiskowe np. drzewso ‘chanka pyr 2emniaki) racechowany ekspresywne, w ye) | ~ patokskla fazy vino powiazane 2e slownictwo nacechowane emarjonali take 1 wwulgarne),ceeste zorobrieniaizerubenia (np. yt esi oto ogi ae STYL uRzg00wY dia dokumenty urzedowe,pisma | Stutykomunkacimigazy urzedami | ~korkretay, ofjalny,skonwencjonalzowany a afijalnerozporzadzenia, | lubinstytucjamiacsobamiub grupami | i schematyceny zy instr. harakterystycay dajgzyiapisanego. | ekonomicrne (np, lecenobioro) prawne Korstrulge bezosobowe (np. upraszo si | aie) y I strukcury (np. w odpowiedtna pismo), gotowe formularze (np. pada) sktadniowe w stronie bierne np. prosze ~ brak stownictwa o charakterze emacjanalnym adkowanie treci w formie punktow, pocpunktéw, paraNAUKA 0 JEZYKU STYLNAUKOWY ~ precyajal doktadnase, rzeczawost ~ terminelogia naukowa specjalistycana, w tym wyrazy obcego pachedzenia inp. dyskurs, Intertekstuaing) ~ defnicje pojeé,rzeczowniki odczasownikowe Stuzy oblektywnemu praedstawieniu | | | | | (0p. analiza, shupeni podtresteni) | | | rozprawy eferaty. | artyluly naukowe | specialistyeanego zagadnenia ae ‘aangazowania autora = ndania wielokcotnie lczone ~ logiczna kompozycje: teza, argumentacja, preyktady ikonkluzja (wniosek) ~cytowanie pracinnyeh autorow ~tabele, wykrasy, schematy edmiana stylu raukowego jest styl popularnanaukowy | ‘Shuty praybleniu wied2y naukowe) zwyklym czytelnikom, Teksty dotycza wybranych zagadnieh raukowych (specalstycznych), ale sa pisane preystepnym jezykiem, ~ wieksza praystepnos¢ | ograniczona ‘terminologia specjaistycena STYLPUBLICYSTYCZNY teksty publikowane W mediach:prasie, radi, telewiziinternetowyeh serwisach informacyjnych (np. artykut Feiton, repartaz, wiadomosci Stuy omawianiu aktualnych problemow 2yeia publicanego (np. spatecznezo, poltycznego, kulturainego, gospodarczego) ich komentowaniu. Jest nejednaity ze wapleduna rézne formy wypowiede dziennikarskich, ‘maze by¢ zblizony do odmiany naukow) artystyczng lub potocene) \WzaleznoSc od cetu wypowiedricechula go: obiektywizm lub chee wpywu na odbiorce myrazajaa sig welementach ~ prosty | zrozumiatyjezyk, wyrazy potoczne, Frazeologiamy (np. stawa¢ na glow, cos komus lezy no watrobie) ~ slownicewo war toscijace a charakterze ‘emocjonalnyrn, formutowanie opin, wyrazanie cen, elementy perswazji(np.zaskakulgco vrysoki poziom sprzedaay) ~ zwroty i wyrazenia stereotypowe, mode (np ‘dynamiceny rozwé, burzlva dyskusi) ~tendencja da wprawadzania nowych wyraz6w Z)gzykow obcyen | Derswarjkrytyeyzmie ekspresynsc | | Zadania 1. Prayporzadku) padane wyrazy sformutowania do poszczegolnych stylow jezykowych, jest wskazane - uniwerek - niewatpliwie - czarny blask nocy - ustalono « d#wiek serca powinno sie « zwracam sie z prosba « reasumujac + nastepnie przejdémy do « wyjé na swoje luknaé » ekspansja jezykowa « hejka « wielka ksiega niewiadomej -nalezyRe ees Cad Dia kazdego stylu jezykowego podal po dwa typy charakterystycznych dla niego wypowied2 * styl potoczny = list, i, + styl uraedowy - wezwanie d + styl naukowy - artykut, + styl + stylartystye licystyeany - re y ~ tragedia, i 3, Wskaz wypowiedzi, w ktorych postuzono sie nieodpowiednim style ‘adresatow i cel wypawiedzi. Popraw biedne zdania + Nauezyciel do rodzicow: Prosze luknaé na wyniki driec + Ojciac do matego synka: Nie moge sig teraz z to ekologicznego uzdatniania wody, Wee pod uwage sytuacje, pobawié, poniewaz musze opraco + Urzednik do klienta: Podpisy nalezy sktadaé + Siostra do brata: Mam dasyé tych klétnil + Uczeh do egzaminatora: Rozto wmiejscach do tego wyznaczonych mnie pan tym pytaniem na topatki + Zona do meza: Dobra! Kupmy ten fantast amochédl poniszych tekstach. Powiedz,jakie funkeje pelni ajakie - w tekstach kultury, 4, Wymieh cechy, uzycie stylu -zyka patocznego wyykor: znego w codzienne) komu komus Bajka o misiu Céreriko, 2a gorami, za lasami Za czterema Burger Kingami ® By! sobie raz zielony las, Nwm’ 7 le tym mi, co w ekosystem wdeonat po pas. hop. hop wotat, czekat,co Echo przynieste, Zaraz sprawdze i dam 2naé azow Lecz Echo to tgarz zawotany, jakich mata w tymze lesie 16:54 Hop, hop, ratunku, Z misla robla misia o bardzo matym rozumku Hop. hop, ratunku, ach, ratunku Jalcecho to Echo wciae woychato Echo wnykistawiato, wodzac owe | wei? podadajacz misej miseczki f ok Hop, hop, catunku 2 misiarobig misiao bardzo malyen rozumku Naas Hop, hop, catunku, ach, atu Wiec bd 16.16. Styka? 