FƏSİL 3.

YERİNƏ YETİRİLƏN İŞLƏRİN NƏTİCƏLƏRİ

3.1 Konseptual modelin qurulması və işlənməsi

Modelləşdirmənin birinci mərhələsi texnoloji prosesinin fizikasının
analizini, texnoloji sxemlərin öyrənilməsini, struktur — axın və
funksional sxemlərin qurulmasını və texnoloji sistemlər kompleksinin
qarşılıqlı fiziki prosesləri üçün konseptual modelin idarəetmə obyekti
kimi işlənib hazırlanmasını nəzərdə tutur. Bu, bütövlükdə texnoloji
sistemlər kompleksinin istilik və kütlə mübadiləsi proseslərinin dinamik
riyazi modellərinin tərtib edilməsinin əsasını təşkil etməlidir. Bu
tədqiqatda "konseptual model" termini abstrakt model kimi başa düşülür
ki, bu da təbii qazın absorbsiyası müəyyən edən əsas fiziki prosesləri əks
etdirir və əhəmiyyətsiz proseslərə məhəl qoymur, modelin
adekvatlığının sərhədlərini müəyyən edir, modelləşdirilmiş kompleks
prosesləri arasında səbəb-tədqiqat əlaqələrini müəyyən edir, bununla da
idarəetmə obyektinin strukturunu müəyyən edir.
Konseptual modelə uyğun olaraq, təbii qazın absorbsiya prosesinə əsas
təsir göstərən alt-sistemlər sırasına "qazın absorbsiyası" (Absorber),
"rektifikasiya" (RK), "buxarlanma" (Separator) və "hava soyudulması"
(HS) aiddir.
Modelin qurulması zamanı qazın sürətinin qazın sərfindən,
temperaturundan və təzyiqindən asılılığı nəzərə alınmalıdır:
V M Q q ( θ q+ θ0 ) P 0
v q = [ Q q , θq , P q ] = 2
0.785θ 0 P q D

Qq— qazın sərfi; θq — qazın işçi temperaturu, Pq — qazın işçi təzyiqi, V M

— n.ş.-də ideal qazın mol həcmi, θ0 =273 K — normal temperatur, P0—
normal təzyiq, D — kalonun diametri.
Qəbul edilmiş fərziyyələr və funksional asılılıq nəzərə alınmaqla,
aparatın uzunluğu boyunca qarışdırma fazalarının olmaması rejimində
idarə olunan kütləvi mübadilə prosesinin qeyri-xətti dinamik riyazi
modeli "qazın absorbsiyası" altsistemində xüsusi törəməli diferensial
tənliklər sistemi ilə ifadə oluna bilər:
∂C m . q
∂t
=−v zq ( Q q ,θ q , Pq ) (
∂C m .q
∂z )
−Rq ( v zq ) [ C m .q −Cm . q ( Cm ) ] ;
m

∂C m
∂t
=f (u )
∂C m
∂z ( )
+ R z [ C m .q−Cm . q ( Cm ) ]
m

0< z <l a , t> 0

R— fiziki-texnoloji əmsal, la— absorberin hündürlüyü.

Absorbsiya prosesinin idarə edilməsi maye komponentin absorberə
verilməsinin dəyişməsi ilə həyata keçirilir ki, bu da nəzarət
funksiyasının f(u) tətbiqi ilə modelə əks olunur, burada u nəzarət
siqnalının tənzimləyicidən gələn olduğu yer.
Riyazi model üçün sərhəd şərtləri qəbul edilir:
C m .q (z , t )|z =0=C m .q giriş ( t ) ; C m ( z , t )|z=l =Cm giriş ( t )
a

Başlanğıc şərtlər aparatın hündürlüyü boyunca profil qatılıqları vasitəsilə

müəyyənləşdirilir:
C m .q ( z , t)|t=0 =Cm . q ( z ) ;C m ( z , t)|t =0=C m ( z )

"Rektifikasiya", "buxarlanma" və "hava soyuducusu" alt-sistemlərinin

riyazi modelləri öz xüsusiyyətlərinə malikdir. Absorbsiyadan fərqli
olaraq, desorbsiya zamanı istilik mübadilə proseslərinə əhəmiyyətli rol
verilir. Absorbsiya prosesində, qazın məqsədli komponentinin müəyyən
bir konsentrasiyasına nail olmaq daimi temperaturda qaz və absorbent
arasında kütləvi mübadilə nəticəsində həyata keçirilir. Desorbsiya
prosesində absorbentdə məqsədli komponentinin müəyyən bir
konsentrasiyasının təmin edilməsi sabit təzyiqdə absorbentin qaynama
temperaturundan asılıdır.
Buxarlayıcıda istilik mübadiləsi proseslərinin tənzimlənməsinin əsas
vəzifəsi buxarlandırıcıda absorbentin temperaturunu saxlamaq məqsədi
ilə yanacağa verilən yanacaq qazının və ya qaz hava qarışığının sərfinin
idarə edilməsi ilə nəticələnir. Qəbul edilmiş fərziyyələr zamanı
buxarlandırıcıda idarə olunan qeyri-stasionar istilik mübadiləsinin riyazi
modeli istilik daşıyıcılarını ayıran istilik borusunun divarını nəzərə
almaqla görüntünü qəbul edir
∂θ t . q
∂t ( )
=−f ( u )
∂ θt .q
∂x
−Rt . q [ θt . q−θ d ]

=v (
∂x )
∂θ ∂θ
m
a + R [ θ −θ ]
m
a d a
∂t
∂θ d
=Rt .q . d [ θt .q−θ d ] −R a .d [ θ d−θ a ]
∂t

Burada f ( u )=v t .q (Qt .q ) — tüstü qazları isürəti darə edilməsi üçündür. Bu

vəziyyətdə tənzimlənmənin məqsədi buxarlandırıcının çıxışında
temperaturun sabitləşməsidir. İstilik mübadiləsi proseslərinin
tənzimlənməsi sistemi yanacaq qazının sərfinin buxarlandırıcı odluquna
dəyişdirilməsi hesabına buxarlayıcının çıxışında absorbentin birbaşa
temperaturunu tənzimləyir. Həmçinin sistemdə istilik baca qazlarının
düzəldilməsi də nəzərdə tutulur.
Riyazi model üçün sərhəd şərtləri qəbul edək:
θt .q 0 ( x )=θt .q ( x ,t )|t=0 ;θa 0 ( x )=θa (x ,t )|t=0

Adsorber-deroberin kondensasiya bölmələrində idarə olunan istilik

mübadiləsi prosesinin dinamik riyazi modeli qəbul edilmiş fərziyyələri
və asılılığı nəzərə alır:
∂θ d . b
∂t ( )
=v d .b ( G d . b ,θ d .b )
∂θ d . b
∂x
−R d .b [ θd .b−θ d ]

∂θ d
=R d 1 f ( u ) + Rd 2 θd .b−R d−R d θd
∂t

— doymuş buxarın sürəti olub, bu da buxarın sərfi və

v d .b ( Gd .b , θd . b )
temperaturdan (sabit təzyiqdə) asılıdır; f ( u )=θa (Q h)— ətraf mühitin
temperaturu tənzimləyən funksiya; θ ət— ətraf aləmin temperaturu
(havanın); Qk — havanın sərfi.
 qiyməti təcrübi qanunauyğunluqlar əsasında müəyyənləşdirmək
θ ət
mümkündür:
−β Qh
θ ət= ( θət 0−θ qər ) e +θqər

β hesablanması üçün isə:

β=
ln
[ θət 0−θ qər
q θqər −θ qər ]
Qh .max

— ətraf mühitin ilkin temperatur qiyməti;

θ ət 0 θqər — qərarlaşdırılmış
temperatur; Qh . max— havanın maksimal sərfi.
Sərhəd şərtləri qəbul edərək:
θd .b ( x )|x=0=θ gir
d . b ( t ) ,θ d .b ( x )|x=l =θ d . b ( t )
çıx

Diskret-fasiləsiz idarə olunan "absorbsiya – desorbsiya" modeli

aşağıdakı tənliklər sistemi şəklində yazılır:
∂C m . q i+1
∂t
=−
(( )
vq
h )
+ Rq ( v q ) C m .q i+1 + R q ( v q ) K q Cm .n−i+
vq
C
h m. q ( )
∂C mi+ 1
∂t
=−
h(( )
f (u)
)
+ Ra K q C m .i +1+ R a C m . q i−1 +
f (u)
h
Cm i ( )
∂C m. m i+1
∂t
=−
h(( )
vm. m
)
+ Rm . m C m.m i+1 +
v m .m
h ( )
C m .m i−R m K C ' m n−i

∂C ' m . i+1
∂t (( ) (
v
h )
v
=− m + R 'a v a ) K C ' m . i+1 + m C 'm . i−R' a ( v a ) C m .m n−i
h

K — faza tarazlığı əmsalı.