5. Pracksztal¢ ogtoszenie tak, by byto sformutow odpowiednie Sradki jezykowe. Drodzy Sasiedz! Z gary przepr alek) planujemy rozpoNAUKA 0 JEZYKU 6. Pod przyktady srock6w jezykowych Swiadczacych o przynaleznosci tekstu do stylu publicystycanego. Uzupelnijtabele. Kawa ju zaparzona? No to kubki w dlonie ilecimy 2 naszym klasyeznym [.] podsumowankiem. To nie byt tak zabawny rok, jak ten 2018, chaciaz abfitowat oczywiscie w wyjatkowe memy, mate i duze wojenk, 2a takze pierwsze proby zmiany niesprawiedliwego porzadku pola literackiego {_] Po przeczytaniu okoto 350 ksiazek dochodze do wniosku. 2e potrzeba pisania w narodzie jest nadal za duza, a ten margines, na ktory przelewa sie poetyckie ambicje, jest rzepastny w stosunku do rozmisréw centrum, Mate swydawnictwa przestaja bye malymi wydawnictwvami, gy ich tomy zaczynaja$€ w dziesiathi, ale 10 nie zmienia faktu, 2e nie ma tam na ogo! nic wartego uwagi. nic, z czym trzeba sie w ogéle zapoznawa€.[.] Niewesoty to obraz i mozna stracié wiare w p0ezj.[.] Na poczatek jednak - praypominajac niektorym, ze jednoosobowa instytucja,piszaca w czasie wolnym od akademi, nie prébuje stworzyé obiektywne} syntezy poezji AD 2019, tylko w psychofelietonowyin trybie odnotewa€ to owd - bedzie kilka uwag ‘omoim ulubionym temacie, czy esamym 2yciu>, a ono, jak Spiewat bard: «Czasem ma wspaniaty gest /Caasem sypnie piashiem w oczy, / Takie whasnie jest 4. Skurtys, Byno remoiucyina Podsvmromame okt 2079 w poe http Zimalyformat com/2020/02/bywa-rewolueyjna. podeumananie rox 209 poer)/ostep 12022020) Pr zykowy slownictwo potocane ‘numa slownictwo wartosciujace nun wyrazy nacechowane emacjonalnie ‘nnn prosty 2rozumiaty jezyk ‘un 7. a) Wska2 inazwi) cechy stylu naukowego w podanym tekécie. «ladywidualizm nurtowat kulture europejska w sposbb ukryty od dawna, wyraznie zaznaczy! swoja fbecnogéw adradzeniu ajakozjawisko typowe ujawnil sew romantyzmie, stanowiacjedno z zasadniczych jega znamion. (.] 'W najogélniejszym znaczeniu indywidualizm romantyczny byt aktem buntu przeciw tradycyine} antropologi kt6ra najgtebsza istore cztowieka dostrzegala w tym, co ogélne, powszechne, spoteczne, i prawdy 0 nim poszukiwata poza jego konkretnym istnieniem ihistorycanym doswiadczeniem. W 2. pot XVIILina poczatku XIX w. antropologia ta stata sig przedmiotem ostrej krytyki, gdy2 eliminowata cale obszary ludzkie)ndywidualnascl | sublektywnosci jako nieistotne i przypadkowe, a tym samym kazywata sie sprzeczna z aktualna w tym czasie intulcja 2ycia | podejrzana jako aprioryczny, sztuceny twér rozumu abstrahujacego od wszystkiega, co swoiste, oryginalne, indywiduaine nie tylko w cztowieku, ale w kulturze i naturze. [-] Ugenezy romantycanego indywidualizmu legly - w ostateczne] instancii ~ wydarzenia, ktorych konsekwencle wybiegty daleko poza swoje czasy: totalny ~ a znajdujacy najdobitniejszy wyraz w t2w. przewrocie kopernikafiskim Kanta - kry2ys charakterystycznej dla oswiecenia wiary wrozum, Wielka Rewolucja Francuska; epopeja i kleska Napoleona’ aslo indyniduaian(w] Sov eretury posi) XI vel fed Gachorr| A Kowalezykowa, Wroclaw 1991 5 355, b) Przeredaguj powyeszy tekst tak, by miat cechy stylu popularnonaukowego 8. Przeczytaj podane teksty literackle, a nastepnie wykonaj polecenia, a) Podaj autora itytut utworu b) Okredi, zktorej epok literackie} pochodza padane fragmenty tekstow. ) Znajaé cechy charakterystyczne dla epoki lub twarcy.