Qaz emal qurğusuna daxil olan qazşəkilli xammal cədvəldə
göstərilmişdir. Qurğunun məhsuldarlığı G = 75000 kq/saat-dır.
Karbohidrogenlə Tərkibi, mol Karbohidrogenlə Tərkibi, mol
r payı c’i r payı c’i
CH4 0.2567 C6H14 0.0254
C2H6 0.2400 C7H16 0.0431
C3H8 0.1184 C8H18 0.0543
 i-C4H10 0.0289 C9H20 0.0843
n-C4H10 0.0344 C10H22 0.0844
i-C5H12 0.0179 ∑ C n H 2 n+2 1.0000
n-C5H12 0.0123

1. Ayrılma şərtlərin qəbul edilməsi.

Seçilmiş qurğunun reqlamentinə əsasən ilkin verilənlər qəbul edilir:
propan fraksiyasının ayrılma dərəcəsi φ03=0.9, aparatda təzyiq π=2.45
MPa, xammalın qurğuya daxil olan zaman temperatur tf=5oC, absorbsiya
kalonun yuxarısına verilən absorbentin temperaturu tLa = -10oC,
absorberin nəzəri boşqabların sayı NA = 8, desorberin nəzəri boşqabların
sayı ND = 10.
2. Qurğuya daxil olan xammalın maye və qaz fazasının tərkibi və
miqdarı.
Əgər qurğuya daxil olan xammalın əsas hissəsi maye halında olduğu
təqdirdə, faza halı bərabərsizliklə ifadə olunmalıdır:
12

∑ K i c ' i >1
1

12
c'
∑ K i >1
1 i

Ki — komponentlərin faza tarazlıq sabiti olub, nomoqramm əsasında

müəyyənləşdirilir [Фазавые равновесия легких углеводороов. М.,
Гостоптехиздат, 1962. 262 с.].
Temperaturun və təzyiqin məlum qiymətlərində qaz fazasının
qidalandırıcı bölməsində mol payı aşağıdakı tənliklə hesablanılır:
12 12
c'
∑ x ' fi=∑ 1+e '( Ki −1) =1
1 1 i

x ' fi—
xammalın maye fazasında i komponentin mol payı; e’ — xammal
buxarın mol payı.
Təqribi yaxınlaşma metodun vasitəsilə aparılan hesabata əsasən
e’=0.235 bərabər olması qəbul edilir.
Xammalda hər bir komponentin maye və qaz fazasında miqdarı
aşağıdakı ifadələr əsasında hesablanılır:
l fi +v fi=G ' c ' i

l fi =(1−e ' ) G' x ' fi

v fi =e ' G' y ' fi

G’ — xammallın miqdarı, kmol/saat.

Xammalın molekul kütləsi:
12
M =∑ M i c ' i=16 ∙ 0.2567+30 ∙0.24 +44 ∙0.1184 +58 ∙0.0344 +72∙ 0.0179+72 ∙0.0123+ 86 ∙0.0254 +100∙ 0.0431+
1

Məlum olan dəyərləri yuxarıdakı ifadələrin yerinə yazırdıqda aşağıdakı

ifadələri almış olunuruq:
' 75000
G= =1293.11 kmol/ saat
58
l fi +v fi=1293.11 c ' i

l fi =( 1−0.235 ) 1293.11 x ' fi=989.23 x ' fi

'
v fi =0.235 ∙1293.11 y fi =303.88 y ' fi

Hər bir karbohidrogen üçün ayrılıqda hesablanılır:

Karbohidrogen T f = 5o C c 'i Ki c 'i c'i
Π=2.45 Ki

MPa
Ki
CH4 5.8 0.2567
C2H6 1.05 0.2400
C3H8 0.29 0.1184
i-C4H10 0.13 0.0289
n-C4H10 0.085 0.0344
i-C5H12 0.046 0.0179
n-C5H12 0.025 0.0123
C6H14 0.0088 0.0254
C7H16 0.0032 0.0431
C8H18 0.0015 0.0543
C9H20 0.4×10-6 0.0843
C10H22 0 0.0844
∑ C n H 2 n+2 — 1.0000 >1 >1

Metan üçün
c '1 0.2567
x ' f 1= = =0.121
1+e '( K 1−1) 1+ 0.235(5.8−1)
'
y ' f 1=K 1 ∙ x f 1=5.8 ∙ 0.121=0.702
l f 1 + v f 1=1293.11 c ' 1=1293.11 ∙0.2567=331.94 kmol /saat
' '
l f 1 =( 1−0.235 ) 1293.11 x f 1=989.23 x f 1 =989.23∙ 0.2567=253.94 kmol / saat
' '
v f 1=0.235 ∙ 1293.11 y f 1 =303.88 y f 1=303.88 ∙0.702=213.324 kmol / saat

Etan üçün
c '2 0.24
x 'f 2= = =0.238
1+e '(K 2−1) 1+ 0.235(1.05−1)
'
y ' f 2=K 2 ∙ x f 2=1.05 ∙ 0.238=0.25
l f 2+ v f 2=1293.11c ' 2=1293.11 ∙0.24=310.35 kmol /saat
' '
l f 2=( 1−0.235 ) 1293.11 x f 2=989.23 x f 2 =989.23 ∙0.238=235.44 kmol / saat
' '
v f 2=0.235 ∙ 1293.11 y f 2 =303.88 y f 2=303.88 ∙0.25=75.97 kmol / saat

Propan üçün
c '3 0.1184
x 'f 3= = =0.142
1+e ' (K 3 −1) 1+0.235(0.29−1)
'
y ' f 3=K 3 ∙ x f 3=0.29∙ 0.142=0.041
l f 3 + v f 3 =1293.11c ' 3=1293.11 ∙ 0.1184=153.1kmol /saat
' '
l f 3 =( 1−0.235 ) 1293.11 x f 3 =989.23 x f 3=989.23 ∙ 0.142=140.47 kmol / saat
' '
v f 3=0.235∙ 1293.11 y f 3=303.88 y f 3=303.88 ∙ 0.041=12.46 kmol / saat
İzobutan üçün
c ' i−4 0.0289
x ' fi−4= = =0.0364
1+e ' ( K i−4 −1) 1+0.235(0.13−1)
'
y ' fi−4 =K i−4 ∙ x fi−4=0.13∙ 0.0364=0.005
l fi−4 + v fi−4=1293.11 c ' i−4=1293.11 ∙ 0.0289=37.371 kmol /saat
' '
l fi−4 =( 1−0.235 ) 1293.11 x fi−4=989.23 x fi−4=989.23∙ 0.0364=36.01 kmol/ saat

v fi−4=0.235 ∙ 1293.11 y ' fi−4=303.88 y ' fi−4 =303.88∙ 0.005=1.52kmol /saat

Normal quruluşlu butan

c ' n−4 0.0344
x ' fn−4= = =0.0438
1+e ' (K n−4 −1) 1+0.235( 0.085−1)
'
y ' fn−4 =K n−4 ∙ x fn−4 =0.085 ∙0.0438=0.004
l fn−4 + v fn−4=1293.11 c ' n−4 =1293.11∙ 0.0344=44.48 kmol /saat

l fn−4 =( 1−0.235 ) 1293.11 x ' fn−4=989.23 x ' fn−4=989.23∙ 0.0438=43.33 kmol /saat
' '
v fn−4=0.235 ∙ 1293.11 y fn−4=303.88 y fn−4 =303.88∙ 0.004=1.22 kmol / saat

İzopentan üçün
c ' i−5 0.0179
x ' fi−5= = =0.0231
1+ e ' ( K i−5−1) 1+0.235(0.046−1)
'
y ' fi−5=K i−5 ∙ x fi−5=0.046 ∙ 0.0231=0.001
l fi−5+ v fi−5=1293.11 c ' i−5=1293.11∙ 0.0179=23.15 kmol/ saat

l fi−5=( 1−0.235 ) 1293.11 x' fi−5=989.23 x ' fi−5=989.23 ∙ 0.0231=22.85 kmol /saat

v fi−5 =0.235 ∙1293.11 y ' fi−5=303.88 y ' fi−5=303.88 ∙ 0.001=3.04 kmol / saat

Normal quruluşlu pentan üçün

c ' n−5 0.0123
x ' fn−5= = =0.0161
1+ e '( K n−5−1) 1+0.235( 0.025−1)

y ' fn−5=K n−5 ∙ x' fn−5=0.025 ∙ 0.0161=0.0004

l fn−5 +v fn−5=1293.11 c ' n−5=1293.11 ∙0.0123=15.91 kmol/ saat
' '
l fn−5=( 1−0.235 ) 1293.11 x fn−5=989.23 x fn−5=989.23 ∙ 0.0161=15.93 kmol /saat
 ' '
v fn−5 =0.235 ∙1293.11 y fn−5=303.88 y fn−5=303.88 ∙ 0.0004=0.122 kmol/ saat

Heksan üçün
c '6 0.0254
x 'f 6= = =0.0331
1+ e '(K 6−1) 1+0.235(0.0088−1)
'
y ' f 6=K 6 ∙ x f 6 =0.0088 ∙ 0.0331=0.0003
l f 6+ v f 6=1293.11 c ' 6 =1293.11∙ 0.0254=32.85 kmol /saat

l f 6=( 1−0.235 ) 1293.11 x ' f 6=989.23 x ' f 6=989.23 ∙ 0.0331=32.74 kmol/ saat

v f 6=0.235∙ 1293.11 y ' f 6=303.88 y ' f 6=303.88∙ 0.0003=0.09 kmol/ saat

Karbohidrog x ' fi y ' fi l fi +v fi=1293.11 c ' i l fi =989.23 x ' fi v fi =303.88 y ' fi

en
CH4 0.121 0.702 331.94 253.94 213.32
0 0
C2H6 0.238 0.250 310.35 235.44 75.97
0 0
C3H8 0.142 0.041 153.10 140.47 12.46
0 0
i-C4H10 0.036 0.005 37.37 36.01 1.52
4 0
n-C4H10 0.043 0.004 44.48 43.33 1.22
8 0
i-C5H12 0.023 0.001 23.15 22.85 3.04
1 0
n-C5H12 0.016 0.000 15.91 15.93 0.122
1 4
C6H14 0.033 0.000 32.85 32.74 0.09
1 3
C7H16 0.056 0.000 55.73 55.69 0.061
3 2
C8H18 0.071 0.000 70.22 70.24 0.03
0 1
C9H20 0.110 0 109.01 108.82 0
0
C10H22 0.100 0 109.14 99.71 0
 8
∑ C n H 2 n+2 1.000 1.000 1293.11 989.23 303.88
0 0

3.2 Maddi balansın tərtibi.

Praktiki verilənlər əsasında propanın absorbsiya zamanı əmsal φ ’3=0.95
qəbul edilir. Belə ki, aparat boyunca ümumi əmsal φ o3=0.9-ə bərabərdir,
onda desorbsiya zamanı propana görə:
φ 03 ( l 3 +v 3 ) −(l 3 + v 3 φ '3 ) 0.9 ( 140.47+12.46 )−(140.47+12.46 ∙ 0.95)
φ ' ' 3= ' '
= =0.68
φ03 ( l 3+ v 3 ) φ 3−(l 3+ v 3 φ 3) 0.9 ( 140.47+12.46 ) 0.95−(140.47+12.46 ∙ 0.95)

Propanın absorbsiya zamanı udma əmsalı və aparatın nəzəri boşqabların

sayını bilərək, Kremser diaqrama əsasən absorbsiya faktoru müəyyən
etmək olar. Propan üçün bu 1.2-ə bərabərdir. Digər karbohidrogenlər
üçün bu qiymət:
Ai= A 3 K 3 /K i

Absorbsiya prosesi ilə anoloji olaraq, desorbsiya zamanı propanın

desorbsiya əmsalı φ’ 0.68 və nəzəri boşqabların sayı 10 olduğu halda,
Kremser diaqramında desorbsiya faktoru müəyyən edilir. Desorbsiya
faktoru propan üçün 0.68-ə bərabərdir. Bunun əsasında digər
karbohidrogenlərin desorbsiya faktoru hesablanıla bilər:
Si=S 3 K ' i / K ' 3

Kremser diaqrama əsasən nəzəri boşqabların sayı 10 olduqda desorbsiya

faktoru ilə uyğun hər bir karbohidrogen üçün ayrılma əmsallar (φ’’i)
müəyyənləşdirlir.
Nomoqramda Kremser diaqramdan hər bir karbohidrogen üçün verilmiş
şəraitdə udma və ayrılma əmsalları müəyyənləşdirilir və cədvəl şəklində
tərtib olunub:

Absorbsiya Desorbsiya
Karbohidrogen T a = 5o C Td = 140oC
Π=2.45 MPa Π=2.45 MPa
Ki Ai φ’i Ki Si φ’’i
CH4 6 0.066 0.066 10.1 3.13 1
C2H6 1.12 0.35 0.35 4.6 1.42 0.99
C3H8 0.33 1.2 0.95 2.2 0.68 0.68
i-C4H10 0.15 2.63 1.0 1.4 0.43 0.43
n-C4H10 0.1 3.96 1.0 1.1 0.34 0.34
i-C5H12 0.04 9.9 1.0 0.62 0.19 0.19
n-C5H12 0.031 12.8 1.0 0.58 0.18 0.18
C6H14 0.011 35.9 1.0 0.31 0.096 0.096
C7H16 0.004 99 1.0 0.17 0.053 0.053
C8H18 0.0019 208 1.0 0.1 0.031 0.031
C9H20 0.0007 565 1.0 0.05 0.016 0.016
C10H22 0 0 1.0 0.026 0.008 0.008

Tədqiqat zamanı və hesablamalar əsasında göründüyü kimi propandan

ağır olan karbohidrogenlər absorbsiya zamanı tamamilə ayrılır.
Axında hər bir komponentin miqdarı aşağıdakı ifadələrlə müəyyən
edilir:
'' '
(v fi +l fi φ i )(1−φ i )
v1 i = '' '
, l mi=l fi + v fi −v 1 i
1−φ i φ i
' ''
(l fi + v fi φ i )φ i
v ci= '' '
, l ci=l mi + v ci
1−φ i φ i
 v bi =v fi +v ci

l bi =v bi −v 1 i=l ci −l fi

Yuxarıdakı göstərilən ifadələrə əsasən hər bir fərdi karbohidrogen üçün

ayrılıqda hesablanılır:
Metan üçün
'' '
(v +l φ )(1−φ 1 ) ( 213.32+ 253.94)(1−0.066)
v11= f 1 f 1 ' 1' ' = =436.42 kmol / saat
1−φ 1 φ 1 0.934

l m 1=l f 1+ v f 1 −v 11 =253.94+ 213.32−436.42=0 kmol /saat

' ''
(l f 1 +v f 1 φ 1 ) φ 1 (253.94+ 14.08)
v c1= '' '
= =286.96 kmol /saat
1−φ φ 1 1
0.934

l c 1=l m 1+ v c 1=286.96 kmol /saat

v b 1=v f 1+ v c 1=213.32+286.96=500.28 kmol/saat

l b 1=l c 1−l f 1 =286.96−253.94=33.02 kmol / saat

Etan üçün
'' '
( v f 2+l f 2 φ 2 )(1−φ ) (75.97+233.09)(1−0.35)
2
v12= '' '
= =307.64 kmol /saat
1−φ 2 φ 2 0.653

l m 2=l f 2+ v f 2−v 12=235.44+ 75.97−307.64=3.77 kmol /saat

' ''
(l f 2 +v f 2 φ 2) φ 2 ( 235.94+26.59 ) 0.99
v c2= '' '
= =398.016 kmol /saat
1−φ φ 2 2
0.653

l c 2=l m 2+ v c 2=3.77+398.016=401.786 kmol/ saat

v b 2=v f 2+ v c 2=75.97+398.016=473.986 kmol/saat

l b 2=l c 2−l f 2=401.786−235.44=166.346 kmol /saat

Propan üçün
 '' '
(v f 3+ l f 3 φ 3 )(1−φ 3) ( 12.46+95.52 ) (1−0.95)
v13 = '' '
= =15.25 kmol /saat
1−φ 3 φ 3 0.354

l m 3=l f 3+ v f 3−v 13=140.47 +12.46−15.25=137.68 kmol /saat

' ''
(l f 3 + v f 3 φ 3)φ 3 ( 140.47+11.84 ) 0.68
v c3= '' '
= =292.57 kmol /saat
1−φ 3 φ 3
0.354

l c 3=l m 3 +v c 3=137.68+292.57=430.25 kmol/ saat

v b 3=v f 3 +v c 3=12.46+ 292.57=305.03 kmol /saat

l b 3=l c 3−l f 3=430.25−140.47=289.78 kmol/ saat

İzobutan üçün
'' '
(v f 4 +l f 4 φ 4 )(1−φ 4)
v14 = '' '
=0 kmol/saat
1−φ 4 φ 4

l m 4 =l f 4 + v f 4−v 14=36.01+1.52−0=37.53 kmol /saat

' ''
(l f 4 + v f 4 φ 4 ) φ 4 ( 36.01+1.52 ) 0.43
v c4 = '' '
= =28.31 kmol / saat
1−φ 4 φ 4 0.57

l c 4=l m 4 +v c 4 =37.53+28.31=65.84 kmol/ saat

kmol
v b 4=v f 4 +v c 4 =1.52+ 28.31=29.83
saat
l b 4 =l c 4−l f 4=65.84−36.01=29.83 kmol /saat

Normal quruluşlu butan üçün

'' '
(v f 4 +l f 4 φ 4 )(1−φ 4)
v14 = '' '
=0 kmol/saat
1−φ 4 φ 4

l m 4 =l f 4 + v f 4−v 14=43.33+1.22−0=44.55 kmol /saat

' ''
(l f 4 + v f 4 φ 4 ) φ 4 ( 43.33+1.22 ) 0.34
v c4 = '' '
= =22.95 kmol /saat
1−φ 4 φ 4 0.66

l c 4=l m 4 +v c 4 =44.55+22.95=67.5 kmol /saat

v b 4=v f 4 +v c 4 =1.22+ 22.95=24.17 kmol /saat

l b 4 =l c 4−l f 4=67.5−43.33=24.17 kmol /saat

İzopentan üçün
'' '
(v f 5+ l f 5 φ 5 )(1−φ 5)
v15 = '' '
=0 kmol / saat
1−φ 5 φ 5

l m 5=l f 5+ v f 5−v 15=22.85+ 3.04−0=25.89 kmol /saat

' ''
(l f 5 + v f 5 φ 5) φ 5 ( 22.85+3.04 ) 0.19
v c5= '' '
= =6.07 kmol /saat
1−φ 5 φ 5
0.81

l c 5=l m 5 +v c 5=25.89+ 6.07=31.96 kmol /saat

v b 5=v f 5 +v c 5=3.04 +6.07=9.11 kmol/ saat

l b 5=l c 5−l f 5=31.96−22.85=9.11 kmol / saat

Normal quruluşlu pentan üçün

'' '
(v f 5+ l f 5 φ 5 )(1−φ 5)
v15 = '' '
=0 kmol / saat
1−φ 5 φ 5

l m 5=l f 5+ v f 5−v 15=15.93+ 0.122−0=16.052 kmol/ saat

' ''
(l f 5 + v f 5 φ 5) φ 5 ( 15.93+0.122 ) 0.18
v c5= '' '
= =3.52 kmol /saat
1−φ 5 φ 5
0.82

l c 5=l m 5 +v c 5=16.052+3.52=19.572 kmol /saat

v b 5=v f 5 +v c 5=0.122+3.52=3.642kmol /saat

l b 5=l c 5−l f 5=19.572−15.93=3.642 kmol/ saat

Heksan üçün

'' '
(v f 6 +l f 6 φ 6)(1−φ 6 )
v16 = '' '
=0 kmol / saat
1−φ 5 φ 5

l m 6=l f 6 +v f 6−v 16 =32.74+ 0.09−0=32.83 kmol /saat

 ' ''
(l f 6 + v f 6 φ 6 )φ 6 ( 32.74+0.09 ) 0.096
v c6 = '' '
= =3.49 kmol/saat
1−φ 6 φ 6 0.904

l c 6=l m 6 + v c6 =32.83+3.49=36.32 kmol /saat

v b 6=v f 6 +v c6 =0.09+3.49=3.58 kmol /saat

l b 6=l c 6−l f 6=36.32−32.74=3.58 kmol/ saat

Karbohidrogen l fi 𝑘𝑚𝑜𝑙/ v fi , l fi φ' 'i v fi φ' i v1 i l mi v ci l ci v bi l bi
kmol /saat
𝑠𝑎𝑎𝑡
CH4 253.94 213.32 253.9 14.08 436.42 0 286.96 286.96 500.28 33.02
4
C2H6 235.44 75.97 233.0 26.59 307.64 3.77 398.016 401.786 473.98 166.346
9 6
C3H8 140.47 12.46 95.52 11.84 15.25 137.68 292.57 430.25 305.03 289.78
i-C4H10 36.01 1.52 15.48 1.52 0 37.53 28.31 65.84 29.83 29.83
n-C4H10 43.33 1.22 14.73 1.22 0 44.55 22.95 67.5 24.17 24.17
i-C5H12 22.85 3.04 4.34 3.04 0 25.89 6.07 31.96 9.11 9.11
n-C5H12 15.93 0.122 2.87 0.122 0 16.052 3.52 19.572 3.642 3.642
C6H14 32.74 0.09 3.14 0.09 0 32.83 3.49 36.32 3.58 3.58
C7H16 55.69 0.061 2.95 0.061 0 55.751 3.12 58.871 3.181 3.181
C8H18 70.24 0.03 2.18 0.03 0 70.27 2.25 72.52 2.28 2.28
C9H20 108.82 0 1.74 0 0 108.82 1.77 110.59 1.77 1.77
C10H22 99.71 0 0.80 0 0 99.71 0.8 100.51 0.8 0.8
∑ C n H 2 n+2 989.23 303.88 630.7 58.593 759.31 632.83 1049.83 1682.68 1357.6 567.51
8 6

Aparatda axınların miqdarı

Aparatın absorbsiya və desrbsiya olan hissəsində qərarlaşmış rejimdə
komponentlərin maye və qaz şəklində axınları yuxarıdakı cədvəl
əsasında hesablanılır. Hesablama zamanı qeyd olunmalıdır ki,
resirkulyasiya zamanı axınların optimal və minimal kapital xərcləri
olsun.
Absorbsiya hissəsində:
' ' ''
(v fi +v fi φ i )φ i φ i
R ' i= '' '
, kmol /saat
1−φ i φ i

Desorbsiya hissəsində:
' ' ''
(l fi + v fi φ i)φ i φ i
R ' ' i= '' '
, kmol / saat
1−φ φ i i

Karbohidrogen R 'i R ' 'i

CH4 33.02 18.94
C2H6 164.23 139.24
C3H8 197.05 277.94
i-C4H10 12.83 28.31
n-C4H10 8.22 22.95
i-C5H12 1.73 6.07
n-C5H12 0.66 3.52
C6H14 0.34 3.49
C7H16 0.17 3.12
C8H18 0.07 2.25
C9H20 0.04 1.77
C10H22 0.01 0.8
∑ C n H 2 n+2 418.37 508.4
Karbohidrogen x ' fi y ' fi v1 i l mi v bi l bi v ci l ci
y ' fi = x ' mi= y ' bi = x ' bi = y ' ci = x ' ci=
∑ v 1i ∑ lmi ∑ v bi ∑ lbi ∑ v ci ∑ lci
CH4 0.1210 0.7020 0.575 0 0.3685 0.0582 0.2733 0.1705
C2H6 0.2380 0.2500 0.405 0.006 0.3491 0.2931 0.3791 0.2388
C3H8 0.1420 0.0410 0.02 0.218 0.2247 0.5106 0.2787 0.1813
i-C4H10 0.0364 0.0050 0 0.059 0.0219 0.0526 0.0269 0.0391
n-C4H10 0.0438 0.0040 0 0.070 0.0178 0.0426 0.0219 0.0401
i-C5H12 0.0231 0.0010 0 0.041 0.0067 0.0161 0.0058 0.0189
n-C5H12 0.0161 0.0004 0 0.025 0.0027 0.0064 0.0034 0.0116
C6H14 0.0331 0.0003 0 0.052 0.0026 0.0063 0.0033 0.0216
C7H16 0.0563 0.0002 0 0.088 0.0023 0.0056 0.0029 0.0349
C8H18 0.0710 0.0001 0 0.111 0.0017 0.0040 0.0021 0.0431
C9H20 0.1100 0 0 0.172 0.0013 0.0031 0.0017 0.0657
C10H22 0.1008 0 0 0.158 0.0005 0.0014 0.0007 0.0597
∑ C n H 2 n+2 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000 1.0000
Aparatda axının tərkibi